Reforma ZgjedhoreFRD, pRo Komisionit t posam parlamentar

adresa: rruga George W. Bush, nr. 15/1, Tirane-mail: frymaere.gazeta@gmail.comdrejtor: Alfred Cakotel: 04 22 42 444mimi: 30 lek

Gazet informative, politike, ekonomike, sociale, kulturore Viti 2, nr. 94. E mart, 15 dhjetor 2015

f. 7f. 6

AmbAsAdoRiLu: Gjyqtar t korruptuar lini vet detyrn, ndryshe do shkoni n burg

FRd pR kosovn: nevoj imediate rikthimii stabilitetit politik dhe institucional

Shqipria nuk prfiton nga plani 5-vjear pr infrastrukturnFRd kundr rritjes s akcizs pr prodhimin vendas. kuvendi t mos e votoj

f. 8-9

f. 3

f. 3

ekonomi

Fryma e Re Demokratike ka mirpritur propozimin e Lvizjes Socialiste pr Inte-grim pr ngritjen e komisionit t posam parlamentar, me qllim miratimin e reforms s re zgjed-hore. Pas raportit prfundimtar t OSBE/ODIHR pr zgjedhjet vendore t 21 qershorit, ku u vrejtn nj sr mangsish dhe sugjerimeve pr ndryshimin e Kodit Zgjedhor, klasa politike, kryesisht partit politike parla-mentare, po orientohen drejt nj qasje pr t br t mundur ri-shikimin e ligjit zgjedhor. Prmes nj deklarate, kryetari i Fryms s Re Demokratike, Bamir Topi nxit partit politike parlamen-tare q t krijojn pa humbur koh komisionin, por gjithashtu ai propozon q t gjitha partit politike t jen pjes...

Ligji pr Pronat, FRD: T marr fund kaosi i ideve pr pronn, tu kthehet pronarve legjitim

Sarkozy fiton Lokalet. Ekstremi i djatht n vend t tret

Euro 2016, ja karakteristikat e kundrshtarve t Kombtares

f. 14f. 7

nga Gjon Kroi f. 5

Mihallaq Totokoopullo f. 4

Nj roman, si t ishte vetja jote n tjetr fat

f. 10-11

Ndal eksodit t parave!...

Prralla vazhdon

Fjala eksod ose dalje sipas greqishtes, e cila sht pr-dorur pr t treguar nj fenomen t dhimbshm social me prmasa biblike, si pr shembull, historin e izraelitve pas vdekjes s Jozefit, kto koht e fundit tek...

Pas masave ekstreme q mori qe-veria pr t rritur taksat, t tra kafsht me ku e ma por edhe ...

viRion GRAci

fokus

IntervIsta

Zgjedhjet n franc sport

Topi: T gjitha partit politike, pjes integrale e procesit t ndryshimeve n Kodin Elektoral

f. 3

Ish t prndjekurit, akoma t prndjekur

f. 2

saga e dmshprblImeve

15 dhjetor 2015 fryma e re 2

politik Zgjidhja e shtjes s prons n Shqipri vrtet sht nj proces i vshtir, por kaosi q po krijohet e zvarrit gjithnj e m shum procesin e kthimit t prons te pronart legjitim

Fryma e Re Demokratike vlerson se shtja e kthimit t prons sht futur n nj kaos q pengon zgjidhjen prfun-dimtare. Parlamenti ka miratuar ligjin pr pronat pak dit m par, i cili parashikon vetm kom-pensimin financiar, ndrsa krijon edhe paqartsi t tjera q kan t bjn me hartn e mimit t toks pr t ciln ka shprehur shqetsim edhe Kshilli i Europs. Fryma e Re Demokratike theksoi prmes nj deklarate se vrtet zgjidhja e shtjes s prons n Shqipri sht nj proces i vshtir, por nga ana tjetr ktu vazhdojn t hidhen ide t cilat shtojn kaosin. Dhe kto nuk bjn gj tjetr vese zvarritin zgjidhjen prfundimtare t shtjes s prons, duke e br kshtu t pamundur q ajo t shkoj t pro-nari legjitim, thuhet n deklaratn e FRD. Ndrkaq, tendenca pr t zvarritur shtjen e pronave deri n kufijt e moszgjidhjes s saj, i ka shkaktuar buxhetit t shtetit nj fatur t majme, si rezultat i ven-dimeve t Gjykats s Strasburgut n favor t pronarve shqiptar. N 25 vitet e pluralizmit politik, do qeveri shtjen e kthimit t prons e ka trajtuar si shtje pr t ciln pret koha. Por edhe n ato raste kur prona sht kom-pensuar, mimi i saj ka qen disa her m posht se mimi i tregut. Padrejtsi pas padrejtsie n kur-riz t pronarve legjitim, edhe pse kta t fundit mund t ken fituar pronn e tyre me vendim gjykate, por shteti dhe qeverit se kan par t arsyeshme t zbato-jn ligjin. Ligji aktual i miratuar nga qeveria e majt, parashikon vetm kompensim financiar dhe jo kthimin e prons fizike.

Ish pronartShoqata e ish pronarve sht

e vendosur ta vazhdoj betejn pr ligjin e ri t pronave n Gjykatn Kushtetuese. Gjat nj deklarate, kryetari i ksaj shoqate, Myrshit Vorpsi, paralajmron qeverin se ish pronart do t ndjekin do rrug ligjore pr t penguar impel-emntimim e ligjit t ri t pronave.

Pasi ligji t hyj n fuqi ne do ta an-kimojm n Gjykatn Kushtetuese. Qndrimi i shoqats dhe i pronar-ve shqiptar sht prgjithsisht i prcaktuar. Ky projektligj nuk i jep zgjidhje problemit, por prkun-drazi varros problemin dhe ne nuk mund ta pranojm nj situat t till, u shpreh ai. N pritje t ven-

dimit t Gjykats s Strasburgut, Vorpsi beson se ai do t jet n ann e ish pronarve dhe kjo sipas tij pasi qeveria ka hartuar nj ligj t al q nuk i jep prgjigje shtjeve kryesore. Patjetr q qeveria shq-iptare nuk ka shkuar atje me detyra t realizuara dhe kjo sht nj e vrtet. Pra po ato detyra q ka pa-

sur nga vendimet e mparshme t Komitetit t Ministrave, ato detyra rezultojn t parealizuara. Sesa ishte detyrimi q shtetit shqiptar ka kundrejt pronarve shqiptare dhe rrugt q do t merreshin pr t realizuar kt kt gj akoma nuk e dim, tha Vorpsi.

Ndrkoh Komiteti i ministrave

t Kshillit t Europs ka vlersur se ligji i prons ka paqartsi sa i prket skems dhe metodologjis q do prdoret pr kompensimin e ish-pronarve dhe u krkon au-toriteteve shqiptare t plotsoj me akte nnligjore draftin e ri n menyre qe ai te jete eficent dhe i zbatueshm.

Tendenca pr t zvarritur shtjen e pronave deri n kufijt e moszgjidhjes s saj, i ka shkaktuar buxhetit t shtetit nj fatur t majme financiare

saga e dmshprblimeve

Ish t prndjekurit, akoma t prndjekur Ish t prndjekurit e regjimit komunist, n 25 vitet e tranzicionit kan qen shtresa m e prdorur nga interesat e politiks me prem-time boshe, por n asnj moment interesi i tyre primar ska qen n fokus t qeverive q i kan ln vendin njra-tjetrs. Ndr vite, in-teresat e tyre jan zvarritur dhe politika apo qeverit, skan br gj tjetr vese kan ten-tuar ta shfrytzojn kauzn e t prndjekurve si kapital politik pr zgjedhjet e radhs. K-sisoj, shtjes s dmshprblimit pr vitet e padrejta t burgut gjat regjimit komunist 45 vjear, ende nuk i sht dhn zgjidhje dhe ish t prndjekurit edhe sot e ksaj dite, n vitin 2015-, skan prfituar t drejtn e tyre, t fituar edhe me ligj madje. Kshtu pr vi-tin 2015 u akorduan nga buxheti i shtetit 20 milion dollar pr ish-t prndjekurit, 14 milion ose 70 pr qind shrbyen pr dmsh-prblimin e t dnuarve q jan gjall, pr t

cilt tashm fondi sht mbaruar, ndrsa pr trashgimtart 6 milion dollar, prej t cilave kan mbetur m pak se 4 milion dollar pr tu shprndar, ku pritet q deri n fund t

ktij viti t marrin nj kst ata q nuk jan trajtuar m par me dmshprblim, si edhe t ndahet ksti i dyt pr ata q kan prfituar t parin. Ndrsa pr vitin e ardhshm, buxhe-tor, at 2016, pr shprblimin e ish-t prnd-jekurve politike, do t vihen n dispozicion 2 miliard lek, ka mendohet q pagesa ndaj tyre t bhet me ritmin e ktij viti dhe prf-itimet t jen n t njjtin nivel me kt vit. Mendohet q skema t mos ndryshoj, dhe n radhn e individve me prparsi t jen grat q kan vuajtur dnime, e q jan gjal-l, duke u pasuar nga ish-t dnuarit mbi 75 vje dhe ish-t dnuarit, t cilt vuajn nga smundje t rnda. Gjithsesi, edhe buxheti i vitit t ardhshm nuk i jep fund sags s dm-shprblimeve t ish t prndjekurve, pavar-sisht zotimit t qeveris pr t kompensuar deri n nj t gjith ish t dnuarit politik t regjimit komunist.

T marr fund kaosi i ideve pr pronn, tu kthehet pronarve legjitim

ligji pr pronat, frd:

15 dhjetor 2015 fryma e re 3

Ne jemi qartazi pr nj ligj zgjedhor ku do vot t prkthehet n mbshtetje politike t subjektit. Krkojm q t gjitha partit t japin mendime

Fryma e Re Demokratike i bn thirrje Kuvendit t mos votoj rritjet e taksave pr prodhimin vendas. Paketa fiskale si shoqruese e projektbuxhetit pr vitin 2016-t pritet t diskutohet dhe t miratohen t enjten n seanc. Por, kontestime ka patur pr shtjen e taksave, kryesisht ato q rn-dojn prodhimin vendas dhe nga ana tjetr, prmes rritjes s tyre, favorizohen produk-tet e importit, duke atrofizuar ekonomin vendase. Fryma e Re De-mokratike e sheh rritjen e akcizs pr prodhimin vendas, si birra dhe vera, si penguese pr zhvillimin e biznesit vendas. Kjo politik favorizon prod-himet e importit, duke e shndrruar ekonomin shqiptare n apendiks t vendeve t tjera, thuhet n deklaratn e FRD. Fryma e Re Demokratike i kujton qeveris se pa stimulin e prodhi-mit vendas, ekonomia shqiptare rrezikon t kthehet n n ekonomi apendiks t vendeve t tjera. N projektbuxhet prioritet ti je-pet prodhimi vendas. Nuk mund t ket ekonomi t qndrueshme pa stimulimin e prodhimit vendas. Pasi n t kundrt, me kt politik fiskale q parashikohet n vitin buxhetor pr 2016-n, ekonomia shqiptare rrezikon t shndrrohet n apendiks t eko-

nomis s vendeve t tjera. Nuk ka zhvillim ekonomik pa i krijuar lehtsira zhvillimit t biznesit vendas. N paketn fiskale pr vi-tin e ardhshm parashikohet rritja e taksave pr prodhimin vendas, taks e re pr birrn dhe vern, si dhe ulja e akcizs pr importin. Taksat e tjera q rriten jan ajo pr pasuri-n mbi truallin, taksa pr automjetet, pr rentn minerare dhe taksa pr profesionet e lira. Gjat seancs dgjimore t zhvilluar

n komisionin parlamen-tar t Ekonomis dhe Fi-nancave, pr paketn fis-kale 2016, prfaqsuesit e biznesit jan shprehur kundr rritjes s akciz s birrs. Ne jemi da-kord pr formalizimin e ekonomis por mbetemi t mendimit pr nj ra-port sa m t drejt. U b shum mir q u la nj periudh vet rregullimi

deri n 31 dhjetor por biznesi do t dety-rohet t paguaj tatim fitimin mbi xhiron. Taksa vendore mendoj se jan shum t lar-ta krahasuar me vendet e rajonit. Sidomos kjo taks sht e lart pr fasont, u shpre-hn prfaqsuesit e biznesit. Nj shqetsim pr biznesin sht edhe rritja e akcizs pr birrn vendase. Rritja e akcizs pr birrn ton dmton prodhimin. Shteti t mbroj m shum prodhimin vendas, than ata.

saga e dmshprblimeve

Fryma e Re Demokratike ka mirpritur propozimin e Lvizjes Socialiste pr Inte-grim pr ngritjen e komisionit t posam parlamentar, me qllim miratimin e reforms s re zgjed-hore. Pas raportit prfundimtar t OSBE/ODIHR pr zgjedhjet ven-dore t 21 qershorit, ku u vre-jtn nj sr mangsish dhe sug-jerimeve pr ndryshimin e Kodit Zgjedhor, klasa politike, kryesisht partit politike parlamentare, po orientohen drejt nj qasje pr t br t mundur rishikimin e ligjit zgjedhor. Prmes nj deklarate, kryetari i Fryms s Re Demokra-tike, Bamir Topi nxit partit poli-tike parlamentare q t krijojn pa humbur koh komisionin, por gjithashtu ai propozon q t gjitha partit politike t jen pjes inte-grale e procesit. FRD mirpret ngritjen e komisionit t posam parlamentar pr reformn zgjed-hore, si nj mundsi pr t kor-rigjuar problemet e evidentuara n zgjedhjet e fundit q kan t bjn me vlersimin real t vots. Gjithashtu, FRD bn thirrje q t gjitha partit politike t jen pjes intregrale e procesit t ndryshi-meve n Kod. Pra, secila forc

politike t jap propozimet e veta dhe komisioni t ket detyrimin ti marr n shqyrtim. Kshtu mund t shkohet gradualisht drejt nj reforme korrekte dhe me syn-im prmbushjen e standardeve ndrkombtare n zgjedhjet e ar-dhshme parlamentare, u shpreh Topi. Kryetari i FRD, Bamir Topi,

ka insistuar edhe m hert pr rishikimin e Kodit Zgjedhor, me qllim q do vot t prkthehet n mbshtetje politike. Ne jemi qartazi pr nj ligj zgjedhor ku do vot t prkthehet n mbshtetje politike t subjektit. Sidoqoft ne krkojm q pr ndryshimin e kodit elektoral duhet organizuar

nj tryez ku t mos jen vetm ata q jan n parlament, por t gjitha partit t japin mendime, sht shprehur Topi.

Ndrkoh, krkesa e kreut t Kuvendit Ilir Meta, pr ngritjen e nj komisioni t posam parlamentar pr reformn zgjedhore, ka gjetur mbshtetjen e dy partive t mdha, PS e PD. Kreu i grupit parlamentar Gramoz Rui prvese gatishmris pr fil-limin e implementimit t rekom-andimeve t OSBE/ODIHR, ka gati edhe propozimin pr formuln dhe detyrimet e komisonit. N propozimin me 12 pika, thuhet se komisioni duhet t jet bipartisan, pra me bashdrejtim t kryetarve t PD dhe PS dhe t jet i prbr nga 10 antar, 5 t shumics dhe 5 t pakics. Por,socialistt, shto-jn edhe nj krkes tjetr, q nuk renditej n letrn e kryeparlamen-tarit, q prezenca e OSBE-s n Shqipri, ODIHR dhe Komisioni i Venecias t ftohen t ndjekin dhe t japin asistencn e tyre n punn e ktij komisioni. Shumica par-lamentare mirpret propozimet e pakics parlamentare t bazuar n rekomandimet e OSBE/ODIHR-it dhe palt angazhohen t gjejn konsensusin n lidhje me to.

Pr shtje t vecanta, pr t cilat palt nuk kan gjetur kon-sensus, konsensusi do t krkohet n asistencn dhe ekspertizn e OSBE/ODIHR-it dhe Komisionit t Venecias, thuhet ne propozimin e Ruit. Ndrkoh, edhe PD shprehu gatishmrin pr t nisur punn pr ndrhyrje n Kodin Zgjedhor, prmes nj komisoni t posam. Kreu i grupit parlamentar de-mokrat, Edi Paloka tha se ndryshi-met ne ligjin zgjedhor, nuk mund t bhen prvese me konsensus.

Ka qen PD q ka krkuar me kmbngulje q ato vrejtje ato kshilla q dhn OSBE/ODIHR minimalisht t pasqyrohen n Kodin Zgjedhor. Pr krkesn konkrete t Mets, thash sot e kemi marr n dor do ta shqyr-tojm dhe do t japim prgjigjen konkrete. do qeveri q do t bj zgjedhjet dhe ajo teknike q ne krkojm sigurisht q do t ket nj kod t ri zgjedhor dhe ky do t jet nj nga hapat pr t shkuar n zgjedhje t lira dhe t ndershme, ka thn Paloka. Kreu i Kuven-dit nisi javn e kaluar nj letr pr krert e gjith grupeve parla-mentare me krkesn pr t mos humbur koh n nisjen e puns pr zbatimin e rekomandimeve t OSBE/ODIHR pr zgjedhjet ne Shqipri.

FRD kundr rritjes s akcizs pr prodhimin vendas

Parlamenti t mos votoj propozimin e parashikuar n paketn fiskale Me kt politik fiskale

q parashikohet n vitin buxhetor pr 2016-n,

ekonomia shqiptare rrezikon t shndrrohet n apendiks t

ekonomis s vendeve t tjera

Kreu i FRD, Bamir Topi: T gjitha partit politike t jen pjes integrale e procesit t

ndryshimeve n Kodin Elektoral

FRD: Pro ngritjes s komisionit pr Reformn Zgjedhore

15 dhjetor 2015 fryma e re 4

fokus

nga Mihallaq totokoopullo

ishte pra ajo? Prralla vazhdon

Si e lam nga prralla q vijon nga numri i kaluar, pas masave ekstreme q mori qeveria pr t rritur taksat, t tra kafsht me ku e ma por edhe gomerrt q kishin mbetur nga mpar donin t lar-goheshin nga ky vnd. Por kt rradhe ndryshe nga hera tjetr nuk i lejonin t largoheshin. Ishte prhapur fjala se kafsht e k-tushme ishin infektuar nga brisku i berberv dhe ishin t padshirueshm pr t shkuar jasht vendit t tyre. Madje ishin mbledhur dhe shkentart pr ta pare kt problem, pr ti gjetur il-ain. Dy shokt e ngusht kali me gomarin, marrin rrugn pr t shkuar tek vndi ku do t mblid-heshin kafsht si 25 vite m par por n ndryshim kt rradhe pa pranin e derrave dhe berberv. Si m i vjetri q ishte dhe m me eksperienc i takoi kaut m plak q ta merte fjaln. Vllezr dhe motra kaluan 25 vjet dhe ajo q ne ndrruam pr nj shoqri t lum-tur dhe t barabart ku edhe m i dobti t ndihmohej dhe t jetonte nuk u realizua. T tr jemi dsh-mitar se sot po jetojm edhe m keq se sa ishim. Shum nga ne kan humbur njerzit e tyre t dashur, kan humbur shtpit por edhe dinjitetin. Problemi qndron se si edhe 25 vjet m par t keqen e kemi nga derrat dhe berbert. Sot jetojn m t fortt, derrat, akejt, ujqrit, shqiponjat dhe berberat. Pllumbat, zogjt e pam-brojtur kafsht e vogla nuk mund t jetojn dot ktu dhe t tra duan t largohen. Njra nga kafsht e pyeti : - po pse ndodh kshtu n vendin ton? Po n vendin e njrzve t majmur q jetojn prtej kshtu ndodh? Kau i ditur plak u prgjigj. Prve njerzve t majmur q jan pak t shumtt jan njerz t thjsht por q soli-darizohen t gjith bashk pr hal-let e njri tjetrit dhe nuk i lejojn t majmurit t sillen si t duan. Po ne ku ndryshojm nga ata edhe ne kt ushqim shpirtror kemi pa-tur, por kto 25 vite na kan shkatrruar derrat dhe berberet. Gomari u hodh edhe pyeti. Po cpun kan njerzit e majmur me ne? Ne jemi n punn ton. Kau plak pasi krojti kokn e duke u

kthjelluar u prgjigj. Vendi jon pr shkak t pasuris toksore e gjeografike ku kemi shum diell, dete, male e shi ka trhequr vmndjen e njrzve aventurier , t majmur t cilt prej shum dekadash e kan par kt vend si burim fitimesh t mdha. Ata na kan studiuar ne kafshve jo vetm n kushtt natyror n majat m t larta ku jtojn kafsht si drri v-tullkalsh dhe berbert por dhe ktu duk na ndjkur hap pas hapi n stin t ndryshm t cikleve q kmi n kafsht. Pr t dprtuar n t fshehtat jts q jtojm, pr t gjtur ant ngative tonat, pr ti shfrytzuar. Fjala vjen, nj an negativ e kafshve tona sht oreksi i madh i derrave dhe bab-zia e jashtzakonshme e kryeber-berit dhe gjith berberv t tjr. Duke studiuar jetn ton ata kan arritur n konkluzione teorike dhe praktike p.sh. asnj popull i vogl nuk duhet t prodhoj vet t gjith elementt jetsor. Si p.sh. buk, veshje, sapun, makineri tj. Duke qn m t zhvilluar se ne dhe duke shfrytzuar instiktin e kaf-shs e cila sht me shumic tek berberat e derrat, i prdorin kta t fundit pr t prhapur sen-sacione pornografike, joshjes s hardhucave lakuriqe etj, dukurira pr t br zap mbar shoqrin ton cila vjn duke u rrudhur. 25 vite dhe ne kemi par t njjtn loj, pozita i hyn n krbac kaf-shv, opozita i mbron. Pas ksaj kau plak u ul. E mori fjaln nj nga kafsht e ditura. Desha t flas ktu pr kryeberberin. E kam par njher kur ishte i ri, t krcente si nj dem prmbi karrige atje n foltore ku mblidhen paria, por ather i kishte xhepat e vegjl, pas kaq vitesh tani sht shum i qet e i dashur. ti ket ndodhur? Ashtu t duket se nuk shikon mir u prgjigj njra nga kafsht, ai sht shum i menur, nuk i ka ngjitur shkallt nj e nga nj hori-zontalisht por sht ngjitur vetm vrtikalisht atje n maj. Tani ai nuk na begenis m si dikur sepse ka xhepa t mdhenj e ns nj dit do rrzoht nga ajo maj ku ka hipur do prdori xhepat e tij t mdhenj si parashut. Po kshtu edhe t gjith t tjert si ai. N kt

ast duke ndjekur bisedn kafsht vun re nj akall q po vint duke turfulluar. Kafsht u trembn dhe prapsn. Mos u friksoni thrriti akalli. Qeveria ka menduar pr ju dhe q sot nuk ka m taksa pran-daj ata q jan m t shquarit ndr ju jan t ftuar n mbledhjen q do t mbahet sot nga paria jon. Kaf-sht pan njra tjetrn. far t jet kjo lloj loje? Besimi i tyre kisht humbur megjithat ven-dosn q katr nga ato t asistonin n mbledhje. midis tyre edhe kali me gomarin si dy shok t pan-dar. Kshtu bn dhe vajtn. Salla ishte mbushur plot me derra e ber-ber. M buz n gaz e me ro-muz ata i shoqruan katr kaf-sht dhe i nderruan duke i vn n vend t par. Atje n podium t binte n sy derri i gjat dhe derri vetullkalsh. Kryeberberi ngaq ishte i shkurtr rrinte disi me anash pr t treguar q as donte tja dinte se sa t gjat ishin ata. Fjaln e morri njeriu i majmur. Jam i knaqur kur shikoj se vendi juaj ka prparuar kto 25 vite dhe po lulzon n mnyr t papar. Ju inkurajoj q t vazhdoni me refor-mat pr pronsin e toks. Toka duhet t jet e lir n mnyr q njerzit q kan para t vijn ta blejn. Reformat e tjera si gjyq-sori, korrupsioni, shndetsia etj, ne nuk na hyn shum n pun, kto do t bhen m von n situ-at m t prshtatshme pasi t kemi mbaruar pun me tokat. Kto tha dhe u ul. Kali guxoi dhe u ngrit. M par ne kafsht prod-honim do gj q na nevojitej vet. Para 25 vite lronim tokn me traktor t kuq dhe kishim prod-hime intensiv. Ku jemi sot? Sot e lrojm tokn me gomar. Me se rron fshatarsia? Kemi patur fat-keqsi t panumrta, me qindra kafsh kan humbur. Ather ven-di jon qe i pastr kurse sot sht i mbushur me plhra dhe dielli nuk ndrion m si dikur. Me t dgjuar kto kryeberberi i vrrenjtur u ua e morri fjaln. jan kto q dg-joj, koha e sentimentalizmav ka mbarruar, dielli, shiu, ndjenjat, melodia e t tjra si kto i prkasin shekullit t kaluar, sot sht shek-ulli i pragmatizmit dhe un nnsh-embullin tim do ti orjentoj ber-

bert e mi t mos prdorin m brisk por q ktej e tutje ti qethin kafsht me qetsi e dashuri, me hanxhar. U duk qartas q nj nga berbert me qyslyk q mbahej i zgjuar dhe ja dint dobsit shefit t tij i pshpriti dika n vesh. Thon q nat pr nat , i thoshte shefit t tij je gjigand. Pas ksaj morri fjaln derri i gjat. Zonja dhe zotrinj me knaqsi do tju them se me gjith pengesat q kemi nga opozita vendi po prparon nn hy-qmin ton, kafsht jetojn t lum-tura, tr ditn rrin npr kafene dhe sa vjen e po majmen. Ju jam shum mirnjohs njerzve t ma-jmur prtej vendit ton q na dha-n mundsi t shijojm edhe ne ekstremet e knaqsis shpirtrore. N kt momnt gomarit i shptoi nj pordhe e fort. T tr hodhen shikimin nga kali q isht m i gjat. Kush pordhi tha kryeberberi? Kali dhe gomari pan n sy njri tjetrin. Pr hr t par gomari e ndjeu veten m superior se kali. Gjithnj e kishin tallur dhe e kishin ln pas dore. Kush pordhi tha prap me egrsi kryeberberi? Kali : - tha gomari me nxitim. Arestojeni pr axhitacion figurativ - urdheroi krybrbri. Ky vnd nuk bhet tha kali ,duke par me trishtim nga go-mari, prderisa ne ja fusim njri tjetrit. Derri i gjat si pr t zbutur u hodh edhe tha. Q sot vendi t pas-trohet nga plerat. Mbledhja mbar-roi e katr kafsht u larguan sikur t mos kishin ekzistuar. Paria e foltores mori n dor fshesat dhe fillimisht pastruan oborrt e shtpis s tyre, m pas rrug m rrug e rrugic m rrugic. Por kjo nuk vazhdoi shum se far ishte q plerat vrshonin prsri nga rrugt, rrugicat, malet, kodrat, ka-tundet dhe mbushnin rrugt dhe shtpit e paris. Paria fillonte prsri pr ti pastruar, por plerat gjithmon zinin vendin e tyre. Me kalimin e viteve paria q dikur ishte e re tani skishin m energji pr kt pun. Ia lejuan plerat t qndronin afr, hardhucat lakuriqe, tymi i bardh. U msuan me to, su bnte m prshtypje. M s fundi e ndjenin veten ngroht afr tyre sepse edhe ata n fund t fundit ishin kthyer dhe vet n plera.

Pas masave ekstreme q mori qeveria pr t rritur taksat, t tra kafsht me ku e ma por edhe gomerrt q kishin mbetur nga mpar donin t largoheshin nga ky vnd

Marrzia e madhshtis

15 dhjetor 2015 fryma e re 5

fokus

nga Gjon KROI

Ndal eksodit t parave!...Fjala eksod ose dalje si-pas greqishtes, e cila sht prdorur pr t treguar nj fenomen t dhimbshm social me prmasa biblike, si pr shembull, historin e izraelitve pas vdekjes s Jozefit, kto koht e fundit tek ne, po prdoret rndomt edhe n fjalorin e siprmarrjes dhe politiks shqip-tare. Ksisoj sht quajtur eksod jo vetm ikja e disa dhjetra-qindra shq-iptarve, kryesisht drejt Gjermanis dhe vendeve t tjera perndimore, pr shkak t papunsis dhe kush-teve t vshtira t jetess n Shqipri, por edhe fenomeni i shprnguljes s biznesit pr tu vendosur n vendet e tjera t rajonit ton apo i ai transfer-imit jasht Shqipris t parave, prej bankave t nivelit t dyt.

Revista Monitor jepte para pak ditsh nj pasqyr t qart t asaj q po ndodh me biznesin, prsa i pr-ket tendecs s disa siprmarrjeve t huaja, por edhe vendase pr ta zhvendosur aktivitetin n vendet prreth nesh, me kushte tregu m t prshtashme. Midis t tjerash kjo revist sjell n vmendje t lexuesit rastin e kompanis s prodhimit t mobilieve F.P.M sh.p.k., q prodh-imin e saj me destinacion eksportin n tregun amerikan, t cilin deri para pak muajsh e zhvillonte prg-jat autostrads Tiran-Durrs, tani e ka zhvendosur n nj zon t lir n kufirin mes Serbis dhe Ruman-is, sepse atje jan t prjashtuar pr pes vitet e para nga taksat dhe kan marr nj kapanon n gjendje t mir, kundrejt vlers 1 euro. Po kshtu edhe kompania farmaceu-tike G.S.K (GlaxoSmithKline) ka publikuar vendimin pr t kufizuar prfaqsin n Shqipri. T njjtn gj ka br gjat vitit t kaluar edhe nj prej prfaqsive m t mdha t tregtis s cigareve. Nga ana tjetr tregun e huaj po e synojn edhe kompanit shqiptare. Kur sektori i ndrtimit filloi t prballej me nj krkes t ngopur n tregun e brendshm, disa prej kompanive t ktij sektori zgjodhn t investojn

n tregje t huaja, si sht rasti i ndrtuesit Hajredin Fratari n per-iferi t Roms, apo Fatos Pustins q ndrtoi nj kompleks t madh banimi n Sofje t Bullgaris. Por daljet e siprmarrjes s madhe pri-vate kto dy viteve t fundit, kon-siderohen nga politikant e opoz-its si eksod, jo vetm pr shkak t numrit t lart t tyre, por edhe pr t prkeqsimit t klims s binzes-it dhe rritjes s ngarkess fiskale n vend. Fjala vjen, vetm numri i siprmarrjeve italiane ka rn ak-tualisht n 872 nga 1643 q ishte n fund t vitit 2013. Shum dometh-ns ishte n kt drejtim edhe nj studim i biznesit gjerman n Shq-ipri. Ky studim tregonte se n vitin 2013, 80% e investitorve gjerman ishin t knaqur me klimn e bi-znesit n vendin ton, ndaj do ti investonin ktu fitimet e tyre, kurse vitin e kaluar 67% e siprmar-rsve gjerman ishin t paknaqur me klimn e biznesit n Shqipri, duke menduar pr ti transferonin jasht kto fitime. Po kshtu edhe shum profesionist t spiktuar nga komuniteti i ekonomistt vre-jn, se kompanit vendase dhe ato t huaja po preferojn ti investojn jasht fitimet e tyre.

Banka e Shqipris i prkthen n lek pasojat e ktij eksodi ekonomiko-finaciar, sipas fjalorit t politiks. N nj njoftim zyrtar t para disa ditve ajo theksonte, se gjat ktyre dy viteve doln nga Shqipria rreth 295 miliard lek. Gjat vitit 2014, sipas t dhnave nga bilanci i pagesave t Banks son Qndrore, flukset dalse t In-vestimeve t Huaja Direkte u rritn me 245% n raport me nj vit m par. Sipas statistikave t bilancit t pagesave t Banks s Shqipris pr vitin 2014, zri Mjete n In-vestimet Direkte, i cili nnkupton flukset dalse t investimeve direk-te arriti n 76 milion euro, nga 22 milion euro nj vit m par. Sipas metodologjis s Banks s Shq-ipris, n kt z prfshihen inves-

timet e kompanive shqiptare jasht, ose huat e ndryshme q bankat bija n Shqipri mund tu ken dhn bankave mma.

Viroza e eksodit, duket se ka kapur se fundit edhe vet bankat. Opinioni publik sht i njohur me ngjarjen n kthesn e Kasharit, ku nj band grabitsish prej katr per-sonash vodhn rreth 10 thas me para, q mbanin brenda tyre plot 3.8 milion euro, t destinuara pr jasht vendit. Nj vit m par e njj-ta ngjarje ndodhi me nj bank tjetr t nivelit t dyt, ku u grabitn rreth 3 milion euro pr tu nxjerr jasht Shqipris. Pyetja m shqetsuese n kt rast nuk sht pse nuk sigu-rohen, por pse dalin jasht shtetit kto para? Nga ana tjetr, bankat po i zbrazin edhe vet depozituesit, t cilt kan humbur jo vetm intere-sin, por edhe besimin ndaj ktyre institucioneve t rndsishme t ekonomis s tregut. Brenda nj viti ata kan terhequr plot 200 milion euro kursime nga bankat e nivelit t dyt. Politika e normave t ulta t interesave q po ndjek e Banka e Shqipris vetm se po ndihmon uljen e kostove t financimit t qe-veris, ndrkoh q ndikimi n sjel-ljen e sektorit privat mbetet shum kontrovers, duke goditur kursimet, pa arritur t stimuloj investimet. N nj situat t till, bankat po zba-tojn n praktik postulatin: Secili pr vete, Zoti pr t gjith!. Por pa-varsisht situats q po prjeton bi-znesi, fitimet e bankave vijn duke u rritur nga njeri vit n tjetrin. Konkre-tisht n fund t vitit 2014, fitmi para tatimit i bankave n nivelit t dyt n Shqipri u rrit 30% m shum se n vitin 2013. Prve t tjerash, kto fitime sigurohen edhe nga eksodi i parave, duke dhn kredi pr bizne-set e vendeve t rajonit. Bhet fjal pr 2,5 miliard euro kredi t dhna pr kto biznese.

N fund t fundit, bankat, ndo-nse kryejn nj veprimtari disi t ndryshme nga siprmarrjet e tjera private jan nj biznese tregtare, q

merren me shitjen e shrbimeve fi-nanciare pr individt dhe subjektet e biznesit. Lnda e par e do ban-ke, sht paraja. N kt mnyr ajo merr para hua nga depozituesit dhe jep hua pr kredimarrsit. Duke u pozicionuar midis depozituesit dhe huamarrsit, banka shrben si nj kanal pr qarkullimin e parave, duke luajtur rolin e ndrmjetsit. Par n kt kndvshtrim, edhe banka nuk sht gj tjetr, vese nj lloj i veant biznesi, ku si qllim fi-nal ka fitimin. Ndaj, nuk sht udi, q banka t vuaj nga po e njjta smundje q ka kapur biznesin e madh n prgjithsi. Kto lloj smundjesh vijn pr shkak t klims s paprshtashme, q dikton her pas here nj qeverisje jo fort e suksesshme. Por n kt rast, m shum se smundja, shqetson mungesa e besimit pr ta kuruar at n klinikat e realitetit ton politiko-ekonomik, gj q i detyron pacientt e ksaj kategorie t krkojn shrim n vendet e tjera t rajonit.

Mbi t gjitha, agjentt eko-nomik vazhdojn t mbeten shum pesimist nga pikpamja psikologjike. Si dshmohet nga nj numr vzhgimesh dhe tregue-sish real, me firma dhe biznese t cilat po rialokojn investimet e tyre n vendet e tjera t rajonit, daljet e kapitaleve jasht vendit po bhen shqetsuese. Prve klims s prkeqsuar t krijuar nga keqqe-verisja, jan dhe bankat q nuk po ngjallin shpres dhe optimizm tek biznesi n prgjithsi. Zgjidhja sa m studjuar e ktij ngri duhet t jet me prfitime pr t gjith palt, prandaj nuk duhet pritur pr t vepruar me shpejtsi dhe n nj koh sa m t shkurtr. Duhet nda-lur sa m shpejt ky eksod apo kjo hemoragji e paras dhe kapitaleve jasht vendit, kryesisht pr t mos u prballur me zgjidhje t lodh-shme, por t qndrueshme n re-alitetin shqiptar, sado armiqsore apo diktatore qoft klima e bizne-sit n vendin ton.

Viroza e eksodit, duket se ka kapur se fundit edhe vet bankat. Opinioni publik sht i njohur me ngjarjen n kthesn e Kasharit, ku nj band grabitsish prej katr personash vodhn rreth 10 thas me para, q mbanin brenda tyre plot 3.8 milion euro

15 dhjetor 2015 fryma e re 6

politik

Lu: Gjyqtar t korruptuar lini vet detyrn, ndryshe do shkoni n burgNse shum gjyqtar n vendin ton e kan me pikpyetje nse jan t korruptuar ose jo, ambasadori amerikan n Tiran, Donald Lu, sht kujdesur ti heq do dys-him. Madje Lu i ka dhn edhe nj kshill: Se, nse e gjejn veten n ndonj pjes t ktyre konstatimeve, si jan ryshfeti apo pasurit e pajustifikuara, t heqin dor nga detyra, ndryshe shum shpejt do t prfundojn n burg. Nse keni marr ndonjher para n shkmbim t nj vendimi gjykate, ju jeni i korruptuar. Edhe nse e ke br vetm nj her, ke thyer ligjin dhe nuk je i pr-shtatshm pr gjyqtar. Nse ulni kokn dhe mbani nj or q kush-ton m shum se makina ime, ka t ngjar q t jeni gjyqtar t kor-ruptuar. Nse ky sht rasti ju nxis ta lini kt profesion menjher, mund edhe t prfundoni n burg s shpejti, tha Lu gjat Konfer-encs Kombtare Gjyqsore.

Duke ju drejtuar gjyqtarve t ndershm, pr t cilt tha se nuk jan t pakt n Shqipri, krye-diplomati amerikan i nxiti t ken besim pasi sipas tij ndryshimi po vjen. Pjesa m e madhe e gjy-qtarve jan profesionist, t nder-shm e puntor. E di q sht e vshtir t jesh gjyqtar i ndershm n Shqipri, nuk punon pr shum para dhe ka trysni nga do an pr t marr vendime t rndsishme. Gjyqtar t ndershm meritojn t punojn n nj sistem tjetr. Ju duhet t bheni shembull i ktij sistemi t ri - tha Lu. Kt ndry-shim rrnjesor q sheh n t ar-dhmen e gjyqsorit, ambasadori amerikan e lidh me reformn n drejtsi, pr t ciln shprehu be-simin se pas tryezave konsultuese me grupet e interesit, pjes e saj do t bhet do propozim i ard-hur prej tyre. Reforma t mdha jan t nevojshme pr t luftuar korrupsionin. Tani sht koha pr gjyqtar he prokuror t ndershm q t flasin n favor t reforms n drejtsi, e kundr politiks e gjy-qtarve t paaft. Ju mund t bini ose jo dakord me propozimet n reformn n drejtsi. SHBA dhe Be e mbshtesin plotsisht paketn aktuale t reforms. Ne e dim q pas 19 tryezave publike dhe infor-macioneve prej komisionit t Vene-zias ky propozim do t ndryshohet pr t pasqyruar idet m t mira t ksaj shoqrie - tha Lu. N nisje t fjals s tij, shefi i diplomacis amerikane n vendin ton tregoi

Zaganjori:

llalla:

Gjyqtar e Prokuror t kontribuojn pr reformn

Gjykata dhe prokuroria, nevoj pr reformim

Xhezair Zaganjori, kryetari i Gjykats s Lart iu ka krkuar t gjith gjyqtarve e prokurorve q t jen bashkpunues pr har-timin dhe zbatimin e reforms n drejtsi, pasi sipas tij, nuk ka m koh pr justifikime pr situatn e rnd n t ciln ndodhet siste-mi i drejtsis. Ne nuk justifiko-hemi m pr situatn n t ciln ndodhet pushteti gjyqsor, paso-jat bien mbi shoqrin shqiptare. sht moment i prshtatshm q ne t tregojm prgjegjshmri pr realizimin e reformave substan-ciale q t sigurohet shndoshja e sistemit t drejtsis, pavarsia dhe pastrimi i radhve t tij nga gjyqtart e korruptuar, tha Za-ganjori. Zaganjori ka shprehur gadishmrin q duhet t ken t gjith gjyqtart e prokurort q t shpalosin e kanalizojn en-errgjit dhe njohurit per realiz-imin e reforms n drejtsi, pr t hartuar dhe implemnetuar kt reform.

Kreu i Prokuroris s Prgjith-shme, Adriatik Llalla, ngriti shqetsimin ndaj fjalorit publik negativ n adres t gjyqtarve dhe prokurorve qoft nga ak-tort vendas ashtu edhe ato t huaj. Ajo q konstatojm jo pa shqetsim sht fakti se nevoja pr reformimin e sistemit t drejtsis po shoqrohet me nj fjalor publik negativ ndaj gjy-qtarve dhe prokurorve nga shum faktor publike si dhe ak-tor vendas dhe t huaj. N do paraqitje publike ku diskutohet pr reformn n drjtsi pre-zantohet prceptimi se sistemi i drejtsis prbhet nga korrup-sioni si nj gj e vetme, tha ai. Duke folur n Konferencn Gjy-qsore Kombtare, Llalla tha se si gjykata ashtu dhe prokuroria kan nevoj por reformim, por prgjithsimi i rasteve t kor-rupsionit n drejtsi sht i pav-end sipas tij. Mendoj se ndaj t njjtn bindje me ju se sistemi i drejtsis n vend ka nevoj pr rerformim mbi bazn e t cilit t forcohet dhe m tej pavarsia, integriteti dhe profesionalizmi i gjyqtarve dhe prokurorve.

nj histori t nj gjyqtari amerikan nga Kalifornia i cili kishte vizituar Kinn, aty ku nj gjyqtar i ri kinez i kishte drejtuar pyetjen: far do t bnit ju kur nj politikan ju thot se far do t vendosni, apo kur dikush ju jep ryshfet. Prgjigjja e gjyqtarit amerikan ishte: Nuk e di. Pastaj i shpjegoi se gjat dekadave q kishte shrbyer n karrigen e gjyqtarit kurr nuk kishte dhn ryshfet dhe kurr nj politikan nuk i kishte thn far t vendoste, rrfeu Lu, duke shpjeguar se kjo nuk ndodh ngaq nuk ka zyrtar t korruptuar, por se rreziqet nga pasojat e korrupsionit jan aq t pakt sa ata q prpiqen ta marrin kt risk nuk e bjn, sepse kur nj zyrtar amerikan kapet ai futet n burg pr nj koh shum t gjat.

Kt histori ambasadori Don-ald Lu e solli srish n vmendje n mbyllje t fjals s tij: far do bnit ju kur nj politikan prpiqet tju tregoj se si t vendosni ose kur dikush prpiqet t jap ryshfet? Mezi pres q n Shqipri prgjigja t jet: Nuk e di kjo nuk ka ndod-hur kurr.

Vlahutin: Reforma n Drejtsi, domosdoshmri pr gjyqsorinAmbasadorja e Bashkimit Europian, Romana Vlahu-tin e konsideron reformn n Drejtsi si nj domosdoshmri pr sistemin gjyqsor n vend, ndrkoh q ka gantuar gjyqtart e prokurort q kjo nuk sht nj reform kundr tyre dhe se asnj gjyqtar apoprokuror i pakorruptuar nuk do t shkarkohet. Vlahutin ka theksuar se, prmes ksaj reforme duhet ti jepet fund sjelljeve kor-ruptive pasi reforma do kthej din-jitetin e shqiptarve. Ajo sht projektuar pr t sjell besimin dhe dinjitetin pr ata q bjn pun me prkushtim e me ngjrgjegjie. Ajo sht pr ti dhn fund sjelleve korruptive e joprofesionale q po shkatrrojn reputacionin tuaj dhe themelet e demokracise n Shq-ipri, tha Vlahutin. N kt kon-tekst, Vlahutin theksoi se gjyqtart kan prgjegjsi ndaj qytetarve dhe se pr transferimin e tyre do t ket kritere m t qarta. Ambasa-dorja e Bashkimit Europian, Roma-na Vlahutin e konsideron reformn n Drejtsi si nj domosdoshmri

pr sistemin gjyqsor n vend, ndrkoh q ka gantuar gjyqtart e prokurort q kjo nuk sht nj reform kundr tyre dhe se asnj gjyqtar apoprokuror i pakorrup-tuar nuk do t shkarkohet. Vlahu-tin ka theksuar se, prmes ksaj re-forme duhet ti jepet fund sjelljeve korruptive pasi reforma do kthej dinjitetin e shqiptarve. Ajo sht projektuar pr t sjell besimin dhe dinjitetin pr ata q bjn pun me prkushtim e me ngjrgjegjie. Ajo sht pr ti dhn fund sjel-leve korruptive e joprofesionale

q po shkatrrojn reputacionin tuaj dhe themelet e demokracise n Shqipri, tha Vlahutin. N kt kontekst, Vlahutin theksoi se gjyqtart kan prgjegjsi ndaj qytetarve dhe se pr transferimin e tyre do t ket kritere m t qarta, ndrkoh q ka munges besimi edhe nga komuniteti ndrkom-btar. Ka shum element, nj ar-sye kye sht mangsia thelbsore e besimit n sistemin gjyqsor shq-iptar. Ato q i shrbjen ligjit jan mbrojtsit kryesor t Kushtetus e demokracis, jan ata q integ-riteti profesional i tyre duhej t ishte i pastr. Ata kan prgjegjsi ndaj qytetarve t Shqipris, ndaj askujt tjetr shtoi ajo. Vlahutin ka theksuar se,Kshilli i ri Gjyqsor do t ket kompetenca m t gjra dhe struktur q do t ndryshohet n menyr rrnjsore.Ai duhet t ket funksion t planifikimit strategjik. Ndrkoh, ajo ka riprsritur do-mosdoshmrin q gjyqtart duhet t mborhen nga presionet,edhe t qeveritarqve, kqrcqnimet, apo do lloj favori, deri te shantazhi.

Nse e gjejn veten n ndonj pjes t ktyre konstatimeve, si jan ryshfeti apo pasurit e pajustifikuara, t heqin dor nga detyra, ndryshe shum shpejt do t prfundojn n burg

15 dhjetor 2015 fryma e re 7

Kosov & parissituAtA n kosov

FRD: Kosova, nevoj imediate pr rikthiminn stabilitetin politik dhe institucional Fryma e Re Demokratike ka reaguar pr situatn politike n Kosov, ku prej disa javsh opozita bllo-kon zhvillimin e punimeve t Kuvendit si dhe ka organizuar protesta t mdha n Prishtin, por edhe n qytete t tjera. Prmes nj deklarate, FRD i bn thirrje faktorit politik n Kosov q t rikthehen n rrugn e dialogut pr t shmangur prshkallzimin e mtejshm t situ-ats. Ajo q i shrben domosdoshmr-isht Kosovs aktualisht, sht rikthimi imediat n stabilitetin politik dhe at in-stitucional. Politika sot n Kosov duhet t ulet n rrugn e dialogut, me qllim studimin e problematiks q sht br shkak pr bllokimin disa mujor t par-lamentit si rrjedhoj e kontestimit t marrveshjes pr krijimin e asociacioni t komunave me shumic serbe dhe

marrveshjen e kufirit me Malin e Zi, thuhet n deklaratn e FRD. Srish dje, n Kuvendin e Kosovs sht hedhur gaz lotsjells, ashtu si edhe paralajmroi opozita nj dit m par. Punimet u ndrpren ende pa nisur mir seanca, gjat s cils duhet t shqyrtoheshin nj sr shtjesh, prfshir ktu edhe miratimin e Buxhetit pr vitin 2016. Ndrkoh pr situatn ka reaguar edhe ambasadori amerikan n Prishtin, Greg Delaie, i cili tha se mbshtet funksioni-min normal t Kuvendit t Kosovs. U zhgnjeva kur disa deputet t Kuvendit hodhn gaz lotsjells n Kuvend, srish. sht zhgnjyese. Si e dini, Kuvendi sht dashur q ta miratoj sot buxhetin pr vitin e ardhshm dhe ka nj list t gjat ligjesh t rndsishme pr shqyr-tim, t domosdoshme pr Kosovn, u

shpreh Delaie. Duke rikujtuar vizitn e sekretarit amerikan t shtetit, John Kerry, n Kosov dhe thirrjet e tij pr t shmangur aktet e dhuns nga Kuvendi, Delaie tha se sht zhgnjyes fakti q njerzit nuk i kan dgjuar thirrjet e tij.

Ambasadori amerikan ka shprehur shqetsimin e tij edhe me faktin se dy ligjvns nga opozita, ndaj t cilve sht n fuqi masa e arrestit shtpiak, ndjejn se nuk e kan pr detyrim t ndjekin t njejtat rregulla dhe ligje q vlejn pr cilindo qytetar tjetr t Kosovs. Opoz-ita n Kosov kundrshton fort mar-rveshjen mes Prishtins dhe Beogradit pr krijimin e Bashksis s Komunave me shumic serbe n Kosov si dhe mar-rveshjen e demarkacionit me Malin e Zi, t cilat i cilson si cenim t sovran-itetit territorial t Kosovs.

Ekspertt e kishin para-lajmruar dhe nga eksperi-enca e s shkuars gjithash-tu: Fronti Nacional nuk arriti t fitoj as edhe nj rajon t vetm n balotazhin e s diels...Partia e ekstremit t djatht sht shtyr n vend t tret, edhe pse triumfoi n raundin e par, ku fitoi n 6 prej 13 rajoneve t Francs kontinen-tale. T part kt radh renditen republikant e Nicolas Sarkozys, ndrsa pas tyre vijn socialistt e Presidentit Francois Hollande. Ma-rine Le Pen e pranoi humbjen, por u zotua gjithsesi t vazhdoj luftn. Fajin pr disfatn, ajo ia faturoi dy partive t mdha, pr t cilat tha se kishin bashkuar forcat pr ta larguar Frontin Nacional nga perspektiva e pushtetit, ndrsa simpatizantve u tha se fitorja iu ishte privuar n mnyrn m t turpshme t mund-shme, nga nj fushat gnjeshtrash dhe dezinformimi. Ne nuk na ndal m asgj. Me trefishimin e num-rit t kshilltarve do t jemi forca kryesore opozitare n pjesn m t madhe t rajoneve t Francs, tha Marine Le Pen, kryetare e Frontit Nacional. Udhheqsja e FN garoi vet si kandidate pr presidente ra-jonale n zonn veriore Nord-Pas-de-Calais-Picardie, ndrsa mbesa e saj, Marion Marechal-Le Pen ishte kandidate e partis s ekstremit t djatht n Provence-Alpes-Cote dAzur, n jug t vendit.

Pasi t dyja politikanet e s njjts familje morn mbi 40% t vo-tave n raundin e par, kandidatt socialist u trhoqn nga gara n kto rajone, me qllim q votuesit e tyre t mbshtesnin n balotazh

Politika sot n Kosov duhet t ulet n rrugn e dialogut, me qllim studimin e problematiks q sht br shkak pr bllokimin disa mujor t parlamentit

Sarkozy fiton Lokalet. Ekstremi i djatht n vend t tret

kandidatt republikan. Nga 22,6 milion votues, q ishte pjesmar-rja m 6 dhjetor, t dieln ajo u rrit n 26,2 milion. N kto zgjedhje u

votua pr kshillat dhe presidentt e 13 rajoneve franceze, q kan fuqi t zgjeruar mbi transportin lokal, arsi-min dhe zhvillimin ekonomik.

Franca shpton edhe njher...N Franc aleancat zgjedhore

t konservatorve me socialistt penguan edhe njher fitoren e ekstremistve t djatht, Frontit Nacional. Por sa her do ti shp-tojn kto aleanca dy partit e vjetra? Fitorja e vrtet ka tjetr pamje. Edhe nse receta e vjetr e koalicioneve t socialistve me konservatort srish dha efekt pr t penguar ngjitjen e Frontit Na-cional. N t dy bastionet e tyre n veri dhe jug fituan kandidatt konservator duke ia marr kshtu Marine Le Pen nj fitore q dukej gati e sigurt. Me t drejt t dy fituesit u shprehn me modesti dhe kujdes.

paKnaqsIa ndaj polItIKs elItare dhe t huajzIMISuksesi i ekstremistve t

djatht bazohet n nj populizm pa kufi. Po ashtu Fronti Nacio-nal di si t apeloj tek ndjenjat e njerzve t thjesht t provincs franceze. Ata ndjehen t braktisur nga elitat pariziane, fjala e tyre nuk dgjohet. Me kt kan t drejt. M shum se kaq: Ata q marrin diplomat e shkollave elitare, baza e funksionarve t partive t vje-tra, e shikojn popullin nga lart posht. Thuajzim mes qeverita-rve dhe qytetarve. Ky sht ter-reni ku lulzon Fronti Nacional. Suksesi i tyre nuk ka t bj vetm

Zgjedhjet rajonale n franc

me papunsin, por me ndjesin e t qenurit i braktisur dhe pa z. Prve ksaj ekstremistt e djatht bjn pr vete ata q kan humbur nga modernizimi, nj fenomen q vihet re edhe n vende t tjera n Europ. Dhe pr shkak t pr-arjes s madhe sociale, slloganet e kombit dhe identitetit, Franca - francezve zn vend tek ata q ndjehen jo vetm nga jasht t rrezikuar, por edhe nga t huajt.

luFt IdeologjIKeKundr FrontIt nacIona e pashMangshMeKoha e duhur pr partit e

konsoliduara qytetare m n fund t dalin nga kozmosi i Pa-risit dhe t dgjojn shqetsimet e njerzve t thjesht n qytetet e vogla franceze. Nga ana tjetr ato duhet t dalin n nj prballje ideologjike me Frontin Nacional. Nuk mund t pshtirosesh vetm nga demagogt e tyre dhe kthesh kokn mnjan. M keq sht prpjeka e Nicolas Sarkozys t parakaloj djathtas ekstremistt e Frontit Nacional. Kjo nuk ka sjel-l ndonjher sukses. Pse duhet zgjedhsit t votojn kopjen, kur kan prpara origjinalin? N vend t ksaj socialistt dhe konserva-tort duhet t ballafaqohen me ideologjin antieuropiane, nacio-naliste dhe armiqsore kundr t huajve t Frontit Nacional. Edhe kt her Franca shptoi. ndrra e Marine Le Pen pr t hyr n Pall-atin Elysee sht shtyr tutje. Por n baz partia e saj sht e fort. Nj arsye m shum ti bsh nj thirrje politiks franceze: Kthe-huni n baz. (dW)

Kryetari i Fryma e Re Demokratike, Bami Topi ka prshendetur dje fitoren e Nicholas Sarkozy n zgjedhjet lokale t Francs. Z. Topi ka deklaruar se fitorja e qendrs s djatht dshmon rrugn e duhur n shrbim t qytetarve. Prgzoj qendrn e djatht franceze dhe Nicholas Sarkozy pr fitoren n zgjedhjet rajonale n Franc. Fitorja e qendrs s djatht sht nj tregues i vlerave, parimeve dhe ideve t saj q sjellin zhvillim e begati t popujve. Ka qen nj reflektim i qytetarve franceze n kto zgjedhje si rrug e duhur pr jetn e tyre, thuhet n deklaratn e FRD-s.

Topi: Prshendesim fitoren e Qendrs s Djatht, rruga e duhur pr qytetart

kreu i frd

15 dhjetor 2015 fryma e re 8

ekonomi

Kualifikohet vetm me 1 projekt

Shqipria sht pozicionuar shum keq strategjikisht n Planin 5 Vjear 2016-2020 te SEETO (Zhvillimi i Transpor-tit n Ballkanin Perndimor). N listn e 21 Projekte Prioritare q ju Ligjrohet Financimi, Shqipria ka kualifikuar vetm 1 projekt, Rrugn Berat-Tepelen!!!!!, me pikt m t ulta t cilsis s pro-jektit prej 39%, kur pikavarazhi me-satar i cilsis s projekteve sht 71%, ndrsa cilsin m t mir t projekteve e ka Serbia dhe Bos-nja (tabela e mposhtme). Ndrsa Kosova kualifikoi 3 projekte.

Geri Selenica, Drejtor i Qen-drs Shqiptare pr Studime Strat-egjike i sht drejtuar me nj letr Kryeministrit t vendit Edi Rama, ku e lajmron pr prapambetjen e Shqipris nga fondet pr zh-villimin e infrastrukturs n Ball-kanin Perndimor.

N datn 3 t ktij muaji u zhvillua n Tiran aktiviteti m i rndsishm politik dhe ekonomik pr Shqiprin dhe Ballkanin Perndimor, mbledhja vjetore e Ministrave t Transportit dhe e SEETO (Observatorit t Transpor-tit t Europs Juglindore). N kt mbledhje u paraqit Planit 5 Vjear 2016-2020 i Zhvillimit t Transpor-tit t Ballkanin Perndimor.

Selenica shpjegon se, gjith vendet kan objektiv konkret t bashkpunimit n SEETO prf-shirjen e projekteve t tyre n Listn e Projekteve Prioritare t Transportit. N kt list ka 2 kat-egori projektesh:

-Projekte Prioritare q ju Ligjrohet Financimi, q kan studim fizibiliteti t plot dhe do-kumentacion projekti t plot.

-Projekte Prioritare pr tu

Shqipria nuk prfiton nga plani pesvjear pr zhvillimin e infrastrukturs n Ballkan

Prgatitur, q krkojn brjen e plot t projektit dhe t studimit t fizibilitetit.

Ai shpjegon se , n listn e Projekteve Prioritare q do t PrgatitenNUK jan paraqitur 2 segmentet m strategjike t Korri-dorit Rrugor 8, Elbasan-Qaf Tha-n dhe Qaf Than-Kapshtic dhe Shqipria sht de-facto e paprfshir n korridoret heku-rudhore europiane Rail Freight Corridors(RFCs), pasi lidhjet e parashikuara hekurudhore nga Mali i Zi e Maqedonia nuk lidhen efektivisht me korridoret hekurud-hore europiane nprmjet RFC 7 Orient/East-Med Corridor. Kto lidhje, shpjegon Selenica e fusin Shqiprin n nj rrugic qorre q skap dot trafik ndrkombtar.

n rrjetIn rrugor BallKanIK1 Kualifikimi i Rrugs Berat-

Tepelen n listn e Projekteve Prioritare q ju Ligjrohet Finan-cimi sht nj nonsense total. N nj koh q nga Tepelena kalon Autostrada Adriatiko-Joniane, nuk besoj se ka logjik t harxho-hen 210milion euro pr rrugn Berat-Tepelen, q nuk prfshi-het as n TEN-T Rrjet Baz e as Mbshtetes. Ky sht nj nonsense i ngjashm me Rrugn Quks-Qaf Pllo, ku po groposen 150 milion euro maleve t Mokrs (ku 20km jan mbi 1000-1300m lartsi), ndrkoh q Korridori 8 kalon deri n Qaf Than (21km larg Qaf Pllos)!!!

2 N listn e Projekteve Prior-itare q do t Prgatiten NUK jan paraqitur 2 segmentet m strat-egjike t Korridorit Rrugor 8, El-basan-Qaf Than (TEN-T Rrjetit

Baz) dhe Qaf Than-Kapshtic (q sht n klasifikimin TEN-T Rr-jetit Mbshtets)!!!!! Nuk arrij t gjej asnj arsye logjike pr kt.

3 N listn e Projekteve Pri-oritare q do t Prgatiten sht prfshir i gjith Korridori Mes-dhetar (Autostrada Adriatiko-Joniane). Kroacia ka refuzuar zyr-tarisht n takimin e SEETO, q kjo autostrad t futet nga Mali i Zi n Kroaci(Debeli Brijeg), pasi nuk dshron t kaloj nga Riviera e Dubrovnikut dhe Neretvs. Por vshtirsi kryesore sht finan-cimi. Shqipria, Mali i Zi dhe Bos-nja nuk kan hapsira buxhetore pr t marr kredi apo ta finan-cojn nga buxheti. sht krejt e pamundur q BE ta jap grant. Fi-nancimi i saj ka dy mundsi reale:

Ose me koncesion. Pr kt sht ofruar firma kineze Pacific Construction, q ka nnshkruar MoU me Shqiprin dhe Malin e Zi dhe s shpejti do t nnshkruaj dhe me Bosnjen. N se Pacific ar-

rin ta financoj, do t jet nj fitore llotarie pr t tre vendet. Por prak-tika e Qeveris Shqiptare, q ka fi-mosur MoU me disa firma kineze pr t njjtin projekt ka ngjallur paknaqesi tek palt e interesuara.

Ose me financim me garanci trafiku nga China Exim Bank. Kjo sht e mundur me Bosnjn dhe Malin e Zi, por pr momen-tin sht krejt e pamundur pr Shqiprin, pavarsisht ideve op-timiste t drejtuesve shqiptare. Prkundr takimeve diploma-tike, nga informacionet q kemi, bankat kineze nuk e shofin me se-riozitet qeverin shqiptare, q pas dshtimit t projektit joprofesion-al t Rrugs s Arbrit, bile mos them q e kan n listn e zeze. Kjo mnyre financimi pr Shq-iprin do t qe e mundur vetm me garanci nga BE n kuadrin e Fondit t Nderlidhjes BE-Kin (China-EU Connectivity Fund) ose me instrumenta t rinj financjar, q po prpunon BE-ja me Kinn.

N dijenin time nuk ka banka t tjera ta marrin prsipr financimin e plot t ksaj autostrade, ndrsa financimet pjesore nuk jan fizibl.

Me lidhjet e parashikuara me Rrjetin HEKURUDHOR Ballkanik

1 Shqipria sht de-facto e paprfshir n korridoret heku-rudhore europianeRail Freight Corridors (RFCs) http://www.rne.eu/rail-freight-corridors-rfcs.html. Shqipria ka aprovuar pr-mirsimin e rrjetit hekurudhor ekzistues, pa parashikuar lidhje t reja. Sado q ta prmirsosh rrje-tin ekzistues, ai nuk gjeneron dot trafik ndrkombtar dhe ai kom-btar sht m se minimal.

Miopia pr tu lidhur vetm nga Mali i Zi do t kushtoj shum, pasi vetHekurudha Tivar-Beograd nuk ka pr t pasur edhe pr dhje-tra vite gjasa reale q t prmirso-het n nj hekurudh cilsore, pr vshtirsit e terrenit dhe financjare t vendeve nga kalon (pasi duhen rreth disa miliard euro). Automa-

Individt kan shfaqur m shum interes pr t bler letra me vler t qeveris vitin e fundit, si rezultat i normave m t favor-shme q ofrojn obligacionet kra-hasuar me depozitat bankare.

N t kundrt sht vn re nj ulje e peshs s bankave n pjes-marrjen e tyre n financimin e borxheve t qeveris.

Sipas t dhnave nga Ministria e Financave, n fund t shtatorit 2015 pesha e Raiffeisen Bank n borxhin e brendshm t qeveris

borxhI I brendshm

Individt rrisin ndjeshm blerjen e letrave

me vler t qeveris

arriti n 17.48 pr qind nga 17.16% q ishte nj vit me par, ndrsa pe-sha e BKT-s arriti n 16.42% nga 16.70% q ishte nj vit m par.

Ministria e Financave referon se, gjat, vitit 2015 ka pasur ten-denca pozitive prsa i prket rritjes s diversifikimit t portofolit nga pikpamja e mbajtsve t tij, nga ku vrehet nj ri-shprndarje e pe-shave ndrmjet kategorive Banka, Jo Banka dhe individ.

Kategoria Banka ka psuar nj rnie t peshs specifike, me rreth

15 dhjetor 2015 fryma e re 9

tikisht pr Shqiperin ky sht nj bottleneck, bllokim transporti. Lid-hja e ardhshme me Maqedonin ndihmon komunikimin me Maqe-donin e Bullgarin, por prsri nuk lidhet efektivisht me korridorinet hekurudhore europiane npr-mjet RFC 7 Orient/East-Med. Corridorhttp://www.rfc7.eu/ck-finder/userfiles/files/RFC%207%20CID%20All%20Books/Book%201/RFC%207%20CID%20Book%201%20TT2015%20Updated%2019-01-2015%20v.2..pdf

2 Lidhja m e mir hekurud-hore q mund t kalonte nga Shq-ipria sht zgjatimi nga Kroacia deri n Greqi i RFC 6 Mediter-ranean Corridorhttps://www.rail-freightcorridor6.eu/RFC6/web.nsf/OnePager/index.html. Me gjith lobimin e fort t Kroacis dhe nxitjen e Qendrs Shqiptare t Studimeve Strategjike, SEETO nuk e futi fare n list Hekurud-hn Kroaci-Greqi, pasi asnj nga vendet ku kalon nuk e paraqiti

kerkesn, prfshi dhe Shqiperin, q do t ishte prfituesja m e madhe, pasi do t prfshihej de-facto n Korridorin Detar Kinez t Mndafshit!!! Pr dijeni vetm kalimi i ktij korridori nga Porti i Pireut mund ti sjell atij dhe hek-urudhave greke t ardhura shtes prej 9 miliard euro n vit dhe do t krijoj rreth 9,000 vende t reja pune direkte. Dhe do t kon-tribuoje indirekt n ekonomin greke me 5.1 miliard euro t tjera dhe deri n vitin 2018 do t gjeneroj 125.000 vnde t reja pune t ndrlidhurahttp://www.kathimerini.gr/841332/article/oikonomia/ellhnikh-oikonomia/plan-b-apo-polye8nikes-logw-eidomenhs. Dmth kalimi i Kor-ridorit t Mendafshit nga Greqia do ti jap t ardhura ekonomise greke, m shum se GDP-ja e Shq-ipris!!! Pra a duhet t prpiqet qeveria shqiptare ta devijoj kt korridor nga Adriatiku???

3 Lidhja e dyt m e mir

siGuRimet shndetsoRe

hekurudhore e Shqiprise me Eu-ropen sht nga Kosova e Srbia pr tu lidhur me korridorin de-facto m t rndsishm heku-rudhor q kalon n Ballkan RNE Corridor C11 (Mynih-Zalcburg-Ljubljane-Zagreb-Nish-Sofia-Is-tanbul-Azi) http://www.rne.eu/rne-corridors.html, i cili sht dhe Korridori Qendror Kontinental Kinez i Rrugs s Mndafshit.

Qndra Shqiptare e Studimeve Strategjike ja ka propozuar zyrtar-isht qeverive t Kosovs, Srbis dhe Shqipris prfshirjen e Hek-urudhs Milot-Prizren-Merdare/Doljevac-Nish n listen e Projek-teve Prioritare q do t Prgatiten. uditrisht Shqipria q do t pr-fitonte 108km hekurudh t re dhe bn m shum propagand pr ax-hend t integruar me Kosovn, ka refuzuar zyrtarisht edhe krkesn e Qeveris s Kosovs edhe t Qe-veris s Srbis pr kt heku-rudh. Ministri Lutfi Zharku me porosi t Kryeministrit Isa Mustafa

e ka telefonuar disa her z. Haxhi-nasto pr kt eshtje. Zyrtare t ndyshm srb na e kan konfir-muar n shum raste kt gadish-meri, bile edhe gjat Takimit t fundit t SEETO-s. Edhe Zvends Kryeministerja e Srbis Zorana Mihajlovi (me gjith pritjen e turpshme dhe jasht normave minimale protokollare, t br nga homologu i saj shqiptar n Tiran) i ka krkuar ministrit Ahmetaj me ngulm kt projekt. N webfaqen e Ministris s Transportit t Srbis thuhet q Srbia krkon fuqizimin e dy lidhjeve nprmjet Kosovs si Nish-Doljevac-Prishtin ashtu dhe Lapovo-Kraljevo-Leshac-Prishtin, q t arrihen lidhje m efektive eKorridorit Hekurudhor 10 (faktikisht me RNE Corridor C11) me KorridorinHekurudhor 8 (dmth me Durrsin) http://www.mgsi.gov.rs/lat/aktuelnosti/srbija-pred-vodi-regionalnu-saradnju-u-raz-voju-transportne-mreze. Nuk arrij dot t gjej asnj arsye justifikuese pr refuzimin e qeveris shqiptare, pasi ja kan propozuar Hekurud-hn Milot-Prizren-Merdare/Dolje-vac-Nish shum aktor!!!!!

Faktikisht Shqipria sht e paprfshir n korridoret hekurud-hore europiane deri n 2020. Ndr-sa Srbia me shum profesional-izm e strategji t qart ekonomike ka klasifikuar 14 lidhje hekurud-hore n Korridoret Hekurudhore TEN-T (60% e TEN-T), duke e br Beogradin udhkryqin e Ballka-nit dhe duke prfshir Danubin e Savn njkohesisht n projektet e Korridorit Rin-Danub me paket financimi 6,5 miliard euro.

Pr kualifikimin mjaft t dobt t Shqipris n Planin 5 Vjear 2016-2020 t Zhvillimit t Trans-

portit t Ballkanin Perndimor Selenica ka dhn edhe disa arsye.

1 Historikisht Shqipria nuk ka paraqitur projekte profesio-nale transporti, pasi n Shqipri q nga vitet 70 nuk ka as stan-darde rrugsh e jo m t flitet pr strategji kombtare transporti apo pozicionime strategjike rajonale;

2 Neglizhenca, paaftsia ad-ministrative e politike n fushn e transportit vazhdon. Kjo duket n sasin e fondeve q qeveria shq-iptare ka harxhuar pr projekte transporti. Qeveria ka detyrim nga Samiti i Vjens pr t ngritur nj Komitet t Investimeve Kom-btare pr kto shtje.

3 Ka nj prplasje ministrish pr shtjen e Korridoreve, ku n t njjtn koh merren me to edhe Min-istria e Transportit edhe e Ekonomis.

4 Si ekonomist dhe diplomat me eksperienc pothuaj 30 vjeare un nuk mendoj dot q kjo paraq-itje kaq e dobt dhe antikombtare sht fryt i paaftsis. Mund t jen t paaft, por shurdh e qorra nuk jan, pasi shum aktor jua kan prsritur disa her. Kshtu q me lind e drejta q t besoj teorit kon-spirative, q kjo bhet qllimisht pr t mos e zhvilluar Shqiprin. Paraqitja e krkesave pr kto Korridore sht nj pun mini-male shteti, q nuk krkon ndonj formim t veant akademik a in-xhinierik, ndonj vizion t madh apo ndonj gjeni strategjie eko-nomike. Edhe tetvjearja mjafton, po ta kesh dshirn ta bsh.

Nj paraqitje e till sht m se e turpshme, sht kriminale, sht antikombtare (refuzuat hekurudhn me Kosovn)! Zoti Kryeministr, prfundon letrn e tij Selenica.

Kjo sht gati sa 75% e shums q paguan taksapaguesit pr sigurime shndet-sore po n vitin 2014Biznesi i spitaleve private n Shqipri ka njohur nj rritje dys-hfrore gjat vitit 2014, ndrsa shum shqip-tar duket se kan preferuar alternativn e kurimit privat, prball shrbimeve t dob-ta apo t munguara q ofron sot sistemi shndetsor shtetror.

Sipas t dhnave nga bilancet prkatse, pes spitalet dhe klinikat kryesore private n vend, Spitali Amerikan (Univers-Alb), HYGEIA HOSPITAL TIRANA, Salus, Spitali Gjerman (CARDIO & DIAGNOSTIC CENTER HAM-BURG / TIR), Klinika Gjermane e Syrit, Spitali Europian kan qarkulluar n total rreth 6 mili-ard lek, apo rreth 43 milion euro, me nj rritje prej gati 18% n raport me 2013-n.

Kto para q shqiptart kan shpenzuar pr tu kuruar n spitalet private, jan gati sa 75% e shums q paguan taksapaguesit pr sigurime shndetsore po n vitin 2014.

Sipas t dhnave nga Ministria e Finan-cave t ardhurat nga kontributet e siguri-meve shndetsore pr 2014-n ishin rreth 8 miliard lek dhe pritet t arrijn n 9.2 miliard lek n 2015-n. Megjithat, shum

individ, edhe pse jan t siguruar, duket se kan preferuar komoditetin q ofrojn sot spitalet private, pavarsisht se u ka kushtuar m shtrenjt.

Spitali m i madh n vend sht Univers

Alb, me nj xhiro prej gati 3.3 miliard le-ksh n 2014-n, sipas t dhnave t raportu-ara n bilanc, me nje rritje prej 11% me baz vjetore.

I dyti m i madh n vend sht Hygeia, me nj qarkullim vjetor prej 1.9 miliard lek dhe zgjerim 16%. Salus, n vitin e dyt t plot t aktivitetit ka rritur me 80% t ard-hurat, n rreth 375 milion lek. Spitali Gjer-man ka rritur t ardhurat me 20% n 166 milion lek.

Klinka Gjermane e syrit ka dyfishuar gjithashtu t ardhurat, n 90 milion lek.

Rritjen m t madhe, ndonse nga nj baz e vogl, e ka shnuar Spitali Europian, me 126%, n 89 milion lek. Megjithat, spitalet private vijojn t dalin me humbje ende t larta.

Sipas nj studimi t Korporats Finan-ciare Ndrkombtare (bazuar n analizat q ajo ka br pr kredit e dhna pr spit-alet private n vende t ndryshme t bots), investimet n spitale, me 100 deri n 200 shtretr kan n prgjithsi nj periudh ku shpenzimet barazohen me t ardhurat (break even point) prej rreth tre vitesh./

Monitor

Viti 2014: Shqiptart shpenzuan 43 mln euro n spitale private

borxhI I brendshm

197 pb; pesh e cila ka kaluar n favor t portofolit t kategoris Jo Banka dhe kategoris s indi-vidve, prkatsisht me 57 dhe 140 pik prqindje. Nga ana tjetr, edhe brenda s njjts kategori (Jo Ban-ka) ka pasur ndryshime t peshave, nga ku vlen t prmendet rritja e peshs s mbajtur nga institucionet Financiare me 66 pik pik prqin-dje dhe rnia e peshs s instituteve Jo Financiare me 8 pik prqindje.

N ndryshim nga tendenca e dy viteve t fundit (2012-2014), gjat

vitit 2015 karakteristike sht rritja e portofolit t individve me 140 pik prqindje, rritje e cila vjen kryesisht si rezultat i normave m t favor-shme q ofrojn obligacionet kra-hasuar me depozitat bankare.

Diversifikimi i bazs s investi-torve ndikon ndjeshm n zhvil-limin e tregut primar vendas, por mbshtetja tek sistemi bankar dhe angazhimi i nj pjese t konsid-erueshme t aseteve t tij prbn risk pr ecurin n terma afatg-jat. Huamarrja e re n periudhn

janar-shtator t vitit 2015, ka br q t ket rritje n peshat e instru-menteve afatgjata duke ulur n kt mnyr ekspozimin e porto-folit ndaj riskut t rifinancimit dhe normave t interesit. Prsa i pr-ket financimit neto sipas investi-torve, aktort kryesore t cilt re-alizuan huamarrjen e brendshme pr 9 mujorin 2015 ishin: individt me 39.63%, BKT me 25.49%, Cre-dins me 24.54 %, RZB me 22.85%, ASD me 16.48% dhe Fondi Prestigj me 9.58%.

15 dhjetor 2015 fryma e re 10

kultur

Keni marr mimin e madh t letrsis; dhn nga "shteti" mendohet ga-ranci n seriozitetin e autorit dhe cilsin artistike te veprs. pr ju sht vlersimi i par m i lart, ju shpesh i keni trajtuar me iro-ni vleresimet. Mund te kemi nj prgjigje nga ju, prve ndjesis far pret n ditet pas ktij mimi?

Garancin dhe autoritetin nj mimi nuk ia jep fakti se jepet nga institucionet shtetrore t kulturs apo nga institucione t tjera, por nga lista e emrave fitues n koh e n vite e ballafaquar me klasifi-kimin e pagabueshm q bn ju-ria KOH-LEXUES. sht i pari vlersim q m jepet nga ministria e kulturs por vlersime po kaq t larta un quaj lexuesit, botuesit dinjitoz me t cilt kam bashk-punuar brenda e jasht vendit, shkrimet kritike q nuk kan mun-guar pr veprat e mia. Vlersimet i kam trajtuar me ironi, veanrisht me autoironi n ligjrimin privat,

Nj roman, si t ishte vetja

jote n tjetr fatshoqror dhe do t vazhdoj ta bj me ndershmri dhe n t ardh-men pr ta zbutur sadopak gran-domanin, manin e persekutimit apo narcizmin t cilat n grad t ndryshme na kapin jo rrall. Sa i prket ligjrimit publik dhe atij shkencor, si studiues i letrsis q jam besoj se m dallon dashuria, respekti dhe prkushtimi pr ve-prat dhe autort me vlera t mir-fillta letrare-estetike.

N ditt pas ktij mimi, pa-

varsisht mimit un po pres nj rilindje t bukur t romanit n skenn e Metropol Teatr, me ar-tistt e talentuar Armand Bora, Rozi Kostani, Feliks Bilani ro-mani vet, pa rn ende n syt e kritiks e kish gjetur rrugn p rte lexuesi mjaftueshm, knaqshm.

romani i vlersuar sht stina e hijeve. a mendoni se n krijim-tarin tuaj ky sht romani q prisnit realisht vlersimin, apo e meritonit n raport me nivelin

krahasues te kolegve?Nuk i mendoj mimet letrare

si mposhtje kolegsh, nuk mund t ket nj klasifikim sportive me i pari, i dyti, i gjashti. Letrsin e quaj bashkprani dhe kur vendos ta botoj nj vepr mendoj se sht n gar me bibliotekat e pasura t do lexuesi t kultivuar; e mendoj librin tim n gar, n bashkprani, jo vetm me 10-15 autor shqip-tar por me gjrat m t mira q jan krijuar e do t krijohen/boto-hen n vijimsi.

sht e natyrshme pyetja, 'vend z ky roman n krijimtari-n tuaj, si lindi, ideja, nxitja pr shkrimin e tij?

Jam i sigurt vetm pr faktin se ky sht romani i shtat i bot-uar prej meje. T tjerat do t kem mundsi ti gjykoj m von nse mbaroj si shkrimtar duke qen gjall si njeri. Ideja, nxitja erdhi nga nj fakt i vrtet, nj prind fi-erak kish sjell n veturn e tij si pasagjer t zakonshm n nden-

jsen e pasme vajzn q i kish vdekur n Greqi

Ka nj metafizik t panatyr-shme ky roman n narracionin e tij, rrall ndodh q abstragimi t kt marrdhnie mes reales dhe fantazis. A mund t na thoni far ajri, oksigjeni sht parakusht pr nj shkrimtar si ky rast pr ta kri-juar rrfimin e tjetrit?

Mjafton ndjeshmria e duhur pr fatin e do njeriu si t ishte vetja jote n tjetr fat; mjafton fab-ula e duhur dhe kndshikimi opti-mal. Dhe gjat rishikimit t puns duhen shtuar tri masa akull mbi zemr.

pse kjo ngjarje, pse nj mar-redhenie kaq e ndrlikuar ajo e nj raporti dashurie jo t natyr-shme?

Nuk ka asgj t panatyrshme pasi personazhet, t deheroizuar por jo t depersonalizuar i rrfe-hen njri-tjetrit, nuk jan n ra-porte dashurie por n prkujtim t jetve t tyre t parealizuara. Nuk

VirionGraci:

nga Violeta Murati

mimi i madh kombtar pr veprn m t mir letrare pr vitin 2014, iu dha shkrimtari Virion Grai pr romanin Stina e Hijeve pr rrfimin me shum zra t drams s pagoj t nj fati njerzor, duke shfaqur njkohsisht peripecit e nj populli t tr. "Stina e hijeve" nj projekt q do t kthehet edhe n nj ngjarje teatrore me regji t Armand Bors

Virion Grai dhe Romeo ollaku jan fituesit e mimeve t mdha letrare q ndan Ministria e Kulturs n fundviti. ndahen do fundviti nga Ministria e Kulturs. Graci sht vlersuar si autori m I mir pr vitin 2014, me romanin Sti-na e hijeve, ndrsa ollaku sht vlersuar si prkthyesi m i mir pr prkthimin e vllimit poetik t Paul Claudel.

mimet kombtare t Letrsis nga Ministriafituesit

15 dhjetor 2015 fryma e re 11

Ne, Shqiptart e ans kombtare, nuk kemi tjatr mendim prve ta heqim Shqiprin nga balta. Krkojm t jetoj kombi yn me gjuh t tij, me mendime e me nder t tija

shqiperia me 1901 si me 1801!

Profecia e Konics: Shqiperia nuk ndryshon

as pas 100 vjetshFaik konica

Nga Si ish vndi yn qint vjet m par e si sht sot? Ndry-shim i madh, t cilin do tjua rrfejm n pak fjal.Ahere Shqipria, sundimrisht, ish po thua m vete. Kara Mahmuti sipr, Ali Tepeleni posht, e sundojin Shqipri-n pa krkuar urdhra nga Stambolli. Ata vet i emrojin gjith nnurdhrit e guverns, t cilt ishin t gjith shqiptar.

Sot kemi mi krye ca Anadollak qi nuk kan tjatr mendim e tjatr pun, prve t dobsojn vndin e t shuajn kombsin ton.

Ahere, emri shqiptar ish i njohur kudo nEvrop si i nj pop-ulli me gjuh, me zakone, me mendime, t veta. Librat e shkro-njtorve tasaj kohe jan plot me dftime t tilla.

Sot pr kundr, ersia ku na ka lidhur Stambolli, e ku na mban poshtrsia e karakterit ton, u dhan sy e forc kombeve fqinje t na kllasin djallzit e tyre e ti japin t besoj bots se komb shqiptar nuk ka. Ashtu, ne qi njqint vjet m par ishim kombi mi gjall e mi fuqishm i Ballkanikut, jemi sot pr sot kombi mi smur e mi dobti.

Ahere gjuha shqipe flitej kudo n Shqipri: rreth vatrs, n trek, n shtpi t guverns (huqumet); edhe sikur t kishin patur mnt t part tan, pa far vshtiret kishin br qindra shkolla n gjuh shqip.

Tani, prap shumica e Shqiptarve t ndershm shqip fla-sin e Shqiptar mbahen. Po ca harbut, ca zuzar t lindur prej nnash shqiptare, po prej Atsh a Anadollak a fare t pan-johur, bjn sikur e harruan shqipen, krkojn me pahir t na kllasin gjuhn e mundsit dhe i ndihin armikut t na e shuaj gjuhn ton.

Nuk u ndryshua vetm puna e sundimit e e gjuhs. U ndry-shua aq, edhe m tepr, puna e begatimit.

Nj qint vjet m par, tregria, bujqsia, ishin n lulzim t bukur. T mardhnat ishin t lira jo si sot q Anadollaku i nd-alon shum tregtar t ven e t vijn, duke rnduar pagat e bakshishet, duke krkuar pasaporte e tezqerera, duke pyetur ku vete e pse vete e mos ke ndonj mendim t psheht. Bota e pu-nonin dhen; i varfri kish tokn e tija e e shtrngonte ti nxjer grur e buk. Sot nj mij shkake, nj mij ndalime, e shkretuan bu-jqsin; Shqiptari nuk punon m dhen e tija; arat jan kudo t shkreta, e nj er prjashtimi po i fryn qi i shtyn prjasht Shq-ipris, n vise t huaja, m t mirt puntor.

M 1801, Shqipria kish nja pesdhjet shtpi bejlersh t vjetr e disa oxhak t krishter, qi kishin dashurin e vndit, jetojin n Shqipri, e mbajin kudo si nj vatr rreth e rreth s cils mblidheshin e ngroheshin t varfrit edhe t tjert. Tani ox-haksia u prish e u shua. T paka shtpi t vjetra kan mbetur. Zuzarsia edhe harbutria i largon bejt e i heq n Stamboll. U vjen m mir t ven e tu lpijn kmbt Anadollakve, t bjn poshtrsira edhe t fitojn ca ergjnt, se t rojn n Shqipri t vobek por me nder e me hie.

Ashtu ka qn. Kshtu sht.Ne, Shqiptart e ans kombtare, nuk kemi tjatr mendim

prve ta heqim Shqiprin nga balta. Krkojm t jetoj kombi yn me gjuh t tij, me mendime e me nder t tija.

Sa Shqiptar jan t ndershm, do t mbajn t gjith me ann kombtare. Ata qi jan zuzar, shpirtrobr, e bij kurvash, le t mbajn me ant e tjera.

Albania, 1901

kemi t bjm me nj ngjarje por me nj trsi ngjarjesh q shpresoj se japin nj mozaik t pasur t pr-ditshmris son.

N kontekst lexon hija e shkrimtarit? Ndoshta njohja, rin-johja, misteri, errsira - pse vazh-don kjo ide obskure n koshienc?

Natyrisht nuk kemi t bjm me nj rrjedh psikike t autorit dhe t jets s tij t njimendt, aq m pak me paqartsi t pavetdijes. Jan personazhet ata q duke iu hapur shoku-shokut e nxjerrin veten dhe unin e tyre nga errsira e jets s mvetshme n dritat e skens s madhe t jets shoqrore.

sikurse prmendt, pritet q kapitulli i dyt i romanit t vihet s shpejti n sken me regji t ar-mand Bors. 'sht kjo marrd-hnie me teatrin, si lindi kjo ide, dhe a jeni ne dijeni si do ta trajto-jn tekstin tuaj?

Ishte ideja, konceptimi dhe frymzimi artistik-regjisorial i Ar-mandit, un u ndjeva i befasuar

pr mir dhe do ti prcjell me krshri hapat e realizimit deri n fund. Jasht ksaj zgjedhjeje t A. Bors n punn time gati 15 vjeare si ligjrues n universitet kam pasur privilegjin t merrem me pikrisht letrsin antike greke dhe me estetikn

ekziston mendsia ndr bot-ues se autort shqiptare nuk jan t shitshm, n fakt kt ide, n ironi, na e prforcojne posterat n panaire ku rrall fokusen ro-mancier shqiptar, e sidomos pas '90-s

Nuk besoj se sht e vrtet absolute kjo e pashitshmris Ka autor shqiptar q gzojn vmendjen e lexuesit, ka q ad-mirohen, ka t tjer q nuk e gzo-jn, ose jan pak t lexueshm, por nuk mund t themi nj jo t prer pr t gjith. Kt Jo kategorike mund ta prdorin disa botues q ndrtojn marrdhnie nnshtrimi, madje marrdhnie depersonalizimi t autorit n mar-

rdhniet private pr t shmangur nj her e mir detyrimet e natyr-shme ndaj shkrimtarit dhe puns s tij. Sa u prket posterave varet nga mundsit financiare dhe mendsit e botuesit i cili, n do rast shkon pas prirjes s publikut-turm. Kam par postera shkrim-tarsh shqiptar n stacione au-tobussh, n dyert e ndrtesave t ndryshme publike, e kjo m duket nj bezdi vizuale n dm t do qytetari, e mbase, n dm t vet shkrimtarit q ekspozohet ngado si me qen kngtar diskosh ose boksier i peshave t rnda.

Pr lehtsi shprehie e studimi mund ti ndajm shkrimtart n para e mbas viteve nntdhjet, por vetm kaq, secili n fatin e tij. Megjithat ka disa specifika: brezi para nesh e kish gati lexue-sin, kureshtin, pritshmrin e nj lexuesi t mir q po i lexonte e i donte prej vitesh. Natyrisht bot-uesit, si producent, si ndrmarrje ekonomiko-kulturore drejt tyre do t orientoheshin e do t investo-nin pasi fitimi, suksesi ishte gati i sigurt me ata. Marrdhniet e mia me botuesit kan qen dhe jan tepr t mira, korrekte, thuajse t przemrta dhe me ata me t cilt nuk bashkpunoj m. Pr tet li-brat e mi kam pasur me radh katr botues. Kemi qen pa prvo-j sa i prket kulturs juridiko-eko-nomike, por edukata njerzore, mirsjellja e natyrshme na ka ndi-hmuar ti kaprcejm t papritu-rat e pakndshme t ekonomis s tregut pa mri, pa dyshime t ndrsjellta, pa grindje.

si sht marrdhnia juaj me botuesit? a jua shesin librat? cili libr ka pasur tirazhin m t lart n shifra?

Librat e mi i shesin, prndry-she pse do ti botonin??! Ma kan dashur suksesin, jo si interes i tyre shifror por n radh t par si dashamirs shpirtror t letrsis shqipe. Secili libr ka pasur fatin e tij dhe jam mse i knaqur. Shi-fra nuk jap pasi shum gjra kan ndodhur n koht e informalitetit financiar e tani na vijn rrotull t tjera rregulla, ligje. Ajo q m g-zon sht fakti se dhe botimet e mia t para krkohen ende e plqe-hen, ndrkoh q lexuesit m jan shtuar n mnyr progresive.

Ka koh q na sillni vetm romane. far ka ndodhur me poezin te ju?

Po, po bhen 20 vjet q po sjell vetm romane dhe romanet i kon-ceptoj si vend-strehimet e vetme, t sigurta t asaj poezi q mund t shkruaj un. Botuesit e mi t fundit dhe miqt e mi t jets e t fillimeve letrare gati m lusin ti botoj n nj libr poezit q m kan ngelur. Besoj se, nj dit do t ket drit botimi dhe pr ato, pavarsisht posterave t munguar t autorit.

15 dhjetor 2015 fryma e re 12

shndet

T qndruarit ulur pr nj koh t gjat dhe gjumi i tepruar jan dy prej faktorve kryesor q ju shkurtojn jetn.

Nj grup shkenctarsh nga Australia, kan krijuar nj list t re t zakoneve q rrisin rrezikun pr t vdekur n mosh t re.

Studime t mparshme kishin identifikuar 4 faktor t rnd-sishm, t till si, konsumi i alkoo-lit, dieta ushqimore e varfr, mung-esa e aktivitetit fizik dhe pirja e duhanit.

Tashm ksaj liste i shtohet jeta sedentare dhe gjumi i teprt.

N nj artikull t botuar n gazetn DailyMail, thuhet se, nj njeri q i ka kto zakone t kqija,

rrezikon 5 her m shum t vdes gjat nj periudhe 6-vjeare, n krahasim me dik q bn nj jet t pastr, transmeton tvklan.al.

T qndruarit ulur m shum se 7 or n dit, t brit pak ushtrime fizike dhe t fjeturit m shum se 9 or gjum, sipas ekspertve, sht thuajse vdekjeprurse.

N studimin e realizuar nga Universiteti i Sydney-t, n Australi, grupi i shkenctarve evidentuan gjithashtu se, vajtja n palestr n mbrmje nuk e zhbn dmin e br nga qndrimi ulur gjat gjith dits. N kt studim, t shtrir n nj periudh kohore 6-vjeare, morn pjes m shum se 230 persona, mbi 45 vje.

Ja disa nga faktort q shkurtojn jetn

Patatet ulin rrezikun e kancerit n stomak

Konsumimi me shumic i perimeve t bardha ul rrezi-kun e prekjes nga kanceri n stomak.

Ky sht konkluzioni n t cilin kan dal nj grup shkenctarsh nga Universiteti Zhejiang n Kin, t cilt zbuluan se konsumimi i lulelakrs, patateve dhe qepve ul shanset pr tu prekur nga kanc-eri n stomak. E kundrta ndodh me konsumin e teprt t birrs, pijeve t forta alkoolike dhe ush-qimeve t konservuara, q sipas ekpertve, rrisin rrezikun pr tu prekur nga kanceri.

Mbrojtse t mira kundr kancerit jan gjithashtu lakra dhe selinoja. Besohet se t gjitha peri-met prmbajn vitamin C, q gjen-det me shumic tek patatet dhe q vepron si antioksidues kundr problemeve me stomakun. Kon-sumi i rreth 50 g t ksaj vitamine, do dit, ul deri n 8 prqind rrezi-kun pr tu prekur nga kanceri.

N fundjav na plqen t bjm disa or m shum gjum se zakonisht. Ekspertt paralajmrojn se, ky za-kon mund t jet i dmshm pr shndetin ton.

Nj orar jo i rregullt i gjumit mund t rris rrezikun pr diabet dhe smundje t zemrs, thuhet n nj studim i ri. T kesh nj orar tjetr t gjumit gjat ditve t puns dhe nj orar tjetr gjat ditve t lira apo fundjavs, sht e njohur si lodhja ekstreme. Ky proces, i rregullon ritmet kardiake duke uar n r-regullime shndetsore.

Dr. Patricia Wong nga Univer-siteti i Petersburgut, udhheqse e studimit, tha pr Reuters se: Lodhja ekstreme sociale sht nj rregullim kardiak, i cili ndodh kur njerzit duhet t zgjohen hert pr t shkuar n pun dhe m pas gjat fundjavave flen m shum, duke ndryshuar orarin e ors biologjike t trupit.

Pse nuk duhet t flini shum n fundjav

Hulumtuesit e kan gjetur nj mnyr t leht, se si mund t zg-jatni jetn dhe sht shum e thjesht. sht gjetur se bamirsia, i ndihmon njerzit t menaxhojn stresin duke ndihmuar n mas t madhe, n prmirsimin e shndetit. Studiues nga Universiteti Wisconsin-Madison, ka br nj hulumtim n marrdhnien mes nivelit t lart t stresit dhe vdekjes.

Sa keni prjetuar stres gjat ktij viti dhe a besoni se stresi sht i dmshm pr shndetin tuaj?,- sht pyetja q i sht br shum pjesmarrsve. Nj studim i br nga Universiteti i Buf-falos, tregon se bamirsia, sht e lidhur me nivele t ulta t stresit.

N studimin e br me 846 participant, sht vrtetuar se ata q kan pasur nivele t ulta t stresit, ishte pr shkak t nivelit t ult t negativitetit, sepse kishin ndihmuar shum njerz gjat jets s tyre.

Studimi: Si t zgjasni jetn prmes nj hapi t thjesht

15 dhjetor 2015 fryma e re 13

letrsi

Jo se krkohet prej shqiptarve kristian e mysliman t jen t gjith Shenjtn a Pejgam-bera, por po deshm t jemi komb e shtet, lypet me doemos t jemi n at shkall kulture njerzore e fetare, sa mjafton t rrojm shoqnisht e vllaznisht. Pa kulturn njerzore, nuk jemi t pjekun t rrojm si njerz i e si shok; pa kul-turn fetare, besimi nuk na formon pr jet, por ma tepr na pengon.

Kam pa mysliman edhe kris-tian qi me vetmohim mbrrijn deri n heroizm pr t mbajt ramazanin e kreshmt, por prejse nuk e kan kulturn fetare, ata me at vepr sado heroike, nuk shfaq-in nji madhni shpirtnore t, ciln nuk e kan, pse qindresa e tyren t shumtn e hers bazohet, thjesht n nji zakon, n nji tradit, i n nji moskuptim t jets fetare qi e zh-vleftson motivacionin edhe ve-prn e tyne.

Nji kusht tjetr qi rrjedh prej kulturs s shpirtit asht nderimi pr bindjet e t tjerve. Po tia bajm diagnozn shpirtit t shq-iptarit n skajin ma t fundshm, kemi pr t gjet kt fenomen t uditshm: kush nuk mendon si un, thot, ai asht kundrshtari em. Ky paravendim antishoqnor shfaqet jo vetm n lamn fetare, politike e shoqnore, por edhe deri n lamn ditunore. M ka ra rasa pr vjete e vjete t marr pjes ndr shoqni, mbledhje, nisma e shkoq-itje ashtjesh ndr shqiptar, edhe do t thom se, me pak ndryshime e me forma ku ma shum ku ma pak egoiste, si ndr njerz me shkoll, kam gjet e prek me dor

T rrojm shoqnisht e vllaznisht

Lexime filozofike/ Lideri politik dhe shpirtror, At Anton Harapi, n konferencn e mbajtur n Kor n maj t vitit 1935, iu drejtua intelektualve shqiptar, ku pr her t par ai rrfeu jetn e krishter, moralin, filozofin, idealin, pse shqiptart nuk arrijn vllazrimin

nga at anton Harapi

se mjaft me tregue kush nji men-dim a parim t kundrt apo edhe t ndryshm, pr me u shikue sh-trembt e me u ba shenj antago-nizmi e luftimi.

Shkakun e ktij fenomeni t paarsyeshm prap e gjejm n gabimin trashanik, pse shqip-tari edhe po t mbahet se ka kul-tur, kujton se me ndjek arsyen e nji tjetri asht dobsi. Historia e djeshme e trysnia e sotshme na e vrtetojn kt prbindsh t indi-vidualizmit egoistik. Pr t rrojt vllaznisht nuk lypet t mendo-jm t gjith me nji kok, as nuk krkohet t kemi t njejtat parime ase t jemi t pagabueshm, por medoemos duhet tua njohim t tjerve t drejtn e arsyetimit e t bindjes, po nat mnyr si krkojm qi t tjert t respekto-jn mendimet tona. Do ta dim se secili njeri, edhe pa dasht, mund t ndjek nji rrug a nji parim t gabuem, prandej, sikurse nuk duem t na prbuz kush ne edhe po t jemi n gabim, ashtu as na mos t prbuzim askend. Themeli i shoqnimit, prandej, edhe i har-monis shoqnore midis shqip-tarve, qofshin edhe besimesh t ndryshme, asht n mbajtjen e sinqert t parimit: Mos i ban kuj shka nuk don me ta ba kush ty; banu t tjerve si krkon me ta ba ata ty. As n kt pik besimet nuk

pengojn, por e kan detyr t ndi-hmojn.

shKaqet e dasIs Mbasi vum kushtet pa t cilat

nuk ka si mbahet jeta shoqnore e fetare, vijm ndr parime; E pari-misht secili besim ka dogmat e veta, por dogmat nuk ndrrojn, prandej, sikurse besimet jan t paprshkueshme me njeni-tjetrin pr shkak t dogmave, ashtu be-simtart, n themel t dogmave, nuk kan si afrohen e puqen nje-ni me tjetrin. E ja se dasia asht e detyrueshme, shqetsimi i domos-doshm. Nuk ka si shkohet jeta vl-laznisht. Kshtu arsyetojn ata qi besimet i kan ferr n sy.

Problemi i vrtet asht i vshtir, por zhvillimin e vet e gjen t plot ndr tri parimet qi jan:

1. Intoleranca dogmatike. 2. Toleranca shoqnore qytetare dhe 3. Toleranca shoqnore politike. Nuk e kemi shqip fjaln toleranc por i afrohet kuptimit, me bart, me durue, si bie fjala na durojm e bartim (kemi toleranc) kur na fyejn fmijt, i dejuni, i marri, i gabuemi, por nuk bartim, as nuk durojm kurrsesi (jemi intoler-ant) kur ndokush me t men-dueme, na merr nderin.

Parimisht lypet ta kemi e ta mbajm intolerancn teorike-dog-matike, due me than qi n pun

t besimit secili ta mbaj bindjen pr at dogm qi ndrgjegjja ia urdhnon pr t drejt, as mos t duroj ti thot tash zi e tash bard-h nji parimi, t cilin e ka pr ideal t par.

Intoleranc! Fjal e fort, fjal qi nuk bartet as nuk durohet, pse nuk ban as nuk duron as sa t zit e thonit. Fjal qi me t parn pr-shtypje tregon fanatizm, mental-itet t ngusht, regres, mosafrim n kurrnji mnyr. Por edhe fjal e sinqert, e arsyeshme, e drejt: e vetmja fjal e mnyr pr me zh-villue problemin shoqnor-fetar. Ja edhe arsyeja e thanies seme: Nji besimtar, i cili lavdohet se besimi i tij asht i vrtet, po nuk desh me mohue veten edhe besimin e vet kundrejt nji fardo kredoje tjetr, do t prgjigjet me nji jo kategor-ike t preme.

Indiferenti fetar, prejse ai vet nuk mban kurrnji besim prm-jimend, thot se besimet jan njinji t vrteta, si tishin besimet etiketa e kostume t ndryshme, t cilat vlejn njinji pr ta plotsue nji nevoj t jets. Po qe si njena dogm tjetra, edhe pse t kundr-ta, athere asht njinji si e vrteta si e kundrta, e po qe se Zoti i dha e i dau besimet e kundrta, athere Zoti asht hartuesi i gabimit, i rre-ns dhe i pramjes.

Duen me than se kjo intoler-

anc dogmatike nuk baret, nuk durohet n nji shtet, n nji popull, pse asht tepr refraktare, e ngusht e fanatike. Pr nji her ashtu po e zam, edhe po e vejm pr baz t kundrtn, due me than toler-ancn dogmatike. N kt themel, bie fjala, Krishti qe a sqe Zot, Mu-hamedi qe a sqe Profeti i Zotit, n kt ras pr mue do tishte njiprnji; un bart e toleroj t tho-het n da kshtu, n da ashtu: si Krishti e Muhamedi t ken pas pun me Zotin, si t ken pun me djallin, si t ken i qen hipokrit e mashtruesa, si t ken qen t ndershm e t drejt.

Kush nuk e sheh kt dobsi mendore e morale? Njeriu t cilit i vjen era njeri, mosbinden kurr nuk e tregon pr bindje, dhe at pr shka asht i bindun se t asht gabim, kurr nuk e pranon pr t vrtet. Kjo nuk asht vetm nji detyr e fe-tarit, por nji detyr e secilit njeri t ndershm e tarsyeshm.

Nemn t s vrtets, pra e pr hir t sinqeritetit, luft do gabimi, kudo qi ta gjejm, edhe ndr krkimet shkencore, edhe ndr interpretimet e dogmave. Pr kt intranzigjenc ideale, shpirt-nore, teorike, jemi t paditun na besimtart, sidomos na katolikt, ndrsa kt intoleranc e gjejm edhe ndr njerzit e ditunis, tartit e t politiks, pr shka u prket parimeve t tyne., Kta, e dijm t gjith, se as sa on miza n krah nuk lshojn n sistemin e vet porsi baz. Kt po e thomi n lamn parimore e ideale, pse mandej tjetr gja asht praktika si pr shkenctar, si pr besimtar.

15 dhjetor 2015 fryma e re 14

sport

Ja karakteristikat e kundrshtarve t Kombtares

Franca, Zvicra dhe Rumania dhe shanset e kuqezinjve pr t marr rezultate pozitive

Franca, Zvicra dhe Ruma-nia jan kto tre prfaq-sueset me t cilat Shqipria do t mas forcat n grupin A t Euro 2016. Me zbulimin e kundr-shtarve tani vmendja shkon te 3 sfidat q do t zhvilloj kombtarja kuqezi n europianin francez. Ob-jektivi i skuadrs s drejtuar nga Gianni De Biasi do t jet t dhu-roj paraqitje sa m t mira por edhe pse jo t tentoj kualifikimin n ruandin e 1/8, pasi n nj grup t till dhe n nj europian me 24 skuadra ku 16 prej tyre avanco-jn n fazn tjetr asgj nuk sht e pamundur pr Shqiprin. Por kush jan kundrshtart me t cilt kombtarja kuqezi do t ndeshet n kompeticionin e vers s ardh-shme. Francn e njohin e t gjith. Gjelat prvec se jan vendi organi-zator i eventit jan edhe prfaq-suesja m e fort e grupit A. Pr Francn kjo do t jet pjesmarrja numr 9-t n nj kampionat euro-pian. Blut kan arritur ta fitojn n dy raste kt kompeticion n 1984-n dhe n vitin 2000. Kulmin e saj Franca e arriti n vitin 1998 teksa fal fitores 3-0 ndaj Brazilit u shpall pr her t par n histori kampione e Bots. Trajneri i gjelave pr momentin sht pikrisht nj prej heronjve t atij suksesi Di-dier Deschamps i cili si futbollist ka fituar edhe Euro 2000 me Francn. Blut kan prbrje shum lojtar cilsor, ku spikasin m tepr Paul Pogba, Hugo Lloris q sht edhe kapiteni i skuadrs, Oliver Giroud dhe Karim Benzema edhe pse pra-nia e sulmuesit t Realit n euro-pian sht vendosur ndjeshm n dyshim pas ngjarjeve t fundit q kan t bjn me jetn e tij private. Me t drejt Franca konsiderohet si nj prej skuadrave pretendente q mund ti shkoj deri n fund ktij kompeticioni. Francezt kan tri-umfuar n dy raste n 4 prej even-teve t mdha q kan zhvilluar deri tani n shtpin e tyre dhe pr Shqiprin misioni pr t ndalur Blut do t jet shum i vshtir edhe pse n 2 ndeshjet q zhvil-loi ndaj gjelave n grupin I elimi-nator, kuqezinjt regjistruan nj fitore dhe 1 barazim. Zvicra sht nj tjetr kundrshtar i rrezik-shm pr Shqiprin n grupin A t Euro 2016. Prfaqsuesja helvete n dekadn e fundit sht kuali-fikuar rregullisht n kampionatet Botror dhe Europian me pr-jashtim t Euro 2012, dhe pr m tepr sht nj skuadr q ka n prbrje shum futbollist cilsor. Kjo sht pjesmarrja e 4-t e Zvicrs n nj kampionat europian. Arritjet m t mdha prfaqsuesja helvete i ka regjistruar n Botrort e viteve

1938 , 1950 dhe 1954 ku ka mbrritur deri n cerekfinale. Aktualisht Zvi-cra drejtohet nga ish trajneri i Lazi-os Vladimir Petkovic ndrsa boshti i skuadrs prbhet nga futbollistt me origjin shqiptare, ku mbi t gjith spikasin Xherdan Shaqiri, Granit Xhaka dhe Admir Mehm-

edi. Kundrshtari m i kalueshm n letr pr kombtaren kuqezi n grupin A t Euro 2016 sht Ruma-nia. Prfaqsuesja ballkanase gjith-sesi ka nj t kaluar q duhet marr n konsiderat n 2 kompeticionet m t rndsishme pr kombtaret. Rumania do t marr pjes pr

her t 5-t n nj kampionat euro-pian ndrkoh q numron edhe 7 prezenca n kampionatet Botror. Arritjen m t madhe Rumania e ka regjistruar n Kupn e Bots, Shba 1994 kur arriti deri n cerekfinale. Kjo prfaqsuese drejtohet nga nj emr i njohur si Anghel Iordanescu

N ditn e lajmeve t mdha t shortit edhe nj lajm tjetr i dhn personalisht nga Gianni De Biasi. Nj miqsore me Turqin n Mars. Trajneri i kuqezinjve deklaroi se ka folur me Fatih Terim, q sht treguar i gatshm. Ende nuk sht vendosur ndrkoh se ku do t ako-modohet Shqipria n Franc pasi kto dit trajneri dhe stafi i FSHF do t vizitojn resortet pr t marr m pas vendimin prfundimtar. Tema kryesore gjithsesi mbetet shorti dhe opinioni i De Biasit nis me nj krahasim nga grupi i kualifikueseve ku kishim formacione si Portuga-lia. Mendoj se pak a shum sht njlloj. Kemi Francn skuadrn e shtpis q vlen sa Portugalia mad-je nse heqim Ronaldon, Franca ka m shum kualitet. Zvicrn e takuam n eliminatoret e Botrorit

dhe na mundi t dyja hert, por ata jan pak a shum n t njjtin nivel ndrsa ne jemi rritur, kemi ndry-shuar grup dhe gjithka tjetr ndaj mund ta luajm ndeshjen me ta me m shum shanse. Rumania sht n rritje n vitetet e fundit, hum-bm 1-0 ndaj tyre n miqsoren e vers s kaluar, por pr nj gabim tonin. Mendoj se sht nj grup i ekuilibruar. Por si do t paraqitert Shqipria n Europian, si Hirushja e kualifikueseve, apo si nj skuadr q mund tia dal t bj m tepr. Ne vim ktu si nj skuadr de-butuese q duhet t ruaj karakter-istikat e saj, dhe t vij dhe t luaj me zemr dhe vendosmri dhe pa menduar se jemi m t mir tani q u kualifikuam. Padyshim q ajo me Zvicrn do t jet nj ndeshje e veant, pr vet kolonin shqiptare

Euro 2016

ndrkoh q kapiten i ekipit sht Razvan Rat. Ashtu si Shqipria edhe Rumania lojn e saj nuk e bazon te individi por te grupi, nj tjetr e dhn q tregon pr forcn e ksaj prfaqsuesja q pr asnj moment nuk duhet nnvlersuar nga kombtarja kuqezi.

Lens, aty ku prfaqsuesja jon nis rrugtimin 11 Qershor, ora 15:00 n Lens. Kjo sht data pr tu shnuar n kalendar, pr debutimin histor-ik t Shqipris n Euro 2016. Pr-faqsuesja kuqezi luan ndeshjen e par t Grupit A n Lens. Nj qytet me m pak se 35 mij banor, i cili pritet t vishet kuqezi prej pozi-cionit gjeografik n veri t Francs. N kufi me Belgjikn e Gjermani-n dhe pak kilometra larg kanalit anglez, mund t shrbej nj pik strategjike takimi pr emigrantt shqiptar npr kontinent. Han-dikapi m i madh sht Stade Bol-laert me kapacitet dika m tepr se 38 mij vende. Impanti i tret m i vogl mes 12 stadiumeve pritse t turneut. Zyrtarisht, Fed-erats Shqiptare t Futbollit do ti shprndahen 5730 bileta, q sipas rregullores prbjn 15 pr qind t kapacitetit. E njjta shifr do t jet edhe n dispozicion t Zvi-crs, ndrsa 70 pr qind e vendeve cilsohen neutrale. Fakti sht q tifozt shqiptar mund t jen n stadium duke bler bileta si nga Zvicra, por ashtu edhe si spekta-tor t thjesht, me dokumente t vendeve ku jetojn. Ndeshja e dyt e Shqipris sht ajo e 15 Qershorit n orn 21:00 kundr Francs n Marsej. Nj qytet me pasionin pr futbollin, por q mbi t gjitha sht i veant pr kapi-tenin kuqezi, Lorik Cana, i cili ka aty shtpin dhe sht nj prej idhujve t tifozeris. Stade Ve-lodrome sht rinovuar n vitin 2012 dhe ka kapacitet prej afro 67,400 vende. Ky sht impianti i

dyt m i madh i Euro 2016, pas Stade de France. Sipas rregul-lores, tifozve shqiptar u takojn zyrtarisht 10110 vende, ashtu si-kundr edhe vendit organizator. Por, edhe n kt rast mbshtetsit kuqezi pritet t jen t shumt n numr prej gjeografis s qytetit n jug t Francs, ku sht mjaft afr Italis dhe Zvicrs. N total

n Stade Velodrome do t luhen katr ndeshje t grupeve, nj n fazn e 1/8-ave dhe nj gjysmfi-nale. Ndeshja e fundit n grup pr Kombtaren shqiptar sht ajo e 19 Qershorit, kundr Rumanis n orn 21:00 n Lyon. Stade des Lu-mires sht stadiumi i tret m i madh i evenimentit n Franc, me kapacitet 59,500 vende. Zyrtarisht,

pr tifozt shqiptar do t jen n dispozicion m pak se 8900, por srish afrsia e qytetit me shtete si Italia e Zvicra, pritet t ndikoj q edhe ky stadium t vishet kuqezi. Impianti nisi rikonstruktimin n vern e vitit 2013 dhe pritet t pr-fundojn n Janar 2016, pr nj kosto q prllogaritet deri n 450 milion euro.

de biazi:

Kundrshtart i njohim, luajm miqsore me Turqin

n radht e Helvetve. Nse di-kush i kujton derbin mes vllezrve Xhaka dhe lott e Granititi kur Shq-ipria shnonte ndaj Armenis dhe kualifikohej, De Biasi plqen ta nis me nj batut. Nse qante pr ne kur u kualifikuam, le t bj djalin e mir dhe t na bj t kalojm edhe turin. Jo, seriozisht e besoj se sht nj ndeshje e cuditshme n kt kndvshtrim pasi nj ndeshje mes vllezrve nuk sht gjja m e bukur n bot, aq m tepr kur n loj sht kualifikimi, por ja q kjo na ndodhi dhe ne do ta prballojm duke u treguar t prqndruar dhe me dshir pasi kjo skuadr sht e re dhe ka shum marzh prmirsi-mi. De Biasi sht i palkundur n bindjen se Zvicra mbetet nj ekip m i fort se Shqipria por me mjaft elokuenc kujton se n futboll jo gjithmon fitojn m t mirt. Zvi-cra sht ende m e fort, ata kan m para n klasifikim, nj skuadr q luajti n Botror. Kan eksperi-encn e nevojshme me lojtar q lu-ajn n klubet m t mdha europi-ane, kto jan gjra q kan rndsi dhe besoj se Zvicra sht m e mir se ne. Edhe franca sht m e mir se ne, por barazuam nj her dhe n tjetrn fituam ndaj tyre.

15 dhjetor 2015 fryma e re 15

sport

Vllezrit Xhaka prball njri-tjetrit, babai: Nuk e doja kt sfid

Vlersim pr Shqiprin nga trajnert e skuadrave rivale t G