გაკვეთილი N 21

საშინაო დავალების შემოწმება: 1. 1. Zn + H2SO4 ZnSO4 + H2

Sn + H2SO4 SnSO4 + H2 Be + 2HBr BeBr2 + H2

2. Mn2O3 + 6HCl 2MnCl3 + 3H2O MgO + 2HMnO4 Mg(MnO4)2 + H2O Al2O3 + 6HClO4 2Al(ClO4) 3 + 3H2O

3. LiOH + HClO3 LiClO3 + H2O Ba(OH)2 + 2HMnO4 Ba(MnO4)2 +2H2O

2Cr(OH)3 + 3H2CrO4 Cr2(CrO4)3 + 6H2O

4. CaI2 + H2SO4 CaSO4 + 2HI K2CO3 + 2HClO4 2KClO4 + H2CO3 ( H2O + CO2) 3Na2SO3 + 2H3PO4 2Na3PO4 + 3H2SO3 (H2O + SO2)

5. 2Fe + 3Cl2 2FeCl3 Co + Cl2 CoCl2

Hg + S HgS

6. Zn + Cu(NO3)2 Cu + Zn(NO3)2 Cu + HgSO4 CuSO4 + Hg Sn + 2AgNO3 Sn(NO3)2 + 2Ag

7. MgO + Cl2O7 Mg(ClO4)2

t0 K2O + SiO2 K2SiO3

ZnO + SeO3 ZnSeO4

8. 2LiOH + Mn2O7 2LiMnO4 + H2O Sr(OH)2 + CrO3 SrCrO4 + H2O 6NaOh + B2O3 2Na3BO3 +3H2O

9. 2KOH + CoCl2 Co(OH)2 + 2KCl ხ ხ უ ხ (Co-ის და Ni-ის მარილების და ჰიდროქსიდების ხსნადობა პრაქტიკულად ისეთივეა, როგორიც Fe(II)-ის მარილების და ჰიდროქსიდის ხსნადობა)

3Ba(OH)2 + 2K3PO4 6KOH + Ba3(PO4)2

ხ ხ ხ უ

6KOH + Fe2(SO4)3 3K2SO4 + 2Fe(OH)3

ხ ხ ხ უ 10. AlCl3 + 3AgNO3 Al(NO3)3 + 3AgCl

ხ ხ ხ უ Na2CO3 + Fe(NO3)2 2NaNO3 + FeCO3 ხ ხ ხ უ Ag2SO4 + 2KBr K2SO4 + 2AgBr მხ ხ ხ უ ცხადია, რომ თქვენ შეგიძლიათ სხვა მაგალითები მოიყვანოთ, მაგრამ

ხერხები უნდა იყოს ანალოგიური და გათვალისწინებული უნდა იქნეს თქვენთვის უკვე ცნობილი შეზღუდვები.

2. Zn + H2SO4 ZnSO4 + H2 Zn + FeSO4 ZnSO4 + Fe

ამ რეაქციისთვის შესაძლებელია გამოყენებულ იქნას თუთიაზე ნაკლებად აქტიური (მეტალთა აქტივობის რიგში თუთიის მარჯვნივ მოთავსებული) მეტალის სულფატი. ასეთია SnSO4, CuSO4, HgSO4 და ა.შ.

ZnO + H2SO4 ZnSO4 + H2O ZnO + SO3 ZnSO4

3. Fe + 2HCl FeCl2 + H2 Fe + CuCl2 FeCl2 + Cu (CuCl2-ის ნაცვლად შეიძლება გამოყენებულ იქნას რკინაზე ნაკლებად აქტიური (მეტალთა აქტივობის მწკრივში რკინაზე მარჯვნივ მოთავსებული მეტალის) ხსნადი ქლორიდი მაგ: SnCl2, HgCl2 და ა.შ. მეტალის და არამეტალის ურთიერთქმედებით (Fe + Cl2) ამ მარილის მიღება არ ხდება, რადგან მიმდინარეობს რეაქცია (მიიღება Fe(III) –ის ქლორიდი):

2Fe + 3Cl2 2FeCl3

Fe(OH)2 + 2HCl FeCl2 +2H2O მარილის და ჰიდროქსიდის ურთიერთქმედება кრკინის (II) მარილების მისაღებად არ გამოდგება, რადგან Fe(OH)2 წყალში უხსნადია.

მარილების თვისებები

თუ დაუკვირდებით მარილთა მიღების მეთოდებს, დავინახავთ, რომ N 5, 6, 9, 10

ხერხები პრაქტიკულად მარილის თვისებებს წარმოადგენენ, ე.ი. მარილები

რეაგირებენ მჟავებთან, მეტალებთან, ტუტეებთან, მარილებთან. ამას გარდა ჩვენ უკვე განვიხილეთ ოქსიდების მიღების ხერხები და ვიცით, რომ ზოგიერთი მარილი ადვილად იშლება გახურებისას. ასე რომ ჩვენ უკვე პრაქტიკულად შეგვიძლია მარილების თვისებების განხილვა:

1. ურთიერთქმედება მჟავებთან.

მარილი + მჟავა ახალი მარილი და ახალი მჟავა 2NaCl + H2SO4 Na2SO4 + 2HCl CaCO3 + 2HNO3 Ca(NO3)2 + H2CO3 (H2O + CO2)

2. მეტალი + მარილი ახალი მარილი + ახალი მეტალი Fe + HgCl2 FeCl2 + Hg Sn + 2AgNO3 Sn(NO3)2 + 2Ag

3. ტუტე + მარილი ახალი მარილი + ახალი ჰიდროქსიდი 2KOH + CuCl2 Cu(OH)2 + 2KCl ხ ხ უ ხ Ba(OH)2 + Na2SO4 2NaOH +BaSO4 ხ ხ ხ უ

4. მარილი + მარილი ორი ახალი მარილი 2Na3PO4 + Ca3(NO3)2 6NaNO3 + Ca3(PO4)2 ხ ხ ხ უ

5. ზოგი მარილი იშლება გახურებით

t0 მარილი ფუძე ოქსიდი + მჟავური ოქსიდი

t0MgCO3 MgO + CO2

ზოგჯერ მარილების დაშლა უფრო რთულად მიმდინარეობს. 2NaNO32NaNO2+O2

2AgNO32Ag+2NO2+O2 წინა გაკვეთილში ჩვენ გავეცანით მარილების მიღების ხერხებს. ახლა რომელიმე

კონკრეტული მარილისთვის განვიხილოთ მიღების ხერხები. მაგალითად მივიღოთ ყველა ხერხით NaCl. დავიცვათ ის რიგი, რომელიც წინა გაკვეთილში გვქონდა მოცემული. პირველი სამი ხერხი HCl-ის (მარილმჟავას) თვისებებზეა დამოკიდებული. უნდა გამოვიყენოთ შესაბამისი მეტალი (Na), ოქსიდი (Na2O) და შესაბამისი ფუძე (NaOH).

1. 2Na + 2HCl 2NaCl + H2 2. Na2O + 2HCl 2NaCl + H2O

3. NaOH + HCl NaCl + H2O

4. ეს ხერხი მჟავას (HCl) და ნატრიუმის მარილის უთიერთქმედებაზეა

დამოკიდებული. შეიძლება Na2S, NaCO3, Na2SO3 ან რომელიმე სხვა მარილიც გამოვიყენოთ: Na2S + 2HCl 2NaCl + H2S NaCO3 + 2HCl 2NaCl + H2O + CO2 Na2SO3+ 2HCl 2NaCl + H2O + SO2

5. 2Na + Cl2 2NaCl 6. თუ განვიხილავთ რეაქციას:

2Na + FeCl2 2NaCl + Fe (ა) ერთი შეხედვით ეს რეაქცია სწორია: FeCl2 წყალში ხსნადია, ხოლო ნატრიუმი რკინაზე აქტიურია. მაგრამ რადგან რეაქცია წყალხსნარში მიმდინარეობს, ნატრიუმი ჯერ წყალთან შედის რეაქციაში:

2Na + 2H2O 2NaOH + H2 შემდეგ კი ტუტე შედის რეაქციაში მარილთან:

2NaOH + FeCl2 2NaCl + Fe(OH)2 ე.ი. მიმდინარეობს ორსაფეხურიანი პროცესი, რომელიც ჯამურად ასე გამოისახება:

2Na + 2H2O 2NaOH + H22NaOH + FeCl2 2NaCl + Fe(OH)2 –––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 2Na + 2H2O + FeCl2 2NaCl + Fe(OH)2 + H2 ე.ი. როდესაც მე-6-ე ხერხით გვინდა მარილის მიღება მეტალებისთვის (Li, K, Ba, Ca, Na) უნდა გავითვალისწინოთ, რომ სარეაქციო არეში გვაქვს წყალი და ეს მეტალები ჯერ წყალთან შედიან რეაქციაში.

7. ამ რეაქციით (ფ.ო.+ მ.ო. მარილი) მხოლოდ ჟანგბადიანი მჟავას მარილების

მიღება შეიძლება. ცხადია HCl-ს, როგორც უჟანგბადო მჟავას, მჟავური ოქსიდი არ შეესაბამება, ამიტომ ამ გზით ნატრიუმის ქლორიდს ვერ მივიღებთ.

8. იმავე მიზეზის გამო ამ ხერხითაც (ჰიდროქსიდი + მ.ო. მარილი + H2O) ვერ

მივიღებთ NaCl-ს.

9. ამ ხერხით (ტუტე + მარილი ახალი მარილი + H2O) NaCl-ის მისაღებად NaOH უნდა ვამოქმედოთ იმ მეტალთა ქლორიდებთან, რომლებსაც წყალში უხსნადი ჰიდროქსიდები შეესაბამებათ.

მაგ: 2NaOH + 2FeCl2 2NaCl + Fe(OH)2

შეიძლება ასევე FeCl3, ZnCl2, MnCl2, AlCl3, CoCl2, CrCl2 და სხვა ქლორიდების გამოყენება.

10. ამ გზით NaCl -ის მისაღებად უნდა ავიღოთ Na-ის რომელიმე მარილი და

ვამოქმედოთ რომელიმე ქლორიდთან. როგორც გვახსოვს ამ დროს ორი ახალი მარილი წარმოიქმნება. ერთი მათგანია NaCl და მეორე მარილი კი წყალში არ უნდა იხსნებოდეს.

კერძოდ: Na2SO4 + BaCl2 2NaCl + BaSO4 ხ ხ ხ უ Na2S + CuCl2 2NaCl + CuS ხ ხ ხ უ Na2CO3 + BaCl2 2NaCl + BaCO3 ხ ხ ხ უ და ა.შ. ანალოგიურად განვიხილოთ ZnSO4-ის მიღების ხერხები: 1. Zn + H2SO4 ZnSO4 + H2

2. ZnO + H2SO4 ZnSO4 + H2O

3. Zn(OH)2 + H2SO4 ZnSO4 + 2H2O

4. აქ თუთიის რამდენიმე მარილი შეიძლება გამოვიყენოთ:

t0 ZnCl2 + H2SO4 ZnSO4 + 2HCl

t0Zn(NO3)2 + H2SO4 ZnSO4 + 2HNO3 და ა.შ.

5. ამ გზით მხოლოდ უჟანგბადო მჟავების მარილები მიიღება. ამიტომ

თუთიის სულფატს ამ ხერხით ვერ მივიღებთ.

6. Zn + FeSO4 ZnSO 4+ Fe

შეიძლება CuSO4, HgSO4, SnSO4 და კიდევ სხვა თუთიაზე უფრო ნაკლებად აქტიური მეტალის წყალში ხსნადი სულფატის გამოყენება.

7. ZnO + SO3 ZnSO 4

8. Zn(OH)2 + SO3 ZnSO 4 + H2O 9. ამ რეაქციაში უნდა გამოვიყენოთ Zn(OH)2 და რადგან ეს ნივთიერება წყალში არ

იხსნება ეს ხერხი თუთიის სულფატის მისაღებად არ გამოდგება. (გავიხსენოთ

A + B C + D უ ხ

არ მიმდინარეობს)

10. Ag2SO4 + ZnCl2 ZnSO4 + 2AgCl მ.ხ. ხ ხ უ

საშინაო დავალება: 1. მოვიყვანოთ მარილთა თითოეული თვისების შესაბამისი 3-4 მაგალითი. 2. მივიღოთ ყველა შესაძლო ხერხით ZnCl2, MgCl2, Na2SO4, AlCl3, Al2(SO4)3, CuCl2,

Hg(NO3)2 (I ხერხი არ არის საჭირო), Ca3(PO4)2.