Универзитет “ Св. Кирил и Методиј “ - СкопјеПравен факултет “Јустинијан I “

Мастер студииФинансии и финансово право

Финансирање на единиците на локалната самоуправа во Словачка

-Научно истражувачки труд-

Студент: Ментор:Ирена Савовска 41312 Доц. Д-р Александра Максимовска Велјановски

Април 2011СКОПЈЕ

0

Содржина

Кратка информација за трудот 2I. Вовед 3

II. Локална самоуправа во Република Словачка 4 1.Структура и функции на локалната самоуправа 4 2.Финансирање на локалната самоуправа во Словачка до 2000 година 5 2.1.Структура на локалните буџетски приходи 6 2.2.Структура на расходите на локалната самоуправа 9 3.Финансирање на локалната самоуправа во Словачка по 2000 година 11

III. Заклучок 15

1

Кратка информација за трудот:

Целта на овој научно истражувачки труд е да го прикажам начинот на кој се обезбедуваат

основните потреби на единиците на локалната самоуправа во Словачка преку нивните

основни и дополнителни извори на финансирање. Понатаму, се анализира пристапот на

единиците на локалната самоуправа до изворите на финансирање и правото на слободно

или ограничено располагање со истите, како во минатото така и денес. Во заклучокот на

трудот се дава завршна анализа и мислење за се она што е детално обработено во трудот.

Користени методи:

Во овој труд се користени следните методи: правен, историски, компаративен метод и

интернет пребарување на релевантни информации од областа на локалната самоуправа во

Република Словачка.

2

I. Вовед

По завршување на Кадифената револуција (Velvet Revolution), во рок од една година во

ноември 1989, во Чехословачка биле одржани локални избори и била воспоставена

локалната власт. Во исто време, имало придвижување за поделба на два дела на

Чехословачката федерација, која што поделба се реализира во 1993 година. Поради

историски причини, системите на локалната управа во Чешка и Словачка секогаш биле

различни, а патеките на нивните реформи започнуваат се повеќе да отстапуваат и да се

разликуваат од 1990 година. Но и во двата случаи, било побарувано правото за историски

независни заедници и за повторно воспоставување на нивниот статус како локални власти

– реакција за присилното спојување на локалните заедници за време на комунистичкиот

режим.1 Барањето било исто така и за нивно оддалечување од советскиот модел на

хиерархиска, политичка и административна подреденост на локалните овластувања, и за

воспоставувањето на слободно избрани локални совети со значаен степен на локална

автономија. Овие барања уживаат висок политички приоритет во двата дела на

федерацијата во деновите на Кадифената револуција. Така, Актот на националниот

словачки совет 369/1990 го призна правото на секоја заедница да има своја локална власт.

Резултатот бил доделување на локален статус на многу голем број на јурисдикции: 2834 за

популација од 5.2 милиони. Уставот на Република Словачка исто така ги признава

конституционалните права на локалните власти.2 Принципите на локалната самоуправа

биле дополнително засилени со прифаќањето на Европската повелба за локална

самоуправа во 2000 година и со процесот на пристапување кон ЕУ, кој е комплетиран на 1

јануари 2004 година.3

II. Локална самоуправа во Република Словачка

1 Во 1947 постоеле 3 362 општини во Словачка; од 1980 овој број бил намален на 2 725 (Faltan and Krivy,1999: 103)2 Chapter 4 of the new (1992) Constitution of the Slovak Republic3 Иако децентрализацијата била услов за прием во ЕУ, на крајот произлезе дека преговорите за пристапување кон ЕУ обрнале многу малку или не обрнале воопшто внимание на овој аспект (Bryson and Cornia, 2004: 277)

3

1.Структура и функции на локалната самоуправа

Со поделбата на федерацијата, системот на локална самоуправа во Словачка продолжува и

понатаму да се дели, со што локалната самоуправа почетниот период по осамостојувањето

е составена од:

- Села – законски, секое село мора да има своја локална самоуправа

- Градови – постојат 136 градови во Словачка

- Делови од градови – области кои своите компентенции ги делат со локалната

самоуправа на градот на кој што припаѓаат

- Главен град Братислава и втор по големина град Косице – за статусот на овие

градови постојат посебни закони.

Основните функции кои биле пренесени на локално ниво се урбанистичките услуги,

станбените услуги и физичката инфраструктура, комуналните услуги и економскиот

локален развој, заедно со некои културни, спортски и социјални услуги.

Деконцентрираната државна администрација во периодот од 1999 до 2000 година е во

голема мера одговорна за финансирање на локалните јавни служби, особено

образованието (60.8% од вкупните расходи), социјална грижа (24%), култура (2.4%),

локален јавен транспорт (2.2%) и финансирање на капиталните расходи во здравствената

грижа (0.6%). Со тек на времето, единиците се овластени да преземаат повеќе активности

со цел поддршка на локалната економија, вклучувајќи го и користењето на сопствените

ресурси за поддршка на компаниите лоцирани под нивна јурисдикција. Други важни

локални услуги, како што се образованието и здравството, заедно со планирањето и други

регулаторни функции, остануваат во рамките на државната администрација на регионално

ниво се до 2003 година. Како дел од реформите 2002/2003, одговорностите за основното

образование биле префрлени на локално ниво, додека средното образование останува на

регионално ниво. Зголемувањето на овластувањата за локалниот економски развој и

територијалното планирање исто така се пренесуваат на локално ниво.

2.Финансирање на локалната самоуправа во Словачка до 2000 година

4

Економскиот развој станал посебно важен за време на периодот на економската

транзиција во 1990, со колапсот на многу од поранешните државни претпријатија и брзиот

пораст на невработеноста.4 Како резултат на тоа, но и на бројни други причини, системот

на финансирање на општините, кој е најдискутабилен во рамките на развојот на системот

на локалната самоуправа, во 1998 година ги има следните карактеристики:

- Поради ниската пропорција на приходи, финансискиот систем на општините е

нестабилен.

- Економските услови под кои општините функционираат се нестабилни и

непредвидливи.

- Самостојните буџетски приходи се ограничени со заедничките даноци, но овој

елемент сеуште не е стабилизиран; структурата, основата, областа и процентот на

општинските даноци во склоп на заедничките даноци се менуваат често.

- Општинските приходи се врзани за општинскиот имот. Приходите од имотот

изнесуваат 12% од општинските приходи, а нерешените сопственички односи и

разновидната сопственост ги поткопуваат можностите за зголемување на овие

приходи. Исто така сеуште не е е предвидена продажбата на општинските имот

како извор на приходи.

- Системот на финансиско изедначување не е доволно развиен за да реагира на

продлабoчувањето на социјално-економските разлики во општините.

- Системот на капитално буџетирање не е имплементиран на локално и државно ниво.

Имено, во овој период Словачка го нема ратификувано дополнувањето на членот 9 од

Европската Повелба за локална самоуправа за финансирање на локалната самоуправа,

бидејќи постоечкиот систем не одговара на неговото исполнување. Правото на локалните

органи да имаат соодветни сопствени извори за финансирање, фер финансиско

изедначување, бесплатни субвенции и советување во врска со нацрт законите во рамките

на локалната самоуправа, се главните проблематични области. Секоја година, локалната

самоуправа се бори за зголемување на државните буџетски средства кои се наменети за

неа, што не се покажува како доволно успешно.5

2.1.Структура на локалните буџетски приходи4 Во јануари 2003 година, стапката на невработеност била 17.7%, со големи регионални несразмерности (Buček, 2005: 109)

5

Со цел да се види како се движат буџетските локални приходи низ годините, во

продолжение приложувам табеларен приказ на нивниот историски развој.

Табела 1.Развој на буџетските локални приходи 1991-2000 (СКК милиони)

1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 20001.Даночни

приходи 3564.5 7541.8 10 945 9576.3 8544.9 10163.1 10569.4 11402.2 11608.5 12799.2

Данок на

доход

вкупно

2683.5 5656.3 5647.4 5583.3 5089.3 5 857.3 6 070.3 6 817.1 6 855.1 7 666.9

Персонален

данок на

доход

3946.1 3525.4 4 656.0 5 459.2 5 875.1 6 440.2

Данок на

добивка 1637.2 1564.4 1 200.4 786.3 1 357.9 980.0 1 226.7

Данок на

имот 1610.9 2032.0 2051.8 2 861.0 3 124.1 3 199.5 3 352.6 3 606.2

2.Неданочни

приходи 4649.4 6450.9 5999.5 7774.2 8965.5 8 992.6 10294.8 10646.6 9 116.6 10691.6

3.Донации

(субвенции) 7960.8 6634.1 3017.8 1795.3 1494.5 3608.7 5026.3 3784.6 3362.3 3739.4

тековни 2275.4 1587.6 1149.5 840.1 883.3 1377.4 2155.9 1950.0 1859.6 1843.7

капитални 5685.4 5046.5 1868.3 955.2 611.2 2231.3 2870.4 1834.6 1502.6 1895.7

4.Кредити 404.0 1003.7 926.8 3231.0 2565.7 2733.2 2942.7 3162.9 6302.8

5.Други

приходи 93.8 161.9 96.5 93.4 124.3

Вкупно 16578.7 20626.8 20966.0 20072.6 22236.0 25423.9 28785.5 28872.6 27343.5 33657.4

*Извор: Bercík 1999, State Financial Statement 1997, 1998, 1999 and 2000.

Од приложеното може да се заклучи дека во почетокот на 1993 година, даночните

приходи учествуваат со најголем дел во приходите во локалните буџети. Ситуацијата

кореспонденира со фактот што даночните приходи треба да бидат главни приходи во

локалната самоуправа, односно основата на локалната буџетска автономија. Тие го

постигнале својот максимум во 1993 година кога изнесувале 52.2% од вкупните приходи,

5 Делот од приходите кои што го добиваат општините од годишниот државен буџет изнесува околу 1/3 од локалните буџетски приходи.

6

а од тогаш, нивниот удел изнесува околу 40% од вкупните локални буџетски приходи. Во

овој период, општинските даночни приходи главно се формирааат од државните даноци

(пресонален данок на доход, данок на добивка и данок на патишта), при што локалната

самоуправа нема директни влијание врз овие даночни приходи.

Данокот на имот е општински данок.6 Од 1993 година, тој станал стабилен елемент за

приходната страна од локалните буџети и истиот опфаќа данок на земјиште, данок на

згради и данок на апартмани и нерезидентни простории во објекти со апартмани (данок на

апартмани).7 Општините со 4001 – 5000 жители имаат постојано највисоки приходи од

овој данок. Дури и двата најголеми градови во Словачка собираат околу 78% од нивните

приходи по глава на жител во 2000 година. Тоа се должи на фактот што во овие општини,

преовладуваат семејните куќи и тоа што производните капацитети се лоцирани токму

таму. Најзначајната карактеристика која влијае на диференцијацијата на даноците е

фактот што стапките на данокот на имот не ја изразуваат вредноста на имотот, додека пак

поради почитувањето на коефициентот на вредноста на териториите на дадените

општини, некои даночни приходи во најмалите општините се споредливи со, во некои

случаи, со приходите на најголемите села или градови.8 Така во 2000, единствено

општините со над 20 001 жители (покрај општините со 40 001-50 000 жители) собирале

повисоки приходи по глава на жител во споредба со најмалите општини. Во однос на

малите општини, тие имаат ниско ниво на данок на имот во инвестициските области и

постојат тоа што располагаат со големи парцели земјоделско земјиште на нивна

територија. Ваквите податоци табеларно се прикажани во следната табела, од која може да

се видат расположливите приходи од данокот на имот низ годините, по глава на жител:

Табела 2.

Приходи од данок на имот по глава на жител (СКК)

6 Данокот на имот е ексклузивен општински данок и се пресметува како заеднички именител на стапките на одделните видови на данок на имот, кои се утврдуваат од страна на Министерството за финансии на Република Словачка.7 Во 1993, то изнесува 14.7% од даночните приходи, што претставува 7.7% од вкупните приходи. Почнувајќи од 1996, тој константно изнесува околу 28% од даночните приходи на локалната самоуправа.8 Данокот на имот сеуште е базиран на површината наместо на вредноста на имотот. Локалните единици имаат право да воспоставуваат даночни стапки, но тие се неподготвени за зголемување на тарифите на домашниот имот, бидејќи претпочитаат да ги зголемат тарифите за бизнис имотите.

7

Под

500

501-

1000

1001

-200

0

2001

-300

0

3001

-400

0

4001

-500

0

Над

500

1

5001

-10

000

10 0

01-2

0 00

0

20 0

01-5

0 00

0

50 0

01-1

00 0

00

Над

100

000

1993 448 451 439 442 407 607 322

1995 509 472 463 429 417 642 314

1996 549 483 506 511 462 750 505

1997 515 447 506 442 430 947 535

2000 507 428 462 417 403 855 531 417 440 526 520 671

*Извор: Bercík 1999, Ministry of Finance of the SR

Неданочните приходи достигнуваат 28- 41% од вкупните приходи на годишно ниво.

Трансферите од буџетските и донаторските организации, трансферите од средствата од

претходната година и приходите од изнајмувањето на објектите се главните извори на

неданочни приходи за сите општини без оглед на големината. Во групата на неданочни

приходи спаѓаат исто така и приходите од капитални средства, со што единиците на

локалната самоуправа кои не можат да ги покријат своите инвестициски планови бидејќи

не располагаат со доволно даночни приходи, тоа може да го надополнат со продажба на

нивните имоти, при што најмалите општини достигнуваат најмали приходи бидејќи тие

немаат погодни имоти за продажба.

Трансферите од државниот буџет претставувале значаен дел од локалните приходи во

првите години од постоењето на локалниот буџет, што може да се согледа од

приложениот табеларен приказ.

Табела 3.

Буџетски трансфери по глава на жител во 2000 година (СКК)

8

Под

500

501-

1000

1001

-200

0

2001

-300

0

3001

-400

0

4001

-500

0

5001

-10

000

10 0

01-2

0 00

0

20 0

01-5

0 00

0

50 0

01-1

00 0

00

Над

100

000

Тековни

трансфери

593.5 418.8 292.9 222.8 166.8 123.1 140.6 37.3 33.5 241.3 1230.1

Капитални

трансфери

289.9 297.2 375.1 385.9 144.3 303.1 429.5 313.5 154.3 315.6 769.1

Вкупно 883.4 716.0 668.0 608.7 311.0 426.1 570.1 351.2 187.8 556.9 1999.2

*Извор: Министерство за финансии на Република Словачка

Во 1995 година тие изнесувале 6,7% од вкупните приходи, најнискиот износ што постоел.

По нивното зголемување за 17,5% во 1997, тие се намалиле на 11.1% од вкупните приходи

во 2000. Капиталните трансфери преовладувале во 1991 и 1992, додека во следните

години, сепак, инвестициите и тековните трансфери биле приближно избалансирани.

Општините со над 100 001 жители бележат највисоки приходи по глава на жител, што

главно се должи на субвенциите за проектот за масовниот јавен превоз во одредени

градови во износ од 1 325 милиони СКК во 2000 (3.9% од вкупните приходи). Прилично

високи опптински приходи за оние со 3 000 жители, произлегуваат од субвенцијата за

обезбедувањето на услугите на локалната самоуправа (СКК 450 милиони во 2000).

Дополнителни извори на овие приходи биле придонесите од страна на државните фондови

за инвестирање на активностите во овие општини ( комуналната конструкција).

2.2.Структура на расходите на локалната самоуправаБуџетските расходи може да се поделат на тековни и капитални расходи, при што

обезбедувањето на заеми, имотните обрвзници и ратите за долговите се регистрираат

одделно. Износот на тековните расходи (плус долговите поврзани со расходите) и

капиталните расходи осцилираат по следниов редослед 58.6% - 41.4% -76.7% - 23.3% за

време на последните 10 години. Почнувајќи во 1997 година износот на расходите се

зголемува во корист на оперативните расходи до 76.7% во 2000 година, додека вкупниот

износ на тековните и капиталните расходи бил повеќе или помалку идентичен за сите

општини без оглед на нивната големина. Општините со 2001-3000 жители постигнале

9

помал износ на капиталните расходи кои изнесувале 29% од вкупните расходи, додека

општините со над 100 001 жители искусиле поинаков износ, нивните капиталните расходи

биле само 19% од вкупните приходи. Она што мора да се наведе како непобитен факт е

тоа што овој процент на капитални расходи, меѓу другото, потекнува од високите долгови

поврзани со расходите. Во однос на оперативните расходи, нивното зголемување на

сметка на капиталните расходи, резултира со недостаток на средства за развој на

општинската економија и други капитални расходи поврзани со обезбедувањето на

општинските услуги, со што таквото зголемувањето, ги присилило општините да

позајмуваат средства за да ги реализираат своите развојни проекти. Процентуалниот износ

на тековните и капиталните расходи по глава на жител се прикажани во следната табела:

Табела 4.

Структура на локалните буџетски трансфери во 2000 година (СКК)

Под

500

501-

1000

1001

-200

0

2001

-300

0

3001

-400

0

4001

-500

0

5001

-10

000

10 0

01-2

0 00

0

20 0

01-5

0 00

0

50 0

01-1

00 0

00

Над

100

000

Оперативни

расходи +

кредити во

врска со

расходите

(%)

79.0 75.5 71.6 71.0 73.7 74.5 73.3 74.0 76.1 75.3 81.0

Капитални

расходи

(%)

21.0 24.5 28.4 29.0 26.3 25.5 26.7 26.0 23.9 24.7 19.0

*Извор: Министерство за финансии на Република Словачка

Личните расходи во локалните буџети се вториот најзначаен дел од оперативните

расходи.9 Локалната самоуправа во Република Словачка вработува околу 50 000 луѓе, со

што, следствено на тоа, малите општини кои имаат помалку од 500 или 1000 жители,

имаат највисоки расходи по глава на жител за плати и за социјално осигурување. Овие

расходи се намалуваат со зголемување на големината на општината, па така расходите во

општините со над 5 001 жители се помали, па токму поради тоа, овој факт најчесто се 9 Примарно место во оперативните расходи имаат расходите за набавка на стока и услуги.

10

користи како аргумент за соединување на општините. Во најголемите две општини,

Братислава и Косице, расходите рапидно се зголемуваат за скоро двојно повеќе од

категоријата општини со повеќе од 5001 жители, каде што платите претставуваат

најголеми расходи. Она што е карактеристично е што бројот на вработените во локалната

самоуправа е исто така многу поголем во овие градови, отколку во другите градови за

време на двостепената организација на локалната самоуправа.

Во однос на капиталните расходи, нивното учество бележи пад и тоа од 37.6% во 1997 на

23.3% во 2000 година. Ова намалување се должи на слабеењето на инвестициските

активности на локалната самоуправа во последните неколку години, при што

намалувањето на капиталните расходи е забележано во сите општини . Најмалите

општини регистрираат најмали капитални расходи што главно се должи на нивната

финансиска опременост, додека највисоките расходи по глава на жител биле постигнати

во општините со над 100 001 жители: Братислава и Косице.10 Локалната самоуправа

сакала да изврши што е можно повеќе инвестициски активности пред завршување на

нејзиниот мандат. Така до крајот на нивниот мандат, 1997/1998 година, локалната

самоуправа ги реновирала централните плоштади во своите градови, со што Словачка

била сведок на откривањето на многубројни обновени плоштади, непосредно пред

одржувањето на парламентарните и локалните избори во 1998 година, а како резултат на

сеите овие активности биле зголемувањето на капиталните расходи.

3.Финансирање на локалната самоуправа во Словачка по 2000 година

Со пристапувањето на Република Словачка во Европската унија, како неопходни за

спроведување се поставија многу цели и реформи, со цел приспособување на системот на

финансирање на Словачка со законодавството на Европската унија. Територијалната

структура на Словачка се состои од 2887 општини и 8 високо територијални едини.11 Со

цел успешно интегрирање и воспоставување на ефективен систем на финансирање,

Република Словачка подготвува програма за буџетирање за територијалните самоуправи и

пристапува кон спроведување на финансиската реформа чии што цели се независноста,

10 Братислава забележува примат во поглед на овие расходи бидејќи Косице заглавил со своите долгови за време на 2000 година.11 Високите територијални единици во Република Словачка започнуваат да функционираат од 01.01.2002 година.

11

одговорноста, праведноста, транспарентноста и стабилноста на системот.12 Во тој поглед

како предуслови за спроведување на реформата за поставуваат озбебедувањето на

трансферите на компентенциите 2000-2005, даночната реформа 2004 како и спроведување

на фискалната децентрализација 2005. Со исполнувањето на овие предуслови,

финансирањето на изворните надлежности на општините, а тоа се основното образование,

градскиот транспорт, комуналните јавни услуги и основните локални надлежности, се

обезбедува со даночните приходи додека пренесените надлежности се финансираат

согласно буџетските одредби во државниот буџет. Во однос на локалните буџетски

приходи, данокот на имот и понатаму останува ексклузивен данок во општините со што

покрај данокот на имот, постојат и други даноци кои општините може да ги наметнат

согласно своите овластувања, а тоа е се данок за кучиња, за користење на јавни површини,

за престојување, за автомати, за непрофитни машини за игри, данок за влез и престој на

моторните возила во историските делови на градовите како и за нуклеарните објекти.

Исто така, општините можат да наплаќаат локални такси за комуналниот отпад и

градежниот шут, додека данокот за моторни возила, како локален данок, може да биде

воведен од страна на повисоките територијални единици.13 Пренесените надлежности на

локалната самоуправа, и согласно на тоа пренесените финансиски средства за

обезбедување на таквите надлежности, се утврдуваат според одделни критериуми за

секоја општина кои кореспонденираат со примарната цел на имплементацијата на

фискалната децентрализација. Така, распределбата на приходите и расходите за единиците

на локалната самоуправа за периодот 2001-2005 година, како и начинот на кој што се

врши правичната распределба на средствата помеѓу општините може да се видат во

продолжение:

Табела 5.

Вкупни приходи и расходи на општините за период 2001-2005 година (СКК милиони)

2001 2005 Разлика

приходи расходи приходи расходи приходи расходи

Општини 32 718,1 30 585,8 85 409,8 79 215,4 52 691,7 48 629,6

12 http://www.finance.gov.sk13 Act No. 582/2004 Coll. of Acts on local taxes and local charge for municipal waste and small rubble

12

*Извор: Министерство за финансии на Република Словачка, Fiscal Decentralization 05.03.2010

*Извор: Министерство за финансии на Република Словачка, Fiscal Decentralization 05.03.2010

За разлика од 2005 година каде што општинските расходи изнесуваат 79 215,4 милиони

СКК согласно табеларните податоци, во 2007 година расходите се зголемуваат на 87 158

милиони СКК или 2893 милиони евра, како резултат на проширените надлежности и

функции на единиците на локалната самоуправа.14 Со тоа, расходите во 2007 година

опфаќаат 4.7% од БДП на Република Словачка. Во однос на Програмата за буџетирање,

нејзината имплементација започнува во 2004 година со Програмата за буџетирање на

државната управа, како и во 2009 година со програмата за буџетирање на претходно

споменатата Програма за буџетирање на територијалните самоуправи.15 Овие програми се

програми насочени кон остварување резултати, односно претставуваат системи засновани

14 Act No. 583/2004 Coll. of Acts on budget rules of the regional self-government and on amendments and supplements to certain laws

15 Програмата за буџетирање на државната управа е содржана во одредбите на државниот буџет, додека Програмата за буџетирање на територијалните самоуправи е утврдена како амандман на актот за буџетските правила за територијалните самоуправи, септември 2007 година.

13

на планирање на целите и активностите на органите на локалната управа во согласност со

нивните приоритети и алокацијата на достапните буџетски ресурси за програмите, и со

остварување на резултати и ефикасно користење на буџетските реурси. Целите на овие

програми се сведуваат на ефикасно користење на јавните ресурси, одговорност за

постигнување на целите, транспарентност, донесување на квалификувани одлуки,

зголемување на квалитетот на услугите како и на квалитетот на соработката со јавноста.

За реализирање на овие програми, чии главни карактеристики се флексибилноста,

содржајноста и долгорочната перспектива, потребна е политичката поддршка, соработка

со органите и единиците на локалната самоуправа, методолошка поддршка од

Министерството за финансии на Република Словачка, како и ваквиот долгорочен процес

да биде еден од приоритетите на Министерството за финансии.16 Еден дел од овие

програми, кој покрај останатите е посебно значаен, е даночната реформа која започнува да

се спроведува од 2004 година. Таа е една од најважните иницијативи на Словачката влада

за создавање на високо конкурентно и недисторизвно пазарно опкружување. Како таква,

целта на оваа иницијатива, односно целите за кои е наменета даночната реформа се

создавање на поволна инвестициона и бизнис клима за поединците и компаниите,

елиминирање на постоечките слабости и дисторзивните ефекти на даночните закони како

и постигнување на висок степен на праведност со одданочување на сите видови и износи

на приходи подеднакво.17 Со остварувањето на овие цели на даночната реформа, и

реформирајќи го даночниот систем на Словачка во конкурентетн даночен систем, поради

невообичаениот висок степен на ефикасност, транспарентност и недисторзивност, на

согласност на компаниите и економистите од Словачка и од странство, се потврдува

концептот на даночната реформа како еден од најкомпетитивните даночни системи во

рамки на целата Европска унија и ОЕЦД.

III. Заклучок

Од осамостојувањето во 1993 година, па се до денес, Република Словачка поминува низ

еден сеопфатен процес на реформирање на целокупното законодавство, како и на

16 http://www.finance.gov.sk, Program Budgetung 05.03.201017 The Fundamental Tax Reform, December 2004

14

системот на финансирање на регионално и локално ниво. Во однос на финансирањето на

единиците на локалната самоуправа, во почетниот период може да се забележи

деконцентрираното финансирање на локалните јавни служби, каде што учеството на

единиците на локалната самоуправа во финансирањето на своите потреби е сведено на

минимум. Единствено што е карактеристично од самиот почеток па се до денес, е тоа што

данокот на имот останува ексклузивен данок во рамките на општините, и покрај тоа што

како главен недостаток во почетниот период од осамостојувањето, е тоа што неговата

висина не се одразува според вредноста на имотот, туку според неговата површина. Исто

така во овој период како главен недостаток мора да се наведе тоа што, како резултат на

ограничените фискални овластувања на единиците на локалната самоуправа, отсуствува

транспарентноста на буџетските правила, прашањето за јавното мислење се изостава на

сметка на прашањето за политичките и економските промени. Исто така, сметам дека друг

основен проблем при преминувањето кон децентралистичкиот систем е самата идеја за

териотријалната поделба на државата и како компентенциите треба да бидат поделени

помеѓу државната администрација и локалната самоуправа. Проблемот се состои во тоа

што сеуште не постојат региони кои всушност функционираат во реалноста како повисоко

ниво на локална самоуправа, и што поради високиот степен на фрагментација, малите

територијални единици на локалната самоуправа имаат сериозно ограничени финансиски

извори и недостаток од квалификувани креатори на политика.

Сепак, по 2000 година, започнува постепен развој со воведување на бројни политички и

економкси промени, кој развој пред се започнува со реформите 2002/2003 година, а со

самиот пристап во ЕУ на Република Словачка на 1 јануари 2004 година и се отвораат

многу можности, кои што можности со финансиската поткрепа на ЕУ, доведуваат до

реализирањето на даночната реформа 2004 година, фискалната децентрализација во 2005

година како и обезбедувањето на трансферите на компентециите. Имено, со

составувањето на програмите за буџетирање на државната управа и на територијалните

локални самоуправи, како и со прецизно распределување на надлежностите помеѓу

единиците на локалната самоуправа и повисоките територијални единици, со

обезбедување на соодветно самостојни овластувања и финансиски средства за единиците

на локалната самоуправа за разлика од изминатиот период, сметам дека Република

Словачка поставува соодветна и ефективна оперативна рамка за спроведување на

15

фискалната децентрализација и нејзино ускладување на ниво на ЕУ. Исто така, како

посебно значајна треба да се наведе и UNITAS програмата, во чии рамки Република

Словачка, како еден од своите приоритети го поставува понатамошното продолжување на

реформата на даночната администрација со вклучување на царинската администрација, со

цел обединување односно унификација на собирањето на даноците, царинските давачки и

осигурителните придонеси во единствена институција. Сето тоа говори дека Република

Словачка продолжува и понатаму да го гради и да чекори сигурно на својот пат како

држава со економски и политички развиена администрација, која што исто така може да

служи за пример на многу земји потенцијални кандидати за ЕУ, за тоа како со

дополнителни напори и голема волја може да се надминат недостатоците и

несообразностите и да се постигнат значајни резултати, во смисла на воспоставување на

демократски, стабилен и ефикасен фискален систем, согласно законодавството на

Европската Унија.

Користена литература

1. Local Government in Slovakia by Juraj Nemec, Peter Bercik And Peter Kuklis2. Public Perception of Local Government in Slovakia by Magdaléna Bernátová,

Peter Kuklis, L’udmila Malíková, Ivan Roncák and Anna Vanová

16

3. Separate Existences Above All Else—Local Self-Governments and Service Delivery in Slovakia by Jaroslav Kling, Viktor Niznansky´ and Jaroslav Pilát

Интернет линкови

1. The Constitution of the Slovak Republic (Act No. 460/1992)2. Slovak National Council Act No. 369/1990 on Municipalities3. Act No. 582/2004 Coll. of Acts on local taxes and local charge for municipal waste and

small rubble4. Act No. 583/2004 Coll. of Acts on budget rules of the regional self-government and on

amendments and supplements to certain laws5. Официјален сајт на Министерството за финансии на Република Словачка

http://www.finance.gov.sk6. Програма за буџетирање http://www.finance.gov.sk, Program Budgetung 7. Даночна реформа 2004 http://www.finance.gov.sk, The Fundamental Tax Reform,

December 2004

17