Filmska umjetnost u BiH

Nauka o filmu – filmologija :- teorija filma- historija filma- filmska kritika

Osnova filma je scenarij > priča koja služi da se snimi film.Prva filmska predstava puštena u Parizu 28.12.1895.Filska teorija se bavi filmskim jezikom, njegovim dijelovima i upotrebom, te različitim konceptima njegove upotrebe.Postoje dvije teorijske škole:

1. Škola braće Lumiere2. Škola Georgesa Meliesa (Žorža Melijesa)

Škola braće Lumiere > snimali stvarnost bez da su na nju intervenisali -- na neki način svoje filmove nisu unaprijed režirali, iz njihove škole proizišao je dokumentarni film.

Škola G. Meliesa > insistirala na tome da se stvarnost ispred kamere pripremi (imisli, uredi, odigra, odglumi...). Najpoznatiji Meliesov film „ Put na mjesec“ => snimljen po romanu Julesa Verna.

Filmovi:Savršeni krug – Ademir KenovićNičija zemlja – Danis TanovićRemake – D. MustafićLjeto u Zlatnoj dolini – Srđan VuletićGori vatra – P. ŽalicaKod amidže Idriza – P. ŽalicaSasvim lično – Nedžad BegovićDobro uštimani mrtvaci – B. FilipovićGo West – A. ImamovićNafaka – J. DurakovićSve džaba – Antonio NuićArmin – Ognjen SviličićGrbavica – J. ŽbanićNa putu – J- ŽbanićTeško je biti fin – S. VuletićŽivi i mrtvi – Kristijan MilićSnijeg – Aida BegićDjeca – Aida Begić

Filmski kadar-to je ona dužina filmske trake (snimljeni dip filma) od uključenja do isključenja kamereOsobine filmskog kadra su:

a. dužinab. pokretc. plan ili izrezd. ugao ili rekurs

Dužina-film u prosjeku traje 80 – 100 min, sa oko 600-800 kadrova-dužina je ovisna o temi i rediteljskom stilu, ona određuje (filmski kadar) ritam filma-u akcionim filmovima broj kadrova je do 2000, drame 600-800-dužina – ritam- kadar može biti statičan i dinamičanKadrovi su statični ili dinamični ovisno o pokretu kamereDjelimo ih i na odnosu na promatrača na: a. objektivneb. subjektivnec. režiserskeObjektivni kadar ostavlja dojam realističnosti i objekti ili prostor tako snimljeni izgledaju kao da se gledaoci tj. mi nalazimo na mjestu snimanja. nekad se naziva i pripovijedanje u 3. licu.Subjektivni kadar prikazuje viđenje jednog lika iz filma: kamera gleda umjesto njegaRediteljski razlikuje se od subjektivnog i objektivnog po nekom posebnom viđenju objekta koji se snima i najčešće je komentar radnje koja se snima.

PokretOvisno o kretanju kamere razlikuju se statični i dinamični kadrovi. Osnovne vrste pokretne kamere su:a. Panorama nastaje kada se statična kamera okreće oko svoje ose ili se okreće oko horizontalne ose.Ima funkciju snimanja prostora, a posebna vrsta panorame je tzv. filaž što je brzi brišući pokret kamerom; filaž nas prebacuje s jednog mjesta na drugob. Far kamera se pokreće zajedno sa postoljem na kom se nalazi (auto, voz) ili tzv. doli-kolica i vožnjom se kamera približava, udaljava pored objekta. A može biti unaprijed, unatrag, ili bočna vožnja.Kamera na ramenu sugerira prisnost sa likom, iako ta prisnost može biti i agresivna, vrlo indiskretnaSteady cam – kamera u rukama snimatelja, ali je miran Planovi prostora su:polutotal prostor npr. jedne ulicetotal obuhvata prostor npr gradske četvrtidaleki total obuhvata ogroman prostor, npr. morske pučine, prerije, pustinje itd.

Planovi radnje ili akcijeSrednji plan obuhvata npr. grupu ljudi i radnju koju radeAmeriken plan kojim je obuhvaćen lik od koljena do tjemenaPlan lika:Bliži plan prikazuje osobu od pojasa do tjemenaKrupni plan prikazuje liceDetalj oko, uho..kazaljke...

Rakurs ili uglovi-određen je prema kameri snimanja s obzirom na njenu visinu.1. Normlani ugao snimanja dobija se postavljanjem kamere u odnosu na visinu koja je otprilike jednaka visini čovjeka prosječne visine; slika tako dobijena sugerira „normalni“ odn. nikakvom posebnošću2.Svako uzdizanje ili spuštanje kamere po vertikali u odnosu na objekat mijenja moguću vaćnost objekta u odnosu na promatrača; tako npr. uzdizanje kamere unižava (smanjuje vrijednost) objekta snimanja i obrnuto – njeno spuštanje po vertikali daje na značaju vrijednosti objekta koji se snima.3. Ekstremno visoko postavljena kamera naziva se ptičja perspektiva (obj. tako snimljen postaje nevažan odn. minimalan u očima posmatrača)

Ekstremno spuštena kamera pretvara objekt snimanja u nešto što je moćno i naziva se žablja perspektiva.

Nastanak (produkcija) filmskog djela

Produkcija – pojam kojim se definira sve što ulazi u proces koji započinje idejom a završava montinarim filmskim djelom.Pretprodukcija:

1. Faza produkcije: Producent je proizvođač i vlasnik filma pa prema tome i njegov prodavač. Filmove otkupljuju distributeri (vl. kino dvorana)

2. Ideja filma: npr. ljubavni film; ratna priča; ljubav različitih nacionalnostiNakon ideje piše se sinopsis – osnova filmske priče (1-3str.) i u sinopsisu su dati: likovi, mjesto i vrijeme radnje, gruba osnovna fabula i tema filma.

3. Treatment je tekst od 5-10str. u kojem je detaljnije ispričana radnja filma te se osim glavnih pojavljuju i sporedni likovi; također bez dijaloga, osim nekog iznimno važnog po cjelinu filmske priče. Treatment i scenarij piše scenarista filma.

4. Scenarij obuhvata sve dijaloge, opise, detaljno zbivanje filmske priče, sukobe među likovima, zaplete, rasplete filma. Nekih 100-120str. Scenarij se može pisati po izvornoj priči ili po romanu.

Reditelj upravlja procesom snimanja.Casting menadžer sa rediteljem bira glumce.Reditelj bira direktora fotografije/ koordinatora kamere i kompozitora

Pisanje knjige snimanja:-piše je reditelj filma i ona sadrži opise svih kadrova jednog filma odn. sadrži scenarij pretočen u filmske kadrove.Gvozdena knjiga snimanja obuhvata detaljno razrađene kadrove, replike, opsie scene i sl. od prvog do posljednjeg kadra. A. Hičkok pisao takve knjige.Plastične knjige snimanja koje dozvoljavaju i omogućavaju improvizaciju tokom snimanja.

Postprodukcijanajvažnije u postpr. jeste montaža filma i ona je sama po sebi umjetnički nastrojena. Najznačajnija škola montaže nastala u sovjetskom revolucionarnom filmu; najpoznatiji i najznačajniji filmski reditelj koji je usavršio principe i metode umjetnosti filmske montaže -> Sergej Mihajlovič EjgenštejnU postpr. se tekođer filmu dodaje filmska muzika , mijenja boja, dodaju zvuci da bi se na kraju dobila gruba kopija, prva kopija koja se šalje na festivale. Montaža traje neki mj do mj i po dana.

Filmska interpunkcija-ima sličnu funkciju kao i jezik interpunkcije, a to je da bi spajala u filmske kadrove i scene.Zatamnjenje: kadar postaje postupno sve tamniji do potpune tmine; time se sugerira definitivni kraj nekog zbivanja pa je korišteno na kraju neke sekvence ili na kraju filma.Fade out: je takva montažna spona kod koje se kadar pojavljuje iz potpunog mraka – osvjetljenost sugerira neko novo razdoblje u filmu pa se često javlja iza zatamnjenja.Pretapanje: nastaje tako da jedan kadar nestaje u tmini doke se preko njega iz tmine javlja drugi do punog osvjetljenja; koristi na prelazu sekvenci – prolaženje vremenaZastor: jedan kadar prelazi preko drugog postupno ga gurajući u horizontalnom ili vertikalnom smjeru.Rez: montažna spona koja je praktični nevidljiva jer traje oko jedne stotinjke; dobija se prostim lijepljenjem kadra na kadar.

Organizacija filmske pričeKao i svaka druga narativna umjetnost i filmska se priča organizuje ili dijeli oko nekih strukturalnih – kompozicionih sastavnica. Obično se narativni dijelovi filma organiziraju kroz proces montaže tako da skupina kadrova snimljenih na jednom mjestu organizuje filmsku scenu. Filmska sekvenca nastaje okupljanjem filmskih scena po kriteriju zbivanja u nekom širem prostoru i sa izmijenjenim setovima.

Filmski rodoviFilmski rod je najšira klasifikacijska odrednica i ona obuhvata:

1. Dokumentarni film2. Igrani film3. Animirani film4. Eksperimentalni film5. Obrazovni film6. Propagandni film

Dokumentarni film: to je takvo filmsko djelo koje se tematski i sadržajno oslanja na stvarne događaje (nefikcionalno) djelo. Tema doku filma (stvarni, istinit događaj ili lik) prikazana je svom stvarnom, prirodnom, društvenom odn. životnom kontekstu, što znači da se u njemu ne glumi, set se ne određuje i koriste se stvarni, realni zvuci iz prostora;Pojam doku filma uveo je 1926. godine John Grierson i prvobitno je time označan putopisni film.Jean-luc Godard: „Svi veliki filmovi teže k tome da postanu dokumentarni, a svi veliki dokumentarni teže igranim.“

Igrani film: nastaje po fikcionalnoj priči, snima se sa glumcima i na unaprijed pripremljenim prostorima; razlikuju se žanrovski igrani filmovi (Holivud, Bolivud) i autorski film ( ugl. miksanim žanrom i sa izraženim autorskim, umjetničkim stavom o određenoj temi)

Animirani filmovi su svi filmovi u kojima se animiraju različiti objekti, lutke, crteži, boje, a da se pritom snimanje vrđi sliku po sliku; te slike bivaju oživljene tehnikom filmske projekcije.

Igrani filmovi se dijele po žanrovima koje predstavljaju uže klasifikacije i definirani su uglavnom temom filma, tako npr. postoje slijedeći žanrovi:-Filmska drama (ljuv+bavna, psihološka, socialan, politička, romantična..)-Naučno-fantastični je svaki onaj koji se u svojoj osnovnoj priči temelji na naučnim činjenicama ili pretpostavkama.-Fantastični filmovi: priča se zasniva na izmišljenim, nepostojećim svjetovima, mitovima, bajkama...-Western je žanr čija se priča zbiva sredinom 19st. u S.A.D.-u na tzv. divljem zapadu a čiju ikonografiju sačinjavaju sljedeći elementi: revolver. laso, salon, jahač, dvoboji...-Kriminalistički film zasniva se na priči kojoj su suprotstavljeni elementi krimosi i detektiviFilmnoir je pravac u krimi filmu u kojem su izmješani pojmovi dobra i zla.

Nasuprot žanrovskih filmova je autorski film koji narušava granice žanra i pravi se izvan svih žanrovskih odrednica.