1 | გ ვ ე რ დ ი

კაპიტალის ბაზრის განვითარება

II ფაზა

2018 წლის 12 მარტს, რეფორმეტრის მეორე ფაზა კაპიტალის ბაზრის განვითარების სტრატეგიისშესრულების შეფასებით გაგრძელდა.

სამთავრობო კვლევამ აჩვენა, რომ ამ ეტაპისთვის, რეფორმის 67,7% შესრულებულია. აღნიშნულიმაჩვენებელი I ფაზაში 51%-ს შეადგენდა.

ყველაზე მეტი პროგრესი სამართლებრივი ჩარჩოს მიმართულებით მოხდა. ბოლო 1 წლის მანძილზე,სხვა მნიშვნელოვან ღონისძიებებთან ერთად, ეროვნული ბანკის მიერ აღიარებული სააგენტოების სიას(Moodys, S&P და Fitch) დაემატა გერმანული სარეიტინგო სააგენტო Scope, როგორც სანდო სააგენტოეროვნული ბანკის მიერ გირაოდ მისაღები ფასიანი ქაღალდების რეიტინგებისათვის. ასევე, ე.წ Free-float-ის შეღავათი საგადასახადო კოდექსში შეიცვალა უფრო ფართო და ინვესტორებისათვისმოსახერხებელი შეღავათებით, რომლის თანახმადაც გადასახადისგან გათავისუფლდა კაპიტალურიმოგება (capital gain).

საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ექსპერტების დახმარებით შემუშავდა საგადასახადო რეფორმებისპაკეტი, რომელიც ითვალისწინებს სხვადასხვა ფინანსური ინსტურმენტების დაბეგვრასსაერთაშორისო საუკეთესო პრაქტიკის გათვალისწინებით. ამას გარდა, განისაზღვრება ისეთიინსტრუმენტების სწორი დაბეგვრის მიდგომები, როგორებიცაა დერივატივები, რეპო და ფასიანიქაღალდების გასესხება. კაპიტალის ბაზრის განვითარების გეგმის ნაწილია საპენსიო რეფორმაც,რომლის საკანონმდებლო პაკეტი უკვე მომზადებულია.

2 | გ ვ ე რ დ ი

დაინტერესებულ მხარეთა ჯგუფმა რეფორმას 10 მაქსიმალური ქულიდან 5,00 ქულა დაუწერა, რაცწინა ფაზის შეფასებაზე მეტია, სადაც რეფორმამ 3.85 ქულა მიიღო.

დისკუსიაზე, რომელსაც დაინტერესებულ მხარეებთან ერთად, ფინანსთა მინისტრის მოადგილენიკოლოზ გაგუა და ეროვნული ბანკის წარმომადგენლები ესწრებოდნენ, გაიჟღერა რამდენიმემნიშვნელოვანმა მოსაზრებამ, რომელიც რეფორმის მიმდინარეობას უკავშირდება, კერძოდ:

- ეროვნული ბანკის ხედვით, პირველ ეტაპზე, კაპიტალის ბაზრის საკანონმდებლო და

რეგულატორული გარემოს მოწესრიგებაა საჭირო, რასაც ითვალისწინებს კიდეც სტრატეგია.

ასევე, მიმდინარეობს ევროკავშირის კანონმდებლობასთან დაახლოება, რომელიც 2024

წლამდეა გაწერილი;

- ფინანსთა სამინისტრო გამოწვევად ხედავს ფინანსური განათლების დაბალ დონეს, რაც იწვევს

უნდობლობას ფინანსური ბაზრის მიმართ;

- იმისთვის, რომ საქართველო ფინანსური ჰაბი გახდეს, საჭიროა კონკურენტული

უპირატესობების მოპოვება, რაც, მაგალითად, ლიბერალურ საგადასახადო გარემოს შექმნით

და ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესებით მიიღწევა. ასევე, კონცენტრირება უნდა გაძლიერდეს

მეზობელ ქვეყნებზე, რათა მათი ინტეგრირება მოხდეს საქართველოს ფინანსურ ბაზარში.

თუმცა, პირველ ეტაპზე, შიდა ბაზარი უნდა განვითარდეს;

- დაბალი ლიკვიდურობა ყველაზე დიდი გამოწვევაა კაპიტალის ბაზრისთვის;

- სახელმწიფო კომპანიებმა საკუთარი ფასიანი ქაღალდები საქართველოს საფონდო ბირჟაზე

უნდა გამოიტანონ, რაც წაახალისებდა მის განვითარებას;

- საპენსიო ფონდი გააჩენს მსხვილ ინსტიტუციურ ინვესტორს, ანუ კაპიტალის ბაზარზე

გაიზრდება მოთხოვნა;

- კორპორატიულ სესხებზე ბანკების მოგება მიზერულია, რაც ზრდის მათ ინტერესს

ინვესტირების ალტერნატიული წყაროების განვითარების მიმართ;

3 | გ ვ ე რ დ ი

- უცხოურ საფონდო ბირჟაზე დალისტვამდე, ქართულ კომპანიებს ქართულ საფონდო ბირჟაზე

დალისტვის ვალდებულება უნდა ჰქონდეთ, რაც განავითარებდა ქართულ საფონდო ბირჟას;

- საპენსიო ფონდის სახსრები უნდა ჩაიდოს საქართველოში ლარში დენომინირებულ ფასიან

ქაღალდებში;

- კაპიტალის ბაზრის განვითარების სტრატეგია ფოკუსირებულია საბანკო ინსტრუმენტების

განვითარებაზე და ნაკლებად ეხება არასაბანკო ლიკვიდური ინსტრუმენტების განვითარებას;

შედეგად, რეფორმვერდიქტი - მთავრობის ერთიანი შეფასება გაიზარდა და მან 4.94 შეადგინა.გაიზარდა რეფორმევერდიქტის ყველა კომპონენტი.

3/13/2018

1

2018 II

სამთავრობო კვლევაGovernment Survey

კაპიტალის ბაზრის განვითარება

რა არის სამთავრობო კვლევა?სამთავრობო კვლევა – სპეციალური, შეთანხმებული კითხვარის საშუალებითზომავს კონკრეტული რეფორმის გეგმის შესრულებას

სეგმენტი აღწერა აქტივობის მაგალითი შედეგის მაგალითი

1. ინსტიტუციური მოწყობა ფუნქციების განაწილება სტრატეგია და სამოქმედო

გეგმა

სტრატეგია გეგმით გათვალისწინებულიაქტივობების შესრულება

2. ადამიანური რესურსები ადამიანური რესურსებისმობილიზაცია დაგანვითარება

სააგენტოსოპერაციონალარიმოწყობა

ტრენინგები

3. ინფრასტრუქტურა დაბიუჯეტი

ბიუჯეტი შენობა და

მოწყობილობები

ბიუჯეტისმობილიზება

გრანტების გაცემა

4. კანონმდებლობა დარეგულაცია

საკანონმდებლო დარეგულატორული ჩარჩო

კანონდებლობისანალიზი

ახალი კანონი

3/13/2018

2

რეფორმის შესრულება მთავრობის მიხედვით2017 I

0% - გეგმის შესრულება არ დაწყებულა, 100% - გეგმა სრულად შესრულდა

0% - გეგმის შესრულება არ დაწყებულა, 100% - გეგმა სრულად შესრულდა

რეფორმის შესრულება მთავრობის მიხედვით2018 II

3/13/2018

3

სტატუსი კოორდინა-ტორი

ICMA სამართლებრივი დასკვნის მომზადება დასრულდა NBG

საერთაშორისო GMRA შიდა ბაზარზე დანერგვა პროცესში NBG

ICMA ტრენინგები GMRA-ზე და Repo-ზე დასრულდა NBG

კორპორატიულ ობლიგაციებს ეროვნული ბანკიაღიარებს გირაოდ დასრულდა NBG

ფულადი ბაზარი

სტატუსი კოორდინა-ტორი

ცვლილებები ვალის კანონში, რათა ფასიანი ქაღალდების გამოშვებაბაზრის განვითარებისთვის იყოს შესაძლებელი დასრულდა MOF

მთავრობის ფასიანი ქაღალდების მოცულობის ზრდა მშპ-ს 10%-მდე (6.8%) პროცესში MOF

სახელმწიფო ვალის მართვის სტრატეგია პროცესში MOF

უცხოელ ინვესტორებთან როუდ-შოუების მოწყობა პროცესში NBG

ბაზარზე ფიზიკური პირების წვდომის გაადვილება პროცესში MOF

პირველადი დილერების ინსტიტუტის შემოღების მიზანშეწონილობისშესწავლა დასრულდა MOF

ინფლაციით ინდექსირებული ბონდების ემისიის საკითხის მომზადება დასრულდა MOF

ბენჩმარკ-ბონდების საკითხის შესწავლა დასრულდა MOF

ეროვნული ბანკისა და ფინანსთა სამინისტორს ვებ-გვერდების განახლება პროცესში NBG

სახელმწიფო ობლიგაციების ბაზარი

3/13/2018

4

სტატუსი კოორდინა-ტორი

ბონდების ბაზრის ასოციაციის შექმნა (BMA) პროცესში NBG

ეროვნული ბანკის მიერ ფასიანი ქაღალდების გირაოში მიღება დასრულდა NBG

ბონდების დამატება ეროვნული ბანკის ანგარიშსწორების სისტემაში პროცესში NBG

სარეიტინგო სააგენტოებთან მოლაპარაკება დასრულდა MOESD

ადგილობრივი სარეიტინგო შკალის შემუშავება პროცესში NBG

Scope Rating დაემატა სანდო სააგენტოების სიას ეროვნული ბანკისმიერ გირაოდ მისაღები ფასიანი ქაღალდების რეიტინგებისათვის(Moodys, S&P და Fitch)

დასრულდა NBG

კორპორატიული ბონდების დამატება Clearstream ლინკში პროცესში NBG

ემისიის რეგისტრაციის მოსაკრებლის გადახედვა დასრულდა MOF

კორპორატიული ბონდების ბაზარი

სტატუსი კოორდინ-ატორი

საკანონმდებლო ცვლილებების პაკეტის მომზადება ბოლო ეტაპზე NBG

არსებული ინფრასტრუქტურის ანალიზი და ხარვეზებისგამოვლენა დასრულდა NBG

ტრენინგები ბაზრის მონაწილეებისათვის,რეგულატორისათვის და მოსამართლეებისათვის დასრულდა NBG

ISDA სამართლებრივი დასკვნის მომზადება (Q1 2019) არა NBG

დერივატივების ბაზარი

3/13/2018

5

სტატუსი კოორდინა-ტორი

ფასიანი ქაღალდების დამატება ეროვნული ბანკის ანგარიშსწორებისსისტემაში პროცესში NBG

საფონდო ბირჟის ახალი სავაჭრო პლათფორმის შექმნა პროცესში Market

ევროდირექტივებთან ჰარმონიზაციის პროცესის დაგეგმვა პროცესში MOESD

Free floating-ის საკითხის გადაწყვეტაგადასახადისგან გათავისუფლდა კაპიტალური მოგება (capital gain) დასრულდა MOF

საგადასახადო პოლიტიკის გადახედვა საუკეთესო საერთაშორისოპრაქტიკის გათვალისწინებით დასრულდა MOF

პრივატიზაციის შედეგად საჯარო კომპანიების საკითხზე ტექნიკურიდახმარების მისიის ორგანიზება პროცესში NBG

წინასწარი დეპონირების გაუქმება (Q1 2019) არა Market

საფონდო ბირჟის ვებ-გვერდის განახლება პროცესში Market

საფონდო ბაზარი

სტატუსი კოორდინა-ტორი

კერძო დაგროვებითი საპენსიო სისტემის შესახებ კანონის შემუშავება დასრულდა MOESD

კერძო დაგროვებითი საპენსიო სისტემის შესახებ კანონის დამტკიცება პროცესში

საპენსიო ფონდის კანონის, სტრუქტურის და ფუნქციების შემუშავება დასრულდა MOESD

საპენსიო ფონდის შესახებ კანონის, სტრუქტურის და ფუნქციებისდამტკიცება პროცესში MOESD

საპენსიო აქტივების მართვის წესების დადგენა, ფორტფოლიოსსაინვესტიციო პარამეტრების და რისკ მენეჯმენტის სისტემის შემუშავება დასრულდა MOESD

საპენსიო აქტივების მართვის წესების დადგენა, ფორტფოლიოსსაინვესტიციო პარამეტრების და რისკ მენეჯმენტის სისტემის დამტკიცება პროცესში MOESD

საგანმანათლებლო ღონისძიებების ორგანიზება პროცესში MOESD

საპენსიო რეფორმა

3/13/2018

6

სტატუსი კოორდინ-ატორი

რეგულატორული გარემოს კონცეფციის მომზადება პროცესში NBG

საქართველოს IOSCO-ს წევრად გახდომა (Q4 2019) პროცესში NBG

საინვესტიციო ფონდების შესახებ ახალი კანონის მიღება პროცესში MOESD

სამართლებრივი ანალიზი აქტივებით გამყარებული ფასიანიქაღალდებისთვის პროცესში NBG

ემიტენტების კორპორაციული მმართველობის კოდექსისთვითშეფასება (Q1 2019) არა NBG

სიცოცხლის სავალდებულო დაზღვევა იპოთეკურისესხებისთვის (განსახილველია) არა MOESD

ფინანსურ ტრანზაქციებთან დაკავშირებული დავების კერძოსასამართლო (განსახილველია) არა MOESD

სამართლებრივი ჩარჩო

3/13/2018

7

კაპიტალის ბაზრისგანვითარება

ინდიკატორები

საფონდო ბაზრის კაპიტალიზაცია(წლის განმავლობაში აქციებით ვაჭრობის შედეგები (საბირჟო+არასაბირჟო)

0.1%

2.8%

0.2% 0.2%

3.0%

0.1%

0.3%

-0.5%

0.0%

0.5%

1.0%

1.5%

2.0%

2.5%

3.0%

3.5%

4.0%

4.5%

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1,000

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017*

პრო

ცენტ

ი (%

)

მილ

იონი

, ლარ

ი

გარიგებათა ღირებულება პროცენტულად მშპ-თან (%) 2018 2025

წყარო: საქართველოს საფონდო ბირჟა

3/13/2018

8

მთავრობის ფასიანი ქაღალდები(ნაშთი პერიოდის ბოლოსათვის)

2.7% 2.7%3.2%

5.0%5.6%

6.4%6.8%

0.0%

2.0%

4.0%

6.0%

8.0%

10.0%

12.0%

0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

3,000

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017*

პრო

ცენტ

ი (%

)

მილ

იონი

, ლარ

ი

მთავრობის ფასიანი ქაღალდები პროცენტულად მშპ-თან (%) 2018 2025

წყარო: საქართველოს ეროვნული ბანკი

არარეზიდენტი ინვესტორების წილი მთავრობის ფასიანიქაღალდების პორტფელში(ნაშთი პერიოდის ბოლოსათვის)

4.2%

27.8%

3.1% 2.4% 2.3%

7.4% 7.6%

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%

25.0%

30.0%

0

50

100

150

200

250

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017*

პრო

ცენტ

ი (%

)

მილ

იონი

, ლარ

ი

უცხოური ინვესტიციების მოცულობა წილი მთლიან პორტფელში (%) 2018 2025

წყარო: საქართველოს ეროვნული ბანკი

3/13/2018

9

მთავრობის ფასიანი ქაღალდები მფლობელების მიხედვით(ნაშთი პერიოდის ბოლოსათვის)

515 504797

1,3421,632

1,880

2,224

117

40

80

112

135

147

197

166

206

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

მილ

იონი

ლარ

ი კომერციული ბანკები ეროვნული ბანკი სხვა კლიენტები

წყარო: საქართველოს ეროვნული ბანკი

ბირჟაზე დაშვებული კორპორატიული ბონდების ბაზრისკაპიტალიზაცია

0.1%0.3%

0.5% 0.4%

0.0%

1.0%

2.0%

3.0%

4.0%

5.0%

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

120.0

140.0

160.0

180.0

200.0

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017*

პრო

ცენტ

ი (%

)

მილ

იონი

,ლარ

ი

კორპორატიული ობლიგაციები პროცენტულად მშპ-თან (%)

2018 2025

5

15

50

ემიტენტებისრაოდენობა

2017 წელი

2018 წელი

2025 წელი

წყარო: საქართველოს საფონდო ბირჟა

3/13/2018

10

ბირჟაზე დაშვებული ლარში დენომინირებულიკორპორატიული ბონდები

0

20

40

60

80

100

120I -

15 IV III II

I - 1

8 IV III III -

21 IV III

მილ

იონი

ლარ

ი

GWP

EBRD

სილქნეტი

0% 2% 1%

21%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

0

5

10

15

20

25

30

35

40

2014 2015 2016 2017

პრო

ცენტ

ი (%

)

მილ

იონი

ლარ

ი

ლარით დენომინირებული ობლიგაციებიწილი მთლიან კორპორატიულ ობლიგაციებში (%)

წყარო: საქართველოს საფონდო ბირჟა

დოლარში დენომინირებული კორპორატიული ბონდები

0

5

10

15

20

25

30

I - 1

4 II III IVI -

15 II III IV

I - 1

6 II III IVI -

17 II III IV

I - 1

8 II III IVI -

19 II III IV

I - 2

0 II III IVI -

21 II III IV

I - 2

2 II III IV

მილ

იონი

დო

ლარ

ი

m2 უძრავი

m2 უძრავი

ევექსი

სალიზინგო კომპანია ნიკორა

ნიკორა

წყარო: საქართველოს საფონდო ბირჟა

3/13/2018

11

კაპიტალის ბაზრის კაპიტალიზაცია(2018 წლის 1 მარტის მდგომარეობით)

7.5% 10

.0%

11.8

%

12.5

%

17.9

%

19.3

%

19.9

% 29.3

%

29.4

% 48.5

%

49.3

%

87.5

%

146.

9%

0.0%

20.0%

40.0%

60.0%

80.0%

100.0%

120.0%

140.0%

160.0%

საქა

რთ

ველ

ო

ეგვი

პტე

სლო

ვენი

ა

კვიპ

რო

სი

უნგ

რეთ

ი

საბე

რძნ

ეთი

თუ

რქე

თი

ყაზ

ახეთ

ი

პოლ

ონე

თი

რუ

სეთ

ი

გერ

მანი

ა

საფ

რან

გეთ

ი

აშშ

პრო

ცენტ

ი (%

) ბაზრის კაპიტალიზაცია პროცენტულად მშპ-თან (%)

2018

2025

წყარო: საქართველოს საფონდო ბირჟა

ვაჭრობის ძირითადი მაჩვენებლები საბროკეროკომპანიებისა და რეგისტრატორების მიხედვით

98%

საბროკერო კომპანიები

გალტ ენდ თაგარტი თი ბი სი კაპიტალი

ჰერითიჯ სიქიურითიზ კაუკასუს კაპიტალ ჯგუფი

ქართუ ბროკერი

96%

3%

რეგისტრატორების მიხედვით

კავკასრეესტრი

ეროვნული რეესტრი

ფასიანი ქაღალდების გაერთიანებული რეგისტრატორი

წყარო: საქართველოს საფონდო ბირჟა