(ლექცია 30 სთ; I დონე; 30 სთ II დონე)ტექნოლოგიური ფაკულტეტის საბჭოს სხდომა №13. 26.07.2013

1. დგუშიანი შიგაწვის ძრავების თეორიული ციკლები. ციკლი მუდმივ მოცულობაში სითბოს შეყვანისდროს. ციკლი მუდმივი წნევის დროს სითბოს შეყვანის დროს. ციკლი სითბოს შერეული შეყვანის დროს.თეორიული ციკლების ანალიზი. [1.გვ.60-63];[2.გვ.85-98-12];[3.გვ.18-20]. (2 საათი)

ცნობისთვის: სატრანსპორტო მანქანების ენერგეტიკული დანადგარის ხარისხში გამოყენებულიადგუშიანი შიგაწვის ძრავა. ასეთი სახის თბური ძრავების განსაკუთრებულობა იმაში მდგომარეობს, რომსაწვავ-ჰაერის ნარევის წვის პროცესი და თბური ენერგიის მექანიკურში გარდაქმნა მიმდინარეობსუშუალოდ ძრავას ცილინდრში.

დადებითი თვისებები: კომპაქტურობა, მაღალი ეკონომიურობა და ხანგამძლეობა, ჰიბრიდულისაწვავის გამოყენების შესაძლებლობა.მათი გამოყენებით მეცხრამეტე საუკუნის მეორე ნახევრიდანშეიცვალა ორთქლის ძრავები.პირველი ძრავა გაზის საწვავზე მომუშავე იყო ლენუარის (საფრანგეთი) ორტაქტიანი ძრავა (1860), ნ.ოტო, ო. ლანგემი (გერმანია 1867 წელი) და დიზელის ძრავები (1867), ნ. ოტომ 1876. რუსეთში პირველიკარბურატორიანი ძრავა 1889 წ. (კოსტევიჩი), პირველი დიზელი 1899წ.ძრავების კლასიფიკაცია: 1. დანიშნულებით (სტაციონალური, სატრანსპორტო);2. გამოყენებული საწვავის ტიპის მიხედვით;3. თბური ენერგიის მექანიკურში გარდაქმნის ხერხის მიხედვით;4. ნარევწარმოქმნის ხერხის მიხედვით;5. მუშა ნარევის აორთქლების ხერხის მიხედვით;6. მუშა ციკლის განხორციელების მიხედვით (ოთხ-; ორტაქტიანი);7.რეგულირების ხერხის მიხედვით;8. კონსტრუქციისP, V, როტორულ-დგუშიანი, კორპუს ასრულებს პლანეტარულ მოძრაობას, ხოლოდგუში უძრავია.9. გაგრილების ხერხის მიხედვით (თხევადი, ჰაერით).

პროცესებს ერთობლიობა, რომლებიც უზრუნველყოფს საწვავ-ჰაერის წვის დროს გამოყოფილი თბურიენერგიიდან მექანიკური ენერგიის მიღებას ეწოდება ნამდვილი ციკლი. მუშა ძრავაში, სადაცხორციელდება ნამდვილი ციკლი აღმოცენდება რიგი დამატებითი დანაკარგები, თანამდევად ამცირებსთეორილ სითბოს ე. ი. სითბოს გამოყენების ეფექტურობას. სწორედ ამ დანაკარგების გაგებისა დათეორიულთან მიახლოების მიზნით საჭიროა დგუშიანი ძრავას თეორიული ციკლის ანალიზი.თეორიული ციკლის განხილვის დროს გამოყენებულია დაშვებები:1. ძრავას ცილინდრში ყოველთვის არის მუდმივი, მუშა სხეულის (მაგალითად ჰაერის) უცვლელირაოდენობა, რომელიც ასრულებს შეკრულ ციკლს. ამ დაშვებით გამორიცხულია დანაკარგები, რომლებიცაღმოცენდება რეალურ ძრავაში - საწვავის ან ჰაერის ულუფების შეშვების დროს;2. ცილინდრში მყოფი მუშა სხეულის თბოტევადობა მთელი ციკლის დროს მუდმივია, არ არისდამოკიდებული ტემპერატურაზე;3. საწვავის წვა წვის კამერაში არ ხდება. სამუშაო სხეულთან სითბო მიდის გარედან ციკლისგანსაზღვრულ დროში;4. კუმშვისა და გაფართოების პროცესები მიმდინარეობს გარემოსთან თბოგაცვლის გარეშე (ადიაბატურიპროცესები).დგუშიანი ძრავების ნამდვილი ციკლები. მუდმივ მოცულობაში მიწოდებული სითბოს ციკლი. დგუშისქვედა მკვდარი წერტილიდან მოძრაობის და მუხლა ლილვისსაათის ისრის მიმართულებით ბრუნვისდროს 1-დან 2 წერტილშიხდება მუშა სხეულის შეკუმშვა. დაშვებების მიხედვითეს პროცესი ხდებაგარემოსთან თბოცვლის მიმდინარეობის გარეშე (ადიაბატური პროცესი).

დგუშის ზ.მ.წ.მდგომარეობის დროს და მუდმივ მოცულობაში ( =const) პროცესში cz გარედანმიეწოდება სითბო

T - S

ამის შედეგად მუშა სხეულის წნევა და ტემპერატურა იზრდება. გაფართოების პროცესი zb –მუშა სვლაასევეთბოცვლის გარეშე მიმდინარეობს. სითბოს გაცემა რაოდენობით ცივი წყაროს მიხედვით დგუშისქ.მ.წ. ყოფნის დროს მუდმივ მოცულობაში.

შემოვიღოთ აღნიშვნები:D -ცილინდრის დიამეტრი;R-მრუდმხარას რადიუსი;S-დგუშის სვლა S=2R;ή

-მუშა მოცულობა = ;-წვის კამერის მოცულობა;-ცილინდრის სრული მოცულობა;

-კუმშვის ხარისხი = ; λ

-წნევის მომატების ხარისხი λ= ;

k-ადიაბატის მაჩვენებელი = ;( )-მუხლა ლილვის შემობრუნების კუთხე.განსახილველი ციკლისთვის, დაშვებიდან, რომ ცილინდრში 1კგ მუშა სხეული იმყოფება, მიწოდებულისითბოს რაოდენობა:= ( − ) ჯ/კგ ან კკალ/კგ; (1)ხოლო გამოყოფილი სითბო= ( − ) ჯ/კგ ან კკალ/კგ; (2)თერმული მ.ქ.კ.:ή =1- = 1 − ( )( ) = 1 − (3)

კუმშვის ადიაბატური პროცესისთვის c ადიაბატა ( საწყისი ტემპერატურით)= =იზოქორული პროცესისთვის= = = λ

c

z

P

P

α

b

V(S)

P - V

S

α

c

z

b

=const

=const

ზ.მ.წწწ.

ქ.მ.წ

.

გაფართოების ადიაბატური პროცესისთვის

= ( ) = ( ) = =(3 ჩასმითή = − (4)განხილული ციკლისთვის ციკლის საშუალო წნევა

ც = ( )( ) ή (5)

ბენზინის ხარისხის მიხედვით ε=6 – 9,5; გაზისთვის ε=5 – 10

მუდმივი წნევის დროს მიწოდებული სითბოს ციკლ(ებ)ი.

მუდმივი წნევის დროს მიწოდებული სითბოს ციკლი P-V და T-Sკოორდიუნატებში ნაჩვენებია ნახაზზე.ის ადრე განხილულისგან იმით განსხვავდება, რომ სითბო მიეწოდება მუდმივი წნევის დროს. 1კგ მუშასხეულის მიწოდებული სითბო = ( − )ხოლო გამოყოფილი სითბო = ( − )მაშინ თერმული მ.ქ.კ. ή =1 − ( − )( − )

მივიღოთ მხედველობაში, რომ = ; და = და ავღნიშნოთ = . = = - წინასწარი

გაფართოების ხარისხი, გამოვსახოთციკლის მახასიათებელი წერტილების ტემპერატურები საწყისიტემპერატურით. შესაბამისი გარდაქმნებით ციკლის მ.ქ.კ.ή = 1 − ∙ ( ) (5)

ციკლის საშუალო წნევა

ც = ( )( )( )ή (6)

α

b

c zP

V(S)

b

P=const

S

T

v=const

P-V T-S

ც

სითბოს შერეული მიწოდების ციკლი (დამოუკიდებლად). შერეულიმიწოდების ციკლიდამახასიათებელია იმით, რომ მასში სითბოს რაოდენობა = ( − ) მიეწოდება მუდმივმოცულობაში, ხოლო სითბოს რაოდენობა = − - მუდმივი მოცულობის დროს.

ში

P=const

S S T

ή = − კ ∙ კ ( ) (7)

ც = [ ( )]( )( ) (8)

2.საწვავი და მისი წვის ქიმიური რეაქცია. მოკლე ცნებები საწვავის სტრუქტურისა და შემადგენლობისშესახებ. საწვავის წვის სითბო [1.გვ.72-75];[4.გვ.58-69];[3.გვ.149-159].(2 საათი)ძრავაში აუცილებელი მექანიკური მუშაობისთვის შემსრულებელი ენერგია მიიღება ცილინდრშიშეყვანილ საწვავსა და ჰაერის ჟანგბადთან რეაქციის შედეგად. დრო,რომლის განმავლობაშიც ეს რეაქციამიმდინარეობს თანამედროვე სწრაფსვლიან ძრავებში შეადგენს წამის მეასედ და კიდეც მეათასედნაწილს. ნარევის წარმოქმნის ხანგრძლივობა ქიმიური რეაქციისთვის დამოკიდებულია ნარევწარმოქმნისტიპებისგან და ძრავას ტაქტიანობისგანნარევწარმოქმნის და ქიმიური რექციის ხერხები დამოკიდებულია მთელ რიგ მოთხოვნებზე საწვავებთანდა ძრავებში. გარე ნარევწარმომქმნელ და ჩაბერვის ძრავებში საწვავი მიეწოდება შემშვები სარქველით,სწრაფად უნდა აორთქლდეს და წარმოიქმნას ჰომოგენური ნარევი ჰაერთან ერთად შესული. საწვავმაუნდა უზრუნველყოს:1. ძრავას სწრაფი და საიმედო გაშვება გარემო ტემპერატურისგან დამოუკიდებლად;2.წვის კამერაში მინამწვებისა და კოქსვების გამორიცხვა;3. ხელი შეუწყოს ცვეთის და კოროზიის შემცირებას ცილინდრის სარკის, დგუშის რგოლებისა დადგუშის;4. სრული და დროული წვა და შემცირდეს ტოქსიკური მდგენელებიაუცილებელია ცილინდრში საწვავის წვის პერიოდი იყოს მცირე!პარაფინები:ნავთობი (ციკლანები);არომატული ნახშირწყალბადები; დასაწვავის ელემენტარული შემადგენლობა:

α

b

c zP

V(S)

P=constP-V

V=const

V=const

b

22c

ც

S

მაგალითად 1კგ იზოოქტანი ( ) შეიცავს 0,842კგ ნახშირბადს ( ); 0,158 კგ წყალბადს ( ). 1კგთხევადისაწვავისთვის, რომელიც შედგება ნახშირბადის, წყალბადის და ჟანგბადისგან შეიძლება დაიწეროსსაწვავის ელემენტარული შემადგენლობა C+H+Oსაწ=1კგ (1)1 მ3 ან 1 მოლი აირის საწვავისთვის, თითოეულ გაზში წილობრივი შემადგენლობები შეიძლებადაიწეროს∑ + = 1 (2)მოკლე ცნობები საწვავის შესახებ:1. საწვავის აორთქლებადობა2. საწვავის დეტონაციური მდგრადობა და აალებადობა1კგ საწვავის სრული წვისთვის (დაჟანგვისთვის) თეორიულად საჭირო ჟანგბადის რაოდენობა:= + 8 − საწ (3) ან = + − საწ

საწვავის სრული წვის ქიმიური რეაქციები:C+O2=CO2

2H2+O2=2H2O12 კგ (C)+32 კგ (O2)=44 კგ (CO2)4 კგ (H2)+32 კგ (O2)=36 კგ (H2O)

C კგ C-თვის

კგ| | + კმოლი| | = კმოლი| |H კგ | | -თვის

კგ | + კმოლი| = კმოლი| |C კგ ნახშირისა და H წყალბადის წვისთვის საჭიროა ( + ) ჟანგბადი

რამდენადაც ჰაერში ჟანგბადი დაახლოებით 23%, ხოლო მოცულობის მიხედვით 21% მივიღებთ

აუცილებელი ჰაერი 1კგ საწვავის წვისთვის იქნება = , + − საწ

ან კილომოლებში = , + − საწ

ჰაერის სიჭარბის კოეფიციენტი. საავტომობილო ძრავებში ნარევწარმოქმნის, საწვავის აალების, წვის,მუშაობის რეჟიმის და პირობებისგან დამოკიდებულებით ნამდვილად საჭირო ჰაერის რაოდენობაშეიძლება აღმოჩნდეს მეტი, ტოლი ან ნაკლები თეორიულად საჭიროსთან შეფარდებით.1კგ საწვავის ძრავას ცილინდრში ნამდვილად მოხვედრილი ჰარის ( l კგ ან კილომოლი )რაოდენობის შეფარდებას თეორიულად საჭირო ჰაერის რაოდენობასთან ეწოდება ჰაერის სიჭარბისკოეფიციენტი და აღინიშნება α -თი. = ნამდვილი

თეორიული= ნამდვილი

თეორიული

ბენზინის ძრავებში α=1,1-1,3დიზელებში: მცირე დატვირთვებზე 1,5 და მეტი; სრულ დატვირთვებზე 1,4- 1,25.

საწვავის წვის სითბოპირობით მიღებულია საწვავის წვის უმაღლესი სითბო:

საწვავის წვის უმაღლესი სითბო:= − წყ( + ) = − , ∙ ( + )წყ − ორთქლადქცევის ფარული სითბო, ტექნიკურ ანგარიშებში მიღებულია1კგ წყლისთვის წყ ≈ , ∙

ჯ/კგ(2512 კჯ/კგ ან 600 კკალ/კგ); -წყლის ორთქლის რაოდენობა. წარმოქმნილი 1კგ საწვავის წვისშედეგად; H 1 კგ საწვავში წყალბადისმასიური წილი, კგ; - 1კგ საწვავში არსებული სინოტივისრაოდენობა,მენდელეევის:= [ , + , − , ( − ) − , ∙ ( + )] ∙ ჯ/კგ;ანუ

= + − ( − ) − ( + ) კკალ/კგ.სადაც C,H,O და S საწვავის შემადგენლობაში ელემენტების მასიური წილებია.

3.საავტომობილო ძრავების ნამდვილი ციკლები. ოთხტაქტიანი ციკლი. ორტაქტიანი ციკლი. საწვავისრაოდენობის გავრცელება[1.გვ.87-89];[2.გვ.85-98];[3.გვ.186-189]. (2 საათი)

P

მინ

მაქს

V

b

c

z

∙

r

V

P

S

b- შეშვება

bc(z)-შეკუმშვა

(z) .r-წვა-გაფართოება

ra-გამოდევნა

დგუშიანი ძრავების ნამდვილი ციკლები

დაშვებები:1.ძრავას ცილინდრში იმყოფება შეკრული ციკლისშემსრულებელიმუშა სხეულის მუდმივი უცვლელირაოდენობა2.ციკლის განსაზღვრულ პერიოდში მისთვის შერჩეულიმიმდინარეობის მიხედვით სითბო მიეწოდება გარედან3. ცილინდრში მყოფი უცვლელი მუშა სხეულისთბოტევადობა მუდმივია და არ არის დამოკიდებულიტემპერატურაზე. სინამდვილეში თბოტევადობა არისცვლადი და და დამოკიდებულია მუშა სხეულისტემპერატურასა და შემადგენლობაზე4. შეკუმშვისა და გაფართოების პროცესები მიმდინარეობსგარემოსთან სითბოცვლის გარეშე (ადიაბატური პროცეს-ები). რეალურ პირობებში თბოცვლა ხდება ცილინდრებისბლოკზე, მუშა სხეულზე და ა. შ. რის შედეგად სითბოიკარგება.

P – V კოორდინატებში თბური ძრავას ციკლითერმოდინამიკის მეორე კანონის შესაბამისადთეორიული ციკლისთვის შესრულებული 1კგ მუშა სხეულის მიერ, თერმული მ.ქ.კ.ή = 1 − | | = | | = (1)

სადაც | | არის ციკლის განმავლობაში ცივ წყაროზე გაცემული აბსოლუტური რაოდენობა,ჯ/კგ;

ციკლის განმავლობაში მიწოდებული სითბოს რაოდენობა, ჯ/კგ-ციკლის განმავლობაში 1კგ მუშა სხეულის შესრულებული მუშაობა, = − | |

ნებისმიერი შეკრული ციკლისთვისG კგ მუშა სხეულისშესრულებული მუშაობა=P-წნევა;V- მოცულობა; ∮ −კონტურის შიგა ნაწილის ფართობი.

მინ - Vმაქს - მართკუთხედის ფართობი (Vმაქს. PC)=მაქს მინ

(2)

ცილინდრის მუშა მოცულობა ანუ, მკვდარ წერტილებს შორის დგუშის მიერგამოთავისუფლებული ცილინდრის მოცულობა= − = მაქს − მინ = (3)

S=2R (R -მრუდმხარას რადიუსი)

შემოვიღოთ აღნიშვნები:D -ცილინდრის დიამეტრი;R-მრუდმხარას რადიუსი;S-დგუშის სვლა S=2R;ή

P

V

c

α

b

Z

D φ R1 2

P =constT

S

-მუშა მოცულობა = ;-წვის კამერის მოცულობა;-ცილინდრის სრული მოცულობა;

-კუმშვის ხარისხი = ; λ

-სითბოს შეყვანის პროცესში მუდმივ მოცულობაში V=const წნევის მომატების ხარისხი λ= ;=- წინასწარი გაფართოების ხარისხი სითბოს შეყვანის დროს, როცა P=const= -შემდგომი გაფართოების ხარისხი

k-ადიაბატის მაჩვენებელი = ;( )-მუხლა ლილვის შემობრუნების კუთხე.ή = − (4)განხილული ციკლისთვის ციკლის საშუალო წნევა

ც = ∙ ή (5)

დიზელიή = − ∙ ( ) (5)

= ∙ ∙ ή ( − ) (6)

მოქმედი ფაქტორები: ციკლები: სითბოს მიწოდება მუდმივ მოცულობაშისითბოს შერეული მიწოდების ციკლები

ნამდვილი ციკლის პროცესები.ექსპლოატაციის პირობებში საავტომობილო ძრავები მუშაობსჩქაროსნული რეჟიმის ფართო დიაპაზონში. მუხლა ლილვის ბრუნვის სიხშირე დამოკიდებულიაჩქაროსნული რეჟიმში ძრავას ტიპზე. მაგ: სატვირთო ავტომობილების დიზელებისთვის n=300...800 ბრ/წთდა მეტი, მსუბუქი ავტომობილების დიზელებისთვის n=4500...5000 ბრ/წთ, ხოლო ნაპერწკლით ანთებისძრავებისთვის n=800...6000 ბრ/წთ. ბრუნთა რიცხვების ნაჩვენები რიცხვის დროსერთი ციკლისგანხორციელების დრო 0,15...0,02 წმ (ოთხტაქტიანები), ორტაქტიანებში - 2-ჯერ მცირე.დროის ამ შუალედში უნდა განხორციელდეს შემდეგი პროცესები:

α

b

V(S)

b

P=const

S

v=const

ც

=p

ცილინდრ(ებ)ში საწვავისა და ჰაერის შეშვება, შეკუმშვა, საწვავის აორთქლება და მისი შერევა ჰაერთან,საწვავ-ჰაერის მუხტის აალება (აფეთქება) და წვა (თანმხლები ტემპერატურისა და გაზის მომატება),გაფართოება (მუშა სვლა) და ნამუშავარი გაზების გამოდევნა.ყველა განსახილველი პროცესებისთვის დამახასიათებელს წარმოადგენს მათი მიმდინარეობისპროცესებში თერმული და აეროდინამიკური პარამეტრების ცვლილება.მუხტში საწვავის ჰაერთან ნარევი შეადგენს დაახლოებით 1/9 ბუნებრივი აირებისთვის, 1/50 ბენზინისა -ჰაერთან.

დიგრამა. ოთხტაქტიანი კარბურატორიანი ძრავას ინდიკატორული (გაშლილი) დიგრამა P-φკოორდინატებში: 1დ2- შესაბამისადშემშვები სარქველის გაღება და დახურვა; 3-პერწკვლის წარმოქმნა;4დ5- შესაბამისად გამომშვები სარქველის გაღება და დახურვა

z

°

შეშვების დასასრული გამოშვების დასასრული შეშვების დასასრული

სითბოს გამოყენების ხარისხი ნამდვილ ციკლში მიღებულია განსაზღვრული იქნას მ.ქ.კ.-ით, რომელიცწარმოადგენს მექანიკურ ენერგიაზე (მუშაობაზე ) დახარჯული სითბოს ფარდობით ძრავაში საწვავითშექმნილ მთლიან სითბოსთან( − ციკლის მთლიანი სითბოს სასარგებლო მუშაობა;− მთლიანი სითბო): ή = (1)

თუ სასარგებლო მუშაობას განვიხილავთ 1კგ საწვავითή =ნამდვილი ციკლის პროცესები. ნამდვილ ციკლებში თეორიულისგან განსხვავებით ხდება პროცესები,რომლებიც იწვევს სითბოს დანაკარგებს. ამიტომ ნამდვილი ციკლის მ.ქ.კ. ნაკლებია ვიდრე თეორიულიციკლის მ.ქ.კ.

ή = ήნამდვილი ციკლისήთეორიული ციკლის≈ 0,65 − 0, < 1

2,0

3,0

4,0

1,0

ზ.მ.წ. 60 120 240ქ.მ.წ. 300 ზ.მ.წ.

420 480 ქ.მ.წ. 600 ზ.მ.წ.,°

კუმშვა მუშა სვლა

გამოშვება

შეშვება

4

3

215

გამოშვების დასასრული

P,მპა

4. შეშვების პროცესი. ძირითადი ცნებები. შეშვების პროცესის პარამეტრები. შევსების კოეფიციენტი დამათზე მოქმედი ფაქტორები. ახალი მუხტის მოძრაობის ორგანიზაცია [1.გვ.95-98];;[2.გვ.123 -158] [4.გვ.5-47]. (2 საათი)

(დიაგრამაზე b- შეშვება)პარამეტრები, რომლებიც მოქმედებს შეშვების პროცესზე, ანუ რ. ი. ცილინდრების შევსებაზე,დამოკიდებულია შემდეგ ფაქტორებზე:1. შემშვები სისტემების ჰიდრავლ(იკ)ურ წინააღმდეგობაზე, რომელიც ამცირებს მიწოდებული მუხტისწნევას ∆ -თი;2. ცილინდრში ნამწვი გაზების (Mნარჩ.) არსებობა, რომელიც იჭერს მისი მოცულობის ნაწილს;3.მიწოდებული მუხტის გათბობა შემშვები არხების კედლებიდან ∆ , რაც ამცირებს მიწოდებულიმუხტის სიმკვრივეს.

ნარჩ = ნარჩენი გაზების კოეფიციენტი∆ = ∆ მინ − ∆ აორთქლ.∆ მინ -ახალი მუხტი∆ აორთქლ. -აორთქლებით შემცირებაგაქარვის (გაწმენდის) კოეფიციენტიήს = + აირ. = ( + ნარჩ) = + ნარჩკუმშვის ტაქტის ბოლოსთვის ტემპერატურა bc(z):

= ∆ ნარჩ∙ გ

ნარჩ

∆ ნარჩ∙ გ

ნარჩ

შევსების კოეფიციენტი ή = ნ.კუმშ∙ =∙ = 8314( + ნარჩ) ∙8314 აირების უნივერსალური მუდმივა ჯ/კმოლი∙ °(K-კელვინი)∙ = 8314 ∙

ή = φ ∙ εε − 1 PP ∙ T+ ∆ + ნარჩ ∙მარტივად

ή = φ ∙ εε − 1 ∙ PP ∙ T(1 + ნარჩ)∙ = 8314 ∙∙ ή = 8314 ∙= ++მაგრამ + = 1 ( + )

აქედან + = + =რამდენადაც

= ; = + ნარჩ

მაშინ ή = φ ∙ εε − 1 PP ∙ T+ ∆ + ნარჩ ∙შევსების პროცესზე მოქმედი ფაქტორები:შეკუმშვის ხარისხი;

კუმშვის ბოლოს წნევა;შეშვების წინ წნევა და ტემპერატურა;ნარჩენი გაზების წნევანარჩენი გაზების ტემპერატურაგაქრევა (გაქაარვა)მუხტის (წინასწარი) გათბობაძრავას შევსება როცა n=const და დატვირთვის ცვლილებისას∆ = − = (1 + ) შემშ2−შემშვები წინააღმდეგობის კოეფიციენტი 1 + = = 7 … 10

შემშ − შემშვებ კვეთში საშუალო სიჩქარე; შემშ =45...70 მ/წმმუხლა ლილვისბრუნთა რიცხვის გაზრდით შემშვებ სისტემაში მუხტის სიჩქარე ბრუნთა რიცხვისპროპორციულად იზრდება. ამასთან დაკავშირებით იზრდება ჰიდრავლიკური წინააღმდეგობა, ხოლოწნევა ეცემა. ასეთივე სურათი შეიმჩნევა გამომშვებ სისტემაშიც, სადაც მუხლა ლილვის ბრუნთასიხშირის გაზრდით იზრდება ნარჩენი გაზების წნევა ნარჩ და იზრდება მათი რაოდენობა.ჩქაროსნული რეჟიმის მომატების დროს მუხტის გაცხელება ცხელ კედლებთან შეხებით მცირდება.ცდები ამტკიცებს, რომ ავტომობილების უმრავლესობისთვის მუხტის შეთბობა გაზრდილიწინააღმდეგობებით შეშვება გამოშვებაზე ნაკლებად მოქმედებს ή .ή - დამოკიდებულია შემშვები და გამომშვები ორგანოების გაღება-დახურვის ხანგრძლივობისგან დამომენტებისგან რ. ი. აირგანაწილების ფაზებისგან.აირების რხევები იწვევს წნევის ტალღებს. ეს შეიძლება გამოყენებული იქნას ცილინდრში მოხვედრილი

მუხტის მასის გაზრდისთვის. თუ მაგალითად ცილინდრში გამოშვების პროცესს ისე წარვმართავთ, რომმოხდეს გამოშვების გაუხშოება, მაშინ ნამუშავარი გაზების რაოდენობა იზრდება, ნარჩ მცირდება.5. კუმშვის პროცესი. ძირითადი ცნებები. კუმშვის ბოლოს პარამეტრების განსაზღვრა. სხვადასხვაფაქტორების ზემოქმედება კუმშვის პროცესზე.ნარევის მოძრაობა კუმშვის პროცესში [1.გვ.114-118];[2.გვ.160-176]. (2 საათი)

= = −1=310…350°Kჩაბერვის ძრავებში=320…400°K

კუმშვის პროცესი

ოთხტაქტიან ძრავაში შემშვები სარქველის დახურვის შემდეგ ან ორტაქტიან ძრავაში აირცვლისდამთავრების შემდეგ დგუშის ზ.მ.წ. -კენ მოძრაობის დროს ცილინდრში ხდება კუმშვისპროცესი.

კუმშვის დროს მუხტის წნევა და ტემპერატურა იზრდება. მათი საბოლოო მნიშვნელობებიდამოკიდებულია კუმშვის ხარისხისაგან, რომლის გადიდებით მოხდება ციკლის ეფექტურობისგაზრდა და სითბოს გამოყენების გაუმჯობესება.განსახილველ სიტუაციაში: = ( )მაგრამ: = და == −1

C

პარამტრი ძრავა დიზელიჩაბერვისგარეშე

კარბურატ. დიზელი

კუმშვის ხარისხი 6-9 (11-მდე) 5-10 14-21კუმშვის ბოლოსთვისწნევა

0.9-1.5 0.7-1.4 3.5-5.5

კუმშვის ბოლოსთვისტემპერატურა °K 550-750 480-650 700-900

კუმშვის პოლიტროპისსაშ. მაჩვენებ.

1.3-1.37 1.3-1.37 1.32-1.4= , 7 − 0,12 მპა= 500 − 700 კარბურატორიან ძრავებში= 3,5 − 4,0 მპა= 750 − 950 დიზელის ძრავებში= 0,07 − 0,095 მპა= 50 − 130 კარბურატორიან ძრავებში= 3 − 6 მპა= 2000 − 2500 კარბურატორიან ძრავებშიმოქმედი ფაქტორები:1) ნარევისა და თბოგადამცემი ზედაპირების ტემპერატურათა სხვაობა2) თბოგადაცემული ზედაპირების ფარდობითი ფართობი3) ნარევის რაოდენობა4) თბოცვლის პერიოდი5) თბოგადაცემის კოეფიციენტი6) საწვავის ( ბენზინის) რაოდენობა, რომელიც დაიკარგა კუმშვის პროცესში. ( აორთქლდა)

6. წვის (გაფართოების) პროცესი. ძირითადი ცნებები. პერწკვლური ანთებითა და დიზელის ძრავებში წვადა მასზე მოქმედი ცალკეული ფაქტორები. წვის კამერა. ძრავებში წვის პროცესისთერმოდინამიკა[1.გვ.131-136];[2.გვ.177-195]. (2 საათი).7. პირველი რეიტინგული შეფასება 1სთსაწვავის შეფრქვევის პროცესი და ამ პროცესების დამახასიათებელი პარა-მეტრები. [1.გვ.116-131]. 1 სთ

თეორიული ციკლისგან განსხვავებით, სადაც გაფართოების პროცესის მიმდინარეობა გარემოზეთბოცვლის გარეშე, სინამდვილეში წვის მაღალი ტემპერატურაზე გაფართოებულიპროდუქტები გაცემს სითბოს ნაწილს გარემოს, ცილინდრების კედლებს და დგუშის ძირს. ამისშემდეგ წვის პროდუქტები ცივდება. ასე. რომ წვის პროცესი არ მთავრდება Z წერტილში,რამეთუ გაფართოების პროცესში სითბოს გამოყოფა გრძელდება.ამგვარად გაფართოების პროცესი მიმდინარეობს სითბოს ერთდროული მიღებისა და გაცემით.მიღებული და გაცემული სითბოს თანაფარდობები მუდმივად იცვლება და მიმდინარეობს ნზსაშუალო პოლიტროპის რიცხვით გაფართოების პროცესში წნევისა და ტემპერატურისგანსაზღვრისათვის: დიაგრამიდან ზ წერტილიდან იწყება გაფართოება, შეიძლება

Z

b

განსაზღვრული იქნას წნევა და ტემპერატურა გაფართოების ბოლოსათვის პოლიტროპისგანტოლების მიხედვით: = ( )შეფარდება: = - შემდგომი გაფართოების ხარისხი, ამის გათვალისწინებით დიზელისთვის:= =კარბურატ.= ; = ; და = =ε=δ ⇛= და == 1,23 … 1,30 კარბურატორიან ძრავებში;= 1,18 … 1,28 დიზელებშიგაფართოების ბოლოსათვის წნევას და ტემპერატურას აქვს მნიშვნელობები:

= 1200 − 1500 კარბურატორიან ძრავებში= 0.35 მპა= 100 − 1250 დიზელის ძრავებში= 0,2 − 0,4 მპამაგალითი: განვსაზღვრეთ (კარბურატორიანი ძრავა) წნევა და ტემპერატურა გაფართოებისტაქტის ბოლოსათვის, თუ ცნობილია: = 2630° ; = 56,4 ბარ. ; =8; = 1,28= = ,, =0,363 მპა=3,63ბარ

= = , = 1440°დეტონაციური წვა:2000-2300 მ/წმ დეტონაციური ტალღის გავრცელების სიჩქარე სანთლური ანთების ძრავებშიზოგჯერ აღმოცენდება მეტალური კაკუნი, რომელიც არის დეტონაციური წვის ნიშანი. სუსტიდეტონაციის დროს კაკუნი განხორციელდება რაიმე მცირე ინტერვალებით და მსგავსიასარქველის და მილისას კაკუნის.დაუწველი ნაწილიკუმშვის ხარისხიწვის კამერის ფორმა და სანთლების განლაგებაცილინდრების ზომები და რიცხვიცილინდერბის თავის მასალებიმუშა ნარევის შემადგენლობამუხლა ლილვის ბრუნთ რიცხვიძრავას დატვირთვაანთების წინსწრების კუთხემინამწვევების წარმოქმნაძრავას გაგრილებაწინასწარი აალება და შემდგომი აალება.

8. გაფართოებისა და გამოდევნის პროცესები. გაფართოების პროცესი. გამოშვების პროცესი. წვისპროდუქტების ტოქსიკური შემადგენლობა და მათი გაუვნებელყოფის მეთოდები [1.გვ.144-146]; [2.გვ.177-195]. (2 საათი)

ოთხტაქტიან ძრავაში გამომშვები სარქველები იღება ისეთ მომენტში რომ უზრუნველყოსპირველ პერიოდში გაწმენდა ( 4 წერტილიდან ქ.მ.წ.) გმოდევნა ნამუშევარი გაზებისა--რომელთაც გააჩნია გამოდევნის პროცესში მაღალი სიჩქარე 600-700 მ/წმ. შემდგომ მომენტშინამუშევარი გაზები შემჭიდროვდება ზ.მ.წ-კენ მოძრავი დგუშით.

ორტაქტიან ძრავებში გამომშვები ორგანოებს ისე ირჩევენ, რომ გამქრევი ფანჯრებისგაღებამდე პერიოდში გამოიფრქვას რაც შეიძლება მეტი ნაუშევარი გაზები.

ყველა შემთხვევაში გამომშვები ორგანოების გაღების მომენტს ირჩევენექსპერიმენტულად.

გამონაბოლქვი გაზები გამოდის ცილინდრიდან მაღალი სიჩქარით, რაც ქმნის მკვეთრხმაურს. ხმაურის შემცირებისთვის გამომცემ მილზე აყენებენ მაყუჩს. მასში გავლილინამუშევარი გაზები ფართოვდება, სიჩქარეს კარგავს და გარემოში გამოდის ხმაურის გარეშე.მაყუჩის დაყენების დროს რამდენადე იზრდება გამომშვები სისტემის წინაღობა და ცილინდრშიწნევა გამოშვების პერიოდში იზრდება. ამ პირობებში ცილინდრში ნარჩენი გაზების რაოდენობაიზრდება, ხოლო შევსების კოეფიციენტი მცირდება ამიტომ მაყუჩის კონსტრუქცია უნდა იყოისეთი, რომ ხმაურის დამაკმაყოფილებელი ჩახშობის დროს არ გაიზარდოს გამომშვებისისტემის წინაღობა. ნაკლები წინაღობით ხასიათდება აკუსტიკური ტიპის მაყუჩი.გამომშვების სარქველის გაღების მომენტში ნამუშავარ გაზებს აქვს შედარებით მაღალიტემპერატურა და წნევა. რასაკვირველია,ნამუშევარი გაზებითურთ იკარგება სითბოს დიდირაოდენობა.ნამუშევარი გაზების კინეტიკური ენერგიის ნაწილი შეიძლება გამოყენებული იქნასძრავების ჩაბერვისთვის.ამ შემთხვევაში გამომშვებ მილსადენთან მიაერთებენ გაზის ტურბინას. ცილინდრიდანგამოსული ნამუშავარი აირები გაფართოვდება აირის ტურბინაში. ამ დროს მიღებული ენერგიაგამოიყენება კომპრესორის აძვრისათვის.აირის ტურბინის დაყენება რამდენადმე ზრდის გამომშვები სისტემის წინაღობას, რომელიცკომპენსირდება ჩაბერვით მიღებული ეფექტით.გამონაბოლქვი გაზები: არასრულიწვის შედეგად მიღებული CO NO; NO2

SO2; H2O ალდჰეიდემი ჟანგბადშემცველი ნაერთები ინდივიდუალური ნახშირ წყალბადები ტყვიის შეცულობაგაუვნებელყოფა: კარბურატორის სწორი რეგულირება-გამომშვებ სისტემაში ნარევის დაწვა-სპეციალური ნეიტრალიზატორების გამოყენება მაყუჩისა-განმუხტვის შემზღუდველი-ფაკელური ან ანტიკვამლიანობის ემულსიების გამოყენება

9.ციკლის საშუალო წნევა, სიმძლავრე და ძრავას ეკონომიურობა.ციკლის საშუალო ინდიკატორული წნევა. ძრავას ინდიკატორული სიმძლავრე. მექანიკური დანაკარგები.

ძრავას ეფექტური სიმძლავრე და მექანიკური მ.ქ. კ.ძრავას სიმძლავრეზე დაეკონომიურობაზე მოქმედი ფაქტორების ანალიზი[1.გვ.147-149];[2.გვ.250-259];

[3.გვ.18-20]. (2 საათი)

ინდიკატორული სიმძლავრე 1 ცილინდრში: ცილ = , ვტ

I ცილინდრიანი ძრავას სიმძლავრე = , ვტმოსახერხებელია ინდიკატორული სიმძლავრე გამოისახოს კვტ, ამისთვის ჩავსვათ -(ბარ);− (ლ) და (ბრ/წთ)

= კვტ = ცხ. ძ=

== კვტ

ორტაქტიანი ძრავებისთვის

=ძრავას ინდიკატორული მუშაობის ნაწილი იხარჯება მის შეუღლებულ და მოძრავ დეტალების ხახუნზე,აირცვლის პროცესის შესრულებაზე და დამხმარე მექანიზმების ქმედებაში მოყვანაზე. მუშა ძრავაშიხახუნი ხდება ცილინდრსა და დგუშის რგოლებს, მუხლა ლილვსა და საკისრებს, მქნევარასა და მუხლალილვის მუხლანებს და ჰაერს (სავენტილაციო დანაკარგები), სხვა ბრუნვით და ფარდობიტ მოძრავდეტალებს, მათ საყრდენებს და მიმმართველებს (მაგ: აირგამანაწილებელი ლილვი და მისი საყრდენები,გადაცემათა კოლოფის კბილანები და სხ.) შორის.დატვირთვის გარეშე (მაგ. გამორთული გადაბმულობის დროს) მთლიანი ინდიკატორული მუშაობაიხარჯება აირცვლის ადა დამხმარტე მექანიზმების აძვრის ხახუნზე. ძრავას დატვირთვით მუშაობისდროს დანაკარგების მსიდიდე რამდენადმე იცვლება თბური რეჟიმის და გაზების წნევის ძალებისცვლილებათა გამო.შემოვიღოთ აღნიშვნები:Nხახ.- ხახუნზე დანაკარგი სიმძლავრე;Nდამხმ. მექ.- დამხმარე მექანიზმების (წყლის და ზეთის ტუმბო, ვენტილატორი, გენერატორი და ა. შ.)აძვრაზე სიმძლავრის დანაკარგი;Nაირ. ძრავას ცილინდრში ახალი აირების შეშვებისა და მისგან ნამუსავარი აირების გამოდევნაზე

დანაკარგი სიმძლავრე;Nკ- კომპრესორის აძვრაზე დანაკარგი სიმძლავრესიმძლავრეთა დანაკარგების ჯამს ეწოდება მექანიკური დანაკარგების სიმძლავრე:

მექ. = Nხახ+ Nდამხმ. მექ+ Nაირ.+ Nკ

შესაბამისად წნევა მექ. = Pხახ+ Pდამხმ. მექ+ Pაირ.+ Pკ

( დგ = − დგუშის საშუალო სიჩქარე, მ/წმ.ძრავას ეფექტური სიმძლავრე: = − მექ (1) = − მექ

ინდიკატორული სიმძლავრის ნაწილს, რომელიც შეესაბამება მექანიკურ დანაკარგებს, განსაზღვრავენმექანიკური მ. ქ. კ. -ითήმექ = = მექ =1 − მექ

ήმექ = = მექ =1 − მექ

∑ = ( ); ძრავას მუხლა

ლილვის საყრდენებზემოქმედიზე მოქმედი მგრეხიმომენტი

ძრავას ეკონომიურობა. ძრავას ხარისხის შესაფასებელი ერტერტი მაჩვენებელი არის საწვავის ხარჯი, ანუმისი ეკონომიურობა.ძრავას ეკონომიურობა ფასდება გრამებში საწვავის რაოდენობის მიხედვით გახარჯული 1 კვტ სთ (ან 1 ცხ.ძ სთ) სიმძლავრეზესაწვავის ხვედრითი ინდიკატორული ხარჯი= საწ∙10 გ/კვტ.სთ

საწვავის ეფექტური ხარჯი= საწ∙10 გ/კვტ.სთ ან = მექήმექ∙10 =ήმექ

, რამდენადაც: = ήმექ ∙ . ამ ფორმულებში სიმძლავრე

გამოსახულია კვტ.

10. მუშა ციკლის მაჩვენებლები. ძირითადი ცნებები. ინდიკატორული მაჩვენებლები. ეფექტურიმაჩვენებლები და მათზე მოქმედი ფაქტორები. მექანიკური დანაკარგები და მასზე მოქმედი ფაქტორები.ტოქსიკურობა და მოქმედი ფაქტორები[1.გვ.95-98];[2.გვ.256-259]. (2 საათი)ა) კარბურატორიანი ძრავა. ოთხტაქტიანი კარბურატორიანი ძრავას შესრულებული მუშაობაგანისაზღვრება (დაახლოებით) ფართობით; bczz1 b (დაშტრიხული) ნამდვილი ციკლის ინდიკატორულიდიაგრამით.ასეთი დიაგრამა ძრავას მუშაობის დროს შეიძლება მოხსნილი იქნას ინდიკატორით და შემდეგპლანიმეტრის მეშვეობით განსაზღვრული იქნას მისი ფართობი. მასშტაბის გათვალისწინებითფაერთობის მიხედვით გაიანგარიშებენ ციკლის ინდიკატორულ მუშაობას . როგორც დიაგრამიდან ჩანსერთი პროცესიდან მეორეზე გადასვლა ხდება მდოვრად. მუშაობის წინასწარი ანგარიში ამმომრგვალებული დიაგრამით შეუძლებელია. ამიტომ სამუშაო ციკლის მუშაობას განსაზღვრავენrczz1 მოუმრგვალებელი დიაგრამით. ამ შემთხვევაში ინდიკატორული მუშაობა ტოლია გაფართოების

და კუმშვის მუშაობათა სხვაობის:

გაფ= −პოლიტროპული პროცესების დროს გაფართოების მუშაობა

გაფ= − = −პოლიტროპული პროცესების დროს კუმშვის მუშაობა

= − = −

c

z

∙P

b- შეშვება

bcz-შეკუმშვა

z .r-წვა-გაფართოება

ra-გამოდევნა

=const

მაშინ:ციკლის ინდიკატორული მუშაობა

გაფ= − − − (1)როგორც თეორიულ ციკლში, განვსაზღვროთ ნამდვილი ციკლისმუშაობა, მოსული ცილინდრის Vh

მოცულობის ერთეულზე, ანუ რ.ი.მოუმრგვალებელი დიაგრამის ხვედრითი მუშაობა

გაფ = გაფ

რამდენადაც L გამოსახულია (მმ), ხოლო Vh მ3, მაშინ

გაფ = გაფ ნმ/მ3 = გაფ ∙10 ბარი

− სიდიდეს ეწოდება ციკლის საშუალო ინდიკატორული წნევა. ის წარმოადგენსმუდმივად მზარდსაშუალო წნევას, რომელთა დროს გაზების მუშაობა სრულდება დგუშის 1 სვლაზე- ტოლია ციკლისგანმავლობაში ინდიკატორული მუშაობის. მაშინ

გაფ = − − − − − − −რამდენადაც = და = ,მაშინ

გაფ = − − − − − − − − .

დიზელი (აქ ნახაზი დავხაზოთ წითელი ხაზს ქვემოთ და არ ვაჩვენოთ 0,85 )

საანგარიშო: (rczz1r)

ინდიკატორული ( z1 r )მოუმრგვალებელი დიაგრამისთვის

გაფ= + −სადაც − = ( − 1)

= − 1 1 −გავამრავლოთ და გავყოთ განტოლების მარჯვენა მხარე Vc და გავითვალისწინოთ, რომ = და=δ

0,85დიზედ

0,85 =const

= − = −= 1 − = − გავითვალისწინოთ =

გაფ = − ( − ) + − − − − − − −ზოგიერთი ძრავების მაჩვენებლები: (მპა) (ბარი)ოთხტაქტიანი ნაპ. ჩაბერვის გარეშე 8,0 12,0

დიზელები 7,5 10,5დიზელები ჩაბერვით 12 და მეტიგაზის ნაპ. 5,0 7,0

ძრავას თბური ბალანსიძრავას თბური ბალანსის განტოლებას (დროის ერთეულში გამოყოფილი სითბოს რაოდენობა)= + გაგრ + გ + არასრ.წვ + ზ + ნარჩ− სითბოს საერთო რაოდენობაწარმოქმნილი საწვავის მიერ მოცემულ რეჟიმზე;

- ძრავას ეფექტურ მუშაობაზე.....გაგრ - გაგრილების გარემოზე გაცემული სითბო,გ − ძრავას ნამუშავარი გაზების მიერ გატანილი სითბოარასრ.წვ - სითბოს ნაწილი დაკარგული საწვავის არასრული წვის შედეგად;

ზ - ძეთზე გაცემული სითბო;ნარჩ - ნარჩენი წევრი, თბურ ბალანსში გაუთვალისწინებელი წილი.

გავყოთ ყველა წევრი - ზე:+ გაგრ + გ + არასრ.წვ + ზ + ნარჩ=100%სითბოს რაოდენობა დახარჯული 1 წმ განმავლობაში = საწ

სადაც საწ -კგ/წმ; ხოლო - ჯ/კგ

ეფექტური სიმძლავრის (ვტ) ექვივალენტური სითბო (ჯ/წმ)=

11. ძრავას მდგრადი რეჟიმით მუშაობის მახასიათებლები. ძირითადი ცნებები. ჩქაროსნული,სადატვირთვო, სარეგულირო, მრავალპარამეტრული, ტოქსიკური,სპეციალური მახასიათებლები. ძრავასხმაური. მდგრადი მუშაობის რეჟიმი და ძრავას მგრეხი მომენტის მარაგი [1.გვ.177-186]. (2 საათი

n,წმ

, კვტ, ნმ

, გ კვტ ∙ სთ

მაქს

მინ

მაქს

საავტომობილო ძრავების განსაკუთრე-ბულობა მდგომარეობს მისი ჩქაროსნულირეჟიმის ფართო დიაპაზონი. მუხლა ლილვისბრუნთა ნებისმიერ რიცხვებზე ძრავა მდგრადადუნდა მუშაობდეს ყველა დატვირთვებზე.

ავტომობილის სიმძლავრის ბალანსისპირობების მიხედვითგარდა ძალოვანგადაცემაში ხახუნის, გორვის და ჰაერისწინააღმდეგობების გადალახვისა, ძრავას უნდაგააჩნდეს სიმძლავრის მარაგი დამატებითიწინააღმდეგობების გადალახვისთვის,რომლებიც წარმოიქმნება ავტომობილისადგილიდან დაძვრის, გაქანებისა და ა. შ. დროს.ყველა საექსპლოატაციო რეჟიმებზე ძრავა უნდამუშაობდეს უდიდესი ეკონომიურობით.

საექსპლოატაციო პირობებში ძრავებიმუშაობს თითქმის მთელ დროს მუდმივადცვლად დაუმყარებელ რეჟიმებში. ამასთან ასეთპირობებში ძრავას დამახასიათებელი მუშაობისსრული მონაცემების მიღება გართულებულია.ამიტომ საერთო მიღებული მმახასიათებლებიიხსნება სტენდზე დამყარებული რეჟიმებისდროს.

აი ჩვენს წინაა სიმძლავრის ბალანსის გრაფიკი. მის საფუძველს წარმოადგენს ჩვენთვის უკვე ცნობილი ძრავასჩქაროსნული მახასიათებლების გრაფიკი. მასზე წარმოდგენილ მუხლა ლილვის ბრუნვის სიხშირის სკალასთანერთად მეზობლობს ავტომობილის მთავარი გადაცემის გათვალისწინებით აგებული მოძრაობის სიჩქარის სკალა.ძრავას სიმძლავრის მრუდის (გარე მახასიათებელი) ქვეშ გატარებულლია მეორე მრუდი ტრანსმისიის მქკგათვალისწინებით, რომელიც ჩვენს მაგალითზე 0,9 (90%) ტოლია ახალ მრუდზე ყოველი წერტილი ძევს შესაბამისადწინა მრუდის ქვეშ.გრაფიკის ჰორიზონტალური ღერძიდან გადაზომილია გორვის წინააღმდეგობაზე სიმძლავრის ხარჯის შესაბამისივერტიკალური მონაკვეთები; მონაკვეთების ზედა წერტილებიდან გატარებულია მრუდი. მისგან ზევით გადაზო-მილია ჰაერის წინააღმდეგობაზე სიმძლავრის ხარჯის შესაბამისი მონაკვეთები და კვლავ გატარებულია ამ ხარჯისმრუდი. თვლებთან მიყვანილ სიმძლავრის მრუდსა და ჰაერის წინააღმდეგობაზე სიმძლავრის ხარჯის მრუდს შორისარე ახასიათებს ჭარბ სიმძლავრეს, რომლის მარაგი შეიძლება იქნას გამოყენებული სხვა წინააღმდეგობებისგადასალახავად. ამ მრუდის გადაკვეთის წერტილი შეესაბაბამება მაქსიმალურ სიჩქარეს, რომლის განვითარებაცშეუძლია ავტომობილს გზის ჰორიზონტალურ უბანზე.ჰაერის წინააღმდენგობაზე გახარჯული სიმძლავრის მრუდიდან ზევით გადაზომილია მონაკვეთები, რომელიცაუცილებლად უნდა გაიხარჯოს, მაგალითად, განსაზღვრული აღმართის გადალახვაზე. მონაკვეთების ზედა წერტი-ლების შეერთებით მიღებულია მრუდი, ხოლო წერტილი ახლად მიღებულ თვლებთან მიყვანილი სიმძლავრისმრუდთან გადაკვეთაა - გვიჩვენებს სიჩქარეს, რომლითაც გაქანების გარეშე (პირდაპირ გადაცემაზე) შეუძლია აიღოსმოცემული აღმართი.თუ დროსელის არასრული გაღების დროს გარე მახასიათებელს მივიღებთ ჩქაროსნული მახასიათებლის საფუძვლად,მაშინ მიიღება სიმძლავრის ბალანსის გრაფიკი იმ პირობებისათვის, როდესაც მძღოლს მტყნუებამდე არ აქვსდაჭერილი საწვავის მიწოდების მართვის სატერფულს.არსებობს სიმძლავრის ბალანსის გრაფიკები გზების განსხვავებული საფარველის და სხვადასხვა გადაცემებზემოძრაობის მიხედვით. პირველ შემთხვევაში ვერტიკალური მონაკვეთების სიგრძეების ანგარიშების დროსითვალისწინებენ შესაბამის გორვის წინააღმდეგობის კოეფიციენტებს, ხოლო მეორეში გადაცემის კოლოფშიგადაცემის რიცხვისაგან დამოკიდებულებით ცვლიან სიჩქარის სკალის მასშტაბს.ავტომობილის დინამიკურობაზე დიდ ზემოქმედებას ახდენს ტრანსმისსიის გადაცემის რიცხვიც და სიჩქარეთაკოლოფის გადაცემის რიცხვიც. გრაფიკიდან რომელზეც ნაჩვენებია ძრავას გარე მახასიათებლები (მთავარ გადაცე-მასთან შერეული განსხვავებულ გადაცემათა რიცხვებისაგან შესაბამის დამოკიდებულებაში) და

გარე მახასიათებელი

სათ

ადარ

იგო

სიმძ

ლავ

რის

ხარ

ჯი

სიმძ

ლავ

რე B

A

სიმძ

ლავ

რე,

კვტ

ძრავას ლილვის ბრუნვის სიხშირე, ბრ/წთ

მოძრაობის სიჩქარე კმ/სთ

სიმძლავრეების ბალანსისგრაფიკი

1 - სიმძლავრის მარაგიჰრორიზონტალურ გზაზე;2 - იგივე აღმართზე;სიმძლავრის ხარჯი:; a-გორვის წინააღმდეგობა-ზე; б - ჰაერის; в -აღმართის

სიჩქარისა და სიმძლავრის მარაგის ცვლილება მთავარი გადაცემის გადაცემათა რიცხვებისაგან (იხ. ციფრები მრუდებზე)დამოკიდებულებაში. გარე მახასიათებლების მრუდებისა და სიმძლავრის ჯამური მრუდის გადაკვეთის წერტილები შეესაბამებამაქსიმალურ სიჩქარეებს მოცემულ გადაცემებზე

სიმძლავრის ჯამური ხარჯის მრუდი, ჩანს, რომ გადაცემის რიცხვის გაზრდით მაქსიმალური სიჩქარე უმნიშვნელოდიცვლება, მაგრამ სიმძლავრის მარაგი მკვეთრად იზრდება. ცხადია, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ გადაცემათა რიცხვისგაზრდა უსასრულობამდე შეიძლება. მისი ზომიერებაზე მეტი გაზრდა გამოიწვევს ავტომობილის მაქსიმალურისიჩქარის შესამჩნევ გაუარესებას (დაშტრიხული ხაზი), ძრავასა და ტრანსმისიის ცვეთას, საწვავის გადახარჯვას.ავტომობილის დინამიკის ამოსავალი წერტილიდან სასურველია მსუბუქი ავტომობილებისათვის დიდი იყოს - გადაცემის რიცხვი და სატვირთო ავტომობილებისათვის - . ამ დროს ავტომობილებისათვის უზრუნველყოფილიასწრაფი გაქანება და გზის რთული უბნების გადალახვის უნარი. მაგრამ ეს გადაცემის შერჩეული უნდა იქნას მშრალგზაზე ავტომობილის ბუქსაობის გარეშე ადგილიდან დაძვრის წევის ძალის ზღვრული მნიშვნელობის გათვა-ლისწინებით. რაც მეტია კოლოფში გადაცემები, მით მეტია განსხვავებულ პირობებში შეირჩეს გადაცემა, რომლისდროს ხდება ავტომობილის ყველაზე სასარგებლო რეჟიმით მოძრაობა. მეორეს მხრივ ბევრი გადაცემები, ნიშნავსმძღოლის მეტ მუშაობას - მათ გადართვაზე. ამიტომ უკანასკნელ დროს კონსტრუქტორებმა შექმნეს მრავალ-საფეხურიანი ტრანსმისიის განსხვავებული ვარიანტი, რომლებშიც ასე თუ ისე გამარტივებულია გადაცემისშერჩევისა და ჩართვის პროცესი.

energiis wyaro da `zednadebi~ xarjebi

გავაგრძელოთ ავტომობილის ტექნიკური დახასიათების შესწავლა. აქ არ შევჩერდებით საექსპლუატაციომაჩვენებლებზე. მათზე მიძღვნილია წიგნის შემდგომი თავები. მივმართოთ ძრავას. მის გარეშე ავტომობილი ვერშეძლებს მოძრაობას. მხოლოდ დაღმართზე ან გაქანების შემდეგ შეიძლება ძრავას დახმარების გარეშე გზისმოცემული მონაკვეთის გადალახვა დაგროვებული ენერგიის ხარჯით.ავტომობილების უმრავლესობაზე ენერგიის წყაროდ გამოყენებულია შიგა წვის ძრავა (შწძ). ავტომობილის თეორიისმიხედვით აუცილებელია იმის ცოდნა, რას იძლევა ძრავა მოძრაობისათვის. აღნიშნულს გავიგებთ ძრავასჩქაროსნული მახასიათებლიდან. ამას გარდა, წარმოიდგინეთ, რა რაოდენობით ხარჯავს ძრავა საწვავს, ანუ რ.ი.საჭიროა ვიცოდეთ მისი ეკონომიური ან საწვავის მახასიათებელი.ჩქაროსნული მახასიათებლები - ეს ძრავას მიერ განვითარებული სიმძლავრის და მომენტის ცვლილების მრუდებია,მისი ბრუნვის სიხშირისაგან დამოკიდებულებაში დროსელ საფარის სრული ან ნაწილობრივი გაღების დროს.გაგახსენებთ, რომ მოძრაობის ამა თუ იმ წინააღმდეგობის გადალახვისათვის ძრავას შეუძლია ავტომობილს,,გადაცეს” მგრეხი მომენტი, რომელიც ხასიათდება ძალა გამრავლებული მისი მოდების მხარზე, ხოლო სიმძლავრე -

გარე მახასიათებლები

სიმძლავრის ჯამური ხარჯი

სიმძ

ლავ

რე,

კვტ

.

მოძრაობის სიჩქარე, კმ/სთ

ეს არის მუშაობის ფარდობა მისი შესრულების დროის ინტერვალთან. განსაკუთრებით საჭიროა დროსელის სრულიგაღების დროს მოხსნილი ჩქაროსნული მახასიათებელი. მას გარე ეწოდება. მასში არსებითი მრუდების ყველაზემეტად ზედა წერტილები - უდიდესი სიმძლავრე და მგრეხი მომენტი, რომლებიც ჩვეულებრივ ჩაწერილია ძრავებისდა ავტომობილების ტექნიკურ დახასაითებაში. მაგალითად, ВАЗ-2108 ძრავასათვის უდიდესი სიმძლავრე ტოლია 51კვტ 5600 ბრ/წთ დროს და უდიდესი მგრეხი მომენტი - 97 ნ.მ. 3400 ბრ/წთ დროს. როგორც ვხედავთ უდიდესი მგრეხიმომენტის დროს მუხლა ლილვის ბრუნვის სიხშირე მნიშვნელოვნად ნაკლებია

კარბურატორიანი შიგაწვის ძრავას ჩქაროსნული მახასიათებლები:1 - დროსელის სრული გაღების დროს; 2 - დროსელი საშუალო გაღების დროს;3 - დროსელის მცირე გაღების დროს

მაქსიმალური სიმძლავრის შესაბამის სიხშირეზე. ეს ნიშნავს, რომ კარბურატორის დროსელ-საფარის სრულიადგაღებულ მდგომარეობაში ძრავას მგრეხი მომენტი იქნება უდიდესი შედარებით დაბალი სიმძლავრეებისა დაავტომობილის დაბალი სიჩქარეებით მოძრაობის დროს, ხოლო მომენტი შემცირდება - ძრავის ლილვის ბრუნვისსიხშირის შემცირებით ან გადიდებით. რა არის ამ დებულებაში ჩვენთვის საჭირო? საჭირო არის ის, რომ მომენტისპროპორციულად იცვლება ავტომობილის თვლებზე წევის ძალა. არასრულად გაღებული დროსელ-საფარითმოძრაობის დროს საწვავის მიწოდების მართვის სატერფულზე ძლიერი დაწოლით შეიძლება სიმძლავრის და მცირეზღვრებში მგრეხი მომენტის გაზრდა.აქ, წავიდეთ წინ, ხაზგასმით შეიძლება აღინიშნოს, რომ წამყვან თვლებთან გადაცემული სიმძლავრე არ შეიძლებააღმოჩნდეს ძრავას სიმძლავრეზე მეტი, როგორი მოწყობილობაც არ უნდა იყოს ტრანსმისიაში გამოყენებული. მეორესაქმეა - მგრეხი მომენტი, რომლის ცვლილება შეიძლება ტრანსმისიაში შესაბამისი გადაცემის რიცხვებით წყვილიკბილანების შემოტანით.ძრავას ეკონომიური მახასიათებელი ასახავს 1 კვტ სთ-ზე საწვავის ხარჯს გრამებში. როგორც ჩქაროსნული, ესმახასიათებელიც შეიძლება აგებული იქნას დროსელ-საფარის სრულ ან ნაწილობრივ გაღებულ მდგომარეობაშიძრავას მუშაობისათვის. შგწ ძრავების განსაკუთრებულობა ისეთია, რომ საფარის გაღების შემცირების დროსერთეული მუშაობის მიღებაზე ხდება მეტი საწვავის, თანამდევად სიმძლავრის ხარჯი.ძრავების მახასიათებლების აღწერა აქ მოყვანილია გამარტივებულად და, ნაწილობრივ, არ ეხება პროცესებისმართვისათვის ელექტრონიკის გამოყენებას, მაგრამ იგი საკმარისია ავტომობილის დინამიკური და ეკონომიკურიმაჩვენებლების პრაქტიკული შეფასებისათვის.

სიმძ

ლავ

რე,

კვტ

.

მგრ

ეხი

მომე

ნტი,

ნ.მ.

საწვ

ავის

ხვედ

რით

იხა

რჯ

ი,გ/

კვტ

.სთ

მგრეხი მომენტი

ძრავასაგან მიღებული მთლიანი ენერგია არ იხარჯება უშუალოდ ავტომობილის მოძრაობისათვის. დიახ, არსებობსე.წ. „ზედნადები ხარჯები“-ტრანსმისიის მექანიზმების მუშაობაზე (ნახ. 10), რომლებშიც ეს ენერგია იხარჯება(გადაბმულობის დისკების წაბუქსავება, კბილანების კბილების ხახუნი, აგრეთვე საკისრებში და კარდანულდანაწევრებებში - ხახუნი) და ზეთის შენჯღრევაზე (გადაცემათა კოლოფის, წამყვანი ხიდის კარტერებში). ხახუნისადა ზეთის შენჯღრევისაგან მექანიკური ენერგია გარდაიქმნება სითბურში და გაიბნევა. ეს „ზედნადები ხარჯები“-არამუდმივია - ის იზრდება, როდესაც მუშაობაში ჩაირთვება მუშა კბილანების დამატებითი წყვილები, კარდანულისახსრები მუშაობს დიდი კუთხეებით, ზეთი ძალიან ბლანტია (ცივ ამინდში), როდესაც მოსახვევში აქტიურადჩაერთვება დიფერენციალის კბილანები (სწორხაზობრივი მოძრაობის დროს ამ უკანასკნელის მუშაობა არც ისედიდია). რაც ნაკლებია ეს ხარჯები, მით მეტია ტრანსმისიის მარგი ქმედების კოეფიციენტი (მქკ), რომელიცწარმოადგენს წამყვან თვლებზე სიმძლავრის ან მომენტის შეფარდებას მოცემული მოდელის ტექნიკურდახასიათებაში ჩაწერილი ძრავას მქნევარაზე მოსულ სიმძლავრესთან ან მომენტთან.

ნებისმიერ ბრუნთა რიცხვების დროს Pi – Pმექ.=Pe შესაბამისად Mi – Mმექ.=Me, ცხადია, რომ, როცაn=nგაბნ.,მაშინ P=0.

ინდიკატორული მგრეხი მომენტი = = ∙ ნმ

ჩასმით

= ნმ

მოცემული ძრავასთვის =const. ცხადია, რომ =ძრავას მუშაობის მდგრადობა და მარაგის კოეფიციენტი. საავტომობილო ძრავას მდგრადობას აფასებენმგრეხი მომენტის მარაგისგან, რომელიც განისაზღვრება მაქსიმალური მგრეხი მომენტის შეფარდებითძრავას მიერ მაქსიმალურ რეჟიმზე განვითარებულ მგრეხ მომენტთან. ამ შეფარდებას ეწოდება ძრავასმისადაგობის კოეფიციენტი = მაქს

ნომ

Me პირდაპირპროპორციულია საშუალო ეფექტური წნევის, ამიტომ= მაქს

ნომ

K=1,25…..1,35 კარბურატორიან ძრავებში ფლობს შედარებით კარგ ვარგისიანობას. კ=1,15 არ გადააჭარბებსმაშინ აქ იყენებენსპეციალურ მაკორექტირებელ მოწყობილობას, რომელიც ზრდის საწვავის ციკლურმიწოდებას ბრუნთა რიცხვების შემცირებისას.

12. ძრავების ჩაბერვა. ძირითადი ცნებები. ჩაბერვის სისტემა. აირტურბინული ჩაბერვა. ჩაბერვისსაავტომობილო ძრავების მახასიათებლები. დინამიკური ჩაბერვა. [1.გვ.258-259]; [2.გვ.311-322];[3.გვ.162-168]. (2 საათი)ჩაბერვის უპირატესობები:ჩაბერვის დროს განსხვავებულ ცილინდრებში ნარევის შედარებით ზუსტი დოზირება ყოველცილინდრში ან შემშვებ მილში; საწვავის მაღალი ერთგვაროვნება და ერთნაირობა;მაღალი ნომინალური სიმძლავრე, რასაც ხელს უწყობს შემშვებ ტრაქტში შევსების კოეფიციენტისმნიშვნელობა;იგივე კუმჰვის პირობებში 2-3 ერთეულით დაბალი ოქტანური რიცხვის საწვავის გამოყენების, აგრეთვესაწვავების შედარებით მძიმე ფრაქციული შემადგენლობების შესაძლებლობა.გამოყენებულია ბენზინის ჩაჭირხვნის შემდეგი ხერხები:1. ძრავას ცილინდრში შეშვების პროცესის დასაწყისში, კუმშვის პროცესის დასაწყისში ან მის ბოლოს;2.შემშვებ მილსადენში (უწყვეტი ან პერიოდული ჩაჭირხვნა).

ბოლო დროში ავტომობილების სრული მასის (ტვირთამწეობის) და სიჩქარის გაზრდის შედეგადგარდაუვალია მათი ძრავების ნომინალური სიმძლავრის ამაღლება გეომეტრიისა და მასის არსებითიმომატების გარეშე. ავტომობილების ზღვის დონიდან სხვადასხვა სიმაღლეებზე მთის პირობებშიატმოსფერული ჰაერის სიმკვრივის კლებისას აუცილებელია მოძებნილი იქნას ძრავას სიმძლავრისშენარჩუნების გზები. სერიული წარმოების სპეციალური აღჭურვილობა და მზომი ინსტრუმენტები

სხვადასხვა ნომინალური სიმძლავრეებითურთ უნიფიცირებული რიგის საფუძველზე, როდესაც ყველამოდიფიკაციებში ცილინდრების ზომები და დგუშის სავლა მუდმივი რჩება. ამ პრობლემების ამოხსნადადის პრავას ლიტრული სიმძლავრის მნიშვნელოვანწილად მომატებასთან.მუსა მოცულობის ერტეულზე მოსული ეფექტური სიმძლავრე:

ლ = 30 ή ή ήმექ.= 30 ή ή

= ήმექ.ლ == ή ή ήმექ.

ჩანს, რომ ძრავას მოცემულ მოცულობის დროსსიმძლავრე შეიძლება ამაღლდეს ბრუნვის სიხშირისდაზრდით, ან საშუალო ეფექტური წნევის გაზრდით. პირველის შესაძლებლობები შეზღუდულიადგუშის ზღვრული საშუალო სიჩქარით (კონსტრუქციის ხანგამძლეობის პირობებით).

განვიხილოთ საშუალო ეფექტური წნევის გაზრდა!

ή -სიდიდე განისაზღვრება ინდიკატორული პროცესით ცილინდრში.სრულყოფის თანამედროვეპირობებში ამ სიდიდის შემდგომი მზრდა შესაძლებელია მხოლოდრამდენიმე პროცენტით, ისიცდიდ გავლენას ვერ მოახდენს, ή ასევე მაღალ მნიშვნელობებს მიაღწია. მიმდინარეობს სამუშაოებიმექანიკური დანაკარგების შემცირების შესახებ და თანაც ამ პარამეტრის სრულყოფაც არ იძლევამკვეთრ ზრდას.მუხტის სიმკვრივე შეიძლება მნიშვნელოვნად გაიზარდოს, ამაღლებს რა ცილინდრში შესული ჰაერისან ნარევის . პროპორციულად იზრდება , თანამდევად ძრავას ლიტრული სიმძლავრე.ჩაბერვის დროს ხახუნზე დანაკარგები მეტია ძრავას მუშაობასტან ჩაბერვის გარეშე, მაგრამ მექანიკურიმ.ქ.კ. გაზრდის გამოეფექტური სიმძლავრე იზრდება.ჰაერის წნევის ამაღლება ხორციელდებაკომპრესორით, რომელიც აძვრაში მოდისძრავასგა. მიუხედავადკომპრესორის აძვრაზე დახარჯული სიმძლავრისა, ჩაბერვა მნიშვნელოვნად ზრდია ძრავას სიმძლავრეს,რაც აიხსნება სემდეგით. ცნობილია, რომმუშაობა დახარჯული ჰაერის კუმშვაზეან გაფართოებაზეპროპორციულია მისი საწყისი ტემპერატურის. კომპრესორში ჰაერი იკუმშება შედარებით დაბალტემპერატურაზე და შედეგად ახდენს მარალ მუშაობას, რომელიც დახარჯული იყო კუმშვაზე.ძრავას სიმძლავრის მომატება ჩაბერვის შედეგად ფასდება ჩაბერვის ხარისხით:= /

- ჩაბერვის დროს მიღებული საშუალო ეფექტური წნევა.ჩაბერვის დროს იზრდება ჰაერის წნევა და ტემპერატურა კუმშვის ბოლოს. ეს შემოსაზღვრავს ჩაბერვისხარისხს კარბურატორიანძრავებში დეტონაციის წარმოქმნის გამო. ამ ძრავებში ჩაბერვა უნდა იქნას- მთისპირობებში.განსაკუთრებული უპირატესობით სარგებლობს ჩაბერვა დიზელებში, სადაც სიდიდე არ

შემოისაზღვრება დეტონაციური წვის აღმოცენებით ეს საშუალებას იძლევა მნიშვნელოვანწილადგაიზარდოს დიზელების ლიტრული სიმძლავრე. საიმედოობის და დიზელის დასაშვებიტემპერატურული დაძაბულობის უზრუნველყოფის მიზნით დიზელებში შეზღუდავენ მაქსიმალურწნევას , და ნომინალურ რეჟიმზე მუშაობის დროს α-ზრდიან. უკანასკმელი ახდენსს ტოქსიკურიკომპონენტების და ჭვარტლის ფარდობით შემცირებას., მომავალი!ჩაბერვის სისტემები: ჩაბერვა ამძრავი კომპრესორით; ტუმბოკომპრესორით და კომბინირებული.აირტურბინული ჩაბერვა- აქ ჰაერის შეკუმშვისთვის და ცილინდრში მისი დაჭირხვნისთვის გამოიყენებანამუსავარი აირების ენერგიის ნაწილი.ეს საშუალებას იძლევა ნაწილობრივი უტილიზირების შესახებცილინდრში გაფარტოების ბოლოს წნევისა და ატმოსფერული წნევის (სხვაობის) რაც დამახასიატებელიაციკლებიტურთ ხანგრძლივი გაფარტოებით. დიზელების აირტურბინული ჩაბერვით სიმძლავრე >>50%-მდე.გამოიყენება კომპაქტური ტურბოკომპრესორები რადიალური ცენტრისკენულიტურბოკომპრესორებითურთ.

13. ძრავას თბური ბალანსი. ძრავის თბური ბალანსი, დეტალების თბური დაძაბულობა.მასალები.[1.გვ.167-170];[2.გვ.272-275];[4.გვ. 13-44]. (2 საათი)14. მეორე რეიტინგული შეფასება 1სთდიზელების კვების სისტემის ძირითადი ტიპები და საწვავის მიწოდების აპარატურაზე მოთხოვნები.საწვავის შეფრქვევის პროცესი და ამ პროცესის დამახასიათებელი პარამეტრები. ძრავას მუხლა ლილვისბრუნვის სიხშირის რეგულატორები. ნარევწარმოქმნა დიზელებში. საწვავის ჩირაღდნის გავრცელება.ნარევწარმოქმნა გაყოფილი და გაუყოფელი კამერების დროს. შედარებითი ანალიზი. [1.გვ.225-230];[2.გვ.214-231]. 1 სთნარევწარმოქმნა დიზელებში. სქემები. მაღალი წნევის ტუმბო. საწვავის ფილტრები. მფრქვევანა. ძრავასმუხლა ლილვის ბრუნვის სიხშირის რეგულატორები [2.გვ. 66-72]; [1.გვ31-35]. 2. დიზელების კვებისსისტემა მნიშვნელოვნად განსხვავდება კარბურატორიანი ძრავას კვების სისტემისგან. ჰაერი და საწვავიდიზელის ცილინდრებში ცალცალკე მიეწოდება, და იქ წარმოქმნის საწვავის ნარევს. ამიტომ დიზელებსუწოდებენ შიგანარევწარმომქმნელ ძრავებს.

დიზელის ძრავას კვების სისტემის სქემა:1. მაღალი წნევის ტუმბო; 2. საწვავის ავზი; 3. საწვავის მიმღები; 4, 6, 7, 11 – 15 - საწვავის მილსადენები; 5.საწვავის უხეშად მწმენდი ფილტრი; 8. მიმქაჩი ტუმბო; 9. სახელური; 10. საწვავის სუფთად წმენდისფილტრი; 16. ფრქვევან; 17. საჰაერო ფილტრი; 18. ცილინდრი

ტუმბო - 1. სითხის ან გაზის დაწნევით გადაადგილების მოწყობილობა. 2. წამყვანი რგოლის

მექანიკური ენერგიის სითხის ნაკადის ენერგიაში გარდაქმნის პროცესში სითხის გადაადგილებისთვისჰიდრავლური მანქანა.

მაღალი წნევის ტ. - ტუმბო (2), რომელიც დიზელის ძრავას ცილინდრში გადასცემს მაღალი წნევის

ქვეშ საწვავის დოზირებულ რაოდენობას. მაღალი წნევის ტუმბო შედგება მოწყობილობის მიხედვითრამდენიმე ერთნაირი სექციებისგან, რომელთა რიცხვი ტოლია ძრავას ცილინდრების რიცხვის. ყოველისექცია საწვავის მილსადენით შეერთებულია მფრქვევანასთან, რომლის კორპუსის ქვედა ნაწილი შედისძრავას ცილინდრში. ინდივიდუალურად ერთმანეთთან ხეხვით მორგებულია მაღალი სიზუსტითდამუშავებული ტუმბოს ყოველი სექციის ყვინთა და მასრა. ასეთი ყვინთა წყვილის ღრეჩო შეადგენს 1 – 2მმკ. ყვინთაზე შესრულებულია ვერტიკალური კილო, ნაჭედი ნაწიბური და ღარაკი. ყვინთაზედამაგრებული კბილანა მოდებაში იმყოფება ლარტყასთან. ლარტყის გადაადგილების დროს ყვინთამბრუნდება მასრაში. ზამბარა ყვინთას მიაჭერს მუხლა ლილვისგან აძვრაში მოსულ მუშტასთან. მასრაშიშესრულებულია ორი ნახვრეტი: შემშვები და გამომშვები. მასრის ზედა ნაწილში მოთავსებულიადამჭირხნი სარქველი ზამბარითურთ. მფრქვევანას წინასწარ შეკუმშულული ზამბარა მფრქვევანასთანმიაჭერს ნემსას, დახურავს რა საწვავით შევსილ ღრუს. როდესაც მასრაში ყვინთა დაიჭერს ბოლომდგომარეობას, შემშვები და გამომშვები ნახვრეტები გაიღება და ხდება საწვავის ცირკულირება მასრის

ყვინთას ზემო ნაწილში. ამ დროს სარქველი დახურულია, თანამდევად გამოცალკავებულია მილსადენიდა ყვინთას მასრის ღრუ.მბრუნავი მუშტას ზემოქმედებით ყვინთას ზევით მოძრაობის დროს ჯერ გადაიხურება გამომშვებინახვრეტი, ხოლო შემდეგ შემშვები ნახვრეტი.საწვავის წნევით გაიღება დამჭირხნი სარქველი. ღრუში(17) შეიქმნება მაღალი წნევა (20 მპა და მეტი),დამოკიდებული ზამბარას (14) კუმშვის ძალისგან. საწვავის წნევის მოქმედებით ნემსი (15) წამოიწევს,შეკუმშავს ზამბარას (14) და გაღებული საქშენით საწვავი შეიფრქვევა ძრავას ცილინდრში. შეფრქვევადამთავრდება, როდესაც ნაწიბური (11) გააღებს გამომშვებ სარქველს. ამ დროს საწვავის წნევა მკვეთრადეცემა. ჩაეშვება, რა ნემსი დახურავს საქშენს. სარქველი იხურება და მილსადენებში და მფრქვევანასღრუში საწვავი რჩება ჭარბი წნევით. ყვინთას მასრაში მობრუნებით იცვლება მიწოდების ბოლო და,შესაბამისად, ყვინთას ერთი ბრუნის განმავლობაში ცილინდრში შეფრქვეული საწვავის რაოდენობა,კილოს ნახვრეტთან (10) დამთხვევის დროს საწვავის მიწოდება სრულიად შეწყდება და ძრავა გაჩერდება.

15. ნაპერწკლური ანთებით ძრავებში ნარევწარმოქმნა. კარბურაციის შესახებ საერთო ცნებები.ელემენტარული კარბურატორის მუშა პროცესი. კარბურატორის დამხმარე მოწყობილობები დასისტემები. მრავალკამერული კარბურატორები. მსუბუქი საწვავის შეფრქვევით ნარევწარმოქმნა,დაუმყარებელ რეჟიმებზე მუშაობის თავისებურებები. [1.გვ.188-190];[2.გვ.182-195]. (2 საათი)კარბურატორი - კვების სიტემის მოწყობილობა, რომელიც უზრუნველყოფს კარბურატორიანი ძრავას

ყველა რეჟიმზე მუშაობის დროს საწვავჰაერის ოპტიმალური შემადგენლობის მომზადებას.მოქმედების პრინციპი. კარბურატორის ნარევწარმომქმნელ კამერაში საწვავი გაიფრქვევა, ჰაერსინტენსიურად შეერევა, ამ დროს წარმოიქმნება საწვავჰაერის ნარევი. თეორიულად 1კგ საწვავის სრულიწვისთვის აუცილებელია 14 – 15 კგ ჰაერი. ღარიბი ნარევი მეტ ჰაერს შეიცავს, ხოლო მდიდარი - ნაკლებს.ძრავას გაშვების დროს საწვავჰაერის ნარევი უნდა იყოს მდიდარი, იმიტომ რომ საწვავის ნაწილი,,დაეფინება“ (დაჯდება) შემშვები მილსადენების, ცილინდრის კედლების ცივ ზედაპირებზე და ნარევიარ აალდება. ძრავას მუშაობის დროს მუხლა ლილვის საშუალო ბრუნთა რიცხვებზე გამოიყენებაგაღარიბებული ნარევი, რის ხელშეწყობით საწვავი ეკონომიურად იხარჯება. ძრავას მუშაობის დროსმაღალ ან ძალიან დაბალ მუხლა ლილვის ბრუნთა რიცხვებზე და განსაკუთრებით ძრავას უქმ სვლაზემუშაობის დროს აუცილებელია გამდიდრებული ნარევი. კარბურატორი ავტომატურად ამზადებსნარევის აუცილებელ შემადგენლობას. ჰაერის ნაკადის მოძრაობის მიმართულების მიხედვითკარბურატორები იყოფა:

დიზელის ცილინდრში საწვავის მიწოდებისსქემა:

1. მუშტა; 2. კბილანა; 3. ლარტყა (კბილანასთანმოდებაშია); 4. ზამბარა; 5. მასრა; 6. ყვინთა; 7.ღარაკი; 8. შემშვები ნახვრეტი; 9. ვერტიკალურიკილო; 10. გამომშვები ნახვრეტი; 11. ნაჭედინაწიბური; 12. დამჭირხნი სარქველი; 13. საწვავისმილსადენი მფრქვევანათი; 14. შეკუმშულიზამბარა; 15. ნემსი; 16. კორპუსი; 17. ღრუ; 18.საქშენი

კარბურატორი დამავალი ნაკადითურთ:1. უქმი სვლის საწვავის ჟიკლერი; 2. უქმი სვლის საჰაერო ჟიკლერი; 3 საჰაერო საფარი; 4. გამფრქვევი; 5.დამაჩქარებელი ტუმბოს გამომავალი ნახვრეტი; 6. დამაჩქარებელი ტუმბოს დიაფრაგმა; 7. დიაფრაგმა; 8.დამაჩქარებელი ტუმბო; 9. დამაჩქარებელი ტუმბოს ამძრავის ბერკეტი; 10. დროსელის საფარი; 11. უქმისვლის რეგულირების ხრახნი; 12. საწვავის მთავარი ჟიკლერი; 13. ტივტივა კამერა; 14. ტივტივა; 15.ტივტივა კამერის ნემსა სარქველი; 16. საწვავის მილიკარბურატორები დამავალი (ვარდნილი) ნაკადითურთ, რომლებშიც ჰაერის ნაკადი მოძრაობს ზევიდანქვევით. ეს თანამედროვე კონსტრუქცია გამოყენებულია უმრავლეს მსუბუქ ავტომობილებში;კარბურატორები ჰორიზონტალური ნაკადითურთ, რომლებიც ჰაერის ნაკადს ღებულობს ჰორიზონტა-ლური (ან მასთან ახლოს) მიმართულებით. ასეთი ტიპის კარბურატორებისთვის დამახასიათებელიაარადიდი სიმაღლე: გამოიყენება ზოგიერთ მსუბუქ ავტომობილებში (,,Трабант“) და მოტოციკლებში.დროსელის მოწყობილობის ტიპების მიხედვით კარბურატორები იყოფა:კარბურატორები დროსელის საფარითურთ, რომლებიც მსუბუქ ავტომშენებლობაში შედარებითგავრცელებულია. ძრავაში მიწოდებული საწვავჰაერის ნარევის რაოდენობა რეგულირდება შემშვებმილსადენში განლაგებული მბრუნავი დროსელის ფარის დახმარებით;კარბურატორები მკვეთარებითურთ, არსებული დგუშიანი ან ნაწილობრივ დატვირთული ბრტყელი

მკვეთარა დოზირებულ ნემსათი, რომლის დახმარებით არეგულირებენ ძრავაში მიწოდებულისაწვავჰაერის ნარევს. ფართოდ გამოიყენება მოტოციკლებისა და მოტორიანი ნავების ძრავებისთვის.საწვავის მილსადენით საწვავი ნემსა სარქველიდან შედის ტივტივა კამერაში. ტივტივა ნემსა სარქველთანშეერთებაში ინარჩუნებს საწვავის დონეს ტივტივა კამერაში კონსტრუქციით განპირობებულ მუდმივდონეზე (რაც არის წინაპირობა კარბურატორის წუნდაუდებელი მუშაობისთვის). როგორც კი საწვავისდონე დადაბლდება, გაიღება ნემსა სარქველი და ტივტივა კამერაში შედის საწვავი. დადგენილსიმაღლემდე საწვავის დონის ამაღლების შემთხვევაში ტივტივა აიწევს, ამ დროს ნემსა სარქველიდაკეტავს საწვავის მიწოდებას.კარბურატორის მთავარი მადოზირებელი სისტემა. ნახვრეტის ან არხის მეშვეობით ტივტივა კამერაშეერთებულია შემრევ კამერასთან, რომელშიც იმყოფება საფრქვეველი და შემრევი დიფუზორი.

შეშვების ტაქტის დროს გამავალი ჰაერის ნაკადით მოხდება შემფრქვევში მყოფი საწვავის წატაცება,შეიფრქვევა და ჰართან ერთად წარმოქმნის საწვავჰაერის ნარევს. ჰაერის ნაკადის სიჩქარის გადიდებისადა ნარევის უკეთესი მომზადებისთვის ნარევწარმომქმნელ კამერაში განლაგებულია დიფუზორი.დროსელის მისაფარი, რომელიც მოძრაობაში მოდის მძღოლის მიერ სატერფულის მოძრაობის ანგარიშზეგვარლის ამძრავის ან წევების დახმარებითურთ, არეგულირებს ძრავაში შესული საწვავჰაერის ნარევისრაოდენობას.დახურული ან მსუბუქად შეღებული დროსელის მისაფარის დროს (დროსელის მისაფარის მდგომარეობაძრავას უქმი სვლით მუშაობისას) ჰაერის ნაკადის დაბალი სიჩქარის გამო რომ საწვავი შემოდიოდესმთავარი მადოზირებელი სისტემიდან საწვავის გამომავალ არხებში, განმუხტვა არასაკმარისია. ამ დროსმუშაობს მხოლოდ უქმი სვლის სისტემა.უქმი სვლის სისტემის მოწყობილობა. საწვავი უქმი სვლის ჟიკლერიდან შემოდის და შეერევა უქმისვლის არხიდან შემოსულ ჰაერთან. უქმი სვლის არხს გასასვლელი აქვს შემრევ კამერაში დროსელისფარის უკან უდიდესი განმუხტვის ზონაში. საწვავჰაერის ნარევის რაოდენობა დოზირდება უქმი სვლისნარევის რეგულირების ხრახნის დახმარებით, რომლის მობრუნებით აგრეთვე იცვლება მუხლა ლილვისბრუნვები უქმი სვლის რეჟიმში.კარბურატორების უახლეს კონსტრუქციებში, რომლებშიც გარემოს დაცვის მოთხოვნებთანშესაბამისობაში კარბურატორი უნდა დარეგულირდეს უქმ სვლაზე გამონაბოლქვ გაზებში ტოქსიკურიელემენტების დადგენილზე არამეტი შეცულობითურთ, ხშირად გამოიყენებენ უქმი სვლის პლომბი-რებულ მოწყობილობებს. ამ დროს ჟიკლერის მეშვეობით საწვავჰაერის ნარევი უქმ სვლაზერეგულირდება ისეთნაირად, რომ გამონაბოლქვ გაზებში CO მაქსიმალური წილი არ აღემატებოდეს 1%(ავტომობილებისთვის გამოშვებული 1980 წლის შემდეგ).გამშვები მოწყობილობა. იმისთვის, რომ ცივი ძრავას გაშვებისთვის მომზადდეს მდიდარი საწვავჰაერისნარევი კარბურატორს აქვს ჰაერის საფარი, რომელიც განლაგებულია შემრევი კამერის წინ. წევებისდახმარებით ჰაერის საფარი დაიხურება, დროსელის საფარი ოდნავ გაიღება, ასე, რომ ძრავას გაშვებისდროს წარმოქმნილი განმუხტვა საბაბია შეიქმნას საწვავჰაერის ნარევი საწვავის მეტი და ჰაერის დაბალიწილებით. ძრავას გაშვების შემდეგ ან მას შემდეგ, რაც ავტომობილი გაივლის გზის არადიდ მონაკვეთს,თუ ძრავა მუშაობს ძრავას გაშვების გააიოლების მოწყობილობათა გარეშე, საჭიროა ჰაერის საფარისგაღება, რამეთუ ზედმეტად მდიდარი საწვავჰაერის ნარევის შედეგად იზრდება საწვავის ხარჯი, ძრავაანვითარებს არასაკმარის სიმძლავრეს, აქვს მომატებული ცვეთა და გამონაბოლქვ გაზებში ტოქსიკურიკომპონენტების შეცულობა მაღალია.დამაჩქარებელი ტუმბო. უქმი სვლის რეჟიმიდან მუშა რეჟიმზე (მთავარ მადოზირებელ სისტემაზე)მდოვრე გადასვლისთვის დროსელის მისაფარის ინტენსიური გაღების დროს ოთხტაქტიანკარბურატორიან ძრავებს აქვს ტუმბო-დამაჩქარებელი, რომელიც შემშვებ არხში აწვდის დამატებითსაწვავს და ასეთნაირად ამდიდრებს საწვავჰაერის ნარევს. კონსტრუქციულად დამაჩქარებელი ტუმბოთავიშტავად წარმოადგენს დგუშიან ან დიაფრაგმულ ტუმბოს, რომელიც მოძრაობაში მოდისმექანიკურად (დროსელის მისაფარის ლილვში შეერთებიდან). მიწოდებული საწვავის რაოდენობისრეგულირება დგუშიან და დიაფრაგმულ ტუმბოებში ხორციელდება მარეგულირებელი ხრახნისდახმარებით.კარბურატორის რეგულირება. ხელსაწყოს რეგულირება საჭიროა შესრულდეს მხოლოდ გაზოანა-

ლიზატორის ერთდროული გამოყენებით. კარბურატორის რეგულირების დროს არეგულირებენ უქმისვლის სისტემას, რამეთუ ის მოქმედებს არამარტო ძრავას უქმ სვლაზე მუშაობაზე, არამედ მუხლალილვის შედარებით მაღალი ბრუნთა რიცხვების დიაპაზონზეც. რეგულირების შესრულება აუცილე-ბელია ცხელ ძრავაზე (მისი მუშაობიდან 15 წუთის შემდეგ). რეგულირების წინ აუცილებელიაშემოწმდეს ანთების სანთლების მდგომარეობა და ელექტროდებს შორის ღრეჩო. ანთების, ნამუშავარიგაზების გამოშვების სისტემები და ჰაერის ფილტრი უნდა იყვნენ გამართულ მდგომარეობაში. უქმსვლაზე მუხლა ლილვის ბრუნვის სიხშირე რეგულირდება დროსელის მისაფარის მიმბრჯენი ხრახნით.ხოლო საწვავჰაერის შემადგენლობა - უქმი სვლის საწვავჰაერის რეგულირების ხრახნით. რეგულირებისხრახნის ჩახრახნის დროს (მარჯვნივ ბრუნვა) საწვავჰაერის ნარევში საწვავის წილი მცირდება,

ამოხრახნის დროს (მარცხნივ ბრუნვა) იზრდება. მსუბუქი ავტომობილის კარბურატორი სწორადაადარეგულირებული, თუ მიღწეულია ძრავას წუნდაუდებელი არაწყვეტილი მუშაობა 750 – 850 წთ-1

სიხშირეებზე, აგრეთვე დინამიკის კარგი მაჩვენებლები სწრაფი აჩქარების დროს.ასეთი წინასწარი რეგულირების შემდეგ საჭიროა კარბურატორის შემოწმება ტექმომსახურებისსადგურებში გამონაბოლქვ გაზებში CO შეცულობაზე. კარბურატორის თავისუფალი სვლის ზუსტირეგულირება შეიძლება მიღწეული იქნას მხოლოდ გაზოანალიზატორისა და ძრავას ლილვის ბრუნვისსიხშირეების გაზომვის ხელსაწყოთა ერთდროული გამოყენების დროს. უქმ სვლაზე სწორი რეგულირებაუზრუნველყოფს საწვავის ხარჯის, აგრეთვე გამნაბოლქვ გაზებში ტოქსიკური ნივთიერებებისშეცულობის შემცირებას.ტექნიკური მომსახურება. კარბურატორი ყოველთვის სუფთა უნდა იყოს. ყოველი 10 ათასი კმ გარბენისშემდეგ საჭიროა გაიწმინდოს საწვავის ფილტრი და ძრავას ზეთის რამდენიმე წვეთით დაიზეთოსდროსელების ამძრავები.ყოველი 30 ათასი კმ გარბენის შემდეგ (ან 2 წელში) კარბურატორი უნდა მოიხსნას ძრავადან, გაიწმინდოსდა დარეგულირდეს. კარბურატორის დაშლის (დემონტაჟი) დროს კარბურატორის ყველა დეტალებიდაწყობილი უნდა იქნას სუფთა ზედაპირზე ისე, რომ არ მოხდეს მათი აღრევა ან დაკარგვა. ტივტივაკამერიდან დაჭუჭყიანება (ჭუჭყის ან ფისის დადება) მოშორდეს ფუნჯით, ტივტივა კამერა გაირეცხოსბენზინით ან აცეტონით. ტივტივა კამერის ნემსა სარქველის ჰერმეტულობა შემოწმდეს დააუცილებლობის შემთხვევაში შეიცვალოს; შემოწმდეს ტივტივას მდგომარეობა და აუცილებლობის დროსის დარეგულირდეს. ჟიკლერები გაიქარვოს შეკუმშული ჰაერით. არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლებამავთული! შემოწმდეს დროსელის ლილვის ღრეჩო (დამატებითი ჰაერის შეწოვის აღკვეთისთვის).

ჟიკლერი - კარბურატორის დეტალი, რომლის დახმარებით ბენზინის, ჰაერის ან საწვავჰაერის ნარევის

მიწოდება დოზირებულია. დიზელის არხის გაწმენდისთვის გამოყენებული უნდა იქნას შეკუმშულიჰაერი ან ჯაგრისი, მაგრამ არა მავთული, რამეთუ შეიძლება დაირღვეს ჟიკლერის ნახვრეტის დიამეტრი.ჟიკლერის ჩახრახნის ან ამოხრახნისთვის მხოლოდ გამოყენებული უნდა იქნას შესაბამისი სახრახნისი,რომ არ მოიშალოს მათი მთლიანობა. კარბურატორის შემოწმების დროს ყურადღება უნდა მიექცეს ყველაჟიკლერ(ებ)ის საიმედო დამაგრებას.კარბურატორის აწყობის (მონტაჟი) დროს ყურადღება მიექცეს შეერთებებში ყველა სადებების ჰერმეტუ-ლობას. აუცილებლობის შემთხვევებში ახლით შეიცვალოს სადებები. დავიწყებას არ მიეცეს!კარბურატორის მილტუჩებსა და ძრავას ბლოკის თბომაიზოლირებელი სადებების შემსრულებულროლზე.უწესივრობათა მოძებნა. ანთებისა და კვების სისტემებში უწესივრობები ხშირად ძნელი გასარჩევია.ამიტომ დასაწყისში ამოწმებენ ანთების სანთლებში პერწკვლის არსებობას, ელექტროდებს შორისმანძილს, აგრეთვე ანთების სანთლების გარე ხედს. შემდეგ თუ არის საწვავი საწვავის ავზსა და ტივტივაკამერაში და აანალიზებენ უწესივრობებს.ორკამერიანი კარბურატორი. კარბურატორის კონსტრუქცია ბაზირებულია გაორებულ (ორკამერიან)კარბურატორზე, რომელიც უპირატესად გამოყენებულია ოთხტაქტიან შიგაწვის ძრავებში და მუშაობსნაკადის დამავალი პრინციპით. კარბურატორს აქვს ორი ნარევწარმომქმნელი კამერები, აგრეთვედოზირებისა და რეგულირების აუცილებელი მოწყობილობები. კარბურატორი მუშაობს ორ რეჟიმში.ერთი რეჟიმის დროს პირველი კამერის დროსელის ფარი გაიღება დროსელის მისაფარის მართვისსატერფულზე უმნიშვნელო დაჭერის დროს. ძრავას მუხლა ლილვის მომატებულ ბრუნთა რიცხვებზემუშაობის დროს (სხვა რეჟიმი), რ. ი. პირველი კამერის დროსელის მისაფარის დაახლოებით 40°-ზეგაღება, მექანიკურად ან პნევმატიკურად გაიღება მეორე კამერის დროსელის მისაფარი. ძრავა სრულიდატვირთვის დროს ასეთი სახით ღებულობს საწვავჰაერის ნარევს აგრეთვე მეორე კამერიდანაც.ცალკეული კამერების დიფუზორების ფარდობითად არადიდი განივი კვეთის გამო მუხლა ლილვისბრუნვის სიხშირის ცვლილების ქვედა დიაპაზონში უზრუნველყოფილია ჰაერის ნაკადის მაღალისიჩქარე, საწვავის კარგი აგრიგალება, რაც ხელს უწყობს საწვავჰაერის ნარევის საიმედო მომზადებას.

შესაბამისი დამუხტვის დროს მეორე კამერის გაღების გამო სწრაფად მიიღწევა ცილინდრების შევსება და,როგორც შედეგი უზრუნველყოფილი ხდება ძრავას მაღალი სიმძლავრე. ორკამერიანი კარბურატორებიუკეთესად შეესაბამება ეკოლოგიის მოთხოვნებს.

დროსელის მისაფარი - კარბურატორის დეტალი, რომელიც განკუთვნილია ძრავას წვის კამერაში

მიწოდებული საწვავჰაერის ნარევის რეგულირებისთვის. დროსელის მისაფარის გაღების დროს შემშვებიარხის განივი კვეთა იზრდება და ამის ანგარშზე ძრავა ღებულობს საწვავჰაერის ნარევის დამატებითრაოდენობას. ძრავას უქმ სვლაზე დროსელის საფარი მიხურულია, სრული დატვირთვის დროსდროსელის საფარი სრულიად გაღებულია.

ორკამერიანი კარბურატორი - კარბურატორი, საერთო ყვინთა კამერიდან უზრუნველყოფილი

საწვავით და ნარევწარმომქმნელი ორი არხით. ორივე კამერას აქვს მადოზირებელი მოწყობილობა.დროსელის საფარები განლაგებულია ერთ საერთო ლილვზე და მოქმედებაში მოდის ან სინქრონულად,ან თანმიმდევრობით. ვრცლად იხ. კარბურატორი.

1. საწვავის შტუცერი; 2. მცირე დიფუზორი; 3. მფრქვევანა; 4. ჰაერის მისაფარი; 5. ჰაერის მისაფარისამძრავი; 5. დროსელის მისაფარის მიმბრჯენი ხრახნი; 7. პირველი კამერის დროსელის მისაფარი; 8. მეორეკამერის დროსელის მისაფარი ამძრავი ბერკეტი; 9. შემშვებ მოწყობილობის ამძრავთან პირველი კამერისდროსელის მისაფარის შემაერთებელი წევა; 10. მეორე კამერის დროსელის მისაფარი

1.მრუდხარა-ბარბაცა მექანიზმის კინემატიკა.

ძირითადი ცნებები და აღნიშვნები. კინემატიკური თანაფარდობები ცენტრალურ მრუხარა-ბარბაცამექანიზმში [1.გვ.288-291];[2.გვ.187-189].

α β

P

Cr l

Y B

კავშირი Y-სა და α-ს შორის, ანუ დგუშის გადაადგილებასა და მუხლა ლილვის (r რადიუსით)მობრუნების კუთხეს შორის: კოსინუსების თეორემით ∆ OPC-დან:= + − 2 = + ( − ∝) –( − ∝) = − + = − + − ∝= − ∝− ∝= − ∝= ∝ +√ − ∝ (1) (იგივეა რაც დგუშის გადაადგილება დგ)

α= , მაშინ Y=r+l

α= , მაშინ Y=

α= , მაშინ Y=

α= , მაშინ Y=

შენიშვნა: წარმოდგენილი იყო ინგლისური სკოლით.რუსული სკოლის მიხედვით

დამოუკიდებლად გააკეთეთ: დგ = R 1 + − cosφ + cos2φკინემატიკა: = = ≈ , რად/წმ= რად (2) = = =

დგუშის სიჩქარე

Vდგ. საშ = დგn= დგn= r (3) = ( + )

რუსული სკოლით

დგ = დგ = დგ=R + (3)დგუშის აჩქარება

დგ = დგ = დგ=R ( + ) (4)

მრუდხარასსაბარბაცე ყელის წრიული სიჩქარე =

მრუდხარას ბრუნვის დროს აღმოცენდება ცენტრისკენული აჩქარება, მუდმივი სიდიდით დამიმართული იქნება მრუდხარას რადიუსის გასწვრივ ცენტრისკენ=2. მრუდმხარა-ბარბაცა მექანიზმის დინამიკამრუდმხარა-ბარბაცა მექანიზმში მოქმედი ძალები. მრუდმხარა-ბარბაცა მექანიზმის მასების დაყვანა.ცილინდრების მუშაობის რიგი [1.გვ.298-302];[4.გვ.5-8].ძრავას მუშაობის დროს მრუდხარა-ბარბაცა მექანიზმზე მოქმედებს გაზების წნევისა და ინერციისძალები. მრუდხარა-ბარბაცა მექანიზმი-მოძრავია რა ცვლადი მიმართულებით და სიდიდითსიჩქარეებით მასათა ინერციის ძალები წარმოიქმნება ძრავას მუშაობის მყველა რეჟიმებზე და ამმექანიზმის ბევრი დეტალისთვის ეს ძალები არის ძირითადი საანგარიშო დატვირთვები. უკანასკნელიდაკავშირებულია იმასთან, რომ სწრაფსვლიან ძხრავებში ინერციის ძალები მნიშვნელოვანწილადაღემატება გაზების წნევის ძალებს და ამიტომ გამძლეობაზე ანგარიშების დროს არის ძირითადი.მოძრაობის ხასიათისაგან დამოკიდებულებით მასათა ინერციის ძალები იყოფა:1. მასების ფარდობით-გადატანითი მოძრაობის ინერციის ძალები;2. ბრუნვითი მასების მოძრაობის ინერციის ძალები;1. ბარბაცას დაყვანილი მასებიბარბაცა ასრულებს მუხლა ლილვის პერპენდიკულარული ღერძისადმი რთულ ფარდობით-რხევითმოძრაობას. მრუხარა-ბარბაცა მექანიზმის დინამიკური ანგარიშების გამარტივების მიზნით მიღებულიაბარბაცას ინერციის ძალების მიაახლოებითი მეთოდით განსაზღვრა, მექანიკის კანონების საფუძველზებარბაცას ფაქტიური მასის შეცვლით ორი ან სამი (ექვივალენტური) მასით.

ბარბაცას მასის დაყვანა პირობითი სამი მასის მიხედვით, რომელთაგან ერთერთი მათგანია m1

(თავმოყრილი ბარბაცას ზედა თავთან), მეორე m2 (თავმოყრილი ბარბაცას ქვედა თავის ღერძთან), ხოლოm3 -ბარბაცას სიმძიმის ცენტრი.ბარბაცას სამმასიან სისტემასთან დინამიკური მსგავსების უზრუნველყოფისთვის აუცილებელია შემდეგიპირობების დაცვა:1. ყველა მასების ჯამი ტოლი უნდა იყოს ბარბაცას მასის( mბ)mბ= m1+m2+m3

2. სამივე მასის საერთო სიმძიმის ცენტრი უნდა ემთხვეოდეს ბარბაცას სიმძიმის ცენტრს:m1l1=m2 (l – l1)3. ბარბაცას ცენტრში გამავალი ღერძის მიმართ ყველა მასების ინერციის მომენტების ჯამი ტოლი უნდაიყოს იგივე ღერძის მიმართ ბარბაცას ინერციის მომენტის Iბ

ბ = ∙ + ( − )4. მასები უნდა განლაგდესბარაბაცას სიმძიმის ცენტრში გამავალ ერთ ღერძზე.

მ.ც.

l

A

B

O

φ

R

ამოვხსნით რა ამ სამ სისტემას მივიღებთ:= ბ ; = ბ( − ) ∙ ; = ბ − ბ( − )m3 მასა უმნიშვნელოა m1 და m2 მასებთან შედარებით, ამიტომ შეიძლება ის უგულებელყოფილი იქნას, რაც

ამარტივებს ანგარიშებს.სტატისტიკური კმონაცემების მიხედვით საავტომობილო ძრავებისთვის:m1=(0,2...0,3) mბ; m2=(0,7...0,8) mბ და l1=(0,7...0,8) l

2. მბრუნავი მასების დაყვანამრუდხარა-ბარბაცამექანიზმის ბრუნვით მასებს მიეკუთვნება მრუდხარას შეუწონასწორებელი მასები mk

და ბარბაცას მასების ნაწილი m2.მრუდხარას შეუწონასწორებელი ნაწილების მასები აკრავენ საბარბაცე ყელს ღერძთან. ამიტომ დაყვანილიმასების mk ცენტრიდანული ძალა ტოლი უნდა იყოს მრუდხარას ყველა შეუწონასწორებელი მასებისცენტრიდანული ძალების ჯამის კუთხური სიჩქარის ω მუდმივობის პირობის დროსმრუდხარა-ბარბაცა მექანიზმზე მოქმედი ძალები1. უკუსვლით-ფარდობით მოძრავი მასების ინერციის ძალებიინერციის ძალები Pი, იმ მასებისა რომლებიც ასრულებს უკუსვლით-ფარდობით მოძრაობას, მოქმედებსცილინდრის ღერძის გასწვრივ და ითვლებადადებიტად,თუ ის მიმართულია მუხლა ლილვისღერძისაკენ, და უარყოფითი თუ მიმართულია მისგანცენტრალური მრუდხარა-ბარბაცა მექანიზმისთვის ინერციის ძალები:

ი = − დგ=-mR ( + ) (1)ან ი = ი + ისადაც ი −პირველი რიგის ინერციის ძალებია; ამ ძალების ცვლილების პერიოდი არის - მუხლა

ლილვის 1 ბრუნი; ი =-mRი =-m

2. ბრუნვითი მასების ინერციის ძალებიბრუნვითი მასების ინერციის ძალები მოქმედებს მრუდხარას რადიუსის გასწვრივ და განისაზღვრებაფორმულით: ი =- R =const.

3. გაზების წნევის ძალებიდგუშზე გაზების წნევის ძალების ცვლილების კანონი მისი სვლის მიხედვით ან მუხლა ლილვის

შემობრუნების კუტხის მიხედვით ჩვეულებრივ იცვლება ინდიკატორული დიაგრამით. ამ უკანასკნელსაგებენ ძრავას თბური ანგარიშით ან ღებულობენ ექსპერიმენტულად.

დგუშზე მოქმედი გაზების ჭარბი წნევის ძალების ვერტიკალური მდგენელი გადაზომილი გაშლილიდიაგრამის ორდინატთა ღერძზე განისაზღვრება:

გ = ( − ) დგ (2)სადაც -ცილინდრში გაზების წნევა ინდიკატორული დიაგრამის მიხედვით;

- ძრავას კარტერში წნევა;

დგ −დგუშის ძირის ფართობი.

ძალა გ- ითვლება დადებიტად, თუ იგი მიმართულია მუხლა ლილვის ღერძისკენ.

4. მუხლა ლილვის ღერძზე მოქმედი ჯამური ძალებიცილინდრის ღერძის გასწვრივ ჯამური ძალა არის დგუშზე მოქმედი ჭარბი გაზები წნევის ძალებისდაუკუსვლით-ფარდობით მოძრავ მასათა ინერციის ძალების ჯამი

zcvbcxnbvmbn,m,qwe

⅀ − ძალა დადებითია თუ იგი მიმართულია მუხლას ბრუნვის მხარეს. ბრუნვის საწინააღმდეგომიმართულების დროს მიმართული ⅀ − უარყოფითია. ⅀ ძალა დადებითია თუ ის მიმართულია მუხლალილვის ყელისკენ (,,აჭერს“, კუმშავს ყელს), და უარყოფითია თუ ის მოქმედებს მუხლა ლილვისღერძიდან (,,ჭიმავს“ ყელს).

დინამიკა= კვტ = ცხ. ძ=

5. შესაძლებელია თუ არა სრულიად შეწონასწორებული დგუშიანი შიგაწვის ძრავები და რა არის მიზეზი?(დ)ა) შესაძლებელია, სიდიდითა და ნიშანცვლადი მიმართულებით უკუსვლით-გადატანითი მოძრავიმასების ინერციის ძალების Pj და მიმართულებით უწყვეტად ცვალებადი მბრუნავი მასებისცენტრიდანული ძალების KR მოქმედების გამობ) შეუძლებელია, ჯამური მგრეხი მომენტის ∑ I უთანაბრობის (ცვალებადობის) და საწინააღმდეგოდმიმართული ამყირავებელი მომენტისMaამყირ.მოქმედების გამო

მ.ც.

A

B

O

φ

⅀⅀⅀

⅀⅀

⅀

⅀ ⅀⅀

⅀= გ + ი (3)⅀დავშალოთ ორ მდგენელად ⅀ და ⅀⅀ = ⅀ ∝ (4)

⅀ = ⅀ (5)

⅀ - მიმართულია ცილინდრის ღერძის მართობულად და მასზე

,,მიაჭერს“ დგუშს. ძალა K⅀ - მოქმედებს ბარბაცას ღერძის გასწვრივ.⅀ - დადებითია, თუ ის მიმართულია მუხლა ლილვის ბრუნვის

საწინააღმდეგოდ, და უარყოფითია თუ ის მიმართულია ბრუნვისმიმართულებით. ⅀ ძალა

დადებითია როდესაც ის კუმშავს ბარბაცას, და უარყოფითია, როცაის გაჭიმავს მას.გადავიტანოთ K⅀ ძალა მოქმედების ხაზის გასწვრივ A წერტილში(საბარბაცე ყელი) და დავშალოთ მუხლა ლილვის ბრუნვის

ტანგენციალურ მდგენელად ⅀ = ( + ) (6) (ძრავას მუხლა

ლილვის საყრდენებზე მოქმედი მგრეხი მომენტი) და ⅀ძალა, მიმართული მუხლას ღერძის გასწვრივ(ნორმალური ძალა) ⅀ = ⅀ ( + ).

გ) ნაწილობრივ შესაძლებელია, სიდიდითა და ნიშანცვლადი მიმართულებით უკუსვლით-გადატანითიმოძრავი მასების ინერციის ძალების Pj და მიმართულებით უწყვეტად ცვალებადი მბრუნავი მასებისცენტრიდანული ძალების KR მოქმედების გამო ჯამური მგრეხი მომენტის ∑ I უთანაბრობის(ცვალებადობის) და საწინააღმდეგოდ მიმართული ამყირავებელი მომენტის Maამყირ.მოქმედების გამოდ) შეუძლებელია, რამდენადაც მგრეხი მომენტის გარდაუვალი უთანაბრობა საყრდენებზედატვირთვების პერიოდულ ცვლილებას ყოველთვის იწვევს6. რას ეწოდება ძრავას შეწონასწორება? (ა)ა) თუ დამყარებული რეჟიმით მუშაობის დროს მის საყრდენებს გადაეცემა სიდიდით და მიმართულებითმუდმივი დატვირთვებიბ) თუ დაუმყარებელი რეჟიმით მუშაობის დროს მის საყრდენებს გადაეცემა სიდიდით დამიმართულებით მუდმივი დატვირთვებიგ) თუ დამყარებული რეჟიმით მუშაობის დროს მის საყრდენებს გადაეცემა სიდიდითა და ნიშანცვლადიმიმართულებით უკუსვლით-გადატანითი მოძრავი მასების ინერციის ძალები Pj

დ) თუ დამყარებული რეჟიმით მუშაობის დროს მის საყრდენებს გადაეცემა მიმართულებით უწყვეტადცვალებადი მბრუნავი მასების ცენტრიდანული ძალები KR

7. პრაქტიკულად როგორ ხდება ძრავების შეწონასწორება? (გ)ა) ცილინდრების შესაბამისი რიცხვის შერჩევით, ლილვის მუხლების განლაგებით, აგრეთვესაპირწონების დაყენებითბ) ცილინდრების განლაგების შერჩევით, ლილვის მუხლების განლაგებით, აგრეთვე საპირწონებისდაყენებითგ) ცილინდრების შესაბამისი რიცხვის და განლაგების შერჩევით, ლილვის მუხლების განლაგებით,აგრეთვე საპირწონების დაყენებითდ) ცილინდრების ღერძების შესაძლო ძვრის გაუთვალისწინებლობით, ინერციის ძალების და და მისიპირველი ორი რიგის განხილვით8. კინეტოსტატიკის მეთოდების მიხედვით ძრავას დინამიკისა და შეწონასწორების გამოკვლევებიხდება (ა)?ა) მუხლა ლილვი აბსოლუტურად ხისტია და ბრუნავს მუდმივი კუთხური სიჩქარით = ,რომელიც შეესაბამება მრუდხარა-ბარბაცა მექანიზმში ინერციის გარკვეულ ძალებს და დატვირთვებსბ) მუხლა ლილვი ბრუნავს მუდმივი კუთხური სიჩქარით =გ) მუხლა ლილვი აბსოლუტურად ხისტია და ბრუნავს არამუმუდმივი კუთხური სიჩქარით ≠დ) მუხლა ლილვი აბსოლუტურად ხისტია და ბრუნავს არამუმუდმივი კუთხური სიჩქარით ≠ ,რომელიც შეესაბამება მრუდხარა-ბარბაცა მექანიზმში ინერციის ძალებს და დატვირთვებს9. სინამდვილეში ძრავას დამყარებული რეჟიმით მუშაობის დროსაც კი? (ბ)ა) მუხლა ლილვის კუთხური სიჩქარე რჩება მუდმივი და იცვლება პერიოდულად = ( )ბ) მუხლა ლილვის კუთხური სიჩქარე არ რჩება მუდმივი და იცვლება პერიოდულად = ( )გ) მუხლა ლილვის კუთხური სიჩქარე იცვლება პერიოდულად = ( )დ) მუხლა ლილვის კუთხური სიჩქარე არ რჩება მუდმივი და იცვლება პერიოდულად ≠10. ძრავას მგრეხი მომენტის უთანაბრობის კოეფიციენტი µ= ( )საშ

ახასიათებს და იცვლება? (ა)

ა) ძრავას ჯამური მგრეხი მომენტის ცვლილების თანაბრობის ხარისხს და ერთიდაიგივე ძრავასათვისიცვლება მისი მუშაობის რეჟიმის ცვლილებითურთბ) ძრავას ჯამური მგრეხი მომენტის ცვლილების უთანაბრობის ხარისხს და ერთიდაიგივე ძრავასათვისიცვლება მისი მუშაობის რეჟიმის ცვლილებითურთგ) ძრავას ჯამური მგრეხი მომენტის ცვლილების თანაბრობის ხარისხს და ერთიდაიგივე ძრავასათვის არიცვლება მისი მუშაობის რეჟიმის ცვლილებითურთდ) ძრავას ჯამური მგრეხი მომენტის ცვლილების უთანაბრობის ხარისხს და ერთიდაიგივე ძრავასათვისმუდმივია მისი მუშაობის რეჟიმის ცვლილებსას

11. ძრავას მგრეხი მომენტის უთანაბრობის კოეფიციენტი µ= ( )საშმცირდება? (ბ)

ა) ძრავას ცილინდრების რიცხვის შემცირებითბ) ძრავას ცილინდრების რიცხვის გაზრდითგ) ძრავას ცილინდრების მუშა მოცულობის გაზრდითდ) ძრავას ცილინდრების დიამეტრის გაზრდით12. წარმოადგინეთ გამოსახულების − ⁄ − წინ + = შინაარსი? (ა)∑ − წინ = (1 2 )

− წინ = (12 ) = 2 ( − )ა) ძრავას მგრეხი მომენტი მყისიერად წონასწორდება მუხლა ლილვზე მოდებული წინაღობის მომენტითდა მბრუნავ მასებზე დაყვანილი ყველა მოძრავი მასების ინერციის ექვივალენტური მომენტითბ) ძრავას მგრეხი მომენტი ყოველ წამში წონასწორდება მუხლა ლილვზე მოდებული წინაღობისმომენტით და მბრუნავ მასებზე დაყვანილი ყველა მოძრავი მასების ინერციის მომენტითგ) ძრავას მგრეხი მომენტი ყოველ წამში წონასწორდება მუხლა ლილვზე მოდებული მბრუნავ მასებზედაყვანილი ყველა მოძრავი მასების ინერციის ექვივალენტური მომენტითდ) ძრავას მგრეხი მომენტი ყოველ წამში წონასწორდება მუხლა ლილვზე მოდებული წინაღობისმომენტით და მბრუნავი მასების ინერციის ექვივალენტური მომენტითსადაც წინ - წინაღობის მომენტი,აგრეთვე ითვალისწინებს თვით ძრავაში ხახუნის ძალების მომენტს, და

დამხმარე მექანიზმების აძვრაზე დახარჯულ მომენტს; -მუხლა ლილვის ღერძთან დაყვანილი ყველამასების ინერციის მომენტი; ⁄ = - მუხლა ლილვის კუთხური აჩქარება.შენიშვნა: მქნ = ( , ÷ , )იმ შემთხვევაში, როცა მქნევარა შესრულებულია მასიური ფერსოთი მქნევარას ინერციის მომენტი

ძირითადად განისაზღვრება ფერსოს მასით: მქნ ≈ საშ = საშ , სადაც Dსაშ =2rსაშ-ფერსოს

საშუალო დიამეტრი.13. ძრავას კუთხური სიჩქარის რხევა ω=ω(φ) დამყარებული რეჟიმის დროს რ. ი. მუხლა ლილვისთანაბრობა ხასიათდება? (ბ)ა) δ=

საშსვლის თანაბრობის კოეფიციენტით

ბ) δ=საშ

სვლის უთანაბრობის კოეფიციენტით

გ) ძრავას მგრეხი მომენტის უთანაბრობის კოეფიციენტით µ= ( )საშ

დ) ძრავას მგრეხი მომენტის თანაბრობის კოეფიციენტით µ= ( )საშ

ძრავას ენერგეტიკული მახასიათებლები.

მკვდარი წერტილები - წერტილები, რომლებშიც დგუში იცვლის მოძრაობის მიმართულებას.

მკვდარ წერტილში დგუშის სიჩქარე ნულის ტოლია. დგუშიან შიგაწვის ძრავებში განასხვავებენ ზედა (ზ.მ. წ.) და ქვედა (ქ. მ. წ.) მკვდარ წერტილებს.

მუშა მოცულობა - ცილინდრის მოცულობა, გამონთავისუფლებული დგუშით მისი ზედადან ქვედა

მკვდარ წერტილამდე გადადგილების დროს. ცილინდრის მუშა მოცულობა იზომება კუბურსანტიმეტრებში ან ლიტრებში.

მგრეხი მომენტი - დგუშზე მოქმედი გაზების წნევის (ძალების) სიდიდის ნამრავლი მუხლა ლილვის

მუხლანას რადიუსზე. მგრეხი მომენტი იზომება ნიუტონ-მეტრებში (ნ ∙ მ). შიგაწვის ძრავადან

ტრანსმისიით მგრეხი მომენტი გადაეცემა წამყვან თვლებს. თვლებზე მგრეხი მომენტი შეიძლებაშეიცვალოს სიჩქარეთა კოლოფის და მთავარი გადაცემის დახმარებით.

წამყვან თვლებზე (ტრანსმისიით) მგრეხი მომენტის გადაცემა

3. ძრავების შეწონასწორებაP,V,H ძრავების შეწონასწორება.ზოგადი ცნებები მუხლა ლილვის შეწონასწორებისა და ბალანსირების შესახებ. მუხლა ლილვის რხევებისსაერთო ცნებები[1.გვ. 311-314];[4.გვ.34-46].4. ძირითადი კონსტრუქციული პარამეტრების შერჩევა ძრავას ტიპის, ცილინდრების რიცხვისა დაგანლაგების შერჩევა. და λ=ფარდობების შერჩევა [1.გვ.348-351];[3.გვ.275-277].

ძრავას უნდა გააჩნდესმოცემული გაბარიტული ზომები და მასა აუცილებელი სიმტკიცის, სიხისტის დაცვეთამედეგობის უზრუნველყოფის მიზნით.ძრავას ძირითადი ზომები, მისი მუშა მოცულობის განმსაზღვრეელია ცილინდრის დიამეტრი D,დგუშისსვლა R. ძრავას მუშა მოცულობას განსაზღვრავენ საანგარიშო ეფექტური სიმძლავრით Ne ამიტომ ძრავასმუშა ციკლის პარამეტრების გარდა მასზე მოქმედებს ტაქტიანობა, ცილინდრების რიცხვი და განლაგება,აგრეთვე მუხლა ლილვის კუთხური სიჩქარე (ბრუნთა რიცხვი).ცილინდრების რიცხვი და განლაგება დამოკიდებულია:1. გაგრილების სახეზე (სითხით, ჰაერით);2. ძრავას მოცემული გაბარიტული ზომებზე და ძირითად მექანიზმებზე მონტაჟის და დემონტაჟის დაპერიოდული მომსახურების უკეტესი მიღწევადობით;3. საწარმოოშესაძლებლობებით;4. თავის და ცილინდრების ბლოკის მასალებისგან.შეფარდების შერჩევა: და λ=დგუშის სვლის დიამეტრთან შეფარდება არის ერთერთი ძირითადი მაჩვენებელი, რომელიც

განსაზღვრავს ძრავას ზომებს და მასას. ეს პარამეტრი უშუალოდ დაკავშირებულია დგუშის სიჩქარესთან

და ძრავას სიმძლავრესთან. მიმდინარე პერიოდში საავტომობილო ძრავები სრულდება

მოკლესვლიანობით და შეფარდება შეფარდება S/D= 0, 75…1,0.

ანალიზი: S/D სხვადასხვაა, მაგრამ n -ერთნაირია S/D იზრდება იზრდებაა ძრავას სიმაღლე და მისი მასა.

ამ დროს მუხლა ლილვის სიხისტე მცირდება, შედეგად უკეტესსი პირობაბი მიქმნება გრეხითი

რეზონანსების წარმო,75!ოქმნის მიზნით.

S/D გაზრდით იზრდება დგუშის სვლა, თანმდევად დგუშის საშუალო სიჩქარე, რაც განაპირობებს

ინერციული დატვირთვების გაზრდას, ცილინდრების შევსების გაუარესებას და ხახუნზე დიდ მუსაობას,

რ. ი. ძრავას დეტალების ცვეთამედეგობა მცირდება.

S/D შემცირებითიზრდება ძრავას სიგრძე და მასა. ამ დროს რთულდებასაპირწონების გავლა დგუშის

ნაწიბურების ქვეშ მისი ზ. მ. წ. ყოფნის დროს. S/D მცირეები-მიზანმიმართულია V მაგვარ ძრავებში,

რამეთუ მისი შემცირებით მცირდება მათი სიგანე და სიგრძე, განსაკუთრებით ცილინდრების ღერძების

დიდიკუთხეების დროს.

თანამედროვე საავტომობილო ძრავებში S/D=0,75...1,2

ამასტან სწრაფსვლიანი ძრავები და მაღალ დატვირთვებზე მომუშავე ძრავებიშეფარდება იყოს

მინიმუმთან ახლოს (0,75!)

λ= შეფარდებას ირჩევენ შემდეგი მოსაზრებების გამო:λ მცირე მნიშვნელობები სასურველია ცილინდრის კედლებზე დგუშის მიჭერის წნევის დადაბლება,აგრეთვე მეორე და მაღალი ჰარმონიკებისშემცირება, რაც აუმჯობესებსძრავების შეწონასწორებას. ამასთანλ მცირეს შეესაბამება ბარბაცას დიდი სიგრძე L, შესაბამისად ძრავას დიდი ზომები და მასა. ძრავასზომებისა და მასის შემცირების მიზნით ირჩევან λ დიდ მნიშვნელობებს.თანამედროვესაავტომობილოძრავებში λ=1/3,0.....1/3,8. ხოლო სწრაფსვლიან ძრავებში იყენებენ შედარებით გრძელბარბაცებს, ვიდრე ნელსვლიანში!. ბარბაცას სიგრძე ისეთი მუნდა იყოს, რომდგუშის მკვდარ წერტილებშიყოფნის დროს არ წამოეგოს კარტერში გამოშვერილ ცილინდრის კედლებს. ამიტომ ბარბაცას სიგრძისგაზრდის მიზნით აკეტებენ ცილინდრების ბლოკში ამონაჭრებს.5.ძრავას კორპუსიბლოკ-კარტერი. ცილინდრების მასრები. ძირითადი ყელის საკისრები. ცილინდრების პერანგი. სარჭებიდა ქანჩები. აირის შეპირაპირების გამკვრივება [1.გვ.352-356];[4.გვ.32-34]..კარტერის ქვედა ნაწილი [1.გვ.357-359];[4.გვ.32-34].6. დგუშის ჯგუფიდგუში. დგუშის რგოლები. დგუშის თითი. [1.გვ.372-373];[4.გვ.36-38].დგუში - დეტალი, შიგაწვის ძრავას მრუდხარა-ბარბაცა მექანიზმში. დგუში ცილინდრში ფარდობითად

და სწორხაზობრივად (ზევით და ქვევით) გადაადგილდება და საწვავჰაერის ნარევის წვით მიღებულ

წნევის ენერგიას დგუშის თითით და ბარბაცათი გადაცემს მუხლა ლილვზე. დგუშის რგოლებისდახმარებით დგუში მჭიდროდ მიეკვრება ძრავას ცილინდრების კედლებთან. დგუში უზრუნველყოფსსაწვავჰაერის ნარევის დამუხტვას და შეშვებას და ცილინდრის მუშა ზედაპირით გამოაქვს საწვავჰაერისნარევის წვის სითბოს ნაწილი.ორტაქტიანი კარბურატორიანი ძრავას დგუში ფანჯრებითაა დამზადებული დგუშის პერანგშიჭვრიტინიანი აირგანაწილების უზრუნველყოფისთვის. ორტაქტიან კარბურატორიან ძრავებში დგუშს,ცილინდრს და დგუშის თითს შორის სრიალის ზედაპირები იზეთება საწვავში შეცული ზეთით;ოთხტაქტიან კარბურატორიან ძრავებში შეზეთვა ხორციელდება გაშხეფვისა და ზეთის ღრუბლის გზით.ოთხტაქტიან კარბურატორიან ძრავებში დგუშის ზეთსაცლელი რგოლი ცილინდრის კედლისზედაპირიდან ზეთის ჟარბი ნარჩენების აცლის და კარტერში დაბრუნების ანგარიშზე ამცირებს ზეთისხარჯს.დგუშის ან დგუშის თითის უწესივრობათა ხარისხში შეიძლება აღინიშნოს დგუშის ცილინდრისკედლებზე დარტყმებით გამოწვეული ყრუ კაკუნი. ყველაზე უკეთესად ეს ისმის ძრავას მუხლა ლილვისდაბალ ბრუნთა რიცხვების დროს. დგუშის თითის კაკუნები შერწყმულია ლითონურ, მკვეთრ, როგორცგაორებულ ბგერებში. ის აღმოცენდება დგუშის თითის გადიდებული ღრეჩოდან და გამოკვეთილადისმის ძრავას უქმ სვლაზე მუშაობის დროსაც კი.სხვა უწესივრობების ხარისხში შეიძლება იღინიშნოს ის, რომ განცდილი დიდი დატვირთვების შედეგადდგუშის თითები ხანდიხან ტყდება. ეს აკუსტიკურად მაღალი სიხშირის ბგერებში გამოვლინდება ძრავასმუშაობის ყველა რეჟიმებზე (ცივ ან გახურებულ მდგომარეობაში, მცირე ან დიდი დატვირთვების დროს).

დგუშის თითი - იხ. დგუში.

დგუშის სვლა - მუხლა ლილვის ნახევარი ბრუნის დროს დგუშის მიერ ზედადან ქვედა მკვდარწერტილამდე გავლილი მანძილი (იხ. შიგაწვის ძრავა).

ცილინდრი - შიგაწვის ძრავას ცილინდრების ბლოკის ნაწილი და დგუშის უკსვლით-ფარდობითი

მოძრაბის გეზის მიმცემი ცილინდრული სხეული. ცილინდრი ღებულობს საწვავჰაერის წვის დროსგაზების წნევას და სითბოს ნაწილი, წარმოქმნილი მისი წვის შედეგად გარემომცველ ჰაერში (ჰაერი,გამაგრილებელი სითხე) გამოაქვს. გაარჩევენ ცილინდრების შემდეგ სახეებს: წყლით გაგრილებული,რომლებშიც მუშა ზედაპირსა და ცილინდრის პერანგს შორის არსებობს ღრუ სივრცე, რომლის მიხედვითწყალი ცირკულირდება; ჰარით გაგრილებით, გამაგრილებელი წიბოების მქონე სითბოს ჰაერშიგამოყვანის გადიდებისთვის. ზემოდან ცილინდრს ეხურება ცილინდრის თავი, რომელშიცგანლაგებულია წვის კამერა. ცილინდრის თავში აგრეთვე მოთავსებულია ანთების სანთელი, ხოლო

დგუში:1. ბარბაცას თავი; 2. ბარბაცას თავის

მილისა; 3. ბარბაცა; 4. საკეტიანი რგოლი;5. დგუშის თითი; 6. დგუშის ქვედა წელი

(კალთობი); 7. ზეთგამცლელი რგოლი;8. დგუშის რგოლი; 9. ცილინდრი

ოთხტაქტიან ძრავებში შემშვები და გამომშვები არხები, აგრეთვე აირმანაწილებელი მექანიზმისდეტალები (სარქველები, მხრეულები, აირგამანაწილებელი ლილვი). ჰერმეტულობისუზრუნველყოფისთვის ცილინდრების ბლოკსა და ბლოკის თავს შორის თავსდება შუასადები.მრავალცილინდრიან ძრავებში ცილინდრები ჩვეულებრივ განლაგდება ცილინდრების ბლოკში დაბლოკის საერთო თავით იხურება.ბლოკის თავზე ზუსტად დადგენილი თანმიმდევრობით უნდა ქანჩების ამოხრახნა და ჩახრახნა.განასხვავებენ ცილინდრების სველ მასრებს, რომლებიც იდგმება და ამოიღება ბლოკის კორპუსიდან დასითხით გრილდება. აგრეთვე მშრალი მასრები, რომლებიც ცილინდრების ბლოკში ჩაიწნეხება.ცილინდრი ძლიერ გაცვეთილია, თუ ძრავაში შეიმჩნევა ზეთის გაზრდილი ხარჯი (ნამუშავარი გაზებისგამოშვების სისტემის შიგა ზედაპირები დაფარულია ნამწვით, გადაცემის ჩართვის დროს გამომშვებიმილებიდან შეიმჩნევა ცისფერი კვამლის მორგვები) ან თუ ძრავა ვერ ფლობს საკმარის კომპრესიას (ცივიძრავას ცუდი გაშვება და მასში მომატებული ხმაური).

სითხით ( ) და ჰაერით (b) გაგრილების ცილინდრები

ბლოკის თავის ქანჩების ჩახრახნის თანმიმდევრობა

ცილინდრების მასრები:მარცხნივ სველი; მარჯვნივ მშრალი;1. ცილინდრი; 2. მასრა; 3. გამაგრილებელი

სითხე; 4. რეზინის გამამკვრივებელირგოლი

ცილინდრების ბლოკის შუასადები - იხ.შუასადებ(ებ)ი.

ცილინდრების მუშაობის რიგი - ძრავას ცილინგრებში საწვავჰაერის ნარევის აალების

განსაზღვრული თანმიმდევრობა. ის დამოკიდებულია ძრავას კონსტრუქციისგან და შეირჩევა ძრავებისინერციული მასების შეწონასწორებისა და მისი მდოვრე მუშაობის უზრუნველყოფის ანგარიშით.ოთხცილინდრიან ოთხტაქტიან ძრავებში ცილინდრების მუშაობის რიგის გავრცელებული სახეა 1-2-4-3და 1-3-4-2;ექვსცილინდრიანში 1-5-3-6-2-4; რვაცილინდრიან V-მაგვარ ძრავებში 1-5-4-2-6-3-7-8.პირველად ითვლება ცილინდრი მქნევარას საწინააღმდეგო მხარეს; V-ში კი მქნევარას საწინააღმდეგომარცხენა მხარეს.შენიშვნა: ნახაზები (იგივე ნომრებით) იხილეთ წიგნიდან ავტომობილი ა-დან ჰაე-მდე. ნახ. გვ.701. პირველი შუალედური შეფასება 1 სთ

დგუშის კონსტრუქციები. [2.გვ.122-124]. 1 სთ8. ბარბაცას ჯგუფიბარბაცა. ბარბაცას ზედა თავი, ქვედა თავი, სამაგრი დეტალები [1.გვ.392-393];[4.გვ.43-46].კონსტრუქციები[1.გვ.393-394];[4.გვ.39-42].

ბარბაცა - დგუშის თითის საშუალებით დგუშის მუხლა ლილვთან შემაერთებელი შიგაწვის ძრავას

დეტალი. ბარბაცა დგუშის დატვირთვებს გადაცემს მუხლა ლილვს და პირიქით. ბარბაცასუწესივრობების ხარისხში შეიძლება აღინიშნოს ბარბაცას საკისრის სადებების კაკუნი (ლითონური ხმა).

ბარბაცა:1. ბარბაცას ზედა თავის საკისარი; 2.

ბარბაცას ზედა თავი; 3. ნახვრეტიზეთის მიწოდებისთვის; 4. ბარბაცა;

5. ბარბაცას ქვედა თავი; 6 ქვედა თავისსადებები; 7. სადებების სახურავი; 8,9.

შემაერთებელი დეტალები

ბარბაცას კაკუნი კარგად ისმის ძრავას უქმ სვლაზე მუშაობის დროს და ძლიერდება მუხლა ლილვისბრუნვის სიხშირის გადიდებით. ბარბაცას საკისრების ცხელ ძრავაში კაკუნი ძლიერია. ცივ ძრავაში ზეთიბლანტია, შედეგად ზეთის სქელი აფსკის გამო კაკუნის ხმა სუსტია.9. მუხლა ლილვის ჯგუფიმუხლა ლილვი. სადებები, მილისები, მაკომპენსირებელი ელემენტები[1.გვ.401-402];[4.გვ.41-43]. კონსტრუქციები [1.გვ.403-408];[4.გვ.42-43].მრუდხარა-ბარბაცა მექანიზმი - მექანიზმი, რომელიც შიგაწვის ძრავაში დგუშის უკუსვლით-

ფარდობით სწორხაზოვან მოძრაობას გარდაქმნის მუხლა ლილვის ბრუნვით მოძრაობაში. მრუდხარა-ბარბაცა მექანიზმს მიეკუთვნება უძრავი დეტალები (ცილინდრების ბლოკი,

ცილინდრების თავი სახურავით, ზედა და ქვედა კარტერი, სამაგრ-გამამკვრივებელი დეტალები) დამოძრავი დეტალები (დგუშ(ებ)ი, დგუშის თით(ებ)ი, ბარბაც(ებ)ი და მუხლა ლილვი მქნევარათი).

მუხლა (მუხლანა) ლილვი - შიგაწვის ძრავას კარტერში ძირითად საკისრებზე დაყენებული

მრუდხარა-ბარბაცა მექანიზმის დეტალი. მუხლა ლილვი დგუშის უკუსვლით-ფარდობით სწორხაზოვანმოძრაობას გარდაქმნის ბრუნვით მოძრაობაში. მუხლა ლილვის ერთ ბოლოზე სტარტერის ამძრავიკბილანის მოდებისთვის მაგრდება მქნევარას კბილანა გვირგვინითურთ; ლილვის მეორე ბოლოზეგანლაგებულია გამანაწილებელი ლილვის ამძრავის კბილანა და შკივი ვენტილატორისა და გენერატორისაძვრისთვის.შედარებით ხშირად წარმოქმნილი უწესივრობა - ლითონური ყრუ ხმა (ბრახუნი), რომლის სიხშირეციზრდება მუხლა ლილვის ბრუნვის სიხშირის გაზრდით. მუხლა ლილვის საკისრებში მეტისმეტი ღრეჩოარის არათანაბარი პაუზებითურთ დიდი მკვეთრი ბგერების წარმოქმნის მიზეზი, რომლებიცგანსაკუთრებით ისმის ავტომობილის უწყვეტი აჩქარებითა და შენელებით მოძრაობის დროს.

მქნევარა - დისკო, ხისტად შეერთებული მუხლა ლილვით, რომელიც ასრულებს გადაბმულობის წამყვანი

დისკოს ფუნქციას და სტარტერის აძვრისათვის აქვს დაწნეხილი კბილანა გვირგვინი. მქნევარას ბრუნვისკინეტიკური ენერგიის ხარჯზე სრულდება ძრავას არამუშა (შეწოვა, შეკუმშვა, გამოდევნა) ტაქტები,უზრუნველყოფს მრუდხარა-ბარბაცა მექანიზმის მდოვრე მუშაობას.

10. აირგანაწილების მექანიზმი

მრუდხარა-ბარბაცა მექანიზმი:1. დგუში; 2. ცილინდრი; 3.

მქნევარა; 4. ბარბაცას საკისარი; 5.მუხლა ლილვის ძირითადისაკისარი;

6. გამანაწილებელი ლილვისამძრავი კბილანა

სარქველების განლაგება. აძვრის მექანიზმი. აირმანაწილებელი ლილვი. მბიძგავები. ლატანი დამხრეულა. სარქველები. სარქველების უნაგირი. მილისები და ზამბარები. მასალები[1.გვ.410-413];[4.გვ.44-46].აირგანაწილების მექანიზმის კონსტრუქცია დამოკიდებულია:-ცილინდრების ბლოკში (ქვედა) ან სახურავში (ზედა) სარქველაბის განლაგება;-წვის კამერის ფორმა;-სარქველების განლაგება (ძრავას გრძივი ღერძის ერთრიგა ან განივი (ორრიგა)-მანაწილებელი ლილვის დაყენების (ქვედა ან საშუალო ცილინდრების ბლოკში ან ზედა თავში);მბიძგავთა ტიპები (ბრტყელი, ბურთულა, ამობურცული, ბერკეტული);-მხრეულების კონსტრუქცია

(ერთი ან ორმხრეულებიან ბერკეტი, ტრავერსი ორ ერთსახელა სარქველებზე);ზამბარების რიცხვი და ტიპები(ცილინდრული, კონუსური ტორსული და სხვა);=გადაცემის მექანიზმის

ტიპები (კბილან, ჯაჭვური, კომბინირებული);-ამძრავის მექანიზმი; ღეროები,ლატანები,მხრეულები,სარქველები, მიმმართველი მილისები, ამძრავი დეტალების და სარქველებისზამბარები, მასალები(ქრომკრემნიუმი, ქრომნიკელი, ქრომნიკელმოლიბდენი(.აირგანაწილება - ძრავაში საწვავი ნარევის შეშვების და მისგან ნამწვი აირების გამოშვების პროცესი.

აირგანაწილების დიაგრამა -იხ. შიგაწვის ძრავა.ოთხტაქტიან ძრავების მუშა სვლა ხორციელდება მუხლა ლილვის ორი ბრუნის განმავლობაში ოთხტაქტში. თითოეულ ცილინდრს აქვს ორი სარქველი - შემშვები და გამომშვები, რომლებიც გამიზნულიანამუშავარი გაზების გამოშვებისა და საწვავჰაერის ნარევის ახალი წილის შეშვებისთვის.

ოთხტაქტიანი კარბურატორიანი ძრავას აირგანაწილების დიაგრამა: A – შემშვები სარქველი ღიაა; B - შემშვები სარქველიდახურულია; C - გამომშვები სარქველი ღიაა; D - გამომშვები სარქველი დახურულია

საწვავჰაერის ნარევით ცილინდრების შედარებით უკეთესი შევსებისა და ნამუშავარი გაზებისგანთანადროული გაწმენდის უზრუნვეელყოფისთვის შემშვები და გამომშვები სარქველები, თანამდევადგაიღება ადრე და დაიხურება გვიან, ვიდრე დგუში მიაღწევს შესაბამის მკვდარ წერტილებს.ზუსტად ასევე ანთების მომენტი წინ უსწრებს დგუშის ზედა მკვდარ წერტილში (ზ. მ. წ.) მისვლას.ნათქვამი კარგად ჩანს აირგანაწილების მოყვანილ დიაგრამაზე.ოთხტაქტიანი ძრავას მოძრავი დეტალები იზეთება კომბინირებული შეზეთვით. უწესივრობები,რომლებიც წარმოიქმნება შიგაწვის ძრავაში (მაგალითად, ძრავა არ გაიშვება, მუხლა ლილვის მაღალიბრუნვის სიხშირეებზე არ ავითარებს სრულ სიმძლავრეს, მუშაობს არამდგრადად, ქრება, აღიქმება ძრავას

ვიბრაცია, გადახურება), თანმიმდევრობით აღწერილია ძრავას ცალკეული კვანძების და მექანიზმებისშესახებ სტატიებში.

აირგამანაწილებელი მექანიზმი – მუშა პროცესის მიმდინარეობის შესაბამისად ძრავას ყოველ

ცილინდრში ცხელი ნარევის (კარბურატორიანი ძრავები) ან ჰაერის (დიზელი) შეშვებისა და ნამუშავარიგაზების გამოშვების მომმსახურებელი მექანიზმი. ოთხტაქტიან ძრავებში უმთავრესად გამოყენებულიასარქველებიანი აირგამანაწილებელი მექანიზმები.

მსუბუქი ავტომობილების აირგამანაწილებელი მექანიზმები:მარცხნივ: 1. სარქველის უნაგირი; 2. სარქველი; 3. მარჯვნივ: 1. აირგამანაწილებელი მექანიზმის სახურავი;

სარქველის მიმმართველი მილისა; 4. ცილინდრების 2. მხრეული; 3.მხრეულის ღერძი; 4. მხრეულის მარეგული-ბლოკის თავი; 5. სარქველის ზამბარა; 6. მხრეული; 7. რებელი ხრახნი; 5. სარქველების საცობის გამამკვრივებელიმხრეულის ზამბარა; 8. გამანაწილებელი ლილვი; 9. 6. გამანაწილებელი ლილვი; 7. სარქველისაკისრის კორპუსი; 10 მარეგულირებელი ხრახნისქანჩი; 11. კონტრქანჩი

აირგამანაწილებელი მექანიზმის ამძრავი - შიგაწვის ძრავას მექანიზმი, რომელიც

უზრუნველყოფს ცილინდრებში მუშა პროცესის მიმდინარეობის შესაბამისად საწვავჰაერის ნარევის(კარბურატორიანი ძრავები) ან ჰაერის (დიზელის ძრავები) შეშვებას და ნამუშავარი აირების გამოდევნას.ოთხტაქტიან ძრავებში უმთავრესად გამოყენებულია სარქველებიანი აირგამანაწილებელი მექანიზმები

აირგამანაწილებელი მექანიზმის ამძრავი:1 - აირგამანაწილებელი ლილვის

დაყენების ნიშანი (ჭდე); 2 -აირგამანაწილებელი ლილვი; 3 - ჯაჭვისდამაწყნარებელი (მიმმართველი); 4 -მუხლა ლილვი; 5 - მუხლა ლილვისკბილანა; 6 - აირგამანაწილებელილილვის ამძრავი ჯაჭვი; 7 - ,,ზედამკვდარი წერტილი“-ს დასაყენებელინიშანი; 8 - დამხმარე მექანიზმებისამძრავი შუალედი კბილანა; 9 - დამჭიმიბუნიკი; 10 - დამჭიმი სამარჯვი; 11 -ცილინდრების ბლოკი; 12 - ხუფიანიქანჩი; 13 - აირგამანაწილებელი ლილვისამძრავი კბილანა

სარქველებიანი აირგამანაწილებელი მექანიზმები ცილინდრების მიმართ სარქველების განლაგებისადგილის მიხედვით განსხვადებიან სარქველების ქვედა და ზედა განლაგებითურთ მექანიზმები.საწვავჰაერის ნარევის ან ჰაერის შემშვები ნახვრეტების გადამფარავ სარქველებს ეწოდება შემშვებისარქველები; ნამუშავარი აირების გამომშვები ნახვრეტების გადამფარავ სარქველებს ეწოდება გამომშვებისარქველები. საავტომობილო ძრავების უმრავლესობაში ყოველ ცილინდრს აქვს ერთი შემშვები და ერთიგამომშვები სარქველი. ზოგიერთი ძრავებისთვის ცილიდრები აღჭურვილია სამი ან ოთხი სარქველებით:ორი შემშვები და ერთი გამომშვები ან ორი შემშვები და ორი გამომშვები.აირგამანაწილებელი მექანიზმს მიეკუთვნება: მუხლა ლილვის კბილანა, აირგამანაწილებელი ლილვისამძრავის კბილანა, როგორც წესი განლაგებულნი ძრავას წინა ნაწილში, აირგამანაწილებელი ლილვი,შემშვები და გამომშვები სარქველები მხრეულას (ბერკეტის) ზამბარებითურთ, მბიძგავების შტანგი(ლატანი), სარქველების მბიძგავები.აირგამანაწილებელ ლილვს აქვს ძრავას ცილინდრების რიცხვის შესაბამისი მუშტების რაოდენობა.სარქველი შედგება თავისა და ღეროსგან, რომელიც გამიზნულია წვის კამერის ჰერმეტიზაციის დააირგამანაწილებელი მექანიზმის მართვის უზრუნველყოფისთვის. მბიძგავები აირგამანაწილებელილილვის მოძრაობას გადაცემს მხრეულებს. მხრეულა თავის მხვრივ გადაცემს მუშტების მოძრაობასმბიძგავებს და სარქველების მბიძგავების შტანგს. მხრეულას ხრახნის მეშვეობით შეიძლება სარქველებსდა მბიძგავებს შორის ღრეჩოს რეგულირება. სარქველები იმართება აირგამანაწილებელი ლილვისმეშვეობით, რომელიც აძვრაში მოდის მუხლა ლილვისგან. აირგამანაწილებელი ლილვი განლაგებულიაან ძრავას კარტერში (სარქველების ქვედა განლაგება), ან ძრავას ცილინდრების ბლოკის სახურავში(სარქველების ზედა განლაგება). აირგამანაწილებელი ლილვის ქვედა განლაგების დროს სარქველებიქმედებაში მოდის მბიძგავების შტანგებით და მხრეულათი; აირგამანაწილებელი ლილვის ზედაგანლაგების დროს - მხრეულათი (ან ბერკეტებით) ან უშუალოდ აირგამანაწილებელი ლილვით.აირგამანაწილებელი ლილვის ყოველ მუშტას ეყრდნობა მხრეულა ან სარქველის მბიძგავი. სასარქველოზამბარით დახურული სარქველი მიჭერილია უნაგირთან. აირგამანაწილებელი ლილვის მუშტას გადარ-ბენის დროს სარქველის შესაბამისი მხრეულა ან მბიძგავი წამოწევს სარქველს, ამ დროს სარქვე -ლის ზამბარა იკუმშება, ხოლო სარქველი იღება ჰაერსაწვავ ნარევის ან ნამწვი აირების გავლისთვის იმმომენტამდე მანამ მუშტა არ მობრუნდება და სარქველი შეკუმშული ზამბარის გაშლის შედეგად არდაიხურება.იმისთვის, რომ გარანტირებული იყოს სარქველების დახურვა ძრავას მუშაობის ყველა რეჟიმზე,აირგამანაწილებელ მექნიზმის ღრეჩოები სწორად უნდა იყოს დარეგულირებელი. სარქველებისბუნებრივი ცვეთის შედეგად აუცილებელია მათი დარეგულირება ყოველი 10 ათასი კმ გარბენის შემდეგ.სასრქველო მექანიზმის ღრეჩოების გადიდება არის სარქველების დამახასითებელი ხმაურის მიზეზი.სარქველების კაკუნის სიხშირე დაბალია, ვიდრე ძრავაში ნებისმიერი სხვა კაკუნის სიხშირე, რამდენადაცსარქველების აძვრა ხდება აირგამანაწილებელი ლილვის ქმედებით, რომლის ბრუნვის სიხშირე 2-ჯერმცირეა მუხლა ლილვის ბრუნვის სიხშირეზე. სასარქველო ღრეჩოს დაყენება ავტომობილისინდივიდუალური მფლობელის მიერ შეიძლება მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ ის ფლობს საკმარისტექნიკურ ცოდნას და გამოცდილებას.სარქველების ღრეჩოს თვითნებური დარეგულირების დროს აუცილებელია შესაბამისი მარკის მსუბუქიავტომობილის ექსპლუატაციის რეკომენდაციებით ხელმძღვანელობა. შემშვები და გამომშვებისარქველების უსწორებების მიზეზები და გამოსწორება ნაჩვენებია ცხრილში.

მანაწილებელი ლილვი - სარქველების ამძრავი მექანიზმის მუშტა ლილვი, განლაგებული

ცილინდრების ბლოკში (ქვედა განლაგება) ან ბლოკის თავში (ზედა განლაგება). მუშტები უშუალოდ ანმბიძგავებით (ბერკეტებით) ზემოქმედებს სარქველებზე, დროის ხანგრძლივობით მართავს მათ გაღებასან დახურვას. ცილინდრების მუშაობის რიგის შესაბამისად მუშტები ერთმანეთის მიმართ ძვრით არისგანლაგებული. მუშტების ფორმა შეესაბამება ძრავას სიმძლავრით მახასიათებლებს.

მანაწილებელი ლილვი:1. მილტუჩი ამძრავი ჯაჭვის ვარსკვლავას მიერთებისთვის; 2. მუშტები; 3. ლილვი; 4. საკისრები

მანაწილებელი ლილვი ბრუნვით მოძრაობაში მოდის მუხლა ლილვისგან კბილანების, ჯაჭვის ამძრავისან კბილანა ღვედის დახმარებით და ბრუნავს სიხშირით, 2-ჯერ მცირე. ვიდრე მუხლა ლილვი. ხშირადმანაწილებელი ლილვის დახმარებით ხორციელდება სხვა აგრეგატების აძვრა (მაგალითად, ანთებისმანაწილებლის, ზეთის ან საწვავის ტუმბოების).მანაწილებელი ლილვის მუშტებსა და ბერკეტებს შორის არათანაბარი ღრეჩოები არის ძრავას ვიბრაციისმიზეზი, მისი მუშაობა არამდგრადია უქმ სვლაზე ან გაჩერების დროს. ეს უწესივრობები საჭიროაგამოსწორდეს მუშტებს (ბერკეტებს, მბიძგავებს) და სარქველებს შორის ღრეჩოების რეგულირებისსაშუალებით. თუ ღრეჩოები ძალიან მცირეა, ძრავა ვერ ანვითარებს სრულ სიმძლავრეს და სარქველებისწრაფად ცვდება.

6. შეზეთვის სისტემა.ხახუნის სახეები. შეზეთვის სისტემის დანიშნულება, სახეები. მოთხოვნებიზეთებზე. ზეთის ტუმბო,ფილტრები. ზეთის რეგენერაცია.ზეთის ტევადობა [2.გვ. 36-38]; [1.გვ 22-24].[4.გვ.46-47].

ძრავას შეზეთვის სისტემა:1. მანაწილებელი ლილვი; 2. ზეთჩასასხმელი ყელი; 3. მანაწილებელი ლილვის არხი; 4. მანაწილებელი ლილვთან შემაერთებელიარხი; 5. მთავარი არხი (მაგისტრალი); 6. მუხლა ლილვის ძირითად საკისრებთან მიმწოდებელი არხი; 7. ზეთმზომი ღერო; 8.ფილტრი; 9. ქვეში; 10. ტუმბო; 11. დამხმარე ლილვის არხი; 12. მანაწილებელი ლილვის ამძრავი კბილანა;

13. მანაწილებელი ლილვის ამძრავი ჯაჭვი

ძრავას შეზეთვის სისტემა - ზეთის მოხახუნე ზედაპირებთან მიყვანის უზრუნველმყოფი

ელემენტების ერთობლიობა. ლითონურ დეტალებს შორის ხახუნი იწვევს მასალების მნიშვნელოვანცვეთას და ძრავას სიმძლავრის შემცირებას. უწყვეტად (წნევით!) მიწოდებული ზეთი, შეღწეულიმოხახუნე ზედაპირებთან აფსკის სახით, ამცირებს ხახუნზე დანაკარგებს და ანელებს დეტალების ცვეთას,აგრილებს ზედაპირებს და წმენდს მათ ცვეთის პროდუქტებისგან.

ზეთის გაგრილება - ძრავას მუშაობის პროცესში გაცხელებული ზეთის ოპტიმალური რეჟიმის

(დაახლოებით 80 - 90°C) შენარჩუნება. ძრავას ზეთის მიღებული ჭარბი სითბოს არინება ხდება ატმოს-ფეროში. გამოყენებულია ზეთის გაგრილების შემდეგი ხერხები: ავტომობილის მოძრაობის დროს ჰაერისშემხვედრი ნაკადით ზეთის ქვეშის გაგრილება; ზეთის რადიატორით; ზეთის რადიატორისთბოგამცვლელით, რომელიც მოთავსებულია რადიატორში ან ცილინდრების ბლოკის პერანგში(მიიღწევა ზეთისა და გამაგრილებელი სითხის ტემპერატურათა უკეთესი გათანაბრება).

ზეთის გამაგრილებელი - მოწყობილობა ზეთის გაგრილებისათვის.

ზეთის დონე - იზომება ზეთის ქვეშში (ოთხტაქტიან ძრავებში), გადაცემათა კოლოფში და უკანა

ხიდში.ზეთის დონის შემოწმებისთვის ავტომობილი უნდა დადგეს ჰორიზონტალურ მოედანზე, ამ დროს ძრავაარ უნდა მუშაობდეს. გაცივებული ძრავას დროს ამოღებული იქნას ზეთმზომი ღერო, გაიწმინდოს სუფთანაჭრით და კვლავ ჩაეშვას. ამოღებულ ზეთმზომზე გამოკვეთილად ფიქსირდება ზეთის დონე. ზეთისდონე საკმარისია, თუ ის იმყოფება მაქსიმუმისა და მინიმუმის ნიშანდებებს შორის ან თუ საკონტროლონახვრეტიდან ამოხრახნის შემდეგ ზეთი გამოდინებას დაიწყობს. ავტომობილის ყოველდღიურიდათვალიერების დროს აუცილებელია შემოწმდეს, ზეთის დონე ძრავას კარტერის ქვეშში, რამეთუმინიმალურ დასაშვებ დონეზე დაბლა ზეთს შეუძლია გამოიწვიოს ძრავას სერიოზული დაზიანებები.

ზეთმედეგობა - მასალის უნარი წინააღმდეგობა გაუწიოს ზეთის მრღვეველი თვისებების მოქმედებას.

ზეთმიმღები - მოწყობილობა ტუმბოს შემწოვი მილსადენის დასაწყისში, ჩვეულებრივ ბადოვანი

ფილტრი მნიშვნელოვნად გადიდებული გამავალი კვეთით.

ზეთსადენი - მილსადენი საზეთი ზეთის მიწოდებისთვის.

ზეთის ტემპერატურა - ზეთის თბური მდგომარეობის დამახასიათებელი სიდიდე ოთხტაქტიან

ძრავებში, აგრეთვე ტრანსმისიის კვანძებში (აგრეგატებში), გადაცემათა კოლოფში და მთავარ გადაცემაში.ზეთის ტემპერატურა დამოკიდებულია დატვირთვების, გაგრილების ინტენსივობის და გარემო ჰაერისტემპერატურისგან (ზაფხული, ზამთარი). ძრავაში ზეთის ტემპერატურა უნდა შენარჩუნებული იქნასზღვრებში 80 - 90°C. 80°C დაბალი და 100°C მაღალი ტემპერატურების დროს ზეთის შემზეთი თვისებებიმცირდება. ავტომობილის ცივი ძრავას გაშვების შემდეგ ზეთის ოპტიმალური ტემპერატურა შედარებითსწრაფად შეიძლება მიღწეული იქნას ავტომობილის მოძრაობის პროცესში ძრავას გახურების დროს, დაარა მისი უქმ სვლაზე მუსაობის დროს. ჰაერით გაგრილების ოთხტაქტიან კარბურატორიან ძრავებშიზეთის ტემპერატურა ნაჩვენებია ხელსაწყოთა დაფაზე; სითხით გაგრილების ოთხტაქტიანკარბურატორიან ძრავებში ზეთის ტემპერატურა მძღოლს შეუძლია განსაზღვროს გამაგრილებელისითხის ტემპერატურის მიხედვით (იხ.დისტანციური თერმომეტრი).

ზეთის ტუმბო - ძრავას შეზეთვის სისტემაში შეზეთვისთვის საჭირო ზეთის წნევის უზრუნველმყოფი

აგრეგატი. ზეთის ტუმბოთი ხდება ძრავას მოხახუნე ზედაპირებში ზეთის მიწოდება. გავრცელებულიაკბილანა (ერთ-, ორსექციანი) ტიპის ზეთის ტუმბო, რომელიც ზეთის ქვეშიდან ზეთის ფილტრისა დაზეთსადენების გავლით დაზეთვის წერტილებთან ზეთს აწვდის. ზეთის მაქსიმალური წნევარეგულირდება ზეთის ტუმბოს კორპუსში დაყენებული გადამშვები სარქველით.

ზეთის ტუმბოს აძვრა ხდება მუხლა ლილვისაგან უმრავლეს შემთხვევებში შუალედი ელემენტების(კბილანების) დახმარებით.

ზეთის ფილტრი - ძრავას შეზეთვის სისტემის ზეთში არსებული და შეზეთვის სისტემაში (წნევის

ქვეშ) ცირკულირებული მკვრივი ნაწილაკების (ლითონის, მტვერის, წვისა და ცვეთის ნარჩენიპროდუქტების) საძრავო ზეთიდან მოშორების უზრუნველმყოფი მოწყობილობა. ზეთის ფილტრისდაჭუჭყიანება არის ძრავას დეტალების მომატებული ცვეთის მიზეზი, ამიტომ ზეთის ყოველი შეცვლისდროს საჭიროა ექსპლუატაციაში ყოფილი ფილტრის ახლით შეცვლა.

ზეთის ქვეში - შიგაწვის ძრავას შეზეთვის სისტემის ნაწილი, რომლითაც ქვემოდან იხურება ძრავასკარტერი და საძრავო ზეთის რეზერვუარს წარმოადგენს. ქვეშს ხშირად აქვს გაგრილების წიბოებიავტომობილის მოძრაობის დროს შემხვედრი ჰაერის ნაკადით საძრავო ზეთის გაგრილების გაძლიე-რებისათვის. ზეთის ავზის ყველაზე ღრმა ადგილში იმყოფება მაგნიტური ჩასმითურთ ჩამოსასხმელისაცობი, რომელიც ზეთის შეცვლის დროს ამოიხრახნება და იწმინდება.

ზეთის შეცვლა - ნამუშავარი ზეთის ახლით შეცვლა ავტომობილის აგრეგატებში: ძრავაში, გადაცემათა

კოლოფში, საჭის მექანიზმში, უკანა ხიდში. ზეთის შეცვლა აუცილებელია იმიტომ, რომ მისი გამოყენებისპროცესში დაბერების, ტემპერატურის გავლენის და ცვეთის პროდუქტებით გაჭუჭყიანების შედეგადზეთი მის ხარისხს კარგავს. ხარისხის დადაბლებას ავტომობილის მოხახუნე დეტალები მიყავსმომატებულ ცვეთასთან, ამიტომ საჭიროა აუცილებლად შენარჩუნებული იქნას მწარმობელ-დამამზადებლის მიერ მითითებული ზეთის შეცვლის ვადები. ზეთის შეცვლის დროს საჭიროარეკომენდებული ხარისხისხ(სორტ)ებით გამოყენება. ზეთის შეცვლის დროს აგრეგატებს უნდა ქონდეთსაექსპლოატაციო მდგომარეობის ტემპერატურა, რამეთუ ცივ მდგომარეობაში ზეთი ბლანტია (სქელია)და სრულებით არ გამოიღვრება. ჩამოსხმული ზეთი იკრიბება რეზერვუარში და შემდეგ ბარდებაშემდგომი გადამუშავებისთვის.აგრეგატებიდან ზეთის ჩამოსხმისთვის, როგორც წესი შედარებით ღრმა ადგილში აქვს ნახვრეტი. ზეთის

ჩამოსხმის დროს საჭიროა მაგნიტური საცობის ცვეთის ლითონური ნაწილაკებისგან გაწმენდა. თუგადაცემათა კოლოფის მაგნიტურ საცობზე დაგროვებულია ლითონური ნაწილაკების მეტი რაოდენობა,მაშინ ეს მოწმობს გადაცემათა კოლოფში შესაძლო უწესივრობების შესახებ. ოთხტაქტიანი ძრავასკარტერში ზეთის შეცვლის დროს აუცილებელია ზეთის ფილტრის ახლით შეცვლა, რამეთუ ძველფილტრში დაგროვებულია ბევრი ჭუჭყი, რომელიც ამცირებს მის გამტარუნარიანობას. საჭის მექანიზმშიდეტალების არადიდი ცვეთის გამო საჭიროა ზეთის მხოლოდ დამატება და არა შეცვლა.

ზეთის წნევა - ზეთის წნევის დონე ძრავას შეზეთვის სისტემის არხებში. ძრავას საექსპლოატაციო

საიმედოობის უზრუნველყოფისთვის გარდაუვალია შეზეთვის სისტემაში განსაზღვრული წნევისშენარჩუნება, რამდენადაც ამით იქმნება სრიალის საკისრებში ზეთის აპსკი, რის საფუძველზეცუმნიშვნელოდ ხდება მათი მექანიკური ცვეთა. ზეთის წნევა დამოკიდებულია შემდეგ ფაქტორებზე,როგორიცაა სრიალის სკისრებში ღრეჩოს სიდიდე, ძრავას ზეთის სისუფთავე და სიბლანტე, მუხლალილვის ბრუნვის სიხშირე და ძრავას ტემპერატურა (იხ. გაგრილება). უქმ სვლაზე ზეთის წნევაშეიძლება იყოს ზღვრებში 0,05 მპა; მუხლა ლილვის საშუალო ბრუნთა რიცხვების დროს (ავტომობილისსიჩქარე დაახლოებით 50 – 60 კმ/სთ IV გადაცემაზე) ის უნდა იყოს როგორც მინიმუმ 0,25 მპა. ზეთისწნევის მაჩვენებელი დამონტაჟებულია მოწყობილობათა დაფაზე სხვა მოწყობილობათა კომბინაციაში.ზეთის წნევის სიდიდე განისაზღვრება წნევის მრიცხველის დახმარებით.ზოგიერთი მსუბუქი ავტომობილების მარკებში ზეთის წნევის კონტროლი ხორციელდებამოწყობილობათა დაფაზე სხვა მოწყობილობათა კომბინაციაში საკონტროლო ნათურის მეშვეობით. თუავტომობილის მოძრაობის დროს ანთებულია საკონტროლო ნათურა, ეს ნიშნავს, რომ ზეთის წნევისსიდიდე მინიმალურ დასაშვებ სიდიდეზე დაბლა დაეცა; ავტომობილის შემდგომი მოძრაობა ძრავასმწყობრიდან გამოიყვანს და ამიტომ გაჩერება საჭიროა. ნათურის ანთება დასაშვებია ძრავას უქმი სვლისშესაბამის მუხლა ლილვის ბრუნვის სიხშირეებზე.როგორც არასაკმარისი, ისე გადაჭარბებული ზეთის წნევა გამოიწვევს შეზეთვის სისტემის უწესივრობას!

ზეთის ხარჯი - ძრავული ზეთის რაოდენობა, გახარჯული ოთხტაქტიანი ძრავათი ნორმების

მიხედვით გაანგარიშებულ ყოველ 100 ლ საწვავის საერთო ხარჯზე. ზეთის ხარჯის მიხედვით შეიძლებაგანსჯა ძრავას ცილინდრდგუშის ჯგუფის ცვეთის ხარისხის შესახებ. ზეთის ხარჯი იცვლებაავტომობილის გარბენის ზრდის ზომით. ის მცირეა ავტომობილის გამოსახმარისების დროში, შემდეგ 8ათასი კმ გარბენის შემდეგ აღწევს დაახლოებით მუდმივ სიდიდეებს. ძრავასგან დამოკიდებულებითზეთის ხარჯი იზრდება 60 - 120 ათასი კმ გარბენის ინტერვალში. ზეთის ხარჯის მკვეთრი მომატებამოწმობს იმას, რომ ძრავას გააჩნია მნიშვნელოვანი ცვეთა. თუ შეიმჩნევა ზეთის მაღალი ხარჯი,აუცილებელია ზეთის ხშირი დამატება. ზეთის დიდი ხარჯის განსაზღვრა შეიძლება ნამუშავარი გაზებისკვამლიანობის და ცისფერი გამონაბოლქვი კვამლის მიხედვით ცივი ძრავას გაშვებისას, აგრეთვე გადაცე-მების გადართვის დროს

12.გაგრილების სისტემაგაგრილების სისტემის თავისებურებები და მათი ტიპები. სითხით გაგრილების სისტემა. სითხით

გაგრილების სისტემის ტევადობა. ჰაერით გაგრილების სისტემა[1.გვ.443-447];[4.გვ. 47-49].ძრავას გაგრილება (გაცივება) - ძრავას ტემპერატურის დადაბლება მისი მუშაობის დროს.

გაგრილების აუცილებლობა განპირობებულია ძრავაში საწვავის წვის პროცესით: საწვავში შეცულიენერგიის მხოლოდ 30% მექანიკურში გარდაიქმნება, იმ დროში დარჩენილი ნაწილი (70%) სითბოს სახითიკარგება გარემომცველ ჰაერში, მათ რიცხვში ნამუშავარი გაზების ანგარიშზე მოდის - დაახლოებით 35%,თბოგამოსხივებაზე - დაახლოებით 7%, გაგრილებაზე - 25-დან 30%-მდე. ჰაერით გაგრილების დროსჰაერია (თბომზიდი) გამოყენებული გაგრილების საშუალებად, ხოლო სითხისას - წყალი ან სპეციალურიგამაგრილებელი სითხე.

სითხით გაგრილების მოქმედების პრინციპი:1. რადიატორის ზედა ავზი; 2. რადიატორის საცობი; 3. ვენტილატორი; 4. თერმოსტატი; 5. წყლის ტუმბო;6. გამაგრილებელი სითხის (თბომზიდის) ტემპერატურის მაჩვენებელი მრიცხველი; 7. ცილინდრებისბლოკი; 8. გათბობის მილსადენი; 9. გამაგრილებელი სითხის ტემპერატურის მაჩვენებელი; 10. სალონისგამათბობლის ვენტილატორი; 11. გამათბობლის რადიატორი; 12. ცილინდრების ბლოკის თავისგაგრილების პერანგი; 13. ცილინდრების ბლოკის გაგრილების პერანგი; 14. ცილინდრი; 15. ჩამოსასხმელისარქველი; 16. რადიატორის ქვედა ავზისითხით გაგრილების დროს ძრავას დეტალების ჭარბი სითბო გამოიცლება გამაგრილებელი სითხით,რომელიც პერანგების არხების დახმარებით შემოედინება (,,შემორეცხავს”) ცილინდრების კედლებს ანცილინდრების ბლოკის თავს. შემდეგ სითბოს არინება ხდება რადიატორის დახმარებით ატმოსფეროში.

რადიატორი ცივდება ავტომობილის მოძრაობის დროს ჰაერის შემხვედრი ნაკადით, აგრეთვევენტილატორით. თერმოსიფონური გაგრილების დროს გამაგრილებელი სითხის ცირკულირებსტემპერატურათა სხვაობის ანგარიშზე (აქედან მისი მოძრაობა ნელია, რაც იწვევს დიდი რადიატორისაუცილებლობას). განასხვავებენ ღია და დახურული გაგრილების სისტემებს. ღია სისტემაშიგამაგრილებელი სითხე გადამშვები მილით უშუალოდ დაკავშირებულია ატმოსფერულ ჰაერთან.დახურულ სისტემაში გამაგრილებელი სითხის ატმოსფერულ ჰაერთან შეტყობინებაგანხორციელებულია რადიატორის საცობში დაყენებული ორთქლჰაერის სარქველის დახმარებით.

სითხის (თბომზიდის) დუღილის წერტილის ამაღლება შეიძლება გაგრილების სიტემაში წნევისამაღლების და გარემომცველი ჰაერისა და გამაგრილებელი სითხის ტემპერატურათა სხვაობისანგარიშზე (ამის ნებით მიიღწევა რადიატორის მცირე გაბარიტული ზომები).ჰაერით გაგრილების სისტემაში ძრავას ჭარბი სითბო ცილინდრების კედლებიდან და ცილინდრებისბლოკის თავიდან გაგრილების წიბოებით უშუალოდ გამოიცლება გარემოს ჰაერში. განასხვავებენგაგრილებებს, უზრუნელყოფილნი ავტომობილის მოძრაობის დროს შემხვედრი ჰაერის ნაკადისანგარიშზე (როგორც წესი გამოიყენება მოტოციკლეტის ძრავებში) და შექმნილი ჰაერის ნაკადისანგარიშზე. ამ დროს გაგრილების ეფექტი უზრუნველყოფილია ძრავადან სოლისმაგვარი ღვედითაძვრაში მოსული ვენტილატორისგან. ამის შედეგად გაგრილების ეფექტურობა დამოკიდებულია ძრავასმუხლა ლილვის ბრუნვის სიხშირისგან. საჰაერო წიბოები და არხები ჰაერს მიმართავენ ისეთნაირად, რომყველა ცილინდრი შესაძლებლობის მიხედვით თანაბრად გაგრილდეს. თერმოსტატების გამოყენებითმიიღწევა გაგრილების ჰაერის მიწოდების რეგულირება უმთავრესად ჰაერის მიწოდებისასგამაგრილებელი ჰაერის ტემპერატურისგან დამოკიდებულებით დროსელირების ანგარიშზე .

მსუბუქი ავტომობილის ძრავას ჰაერით გაგრილება:1. გაგრილების წიბოები; 2. თბილი ჰაერის გათბობისთვის გამოცლა; 3. გამომშვებიმილსადენი; 4. ამძრავი ღვედი; 5. ვენტილატორიჰაერით გაგრილების უპირატესობებია: კლიმატური პირობებიდან ფარდობითი დამოუკიდებლობა,ტექნიკური მომსახურების მცირე შრომატევადობა, არადიდი საკუთარი მასა რადიატორის არ არსებობისგამო, ძრავას საექსპლოატაციო ტემპერატურამდე სწრაფი გათბობა, გაგრილების სისტემაშიუწესივრობების წარმოქმნის მცირე ალბათობა.ჰაერით გაგრილების უკმარისობებია: დიდი ხმაური, შექმნილი ვენტილატორით და გაგრილებისწიბოების რხევებით (ხმაჩამხშობი წყლის პერანგის არ არსებობის გამო).ჰაერით გაგრილება ეფექტურია, თუ ცილინდრების გაგრილების წიბოების ზედაპირები სუფთაა დავენტილატორის ამძრავ ღვედს აქვს აუცილებელი დაჭიმულობა. თუ ძრავა ზედმეტად ჭარბ სითბოსგაცემს, მაშინ მისი სიმძლავრე ეცემა, მაშასადამე ამ დროს საწვავი არასრულად იწვის. ძრავასგადაცივების უარყოფითი შედეგებია: ზეთის გათხევადება ცილინდრის კედლებზე საწვავის

კონდენსაციის გამო და მისი ქვეშში ჩადინება, ძრავას დეტალების მომატებული ცვეთა, საწვავისმომატებული ხარჯი. თუკი ძრავა გაცემს ძალიან მცირე სითბოს, წარმოიქმნება ძრავას გადახურება და,როგორც შედეგი, დგუშების გასოლვა, ბლოკ-ცილინდრის სადებების დაწვა. ძრავას არასაკმარისი ანჭარბი გაგრილების მიზეზები: გაუმართავი თერმოსტატი, გაგრილების სისტემაში არაჰერმეტულობისგამო სითხის გადინება, გაუმართავი წყლის ტუმბო, ცილინდრების ბლოკის თავის დამწვარი სადები,ვენტილატორისა და წყლის ტუმბოს ღვედების არასწორი დაჭიმულობა ან გაწყვეტა, რადიატორისგაჭუჭყიანება ან ფირფიტების დაზიანება, რადიატორის გაუმართავი საცობი.

გაგრილების დახურული სისტემა - იხ. ძრავას გაგრილება.

გაგრილების პერანგი - იხ. ძრავას გაგრილება.

გაგრილების წიბოები - ცილინდრზე ან ბლოკის თავზე ერთმანეთიდან განსაზღვრულ მანძილზე

განლაგებული შვერები, რომლებიც ემსახურებიან მათი გარე ზედაპირების ფართობის გაზრდისთვის(ძრავებისთვი ჰაერით გაგრილებით).წიბოებით შექმნილ ზედაპირებზე გადაადგილდება გამაგრილებელი ჰაერი და ძრავადან გამოიტანს ჭარბსითბოს. ჰაერით გაგრილების თანამედროვე ძრავების გაგრილების წიბოების ფართობი დიდია. ისინიუმრავლეს შემთხვევაში მზადდება ალუმინის შენადნობებისაგან მასის შემცირებისა და თბოგამტარობისგადიდების მიზნით. იმისთვის, რომ შენარჩუნებული იქნას გაგრილების წიბოების აუცილებელითბოგამომყვანობის უნარი, მათი ზედაპირები ზეთისგან და ჭუჭყისგან რეგულარულად უნდაგაიწმინდოს.7. პირველი რეიტინგული შეფასება (1 საათი)

წყლის ტუმბო - სითხით (წყლით) გაგრილების სისტემის მექანიზმი (იხ. ძრავას გაგრილება).უმრავლეს შემთხვევებში ტუმბო ვენტილატორთან ერთად მაგრდება ძრავას ბლოკის წინა კედელთან დაემსახურება გაგრილების სისტემაში გამაგრილებელი სითხის იძულებითი ცირკულაციისუზრუნველყოფას.წყლის ტუმბო აძვრაში მოდის ძრავას მუხლა ლილვისაგან სოლისმაგვარი ღვედის დახმარებით. ტუმბოსლილვის ბრუნვის სიხშირე დამოკიდებულია ძრავას მუხლა ლილვის ბრუნვის სიხშირისგან, აგრეთვეამძრავი ღვედის სწორი დაჭიმულობისგან. თუ ღვედი სუსტად არის დაჭიმული, მაშინ გაგრილებისსისტემაში გადაადგილდება სითხის მცირე რაოდენობა და შეიძლება წარმოიქმნას ძრავას გადახურება.უმთავრესად გამოყენებულია ცენტრიდანული ტუმბოები. წყლის ტუმბოს საერთოდ არ ესაჭიროებატექნიკური მომსახურება. არაჰერმეტულობის (გადინების) წარმოქმნის დროს საჭიროა წყლის ტუმბოგარემონტებული იქნას ან შეიცვალოს ახლით.

წყლის ტუმბო;1. ფრთოვანა; 2. ჩობალი; 3. კორპუსი;4. ტუმბოს ლილვი; 5. მორგვი;

6. მიმბრჯენი ხრახნი

რადიატორი - ძრავას გაგრილების სისტემის გამაგრილებელი სითხისგან გარემომცველ ჰაერზე

სითბოს გამცემი (რეკუპარატული) ხელსაწყო. თბომზიდი (გამაგრილებელი) სითხე ცირკულირდებაზევიდან ქვევით რადიატორში განლაგებული მილების მიხედვით. რადიატორისგან, აგრეთვეავტომობილის მოძრაობის დროს შემხვედრი ჰაერის ნაკადების ანგარიშზე გაცხელებული თბომზიდისითხის ტემპერატურა დაბლდება. რადიატორი შედგება ზედა ავზისაგან, გულანასგან და ქვედა ავზი-საგან. ზედა ავზს აქვს ჩასასხმელი ყელი და გაფართოების ავზთან გადამშვები მილი. ქვედა ავზიაღჭურვილია ჩამოსასხმელი ონკანით (იხ. ნახ.ძრავას გაგრილება).ტექნიკური მომსახურება. პერიოდულად, აგრეთვე ძრავას გადახურების სკალის შემთხვევაში საჭიროათბომზიდი სითხის დონის შემოწმება და მისი რადიატორში (გაფართოებულ ავზში) დამატება.თბომზიდი სითხის დონე უნდა იყოს, როგორც წესი, ავზის ზედა ნაპირიდან 1 – 2 სმ-ზე დაბლა.გაგრილების დახურულ სისტემაში სითხის დონე არ უნდა აღემატებოდეს ცივი ძრავას დროსგაფართოების ავზში ,,მინიმალური“ ნიშანდებით აღნიშნულ სითხის დონეს. საჭიროა რეგულარულიშემოწმება აგრეთვე სამსახურის გრძელი ვადის მქონე ყველა შუასადებების ჰერმეტულობა; აუცილე-ბლობის დროს შლანგების მომჭერები მოიჭიროს. პერიოდულად საჭიროა რადიატორის ჭუჭყისაგანგაწმენდა ჯაგრისის (არავითარ შემთხვევაში მავთულებიანი) შეკუმშული ჰაერის ან წნევით მიწოდებულიწყლის ჭავლის გამოყენებით. რადიატორისთვის განსაკუთრებით სახიფათოა შიგა ზედაპირებზეწარმოქმნილი დანალექები (მინადუღები), რომლებიც ამცირებს თბოგაცემას და გაგრილების სისტემისქმედებების ეფექტურობას. სუფთა, რბილი, ადუღებული, გაფილტრული მდინარის ან წვიმის წყლისდანალექები ნაკლებია. ამიტომ რადიატორის შევსებისთვის რეკომენდებულია დისტილირებული წყლისგამოყენება. წელიწადში ერთხელ რეკომენდებულია რადიატორის სოდიან წყლით გარეცხვა.რადიატორში ჩასხმული ხსნარი გამოყენებული უნდა იქნას გამაგრილებელი სითხის ხარისხშირამდენიმე ხანს, ხოლო შემდეგ ცხელ მდგომარებაში ჩამოისხას. მასთან ერთად გამოტანილი იქნებადალექვის ნაწილაკებიც. ჰაერის ტემპერატურის დადაბლების დროს შეიძლება გამოყენებული იქნასყინვაგამძლე სითხეები (ტოსოლი, ანტიფრიზი). გაგრილების დახურულ სისტემაში რადიატორისგარეცხვის ნაცვლად საკმარისია 2 – 3 წელიწადში მასში შეიცვალოს თბომზიდი სითხე. თბომზიდისითხის რადიატორიდან ჩამოსხმისთვის რადიატორის და გაფართოების ავზის საცობები, გათბობისთვისგადამფარავი ონკანი, აგრეთვე რადიატორის და ძრავას ბლოკის ჩამოსასხმელი ონკანები (საცობები)უნდა გაიღოს. გაგრილების სისტემის ახალი თბომზიდით შევსების წინ საჭირო ჩამოსასხმელი ონკანების(საცობების) დახურვა. რადიატორში გამაგრილებელი სითხის ჩასხმა ნელა უნდა მოხდეს, მანამდე, სანამრადიატორი სრულად არ აივსება. გაფართოების ავზის შევსება საჭიროა ავზზე ნაჩვენებ დონემდე.რადიატორი და მაწონასწორებელი ავზი საჭიროა დაიხუროს. ავტომობილის საცდელი მგზავრობისშემდეგ კვლავ შემოწმდეს გაფართოების ავზში თბომზიდი სითხის დონე, და თუ აუცილებელია საჭიროდონემდე შეივსოს.რადიატორის რემონტი საჭიროა სახელოსნოში. ბზარების წარმოქმნის შედეგად რადიატორის მცირეუწესივრობების შემჩნევისას, აგრეთვე გზაში აღმოცენებული გამოდინების გამოსწორებისთვის საჭიროაგამოყენებული იქნას თბომზიდ სითხეში დართული რადიატორისთვის სპეციალური მაჰერმეტიზებელისაშუალება.

13. ძრავების კონსტრუქციები და ანგარიშიძრავების საანგარიშო რეჟიმები. მასალები. დგუშის ჯგუფის , ბარბაცას ჯგუფის, მუხლა ლილვის ჯგუფისდა აირმანაწილებელი მექანიზმის ანგარიში. საკისრების დატვირთვების შეფასება[1.გვ.288-443];[2.გვ.138-147].14. მეორე შუალედური შეფასება 1 სთ

ენერგიის ელექტროქიმიური გარდაქმნები [4.გვ.48-51];[3.გვ.46-52]. 1 სთ15. ძრავების სხვა ტიპების განვითარების პერსპექტივებიროტორულ-დგუშიანი ძრავები. არტურბინული ძრავები. ძრავები სითბოს გარე შეყვანით.[3.გვ.52-58];[1.გვ.60-68].

ლიტერატურა1. Автомовильные двигатели. Под редакцией М.С. ховаха М.: 19962. მახალდიანი ვ. შიგაწვის ძრავების თეორია. თბილის-19773. დვალი რ. ავტომობილის თეორია. თბილისი-19604. აბაშიძე ი. ავტომობილის მოწყობილობის დაპროგრამებული დავალებები. 2004

ავტომობილი კლასიფიცირდება დანიშნულების (სატრანსპორტო-სატვირთო; სამგზავრო;სპეციალური; სპორტული); გამავლობის (ჩვეულებრივი ანუ საგზაო; გაზრდილი; მაღალი);ძრავას ტიპის (დიზელი; კარბურატორიანი; აირის; აირტურბინული) მიხედვით.ავტომობილი - მანქანა მკაფიოდ გამოვლენილი დინამიკური პროცესებით თანმხლები დეტალებისა დამუშა ზედაპირების მნიშვნელოვანი (მექანიკური, თბური, ელექტრული და ა. შ.) დატვირთვებით.ავტომობილი მოქმედებაში მოდის საკუთარი ენერგიით, არის თვლებიანი ულიანდაგო სატრანსპორტორთული მანქანა, რომელიც შედგება მექანიზმებისა და სისტემების ერთობლიობისაგან. მათიკონსტრუქციები შეიძლება იყოს განსხვავებული. მაგრამ ავტომობილების უმრავლესობისათვისძირითადი მექანიზმების მოწყობილობათა და მოქმედების პრინციპები ერთნაირია. მრავალი საერთოაქვთ ავტომობილების დანიშნულების და მექანიზმების განლაგებაზე დამოკიდებულ კომპონოვკას(შეთანწყობას).

ყოველ ავტომობილში გამოიყოფა სამი ძირითადი ნაწილი: ძარა, ძრავა და შასი.ძარა ემსახურება გადასაზიდი ტვირთის განლაგებისათვის. მსუბუქი ავტომობილის ძარაში

განლაგდება როგორც მგზავრები, ისე მძღოლიც. სატვირთო ავტომობილის ძარა შედგება ტვირთქვეშაპლატფორმისაგან (სატვირთო ძარა) და მძღოლის კაბინისაგან.ძრავა საწვავის წვის დროს გამოყოფილ თბურ ენერგიას გარდაქმნის მექანიკურში. ამ გარდაქმნის

შედეგად ბრუნვით მოძრაობაში მოდის ძრავას მუხლა ლილვი, რომელიც რიგი მექანიზმების მეშვეობითგადაცემს მგრეხ მომენტს ავტომობილის წამყვან თვლებისაკენ. ავტომობილების უმრავლესობაშიგამოყენებულია დგუშიანი ძრავები - კარბურატორიანი ან დიზელის. ყველაზე ხშირად ძრავაგანლაგებულია ავტომობილის წინა ნაწილში.შასი აერთიანებს მექანიზმებისა და სისტემების ისეთ ჯგუფებს, როგორიცაა: ტრანსმისია, მზიდი სისტემა,ხიდები, დაკიდება, საჭით მართვისა და მუხრუჭების სისტემები.ტრანსმისია გარდაქმნის რა (შეუცვლის როგორც სიდიდეს, ისე მიმართულებას) ძრავასაგან მიღებულმგრეხ მომენტს გადაცემს წამყვან თვლებს. ტრანსმისიაში შედის: გადაბმულობა, სიჩქარეთა კოლოფი,კარდანული გადაცემა, წამყვანი ხიდის კარტერში დაყენებული მთავარი გადაცემა, დიფერენციალი დანახევარღერძები, რომლებითაც მომენტი მთავარი გადაცემისაგან გადაეცემა მარჯვენა და მარცხენაწამყვან თვლებისაკენ.

ავტომობილიზაციის პრობლემები: საწვავ-ენერგეტიკული მასალები (ერთი სამღერძიანი სატვირთოავტომობილის მოდელი შეიცავს 4500 დეტალს, 1700 კომპლექტს, მათ შორის 174 ნაკეთობას 600დასახელების 7700 ნორმალს); საგზაო-სატრანსპორტო შემთხვევები (ყოველწლიურად საგზაო-სატრანსპორტო შემთხვევებში იღუპება 250-300 ათასი კაცი და სახიჩრდება ან შრომის უუნარო ხდება 8-10-ჯერ მეტი); გარემოს დაჭუჭყიანება ძრავას გამონაბოლქვი გაზებისა დაავტომობილის ცვეთისპროდუქტებით (ყველაფერი ხდება უშუალოდ ცხვირის წინ); ხმაური (ქალაქის ხმაურის 70%საავტომობილო ტრანსპორტზე მოდის).ცნობისთვის:მსოფლიო საავტომობილო პარკი დღეისთვის შეადგენს 700 მილიონ ავტმობილს; მსოფლიოსაავტომობილო წარმოება ყოველწლიურად უშვებს დაახლოებით 30 მლნ. მსუბუქ ავტომობილს და 3მლნ. სატვირთო ავტომობილს; მსოფლიოში 1კმ2 5 ავტომობილი მოდის, განვითარებულ ქვეყნებში მისისიმკვრივე შეადგენს 200 – 300-ჯერ მეტს; 1 მსუბუქი ავტომობილი ყოველწლიურად ატმოსფეროდან

შთანთქავს 4ტ. ჟანგბადს (O@), გამოყოფს 800 კგ ნახშირჟანგს (CO), 40 კგ აზოტის ჟანგეულებს (NOx )დათითქმის 200კგ ნახშირწყალბადს (CH); ქალაქებში მაგისტრალური ქუჩები შეადგენს საერთოს 20-30%,მათზე მოდის 60-80% მოძრაობა; იაპონიაში ფართობის ერთეულზე (1კმ2) 5-ჯერ მეტი ავტომობილიავიდრე აშშ; 1კვტ ენერგიაზე ხარჯები 2-ჯერ მცირეა ელექტროსადგურებში, ვიდრე ძრავაში; 20 მ2 ფართსიჭერს მსუბუქი ავტომობილი; 1კმ გზა საჭიროებს 2-8 კმ2 ფართობს

3. ძრავა. საავტომობილო ძრავების დანიშნულება კლასიფიკაცია და მუშაობის პრინციპი. ძირითადიცნებები და განმარტებები.[2.გვ. 12-15]. [3. გვ.3-14]

შიგაწვის ძრავა - თბური ძრავა, რომლის შიგნით ხდება საწვავჰაერის ნარევის წვით გამოყოფილი

სითბოს ნაწილის მექანიკურ მუშაობაში გარდაქმნა.ავტომობილების შიგაწვის ძრავები ქმედების ხერხის მიხედვით არის ორ- და ოთხტაქტიანი ძრავები.ორტაქტიან ძრავების მუშა სვლა ხორციელდება მუხლა ლილვის ერთი ბრუნის განმავლობაში ორტაქტში. ასეთი ძრავას მოძრავი ნაწილები იზეთება საწვავჰაერის ნარევთან ერთად შესული ზეთით.ორტაქტიანი (კარბურატორიანი) ძრავების მოწყობილობა, შენახვა და მომსახურება მარტივია და იაფი,მაგრამ მათი საწვავის ხარჯი მაღალია.

b

c

z

∙

r

VS

b- შეშვება

bcz-შეკუმშვა

z .r-წვა-გაფართოება

ra-გამოდევნა

ცნობისათვის:

P =0,1…….0,12მპა ; P c=3,5…….4,5მპა; P z=4,0…….5,5მპა;

T =600…….950 გრად ; Tc=450…….650 გრად; T z=2200…….2500 გრად

T =600…….950 გრად

S=კუმშვის ხარისხი: = = +

ორტაქტიანი კარბურატორიანი ძრავა: მარცხნივ - დგუშის მდებარეობა პირველი ტაქტის შემდეგ; მარჯვნივ - მეორე ტაქტის შემდეგ

ორტაქტიანი კარბურატორიანი ძრავა: ორტაქტიანი კარბურატორიანი ძრავა. არხების1. შემშვები სარქველი; 2. შემშვები არხი; 3. ანთების სანთლები; განლაგება და აირების ნაკადების გავლა:4. ცილინდრების ბლოკის სახურავი; 5. გამომშვები სარქველი; 1. ფანჯარა ცილინდრის ქვედა წელში ძრავას6. გამომშვები არხი; 7. ბლოკის სახურავის სადები; 8. ზედა კარტერიდან ახალი ჰაერის შემოსვლისთვის;მკვდარი წერტილი; 9. დგუშის თითი; 10. დგუში; 11. ცილი- 2. გამომშვები არხი; 3. გასაქრევი ფანჯარა;

ნდრების ბლოკი; 12. ქვედა მკვდარი წერტილი; 13. ბარბაცა; 4. გამომშვები არხი; 5. წინასწარი კუმშვის14. მუხლა ლილვი; 15 ზეთის ავზი (კარტერი); 16. საცობი კამერაზეთის ჩამოსხმისთვის

ძრავას მუშაობის ოთხი ტაქტი:ა). პირველი ტაქტი - შეშვება (შემშვები სარქველი გაღებულია); ბ) მეორე ტაქტი - შეკუმშვა (ორივე სარქველი დაკეტილია); გ). მესამეტაქტი - მუშა სვლა (ორივე სარქველი დაკეტილია); დ). მეოთხე ტაქტი - გამოშვება (გამომშვები სარქველი გაღებულია)

შენიშვნა: ნახაზები (იგივე ნომრებით) იხილეთ წიგნიდან ავტომობილი ა-დან ჰაე-მდე

14. ძრავების საკონსტრუქციო კომპაქტურობა ხასიათდება? (დ)ა) ცილინდრების რიცხვითბ) ცილინდრების განლაგებითგ) ეფექტური სიმძლავრით (Ne, კვტ)დ) გაბარიტული სიმძლავრით Nგაბ=Ne/Vგაბ (კვტ/მ3)ე) ლიტრული სიმძლავრით, Nლ

შენიშვნა:ცილინდრების მუშა მოცულობაზე Vლ გაყოფით და გამრავლებით გაბარიტული სიმძლავრეგამოისახება კომპაქტურობის კოეფიციენტის ψ= Vლ/ Vგაბ ნამრავლით ლიტრულ სიმძლავრეზე Nლ რ.ი.Nგაბ= ψ Nლ.15. კარბურატორიანი ძრავებისთვის დამახასიათებელია საანგარიშო რეჟიმები? (ა,ბ,გ)ა) მაქსიმალური მგრეხი მომენტი ბრუნთა სიხშირის დროს = (0,4 ÷ 0,5) , როცა შევსებისკოეფიციენტი ή და შესაბამისად გაზების წნევა წვის ბოლოში აღწევს მაქსიმალურ მნიშვნელობებსბ) ნომინალური სიმძლავრეები ბრუნთა რიცხვების დროსგ) მაქსიმალური ბრუნთა რიცხვები უქმ სვლაზე უქნ სვლა , რომლის დროსაც ინერციის ძალები აღწევს

მაქსიმალურ მნიშვნელობებსდ) ხვედრითი დატვირთვები და საიმედოობის მაჩვენებლებიშენიშვნა: რეგულატორების არსებობის დროს კარბურატორიანი ძრავებისთვის მაქსიმალური ბრუნთარიცხვი უქმი სვლის დროს იცვლება (1,05 ÷1,10)16. დიზელის ძრავებისთვის დამახასიათებელია სარეკომენდაციო საანგარიშო რეჟიმები? (ბ,გ)ა) მაქსიმალური მგრეხი მომენტი ბრუნთა სიხშირის დროს = (0,4 ÷ 0,5) , როცა შევსებისკოეფიციენტი ή და შესაბამისად გაზების წნევა წვის ბოლოში აღწევს მაქსიმალურ მნიშვნელობებსბ) ნომინალური სიმძლავრეები დროსგ) მაქსიმალური ბრუნთა რიცხვები უქმ სვლაზე უქნ სვლა

დ) ხვედრითი დატვირთვები და საიმედოობის მაჩვენებლებიშენიშვნა: მექანიკური რეგულატორების არსებობის დროს დიზელის ძრავებისთვის მაქსიმალურიბრუნთა რიცხვი უქმი სვლის დროს იცვლება (1,05 ÷1,07)

ი) თითოეული პასუხი ცალკ-ცალკე არის სწორი17. მოცემულ ხაზოვან დამოკიდებულებებში წამოდგენილია სარეკომენდაციო სტატისტიკურიმონაცემები? (ა)დიზელები თ=1,5÷ 0,09 { პ =2,2÷ 0,03კარბურატორიანი ძრავები თ=0,09ა) თუჯისა და ალუმინის ცილინდრების თავისა თ და წყლის პერანგის პ სისქებ) თუჯისა და ალუმინის ცილინდრების თავისა თ და წყლის პერანგის პ ზომებიგ) თუჯისა და ალუმინის ცილინდრების ბლოკისა თ და წყლის პერანგის პ სისქედ) თუჯისა და ალუმინის ბლოკის თ და წყლის პერანგის პ სისქეშენიშვნა: ალუმინის შენადნობების თავებშისაყრდენ კედელს აკეთებენ დაახლოებით 2მმ სქელს.

18.მუხლა ლილვის დატვირთვის რეჟიმებს წარმოადგენს? (ა,ბ)ა) ცვლადი ძალები და მომენტებიბ) ინერციის ძალებისა და გაზების წნევის ძალების ერთდროული მოქმედებით ნიშანცვლადიდატვირთვებიგ) მხოლოდ ინერციის ძალების დატვირთვებიდ) გაზების წნევის ძალების ნიშანცვლადი დატვირთვები19. როგორ ხორციელდება აირცვლის პროცესი ოთხტაქტიან ძრავებში? (ა)ა) სარქველების, მათი მექანიკური ამძრავების და გადამცემი მექანიზმებითურთ მუხლა ლილვის წამყვანიკბილანებისაგან მიღებული ბრუნვებით გამანაწილებელი ლილვის ერთობლივი მუშაობითბ) სარქველების, მათი მექანიკური ამძრავების, მუხლა ლილვის, გამანაწილებელი ლილვის ერთობლივიმუშაობითგ) სარქველების, მათი მექანიკური ამძრავების და ჯაჟვური გადამცემი მექანიზმებითურთ მუხლალილვის, გამანაწილებელი ლილვის ერთობლივი მუშაობითდ) სარქველების, მათი მექანიკური ამძრავების და გადამცემი მექანიზმებითურთ მუხლა ლილვისგანგამანაწილებელი ლილვის ერთობლივი მუშაობით20. აირგამანაწილებელი მექანიზმის კონსტრუქცია დამოკიდებულია? (ა)ა) ცილინდრების ბლოკში (ქვედა) და/ან თავში (ზედა) სარქველების განლაგებაზე, წვის კამერისფორმაზე, სარქველების მოთავსებაზე (ძრავას გრძივი ღერძის მიმართ ცალმხრივად თანმიმდევრული ანგანივი ორმხრივად) და ერთსახელა სარქველების რიცხვზე, აირგამანაწილებელი ლილვის დაყენებაზე(ქვედა ან საშუალო ცილინდრების ბლოკში ან ზედა თავში), საბიძგელების სახეებზე (ბრტყელი,სფერული, ამოზნექილი, ბერკეტული), მხრეულების კონსტრუქციაზე (ერთ- ანორმხრიანი ბერკეტები,ორ ერთსახელა სარქველებზე ტრავერსა), ზამბარების რიცხვსა და სახეზე (ცილინდრული, კონუსური,ტორსული და ა. შ.), მუხლა ლილვის წამყვანი კბილანებისგან აირმაგაწილებელ ლილლვთან ბრუნვითიმოძრაობის გადამცემი მექანიზმის სახეზე (ცილინდრული ან კონუსური კბილანა გადაცემები, ჯაჟვურიან კომბინირებული)ბ) ცილინდრების ბლოკში (ქვედა) და/ან თავში (ზედა) სარქველების განლაგებაზე, წვის კამერისფორმაზე, სარქველების მოთავსებაზე (ძრავას გრძივი ღერძის მიმართ ცალმხრივად თანმიმდევრული ანგანივი ორმხრივად) და ერთსახელა სარქველების რიცხვზე, აირგამანაწილებელი ლილვის დაყენებაზე(ქვედა ან საშუალო ცილინდრების ბლოკში ან ზედა თავში), ზამბარების რიცხვსა და სახეზე(ცილინდრული, კონუსური, ტორსული და ა. შ.), მუხლა ლილვის წამყვანი კბილანებისგანაირმაგაწილებელ ლილლვთან ბრუნვითი მოძრაობის გადამცემი მექანიზმის სახეზე (ცილინდრული ანკონუსური კბილანა გადაცემები, ჯაჟვური ან კომბინირებული)გ) აირგამანაწილებელი ლილვის დაყენებაზე (ქვედა ან საშუალო ცილინდრების ბლოკში ან ზედა თავში),საბიძგელების სახეებზე (ბრტყელი, სფერული, ამოზნექილი, ბერკეტული), მხრეულების კონსტრუქციაზე(ერთ- ანორმხრიანი ბერკეტები, ორ ერთსახელა სარქველებზე ტრავერსა), ზამბარების რიცხვსა და სახეზე(ცილინდრული, კონუსური, ტორსული და ა. შ.), მუხლა ლილვის წამყვანი კბილანებისგან

აირმაგაწილებელ ლილლვთან ბრუნვითი მოძრაობის გადამცემი მექანიზმის სახეზე (ცილინდრული ანკონუსური კბილანა გადაცემები, ჯაჟვური ან კომბინირებული)დ) თითოეული პასუხი ცალკ-ცალკე არის სწორი21. მუხლა ლილვის სრიალის საკისრების მუშაობის პირობებს წარმოადგენს? (დ)ა) მათთან მიწოდებული ზეთის წნევის, ტემპერატურის, სიბლანტის და რაოდენობის უწყვეტადცვალებად პირობებშიბ) მათთან მიწოდებული ზეთის წნევის, სიბლანტის და რაოდენობის, აგრეთვე დატვირთვებისა დასიჩქარეების ცვალებად პირობებშიგ) მათთან მიწოდებული ზეთის წნევის, ტემპერატურის, სიბლანტის და რაოდენობის, აგრეთვედატვირთვებისა და სიჩქარეების მუდმივ პირობებშიდ), მათთან მიწოდებული ზეთის წნევის, ტემპერატურის, სიბლანტის და რაოდენობის, აგრეთვედატვირთვებისა და სიჩქარეების უწყვეტად ცვალებად პირობებში22. მუხლა ლილვის საკისრების საიმედოობა განისაზღვრება შემდეგი ფაქტორებით? (ბ)ა) მუხლა ლილვის, ბლოკ-კარტერში საყრდენების, ბარბაცას მუხლა ლილვის თავის სიხისტით; ლილვის,სადებების და ბლოკ-კარტერში საგებების დამზადების სიზუსტით და ჭრით დამუშავების ხარისხით;მუშა ციკლში მაქსიმალური და საშუალო დატვირთვების სიდიდით და მათი გადაცემის ხასიათით;საკისრებთან ზეთის მიწოდების ორგანიზაციით, მისი წნევით, ტემპერატურით, სიბლანტით,რაოდენობით და ფიზიკურ-ქიმიური თვისებებითბ) მუხლა ლილვის, ბლოკ-კარტერში საყრდენების, ბარბაცას მუხლა ლილვის თავის სიხისტით;სადებების კონსტრუქციით და სადებების მასალების სიმტკიცის, ანტიფრიქციული და ანტიკოროზიულითვისებებით; ლილვის, სადებების და ბლოკ-კარტერში საგებების დამზადების სიზუსტით და ჭრითდამუშავების ხარისხით; მუშა ციკლში მაქსიმალური და საშუალო დატვირთვების სიდიდით და მათიგადაცემის ხასიათით; საკისრებთან ზეთის მიწოდების ორგანიზაციით, მისი წნევით, ტემპერატურით,სიბლანტით, რაოდენობით და ფიზიკურ-ქიმიური თვისებებითგ) მუხლა ლილვის, ბლოკ-კარტერში საყრდენების, ბარბაცას მუხლა ლილვის თავის სიხისტით;სადებების კონსტრუქციით და სადებების მასალების სიმტკიცის, ანტიფრიქციული და ანტიკოროზიულითვისებებით; ლილვის, სადებების და ბლოკ-კარტერში საგებების დამზადების სიზუსტით; მუშა ციკლშიმაქსიმალური და საშუალო დატვირთვების სიდიდით და მათი გადაცემის ხასიათით; საკისრებთანზეთის მიწოდების ორგანიზაციით, მისი წნევით, ტემპერატურით, სიბლანტით, რაოდენობით დაფიზიკურ-ქიმიური თვისებებითდ) მუხლა ლილვის, ბლოკ-კარტერში საყრდენების, ბარბაცას მუხლა ლილვის თავის სიხისტით;სადებების კონსტრუქციით და სადებების მასალების სიმტკიცის, ანტიფრიქციული და ანტიკოროზიულითვისებებით; ლილვის, სადებების და ბლოკ-კარტერში საგებების დამზადების სიზუსტით და ჭრითდამუშავების ხარისხით; მუშა ციკლში მაქსიმალური და საშუალო დატვირთვების სიდიდით და მათიგადაცემის ხასიათით; საკისრებთან ზეთის მიწოდების ორგანიზაციით23. ენერგეტიკული მაჩვენებლებით საავტომობილო ძრავების ფორსირების თანამდევია და ამ პირობებშიშეზეთვის სისტემამ უნდა უზრუნველყოს? (ა)ა) ლილვის ყელებში წრიული სიჩქარეების, მუხლა ლილვის საკისრებში, ბარბაცას წყვილებში,ცილინდრის ზედაპირებზე, ამძრავი მექანიზმების კბილანებში და ა. შ. საშუალო და მაქსიმალურიწნევები; შეუღლებული დეტალების ზედაპირებზე ზეთის მზიდი ფენის არსებობა, ამ ზედაპრებშიმიწოდებული ჭარბი ზეთის გამოდევნის გამო სითბოს გამოყვანის გზით მათი გაგრილება დაშეუღლებული ზედაპირების ღრეჩოებიდან და საკისრებიდან ცვეთის პროდუქტების გამორეცხვაბ) ლილვის ყელებში წრიული სიჩქარეების, მუხლა ლილვის საკისრებში, ბარბაცას წყვილებში,ცილინდრის ზედაპირებზე, ამძრავი მექანიზმების კბილანებში და ა. შ. მუდმივი წნევები; შეუღლებულიდეტალების ზედაპირებზე ზეთის მზიდი ფენის არსებობა, ამ ზედაპრებში მიწოდებული ჭარბი ზეთისგამოდევნის გამო სითბოს გამოყვანის გზით მათი გაგრილება და შეუღლებული ზედაპირებისღრეჩოებიდან და საკისრებიდან ცვეთის პროდუქტების გამორეცხვა

გ) ლილვის ყელებში წრიული სიჩქარეების, მუხლა ლილვის საკისრებში, ბარბაცას წყვილებში,ცილინდრის ზედაპირებზე, ამძრავი მექანიზმების კბილანებში და ა. შ. ცვალებადი წნევები;შეუღლებული დეტალების ზედაპირებზე ზეთის მზიდი ფენის არსებობა, ამ ზედაპრებში მიწოდებულიჭარბი ზეთის გამოდევნის გამო სითბოს გამოყვანის გზით მათი გაგრილება და საკისრებიდან ცვეთისპროდუქტების გამორეცხვად) მუხლა ლილვის საკისრებში, ბარბაცას წყვილებში, ცილინდრის ზედაპირებზე, ამძრავი მექანიზმებისკბილანებში და ა. შ. საშუალო და მაქსიმალური წნევები; დეტალების ზედაპირებზე ზეთის მზიდი ფენისარსებობა, ამ ზედაპრებში მიწოდებული ჭარბი ზეთის გამოდევნის გამო სითბოს გამოყვანის გზით მათიგაგრილება, და შეუღლებული ზედაპირების ღრეჩოებიდან და საკისრებიდან ცვეთის პროდუქტებისგამორეცხვა24. რა პარამეტრით განისაზღვრება შეზეთვის სისტემის ხვედრითი ტევადობა? (გ)ა) მოცულობა, მოსული ეფექტურ სიმძლავრეზე (ლ/კვტ)ბ) მოცულობა, მოსული ხახუნის სიმძლავრეზე (ლ/კვტ)გ) მოცულობა, მოსული ნომინალურ სიმძლავრეზე (ლ/კვტ)დ) მოცულობა, მოსული ყველა დასახელებულ სიმძლავრეზე (ლ/კვტ)ცნობისათვის: სველი კარტერის დროს კარბურატორიან ძრავებში: მსუბუქებში 0,07-0,14; სატვირთოში0,14÷0,21; სატვირთო ავტომობილების დიზელებში 0,14÷0,21. მშრალი კარტერით დიზელებში: 0,15÷0,7024. მოცემული გამოსახულებების შინაარსი არის? (ა)

Vმიწ=C ნომ საკ და Vტ=(1,7÷2,5) Vმიწ

ა) ცდების მონაცემებით მუხლა ლილვის ძირითად და საბარბაცე ყელებში ზეთის მიწოდება; ზეთისტუმბოს მწარმოებლობაბ) ცდების მონაცემებით შეზეთვის სისტემაში ზეთის მიწოდება; ზეთის ტუმბოს მწარმოებლობაგ) მუხლა ლილვის ძირითად და საბარბაცე ყელებში ზეთის მიწოდება; ზეთის ტუმბოს მწარმოებლობად) ცდების მონაცემებით ზეთის ტუმბოს მწარმოებლობასადაც: C=0,008÷0,012 კოეფიციენტი; ნომ -მუხლა ლილვის ნომინალური ბრუნვის სიხშირე, ბრ/წთ; -ლილვის ყელის დიამეტრი. მ; საკ -ძირითადი და საბარბაცე საკისრების საერთო რიცხვი, Vმიწ -მ3/სთ, Vტ -

ზეთის ტუმბოს მწარმოებლობა25. რა პარამეტრით განისაზღვრება გაგრილების სისტემის ხვედრითი ტევადობა? (გ)ა) მოცულობა, მოსული ეფექტურ სიმძლავრეზე (ლ/ვტ)ბ) მოცულობა, მოსული ინდიკატორულ სიმძლავრეზე (ლ/ვტ)გ) მოცულობა, მოსული ნომინალურ სიმძლავრეზე (ლ/ვტ)დ) მოცულობა, მოსული ყველა დასახელებულ სიმძლავრეზე (ლ/ვტ)ცნობისათვის: მსუბუქებში (0,18 ÷ 0,326) ლ/ვტ; სატვირთოში (0,24 ÷ 0,34) ლ/ვტ. ძრავასნომინალური სიმძლავრის შესაბამისი თბოგამბნევი ზედაპირების ბადეთა სიდიდეები წინასწარიანგარიშების დროს შეიძლება შერჩეული იქნას აგრეთვე სტატისტიკური მონაცემებიდანაც: მსუბუქიავტომობილებისთვის ისინი ტოლია (0,14 ÷0,20)∙ მ /ვტ, ხოლო სატვირთო ავტომობილებისთვის(0,20 ÷0,41)∙ მ /ვტ.

კურსის დასასრულს საკონტროლო დავალების შესრულების მეთოდიკაdavalebis Sesrulebis Tanmimdevroba

1. Sinaarsi

2. Sesavali / mocemuli Zravas mokle aRweriloba da SedarebiTi analizi/

3. სqemis gamoxazva da ZiriTadi parametrebis ganmartebebi

4. Zravas namdvili ciklis angariSi

5. Zravas ZiriTadi zomebis gansazRvra

6. Kკonstruqciis gamoxazva7. erT-erTi detaლიs muSa analizi / miTiTebiT/

8. literatura

sakurso samuSao (proeqti)

Sigawvis ZravebSi

Ddizelis Zravas ciklis angariSi

II dizelis Zravebis SedarebiTi analizi.

erTidaigive pirobebSi dizelis Zravas upiratesobebia:

warmoebuli muSaobis erTeulze xarjavs saSualod 20-25 % ( masis mixedviT)

nakleb sawvavs SedarebiT maRali kumSvis xarisxis gamo;

muSaobs sawvavis mZime saxeobebze ( iafia da naklebxanZarsawinaaRmdego);

gaSvebisas saimedooba anTebis eleqtruli sistemis ar qonis gamo;

ukeTesi mimRebianoba da maRali mgrexi moment muxla lilvze dabali

brunTa ricxvebis dros;

sawvavis dabali koroziuloba;

naklovani mxareebi:

gaSveba rTulia gansakuTrebiT garemos dabali temperaturis dros;

erTidaigive imZlavrisas didi masa da zimebi ( gamowveuli maRali wnevis

gamo detalebis simtkicis pirobebidan) ;

SedarebiT rTuli da Zviri warmoeba, eqsploatacia;

maRali xmauri da vibracia, dartymiTi ( dinamuri) datvirTvebis gamo da a.S.

gaviangariSoT satvirTo avtomobilisTvis dizelis Zravas muSa cikli.

ZiriTadi monacemebi: Zravas nominaluri simZlavre daWirxvnis gareSe roca

1. 1 kg sawvavis wvisTvis Teoriulad saWiro haeris raodenoba

2. Hhaeris saWiro raodenoba ( form. 54) [1]

3. wvis produqtebi roca

axali haeris Warbi raodenoba

wvis produqtebis jamuri (realuri) raodenoba ( form. 68) [1]

molekuluri cvlilebis Teoriuli koeficienti

II taqtebis parametrebis angariSi

1. SeSvebis taqtis parametrebis angariSi. rekomendaciiT SeSvebis taqtis

procesSi miviRoT Semdegi monacemebi:

wneva kumSvis bolos (form.127) [1]

miviRoT:

maSin:

SevirCioT (davuSvaT) narCeni gazebis parametrebi:

gazebis koeficienti:

temperatura SeSvebis bolos, roca

Sevsebis koeficienti roca

2. kumSvis taqtis parametrebis angariSi. rekomendaciiT SevirCioT kumSis

politropiT maCvenebeli

wneva kumSvis taqtis bolos:

temperatura kumSvis taqtis bolos:

III wvis taqtis parametrebis angariSi.

dizelebSi

molekuluri cvlilebis namdvili koepicienti:

sadac:

cxr.6 [1] ganvsazRvravT:

cxrili 8 [1] vpoulobT wvis produqtebisbTbotevadobas

SevirCioT wnevis nametis koeficienti 1.8 maSin

Wvis gantolebis marcxena nawilis yvela wevris jami:

Amdenad wvis gantolebis marjvena nawili wvis energia tolia 74970 kj/moli, maSin

cxadia temperature icvleba 2200-dan 2300k.

rekomendaciiT SevirCevT

winaswari gafarToebis xarisxi:

wvis maqsimaluri wneva:

Semdegi gafarToebis xarisxi:

SevirCioT politropis maCvenebeli

1. temperatura

2. wneva gafarToebis tatis bolos:

V indikatoruli wnevis parametrebis angariSi.

1. ciklis saSualo indikatoruli wnevamoumrgvaleblobis SemTxvevaSi:

rekomendaciiT momrgvalebis koeficienti

2. ciklis ZiriTadi parametrebis angariSi. Xaxunsa da damxmare

mowyobilobaTa aZvraze indikatoruli wnevis xarji:

ciklis saSualo efeqturi wneva:

meqanikuri mqk

VI sawvavis wvis efeqturi ekonomiurobis angariSi.

1. sawvavis xvedriTi indkatoruli xarji:

2. sawvavis xvedriTi efeqturi xarji:

3. ciklis indikatoruli mqk

4. ciklis efeqturi mqk

5. sawvavis saaTuri xarJi

VII Zravas ZiriTadi parametrebis angariSi.

1. Zravas muSa moculoba:

2. erTi cilindris muSa moculoba:

3. cilindris diametric angariSi:

4. dguSis saSualo siCqaris angariSi.

karburatoriani dizeli3000 br/wT 4200 br/wT

simaRle 0.90-1.30 1.16....1.54 1.16…..1.22cxeli zolissimaRle

0.6-0.09 0.14-0.20 0.104-0.13

dguSis ZirissimaRlesxeulebSi

0.07-0.08 0.15-0.20 0.13-0.18

tvlifrebSi 0.05-0.07 0.12-0.15PirveliSverlissimaRle

0.03-0.07 0.04-0.06 0.04-0.05

dguSis qvedazedapiridanTiTis RerZamdemanZili

0.41-0.61 0.38-0.50 0.53

mimmarTvelizolis simaRle

0.68-0.74 0.62-0.70 0.68

TiTis garediametric

0.24-0.28 0.34-0.38 0.30-0.32

Mcuravi TiTismimmarTveliTaTebsSorismanZili

0.40 0.32-0.34

Sakonstruqciomasa

260-300 160-190

sakurso samuSao ( proeqti)

Sigawvis ZravebSi

K karburatoriani Zravas namdvili ciklis anagriSi

davalebis Sesrulebis Tanmimdevroba

1. Sinaarsi

2. Sesavali / mocemuli Zravas mokle aRweriloba da SedarebiTi analizi/

3. სqemis gamoxazva da ZiriTadi parametrebis ganmartebebi4. Zravas namdvili ciklis angariSi

5. Zravas ZiriTadi zomebis gansazRvra

6. Kკonstruqciis gamoxazva7. erT-erTi detaლიs muSa analizi / miTiTebiT/

8. literatura

Sesavali

I

meqnikuri energia, romelic aucilebelia avtomobilis moZraobaSi moyvanisaTvis

warmoiqmneba sawvavze momuSave Sigawvis ZravaSi. Sigawvis Zravis sawvavis wvis

Tbur energias gardaqmnis meqanikur energiaSi. Tanamedrove avtomobilebSi

ZiriTadad gavrcelebulia dguSiani tipis Sigawvis Zravebi, romlebSic ZiriTadad

gamoyenebulia navTobproduqtebisagan warmoqmnili Txevadi sawvavi ( benzini,

dizeli), zogierTebSi gazimagvari swvavi.

Sigawvis Zravebis ganviTarebis istoriis dasawyisia XIX saukunis 60-iani

wlebidan. mas Seმდეგ ძრავების განვითარება ინტენსიურად მიმდინარეობს და დღეისთვისშეიძლება ითქვას დაისვა რიგი სოციალური პრობლემები ( გამონაბოლქვი გაზებისტოქსიკურობა, ხმაური, ორგნული საწვავის რესურსების შეზღუდულობა და ა.შ) . დასმულიპრობლემების გამო საავტომობილო ძრავების ტექნიკაში მიმდინარეობს მუშაობაპერსპექტიული თბური ან ელექტრული ძრავების შექმნის მიზნით.

თანამედროვე საავტომობილო ძრავებს მიეკუთვნება ნარევწარმოქმნის ხერხის მიხედვით:

ცილინდრებს გარე ნარევწარმოქმნით ( კარბურატორიანი, გაზის, ძრავები შემშვებმილში საწვავის ჩაჭირხვნით) . ასეთ ძრავებს ეწოდება კარბურატორიანი ძრავები. ცილინდრებს შიგა ნარევწარმოქმნით - ცილინდრში მოხვდება მხოლოდ ჰაერი, ხოლომუშა ნარევი შეიქმნება ცილინდრში. ასეთ ძრავებს ეწოდება დიზელის ძრავები.

თანამედროვე საავტომობილო ძრავებზე ძირითადი მოთხოვნებია: კონსტრუქციის ყველა ელემენტის საიმედოობა; თბური ენერგიის მექნიკურში გარდაქმნის სრულყოფა;

ცილინდრის ერთეულ მოცულობაზე მოსული სიმძლავრე; ერთეულ სიმძლავრეზე მოსული მასა; გამონაბოლქვი გაზების ტოქსიკურობისა და კვამლიანობის ხარისხი, ხმაურის დონეძრავას მუშაობისას კონსტრუქციის სიმარტივე; ძრავას გაშვების საიმედოობა; კონსტრუქციის პერსპექტიულობა და ა.შ.

II კარბურატორიანი ძრავების შედარებითი ანალიზი.

დავალების შესაბამისად ჩასატარებელია კარბურატორიანი ძრაას თბური ანგარიში. ასეთიძრავების გავრელება განპირობებულია შემდეგი ფაქტორებით:

ნარევწარმოქმნის პროცესი ხანგრძლივად მიმდინარეობს, რომელიც ხელს უწყობს მუშამუხტის გაჯერებას; ერთიდაიგივე სიმძლავრისას მცირე მასა და ზომები; კონსტრუქცია მსუბუქია და კომპაქტურია; გასვება ადვილია დაბალ ტემპერატურაზეც კი და ა. შ.

I კარბურატორიანი ძრავა 1889 წ შეიქმნა რუსეთში.

III ძრავას მუშა ციკლის ანგარიში.

გავიანგარიშოთ მსუბუქ ავტომობილზე დასაყენებელი ძრავას მუშა ციკლი. მიღებულიმონაცემების მიხედვით განვსაზღვროთ ძრავას ძირითადდი ზომები და შესაბამისი (საძიებელი) ეკონომიურობა.

ძირითადი მონაცემები: ძრავას ნომინალური სიმძლავრე როცა

1. 1 კგ საწვავის წვისათვის თეორიულად საჭირო ჰაერის რაოდენობა

ანდა

შემოწმება:

სადაც:

2. მოცემული კოეფიციენტისათვის 1კგ საწვავის წვისთვის ჰაერის ნამდვილი რაოდენობაა:3. ნარევის ჯამური რაოდენობა

გაზისმაგვარ საწვავში ( საწვავი+ ჰაერი 1 კგ საწვავის სრული წარმოქმნისათვის) ნარევიკმოლებში

რეკომენდაციით მივიღოთ K=0.5 [1] და განვსაზღვროთ წვის პროდუქტების შემადგენლობა

წვის პროდუქტების ჯამური რაოდენობა:

მოლური ცვლილების თეორიული კოეფიციენტი: [1]

II ტაქტების პარამეტერბის ანგარიში.

1. შეშვების ტაქტი. რეკომენდაციით დაუშვათ ტემპერეტურის ნაზარდი ( ნამატი) მუხტისგათბობისათვის

მაშინწნევა სესვების ტაქტის ბოლოს როცანარჩენი გაზების კოეფიციენტი, როცა:შეშვების ბოლოს ტემპერატურა, როცაშევსების კოეფიციენთი, პირობებითმივიღოთ:2. კუმშის ტაქტი . რეკომენდაციით შევირჩიოთ კუმშვის პოლიტროპის მაჩვენებელი

წნევა კუმშვის ტაქტის ბოლოს:

ტემპერატურა კუმსვის ტაქტის ბოლოს

3. პარამეტრები წვის ტაქტის ბოლოს მოლური ცვლილების ნამდვილი კოეფიიენტი:

საწვავის არასრული წვისას გამოუყოფი რაბო

კარბურატორინი ძრავებისათვის წვის განტოლება როცა

რეკოენდაციით, მივიღოთ თბოგამოყენების კოეფიციენტი

1 მოლი ახალი მუხტის კუმშვის ტაქტის ბოლოსათვის სიგა ენერგია:

მაშინ:

1 მოლი მუხტის კუმსვის ტაქტის ბოლოსათვის სიგა ენერგია:

სადაც:

მაშინ, ზემოთ მოცემული (1) განტოლების მარცხენა ნაწილი ტოლია:

მაშასადამე:

დავუშვათ, რომ

საანგარიშო წნევა წვის ბოლოსათვის გამოითვლება ფორმულით:

(ფორმ182) [1] - ის მიხედვით წნევის ამაღლების ნამატი:

ციკლის მაქსიმალური წნევა მომრგვალების გათვალისწინებით ( ფორმ.184) [1]

4. გაფართოების ტაქტის ანგარიში: შევირჩიოთ გაფართოების პოლიტროპის მაჩვენებელი

ტემპერატურა გაფართოების ტაქტის ბოლოსათვის ( ფორმ.188) [1], [2]

III ციკლის ძირითადი პარამეტრების ანგარიში.

1. ციკლის საანგარიშო საშუალო ინდიკატორული წნევა ( ფორმ. 196) [1]

რეკომენდაციით მივიღოთ ინდიკატორული დიაგრაის მომრგვალების კოეფიციენტი

3. ციკლის ძირითადი მაჩვენებლები. ცხრ.17 და რეკომენდაციით ფორმ.224ინდიკატორული წნევის ნაწილი , რომელიც ხმარდება ხახუნსა და დამხმარე ელემენტებისაძვრას:4. სადაც5. ციკლის საშუალო ეფექტური წნევა:6. მექანიკური მქკ:

IV საწვავის ხარჯის ეკონომიური პარამტერბის ანგარიში

საწვავის ინდიკატორული ხვედრითი ხარჯი:

საწვავის ხვედრითი ხარჯი:

ციკლის ინდიკატორული მქკ,

ციკლის ეფექტური მქკ ( ფორმ.222) [1]

საწვავის საათური ხარჯი:

V. ძრავას ძირითადი პარამეტრების ანგარიში

მუშა მოცულობა:

ერთი ცილინდრის მუშა მოცულობა

აღვნიშნოთ:

აქედან

მივიღოთ

მაშინ

ძრავას სრული მუშა მოცულობა:

დგუშის საშუალო სიჩქარე:

ზომა ფორმულასარქველის დიამეტრი:ორი სარქველის დროსოთხი სარქველის დროს

სარქველის აწევის სიმაღლედიამეტრი:სარქველის თავისარქველის ღეროსარქველის თავის საყრდენი ზედაპირისსიგანეზამბარის დიამეტრი:გარეშიგა

ზომები კარბურატ.ძრავები

დიზელისძრავები

ძირითადი ყელებისსაკისრების საყრდენებსშორის მანძილი (სრულსაყრდენიანილილვებისათვის)

1.10-1.25 1.10-1.40

საბარბაცე ყელებისდიამეტრი

0.50-0.70 0.57-0.85

საბარბაცე ყელების სიგრძეერთრიგა ძრავები

0.45-0.65 0.7-1.0

V-მაგვარი ( ერთ ყელზებარბაცებით)

0.80-1.0 0.95-1.00

ძირითადი ყელებისდიამეტრი

0.60-0.80 0.65-0.90

ძირითადი ყელების სიგრძეშუალედი

0.50-0.60 0.45-0.60

ბოლო ან შუა 0.74-0.82 0.70-0.85შიგა ნახვრეტის დიამეტრი 0.60-0.80 0.60-0.75ლოყის სისქე 0.20-0.25 0.24-0.28ლოყის სიგანე 1.0-1.25 1.10-1.3მომრგვალების რადიუსი( არაუმცირეს 2-3მმ)

0.045-0.08 0.045-0.08

დგუშის კონსტრუქციული ზომები.

ზომები კარბურატ. ძრავები დიზელები0.90-1.30 1.16-1.60.42-0.65 0.60-1.00.70-0.8 0.80-1.250.06-0.09 0.10-0.200.05-0.08 0.12-0.20.30-0.50 0.32-0.340.25-0.30 0.30-0.381.30-1.60 1.30-1.600.05-0.10 0.05-1.102.0-5.0 2.0-5.0

0.50-1.20 0.50-1.25

შესავალი

ავტომობილებისათვის ენერგეტიკულ ძირითად დანადგარს წარმოადგენს დგუშიანი შიგაწვისძრავა. ასეთი ტიპის თბური ძრავების ძირითად დამახასიათებელ თვისებას წარმოადგენს ის,რომ საწვავ- ჰაერის ნარევის წვის პროცესი და თბური ენერგიის გარდაქმნა მექანიკურშიმიმდინარეობს უშუალო ძრავას ცილინდრში.

საზოგადოდ შიგაწვის ძრავების დადებით თვისებებს მიეკუთვნება: კომპაქტურობა, მაღალიეკონომიურბა და ხანგამძლეობა, აგრეთვე უნარი გამოყენებულ იქნას მათში თხევადი დაგაზობრივი საწვავი - რომელმაც XIX საუკუნის მეორე ნახევრიდან შეცვალა ორთქლის მანქანები.

ნებისმიერი ქვეყნის საავტომობილო წარმოების განვითარება თავის მხრივ უზრუნველყოფსროგორც თავის მხრივ ავტომობილების ისე ძრავების მოდერნიზირებულ სერიულ გამოშვებს,რომელიც ითვალისწინებს სწრაფსვლიანი ძრავების განვითარებას. პერსპექტივისათვისფართოვდება დიზელების წარმოება. განსაკუტრებული მნიშვნელობა ენიჭება ძრავების მიერტოქსიკური მინარევების ატმოსფეროში გამონაბოლქვისა და ხმაურის შემცირება. სრულყოფილიქნას სამეცნიერო- კვლევითი მეთოდები, მათ შორის ძრავას ოპტიმიზაციული მაჩვენებლებისშესწავლისა და მათი გამოცდის ავტომატიზირებული სისტემების შექმნა მართვის სისტემებისდაყვანის მიზნით. ფართოდ ინერგება ანგარიშების ჩატარება ეგმ-ბზე.

რიგი სოციალური პრობლემების- ძრავების მიერ გამონაბოლქვი გაზების ტოქსიკურობის დახმაურის შემცირება, აგრეთვე ორგანული საწვავის მსოფლიო მარაგის შემცირებაპერსპექტივისათვის მიმდინარეობს მუშაობა ისეთი ძრავების შექმნის შესახებ , სადაცგამოყენებული იქნება სხვა პერეპექტიული საწვავი, ან ელექტრული ძრავები.

ძირითადი მაჩვენებლები, რომლების უნდა ახასიათებდეს შიგა წვის ძრავებს შემდეგია:კონსტრუქციის ყველა ელემენტის საიმედობა, თბური ენერგიის მექანიკურში გარდაქმნისსრულყოფია ხარისხი, ძრავას ცილინდრის მუშა მოცულობის ან დგუშის ფართის ერთეულზემოსული სიმძლავრე ( ხვედრითი სიმძლავრე), ერთეულ სიმძლავრეზე მოსული მასა (ხვედრითი მასა), გაშვების საიმედოობა, კონსტრუქციის პერსპექტულობა და ა. შ.

საზოგადოდ ნებისმიერი საავტომობილო ძრავას ექსპლუატაციისნთავისებურებას წარმოადგენსხშირ შემთხვევაში ჩქაროსნული დატვირთვის რეჟიმების მკვეთრი ცვლილება, რომელიც თავისმხრივ იწვევს სიმძლავრის და სხვა ენერგეტიკული პარამეტრების ცვლილებას.

II დიზელის ძრავას შედარებითი ანალიზი:

ერთიდაიგივე პირობებში დიზელის ძრავას უპირატესობებია:

გააჩნია შედარებით მაღალი კუმშვის ხარისხი; წარმოებული მუშაობს ერთეულზე ხარჯავს საშუალოდ 20-25% ( მასის მიხედვით) ნაკლებ საწვავს მაღალი კუმშვის ხარისხის გამო. მუშაობს საწვავის მძიმე სახეობებზე, რომელიც იაფია და ნაკლებხანძარსაწინააღმდეგ;

გაშვებისას საიმედობა ანთების ელექტრული სისტემის არ ქონის გამო; უკეთესი მიმრებიანობა და მაღალი მგრეხი მომენტი მუხლა ლილვზე დაბალი ბრუნთარიცხვების დროს; გამოყენებული დიზელის საწვავის დაბალი კოროზიულობა.

ნაკლოვან მხარეებს მიეკუთვნება: გაშვება რთულია განსაკუთრებით გარემოს დაბალი ტემპერატურის დროს; ერთიდაიგივე სიმძლავრისას დიდი მასა და გაბარიტული ზომები ( გამოწვეული აღალიწნევის გამო, დეტალების სიმტკიცის პირობებიდან) შედარებით რთული და ძვირი წარმოება, ექსპლუატაცია მაღალი ხმაური და ვიბრაცია, დარტყმითი დატვირთვების გამო; ნარევწარმოქმნის განსაკუთრებით მცირე დრო, შედეგად მაღალი კვამლიანობა.

ძრავას ნამდვილი ციკლის ანგარიში

ძირითადი მონაცემები: გავიანგარიშოთ მცირელიტრაჟიან ავტომობილზე დასაყენებელი 4ტაქტიანი კარბურატორიანი ძრავა, რომლის ნომინალური სიმძლავრე

I. ნარევწარმოქმნის პროცესის პარამეტრების ანგარიში1. კუმშვის დასაწყისში მუხტის (ნარევის) შემადგენლობის განსაზღვრისთვისვისარგებლოთ გრინვეცკი-მაზინგის მეთოდით, რომლითაც განვსაზღვროთ ციკლის ოთხპროცესში ნარევის პარამეტრები ციკლების დასაწყისსა და ბოლოსთვის, ციკლის მუშაობა (საშუალო ინდიკატორული წნევა), მუშა ნარევზე გადაცემული სითბო. ციკლებია: ადიაბატური,იზოქორული, პოლიტროპული. მუშა ნარევის პარამეტრებიგამოდევნის ტაქტის ბოლოსთვის (დგუში იმყოფება ზ.მ.წ.): წნევა, ტემპერატურა, ასევე კუმშვის დასაწყისისთვის წნევაგანიზაზღვრება ემპირული თანაფარდობებით. მივიღოთ:

ტემპერატურა კუმშვის დასაწყისისთვის:

რეკომენდაციით

1 კგ საწვავის წვისთვის თეორიულად საჭირო ჰაერის რაოდენობა:

ანდა:

1 კგ საწვავისთვის საჭირო სუფთა მუხტის რაოდენობა ( მოლური მასა)

მაშინ:

განვსაზღვროთ შევსების კოეფიციენტი . წინასწარ მივიღოთ დაშვება, რომ კედლებისაგანახალი მუხტის გათბობა ( ბიჯით) დამუხტვამდე კოეფიციენტი

მაშინ

ნარჩენი გაზების კოეფიციენტი:

II ტაქტების ძირითადი პარამეტრების ანგარიში

1. კუმშვის პროცესიკუმშვის დასაწყისისათვის ცილინდრში მუშა ნარევის ტემპერატურა:

ცდებით მიღებული შედეგების მიხედვით მივიღოთ კუმშვის ადიაბატის მაჩვენებელიკუმშვის ბოლოსათვის წნევა:კუმშვის ბოლოსათვის ტემპერატურა:2. წვის ( გაფართოების) ტაქტი. წვის პროცესის ბოლოსთვის მუშა ნარევის ტემპერატურასგანვსაზღვრავთ ფორმულით:

1 კგ საწვავის წვის პროდუქტები როცა

ახალი ნარევის მოლური ვლილების კოეფიციენტი

მუშა ნარევის გაზების მოლეკულური ცვლილების კოეფიციენტი:

მდიდარი ნარევის სითბოს გამოყოფის კოეფიციენტი: [1,2]

საშუალო შეცულობის ბენზინის წვის უმდაბლესი ხვედრითი სითბო

ცდების შედეგებით მივიღოთ წვისას სითბოს გამოყენების კოეფიციენტი:

იდეალური გაზებისა და მათი ნარევის მოლური შიგა ენერგია მაშინ ახალი მუხტისთვისტემპერატურაზე მივიღებთ:

პირობით 400-500 მივიღოთ ხაზობრივი ინტერპოლაცია და ცხრ.3 [1] როცა ახალი მუხტისსაშუალო მოლური ტევადობა:

ახალი მუხტის მოლური შიგა ენერგია ტემპერატურაზე:

წვის პროდუქტების სითბოტევადობას განვსაზღვრავთ ფორმულით

წინასწარ გამოვიყენოთ დაშვებები:

წვის პროდუქტების შემადგენლობას განვსაზღვრავთ ფორმულებით: [1] , [2], [3]. მივიღოთ დაგანვსაზღვროთ წვის პროდუქტები

არასრული წვისას პროდუქტების საერთო რაოდენობა:

ექსპერიმენტული მონაცემებით [1] , ჩვენთვის ( საშუალო ბენზინის საწვავი, როცა) მივიღოთ:

შესაბამისად:

წვის ორთქლი:

გამოთვლის სიზუსტის კონტროლისათვის:

წვის პროდუქტების საშუალო მოლური სითბოტევადობა -თვის გამოვთვლით ფორმულით:

მოლური შიგა ენერგია წვის პროცესის დროს ტემპერატურაზე

ცილინდრის წვის ბოლოსთვის გაზების ტემპერატურა:

მივიღოთ ტემპერატურის ნულოვანი მიახლოება . გამოვთვალოთ წვის პროდუქტებითმოლური სითბოტევადობა ტემპერატურაზე:

ტემპერატურის პირველი მიახლოებისათვის:

მეორე:

მესამე:

საშუალოდ :

შევამოწმოთ გამოთვლის სისწორე:

წვის ბოლოსათვის ცილინდრში გაზების წნევა:

შესწორების გათვალისწინებით:

ცილინდრში წნევის გაზრდით ( ამაღლებით) ხარისხი:

3. გაფართოების ტაქტი: მივიღოთ, გაფართოების პოლიტროპის მაჩვენებელი

გაზების გაფართოების წნევა გაფართოების ბოლოსათვის:

ტემპერატურა გაფართოების ბოლოსათვის:

III. ძრავას და ციკლის ინდიკატორული მაჩვენებლები: 1. საშუალო ინდიკატორუი წნევა:

შესწორების გათვალისწინებით:

ძრავას ციკლის ინდიკატორული მქკ

საწვავის ხვედრითი ინდიკატორული ხარჯი:

IV. ძრავას ეფექტური მაჩვენებლები. 1. საშუალო ეფექტური წნევა

2. ეფექტური მქკ3. საწვავის ხვედრითი ეფექტური ხარჯი:

V. ძრავას კონსტრუქციული ელემენტების ანგარიში:1. ცილინდრის დიამეტრი. ცილინდრის დიამეტრის განსაზღვრისთვის ვისარგებლოთფორმულით:საიდანაც:ცილინდრის დიამეტრს განვსაზღვრავთ, თუ დავუშვებთ მოცემული ტიპის ძრავასათვისმაშინ:2 დგუშის სვლა. ცხადიადავამრგვალოთ მიღებული მნიშვნელობები ნორმლურ რიგამდე მივიღებთ:დგუშის საშუალო სიჩქარე:ძრავას მქკ:ცდომილება არ უნდა აღემატებოდეს (4-5) %.

ამის შემდეგ ჩაიწეროს ცხრილში მონაცემები და აიგოს ჭრილში ზომების განსაზღვრის შემდეგმრუდხარა ბარბაცა მექანიზმი. ცალკე დგუშის ჭრილი/ მუშა - ნახაზი/დასასრული:ლიტერატურა.