1eLIBRONORDA VENTO eLIBRO

I N K O

Frederiko Karinthy

Nordavento

2eLIBRONORDA VENTO

Frederiko KarinthyNORDA VENTOEl la hungara tradukis Karlo BodLingve reviziita en 2003

eLIBROAranis: Franko Luin

ISBN 91-7303-186-0inko@omnibus.sehttp://www.omnibus.se/inko JANUARO 2003

3eLIBRONORDA VENTO

Enhavo

Norda vento 4

Renkonto kun junulo 12

Novelo pri la magneta morto 20

Genius 31

Cezaro kaj Abu Kair 39

Senespera amo 48

Barabbas 59

Delonge 63

La unua almozpeto 68

Virhonoro 75

Anasrostao 81

minko 87

Korpa beleco 92

4eLIBRONORDA VENTO

Norda vento

I.

Anta longe, kiam mi ankora vivis sur la tero, misonis i tion.La somero estis jam je sia no: iu varmego kaj lumo,

kiu kolektiis dum monatoj, velis je gusto, ruo, suke-ra suko en la fruktoj, en la spireganta pulmo de la tero.Dismoliis la pezaj bananoj, kaj la elo de la oranoj ru-iis, kaj la verdo de la palmoj jam preska blindigis.Anka la homoj maturiis kiel la fruktoj. Anta la ves-pero, kiam ni levis la ultrojn el la maro kvaza rue-bakitaj bulkegoj a bruligitaj mespiloj estus naintaj surla akvo, nia hato bruniis, kaj niaj okuloj brilis.

Estis grandioza, pagana somero, kaj i daris almenadudek jarojn. En la areno ni aranis olimpajn konkur-sojn, nudaj knaboj luktis, kaj persaj virinoj dancis je lano, ni iuj estis junaj, kaj ni preska iuj estis en-amiintaj unu al la alia. La abundan, spicitan grason dela festenoj ni glutlavis per ebriigaj vinoj, post nok-tomezo, kun era kaj pulsanta kapo, ni komponis kan-tojn kaj verkis fabelojn. Ni prikantis la sinon kaj koksonde la virinoj, kaj ni trovis mirigajn komparojn inter la vi-rinoj, fruktoj, oroj, velurhataj katspecoj kaj trinkaoj.

5eLIBRONORDA VENTO

La bela komparo faris nin efektive ebriaj, kaj febrigis ninneatenditaj kaj mole sonantaj rimoj: poeton ni tiam ova-ciis kriegante kaj per galopantaj vortoj, kelkfoje e perpli bela komparo ni ladis la verkon, ol per kiaj la poetoornamis in.

Anka dramojn ni ludis, en kiuj mallumaj pasioj eks-plodis libere, kaj la simboloj estis same karno kaj sango,kiel la homoj. Por i tiuj dramoj itala muzikisto verkisinterludon, senlima sopiro estis en la muziko, mal-espera, neestingebla deziro: el la orkestro kvaza eten-diis konvulsiaj brakoj, por kapti la irtantajn harojn deiu bruna knabino. Multfoje mi sufoke ploregis pro i tiumuziko, ar mi estis enamiinta al Lolla, kiun amis an-ka la itala muzikisto, kaj plej multe mi tiel estus povintain ami, se mi estus povinta morti anta iaj piedoj.

Ni ne timis la morton. La enterigojn sekvis orgioj, kajni ne levis tombmonumentojn. Pri la morto ni rememo-ris nur eluantan kaj pulsantan sangon, nenion pli. Oniparolis pri grano, kiu kontentigis en senekzempla kajkorfrostiga maniero siajn amdezirojn: inter iaj viktimojestis anka infanoj kaj junaj knabinoj; pri i tiu virino nipensis ofte kaj langvore. La korton de imperiestro A-gusto ni ofte vizitis kaj babilis kun la maljuna Meceno.Iom da tempo Cezaro Borgia estis nia idealo, poste nifariis pli ranitaj, ni aranis patistludojn en la Versail-les-a parko. Poste la amo de Duse kaj DAnnunzio inci-

6eLIBRONORDA VENTO

tis nin, niaj epitetoj fariis pli kaj pli brilaj, kaj iu el niverkis teatraon el la danco de Salomo. Kaj dume, la tu-tan someron, blindige brilis la suno, la Kvarnero fajreriskaj brulis kiel diamanto, supren, is la Alpoj, varmegafariis la tero, kaj en la danaj akvoj ni vidis in droni:plue nin ne tre interesis, kio estas. Estis belega somero,kaj konstante blua estis la ielo. Iun posttagmezon ape-ris la fremdulo.

II.

Posttagmeze mi boatis kun Lolla. Varmega kaj larmami estis: pri la mortanta somero kaj la mortanta ju-neco mi parolis, multajn kolorojn mi miksis en la vor-tojn, ar sur la transa bordo de la lago miksiis ava,rua kaj blua koloroj en la verdon de la arboj, kaj misidis kontra tiuj i arboj. Sed miaj vortoj kaj kolorojelerpiis, kaj kiam mi ne plu povis paroli, Lolla enuekliniis el la boato kaj freigis siajn ngrojn. Mi enpen-siis, kiu instrumento povus soni anstata mi, sed nursopiraj melodioj venis en mian kapon, kaj en iuj estisnur la sama sopiro, pri kiu mi povis paroli. Mi elerpiis,kaj tiam ekestis ena, stulta malpleno.

Ni reiris en la hotelon. En la ardeno tenisis junajknabinoj, la halo estis plena, sed mi estis laca kaj premi-

7eLIBRONORDA VENTO

ta, mi ne eniris. La pordisto staris ekstere anta la por-dego kaj parolis kun fremda junulo. Mi vidis, ke ili nekomprenas unu la alian. Mi aliris ilin. Blonda, bluokula,sensignifa junulo li estis, norveglingve li parolis. Mi al-parolis lin france. Mi donis al li klarigon, kaj iel ni ankarestis kune.

e la vespermano ni jam pliintimiis. Tiam mi rimar-kis, ke mi eraris: ne bluajn okulojn li havis, sed grizajn,kaj almena unu kapon li estis pli alta, ol kiel mi vidis enla unua momento. Pri tio mi iom miris, sed poste cini-ke mi ultrolevis. Tre malmulte li parolis. Tiam ni kva-za ne plu estus sur la insulo Capri, sed en iu germanahaveno, eble en la proksimo de Hamburgo, en banurbo.En mia enuo anka al li mi komencis paroli pri Lolla,iom post iom mi varmiis, miaj brilaj vortoj revenis, ve-lis, iam pli varmega kaj pulsanta refariis mia parolo,ne i tute transiris en melodiojn, mi kantis, kantantemi klarigis al li, kion mi sentas, kaj mi e ploris. Subitemi eksilentis por esplori la efekton. Mi esperis, ke li al-mena larmos. Sed la norvego nun denove estis tutealia, longajn, blue-grizajn harojn li havis, kiuj strangeagris irka lia kapo kiel malvarma, blua amo de alko-holo a erarlumo sur la surfaco de malvarmaj, humidajlagoj. Kaj lia vizao tute longiis, du metrojn longanvizaon li havis, en disuaj konturoj, li ne rigardis al mi,nek respondis. Sed kiam mi pli atente observis lin, mi

8eLIBRONORDA VENTO

adis, ke tute mallate, kvaza al si mem, li zumkantasa ion fajfas. ajnis, ke li fajfas tra la dentoj, ar lia viza-o dume ne moviis, elinterne venis i tiu trenata,fantoma voo, al kiu similan mi neniam adis. La fajfa-do fariis iam pli akra kaj trana: io frapis mian viza-on. Subite trafulmis min, ke verajne i tiu homo estasventroparolisto, tio ne estis homa voo, i ne venis elgoro. Mi ekfrostetremis kaj petis lin, ke li ne faru tion,ar tio min nervozigas. Je tie li komencis senene kajfacile babili, sed subite horore mi rimarkis, ke dum liparolas, li ne esigas tiun i fantoman fajfadon, kiu ob-tuze kaj profunde muis en li sur la fundo de la vortoj.Ventroparolisto, mi trankviligis min, sed mi sentis, ke mipalias.

Poste mi proponis al li, ke mi prezentu lin al Lolla.Kiam li parolis kun Lolla, li estis denove tute sensignifajunulo, entile li respondis, sed restis indiferenta. Estisstrange nur, ke unu anko de li estis lumigata de verdetalumo: dum momento ajnis, ke sur tiu anko li havaskvin a ses brakojn, sed mi ne vidis tion klare, kaj tiujnebulaj korpopartoj subite disuis.

Poste scivole mi demandis lin, kion li opinias pri Lolla:u konvenas por i tiu arda ario, kiun mi verkis je iahonoro kaj ludis per fortepiano. entile, sed malvarmeli ladis in. Subite mi konfuzite rimarkis, ke mi tedaslin. Late mi parolis, gestis al li, kaj tiam mi rimarkis, ke

9eLIBRONORDA VENTO

li ne sidas sur la anko, kien mi parolas: mi turnismin, kaj li staris post mia dorso kaj late, sovae li ekri-degis. Mi ekhontis. Nun denove estiis silente, sed tionmi ne povis elteni: peza premo eksidis sur mia brusto.Penege mi seris vortojn: mi demandis lin, kiun li amas,kaj u li scias kanti? Tiam trankvile kaj rme li deklaris,ke lia amatino atendas lin sur la norda poluso, li ankorane vidas in klare tra la nebulo, sed lia koro, mallara kajeksiema ferpeco, konstante montras en tiun direktonper sia pintiinta no, kiel kompaso, kaj se foje tiu etafersplito liberios el lia korpo, i kuros tra nebulo kajakvo al tiu magneta punkto. Anka kanti li kutimis: kaj tiam mi denove adis tiun dorsfrostigan muzikon, lafajfon, kun ia monotona ritmo. Muziko i estis, sen-ne eksiema kaj alte vebanta: sed kiam mi provisksi in en mi, klariis, ke per muziknotoj de la kroma-tika skalo ne estas eble in esprimi kaj sekve instrumen-to neniam povos in reludi. Tiam mi rekonis, ke la nor-vego estas frenezulo. Jam vesperiis. Mi ne povis vidilian vizaon, sed mi sentis, ke anka mi frenezius, semi nun vidus in. Jen de proksime, jen de malproksimemi adis lian voon, la norvego spiregis, senbride etissin, kaj liaj brakoj, per kiuj li batis la takton, estis eble emil metrojn longaj, kiam sur la nigrianta ielo li svingisilin. Mi provis lin silentigi, mi diris, ke ne nepre li ren-kontos sian amatinon, li havos in, kaj li povos in por-

10

eLIBRONORDA VENTO

ti sur la insulon Capri. Nun ne li serioze respondis almi: superhoma doloro estis en lia voo. Li diris, ke ne-niam li povos porti sian amatinon sur la insulon Capri, ke lia amatino mortis anta longe, sed ie, iam li tamenvidos in, u in, u ian ombron, se ne i tie, do ebleinter la mortintoj, haliho, haliho! kiam cindrios laTero kaj estingios la Suno, en la fajfanta mallumo dela tombejo haliho! ... inter tombokrucoj palpante liseros tiun, kiun la lumo faris nevidebla. Kaj kiam mitrankviligis lin, li komencis furiozi kaj etadis sin kiel lamaro, mi ne plu eltenas, li fajs, mi ne eltenas i tiunsufokan varmon, i tiun grason, i tiun inerton, i tiujnmultajn stultajn tagojn kaj velintajn fruktojn. Kaj kiamli diris tion, io komencis siblegi en miaj haroj, tiel teru-ra timo min kaptis, ke mi svenis.

III.

La postan tagon, kiam mi rigardis tra la fenestro, mal-varm-nigra estis la ielo kaj malanta la montoj lanorda vento. Turniante i kuris tra la stratoj, tranisrimenon el la aero kaj iris tegmentojn de la domoj, tielke ili blekis pro tio. La arboj kliniis istere, kaj en laaero turniis la ruboj de la tero. i fortrenis ifonojn devirinaj vualoj, la palisoj grincis. Transe la akvo de la lago

11

eLIBRONORDA VENTO

mallumis kaj taziis, kelkloke falintaj veloj tranis laakvokrestojn. La vojon, kie terurite kaj dentklake mikuris hejmen, irkavolvinte mian kolon per mia kon-vulsia surtuto, la vojon kovris forbalaitaj, maturaj goj, la vento balais la fruktojn, ili kuris anta mi, kvazaiu el ili estus ekviviinta, kaj nun veante, blekante ilipentus, ke tiel longe ili dormis.

Mi, levis la manojn, petis indulgon, mia surtuto a-gregis irka mia kapo, kaj tiam alte, alte super miakapo, inter du kuregantaj nuboj mi adis, ke fajfas lanorda vento, i fajs kaj ridais, kaj mi rekonis la fan-toman muzikon, kiun hiera mi adis en la labo de lahotelo.

La norda vento tempestis kaj furiozis en la kloo de larmamento; kaj la densaj, molaj kaj nigraj nuboj estisnun kvaza drapiritaj muroj de giganta elo, kiujn brue-gante iras, per pugnoj kaj kapo frapegas en sia trud-kitelo la frenezulo, la norda vento.

12

eLIBRONORDA VENTO

Renkonto kun junulo

Gaja mi estis, multe mi forgesis, kun skrupula zorge-mo mi ekbruligis cigaron, kaj ni ekiris la bulvardon.Mia bela kaj kara edzino ridetis al mi el sub la vualo, miabela amatino, kiu amis min kaj permesis, ke mi in amu.

La junulon mi renkontis sur la bordo de Danubo, ir-ka la sesa horo. Li preteriris nin, jam krepuskis tiam, milin ne rimarkis. Li jam foriris eble dudek paojn, kiammi, turnante min, ekvidis lin. Subite mi eksilentis kajatakis min konfuza maltrankvilo. La svelta talio akre de-segniis en la fono de arata ipo, tamen, mi kredas,pro liaj paoj mi rekonis lin. Iom eluzita estis la vesto. Enla mano li portis laran kajeron. Dekok- a nur deksep-jara li estas eble ... mi ankora hezitis, ne kurais kredi... volis min forturni, sed subite akra trano baraktistra mia koro, kaj poste tiel arda batado kaptis in, ke midevis halti. Unu lian movon mi vidis, kiel li levis la ma-non kaj tenis in anta si, ho ve, terure, jen la mano, ela tranon mi rekonis sur i, kiun en la gimnastikejo ...

Mia edzino mirante rigardis min, kaj mi balbute diris:Bonvolu ... atendu min ... mi devas paroli kun i

tiu junulo ...

13

eLIBRONORDA VENTO

Kaj mi lasis in tie kaj antaenrapidis. Balda poste mimalrapidigis la paojn. Jam vesperiis. La junulo ne re-turnis sin. Li sciis, ke mi estas malanta li. Trankvile lipluiris, e ipnuro li trankvle haltis kaj turnis sin al lasilenta Danubo kaj rigardis transen, al la montoj. Miestis en terura embaraso kaj akrigis la goron. Mi eksta-ris apud li por rimarkigi min. tele mi rigardis lian bu-on, kiu ankora estis pli juna kaj pli mallara ol la mia.La okuloj estis pli grandaj kaj pli helaj. Ho, estis li. Kaj lakajero en lia mano, la malnova kajero ... kiun mi me-tis sur fundon de ranko kaj forgesis. Peza, premantaincitio estis i tio.

u do ... vi ne vidas min? ... ne mi diris malla-te.

Jes ja, li diris, sed li ne turnis sin al mi.Embarasite mi silentis. Poste mi ekhontis. Ridinde.

Dekokjara junulo! La renkonto estas stranga, sed mi de-vas trovi la voon. Mi estos senena. Li oju, ke li havisokazon min vidi.

Mi tuj rekonis vin, mi diris late, kiam vi preterirismin.

Mi scias, li diris.Sed kial vi ne venis tien? u vi ne estas scivola pri

mi?Li ne respondis. Mi nervoziis.

14

eLIBRONORDA VENTO

Bone, mi scias, kiel retenema kaj erega vi estas. Sedrigardu, tio ne havas sencon ... Kredu, mi rekonis, ne-nian sencon ... Mi klarigos al vi ... Anka vi memkomprenos, ke mi ne povis resti retenema kaj erega... Sed kial do vi ne rigardas ... Jen, mi havas lipha-rojn ... Mi estas dudeksesjara ... Stranga vi estas. uvi koleras pri mi?

Li ne respondis. Lia buo amare kurbiis.Eh! ... mi diris. i tiu grandioza silento! Bone,

bone, mi jam memoras ... Nu, kaj poste? Eterne oni nepovas fari tion. Nu jen, vi eble e faros riproojn. Eh, mipetas vin, via granda silento ne estas tiel granda afero... Mi ne vidas, ke i multe utilis al vi ... Via vestoestas tre kompatinda, leto. Kaj vi estas maldika. Par-donu, sed mi ne povus porti tian veston ... Nu, kio!Ploru iomete, vi ricevos groon!

Nun li rigardis min la unuan fojon. Severe, en miajnokulojn. Poste li denove forturnis sin.

Vi multe parolas, li diris seke.Mi ofendiis.Ho, jen! Tre perfekta vi imagas vin. Jes ja, mi parolas,

ar mi volas vin instrui ... u vi komprenas? Mi ja estaspli aa ol vi ... kaj de tiam mi vidis multon ... kaj sper-tis multon ... vi estas infano ... kion vi scias? ...

Subite eksingultis mia voo, mi mallevis la kapon, kajtute mallate kaj konfuzite mi ridetis, kaj mallate kaj

15

eLIBRONORDA VENTO

konfuze mi levis la manon, kaj konfuze ridetante mi u-stris:

... Kion do mi faru? ... tion oni ja ne povis, kiel viimagis. Kredu, mi petas vin, ne estis eble ... mi provis... sed vere ne estis eble ...

Nun li turnis sin al mi. Kun kurbiinta buo, malameli alrigardis min.

Kie estas la ugmaino? li demandis rake.Mi embarase balbutis:Do ... kion fari ... oni inventis in ... Farman

... la fratoj Wright ... mi ne estis tie ... Sed kredu,anka ili faris in sue bona ... tute bona, la la cir-konstancoj ... oni povas per i ugi ...

Mi vidas, li diris moke. Poste li denove rigardis min.Kie estas la norda poluso?

Mi mallevis la okulojn:Iu Peary in atingis ... Nu, mi petas, mi ne havis

tempon ... vi eraris ... oni ne povas ion ... tiam mistudis en la universitato ...

Jees, li diris.Poste.Kie estas la era kaj libera Hungarlando?Mi petas vin humile ... vere stranga vi estas ... ni

laboras pri i ... anka mi ... sed tio ne iras tiel rapi-de ... oni devas anka vivi.

Mi ekparolis rapidege:

16

eLIBRONORDA VENTO

Sed vidu ... mi tamen klopodis ... ke io prospe-ru el tio ... kion mi promesis al vi ... Mi ja verkis ...Tute bonajn aferojn ... Rigardu ja, mi petas, la montro-fenestrojn ... mian nomon oni konas ... bonnoma miestas ... kiel vi volis ... kaj la homoj sue honorasmin ... Kaj vidu, anka librojn mi verkis ... kiel viprojektis, rigardu ja ... jen estas unu ... tute bo-na...

Nervoze mi tiris el mia poo unu el miaj libroj, en kiuestas ercaj skizoj kaj noveloj, kaj montris in al li.

Rigardu ja ... tute bona ...Unu nuran rigardon li etis sur la libron, li ne etendis

la manon al i.Jes, mi jam vidis, li diris mallonge. Tute bona.Li etendis sian brakon al la krepuskanta horizonto, al

la kurbiantaj montoj.Kie estas la granda simfonio, la terura teatrao pri la

griza horizonto kaj pri la eregaj dioj, kiuj pulsas kajbaraktas malanta la horizonto?

Mi ruiis.Do, mi petas ... tio ne estis ebla ... Tion oni ne

povas fari en tri aktoj ... Vi eraris. La grizan horizon-ton ne povas ludi aktoro ... poste mi rekonis, ke i tiuja ne estas la taga artospeco ... kaj mi e ne povus inni ... Sed mi verkis pri tio beletan soneton ... emi-

17

eLIBRONORDA VENTO

nenta revuo in publikigis ... kaj i plais ... kaj detiam oni pli bone pagas min.

Li ne respondis. Li dronis en malhela silento, lia rigar-do malaperis en la malproksimo. Mi volis ankora diriion, klarigi, kiel juna li estas ... sed malklare mi memo-ris, ke kiam li tiel rigardas, oni ne enu lin. Subite mirememoris pri mia edzino, kaj mi komencis maltran-kvilii.

Mi petas vin ... mi diris, venu kun mi, mi prezen-tos vin al mia edzino. Ho, vi ojos. Tre bela virino i estas... valora, grandioza virino ... vidu ja ... kaj mi kon-keris in ... i amas min ... vidu ja ... mi tamen estasiu ... kiel vi volis ...

Nun li rigardis min, kaj en liaj okuloj estis sennamoko.

Vi konkeris in, li diris. Nu jen! Ho, kiel era viestas pri tio! Vi iris al i kaj konkeris in! ... La fortikaodescendis de la monto kaj per sieo okupis la valon! ...La kverko konkeris la hederon kaj ame irkavolvis in... Kial ne venas i tien via edzino?

Mi kuntiris la palpebrojn.Vi estas stulta, mi diris. Infano vi estas. i tio estas

fantaziao. Vi ne estas prava. Mi estas prava. Mi estasplenaulo, kaj mi ekkonis la vivon. Kion vi scias pri lavivo! Vin iu priridus!

18

eLIBRONORDA VENTO

Li ekstaris tute apud mi, rigardis en miajn okulojn.Nun mi vidis lian densan, brunan hararon.

Mi ne volis ekkoni la vivon ... mi volis, ke la vivoekkonu min ... Vere, min iu priridus, kaj vi ne volis,ke pro mi oni vin priridu ... Sed vi scias, rigardu enmiajn okulojn, kurau rigardi en miajn okulojn! ... viscias, ke vi estas la ridinda kaj malgranda ... kaj estasmi, kiu estas prava ... kaj ke ne estas ridinda, kion midiras ... vi scias, ke mi estas prava ... vi, kompatin-da ... vi, malgranda ... vi, neniulo ... Kurau rigardien miajn okulojn ...

Mi devis min forturni; la situacio estis stulta kaj tur-menta. Li malrapide foriis de mi, poste li ne plu rigar-dis al mi, malrapide, enpensiinte li ekiris ...

Nur post minutoj mi mallate povis ekparoli:Kien vi iras? Restu ..., mi ustris. Sed li ne plu

turnis sin. Nur lian voon mi adis ankora, de malpro-ksime:

Rememoru, ke foje ankora, laste, vi renkontis min... Kaj se vi enhavas ankora ion el mi, trempu vianplumon en la fajron de la subiranta suno kaj priskribu alili ... priskribu tiun i renkonton ... Kaj priskribu porili, kiel mi forlasis vin kaj kiel mi malaperis, dissolvianteen la krepuskanta ielo, juna, bela kaj senne libera, porneniam vin plu vidi ...

19

eLIBRONORDA VENTO

i tion jam de tre malproksime mi adis, kaj la svel-ta guro maldikiis, disuis, leviis. Mi ankora rigardis,mi kredis, ke mi lin vidas, sed poste mi rekonis, ke surla rua ielo svebas nur maldika nubo.

Mia edzino malpacienciis.Kiu estis tiu junulo? i demandis.Mia malnova konato, mi diris al i konfuze. Afabla

knabo ...Jes, diris mia edzino iom akre. Nur malbonan kon-

duton li havas. Kial li ne prezentas sin? Kvankam surpri-ze li similis vin.

Poste ni venis i tien, en la kafejon. En mia premahumoro nur iom post iom disiis la spasmo.

La temo estas bela, mi diris en mi, ekojinte. Porpoemo i estus iom longa. Sed novelon oni povas fari eli. Mallonge, satire. Hodia krom tio estas mardo, decasion liveri.

Mi petis paperon, kaj post mallonga hezito mi skribisla titolon: Renkonto kun junulo ...

Kaj jam nur obtuze doloris la vundo.

20

eLIBRONORDA VENTO

Novelo pri la magneta morto

En la komenco de Februaro en la jaro 19 . . oni tele-grame ordonis min al Melbourne, por ke mi, kielgvidanto de la bakteriologia instituto de la universitatode Philadelphia, kolektu notojn kaj faru raporton pri lanova kaj terura epidemio, kiu aperis en tiu urbo kaj prikiu is nun nur peritaj kaj nekredeblaj famoj disltriis.La priskribo de la nova malsano, a pli uste: novamortospeco ar ne ekzistis e unu resaniinta kazo estis tute nekredebla.

Tute certe mi memoras, ke survoje plurfoje venis enmian memoron Edmund Dale, mia malnova lerneja ku-nulo, pri kiu mia plej nova informo estis, ke el la teolo-giejo, kiel konsekrita pastro, li translokigis sin al Mel-bourne. Tiel kuranta deziro trafulmis min, kiel boneestus, se ni renkontius, mi almena ne estus tiel sola.

Pri tio mi en Melbourne, inter la ekscitoj de la unuajtagoj, tute forgesis. El la hotelo mi akris rekte en la uni-versitaton, al profesoro X, al kiu estis adresita mia re-komenda letero. De li mi eksciis poste la terurajn deta-lojn. La nova malsano aperis proksimume anta unu kajduona monatoj, tute neatendite. e la unua viktimo

21

eLIBRONORDA VENTO

estis komercisto oni ankora e ne konjektis, pri kiotemas: li falis sur la strato, cetere sana homo, oni ne sek-cis lin tro konscience, apopleksion oni konstatis. Nur ela esploro de la kvara a kvina subita morto malkovriis,ke ne estis apartaj individuaj kazoj: oni trovis en lakoro kaj en la cerbo tiun komunan, is tiam nekonatananion, al kiu similan la scienco jen kio estas plejsurpriza is nun konis nur el kadavroj mortigitaj dealt-tensia elektra uo. Cetere la grimaco de la vizao, kajanka la spasma kuntirio de la ngroj, montris tipe lasaman bildon, de profesoro X mi eksciis, ke la malsa-non kaj epidemion populare oni jam nomas en la urbomagneta morto kaj elektra morto. De kie i devenas,pri tio neniu havis e konjekton, tiom oni povis sendu-be konstati, ke i okaze ne eestas infekta materialo bakterio , ke nek la malsanulo, nek la kadavro estisdaneraj al sana homo, e ne pere, per la tielnomata ba-cilomastro, kaj mikroskopo povis malkovri en la histojnur zikajn aniojn. En la plej diversaj partoj de laurbo neatendite malsaniis, falis, konvulsiis kaj mortis laviktimoj, is nun pli ol tricent: el ili ducent dum la las-taj tagoj.

Mi ne estas verkisto kaj tial nur seke, raportmanieremi rakontas, kion mi vidis kaj adis: mi ne provas doniimagon pri tio, kiel kreskis mallate, kun glacimalvarmapremo i tiu teruro, kiun iu, konanta la kazon de i tiu

22

eLIBRONORDA VENTO

paniko, povis rimarki sur la vizaoj kaj en la maltran-kvilaj rigardoj de la homoj, surstrate, surplace, en la tutamoviema urbo: ar cetere la urbo vivis sian vivon. Mal-longe tiom, ke jam en la unua semajno mi havis okazonvidi kadavron de homo mortinta pro magneta mortokaj, dolore, anka la magnetan morton mem.

Mi rapidis uste en mian loejon, por kunpreni kel-kajn preparatojn mi devas konfesi, en tiu tempo se-krete mi ankora klopodis montri, ke la kazo de la ma-gneta morto tamen estas infekta materialo, bakterio, kieltiu de aliaj epidemioj , la opinion de la i-tieaj kuracis-taj rondoj mi, kiel tiuspeca laboratoria homo, kun iomda interna malica ojo kaj sciencula erego, kredis na-iva fantaziao, malinda al vera scienculo, kaj jam estispretaj kelkaj paoj de mia disertacio dediita al la Bac-teriological Weekly, pro kiu iom longios la nazo de i tiujsinjoroj.

e haltejo, e en la elektra vagono, kiun mi estis de-scendinta, i okazis. Mi faris kelkajn paojn, kiam ek-timintaj, sufokitaj krioj, post mia dorso, min haltigis.Homo kuis senpere anta la tupo de la elektra vago-no, ajnas, ke us li descendis, kiam la atako lin tras.Epilepsiaj konvulsioj skuis i tiun homon, lia dika bur-vizao taziis en teruraj turmentoj. Tuj estiis tumul-to, kelkaj kliniis super lin, certe jam en la unua mo-mento mi adis la vortojn magneta morto.

23

eLIBRONORDA VENTO

Mi turnis min kaj rapidis tien, kaj mi rekte alkuris Ed-mundon Dale, kiu rapidante, preska kurante, proksi-miis al la trotuaro.

Mi rekonis lin.Dale! mi alkriis lin.Li ektimis kaj min rigardis. Lia vizao estis tre pala kaj

krome, ar tion ja povis kazi la usa sceno, i estis sur-prize maldika kaj turmentita.

Mi jam volis vin viziti, mi parolis rapide, mi pensis,ke mi vizitos vin. Se vi volas, ni tagmanu kune. Kio oka-zis i tie?

Li nervoze ultrolevis, ankora ne respondis, sed kiammi volis pai al la amaso, li kaptis mian brakon.

Eh, lasu, li diris kolere kaj rake, kion vi vidus jeli?

Mi volis klarigi, ke, kiel kuraciston, min interesas laafero, sed li spasme tenis mian brakon kaj trenis min alla trotuaro. Kaj dume rapide, sufoke li diris:

Iu stulta listro, kiel mi sciu. Anta min li ovis sin,uste kiam mi volis descendi. lomete li eble e ekpuismin. Nun tie li kuas.

u anka vi veturis do en i tiu elektra vagono?Jes. Pardonu, mi ne rimarkis vin.Kaj anka mi ne vin.

24

eLIBRONORDA VENTO

Kelkajn minutojn ni iris senvorte unu apud la alia. Mine scias, kial mi konfuziis: stranga, malvarma sentomin kaptis.

Tamen mi estus devinta lin rigardi, mi diris ne.ajnas, ke i tiu epidemio ... kiun i tie oni nomasmagneta morto ... jes, uste pro i mi estas i tie enMelbourne.

Li haltis, turnis sin al mi kaj profunde rigardis enmiajn okulojn. Mi jam malfermis la buon, sed ne venisvoo tra mia goro. Fremda teruro min kaptis, kaj sur lano de miaj ngroj mi sentis iun tiklantan pikpikon:anka miajn harojn kvaza frapis io, kvankam lia rigar-do estis profunda kaj maloja, kaj dolora kaj intima.

Vi ne rigardos tion, u ne, li diris milde, malgaje ri-detante kaj konstante rigardis min,vi ne rigardos tion,ar mi petas vin, kaj ar vi ne volas obstini kontra mi.

Mi ne povis respondi, tima miro tremis en iuj miajnervoj.

Kun pendanta kapo li iris kelkan tempon, poste lace,monotone li komencis paroli, kvaza li parolus antasin.

Nun jam estas ja egale ... hodia, a morga ...mi ja ne restos i tie ... kaj se mi ne estus vin renkont-inta ... mi rakontus eble al alia homo ... al fremdu-lo ...

Li haltis.

25

eLIBRONORDA VENTO

Mario, li diris tremante, iam mi atis vin ... mialmena tiel scias, tiel pensas ... Sed tamen mi petasvin, iru de i tie, forkuru rapide el i tiu urbo ...

Anka mi atis vin iam, nur tiom mi povis diri. Ku-rioza konversacio estis i tio sur la strato. Li denove ri-gardis al mi.

u vi estas certa pri tio?Mia buo konvulsie balbutis ion. En mia cerbo eksidis

nebulo. Sveno min irkais, mi ne sciis, u de horoj nistaras i tie rigidiinte, a u pasis nur minutoj. Kun te-rura fortostreo, kiel iu parolanta en dormo, mi elemiskun kompatinda teruro:

Ne ... ne ... ne diru ...Sed jam estis malfrue.Mi estas la magneta morto, diris Edmund Dale.

*

Mario, iam mi kredis pri mi, ke mi amas la homojn, mikredis je mi kaj je mia boneco, kiam mi fariis pastro kajvenis en Astralion. Kiam tiu abomena afero, tie sur lainsulo, okazis, kiam kelkajn tagojn poste mi kompre-nis, ke tio estas vere tiel, ke tio nun jam estas por mi tiakapablo, kiel por kameleono ani koloron, a por elek-tra rajo mortbati etajn ojn: tiam mi dankis Dion, kemin li malbenis per i tiu potenco kaj ne iun alian, kiumisuzus in. u mi scias, kiu mi estas kaj kio ni estas

26

eLIBRONORDA VENTO

iuj, kiuj kredas nin bonaj kaj amantaj, ar ni abomenassangon kaj ne atas vidi doloron. Tie sur la insulo, kiamla morta timo vekis en mi unuafoje mian teruran kapa-blon, kiam mia atakinto kaj murdonto ve-emante faliskaj sterniis, sen ke mi estus lin tuinta tie mi ankorapovis min mistiki, ke tio, kio okazis, okazis el sindefen-do, kaj malica intenco ne parias en mia koro kun laterura forto de mia cerbo. Sed kiam komercisto, kiu pre-teriris min sur la strato, falis kaj mortis post cent paoj kaj kiam kun streiintaj haroj mi rekonis la samajnkonvulsion kaj spasmon sur lia taziinta vizao: tiammi esploris min, kaj mia korbato haltis mi rememo-ris, ke, kiam li preteriris min, mi ekenviis lin pro lia belasurtuto, kaj mi estus volinta tian anka por mi. Mia volo,pri kiu mi kredis, ke in direktas prudento kaj pripenso,en la mallumaj profundoj de mia cerbo, pri kiuj mi nekonscias, en kiuj kaite kaj libere kaj senbride laborasnia denaska, neniam anianta instinkto mia sen-konscia volo kondamnis je morto la malfeliulon, ar lihavis pli belan surtuton, ol mi havas kaj mia malbe-nita kapablo plenumis la kondamnon. Ne interrompu,ne ekskuzu, ne parolu a u vi ne sonas ofte la mor-ton de viaj konatoj, parencoj, patrino kaj gefratoj? vi-tante vi vekias kaj bedaras ilin, kaj vi kredas, ke viojas, ke tio estis nur sono kvankam en via sonolaboris en vi la liberiinta volo, en via sono vi deziris

27

eLIBRONORDA VENTO

ilian morton, vi mortigis ilin: kaj se vi memore tra-pasas la tagon, kiu antais i tiun sonon, vi rimarkos,ke tiutage per io ofendis vin tiu, kiun vi mortigis likurbe alrigardis, krude alparolis vin, a vi adis pri li, keli pli enspezas ol vi. Ho, el terura sperto mi scias, ke proplej eta ofendo ni deziras morton al iu morton, kelk-foje e sen ofendio, ar rabobesto loas en ni, kiu mor-tigas pli, ol i povas konsumi. Atentu bone, Mario. isnun mi murdis tricent homojn, pri kiuj, se ne intervenusi tiu terura malkovro, neniam mi estus eksciinta, ke mideziris ilian morton. Grandparte ili estas indiferentaj,nekonataj stratirantoj momenton mi renkontis ilin,eble ilia vizao ne plais al mi, a ne afable ili alrigardismin. Sed estis inter ili multaj bonaj amikoj kaj multaj, prikiuj mi kredis, ke mi amas ilin kiel min mem. u vi re-memoras la hodiaan homon, kiu mortis apud la elek-tra vagono? Mian duonminuton li volis forrabi, anta mili descendis. Mi mortigis lin, ar dum momento li barismian vojon.

Mi kapturne irkarigardis. Eterne restos enigmoanta mi, kiel ni venis i tien en lian ambron. EdmundDale staris apud ranko, kun dorse metitaj manoj, rigar-dante anta sin.

Kaj mi mortigis la knabinon, kiun mi amis kaj por kiumi estus povinta morti, ar i postrigardis anglan oci-ron sur la strato.

28

eLIBRONORDA VENTO

Malrapide mi mallevis min sur la teron: miaj manojseris en mia poo, senkonscie. Kvaza en sono mi el-metis ion, kio estis e mi.

Edmund Dale ... mi balbutis kun frosta vito surla frunto, prenu ... jen estas io mia ... u vi volasmian horloon, mian monon ...?

Li kurbigis la buon, ultrolevis. Distrite li ekserisinter la aoj, kelkaj paperoj tras lian manon, li rigardisilin.

Ha, li diris kaj ankenetis ilin, malgranda diserta-cio ... kontra niaj kuracistoj ... kiu, se i aperos, iomrompos ilian reputacion ... eventuale bankrotigos ilin... Kompreneble, se malkae vi kuraus mortpiki viajnkolegojn, estus pli bone ... sed la leoj ...

Malbele li ridis:Mi ne tuos vin, sed nur tial, ar mi malatas vin kaj

ne volas havi aferon kun vi. Anka vi estas tiel mizera,kiel mi. En la mezepoko oni pli malmulte mortigis unula alian, ar nobla kavaliro povis mortigi en publika ba-talo adaculon, kiu preterirante tuis lian talaron. Ho-dia multaj leoj kunprenas en ni la sovabeston pligranda estas la forto, kaj i trovas por i pli multajnankvojojn.

Dum minutoj li iris kun dorsen metitaj manoj kaj pen-danta kapo. Poste mi rememoris, ke dum i tiu tempo,karante sur la tero, kun tiaj movioj mi atentis lin, kun

29

eLIBRONORDA VENTO

entirita kapo kaj kurbigita kolo, kiel katviro etita en ka-on de lupo. Li haltis anta mi.

Ne timu, Mario, foriru en paco. Kaj vi povas skribi,ke la magneta morto esis en Melbourne vi povasskribi tion kaj mortigi viajn kolegojn per kelkaj pikajvortoj, la via maniero. Mi ne havas ion por seri intervi. Dankal Dio, mi rekonis, ke kontra besto mi ne ha-vas potencon, nur kontra homo. La homa gento pereossur la tero, ar ia instinkto jam putris kaj degeneris enia malsana animo i manos sin mem, en sia teruraavido kaj malamo. Filo de la plej naza raso de la tero,mi, en kiu enkonsciiis ia kulpo kun nazo mi fore-tas la nomon kaj tradicion de mia malpura familio porreiri inter la purajn kaj noblajn bestojn, kiuj diskarnasunu la alian en malkaa batalo kaj inter kiuj la mortigan-to riskas almena sian propran haton, por ke plenum-iu ia fato, kiu vokis lin por kulpi kaj morti kaj perei,vivi inter mildaj oroj kaj mutaj arboj kaj surdaj ak-voj...

*

Post du semajnoj mi reiris en Amerikon kun la raporto,ke la mistera malsano tiel, kiel i venis, senpostsignemalaperis. Mia disertacio aperis kaj faris sensacion. PriEdmund Dale de tiam mi ne pensis kaj al neniu parolis;se min tras pri li memoro, mi in forpelis kvaza stul-

30

eLIBRONORDA VENTO

tan delirsonon. Anta kelkaj tagoj mi ricevis pri li scii-gon, ke oni trovis lin disirita en arbaro: iu malofta so-vabesto, videbla nur en zoologiaj ardenoj, kuis apudli; ajnas, ke dum luktado ili pereis amba la kapo dela pastro inter la teruraj makzeloj de la besto, liaj kun-premitaj ngroj sur la kolo de la besto, oni apenapovis ilin disigi.

31

eLIBRONORDA VENTO

Genius

Estis vespero, Varmo-Malkresko, kiel en Talp-Uliooni nomas tion, kaj oni tiris malsupren la ventoalu-ziojn de la kafejo. En la salono luksa, establita per di-vers-palpaj tabloj, eksonis la elektraj signal-harpoj, kajen alternantaj G- kaj D-duroj ili muis senese, allogan-te la gastojn.

e la meza, tielnomata malglata tablo sidis la kuti-maj gastoj de la kafejo; muzikistoj, verkistoj, scienculoj:honoratoj de la eminenta mondo. La konversacio uismalvigle, plej multaj el ili e ne parolis; enue ili palpis langrotiklajn arabeskojn de la seapogiloj. us alvenisDand, la verkisto: basvoa, porohata, bonodora ju-nulo. entile li palpis la vizaojn de la eestantoj, arissiajn ngrojn, poste neglekte sidiis.

He, kelnero, ekparolis Sinfon, la lamoda kompo-nisto, en sia karakteriza B-molo, alportu glason daduonuida kaj mez-odora papavao, sed i estu boneglata! Poste li turnis sin al Dand kaj palpis lian vizaon.u vi tion legis? li demandis kun iom da milda mokoen sia voo.

32

eLIBRONORDA VENTO

Kion vi bonvolas aludi? demandis Dand lin aran-te.

La artikolon de tiu duonfreneza Genius, en la ho-diaa Nacia Palpo. He, kelnero, alportu la Nacian Pal-pon.

La malalta, glatvizaa knabo rapidante aris al la tab-lo kaj metis sur in la mallarajn, bonodorajn tabulojnde la Nacia Palpo. La ngroj de Dand iom enue traku-ris la unuajn liniojn, poste li repuis in sur la mezon dela tablo.

Mi legis in, li diris indiferente, pri Genius mi jamde longe havas mian opinion. Originalema strangulo,kiu krome tre volus veni i tien, al nia tablo. Li streasiun sian forton por inventi ion novan, por kapefrapi laprudentan homon. Blufulo.

Do vi tiel perceptas lin, iu diris enpensiinte.Nepre. Pri tiuspecaj fenomenoj oni ne sin okupu se-

rioze.Do pri kio li skribas propre? demandis tute juna,

maldika voo, facile elarante la societon.Tion anka mi dezirus scii, darigis Dand. La kapo

ekdoloras pro tio. Sincere dirante, mi kredas, ke li frene-ziis.

Kiuj legis la artikolon, iuj nun jam emis deklari, keGenius certe freneziis. Ne estis pli interesa temo, iuanoncis sin, ke li rakontos la enhavon de la artikolo.

33

eLIBRONORDA VENTO

Do, tuj ia komenco estas tre stranga. Genius dekla-ras per naive solena voo, ke li volas paroli pri admirin-daj aferoj, ke en sia lozoo li faris mirigan paon, prikiu li volas verki e libron, se i tiu artikolo faros la ne-cesan ekon. Per kuriozaj vortoj li parolas pri i tiu mal-kovro.

Malkovro? Do kio i estas?Hm, se tion oni povus nur elventri! Do unue li ko-

mencas per iu konfuza ziologia studo. Li parolas prisubjektiveco de sensoj, pri ekkonoj absoluta kaj relativa.Li diras, ke de kelka tempo li havas kuriozajn sentojn. Lirekonis, ke por ekkoni kaj sensi la aferojn, ni disponaspri multe tro malvastaj, subjektivaj iloj. Li diras, ke laekzisto devas havi neklarigeblajn, gigant-signifajn ecojn,pri kiuj is nun ni e ne konjektis.

Ne diru!Stultao! Malnova ludo.Abstrakta spekulado! diris malate universitata pro-

fesoro. La knabo ensuis multan abstraktaon.Atendu! Poste Genius transiras en pli kuriozaj, rap-

sodaj frazoj al tio, ke en lia sensado ekestis tiel admirin-da, nekomprenebla anio, pri kiu li certe scias, ke ne-niam en Talp-Ulio oni sentis ion similan. Li diras, kenovajn, nekonatajn fenomenojn de la naturo li eksentis.

Nu, nu, nu! Kion ankora?

34

eLIBRONORDA VENTO

Atentu, liajn proprajn vortojn mi citos: Komence an-ka mi pridubis in, sed nun mi jam estas certa, kaj i tiucerteco vekas tiel transteran, superhoman jubilon enmia koro, al kiu kompareblan Talp-Ulia homo ankoraneniam sentis anta mi. Fizike i komenciis, jes, zike.De kelka tempo en la supra parto de mia vizao, en la dusupernazaj, plataj velaoj, kies destinon niaj scienculoje nun ne konas tute, nu do, en tiuj i du velaoj misentis strangan pikon kaj konstantan inciton. Antamateno mi turnis min en la direkton de Varm-Oriento,tiel forta estis i tiu incito, ke i doloris al mi. Kaj mi re-konis, ke tiun i inciton faras la objektoj mem, ankatiuj, kiujn mi nek aris, nek palpis. Mi ne scias, kiel miklarigu i tion al vi, Talp-Ulianoj: mi timas, ke vi tute nekomprenos min.

Hu, kiel solena li estas, iu interrompis.Li parolas kvaza antaurba paroestro, menciis iu

alia. Vane, neniam li havis stilon!La ngroj de la voleganto trakuris la gazet tabulon.Atentu, li diris denove, poste jene darigas pajo

Genius:La aferoj do, kiel nun mi jam estas certa pri tio, ha-

vas krom siaj amplekso, sono, odoro, ankora alian,grandiozan econ, kiun esprimi per vortoj mi ne kapa-blas. Tiu i eco estas pli enerala, pli signifa ol tiuj aliaj.Mi ne povas trovi vortojn por la sentoj tumultantaj en

35

eLIBRONORDA VENTO

mia animo: mi dezirus, ke per mia animo mi povu ra-konti al vi, kian ravion mi sentas, ke mi ekposedis itiun novan absolutan Veron, kiu min surprizas kaj elle-vas el mia propra memo. Nova mondo malfermiis an-ta mi, i tiu mondo ne havas limojn kaj barojn: iestas pli alta imperio de la spirito. Centmiloj da impre-soj svarmas kaj tumultas en mia ebria cerbo: mia ima-go pale refalis en la malplenon, tra kies malvasta fakomi elleviis en la liberon. Komprenu min: pri io miscias, anka pri tio, kion ne atingas miaj sensoj. Suprenmi turnas la vizaon kaj senlimaj, mole ondantaj ima-goj kovras mian cerbon, ar iun sennan, molan platonmi sentas, en senna malproksimo. Malsupren mi tur-nas la kapon: kaj centspecaj impresoj min surprizas, senke mi etendus la manon. Mi proksimias al vi: kaj subitefremda frostotremo trakuras mian korpon : mi vin ek-sentis ne sensinte. Iuj longaj, etendiemaj, irtantaj aojvi estas; vi kunvolvias kaj apartias: mi timas vin. Ebrianarkoto min kaptas. Mia cerbo ne plu eltenas la kolosanaoson de konceptoj kaj impresoj mi volus krii kajetendadi la manon. En pli altan, pli vastan sferon de laEkzisto, ajnas, ke mi venis: pli proksimen al la rezide-jo de la senna Ideo. Nova vivdestino malfermas sin pormi niaj vojoj i tie disiras. Talp-Uliaj fratoj mi be-daras kaj kompatas vin. Novan, neniam aditan, an-kora ne kreitan, nekonatan vorton seras mia menso,

36

eLIBRONORDA VENTO

per kiu mi esprimu mian kompaton kaj felion, adiae,anta ol anime mi forirus de vi. Mi elkuros en la liberon dispuas la brakojn: kaj jubile, ekkrie eksplodasel mia koro nekonata krio de nekonata lingvo: Lumo!... Lumo! ... Lumo,! ...

La voleganto eksilentis kaj metis la tabulojn de laNacia Palpo sur la mezon de la malglata tablo.

Subite estiis silento; e ne unu voon oni povis adiirka la malglata tablo; nur la signal-harpoj muis,kun surda, susuranta muo, ki el tiuj rondaj konkoj, kiujkroias sur la bordo de la sal-odora maro al la uoj dela Talp-Ulianoj.

Lumo ... iu ekparolis poste acide kaj sen kurao,kvaza malfrua, malbonhumora eo.

Je i tiu vorto iu revekiis el tiu stranga, fremda sen-to, kiun faris la eko de la kurioza artikoleto. Ili ekmovi-is. Sinfon faris rapidan kaj koleran mangeston: la uni-versitata profesoro malagrable ekridis.

Dekadenco, diris estetikisto. Niaj pli novaj verki-stoj estas dekadencaj.

La verkisto ekkoleris.u dekadenco? Eh, lasu! Blufulo! Trovolulo! io i

estas nur fortostreo ... i tien li volas veni ... internin ...

La lastajn vortojn li jam diris kvaza stertore. Pezapazo estis.

37

eLIBRONORDA VENTO

Sed do zike ... komencis poste urnalisto.Eh, fantaziao ...Metaziko, nis la diskuton la universitata profe-

soro. La metaziko estas senvalora, malplena cerbo-re-zonado: pli aa e ol la okultaj sciencoj. i faras nur sen-sencecon kaj konfuzon en la metodo. Metaziko.

i tie li metis tre grandan punkton, kvaza signante,ke li rigardas la kazon ntraktita.

Post i tio oni ja ne povis multe rezoni.Metaziko, kapjesis do nante anka la estetikisto.Metaziko, etis post li kompateme la urnalisto.Metaziko, emis malpeziinte la kritikisto, li ojis,

ke tiel simple oni povas solvi i tiun problemon.Kompreneble metaziko, ustris laste la muzikisto,

al kiu plais la vorto.Poste amplene ili aris kaj palpis unu la alian. Pli da

vortoj ne sonis. Nur la verkisto pensis pri Genius kajkonstatis, ke rezulte li estas nedisciplinita frenezulo. Lamuzikisto meditis pri sia morgaa prezentado. La urna-listo pensis pri tio, ke ion i oni povus fruktuzi. La ce-teraj klopodis pensi pri tio, pri kio pensis la universita-ta profesoro, kaj tial ili malate ridetis. La universitataprofesoro estis tre kontenta pri si kaj pensis pri nenio.

En apogseo, e la no de la tablo, mute kaj senmovesidis inter ili Genius kaj kun man-apogita tempio, kunrevema rideto sur la duonfermitaj lipoj, rigardis la Talp-

38

eLIBRONORDA VENTO

Ulianojn, kiel ilia plata kaj glata frunto malplene direk-tias al la fajro de la lucerno brulanta sur la mezo de latablo.

39

eLIBRONORDA VENTO

Cezaro kaj Abu Kair

I.

Tiutempe iu migranta fakiro inventis senmortanakludon, kaj la miriga metio febrigis la tutan Hin-dujon. De la reganto malsupren is la lepra almozulokuanta sur la vojanko, iu akis, la regula batalo de latridek du guroj kaj la milspecaj ebloj de i tiu bataloinstigis kaj incitis la cerbojn. Dum kelkaj jaroj la ak-scienculoj kaj akkompetentuloj elanalizis dek diversajnmalfermojn, kaj jam ekzistis majstroj, kiuj gvidis dekludojn en unu fojo kaj ludis anka sen tabulo, dirante lapaojn.

Sed multe pli ol iuj sciis, kaj iujn venkis Abu Kair, lamondmajstro, kiu destinis sian tutan vivon al solvado dela misteroj de la akludo. En sia kvara jaro li jam konisla fundamentajn regulojn, kaj en sia deka jaro li venkisla grizbarban Hasanon, kiu is tiam havis la famon deplej bona akludanto. Sed Abu Kair sidis la tutan tagonapud la aktabulo, analizis la variantojn kaj preparis sinje iuj eblaj kontrapaoj. En sia dudekkvina jaro li estisnevenkebla majstro, li ne konis virinon, kartludon, uon,io estis por li la ako. Kun pala vizao kaj kun brutaj

40

eLIBRONORDA VENTO

okuloj li sidis anta la tabulo: la akliteraturo uldas alli kvar faklibrojn kaj nacent tridek akenigmojn.

Li mortis en sia tridek-sesa jaro, en cirkonstancoj mir-igaj kaj aiktaj, sed karakterizaj por lia vivo. uste gran-degan mondkonkurson oni aranis en Bagdad, kaj AbuKair akis tage-nokte, dum kvar tagoj, samtempe gvi-dante kvindek ludojn. e la vesperkrepusko de la kvaratago li stariis, metis glacian kompreson sur la fruntonkaj iris el la ambro por spiri aeron.

Estis milda julia vespero, kaj Abu Kair proksimiis alla rivero. La vento levis la foliarojn de la arboj, sed AbuKair ne sentis la venton. En stranga febro brulis liaj oku-loj, la palpebrojn li duone fermis, rapide, kun oftaj pal-pebrumoj li irkarigardis, kaj du ngroj de lia dekstramano tremante, singarde etendiis antaen en la aeron.Liaj lipoj murmuris ion.

Malsupre, sur la bordo de la rivero, sidis patistknabo;ne tre malproksime de li kuis bela knabino, surventre,plektante girlandon el herboj. La knabo ofte okulumismalantaen, foje li stariis kaj malrapide ekiris al la kna-bino. En liaj okuloj brilis petola lumo, kaj li jam malfer-mis la buon por paroli. Tiam seka mano kaptis liankolon kaj retiris lin. Li ektiminte rigardis supren, kaj liarigardo stumblis je la febraj okuloj de Abu Kair.

Reen, ustris Abu Kair kolere, u vi freneziis? Lapeono ne povas pai returne!

41

eLIBRONORDA VENTO

La knabo balbutis ion.Restu tie, kie vi sidis, ustris plu Abu Kair, i tie vi

estas sur la plej bona loko. Anta vi la kuranta rivero, ivin ne povas preni, ar nur rekte i povas preni, en unudirekto. Post via dorso estas la damo, anka i ne povasvin preni; sed se i venos i tien sur la bordon, en la las-tan linion, vi povas doni al i akon, kondie ke mi vindefendos. Restu nur sur via loko, mi faros el vi damon.

La knabo surprizite silentis, ar li kredis, ke lin kaptissoristo. Li ne konis la akregulojn kaj ne sciis, ke la iliel peono kondukita sur la lastan linion de la tabulo fari-os damo.

Abu Kair staris apud li kun brulantaj okuloj kaj tre-mantaj manoj kaj sovae irkarigardis.

Aha, li diris kaj rake ridis. Rigardu tien, al la transabordo, u vi vidas?

La knabo ankora nenion vidis.ar vi estas komencanto, diris Abu Kair bonvole.

Sed min ili ne erarigas. Tie transe, tie apud la arbetajo,ili kredas, ke mi ne vidas tion, tie staras guro ...

Tiam plie rigardis lin la knabo, kaj terurita krio iriisel lia goro. Sur la transa bordo, post arbetajo, grande-ga tigro embuskis, preta al salto, kun aldirektitaj okuloj.La knabino jam estis forkurinta; terurita de Abu Kair,nun anka la knabo volis forkuri.

42

eLIBRONORDA VENTO

Vi restos, vi restos, ustris Abu Kair kaj tenis liankolon, kion vi timas? Vere, ke la guro estas evalo, atigro, egale ... Vere, ke i povus vin preni de la tabu-lo, ar i povas fari du paojn anken, unu antaen, sedvi povas esti trankvila, i ne prenos vin, i ja vidas, kemi, la reo, vin defendas. Se i prenas vin, mi prenos in.Li ja ne donos evalon por peono? La plej malbona kom-bino ... tion li ne faros kontra mi, forta ludanto. Kajse tamen ... maksimume mi oferos vin, tiam mi ja cer-te gajnos la ludon. La ludo estas grava, ne la guro.

Sed al la knabo jam suis, li humile dankis, sed li nedeziris, ke por la intereso de la granda ludo oni lin oferu.Li forte piedbatis la kruron de Abu Kair, iris la kolon ellia mano, kaj tiel li forkuris turdirekten, kvaza leporo.

Malbenita azeno, kriis post lin Abu Kair, kion do vitimas? Vi ja kuras uste en malbona direkto, la turo vinnepreprenos, sen iu utilo. Atentu, la turo kuras pli mal-proksimen ol vi.

Sed la knabo ne timis la turon. Kaj Abu Kairon en lasekvanta minuto atakis la tigro.

Haha, diris moke Abu Kair, kiam de du paoj li vi-dis brili la brulajn okulojn, naiva pao. ako! Al mi ako!Infana pao! Malforta ludo!

Li gestis per la mano, kaj trankvile pripensinte farisunu paon dekstren.

43

eLIBRONORDA VENTO

Nu, nun kion vi faros? li diris moke kaj triumfe al latigro, kunfrotante la manojn. Nun, kie vi donos alianakon? Ne estas eble, prenos vin la turo. Kompreneble,vi ne rimarkis la turon post via dorso. Jen, amiko, onidevas scii ludi. Nun vi povas rezigni la ludon. Vi perdis.

Kaj la tigro eksaltis, prenis Abu Kairon kaj tramordislian goron.

II.

Cezaro vivis gajan kaj senzorgan vivon is sia dek-oka jaro, en la festenoj de eminentaj patricioj li pliofte estis videbla ol en la kolegio. La greka lozoo netre interesis lin, sed des pli la virinoj kaj la kartludo. Sedbone li skermis, kaj lafame li estis bonega konversaci-anto.

En tiuj rondoj, kie li povis veni, en kalkulon kiel ve-nonta politikisto, oni ne konsideris lin serioze. Tio estascerta, ke tiu eminenta familio, el kiu li devenis, kaj labonegaj rilatoj de lia familio, lin destinis por politikakariero, sed Cezaron neniam oni vidis sur la forumo,kun vakstabulo en la mano, por noti la parolojn de gran-daj oratoroj, el kiuj la eternvalorajn normojn de la reto-riko povas alproprigi iu entuziasma kaj ambicia junu-lo. Anstata i tio li sciis tiajn intimajn kaj karakterizajn

44

eLIBRONORDA VENTO

aferojn pri la opaj homoj, pri ilia privata vivo, kiajn ven-tumi sur la forumo ne estas kutime. Pri iu oratoro lisciis, kiu estas lia amatino, kaj se estiis parolo pri iu,moka kaj neatendita rimarkigo de Cezaro, per kiu li etissurprizigan lumon sur la respektivan personon, subitesilentigis iujn. Oni timis lin kaj koleris pri li.

En sia dekoka jaro, ricevinte beletan monsumon, lifaris pli longan plezur-vojaon en Hindujon. Returne lienipiis, por reiri tra Greklando en sian patrujon. itiun fojon piratoj kaptis la ipon, la ipanaron ili etis enla maron, kaj Cezaron kiel kaptiton ili portis sur la fer-dekon de la piratipo, anta kapitanon Ben Jussuf.

La kapitano, kiu akiris eminentan edukon en Bagdad,vidante, kun kiu li havas aferon, akceptis Cezaron kunkonduto konvena al la socia pozicio de Cezaro. Li ja kla-rigis al li, ke li rigardas lin kaptito, kiun, la bontrovo, lipovas e murdigi, sed li estimis en li la entilhomon kajcertigis al li liberan iradon sur la ferdeko.

Ben Jussuf sekrete ojis, ke inteligenta homo venis surlian ipon. Li estis pasia akludanto kaj kalkulis je tio, keli trovis indan kontraludanton. Iun vesperon li komen-cis paroli pri la akludo, kun granda ekstazo li klarigis,kiel senmortajn meritojn akiris Hindujo per la eltrovokaj kulto de i tiu ludo. Sed Cezaro, kiu apena konis laakludon, a maksimume nur suprae, akompanantekelkajn ludojn hazarde, ridetis moke kaj erege. Je la

45

eLIBRONORDA VENTO

demando de Ben Jussuf, kial li faras tion, li deklaris, keli opinias la tutan ludon stultao kaj stultaj iujn, kiujludas in. Cetere, kvankam is nun li apena ludis a-kon, li ne kredas, ke estus iu en Hindujo a kie ajn, kiulin venkus a povus eldevigi de li remison.

Terure ekkolerinte pro tiu impertinenta kaj fanfaronaparolo, Ben Jussuf jam preska volis insulti Cezaron, sedposte li moderigis sin, kaj ajne trankvile li alvokis Ce-zaron por unu ludo de ako, kun la kondio ke, se Ceza-ro gajnos la ludon, li redonos al li la liberecon; sed se liperdos in, li pendigos lin sur la plej supran kruclignonde la plej granda masto. Cezaro kapbalance akceptis lakondiojn kun facila kaj neglekta rideto kaj sidiis apudla aktabulo, signante, ke li estas preta tuj komenci labatalon.

Ben Jussuf, kiu metis sian glavon apud si sur la tablon,vidis jam e la unuaj paoj, kion li ja tuj konjektis, ke lihavas aferon kun tute sensperta kaj komencanta ludan-to, kiu multfoje konfuzas e la plej elementajn kondiojntiel, ke kelkfoje li devis atentigi lin je la usta pao. SedCezaro trankvile kaj supereme ludis plu, neniom zor-gante pri tio, ke li perdas siajn gurojn unu post la alia,atentante nur tion, ke sian reon li loku sub sekuran kajbonan irmon.

Sed Jussuf ludis kun granda atento kaj obstina ener-gio, zorgante nur pri tio, ke iamaniere li irkafermu la

46

eLIBRONORDA VENTO

kontraulon, nenie donante okazon por sindefendo,tiom malpli por kontraatako. Kiam li estis preninta kel-kajn el la guroj de Cezaro per ruzaj artikoj, li komen-cis ruzan kaj zorge komplikitan kombinon, kies celoestis tia irkafermo de la malamika reo, kiun en la a-ko oni nomas mato kaj kiu signifas la non de la ludo,la venkitecon de la kontraludanto.

Post duonhoro la kombino atingis sukceson, irka lareo de Cezaro iam pli malvastiis la ringo, unu ako!sekvis la alian, kaj foje stariis Jussuf, faris paon kajdiris: ako kaj mato! Vi perdis la ludon!

Cezaro, kiu fajfetante tiris sian irkaprenitan reon,trankvile suprenrigardis.

Kial? li demandis kaj ultrolevis.Kial! indignis Ben Jussuf. Rigardu do la tabulon.

Via reo nenien povas iri; se tien i iras, prenos in laevalo, se tien, prenos in la kuriero; i tien i ne povaspai, ar i tie staras via propra kuriero, kaj alia loko neestas por i sur la tabulo.

Sur la tabulo ne estas, diris trankvile Cezaro, sedjen estas, ekster la tabulo. Kaj li trankvile prenis sianreon kaj starigis in apud sin sur la rando de la tablo. Darigu, Ben Jussuf.

Vi, malfeliulo, ekkriis Ben Jussuf ekster si, sed tienne povas pai la reo.

Vi vidas, ke i povas.

47

eLIBRONORDA VENTO

Sed ne la la akreguloj! kriegis ekster si Ben Jussuf.Sed de nun i tiuj estos la akreguloj, tion mi ordo-

nos! Nun jam kriis anka Cezaro, li eksaltis, kaptis laglavon kuanta sur la tablo kaj mortigis Ben Jussufon.

La terurita ipanaro kapitulacis al Cezaro, kiu, kielnova kapitano de la ipo, albordigis in kaj la aronvendis al normanaj komercistoj.

48

eLIBRONORDA VENTO

Senespera amo

Post ok jaroj, en atuna tago, pro negoca afero mietiis denove en Berlinon, kie mi iam travivis la duplej belajn kaj plej malojajn jarojn de mia juneco. En latrajno mi okupis min pri miaj aktualaj aferoj, mi legisanka interesan studon mi jam venis malsupren surla tuparo de la stacidomo Friedriechstrasse, kiam nemin obsedis tiu dolora kaj profunda humoro, kiu postedu, tri tagoj, dum mi estis tie, ne esis e por momento.Nun mi ne plu estas poeto, kaj mi ne povas esprimi laneesprimeblan: per fremdaj kaj malplenaj vortoj mi po-vas diri nur tiom, ke dum tiuj i tri tagoj, ajnas, mi nevivis en la estanteco, sed en la memoroj de tiuj du jaroj,kies koloron kaj parfumon mi perdis tiel nereporteble,kiel mortinto sian vivon. Kies manon oni detranis, tiupensas eble kun tiel obtuza turmento kaj envio pri tio,ke iam, se oni batis lian manon, i sciis dolori; tiel samemi memoris tiujn agrenojn, kiuj hodia ne plu estas enmi kaj pri kiuj nun mi eksciis, ke en ili estas entena-ta io, kio estas en la vivo blindig-brile kaj morte bela, enili troviis tiu pleno de la ekzisto, por kies unu momento

49

eLIBRONORDA VENTO

pasis miliono da jaroj, por ke klariu la senco de malple-no kaj aoso: la juneco kaj do je mi mem.

Tiu agreno ne plu ekzistas, kaj mi, paadante surFriedrichstrasse, pene meditis por reciti en mian memo-ron almena tiujn lokojn kaj eventojn en ilia sensignifarealo, al kiuj i plektiis. En tiu kafejo mi sidis foje, aten-dante iun ... tie, sub la ponto mi renkontis Dionizon,post lia sinmortiga provo ... en tiu potocejo mi eks-pedigis la plej belajn leterojn, kiujn mi foje nur sciis skri-bi kaj kiuj perdiis. io i estis kune, sed obtuze mi sen-tis, ke ion, kio estas plej grava, kio kuntenas ion, ke ionmi forgesis.

Mi forgesis in, sed ajnas, ke la sekreta, pli forta sen-to kaj volo de mia subkonscia memo klare sciis in. Aliemi ne povas kompreni, kiel mi venis en la proksimon deLessing-Teatro, kie malanta fenestro de la kafejo en lamallara kaj vulgara strateto subite mi ekvidis FeliksonStahl.

Certe mi senkonscie lin seris, kaj tute instinkte, ar jakiel mi estus povinta scii, ke anka hodia li sidas ustetie, e la sama tablo, kiel anta ok jaroj, iutage? Kiookazis de post nia disio al Felikso Stahl, tion mi ne sciiskaj e ne povis scii sed kiomfoje li venis en mian me-moron, iam, kvaza memkomprenebla afero, mi de-cidis en mi, ke Felikso Stahl a ne plu vivas, a se li vi-vas, li ne vivas la vivon de homoj: eble li estas en frene-

50

eLIBRONORDA VENTO

zulejo, a en monaejo, a etiis tamen en Afrikon, a,kiel mi sciu, li aniis je birdo, fariis vulturo, hieno,krokodilo, apro a kio ajn. Tiun masivan kaj eksplode-man forton de vivo, de malluma, disira kaj malesperakaj senkonscia sopiro kaj sindono kaj ekstazo, kiu loisen Felikso Stahl, oni ne povis imagi kadrita en la uonde tempo, tagoj kaj jaroj. Kaj nun, ekvidante lin, mi pre-feris forgesi, ke ok jaroj pasis de tiam kaj ke ne hiera mividis lin laste, ol kredi, ke Felikso Stahl povis tratrani larizmonton de tri mil tagoj kaj tri mil noktoj, ne bruligin-te ion irka si, la tutan mondon, kvaza ardao etitaen sekiintan arbaron a, ne dismetiinte, ne forva-poriinte kiel akvo kaj aero venintaj en fakon de vul-kano. Sed jen, Felikso Stahl estis i tie, kaj kun li tiuj dujaroj, la travagitaj noktoj, la frumatenaj promenoj, lalongaj silentoj, la senbridaj, nervozaj ridegoj pri imagi-taj guroj kaj grimacbildoj, kiujn ni desegnis irka nien la aeron, en kies eltrovo li estis nelacigebla kaj kiujtiel svarmis irka ni, kiel sur mezepokaj gravuraoj lainferaj monstroj kaj gnomoj kaj diablidoj.

Anka lia vizao koloriis, kiam mi sidiis apud li. Limalmulte aniis. Li dikiis, sed mirige, pro tio nur pli-profundiis la malnovaj kaj konataj sulkoj, fositaj detiu mania, obstina pasio, pro kiu la vizao de FeliksoStahl kelkfoje kvaza sekiis kaj rigidiis.

51

eLIBRONORDA VENTO

Komence ni parolis pri bagatelaoj: sed varme kaj kunsubpremita ojo mi sentis, ke de ok jaroj anka li ne-niun trovas por povi paroli pri si. Ni jam sidis kuneduonhoron, kaj neniu el ni rimarkis, ke ni tute ne parolispri tio, kio dume okazis al ni: kio ni fariis, kio estas niaprofesio, u ni estas malriaj a riaj. Tio anoncis la mal-novan harmonion, tiun intiman amikecon, kompare alkies enhavo niaj eksteraj vivo, aferoj kaj malagrablaojestis tiel sensignifa kaj stulta bagatelo, ke neniam ni tro-vis inda oferi por ili demandojn a vortojn. Anka nun,kvaza uran kaj gravan demandon, tion ni aranisunue, kiaj estas nuntempe la homoj, kiom saniis niaopinio pri tiu a alia artista a lozoa demando, kiajnsignojn de maljunio ni spertas sur ni, en kia rilato niestas kun la vivo kaj la morto. Kelkfoje late kaj nervo-ze ni ridis pri moka, trafa noto, per kiu ni karakterizisiun plenblovitan famulon a stultan institucion. Subitemi rimarkis, ke iam pli ofte li rigardas la horloon.

Kvaza en tiu momento mi estus lin vere rekoninta: ion mi rememoris.

Vi ja intencas ien iri, mi diris.Li rigardis min, li volis eble diri ian stultaon, sed ne

venis voo tra lia goro, li forturnis sin. Min kaptis sen-na kompato kaj samtempe miriga envio. Mire mi rigar-dis: kiel rampias liaj trajtoj, kiel li rigardas kse anta

52

eLIBRONORDA VENTO

sin, spiregante kaj mizere. Obeeme, per senkolora vooli respondis miajn demandojn.

u i estas ankora en i tiu urbo?Li kapjesis.u pro i vi sidas i tie? Kie i nun estas?En la Lessing-Teatro.Mi rigardis mian horloon.Ni havas ankora kvaronhoron, mi rigardis la aon.

u vi volas iri tien, anta la elirejon?Li kapjesis. Poste, post unu horo nur, kiam mi jam

estis trans la surprizo, mi rimarkis, ke en tiu kvaronho-ro mirige e ne venis en mian kapon la demando, kiookazis inter ili de tiam la la eksteraj aferoj, kiel evoluis,kiujn eventojn elvokis tiu pasio, al kiu simile belan, a-grantan, mizeran kaj malhonoran viro ankora ne travi-vis. Tiel nature estis, ke li sidas i tie kaj nenio estas pluen la mondo, ne estas tempo kaj ne estas spaco, nurHanna estas, iaj malsane palaj manoj, sin lavantaj enviraj larmoj, iaj nekompreneble bela kapo kaj malla-te susurantaj silkroboj. Tiel nature estis, ke li devas sidii tie kaj atendi, tra la jaroj, por ke por momento li povuin vidi de malproksime a rigardi la domon, pri kiu likonjektas, ke i enestas, la straton, kie hiera i eble tra-glitis, la aeron, kiu libere ondas kaj susuras, eniras tra lalosiltruo kaj senrimarke revenas: la vizaon de la por-tisto sur la stratangulo, kiun hazarde i eble rigardis.

53

eLIBRONORDA VENTO

Miaj demandoj ne rilatis tion, ke mi eksciu, kiel sta-tas nun ilia historio. Tion mi ja vidis, ke lia amo statastiel, kiel en la unua momento, kiam li ekvidis Hannan kiel tiam i statis, kiam li e ne konis, nur imagis in kiel en lia sesa jaro kaj en lia unua jaro i statis: ar Fe-likson Stahl helpis en la mondon ne akuistino, sed lamalespera sopiro je Hanna, Felikso Stahl nur tial naski-is, ar transe, en la mallumo de la neekzisto, li eksen-tis la parfumon de Hanna kaj esperis, ke foje, nur unu-foje, li povos kisi la borderon de ia jupo.

u vi parolis kun i?Li kapjesis, sed mi vidis, ke lin enas la demando. Al

miaj postaj demandoj, rilatantaj al liaj renkontioj kunHanna, li donis mallongajn kaj sekajn, simplajn respon-dojn a ne respondis. Mi tamen eksciis, ke foje venis alli Hanna, kaj tiam ili anka priparolis ion, ke ili iros ien,en Romon, kune, ke Hanna forlasos sian edzon, ion. Pritio mi tre ekmiris.

Hm! u e tiom vi jam progresis? u i volis kun vifui?

Li rapide kapjesis.Do kiel okazis, tamen?Mi vidis, ke li suferas, ke ne volonte li parolas pri tio.

Tion mi tiam atribuis al tio, ke la afero askis.e la fervojo ni estus devintaj renkontii. Tagmeze.

Je la dekdua. io estis pakita. Mi staris tie. Atendante.

54

eLIBRONORDA VENTO

Nu kaj?Felikso Stahl subite saltleviis. Videble li ne eltenis i

tiun memoron.Kioma horo? li demandis.Anka mi stariis. Sed la historion tamen ni devis lini.

Demande mi rigardis lin. Tiam li ruiis:Sekvontan fojon. u ankora ne estas la oka?Ni pagis kaj senvorte rapidis al la teatro, sub la histe-

ria agro de la malafablaj gasamoj. Oni jam estis elve-nantaj: akroj kaj atomobiloj bruis anta la enirejo.Parfumaj aloj fajreris inter la arklampoj. Li ekvidis inunua. Li ne parolis, sed nur haltis kaj preme kaptis mianbrakon. Li estis pala kvaza morto.

Dudek paojn anta ni, en nigra puntmantelo, facilerapidis Hanna al kaleo. En sia alte turumita, nobla ha-raro: brilanta diademo. ia senana beleco, kvaza sen-borda insulo, e kiu ne eblas albordii, fortenis la vivojntumultantajn irka i.

Felikso Stahl senmove rigardis in. Mi ekscitiis.Nu venu, mi tiris lin pasie, ne estu tiel stulta. Ni iru

tien ni parolu kun i. Eble i ankora memoras min.u vi do ne volas paroli kun i? u vi ne volas, ke i viduvin?

Senvorte li skuis la kapon, malrapide li venis kun mikaj retenis min, kiam ni venis kelkajn paojn pli proksi-men. Li ridetis, sur lia vizao radiis transspiritiinta, sen-

55

eLIBRONORDA VENTO

konscia felio. Li klinis sin al mia orelo, nur tiel mallateli povis paroli.

Pro kio? li ustris. Kial i vidu min? u ne estasbelege tiel, ke mi povas in rigardi?

Li jubilis, ridis en si.Nu? Kion vi diras? Rigardu nun tie ni iras, kie an-

tae i iris ... Rigardu ... rigardu, kiel ondas la man-telo ... rigardu, neatingebla ...

Tremante li rigardis min.Se i volus, ke mi tuj mortu ... se tion i volus! Se

i permesus ...Mi ekkoleris.i ascendas veturilon ... foriras ... vi, stultulo ...

u vi do ne venos tien ... ? i jam ekiris ...Li retenis min. Silente, trankvile li staris kaj kapbalan-

cis.Morte mi amas in, li diris simple.Nun eble kvin minutojn senvorte ni iris unu apud la

alia. Kiam ni atingis la bulvardon, tele mi rigardis enlian vizaon, kaj surprizite mi vidis, ke i estas tute tran-kvila, e kvaza enua. Li e oscedis.

Kie vi eklois? li demandis dum oscedo.Mi povas vin akompani, mi diris.Bone, diris Felikso per tute nova, fremda voo. Mi

tiom konsterniis, ke mi devis halti. Nekonata homostaris anta mi. Li nenion rimarkis.

56

eLIBRONORDA VENTO

Ni povas iri piede, li darigis, ne estas malprok-sime. En la proksimo de la redakcio mi luis loejon.

Kaj, ar en mia miro mi ne povis ekparoli, ue babi-lante li rakontis, ke li fariis redaktoro de granda urnalo.Li eksplikis e la programon de la urnalo. Dume li elpre-nis losilon kaj haltis anta bela, nova domo.

Venu supren por minuto, poste mi iros kun vi, kienvi deziros. Mi nur diros al mia edzino, se i jam estashejme, ke mi ne vespermanos kun i.

u vi havas edzinon?Mi ne adis la respondon, la lifto ekiris.En la antaambro de beleta loejo ni demetis la a-

pelon. Felikso antaeniris kaj parolis tra la pordo. Suemalvarma estis lia voo.

Pardonu, u dum vestado? Ne eniu, kara. Mi nurvolis diri, ke mi ne vespermanos hejme.

La pordo malfermiis, kaj en simpla, uzita hejma ves-to elpais Hanna.

Mi ne memoras, kion mi balbutis, kiel mi falis surseon, kion mi parolis kun Hanna. Mi rekonsciiis je tio,ke Felikso krude kaj senpacience ripetas ion kaj ke la ed-zino, kun mallevitaj okuloj, suferante silentas.

Mi devas foriri, kaj mi rigardos anka en la redak-cion. Nur kuiu trankvile. Morga mi denove alportosSandron, kaj vi povos babili kune. Adia.

57

eLIBRONORDA VENTO

Kaj jam sur la tuparo ni iris malsupren. Mi ne kapab-lis paroli. Li ridis, sed sintrude kaj maleme.

Mi ercis, stuljo. Kial vi faras tiel kurban vizaon.Post mallonge, senride li aldonis:Do jes ... tiam, vi scias, kiel mi diris ... e la fer-

vojo. Ne estas vere, ke i sendis leteron ... i venis ...kune ni foriris ... de ses jaroj ni estas geedzoj.

Fine mi retrovis la voon. Kolere kaj ofendite mi ri-prois, ke li ludis tiel stultan komedion kun mi, tie, an-ta la teatro ... humiligante min kaj anka sin mem.Oni ne mokadoras sian edzinon ... a, se jes, oni netraktas in tiel post horo ... Kompatinda virino ...

Tiam ni estis jam sur la strato, sub balkono ni staris,kaj nur nun mi rigardis lin. Pacience kaj kviete kaj sen-vorte li askultis min, kaj sur lia vizao revis la malno-va, malnova sufero kaj malojo. Varme, malgaje kajmole li ekparolis kaj suprenrigardis al la alto de la fene-stroj.

Mi ne komediis, li diris kaj ridetis tiel varme kaj ka-reseme, kiel iu dormiganta infanon. Mi ne povas diri ali, kiel mi amas in i ja estas mia edzino. Neniam ition ekscios, ar ni ja estas iam kune kaj mi ne povaskriegi tiom kvaza fulmotondro Hanna! mi amas vin! kiel iam, kiam mi staris ankora sola sur monto kajneniu adis mian krion. i estas mia edzino kaj servis-tino, kaj oni devas in trakti kiel edzinon kaj servistinon.

58

eLIBRONORDA VENTO

Sed sur la strato, foje, kiam i ne vidas min kaj rigardasanta sin, medite, maloje kaj tra la losiltruo kelkfo-je, kiam silente i laboras, mi rigardas in tremante, lamalnovan Hannan, la neatingeblan kaj sanktan, kiun mine meritas ... kun la ununura kaj vera amo, kun la sen-espera ar amo estas nur senespera amo.

Longe ni ne interanis vortojn. Kvaza iu parolus demalproksime, tiel frapiis al mi post kelka tempo lia ob-tuza, medita emo.

Se i nur mortus ... Bele, kviete mi aranus ion... mi losus la loejon, etus la losilon en la Spree-riveron ... silente irus en la tombejon ... kaj tra nok-toj mi plorus sur ia tombo ... tie mi plorus libere, re-paciinte, felie, ke i ne plu povas min adi kaj askulti la malnova Hanna, kiu i tie susurglitas inter ni, tra lastratoj de Berlin, ie kun milda kaj mistera rideto, metin-te la ngron sur la buon, por ke ni silentu la malnovaHanna, la juneco!

59

eLIBRONORDA VENTO

Barabbas

Kaj en la vesperkrepusko de la tria tago Li pais trala mallara pordego de la volbo kaj silente ekirissur la vojo. Ambaanke nigre fumis la ruinoj. Sube, surla fundo de sekiinta foso, Li trovis la unuan el tiuj, kiujanta la domo de Pilatus kriis la nomon de Barabbas.Kun nigriinta lango li blekis al la ruaj nuboj..

Li haltis anta li kaj mallate diris:Jen mi estas.Kaj tiu suprenrigardis al Li kaj komencis ploregi.Rabbi! Rabbi! li ploregis.Kaj la Majstro milde darigis:Ne ploru. Ekstaru kaj venu kun mi. ar mi reiros al

Jeruzalemo, anta la domon de Pilatus kaj petos novanverdikton pri mi kaj pri vi, kiuj elektis Barabbason kaj alkiuj Barabbas faris i tion.

Kaj la mizerulo pene leviis kaj kaptis lian baskon.Majstro! li kriis sufoke kaj inter larmoj, ho, Majs-

tro, mi venas! Diru, kiel mi savu min! Diru, kion mi faru.Diru, kion mi diru!

Nenion, Li diris milde, nur tion, kion vi estus de-vinta diri anta tri tagoj, kiam Pilatus ekstaris en la ves-

60

eLIBRONORDA VENTO

tiblo kaj demandis vin: Kiun mi do liberigu el ili, uBarabbason la murdinton, a la Nazaretanon?

Ho, mi frenezulo! kriegis la mizerulo, batante siankapon per pugno, ho, mi frenezulo, kiu kriis Barabba-son! Barabbason, kiu venigis min tien i!

Bone, darigis milde la Majstro, nun venu do kunmi anta la domon de Pilatus, zorgu pri nenio, atentunenion, nur min, kaj kiam mi signos al vi, kriu el via tutakoro kaj el via tuta pulmo: La Nazaretanon! kvaza vikrius: mian vivon!

Kaj tiu sekvis Lin.Kaj ili trovis dumire alian mizerulon, de kiu Barabbas

prenis la domon, la edzinon kaj la infanon kaj elpikigisla okulojn. Kaj Li silente tuis lian frunton kaj diris:

Estas mi. Venu kun mi Jeruzalemon, kaj kiam mituos vin mane, kriu: la Nazaretanon! kvaza vi krius:mian domon! mian infanon! miajn okulojn!

Kaj tiu ekploregis kaj sekvis Lin.Kaj ili trovis ankora alian homon, kies manoj kaj pie-

doj estis ligitaj per nuro kaj maitaj al lia kolo, kaj linmem kun renversita kapo Barabbas estis preminta enputrodoran maron, inter vermojn kaj rampaojn. Kaj Lialiris, malligis liajn nurojn kaj diris:

Mi konas vin. Vi estis poeto, kiu anoncis la ekstazanugon de la animo. Venu kun mi, kaj kiam mi mansig-

61

eLIBRONORDA VENTO

nos, kriu: la Nazaretanon! kvaza vi krius: la liberecon!la liberecon de la animo kaj penso!

Kaj tiu kisis lian sandalon kaj petegis nur per la oku-loj, ar lia buo estis ankora plena de koto.

Kaj tiel ili pluiris, kaj iam pli kaj pli multaj kriplulojkaj lamuloj kaj mizeraj lepruloj aliis al ili, kiujn Barab-bas malfeliigis. Kaj iu el ili aparte batis plorege sianbruston kaj petegis al Li, ke Li signu, kiam ili devos krii:la Nazaretanon! kvaza ili dirus: pacon! pacon! paconsur la tero!

Kaj vespere ili alvenis Jeruzalemon, anta la domonde Pilatus.

Pilatus sidis en la vestiblo kaj vespermanis kun Ba-rabbas, la murdisto. Grase kaj kun brila vizao ili sidistie, trinkis pezajn vinojn kaj manis karajn manaojn ella fundo de oraj vazoj: ilia skarlat-rua talaro brilis mal-proksimen.

Kaj la Nazaretano, gvidante la homamason, kiu linsekvis, iris anta la vestiblon, kaj levinte siajn tranajlitajnmanojn, milde Li ekparolis:

La festo de Pasko ankora ne pasis, Pilatus. Estasleo kaj kutimo, ke paske unu el la kondamnitoj vi de-vas liberigi, tiel, kiel la popolo deziras. La popolo dezi-ris Barabbason, kaj min vi krucumis sed mi devis re-veni el mia morto, ar mi vidis, ke la popolo ne sciis,kion i faras. i tiu homamaso post mi ekkonis Barab-

62

eLIBRONORDA VENTO

bason kaj nun volas novan verdikton, demandu ilindenove, kiel estas skribite en niaj lelibroj.

Kaj Pilatus enpensiis, poste ultrolevis kaj, stariintesur la rando de la vestiblo, mirante trarigardis la homa-mason kaj diris:

Do kiun mi nun liberigu, Barabbason a la Nazareta-non?

Kaj tiam Li mansignis al ili.Kaj tiam ekestis muo, kaj kvaza fulmotondro sone-

gis la homamaso. Kaj la homamaso kriis: Barabbason!Kaj terurite ili rigardis unu la alian, ar aparte iu el ili

kriis: la Nazaretanon!Kaj la Majstro paliis kaj sin turninte rigardis ilin. Kaj

aparte li rekonis la vizaon de iu, sed el i tiuj multajvizaoj fariis unu sola vizao en la vespera krepusko,giganta kapo, kiu stulte kaj malice kaj impertinente rika-nis en lian vizaon, iaj sangaj okuloj palpebrumis, kajel ia buo uetis fetora suko, kaj el la goro i blekegisrake: Barabbason! kvaza i stertorus: morton! mor-ton! morton!

Kaj Pilatus embarase mallevis siajn okulojn kaj diris alLi: Vi vidas ...!

Kaj Li ekbalancis la kapon kaj, silente ascendinte latuparon, etendis la manojn al la ekzekutisto, ke li liguilin.

63

eLIBRONORDA VENTO

Delonge

Iun posttagmezon sur la silenta sablo de la grandalago, en brulanta sunbrilo dum foraj veloj glitis surla akvo kaj en la proksimo krakis motorboato jene miprovis balbuti al i i tiun senton, kiu tiam min atakisunuafoje: u la krakado, la fora velo, a la eterna agrode la sunbrilo in vekis, mi ne plu scias tion.

Kara mia, u vi scias, kiel delonge estas i tie tio, kionun estas, kune kun ni, kiam ni banas nin en la suno?Ne, vi ne komprenis min, la vortplekto delonge estassignifas vere ion alian, ol kion mi volas diri, kaj kionmi volas diri, por tio ne ekzistas vortplekto. Ne tion mivolas diri, ke jam delonge ekzistas io i, ke la mondodelonge ekzistas; delonge estas, tion mi diris anstatatio, ke delonge estis ion tian mi imagas, atentu do, iontian, ke, ekzemple, se iu post ducent jaroj povus sin re-turni en la pasintecon kaj nin vidus, a se ni amba,post dudek jaroj, rememorus, kiel ni kuis kaj babilis itie ke por li kaj por ni i tiu momento, i tiu imago, itiu realo, tiuj i du homoj, la lago, la velo, la motorboa-to, i tiu brulanta suno, kiel kunuus, en kian soran,ravan, al neniu alia sentimento kompareblan sentimen-

64

eLIBRONORDA VENTO

ton de tiu sento, kiun ni nomas: la pasinteco. ar tio, kioestas nun, estas same pasinteco por la homa imago vi-vonta iam, post ducent, tricent, mil, dumil jaroj, kielestas rava kaj sora pasinteco, por nia imago, iu pentraode Boucher, guranta Versailles-an patistoscenon, mal-nova gravurao en gotlitera, ripranda malnova libro, an-tikvaj vestoj, armiloj en muzeo, malnovviena porcelano,mucida manuskripto sur bruna, rompiema papero, kla-kanta klavo de grince malfermianta, svelta spinedo,skribao de malnovaj vojaistoj. La Sentimentalaj voja-oj de Sterne, la italaj leteroj de Goethe, la taglibro deBeaumarchais el la franca revolucio, la vojo de Gvad-nyi en Pest-Buda, la libreto de Ladislavo Apor pri la so-cia vivo de Transsilvanio, la historio pri nia praavino enla familio: memortabulo sur muro, la tombo de Gl-Baba, la restaoj de la akvokondukilo en Aquineum, lakolono de Trajano, la Koloseo, medaloj kaj moneroj,malnova trovao, i tie ie sur la bordo de la lago, kiunblankfelt-apela esploristo tenas en la mano meditante,dum anta liaj okuloj ekvivias la malnova homo, eblela servisto rapidanta al foiro, kiu estis faliginta i tiunmonon, iom serinta in, poste foririnta kaj nun jen, oniin trovis ... u vi jam sentas? u, se restus nia post-signo i tie en la sablo, se oni fotografus nin kaj konser-vus la bildon, se nun mi prenus mian notlibron kajskribus naive, dele, simple, kion mi vidas irka mi, kaj

65

eLIBRONORDA VENTO

tiujn kelkajn eventojn, kiuj hodia okazis al mi, kiel nivenis per trajno, per ipo, kion ni manis, kun kiu ni pa-rolis, kion ni diris, kian veston ni surmetis, kiu kaj kionin interesis, kion ni scias, kion ni volas, kion ni sopiras,kion ni memoras, kion ni pretendas de la estonto: u,se iu vidus, legus iam, post tricent, kvincent a mil jaroji tiun noton kaj meditus pri la malnova bildo, kioestus do tiu io, tiu trajto, tiu nuancdiferenco, tiu kurio-zo, pri kiu ni nun ne scias, kio por ni estas natura kaj perkiu li unuamomente rekonus la stilon de la delonge pas-intaj tempoj, la tombej-odoron? u nur nia vesto aanka io alia? niaj movoj, nia rideto, kiun ni kredissuperema kaj kiu estas naivega kompare al lia rideto,jam entenanta la konojn de kvincent de ni nekonatajjaroj? la koloro de la velo, kiu vidias, a la motor-boato, i tiu primitiva, naiva komunikilo, a supre, enla aero, la aeroplano nun preterglitanta, i tiu krakeskua,infana, naiva arpentao, antikvao rememoriganta lapraepokon de la uganta homo, kiun li rekonus per iamodelo montrata en la muzeo? A plie mi opinias,multe plie la tono de la priskribo, la strangaj, mal-novmodaj interpunkcioj, por li superuaj a tro mal-vastaj epitetoj? naiva vortmalparo, ridinda, ne lokkon-vena patoso? pia senscio? Kio estus do tio, pro kio kunpardonema kaj patra rideto (ar la posteulo, multe pliscianta, anime estas iam patro de la antaulo) li jene

66

eLIBRONORDA VENTO

ekkrius: Ho jes, i tiuj karaj, malnovaj, malnovaj homoj...! Kiel feliaj ili estis en sia nescio ... Jes, mi jamscias, la komenco de la dudeka jarcento ... jes, li jaasertas, ke ... ar en tiu epoko oni ankora ne sciis,kion nur dum la mezo de la jarcento malkovris la homa-ro, ke ... kaj tiel plu, kaj tiel plu.

Jes, jen estas, kion mi nur tiel povas nomi: delongeestas. En la kuregantaj ondoj de la tempoj iam, iam lakreianta pasinteco, memoro por iu, kiu ankora neestas, imago pri iu, kiu ne plu estos ... Fantomoj demalnovaj, cindriintaj jarcentoj estas ni amba ... nine vivas, ne kredu ... ni estas nur pasema vizio de lavenonta fantazio, al ia ekpenso a pasio plais nin citipor kelkaj momentoj ... venu do, praavino de viaj pra-nepoj, disuema bildo, ni rapidu, subiras la suno.

Tion ni ludis poste, la delonge estas-ludon dum kel-kaj minutoj, dum tiu vespero, ridante kaj mirante, kielmalnovaj, malnovaj, malnovaj aferoj estas i tiu lago, itiu kaduka velo, i tiuj malnovaj geamantoj kaj kianfelion ni havas, persone eesti i tie, el la dudeksepajarcento kaj vidi ion kun la vivanta gusto kaj vivan-ta aromo de la pasinto, kiujn ne povas doni priskribo kaj kulturhistorio. Kaj tiel ni promenis sur la lagbordo,brakplekte, kvaza en muzeo.

67

eLIBRONORDA VENTO

Tion ni ludis tiam dum kelkaj minutoj kaj ridis pri i... sed post kelkaj minutoj i serioziis kaj kolereteultrolevis kaj piedfrapis.

Lasu jam, i tedas ... Do io estas nur pasinteco... kaj io estas nur estonteco ... do, mi jam foje vo-las ludi nun estas-on ... la estantecon mi volas ludi, ar tiomfoje ni parolis pri la pasinteco ... kaj tiomfojepri la estonteco ... sed ankora neniam vi atentigismin, ke mi atentu ... jen la nuntempo ... Nu diru,kiam estas i...?

Mi rigardis en iajn okulojn: iaj okuloj malpaciencepetegis kaj postulis. Stulte, konsternite mi ridetis.

Eble ... kiam ... vi naskiis ... al mi ... tiam... a anta unu momento ... mi pene elemis.

Malkontente tiriis ia sultro, iaj okuloj nebuliis, kaji preterrigardis.

A eble ... tiam ... en tiu momento ... kiam vimortos ... glitis el mia buo: mi kredis, ke ion alian midiros.

i ne respondis, per lare malfermitaj okuloj i rigar-dis kse anta sin. Post multaj jaroj i rigardis min an-kora unufoje per la sama rigardo: kelkajn minutojnanta ol oni fermis iajn okulojn. Eble i volis komuni-ki al mi, ke i jam venis al tiu momento, al la momentode la iam eestanta morto.

68

eLIBRONORDA VENTO

La unua almozpeto

Anka la deka kartoo askis, kaj Kovcs malvar-me, kun malplena koro konstatis, ke i estis la las-ta, nenio plu: dum dek a dek kvin tagoj li e ne havosnovan, kaj is tiam li simple malsatmortos, tiel simplekaj nature kaj klare, kiel seka folio falas de arbo a kielguto da akvo sekias kaj malaperas sur la tono, sen keokazus io, sen ke iu malhelpus tion, sen ke iu mirus amalesperius pri tio, ja, kiam li miris, ke la muoj falasatune? a ke vespere la rivero, apud kiu ili lois, kun-trenas velbloviintajn bestkadavrojn, a oj kun bri-lantaj ventroj maldronas senvive? Neniam li provis mal-helpi, ke io i okazu, kiel li do povus pretendi, ke nunanimoj rapidu por lin helpi, animoj de herboj kaj orojkaj homoj kaj muoj, kiuj iam sin kais en viva korpo,timante, tremante; en korpo, kiu poste forputris de ili,ar neniu in nutris, kaj nun frostotremante ili tor-dias denove en la malluma malpleno.

Tiel estis, ar anka la deka kartoo ne funkciis. Linomis kartoo tiujn elpensaojn a eblojn a ancojn,per kiuj mono estus akirebla, kiujn iumatene li prikal-kulis, vicigis, aranis la valoro, registris per turmenta,

69

eLIBRONORDA VENTO

kapdolora cerblaboro, por ke ili ne refalu en forgeson.Matene li devis trastreki tri el ili: ojon Weiss, la patent-ocejon, la rmon Koltay. Poste evidentiis, ke anka laredakcio ne estas bona, X. Y. kaj Z. V. forvojais, kio res-tis do ankora? Gerber memoris nenion kaj la ko-mandejon oni translokis. Kaj nun ne la lasta, post kiosekvos nenio la direktoro, kiu simple ne akceptis lin.

Prete. Li venis sur la korson, per rapidaj kaj gravajpaoj, kiel iu havanta uran aferon. Post kelkaj minutojmirante li devis konstati pri si, ke li tute ne fartas mal-bone. Li ojis, ke li ne havas pliajn kartoojn, ke li po-vas foreti la tutan preman, turmentan zorgon. La ferm-bua kaj malvarmokula indiferento en la grize muelan-ta enuo de la Danubo kaj inter la mirantaj ornamaoj dela domoj frapis lin, lulis kaj torporigis lin. Tiom neniuzorgis pri li, tiom neniun li interesis, ke anka li perdisla interesion pri si, kaj tio estis bona, kvaza kiam kunsubita decido oni disirus la rilaton kun malnova kaj ar-a kaj kaprica parenco, kiun oni devis vivteni. Li reko-nis la grandiozan politikon de la vivo en tiu saa arano,ke la homo ne sentas kompaton al si mem, ne gardas sinkun tiu spasma, dolora turmento, kiel iun alian paren-con, infanon, edzinon oni gardas time. Li preska ride-tis, ke is nun li ne rimarkis tion. La rezonanta sciencotrumpetas iam pri sinvivtena instinkto, kiel pri io, kioestas plej forta, sed kiu do vidis agoniantan beston

70

eLIBRONORDA VENTO

barakti tiel malesperiinte, lukti tiel kun la morto, kiel lakokino defendas siajn etajn kokidojn? E plori oni nevidis agonianton, se nur ne por tiuj, kiujn li devis forla-si.

Tiel estis. Li ne havis kompaton al si: sin, kiun lorla-sis Dio, homoj kaj naturo, forlasis anka li mem, senadiao, malvarme, preska malate. Tiel, tia li vidis sin,kia lin vidis la fremda mondo: fremda, malplena, sen-interesa, truita, kaduka kokono, el kiu elugis la pa-pilio, senkerna frukto, rubo por foreto. La etaj malsato,soifo, kiuj ankora lumetis en tiu mallumo, ne lumigislian vojon, malsanaj kaj favaj estis anka ili, kiel la tutahomo, ili ne donis forton por iri kaj diskarni irka si,rabi, se necese, en la angulo, kien oni enpremis lin. Ima-goj ekkrepuskis, lia vivo. Lernejo, universitataj jaroj, sen-timentala amo sinofero de viro kaj virino, pri kiu evi-dentiis je la no, ke, sub la masko de ekstazaj kisoj, su-prenturnitaj okuloj kaj larmosolvita adoro, estis la plejseka, plej kalkulema interbatalo je vivo kaj morto, privenko kaj potenco super la alia, sencele, nur por la po-tenco, ar ili, kiuj reciproke parolis pri la perfektecode la alia, amba atendis, ke tiu alia pereos kaj simplekrevos en sia amo, pruvante per tio, kia potenco kaiasen la vekinto de tiu amo. Ami kio alia estas ol voli labonon por la alia?

71

eLIBRONORDA VENTO

Sed, kiu kuraas diri, ke la geamantoj volas bononunu por la alia, per unu brako irkaprenante, en la aliapremante tranilon inter la faldoj, por piki kore la mal-delulon: tiun, kiu volas oji anka per iu alia, ne nurper li. Kaj tiel plu sensenca, terurita kaj teruranta,malkaa kaj kaita lukto pro la potenco, kiun ne certigastio, ke mi havas ion sed nur tio, ke vi ne havas. La vor-ton: miapli rapide lernas la infano, ol la vorton: mi kaj tiel plu, plu. Poste la milito malgranda potenco kajgranda potenco, kaj kio ankora? Freneziga atako devortoj kaj ideoj ho, kiel oni forfalis apud li antae ani-me, poste korpe kaj la frenezo de la revolucioj, morti por io, por kio e vivi ne indas esti punata unu-anke pro tio, kion oni honoras alianke. iujn liajnpenson, decidon, kredon, kiujn li volis ani je agoj, onimezuris kaj pritaksis kaj kiom da pesiloj, tiom dajuoj de la leo: unu lin trovis tro malgranda, alia trogranda, unu lin akuzis je graseco, alia je malgraseco, alunu li estis peza, al alia malpeza is duonfreneze likomprenis, ne, ke anka la pesilo estis iam same ani-mo, kiel tio, kion oni mezuris per i: lia animo; ke laleo, kiu juis pri li, bezonis juon tute same, ar i ja nedevenis de supre, sed naskiis tie, el la naskodoloroj dela homaj cerboj similaj al tiu de li.

Estis preska ridinde, tiel simpla tio estis. Li haltis.Kion li povas ankora esperi, kion atendi de ili, kiajn

72

eLIBRONORDA VENTO

komprenon, indulgon, estimon, helpon? Kaj kion de su-pre, kian manaon falantan anta lin el la nubo por savilin kian miraklon? La bluan ielon, la stelan sennon,la tutan universon, de kie devus veni la miraklo, li jakonas ne el la realo, nur el tiu eta globo, kiu vebas su-per la gelateno de liaj okuloj nur el lia putrema cer-bo, kiu jen deformias kaj malklarias, tuj kiam ne puasen in suan sangon la malsatmurmura stomako. A laekziston de mia intelekto mi neas, a tiun de la mondo,ili amba ne povas esti realaj. Sed la intelekto ekzistas,ar doloras kio alia do estas la mondo, ol la turmen-ta inkubo de i tiu doloro? La homaj intelektoj kreis lamondon , kiel li do atendu de i miraklon, se la inte-lekto ja ne kredas je mirakloj ne kredas kaj anka nekreas?

Ni estu do prudentaj, li diris al si kaj kvietiis. Tiam miestas, kiam estas kiu ajn el tiuj i mi vidis ilin fali, kajmi ne miris: anka mi do devas fali. Ia bildo ekbrilis an-ta li, el la zoolagia libro, el kiu ili lernis en la tria klaso.La guro de iu mambesto, li ne plu sciis de kiu, eble delutro, a de kastoro. Gaje i saltis sur iu akva vegetao.Kaj sub i la teksto: ia viando estas bongusta, el iajostoj oni kuiras gelatenon.

ia viando estas bongusta, el iaj ostoj oni kuiras ge-latenon. i tio krozis en lia kapo kaj nun jam kun grin-cantaj dentoj kaj kunpremita pugno li blasfemis en si.

73

eLIBRONORDA VENTO

Prenu min, li diris, jen mi estas, kion vi volas ankora demi? Amaso da ruboj, iuspeca materialo, uzu ilin por io,mi ne plu povas ilin uzi. Estas ankora iom da malhelpo,i tiu viand- kaj ostamaso havas iom da valor-malpliigaeco: ke i vivas, baraktas, kantrastaras sed anka tione plu daros longe. Kaj tiam do manu in, se por aliacelo i ne tagas. El miaj haroj plektu nuron, el miajostoj kuiru gelatenon. Uzu ilin por iu industria celo, do-mae estus lasi ilin putri en i tiu multekosta mondo.

Li haltis. Libera teraso de kafejo estis la loko, ankebarilo, apud i tabloj. e tablo, uste anta li, sidis altaviro apud diketa, blonda virino: ili trinkis bieron kajmanis je i kolbason. La viro klarigis, ke Marienbadestas pli bona, sed se ili irus al la lago Balaton, tio havusla avantaon, ke dum la tuta somera ili povus esti kunekun gesinjoroj Sndor, kaj onklina Karolina ...

La lastajn vortajn li ne plu adis. Bona, silente nebuli-anta, zumanta sento venis, infana-devena, antador-ma sveno. Nur tiam li adis ankora, kvaza iu latedirus apud li: Ili havas, kaj vi ne havas. Kaj sento desenna danko al la plenauloj, al pajo kaj panjo, kiujdonas; al multaj bonaj, laborantaj, luktantaj, batalantaj,konstruantaj kaj detruantaj plenaaj homoj, kiuj kon-struis domojn, faris pontojn, kolektis monon, rulis bare-lojn, parolis kun serioza basvoo, pritraktis, aranis, ko-mencis kaj nis dum li dormis kaj sonis! Kaj nun,

74

eLIBRONORDA VENTO

kiam i tie, sur la rando de la barilo de la kafejo, kvazai estus la rando de lia liteto, li vekiis al la realo, postsia terura sono kaj timiinte irkarigardas ho, kielbonaj kaj plenaaj kaj maturaj ili estas ho, ke li nesciis esti bona kaj indulgema!

Varma larmo de la danko ekuis el liaj akuloj, kiam lietendis la manon li estis certa, ke li ricevos ion. Kajjam anticipe li diris varmege kaj tremvoe:

Dio repagu ...Kaj preminte la manon al la koro, ridetante li rigardis

tion farirante. La alta viro postrigardis lin kaj distrite di-ris, kial tiel fortaj homoj ne seras laboron.

75

eLIBRONORDA VENTO

Virhonoro

Indignigo devas esti sed ve al la indigniganto.

(Biblio)

Post tio io jam okazis rapide, kvaza dum minutoj,kiel bonsukcesa eksperimento, kiun zorge kaj pre-cize oni preparis en laboratario: kun varmega ambiciode malvarma scienculo, por ekkoni Leon.

Palo rigardis sian horloon, ekbruligis la malgrandanlampon, estingis la grandan, metis la orojn sur la me-zon de la tablo. Poste li aliris la telefonon.

... kvindeksesa ... jes ... Johano ... u vi estas... ? i tie Palo ... bonvolu tuj veni en mian loejon.Nenion demandu, tuj venu en mian loejon. Post kvinminutoj vi devas esti i tie.

Li sidiis, provis rideti kaj iom miris, ke li ne povas.Johano post kvin minutoj estis tie.Bonan tagon.Bonan tagon.Li tusis, poste varme kaj trankvile li rigardis en la oku-

lojn de la alia viro, en la sereno de lia voo estis an-

76

eLIBRONORDA VENTO

ka kompato tamen, tiom, kiom necesis, ke li povu metila manon sur la ultron de sia amiko.

Do, kara mia. Pri virhonoro, virsolidareco mi parolisal vi, pri la amikeco, kiu donas forton en la tento, kiuestas pli forto ol la vanteco. Vi dubis. Nun eble vi ne du-bos. Atentu bone, prenu viajn fortojn. Via edzino postkelkaj minutoj estos i tie en mia loejo.

Li atendis, ke la alia malkonsciiu. E seon li ovissub lin. Nur poste li darigis.

De jaroj mi diras al vi, ke i tiu virino ne konvenas alvi. Mi sciis anka, ke tion pli a malpli frue vi devos re-koni, mi volus al vi pari, ke sensacio kaj skandalakatastrofo vin devigu al i tiu rekono, kiu malutilus al vianka de ekstere, mi do decidigis min, ke la opera-cion, kiu ne estas evitebla, faras mi mem, pure kaj rapi-de, kiel kuracistoj, asepse, kun pura bandamaterialo.ion mi bone preparis, kiel vi vidas. Vian edzinon midevis amindumi tre malmulte, kiel mi ja antasciis. An-ta unu semajno mi komencis ian prilaboron, kaj porhodia i jam faris promeson. Nu, kio do, kial vi neparolas? u vi fartas malbone?

Raka, obtuza voo.Ne, mi dankas. Nur, jes, jes ... kion mi de