FİİLİMSİLER (EYLEMSİLER)

1.İsimfiil (Adeylem)

2.Sıfatfiil (Ortaç)

3.Zarffiil (Bağfiil, Ulaç)

Fiilimsiler (Eylemsiler)Fiilimsiler (Eylemsiler)

** Fiil kök ya da gövdelerine getirilen bazı ekler ile Fiil kök ya da gövdelerine getirilen bazı ekler ile türetilentüretilen

* * Fiil anlamlarını (iş, oluş, durum) kaybetmeyenFiil anlamlarını (iş, oluş, durum) kaybetmeyen

**Cümle içinde isim, sıfat ya da zarf görevi ile Cümle içinde isim, sıfat ya da zarf görevi ile kullanılan kullanılan

sözcüklerdir.sözcüklerdir.

1.İSİMFİİLLER (ADEYLEM, MASTAR)1.İSİMFİİLLER (ADEYLEM, MASTAR)

*Fiillere getirilen -mek, -me, -iş ekleri ile türetilen *Fiillere getirilen -mek, -me, -iş ekleri ile türetilen sözcüklerdir.sözcüklerdir.

*Adeylemler cümle içinde isim görevli kullanılır.*Adeylemler cümle içinde isim görevli kullanılır.

ÖrneklerÖrnekler

Çalışmak kadar eğlenmek de gerekir.

Gülmek en çok sana yakışıyor.

Sadece nefes alıp vermek yaşamak değildir.

Olmak ya da olmamak işte bütün mesele bu.

Müzik dinlemeyi, spor yapmayı, yüzmeyi çok sever.

Kitap okumanın zevki başka nede var ki?

Berçem’in çalışmaya başlaması çok iyi oldu.

Şu benim sevmeye kıyamadığım, yad ellere gelin olmuş.

Bize bakışına ve gülüşüne bir anlam veremedik.

Gidişim suskun olmuştu, dönüşüm muhteşem olacak.

Güneşin her batışı yepyeni bir güne hazırlanıştır.

Her ayrılış sert bir dokunuştur yüreğe.

UyarılarUyarılar

1.1. -mek, -me, -iş eklerinden birini alan sözcük kalıcı -mek, -me, -iş eklerinden birini alan sözcük kalıcı isim olursa isimfiil olmaz.isim olursa isimfiil olmaz.

Dün yeni bir çakmak almış.

Yaşasın yemek yemek.

Bu görüş kimse tarafından benimsenmedi.

Uçurtma ve dondurma istedi.

Keşke önce danışmaya sorsaydınız.

2.“-me” eki olumsuzluk eki olarak da kullanabilir. 2.“-me” eki olumsuzluk eki olarak da kullanabilir.

Bu durumda “–me” eki isimfiil türetmez.Bu durumda “–me” eki isimfiil türetmez.

O çocukla bir daha oynamasın

Çocuklarla oynamayı çok seviyor.

Sakın bu arabayı kullanma.

Araba kullanma, en büyük zevkiydi.

Gitar çalmaya yeni başladı.

Bu şarkıyı bir daha çalma.

(Olumsuzluk)

(İsimfiil)

(Olumsuzluk)

(İsimfiil)

(İsimfiil)

(Olumsuzluk)

3.“–iş” eki işteşlik eki olarak kullanılabilir.3.“–iş” eki işteşlik eki olarak kullanılabilir.

Bu durumda isimfiil türetmez.Bu durumda isimfiil türetmez.

Fiilden fiil türeten ek olur.Fiilden fiil türeten ek olur.

İşteş fiiller eylemin İşteş fiiller eylemin “karşılıklı”“karşılıklı” ya da ya da “birlikte”“birlikte”yapıldığını anlatır.yapıldığını anlatır.

Çocuklar birden sağa sola kaçıştı.

Evden kaçışı bizi çok üzdü.

İki gündür onunla bakışıyoruz.

Bana bakışının bir anlamı olmalı.

İşteşİşteş

İsimfiilİsimfiil

İşteşİşteş

isimfiilisimfiil

İsimfiiller isim tamlamasında tamlayan veya tamlanan olarak kullanılabilir.

Aşağıdakilerden hangisinde bu açıklamaya örnek Aşağıdakilerden hangisinde bu açıklamaya örnek yokturyoktur??

A) Onun araba sürüşünü çok beğendim.

C) Geç vakitlerde yemek yeme alışkanlığı yoktur.

D) Şiir yazmanın kuralı vardır, derdi.

E) Onun gidişi diğer bütün arkadaşları da üzdü.

B) Böyle güzel konuşmayı nasıl öğrendin?

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük, fiilimsi değildir?

A) Çocuklar yaşıtlarıyla oynamayı çok sever.

B) Akşama kadar bu işi yapmak neredeyse imkansız.

D) Samimi bir gülüş hepimizi mutlu eder.

E) Dinlenmeden çalışmak algı düzeyini düşürür.

C) Koşma, Aşık edebiyatı nazım biçimlerindendir.

2.SIFATFİİLLER (ORTAÇLAR)2.SIFATFİİLLER (ORTAÇLAR)

Fiillere getirilen “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” Fiillere getirilen “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” ekleri ile türetilen sözcüklerdir.ekleri ile türetilen sözcüklerdir.

Sıfat fiiller cümle içinde Sıfat fiiller cümle içinde sıfat sıfat ya da ya da adlaşmış sıfatadlaşmış sıfat olarak kullanılır.olarak kullanılır.

ÖrneklerÖrnekler

Sevginle çarpmayan kalp, göğsümde bulunmasın .Sevginle çarpmayan kalp, göğsümde bulunmasın .

Sensizlikle çürüyen gözlerim kapanmasın.Sensizlikle çürüyen gözlerim kapanmasın.

Sana söz söyleyenler, gerçekleri görmeyenlerdir. Sana söz söyleyenler, gerçekleri görmeyenlerdir.

Yıkılası Bağdat nice canlar aldı.Yıkılası Bağdat nice canlar aldı.

Geberesi, bu akşam da eve geç geldi.Geberesi, bu akşam da eve geç geldi.

Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç.Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç.

Çalıkuşu romanı ile unutulmazlar arasına girdi.Çalıkuşu romanı ile unutulmazlar arasına girdi.

Senin hayatın çekilir dert değil.Senin hayatın çekilir dert değil.

Askerler koşar adım yanımdan uzaklaştı.Askerler koşar adım yanımdan uzaklaştı.

Ülkemin gezilmedik yeri kalmasın.Ülkemin gezilmedik yeri kalmasın.

Bugün ne kadar çok sevildiğimi anladım.Bugün ne kadar çok sevildiğimi anladım.

Yapacağı işi çok önceden planlardı.Yapacağı işi çok önceden planlardı.

Geleceği varsa göreceği de var.Geleceği varsa göreceği de var.

Birden bağırınca ne diyeceğimi de unuttum.Birden bağırınca ne diyeceğimi de unuttum.

Pişmiş aşa su katıyorsun.Pişmiş aşa su katıyorsun.

Ölmüş eşek kurttan korkmaz derler.Ölmüş eşek kurttan korkmaz derler.

Bu çok bilmiş de kim?Bu çok bilmiş de kim?

UYARILAR UYARILAR

1.Bu eklerden herhangi birini alan sözcük 1.Bu eklerden herhangi birini alan sözcük kalıcı isim olursa sıfatfiil (ortaç) olmaz.kalıcı isim olursa sıfatfiil (ortaç) olmaz.

Bu dolmuş şoförünün geçmişi çok temiz.Bu dolmuş şoförünün geçmişi çok temiz.

Tutacak nerede?Tutacak nerede?

Yazar olmayı hedefliyor.Yazar olmayı hedefliyor.

Bu çağlayan da donmuş.Bu çağlayan da donmuş.

Yiyecek ve içecek almak için dışarı çıktı.Yiyecek ve içecek almak için dışarı çıktı.

Döner de pek lezzetli değilmiş.Döner de pek lezzetli değilmiş.

2.“-mez, -ar, -ecek, -miş” ekleri zaman eki olarak da 2.“-mez, -ar, -ecek, -miş” ekleri zaman eki olarak da kullanılabilir. kullanılabilir.

Bu durumdaBu durumda

*Sözcük sıfat ya da adlaşmış sıfat olmaz.*Sözcük sıfat ya da adlaşmış sıfat olmaz.

*Sözcükte şahıs anlamı vardır.*Sözcükte şahıs anlamı vardır.

ÖrneklerÖrnekler

Çocuk bütün incirleri yemiş.Çocuk bütün incirleri yemiş.

Çözülmemiş soru kalmasın.Çözülmemiş soru kalmasın.

Dün erkenden uyumuşsun.Dün erkenden uyumuşsun.

Zaman Eki

Sıfatfiil Eki

Zaman Eki

Akacak kan damarda durmaz.Akacak kan damarda durmaz.

Bu savaşta çok kan akacak.Bu savaşta çok kan akacak.

Akşam bu odayı boyayacaklar.Akşam bu odayı boyayacaklar.

Sabahları üç km koşarım.Sabahları üç km koşarım.

Delikanlı, koşar adım uzaklaştı.Delikanlı, koşar adım uzaklaştı.

Seninle her derdi çekerim.Seninle her derdi çekerim.

Görünmez kaza diye buna derler.Görünmez kaza diye buna derler.

Ali, ortalıkta pek görünmez.Ali, ortalıkta pek görünmez.

Sıfatfiil Eki

Zaman Eki

Zaman Eki

Zaman Eki

Sıfatfiil Eki

Zaman Eki

Sıfatfiil Eki

Zaman Eki

3.Sıfatfiilin görevi sorulduğunda hangi öğeyi 3.Sıfatfiilin görevi sorulduğunda hangi öğeyi oluşturduğuna ya da hangi öğe içinde geçtiğine oluşturduğuna ya da hangi öğe içinde geçtiğine bakılmalıdır.bakılmalıdır.

Bal tutan, parmağını yalar.Bal tutan, parmağını yalar.

Sakınan göze çöp batar.Sakınan göze çöp batar.

Tanınmış insanları düğüne çağırdı.Tanınmış insanları düğüne çağırdı.

Çantada çözdüğüm testler vardı.Çantada çözdüğüm testler vardı.

özne özne

KimKimKimKim

Dolaylı Tümleç Dolaylı Tümleç

NeyeNeyeNeyeNeye

KimiKimiKimiKimi Belirtili Nesne Belirtili Nesne

Özne Özne

NeNeNeNe

(I)Küçük bir parktı burası. (II) Şehrin yüksek tepelerinden (I)Küçük bir parktı burası. (II) Şehrin yüksek tepelerinden birindeydi. (III)Yeni yapılmıştı. (IV)Küçük çamlar, çiçek birindeydi. (III)Yeni yapılmıştı. (IV)Küçük çamlar, çiçek öbekleri, çimenler, daracık yollar…(V)Belediyeye ait, öbekleri, çimenler, daracık yollar…(V)Belediyeye ait, üzerinde numaralar bulunan kanepeler…üzerinde numaralar bulunan kanepeler…

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde sıfat-fiil vardırsıfat-fiil vardır

A)I. B)II. C)III. D)IV. A)I. B)II. C)III. D)IV.

1998 ÖYS1998 ÖYS

E)V.E)V.

Aşağıdaki atasözlerinin hangisinde sıfatfiil Aşağıdaki atasözlerinin hangisinde sıfatfiil ötekilerden farklı görevde kullanılmıştır.ötekilerden farklı görevde kullanılmıştır.

A)Sona kalan, dona kalır.A)Sona kalan, dona kalır.

C)Varını veren, utanmamış.C)Varını veren, utanmamış.

D)Yaş kesen, baş keser.D)Yaş kesen, baş keser.

E)Tekkeyi bekleyen, çorbayı içer.E)Tekkeyi bekleyen, çorbayı içer.

(1989 ÖYS)(1989 ÖYS)

B)Veren eli herkes öper.B)Veren eli herkes öper.

3.ZARFFİİLLER (ULAÇLAR, BAĞFİİLLER) 3.ZARFFİİLLER (ULAÇLAR, BAĞFİİLLER)

Fiillere getirilen -ip, -ince, -eli, -dikçe, -ken, -meden,-erek, Fiillere getirilen -ip, -ince, -eli, -dikçe, -ken, -meden,-erek, -e…e, -er…mez, -diğinde, -diğinden, -esiye, -casına , -e…e, -er…mez, -diğinde, -diğinden, -esiye, -casına , -meksizin ekleri ile türetilen sözcüklerdir.-meksizin ekleri ile türetilen sözcüklerdir.

Bu sözcükler cümle içinde zarf olarak kullanılır. Bu sözcükler cümle içinde zarf olarak kullanılır.

Genellikle durum ya da zaman zarfı olurlar.Genellikle durum ya da zaman zarfı olurlar.

ÖrneklerÖrnekler

Bu aşk burada biter ve ben çekip giderim.Bu aşk burada biter ve ben çekip giderim.

Sen gidince bak neler oldu?Sen gidince bak neler oldu?

O gideli hep sonbaharı yaşıyorum.O gideli hep sonbaharı yaşıyorum.

Uyku ve unutkanlık gittikçe derinleşir.Uyku ve unutkanlık gittikçe derinleşir.

İş işten geçmeden buraya gelmelisin.İş işten geçmeden buraya gelmelisin.

Bakarak öğrenilseydi kediler kasap olurdu.Bakarak öğrenilseydi kediler kasap olurdu.

Etrafına baka baka gelen de kim?Etrafına baka baka gelen de kim?

Çakar çakmaz çakan çakmak istiyorum.Çakar çakmaz çakan çakmak istiyorum.

Durmaksızın çalışması ona zaferi getirdi.Durmaksızın çalışması ona zaferi getirdi.

Saat on ikiyi vurduğunda geleceksin.Saat on ikiyi vurduğunda geleceksin.

Bu eseri okuyucuyla konuşurcasına yazmış. Bu eseri okuyucuyla konuşurcasına yazmış.

Seni ölesiye seviyorum.Seni ölesiye seviyorum.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağfiil, ötekilerden Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağfiil, ötekilerden farklı bir sorunun yanıtıdır?farklı bir sorunun yanıtıdır?

A)A)Düşüncelerini hiç çekinmeden söylerdiDüşüncelerini hiç çekinmeden söylerdi

B) Soruları bütün yönleriyle düşünerek yanıtlıyordu.B) Soruları bütün yönleriyle düşünerek yanıtlıyordu.

C) Sınavdan hemen sonra güle oynaya evine gitti.C) Sınavdan hemen sonra güle oynaya evine gitti.

D) İşi zamanında bitirmek için ölesiye çabalıyordu.D) İşi zamanında bitirmek için ölesiye çabalıyordu.

(2004-ÖSS)(2004-ÖSS)

E) Bence o, buraya geleli çok değişti.E) Bence o, buraya geleli çok değişti.

Evin bahçesine dikilecek çamların üzerine konmuş bir Evin bahçesine dikilecek çamların üzerine konmuş bir serçe, durmadan cik cik edip şarkısını söylüyordu. Evin tekir serçe, durmadan cik cik edip şarkısını söylüyordu. Evin tekir kedisi eşiğe uzanmış, bir yandan örselenmiş tüylerini kedisi eşiğe uzanmış, bir yandan örselenmiş tüylerini düzeltmek için yalarken bir yandan da az ilerdeki çöplükte düzeltmek için yalarken bir yandan da az ilerdeki çöplükte sallana sallana gezinen kargaya bakıyordu.sallana sallana gezinen kargaya bakıyordu.

Bu parçada geçen aşağıdaki sözcüklerden hangisi, Bu parçada geçen aşağıdaki sözcüklerden hangisi, sözcük türü bakımından ötekilerden farklıdır?sözcük türü bakımından ötekilerden farklıdır?

A) dikilecek B) konmuş

D) örselenmiş E) gezinen

(2003-ÖSS)(2003-ÖSS)

C) durmadan

Genel UyarılarGenel Uyarılar

1.Eylemsiler olumsuzluk eki alabilmeleri bakımından 1.Eylemsiler olumsuzluk eki alabilmeleri bakımından isimlerden kişi ve kip eki alamamaları bakımından da isimlerden kişi ve kip eki alamamaları bakımından da fiillerden ayrılır.fiillerden ayrılır.

Arabayı çizen çocuk bizi görünce ortalıktan kayboldu.Arabayı çizen çocuk bizi görünce ortalıktan kayboldu.

Toplum sorunlarını anlatması onun için iyiydi.Toplum sorunlarını anlatması onun için iyiydi.

2.Eylemsiler yan cümle kurar, hangi öğe içinde eylemsi 2.Eylemsiler yan cümle kurar, hangi öğe içinde eylemsi varsa o öğe bir yan cümledir.varsa o öğe bir yan cümledir.

Büzüldüğü köşeden dişleri birbirine çarpa çarpa onu Büzüldüğü köşeden dişleri birbirine çarpa çarpa onu

seyrediyordu.seyrediyordu.D.T Z.T N.

Yük.

(Yan cümle) (Yan cümle)

Beni dinleyen herkese teşekkür etmek  istiyorum.

Sen gülünce güller açar Gülpembe

Sanat eserinde hayattan alınmış öğeler kullanılmalıdır.

3.Bir cümlede eylemsi sayısı kadar yan cümle vardır.3.Bir cümlede eylemsi sayısı kadar yan cümle vardır.

4.Eylemsiler yargı bildiren sözcüklerdir. İçinde fiilimsi 4.Eylemsiler yargı bildiren sözcüklerdir. İçinde fiilimsi buluna tek cümleye girişik bileşik cümle denir.buluna tek cümleye girişik bileşik cümle denir.

5.Eylemsi eklerinin hepsi yapım ekidir, eylemsiler de 5.Eylemsi eklerinin hepsi yapım ekidir, eylemsiler de türemiş sözcüklerdir.türemiş sözcüklerdir.

6.Eylemsiler ekfiil alarak yüklem olabilirler.6.Eylemsiler ekfiil alarak yüklem olabilirler.

Amacı ona sürpriz yapmaktı.

Yük.N. (Yan cümle)

Yük.Z.T. Öz. Cümle Dışı(Yan cümle)

Yük.D.T Öz. (Yan cümle)

(Yapmak – idi)

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağfiil (ulaç) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağfiil (ulaç) yokturyoktur??

A) Sen de eşyalarını kolayca taşıyabilirsin.

B) Çocuklarını düşünmeden geçirdiği tek gün yoktu.

C) Buradan ayrılırken özel eşyalarını bile almamıştı.

D) Olanları düşündükçe çıldıracak gibi oluyordu.

E)Bize veda ederken oldukça kırgın görünüyordu.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde isimfiil, yüklem görevindedir?

A) Buna karşı çıkanlar, kafalarını işletmeye üşenenlerdir.

B) Hiçbir toplum, tarihin hiçbir döneminde yalnız olmamıştır.

C) Bu aşama, bir içerik belirleme dönemidir.

D) Oraya yerleşir yerleşmez ilk işimiz, kiralık ev aramaktır.

E) Ona bir şeyi anlatmak, deveye hendek atlatmaktan güçtür.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yan cümlecik, Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yan cümlecik, görevi yönünden ötekilerden farklıdır?görevi yönünden ötekilerden farklıdır?

A) Onun ikide bir kahkaha atmasına çok kızıyorduk.

B) Geç gelen öğrenciye öğretmen kızdı.

C) Bu elbiseyi yeni açılan bir mağazadan aldım.

D) Babasının söylediği sözler, ona rehber olmuştu.

E)Şimdi söyleyeceklerinize kimse inanmayacaktır.

Televizyonların dilimize karşı özensizliği, görevlendirdiği sunucularda da kendisini gösteriyor. Okuduğunun anlamını tam bilmeyen, kelimeleri doğru dürüst seslendirmeyen, vurgulaması yetersiz kişiler eğer fiziksel açıdan güzellerse televizyonlarda başköşeye rahatça oturabiliyorlar.

Yukarıdaki parçada kaç tane eylemsi (fiilimsi) Yukarıdaki parçada kaç tane eylemsi (fiilimsi) kullanılmıştır?kullanılmıştır?

A)1 B)2 C)3 D)4 E)5

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde adlaşmış sıfatfiil Aşağıdaki cümlelerin hangisinde adlaşmış sıfatfiil kullanılmıştır?kullanılmıştır?

A)Başarmak için gece gündüz demeden çalışıyordu.

B) En iyi vatandaş, mesleğinde başarılı olmaya çalışandır.

C) Kiralık ev aramanın zorluğunu ben de biliyorum.

D) Hayatta karşılaşacağımız acılara dayanabilmeliyiz.

E) Onu bir de senin ağzından dinlemeyi çok isterdim.

Aşağıdaki dizelerin hangisinde altı çizili sözcük eylemsi (fiilimsi) değildir?

A) Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak

B) Bastığın yerleri “toprak” diyerek geçme, tanı

C) Her cerihamdan, ilahi, boşanıp kanlı yaşım

D) O zaman yükselerek arşa değer belki başım

E)Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak