AYL I K GZEL SANA TL A R D E R G S | E Y L L 2 0 1 1 | 20 11- 0 9 | N O 19 7 | 5 T L

ART BEAT ISTANBUL SANAT FUARLARI IN MZAYEDELER OUT! SANATA PETROL KARITI KRESELLEME VE ADA SANAT SANSR!

NEW HOT DOG KOLTUKD metal kapl bu orijinal koltukla gelecei bugnden yaayn! Her biri el yapm olan, ftristik New Hot Dog koltuklar farkl kiilikleriyle evin en sra d mobilyas olmaya aday...

2012KEv ve yaam iin her ey...2

www.mudo.com.tr

Eyll 2011 Say 197 5 TL Ayda bir yaynlanr. ISSN 1307-0061 mtiyaz Sahibi / Publisher Doan Paksoy Akkavak Sk. Demet Apt. 4 A 34365 Nianta ili stanbul / Turkey Yayn Sahibi / Owner Genel Yayn Ynetmeni General Publishing Manager Doan Paksoy Tevikiye Sanat Galerisi Sorumlu Yaz leri Mdr Managing Editor ahin Paksoy Akkavak Sk. Demet Apt. 4 A 34365 Nianta ili stanbul / Turkey Editrler Editors Eda Sezgin, Seda Yrker Grafik Tasarm / Graphic Design Sava eki Ulam / Transport Ayhan Erdoan Hukuki Danman / Legal Advisor Av. Aydn Coar Yurtd Temsilcileri / Correspondents: ngiltere / England Cem Mesrur Paksoy, Nabi zbek Finlandiya / Findland Hasan Fuat Sar Almanya / Germany Erol Knal Belika / Belgium Emil Hoorne Fransa / France: Utku Varlk Komet, A. Onay Akba spanya / Spain: Halim Bilim Ynetim Yeri Adresi Management Adress Akkavak Sk. Demet Apt. 4 A 34365 Nianta ili- stanbul / Turkey t: 0 212 241 04 58 - 241 65 35 f: 0 212 246 67 68 e: gencsanat@superonline.com gencsanatdergisi@gmail.com lanlarnz in 0 212 241 65 35 Basld Yer/ Printing: Seil Ofset Matbaaclk Ambalaj San. Tic. Ltd. ti. Baclar / stanbul 0212 629 06 15 Yayn Tr: Yerel Sreli Dergimizde yaynlanan yazlarn sorumluluu imza sahiplerine aittir. Dergimizde yer alan ilan metinlerinden ilan sahipleri sorumludur. Kapak Grseli: Urs Fischer

03ED TRDEN

10-16YURTDIISERG HABERL ER

18-25YURT SERGHABER L ER

26-27ADA SANAT PYA S A S IN A Y K S EK R T M : ART BEAT ISTANBUL

28-37HAFF, TATLI, HAM : P ET RO L VE S A N A TLESLIE RIGGS

38-47KRESELLEM E NED R ?

48-53BR YNTEM OLARA K : S A N S R !OSMAN ERDEN

54-59SANAT FUARLARI IN M Z A YEDEL ER O U TENER TANSOY

60-61ELETR YORUMMSTECAB-ZADE AAL

62-63AYLIKETKNLKAJANDA S I

64SANATKTAPLII

TOP ATMA SANATISanat ve futbol dnyada parann en ok hakim olduu iki alan. nl Rus trilyoner Roman Abramovich her nasl Chelsea Futbol Kulbnn sahibi ise ayn zamanda top ten listelerde sanata en ok para yatran koleksiyonerlerden biri olma nvann da elinde bulunduruyor. Byk ekonomik krizlere ramen byk zevklere aktlacak paralar her zaman mevcut. Ve belki de ekonomik krizlerde daha da ok. Hal byle olduunda, sansasyon da en ok bu iki alan iinde ortaya kyor, ne de olsa her ikisi de en ok borsann ini kndan besleniyor. Getiimiz gnlerde Bilbaoda bulunan enol Gnein yolu Bilbao Guggenheima dnce Kutlu Atamann Kba adl ii ile karlamas ve bu ii terrist propaganda olarak deerlendirmesi medyatik bir k olarak amacna ulat. Ne de olsa Trkiyenin u sralarda iinde bulunduu terr konusu, ike meseleleri ile ba dertte olan futbol insanlarn fazlasyla kurtarabilir bir gndem olmalyd. Futbol ve sanat, gndem belirliyor. Gndem ok kafa yormayacak, net ve spot cmleler ve klar gerektiriyor. Fazlas iin zaman yok, hem daha ok satan ve ses karan da bu. Gne, Atamann Kbas iin spot bir cmle etti; lkenin gndemine tam kalbinden temas etti. Bugn sanat eletirisinin durumu da byle. Sansasyon yaratmak ise en geni haberi ortaya kartyor. Dedikodu, eletirinin yerine geti. Brakn futbol dnyasndan bir insan sanat dnyasndan bile ok az kiinin bir yapt ya da bir sergi zerine kafa yormaya vakti var. Gazete sayfalarna ya da sanat yaynlarna bakarsanz tm sergiler en iyi, tm yaptlar yksek uuta. Ya da tersi: karalama siyaseti. Eletirinin olmad bir ortamda her ey en fazla haber niteliinde yer kaplyor. Sanat ve futbol i ieyken daha da ses kartyor. Peki ya futbol ile sanatn dili birbirine girerse! Bedri Baykam sanatla futbolu i ie sokmutu, bu yl ki Sharjah Bienalinde de Mustafa Benfodil bunu baka bir balamda yapt. Benfodil, Baykam kadar ansl deil, keza byk engele takld, hem de peinden bienalin kratr Jack Persekian da srkleyerek. Eyll gndemi ok dolu, sadece futbol asndan deil sanat asndan da. Keyifli okumalar

Kart Sylemler, Deiken Gerekler Contrary Voices, Changeable Realities15 Eyll 22 Ekim 2011

Anna Jakupovitch Arman Tadevosyan Alina Gavrielatos Babi Badalow Blent Demira Christopher Thomas Demet Tapnar Emin izenel Gabriel Adams Holger John Iliko Zautashvili Jacque Crenn Joachim Seinfeld Kamil Frat Lorraine Field Mark Schovanek Mehmet Ayanolu Nur Ataibi zcan Uzkur Paul Eachus Pfelder Sylvia Ledtke Tansel Trkdoan Victoria Range Yeim ahinKare Sanat Galerisi Abdi peki Cad. Ada Apt. 22/9 K:3 Nianta / stanbul T: 0 212 240 44 48 - 230 58 91 F: 0 212 219 77 19 www.karesanat.com kare@karesanat.com

A D A T RK S A N AT I N D AN RNE K LE R M. Nevzat Ural Koleksiyonu17.09.2011 - 17.10.2011

69 Sanatdan 99 EserAl kokteyli: 17.09.2011 saat:17.00 Cennet Kltr ve Sanat Merkezi Kkekmece stanbul

Her Kesimden Kadnlar, c. 1792-93, Katsushika Hokusai Museum of Art.

AL M AN Y A PRE VI E W B ER LI N : YE N V E GE N !Bata Almanyadan olmak zere uluslararas platformdan yeni ve gen galeriler Preview Berlinde biraraya geliyor. Yeni sanat ve galerilerin buluma platformu olmay hedefleyen fuarda bu yl farkl kurumlarn ibirliine dayal projeler yer alyor. Bunlardan biri ada video sanat zerine srail ile ortak dxzenlenen Video Art Box, dieri de sanat akademileri bnyesindeki rencilerin ilerine ynelik olan Focus Academy. Preview Berlin 9-11 Eyll tarihleri arasnda gerekleiyor.

ALM ANYA BERL NDE HOKUSAI RETRO S P EK T F Dnyaca nl Japon sanat Hokusainin retrospektifi 24 Ekime kadar Martin-Gropius-Bauda devam ediyor. Retrospektifte Fuji Dandan 36 Grnm ismini verdii ve adeta kendisiyle zdeleen serisi de iinde olmak zere Hokusainin gravrleri, izimleri, illstrasyon ve kitaplar, resimleri yer alyor. Doa ve manzaraya allageldik dsel tavrdan uzak yeni bir yaklam getirmi olan Japon bask sanatnn son temsilcilerinden olan Hokusai, gl kompozisyonu ve ustalkla kulland renkleriyle in ve Avrupa olmak zere farkl etkileri de sanatnda biraraya getiriyor.

Rassa Venables, 2010, Wagner+Partner, Berlin izniyle.

12

Kate Gilmore, Standing Here, 2010, Sanatnn, Maisterravalbuena Madrid ve Galeria Franco Soffiantino, Torino izniyle.

BREZ LYA KRZLERN TESNDE, CU RIT IBA DA B EN A LBrezilyann ekolojik bakenti olarak nitelendirilen Curitiba Eyll aynda bienalle birlikte hareketleniyor. Bu yl 6.s gerekletirilecek olan Curitiba Bienali Krizlerin tesinde bal altnda, en son 2009 ylnda ili Trienalinin ba kratrln yapan Ticio Escobar ile son Venedik Bienalinde Latin Amerika Pavyonunun kratrln stlenen Alfons Hugun kratrlnde gerekleiyor. Gnmzde ekonomiden kltre hayatn her alannda karmza kan kriz olgusunun sanatla ilikisine odaklanyor. Sanat hem kavramsal dzeyde krizi ileyen hem de ona bir alternatif getirme abas gsteren bir konumda yer alyor. Krizin tesinde balyla krizin almasndan ziyade onunla evrili bir dnyada bir ara alan olarak ada sanata deinen bienal 18 Eyll - 20 Kasm tarihleri arasnda gerekleiyor. Bienalde ilerini sergileyen sanatlar arasnda Boris Mikhailov, Darren Almond, Liliana Porter, Mark Lewis, Kate Gilmore gibi isimler gze arpyor. Dier taraftan bienaller asndan youn bir dneme giren Brezilya ayn zamanda 10 Eyll-15 Kasm tarihleri arasnda Geo-potik Denemeler bal altnda gerekleen 8. Mercosul Bienaline de ev sahiplii yapacak.

ALMAN YA E ME L V ARDAR B E RLI N E R LI ST E 2011DEBerliner Liste 2011 Sanat Fuar 8-11 Eyll tarihleri arasnda Berlinde gerekleiyor. Zarif kadn figrleriyle tannan heykeltra Emel Vardar fuara bronz ve elikten yapt heykelleriyle katlyor. Kadnlarn ebedi gzelliin simgesi olduuna inanan sanat, dnyada her eyin ok hzla deitiini, sanat dnyasnda da zgn ve youn bir alm olduunu ve bunun kendisini ok heyecanlandrdn ve gelimeleri byk bir ilgi ile izlediini sylyor.

13

Emel Vardar, Mavi Glge, 2011

DAN M ARKA W ARHOL VE BASQUIAT B RARADA!Arken Modern Sanat Mzesi iki efsaneyi biraraya getiriyor. Biri Pop-Artn babas Andy Warhol ve dieri 1970lerle graffitiyle balad kariyerine, 1980lerde davurumcu tarzyla bir Afroamerikan olarak nn perinleyen JeanMichel Basquiatnn srad ibirliinin hikayesini sunan sergi Warhol&Basquiat 3 Eyll 2011 - 11 Ocak 2012 tarihleri arasnda gerekleiyor. Sergi iki sanatnn 1984-1985 yllar arasnda gerekletirdikleri ortak ilerine odaklanrken tek olarak gerekletirdikleri ilerine de yer vererek yaptlar aras bir diyaloa sahne oluyor.Andy Warhol & Jean-Michel Basquiat, Kol ve eki II, 1984, Bischofberger Koleksiyonu, svire

F AS T R K SA N A T O R T A MI MARAKE DEOrtadou ve Arap lkelerinin sanat piyasasnn dikkatini cezbetmesinden bu yana bata Dubai olmak zere sanat fuarlarnn saysnda da ciddi bir art yaanyor. Getiimiz yl o dalga Kuzey Afrikada da kendini gsterdi. lki Ekim 2010da dzenlenen Marrakech Art Fairin ikincisi 30 Eyll-3 Ekim 2011 tarihleri arasnda gerekleecek. Palace Es Saadide dzenlenecek olan fuara Trkiyeden CDA Projects, Pi Artworks, Empire Project, CAM Gallery, PG Art Gallery ve Merkur katlyor.

Mehdi-Georges Lahlou, Karpuzlu Otoportre, 2010, Galerie Dix9 izniyle.

14

Marlne Dumas, anlar Kimin in alyor, 2008, Her Hakl Sakldr, Dallas Museum of Art, Dallas izniyle.

FR A N SA KO R KUN B R GZE LLK DO UYOR: 11. LYON BIENAL15 Eyll-31 Aralk tarihleri arasnda gerekleen ve bu yl 11.si dzenlenen Lyon Bienalinin kratrln, kuruluundan bu yana Lyon ada Sanat Mzesinin direktrln yapan Thierry Raspail stleniyor. Bu ylki baln Korkun Bir Gzellik Dodu olarak belirleyen bienalde en son 2009 ylnda Brezilya asll sanat Maria Thereza Alvese verilen Frankofoni dl de sahibini bulacak.

Jorge Mayet, simsiz, 2011, Olivier Houg Galerienin izniyle.

F R AN SA L Y O N D A FU A REyll aynda bienal ve fuarlar asndan youn bir dneme giren Lyon, uluslararas dzeyde 40 galeriyi biraraya getiren Docks Art Faira ev sahiplii yapyor. Her galeride tek bir sanatnn kiisel sergisinin yer ald fuar, Lyon ada Sanat Bienaline parallel olarak dzenleniyor. Fuarda, Joanna Malinowska, David Wolle, Stphane Thidet, Fabrice Midal gibi sanatlarn yansra Fadia Haddad, Mohamed Ben Slama gibi Ortadoulu sanatlar da yer alyor. Fuara Trkiyeden Grnt Sanat Galerisi Mustafa zbakr sergisi ile katlyor.Erbossyn Meldibekov, Komunizm Zirvesi, 2009, Sanatnn ve Rossi and Rossi, Londonn izniyle.

NG LTERE CENNET LE C EHEN N EM ARASINDALondrada bulunan Calvert 22 Art Foundation, Sovyet lkerinden Kazakistan, Krgzistan, Tacikistan, zbekistan, Afganistan ve Moolistan kapsayan Asya merkezli ada sanata ev sahiplii yapyor. David Elliottun kratrlnde gerekleen Cennet ile Cehennem Arasnda adl sergi pek ou ngilterede daha nce sergilenmemi yirmi sanat ve sanat grubunu bir araya getiriyor. pek yolu mitolojisi, 19. yzyl ile 20. yzyln balarnda ngiliz ve Rus mparatorluklarnn ekimesi Batnn bu gizemli topraklara dair bakn etkileyen olaylard. Son zamanlarda ise Sovyet dnemi sonrasnn bu topraklar Batdan tamamen ayr grld. Asyaya dair tm klie baklar ve nyarglar sorgulayan sergi bu kez farkl bir manzara ortaya koymay hedefliyor. 14 Eyllde alacak olan Cennet ile Cehennem Arasnda 13 Kasma dek devam edecek.

Almagul Menlibayeva, Aralkum Jenerasyonu, 2011, Priska C. Juschka Fine Art, New York izniyle.

NG LTERE 20/21 BRITISH ART F A IRngilterenin nl sanat fuarlarnda 20/21 British Art Fair 14-18 Eyll tarihleri arasnda dzenleniyor. Francis Bacon, Lucien Freud, David Hockney, Leon Underwood, Albert Irvin, Sandra Blow, Patrick Caulfield, JD Fergusson, Reg Butler, Christophe Wood, Jann Haworth, Damien Hirst ve Tracey Eminin yansra Banksynin de ilerinin sergilendii fuar Royal College of Artta gerekleiyor.

Banksy, No Ball Games, 2009, Dominic Guerrini.

David Hockney, Kattan Havuzlar, Dominic Guerrini.

RUSYA M O S K OV A DA B E N AL V E FUAR BRARADABu yl 4.s dzenlenen Moskova Bienali 23 Eyll-30 Ekim 2011 tarihleri arasnda gerekleiyor. Dnyalar Yeniden Yazmak bal altnda dzenlenen etkinliin ana proje kratrln Peter Weibel stleniyor. Weibel bienalin temasn anlatrken ada sanatlarn sonsuz bir anlam retimi zerinden dnyay yeniden yaratma durumunun altn iziyor. Bienale katlan sanatlar arasnda Ahmet t, Kader Attia, Claire Fontaine, Susan Hiller, Rebecca Horn, Manabu Ikeda, Shilpa Gupta, Isaac Julien gibi isimler yer alyor.

17

Almagul Menlinbaeva, Byk Steplerin Madonnas, 2010, Priska C. Juschka Fine Artn izniyle.

Christa Sommerer - Laurent Mignonneau, Hayat Yazc, 2006, ITAU Cultural Sao Paulo Koleksiyonu, MOCA Cleveland izniyle.

YU N AN S T A N SEL AN KT E B EN A LBu yl ncs dzenlenen Selanik Bienali 18 Eyll-18 Aralk tarihleri arasnda gerekleiyor. Sergiler, gen sanatlara ynelik workshoplar, performans festivali ve sempozyumlarla zenginletirdii ieriinde bir ana ve bir de parallel programa yer veren bienale, aralarnda Trkiyeden Ali Kazma bata olmak zere Francis Als, Rasheed Araeen, Katerina Athanasopoulou, Christoph Bchel, Yasmine EidSabbagh, Mounir Fatmi, Dionisis Kavallieratos, William Kentridge, Bruce Nauman, Pavlos Nikolakopoulos, Olaf Nikolai, Jockum Nordstrm, Pantelis Pantelopoulos, Imran Qureshi, Jean-Marc Rochette, Hrair Sarkissian, Naoko Takahashi gibi farkl ktalardan sanatlar katlyor. Selanik Bienali Yunanistan Turizm ve Kltr Bakanl tarafndan dzenlenen ve bu yl Ortadou temas zerinden yrtlen Selanik: Kltr Kavaklar isimli programn bir paras. Bu sebeple bienalin ieriinde ran ve Arap lkelerinden ada sanatlarn younluu da dikkat ekiyor. Ana ve parallel programlar iin arkeolojiden gncel sanata farkl alanlarda farkl kratrlerle alan bienal, Akdeniz blgesini, kltr, halklar ve onlarn sorun, sknt ve aclarna ynelik farkl bak alar ve farkl grsel anlatmlarla gndeme tamay amalyor.

Dmitry Povorotov, in mparatorluundan Mektuplar, 2010, AL .

RUSYA 15. ART M OSCOW1996 ylndan bu yana devam etmekte olan Rusyann nde gelen sanat fuarlarndan Art Moscowun 15.si 21-25 Eyll tarihleri arasnda gerekleiyor. Fuar bu yl Dou Avrupa arlkl olmak zere tm Avrupadan ve Uzakdoudan sanatlar arlyor. eriinde pek ok zel projeye yer veren fuarn dikkat ekici etkinlikleri arasnda, sanatn teknolojiyle srekli deien ve gelimekte olan ilikisine vurgu yapan, sadece gen sanatlarn yer ald New Culture Festival ne kyor. Bu zel projeler Rus sanatn yanstmas bakmndan dikkat ekici duruyor.

IKONO TV, Sprme, 2010, Video, Sama Alshaibi.

Mounir Fatmi, Modern Zamanlar, Bir Makine Tarihi, 2009-2010, Sanatnn ve Mathaf Arab Museum of Modern Art, Doha izniyle.

Erda Aksel, Joseph Beuys Ansna I, 1986.

Iliko Zautashvili, Cain, Kardein Abel Nerede?, 2009 2011.

GEREE KARIYIZ!11 lkeden 26 sanat Kart Sylemler, Deiken Gereklerde buluuyor. Kare Sanat Galerisinin Bienal ile e zamanl olarak ev sahiplii yapt serginin kratrln Denizhan zer stleniyor. Her eyin bir kurgu olarak yaand gnmz dnyasnda insann artk eksik bir gerek olduu syleminden yola kan sergide aralarnda Anna Jakupovitch, Arman Tadevosyan, Alina Gavrielatos, Babi Badalow, Blent Demira, Iliko Zautashvili, Jacque Crenn, Joachim Seinfeld, Kamil Frat, Nur Ataibi gibi isimlerin bulunduu Trk ve yabanc sanatlar gereklii kendinden menkul hale gelmi gereke kar sylemler reterek tepkisel bir tavr ortaya koyuyorlar. Sergi 15 Eyll-22 Ekim tarihleri arasnda gerekleiyor.

M ALATYADAN DUBUFFETY E S EL A MKratrln Frat Arapolunun yapt Boucu Kltr (Jean Dubuffetye Gndermeyle) bal altnda video ve performanslardan oluan bir seki, 17 Eyllde Malatyada Silahtar Mustafa Paa Kervansaraynda alacak. Battalgazi ilesindeki IV. Uluslararas Kervansaray Bulumas etkinlii kapsamnda yer alan etkinlikte Glin Aksoy, Yeni Ant, Mehmet Ali Boran, Mehmet eper, Itr Demir, nsel nal, Saliha Kasap, Ali brahim cal, Mehmet t, Suat t, Hlya zdemir, ar Saray, Fatih Tan ve Serdar Ylmaz almalar ile yer alacaklar. Etkinlik kapsamnda ayrca 18 Eyll gn Erden Kosova ile Derya Ycelin konumac olarak yer alacaklar bir de panel dzenlenecek.

T R K Y EN N LK ENST ALASYO N LARI B RARADAAntik A.., Artam Global Art salonunda Beral Madra kratrlnde gerekleen bir sergi ile Trkiyede yerletirme sanatnn ncln yapan isimlere ve bu iin lkemizdeki balangc olarak kabul gren 1970li yllardaki retimlerine odaklanyor. Bu balamda Trkiyede ilk kez gerekleen sergi 1970-1980 yllar arasnda Erda Aksel, Canan Beykal, Selim Birsel, Aye Erkmen, Ahmet ktem ve Serhat Kiraz gibi sanatlarn retimleriyle o dnem dnyada sregiden sanat arasnda paralellikler kuruyor. Trkiyenin ilk enstalasyonlarna ev sahiplii yapan sergi 15 Eyll-14 Ekim tarihleri arasnda izlenebilir.

YURTSERGHABERLER

nsel nal, Love Me Tender, Video, 2011.

HAMAMDA 22 SANATIFarkl disiplinlerden 22 sanat oyun kavramnn farkl anlamlarndan yola karak gerekletirdikleri almalaryla Tahtakale Hamamnda biraraya geliyorlar. znur Gzel Karasu kratrlnde dzenlenen Tekinsiz Oyunlar isimli sergide yaamn her alannda karlatmz oyunsal sreleri ele alan sanatlar iinde yaadmz dnyann tekinsiz ruhunun da altn iziyorlar. zgl Arslan, Sena Baz, Burak Bedenlier, Itr Demir, Eda Gecikmez, Nurcan Gndoan, Reysi Kamhi, Devabil Kara, Hacer Krolu, Komet, Devran Mursalolu, Gnnur zsoy, Neriman Polat, Anti-Pop, Gonca Sezer, Aye Gl Ster, Jerome Symons, Canda iman, Kemal Tufan, Sevil Tunaboylu, Ayla Turan, lke Ylmazn yer ald sergi 13 Eyll-28 Ekim tarihleri arasnda gerekleiyor.

PE R L K K A R T I K B O RUSAN ADA SA NAT M ZESBorusan Holding Ynetim Merkezinin faaliyet gsterdii Rumelihisarndaki Yusuf Ziya Paa Kk, 100nc yanda Borusan Contemporary adyla Trkiyenin ilk ofis mzesi olarak hizmet vermeye balad. Hafta ii ofis almalarnn srecei Borusan Contemporary Mzesinde, hafta sonlar birbirinden yeniliki sergiler ada sanat izleyicisi ile buluacak. Trkiyenin nde gelen kurumsal koleksiyonlarndan biri olan Borusan ada Sanat Koleksiyonu da ilk kez Borusan Contemporaryde sergilenecek. Mzenin 17 Eyllde gerekleecek al yedi ada sanatnn, Borusan Contemporary iin rettii video eserlerinden oluan Yedi Yeni adl sergi ve Borusan Koleksiyonundan seilen eserlerin sergilendii Segment #1 sergisiyle yaplacak. Yedi Yeni sergisinin kratrln Mario Codognato ve Sylvia Kouvali stlenirken, Segment #1 sergisinin kratr ise Necmi Snmez. Her iki sergi de 11 Aralka kadar Perili Kkte ziyaret edilebilecek.

Devabil Kara, aresizliin Kutsanmas, 2011.

Brigitte Kowanz

YURTSERGHABERLER

LE C O R B U S I ER 1 00 Y I L SO N RA Y E N DE N STANBULDAModern mimarln kurucu liderlerinden olan Le Corbusier, 1911 ylnda gerekletirdii ve Trk kentlerine de urad Dou Gezisinin 100. yldnmnde Santralistanbulda gerekleen bir sergiyle anlyor. Mimarlk fotorafs Cemal Emden, bu sergi kapsamnda nl mimarn izinden giderek, svire, Fransa, Almanya ve Hindistanda rettii yaplarn en gncel fotoraflarn biraraya getiriyor. Le Corbusiernin 1905 ylnda svirede tasarlad ilk yapsndan 1965de projelendirdii ve inas 2006da tamamlanan son kilisesine kadar uzanan geni bir portfolyoyu grselletiren Grsel Kayt: Le Corbusier Yapt Dkmne Bir Bak isimli sergi 8 Ekim-13 Kasm tarihleri arasnda gerekleecek.

Le Corbusier

Sibel Horada

SAN AT T A M AHREM E BAKIDaire, 14 Eyll 8 Ekim tarihlerinde galeri sanatlarndan Ali brahim cal, ar Saray, Esra Carus, Funda Alkan, Gl Ilgaz, Ragp Basmazlmez, Sibel Horada ve Zeynep Bingl iftinin katlmyla gerekleecek Kiisel, Hem De Deil isimli grup sergisinde isel olanla toplumsal olann snrlarnda dolayor, mahremiyet ve toplumsalln sanat retimi szkonusu olduunda birbirinden ayrlmasnn ne denli g olduunun altn iziyorlar. Sanatlar bu sergiyle biranlamda sanatsal dzlemde estetik anlayn genel yarglardan bamsz olamay sebebiyle aslnda kiisel deil toplumsal bir olgu olduuna dikkat ekiyorlar.

ADEL AB DNN P N G -P O N G M A IIrakl-Finlandiyal sanat Adel Abidin, Eyll aynda Ping-Pong isimli tek videodan oluan sergisini Galeri Zilbermanda ayor. Kratrln Baak enovann yapt sergide politik temal ileriyle bilinen Abidinin videosu, agresif tavrl iki oyuncunun masa tenisi mandan bir kesit sunarken gen ve gzel bir kadn da a roln stleniyor. Her vuruun kadnn vcudunda bir bere olarak belirdii alma farkl yorumlara ak bir seyirlik sunarken izleyiciyi de bu sert oyunun bir paras haline getiriyor. Ping-Pong 15 Eyll-15 Ekim tarihleri arasnda gerekleiyor.

23

Adel Abidin, Ping-Pong

DoubleCherry (Jet Black), 3D Image: Cihan Krglolu,Merve Duma.

YURTSERGHABERLER

R A S T L A N T IDA K BA K A L IK : ERG N A VU O L URampa, almalarn Londrada srdren Ergin avuolunu arlyor. 12 Eyll 22 Ekim tarihleri arasnda grlebilecek Bakalk isimli sergide sanatnn eski ve yeni almalarnn yansra byk bir video yerletirmesi ve heykelleri yer alyor. nsann raslant gibi grnebilecek olaylarda bir anlam grme drtsnden yola kan avuolu birbirinden bamsz duran eski ve yeni ileriyle sergisinde farkl reflekslerle ortaya kan yorumlama arzusunun izini sryor. Sergide yer alan Kristal ve Alev isimli be ekranl yerletirme, 2010 ylnda Londrada sergilenmiti.

PL K F A B R K A S I N DA B R KLN K!1998 ylnda Yasemin Baydar ve Birol Demir tarafndan kurulan ve adyla uzlamsz doasna dikkat eken :mentalKLINIK nl kratr Jerome Sansn kratrlnde gerekletirilen Thats Fucking Awesome isimli projelerinde 10 yllk srecin doruk noktas olarak nitelendirdikleri almalarn Hasky plik Fabrikasnda sergiliyorlar. Sesten yazya kadar birbirin farkl aralarla gncel gereklie iaret eden, balamndan kopardklar materyallerle sergi mekannda bir yabanclatrma etkisi yaratan ikilinin sergisi Galerist bnyesinde gerekleiyor. Thats Fucking Awesome 17 Eyll-22 Ekim tarihleri arasnda grlebilir.

Ergin avuolu, Kristal&Alev

24

B UN U ST E M YORUM !Artgalerim Niantann ev sahiplii yapt ve Denizhan zer kratrlnde gerekleen Bunu stemiyorum / I Dont Want This isimli sergide farkl disiplinlerden 13 sanat yaptlarnda kaygan zeminde ilerleyen gnmz insannn gereklerini irdeliyorlar. Banu olak, Burcu Orhon, Cebrail tgn, Ceren Selmanpakolu, Doan Akbulut, Fruzan imek, Mustafa Okan, Orhan Tekin, mer Serkan Bakr, Pnar Yeilada, Ro, Sonat avuolu ve Yldz Doyrann zne kavram ile birlikte sanatsal anlamn da sorgulanr hale gelmesine ynelik itirazlarn dile getirdikleri ileri 19 Eyll-9 Ekim tarihleri arasnda grlebilir.

Burcu Orhon, Human Recycle

KRST AL E HRE BUYRUN!Mimarlk Aratrmalar Stdyosu Mars, 18 Eyll 18 Kasm tarihleri arasnda Kristal ehir adl sergiye evsahiplii yapyor. Italio Calvino nun Grnmez Kentler adl kitabndan esinlenerek dzenlenen sergiye katlan sanatlar tpk Calvino gibi, insanlar kentlerde yaatan gizli nedenleri kefetmeye koyuluyorlar. Sergide ahinaz Emine Akaln, Luk Berghe, Uli Fischer, Claudia von Funcke, Behrouz Heschmat, Evrim Kavcar, Helene Kazan, Pnar renci, Mustafa Pancar, Eric Pick ve Kemal Seyhann ileri yer alyor.

Luk Berghe, Pasajlar

25

Ferit Kuya, Gvenlik Memuru, Ferit Kuya..

Kaplan&Zimmermann

VDEO VE GEREKL K A R A S I O YU N L A RVideo ve Dijital Sanatlar Festivali Kurye, 9-23 Eyll tarihleri arasnda Yap Endstri Merkezinde video oyunlar konulu bir edisyonla seyircilerle buluuyor. Video oyunlar popler kltrn yansra grsel sanatlarla da hzla iie giren bir geliim iinde. Zaman iinde pekok film video oyunlarna gnderme yapar hale geldi. Space Invaders sergi projesinin, merkezini oluturduu festival de bu noktadan yola karak; oyunlara iaret eden veya onlardan etkilen gsterimler, seminerler, workshoplar ve performanslarla video oyunlar ve gereklik arasndaki snrlar aratryor.

H IR SL AR I N KEN T Elipsis Galeri, 14 Eyll 4 Kasm tarihleri arasnda svirede yaayan Trk fotoraf Ferit Kuyan Trkiyedeki ilk solo sergisi City of Ambitiona ev sahiplii yapacak. Sergide sanat, tamamlanmas yl sren projesinde inde Chongqing ehrinin kentleme srecini anlatyor. Dnyann her kesinde srekli oluan kentleme srecinin belki de en korkun boyutu indeki Yangtze nehri kysnda bulunan Chongqing ehrinde gerekleiyor. 25 yl akn sredir hi durmadan gelien ehirde u anda yaklak 33 milyon insan yayor. Ferit Kuya bu geliimin srekli inaat halinin dehet verici boyutunu, her karesinde bize ok yakndan hissettiriyor. City of Ambition adn, Alfred Steiglitzin 1920lerdehzla byyen Manhattana verdii isimden alyor.

A DA T RK SAN AT I N DAN BR SEKM. Nevzat Uraln zel koleksiyonundan eserleri biraraya getiren ada Trk Sanatndan rnekler isimli sergi, 17 Eyll-17 Ekim 2011 tarihleri arasnda Cennet Kltr ve Sanat Merkezi sergi salonunda gerekleiyor. Ferruh Baaa, Mmtaz Yener, adan Bezeyi, Devrim Erbil, Muhsin Kut, Sleyman Saim Tekcan, Nee Erdok, Gngr Taner, Komet, Alaettin Aksoy, Cihat Aral, Koray Ari, Muzaffer AKyol, brahim rs, Ekrem Kahraman, Rafet Ekiz, Yavuz Tanyeli, Resul Aytemur, Seluk Toul, Aydn Ayan,n Kemal nsoy, Alp Tamer Ulukl, Bayram Gm, Mehmet Uygun, Mustafa Horasan, Altan elem ve Erdoan Zmrtolunun da aralarnda olduu 69 sanatnn 99 eserinin yer ald sergi ada Trk resmine dair nemli bir seki sunuyor.

Devrim Erbil

26

S M S Z- 12. STANBUL B EN A L 17 Eyll-13 Kasm tarihleri arasnda gerekleecek olan 12. stanbul Bienalinin kratrleri Adriano Pedrosa ve Jens Hoffmann bienalin baln simsiz olarak aklamlard. Bu ylki Bienale birde stanbulu Hatrlamak adl bir de konferans elik edecek. 26 - 27 Kasm tarihlerinde, Bilgi niversitesi Dolapdere Kampsnde dzenlenecek stanbulu Hatrlamak balkl konferansa stanbul Bienalinin gemi kratrleri birer sunumla katlacak. Bienalin kratrleri Adriano Pedrosa ve Jens Hoffmann, kart grnen iki bak as olan, yalnzca biimsel ve estetik kayglarla yaplan sanat ile varoluunun temeli toplumsal meselelere dayanan, siyasi duruu ar basan sanat arasnda bir uzlama zemini salamaya alacaklarn belirtmiti. 12. stanbul Bienalinin simsiz (12. stanbul Bienali), 2011 olarak belirlenen bal ve grsel kimlii, minimalist ve kavramsal yaptlaryla 20. yzyl gncel sanatnn en nemli isimleri arasnda saylan Kbal-Amerikal sanat Felix Gonzalez-Torrese gndermeler ieriyor. Torresin, siyasi konular ele alrken biimsel yenilikilii kullanarak oluturduu sanat dili, 12. stanbul Bienali iin yrtlen aratrmalara esin kayna oldu. Gonzalez-Torresin varl, bienal balnda da grld gibi, kendini birok yerde belli belirsiz hissettirecek. simsiz (12. stanbul Bienali), 2011 bal, Gonzalez-Torresin kendi yaptlarn adlandrmakta kulland bir gelenei tekrarlarken ayn zamanda simsiz baln takip eden parantez iindeki yer ve zaman belirteleriyle bilinli bir ekilde, dil, temsil, isim ve balklarn soyut ve iirsel biimlerde ilendii bir iletiim dzeyine dikkat ekiyor.

Teresa Burga, simsiz, 1979, Teresa Burga.

KOLEKSYON M ZESNDE 10. YILElgiz Ailesinin ada sanat alannda kurumsal inisiyatifi balatmasnn 10. yl kutlamas Elgiz 10 stanbul sergisi ve dnyann en nemli kadn koleksiyonerlerinden; ABDden Ella Fontanals Cisneros, talyadan Patrizia Sandretto Re Rebaudengo ve Suudi Arabistandan Basma Al-Sulaimann katlaca Kadn Koleksiyonerler Paneli ile 16 Eyll 2011 tarihinde gerekletirilecek. Necmi Snmezin kratrlnde dzenlenen ve 16 Eyll 2011den 16 Mart 2012 tarihine kadar srecek olan Elgiz 10 stanbul sergisi, Elgiz Koleksiyonundan yaplan yeni bir sekiyi Gavin Turk, Burak Bedenlier, Lale Deliba, Nejat Sat ve skender Yediler in mekna zg yapacaklar yeni ilerle bereber yorumluyor.

Sarah Morris, Yksek Topuklar (Mor), 1996.

YURTSERGHABERLER

YURTSERGHABERLER

ADA SA N A T P Y A S AS I NA YK S EK RTM: ART B E AT IS T AN B ULstanbulun yeni ada sanat platformu Art Beat Istanbul, 14-18 Eyllde sanatseverlerle buluuyor. stanbuldaki ada sanat galerilerini ve profesyonel sanat dnyasn temsil eden Art Beat, stanbullu sanat profesyonellerine ve yatrmclarna yeni bir zemin oluturmay, ayn zamanda stanbul sanat dnyasn, sanatlarn ve galerilerini dnyaya tantmay hedefliyor. 14 Eyll tarihinde Ltfi Krdar Kongre ve Sergi Saraynda alacak olan Art Beat Istanbulun Proje Direktr Arhan Kayar, etkinliin nmzdeki dnemde Ortadou, Asya, Avrupa ve Amerikadaki nemli sanat organizasyonlarn da iine alp daha da byyerek Art Week bal altnda bir sanat platformuna dnmesini planladklarn belirtti. Art Beat Istanbul, stanbullu galerileri ve sanatlar, uluslararas galeriler ve sanatlarla buluturacak. 27 Yerli ve Yabanc Galeri Bu yl 27 yerli ve yabanc galerinin ve dnyaca nl sanatlarn katlmyla gerekleecek Art Beat nmzdeki dnemde, stanbullu galeriler ile uluslararas gncel sanat etkinliklerine katlacak ve uluslararas organizasyonlarla ibirliine girecek. Rafine bir seki sunabilmek amacyla snrl sayda katlmcya yer veren Art Beat, bundan sonra her sene Eyll aynda gerekletirilecek. Art Beat Istanbul, stanbullu galeriler iin yeni formatyla bir showcase olacak ve uluslararas arenada yerini bulacak. Fuarn En Renkli Stand: Art Beach Figratif resim konusundaki yeniliki izgisi ile tannan Tevikiye Sanat Galerisi Ali zhan Gne, Altan elem, Bedri Baykam, Buket Pren Akaln, Can Bykmehmet, Doan Paksoy, Mahir Gven, Nurhan Altay, Nkhet Gldeli, Serdar encan, Serkan en, ahin Paksoydan oluan 12 sanatnn gerekletirdii plaj resimleri sergisi Art Beach ile yazn tm renklerini ve deniz atmosferini fuara tad. Fuarn en dikkat ekici stand olarak ilgi toplayacak olan Art Beach sadece figrn deil ayn zamanda pentr resminin de g gsterisi olacaa benziyor. ada Sanatn Dnyaca nl Temsilcileri Art Beat Istanbulda stanbullu galeriler iin yepyeni bir platform olmay, yurtd galerilerinin ise stanbulda kendilerini tantmalar iin frsatlar yaratmay amalayan Art Beat Istanbul alannn alt kat, bu tarz etkinliklerde ok uygulanmayan bir yntemle zel proje alan olarak kullanlacak. Projelerin bavurular, katlmc galerilerden ayr deerlendirilecek. Art Beat Istanbulda yer alacak bir dier nemli isim de nl yazar Louisa Buck olacak. ada sanat alannda ses getiren kitaplardan Owning Artn da yazar olan Buck, Art Beat Istanbulda sanat severlerle bir araya gelecek. Art Beat Istanbulda Hangi Galeriler ve Sanatlar Var? 44A Sanat Galerisinde Nur Koak, Esat Tekant, Sevin Altan, Argun Okumuolu, Can Erin. Alan stanbulda Murat Pulat, Monika Bulanda, Ayline Olukman. Art Onda Ali Alr, Sencer Vardarman, Burcu Perin, Hseyin Murat Aksoylu, Yeim Paktin. Art Smerde Damla Faro, Erdal Duman, Onur Glfidan, Gke Er, Gzde lkin, nci Furni, Ceren Oykut, Tayfun Sertta, Merve anak.

brahim Ko

28

Bedri Baykam

Casa DellArteda Bar Gktrk, Farima Fooladi, inasi Gktrkler, Canan Ustaolu, Oktay Ku. ala Cabaolu Sanat Galerisinde Burcu Aksoy, Harun Antakyal, Sercan Apaydn, Beyza Boynudelik, Gne nar, Gkhan Deniz, Fatmagl Karadeniz, brahim Ko, Seydi Murat Ko, Yaam amazer, Hande ekerciler, Mehmet Ulusel, Timuin Unan, Selahattin Yldrm, Ebru Ylmaz. Dirimartda Bahar Oganer, Ebru Uygun, Ekrem Yalnda, Halil Vurucuolu, Ramazan Bayrakolu. Galeri Apelde Aslmay Altay Gney, Ycel Kale, Yldz ermet, Suzy Hug Levy, Kurucu Koanolu. Galeri Artistde Tony Cragg, Markus Lpertz, Jale elik, Zekine Kundukan, Wim Delvoye, Ergin nan, Pierre & Gilles, Serkan Demir, Filiz Azak. Gallery Lineartda Esra atrolu, Seyid Mehmet Buukolu, Yeim ahin, Gazi ansoy.

Gallery Ltmhde Kezban Arca Batbeki, Osman Akan, Shoja Azari, Shahram Karimi. Galeri Merkrde Ercan Akn, Sabire Susuz, Sekin Pirim, lke Kutlay, evket Snmez, Duygu Sezen, Arzu Akgn. Galeristde Elif Uras, :mentalKLNK, Nil Yalter. Galeri Zilbermanda zgr Korkmazgil, Seil Erel, Asl Torcu, Azade Kker, Eref Yldrm, Fatma Tlin, Ferhat Deniz, pek Duben, Kerstin Grimm, Levent Morgk. Hayaka Artda Dilara Akay, zdemir Altan, Sernaz Demirel, Aida Hani, Komet, Sevil Sert, Tan Temel. Lehmann Maupinde Tracey Emin. Mac Art Galleryde Erol Eskici, Orkide Akko Sabit, Frat Engin, Yahya Bac, Glcan enyuval. Maka Modernde Hseyin Arda, Arslan Erolu, Serhat Kiraz, Barbara-Zafer Baran, Esra atrolu, Levent Tuncer, Ebru zseen. Michael Janssende Joris Van de Moortel. Olcay Artda Devrim Erbil, Mehmet Uygun,

Bar Sarba, Maide Bulak, Mert Diner, Gaye Ate, Korkut Snmez, Navid Azimi Sajadi. Pi Artworksde rfan nrmen, Suzan Hefuna, Glay Semerciolu, Volkan Aslan, Mehmet Ali Uysal. Piramid Sanatda Bedri Baykam. Sanatoriumda Wu Ghaozhong, Zhao Bo, Shen Shaomin, Ludovic Bernhardt, Orhan Cem etin,Yaz zgen, Tunca Suba, Can Erta, Guido Casaretto, Liu Bolin, Li Wei. Sodada Frank Plant, Henrik Isaksson Garnell, Ted Noten, Miru Kim. Tevikiye Sanat Galerisinde Ali zhan Gne, Altan elem, Bedri Baykam, Buket Pren Akaln, Can Bykmehmet, Doan Paksoy, Mahir Gven, Nurhan Altay, Nkhet Gldeli, Serdar encan, Serkan en, ahin Paksoy. The Third Lineda Hayv Kahraman. X-istde Ansen, Banu Birecikligil, Sena, Ekin Salolu, Erkut Terliksiz, Burhan Kum, Nalan Yrtma.

HAFF , TATL I , HAM : PETROL VE SA N A TLES LIE R I G G SNGLZCEDEN EVREN: SEDA YRKER Hayatn nazik olmadna, sanatn ise kaba ve kstah olmak iin zgr olduuna safa inanmak belki de benim hatam. Mustafa Benfodil

PE TR O LHafif ve tatl, kulaa sanki bir kahve siparii gibi geliyor ama aslnda bu szler ham petroln kalite zelliklerini tanmlyor. Hafif petrol, daha az younlukta ve daha akkan, petroln dier eitleri ve derecelerinden daha kolay rafine oluyor. Yaklak 160 karm civarnda olan, tm dnyada kabul gren ham petroller ounlukla Bat Teksas Arac irketi, Londra merkezli Brent ve Dubai tarafndan pazarlanyor. Tatl, kkrt oran dk ve en bataki petrol aratrmaclarnn kaliteyi belirlemek adna yaptklar gibi, tadldnda olduka tatl bir aromaya sahip olan belirtiyor. Ham ise en basit tanmyla kaba veya rafine edilmemii, te hepsi hafif, tatl, ve ham olarak yanyana geldiinde dnya petrolnn en pahal snfn temsil ediyorlar. 2000 2005 yllar arasndaki

petrol ticareti, OPEC (Petrol hracat Yapan lkeler Birlii)in resmi belirlemesine gre varil bana 22-28 Dolard. Amerikann Iraka saldrmasndan sonra yaanan istikrarszlk Krfezi srkledi, in ve Hindistann petrollerine ynelik artan talep ise bunu ikiye katlad ve bu durum ham petroln fiyat zerinde byk bir etki yapt. Gerili ticaret band son derece esnekleti ve en st dzeydeki fiyat limitlerine srad. 11 Temmuz 2008de ham petrol varil bana 147.02 Dolara ulat. Petrol zengini Krfez lkelerinin hrsl Esas Planlar bu dnemde yksek vitese geti ve Ortadounun Kltr Bakentleri olma rekabeti Birleik Arap Emirlikleri ve Katar arasnda scak bir yara dnt. Sonunda, slamn hazinelerinden modern ve ada ustalara dek en byk sanat yaptlar inanlmaz ve gittike artan fiyatlarla

Ortadouya tand. Sanat pazar o zamandan bu yana eskisi gibi deil.

ESAS PLANLAROrtadouyu dnyann kltrel ark iinde dntrmek zerine tasarlanm Esas Planlar yrrlkte. Mzeler yapm aamasnda, koleksiyonlar oluuyor. Katar, Dubai, Sharjah ve Abu Dhabi, nihai kltrel adres nvann almak adna birbirleriyle kyasya yaryor. Mutluluk Adas olarak bilinen Saadiyat Adas, Abu Dhabinin kltrel gelecei iin yaamsal bir neme sahip. 2018 ylnda tamamlanmas planlanan, burada yer alacak 6 mzenin yapm dahil olmak zere Saadiyatn alt yap ve geliimine 27 Milyar Dolar akn bir bte tahsis edilmekte. Dnyann bir numaral mimari firmalar tarafndan tasarlanan mzeler, kaplarn 2012 - 2014 yllar arasnda halka amaya adaylar.

Frank Gehry tarafndan Abu Dhabi, Jean Nouvel tarafndan Louvre Abu Dhabi, Norman Foster tarafndan eyh Zayed Ulusal Mzesi (eyh Zayed, Abu Dhabinin bamszlndan sonra ilk kral) Zaha Hadid tarafndan Performans Sanatlar Merkezi ve Tadao Ando tarafndan bir denizcilik mzesi. Bu grkemli yaplar bo kalsa dahi, onlarn ftristik tasarmlar mimari kltre grsel etkide bulunacak. Abu Dhabi Sanat Fuar, en zengin uluslararas kalabalklar sanata daha ok para samalar adna bu blgeye eken bir baka giriim. Fuar, dnyann nde gelen galerilerini bnyesinde topluyor: Gagosian, Jerome de Noirmont, Hauser & Wirth, Tony Shafrazi, White Cube, metrekaresi 540 Dolardan koleksiyonerlerin ve mzelerin yanbandaki yerlerini alyorlar. Fransz Devleti, Louvreun uzmanl, ynetimi ve eserlerin deitokuunu ieren Louvre

Jean Nouvel ile Sheikh Sultan bin Tahnoon Al Nahyan, Light Lab.de, Louvre Abu Dhabi Project, 2009.

31

Mathaf - Arap Modern Sanat Mzesi

Sheikh Sultan bin Tahnoon Al Nahyan ile Sheikh Nahyan bin Mubarak Al Nahyan, Dubai Art Fair, 2010

Sheikha Al Mayassa Bint Hamad Al Thani, Aga Han Mimarlk dlleri Treninde, slam Sanat Mzesi, Doha, Qatar, Fotoraf: AKDN/Gary Otte.

32

markasn 1. 3 Milyar Dolar olduu tahmin edilen bir bedel karlnda Abu Dhabiye satt. TDIC (Turizm, Kalknma ve Yatrm irketi) ynetim kurulu bakan ve 2004deki lmne dek Abu Dhabinin kral olan Khalifa bin Zayed Al Nahyann olu eyh Sultan bin Tahnoon al Nahyan, Fransann 30 yl sresince dier Krfez lkelerine Louvre markasnn lisansn vermesini engelleyen szlemeye sahip oldu. Abu Dhabi ayrca kendi Guggenheim Mzesine de sahip oldu ama Solomon R. Guggenheim kurumunun programlarn ynetmesi ve gerekletirmesi artyla. Bu yl ki Art Baselde, Kamusal / zel: Mzeler Nasl Koleksiyon Yapacak balkl panelde Guggenheim Mzesinin ef kratr ve ikinci bakan Nancy Spectore Guugenheim Abu Dhabideki kratryel ieriin kontrol soruldu. Spector, soruyu soran izleyiciyi mzenin tam kontrol altnda olacana temin etti, biz sadece Guggenheimn ierik kontrolne sahip olduu anlama yaparz. Kratryel kontrol Guggenheimn yetki alan iinde. Biri, Taner Ceylann Kendimi

Beceriyorumunu ya da Jeff Koonsun Krmz K iini Mathaf ya da Guggenheim Abu Dhabide grebilecek mi? Gelecekte Mathafta yaplmas planlanan Koons sergisi kapsayc bir retrospektif mi olacak ya da balonlar, kpekikleri, pastalar, Ciccolina ile olan kitsch fotoraflarn m ierecek? 2003 ylnda Christiesde 370.000 Dolara satlan Krmz K iin belki de mzeler ayn itiraz yapacak: szkonusu grsel, seks ierikli. Peki ya Tracey Eminin bo likr ieleri ve kullanlm prezervatiflerle dolu Yatak Krfez lkelerinin mzeleri iin kratrlerce uygun bulunacak m? Sanat sadece seks ierikli deil ama bir sanatnn yapt, Eminin Yatak gibi onun bir paras olarak simgelemise bu yapt darda brakan bir retrospektif nasl yaplabilir? Etkili kelime: hassas ve madem ki Krfezde ok fazla para var, yleyse sanatlarn, kratrlerin ve sanat profesyonellerinin balarn ne emeyeceini ve hassas sansrl yapma hatasna dmeyeceklerini umalm. Dnyann dier yerlerindeki kltr btelerinin byk yara

almas ve onlarn ekonomik kntnn maduru olmas ile nde gelen sanat kurumu ve mzelerinde, servislerini en yksek fiyat teklif edene satan geni deneyimli, yksek eitimli profesyonellerden oluan kltr cretlisi bir snf m ortaya kacak?

GUGGGENHEIM ABU DHABI K M N NAATI?Mutluluk Adasnda herkes o kadar da mutlu deil. nsan Haklar zleme rgt raporunun mze iilerinin iinde bulunduu korkun koullar ortaya koymas ile 1000 kiiyi aan uluslaras sanat grubu Guggenheim Abu Dhabinin inaatn boykot etti. Guggenheim Abu Dhabi Kimin naat? adl web sitesine gre: Sanatlar, smrlen iilerin durumu dzelene kadar ilerini bu yaplarda sergilememeliler. Tula ve har ile alanlar, fra ve kameralarla alanlar ile ayn trden saygy hak ediyorlar. Leyla Gediz, Kader Attia, Walid Raad, Rirkrit Tiravanija ve Chus Martinez, Shirin Neshat, Mona Hatoum gibi dier yzlerce sanat, kratr ve sanat eletirmeni tarafndan imzalanan mektup

Guggenheim kurumunun yneticisi Richard Armstronga gnderildi. nsan Haklar zleme rgtnn salad bilgi dorultusunda bakldnda Guggenheim inaatnda alan iilere ynelik insan haklar ihlali yapld iddias, bu iilerin gnmzn bir nevi szlemeli kleleri olduunu anmsatyordu. Sulamalar, yasa d ii alm cretlerinin ar dzeyde gsterilmesi, asl alanlarn demelerine uymayan maa vaatleri, kt yaam artlar ve gerekli salk koullarnn ihlalini ieriyordu. Bu talep mektuplar, ihlallerin Guggenheimn itibarna zarar verdiini ve ortada mzenin Abu Dhabi ibirlikilerinden kaynaklanan temel bir moral bozukluu olduunu ne sryordu. Dnyann en bilinen petrol rezervlerinin tahmini olarak % 7.25ine veya yaklak olarak 98 milyar petrol variline sahip olan Birleik Arap Emirlikleri, petrol rezervleri ile petrol retimi konusunda dyada yedinci srada. Yedi emirlikten meydana gelen bir fedarasyon olan Birleik Arap Emirlikleri, emirler tarafndan ynetiliyor ve sklkla anlamal devletlere (Trucial States)1

Guggenheim Abu Dhabi Project

Koleksiyonar Sheikh Sultan Sooud Al-Qassemi, Sharjah.

gnderme yapld zere onlarn snrlar szlemelerle belirleniyor. Szkonusu petrol rezervleri olduunda tm devletler eit deil. Birleik Arap Emirliklerinin bakenti de olan Abu Dhabi 92 milyar varilin zerinde oturuyor, Dubai 4 milyar, Sharjah ise 1.5 milyar varilin. Amerikan Merkezi stihbarat Tekilatnn belgelerine gre Birleik Arap Emirliklerinde gayr safi yerel haslat 246.8 Milyar Dolar iken, kii bana den milli gelir 49.600 Dolar. Bu, vatanda olan ya da olmayanlardan meydana gelen nfusun % 80ini kapsyor ve bunlarn ounu fakir Gneydou Asya lkelerinden olanlar ve iddialara gre ayda 200 Dolar civar bir maaa 120 derece scakta, zorlu koullarda alanlar oluturuyor. Bu kiiler genelde verilen vaatler ile kandrlyor ve aldklar szlerin ok az yerine getiriliyor. Hrsl kltrel projeler ise yksek fiyatlara mal oluyor. Krfez blgesinde insan haklar yllardr

sorunlu bir durum ancak st dzey Guggenheim markasna bu konuda arabuluculuk misyonu ykleniyor. Bununla insani deerlerin ve temel haklarn sigortas olarak grlen sanatn nemine vurgu yaplyor, kltrn en umulmadk ve ihtiya duyulan mekanlarda gl etkiler yaratabilecei ortaya konuyor.

E L DO HAThe Art Newspapern ska bahsedilen bir yazsna gre2 Katar, bugn tm dnyann en byk ada sanat alcs. 2007deki Sothebysde Katar emiri eyh Hamad bin Khalifa alThani, byk sanatsal giriimleri ile tannan 28 yandaki kz Sheikha Al Mayassann yardm ile Rothkonun Beyaz Merkez (Sar, Pembe, Lavanta iei)ine 72.8 Milyon Dolar verdi. Rothko, Warhol, Hirst ve Koons gibi isimlerin yaptlar rekor fiyatlara ularken Katar, uluslararas mzayedelerdeki ve zel sat salonlarndaki

yaptlar ve ada sanatn son be yldaki mevcut en pahal paralarn byk bir itahla ele geiriyor. Katar emiri eyh Hamad bin Khalifa al Thani niin byle yksek fiyatl sanat yaptlar satn alyor? Petrol rezervleri iki kuak sresinde tkenecek ve enerjiye bal ekonomi sektrn baka alana kaydracak olan petrol zengini ufack lke iin bu herhangi bir eyden daha gerekli nk. Halen Katarn milli gelirinin % 80ininden fazlas maden kaynaklarndan salanyor, ayn Birleik Arap Emirliklerindeki komularnn gelecee dair srdrlebilir kalknma planlar yapmak zorunda olmas gibi onlar da baka yollar bulmallar. Ayn zamanda snrl lde olan bir baka mal zamanla tkenebilir ama srekli olarak yenilenebilir olan kltr, gelecek zenginlikler iin olas kaynak. 2005 ylnda Emirin kuzeni eyh Saud bin Mohammed bin Ali Al-Thani ar dzeydeki

sanat harcamalarnn Katar devletine fahi faturalar kartmas nedeniyle incelemeye alnm ve bir sre ortadan kaybolmutu ancak sonrasnda dnyann en byk sanat koleksiyonerlerinden biri olmak iin tm gcyle mzayedelerdeki yerini ald. 1996 2004 arasnda eyh Saudun sanata 1 Milyar Dolardan fazla para harcad ne srlyor. ARTnewse gre 44 yandaki eyh Saud, fotorafa, slam sanatlarna, antikalara, deerli mcevherlere bugn dnyadaki herhangi birinden daha fazla para harcyor ve bu onu, ilerinde Trk koleksiyoner Halit Cngllolunun da yer ald ARTnewsin 2011 - dnyann en byk 200 koleksiyoneri listesinde ilk onuncu sraya tad. eyh Saud, in altn ve gm objelerine ynelik bir mzayede de belirtilen fiyatlardaki yaptlarn % 90nn satn almasyla, zel bir para iin 100 kereden fazla fiyat

slam Sanat Mzesi, Doha, Qatar.

35

Basmoca Sanal Mzesi, Basmoca Sanal Mzesi izniyle.

Jeffar Kahaldi, Yokolu, 2010

Hassan Sharif, Para, 1994, Mathafn izniyle.

36

arttrmas ile tannyor. Onun Babr mcevherleri konusunda yapt ar harcamalar Katar devletini harekete geirmiti. Mathaf Arapada mze demek. Mathaf: Arap Modern Sanat Mzesi, 30 Aralk 2010 tarihinde Dohada yldzlarla donatlm bir kutlama ve gece gkyzne yaan havai fiekler ile ald. Kltrel deiimin bir paras olarak tasarlanan Mathaf, sorularn, fikirlerin ve yaratcln beslendii bir yer olmalyd. 19. yzyln sonu Arap sanatndan ada dneme uzanan 6000den fazla yapttan oluan koleksiyonu ile Mathaf, Krfez blgesinin, Ortadounun, Arap diasporasnn kltrel manzarasn deitirmeye ve sre ierisinde dengeyi kltr lehine Katara doru evirmeye talip. Sheikha Al Mayassa bint Hamad bin Khalifa Al-Thani, Katarn mze otoritesini elinde bulunduruyor. Amerikada eitim gren Sheikha Al Mayassa bu yetkiyi, Katar Vakfnn kurucusu olan eyh Hassan bin Mohamed bin Ali Al-Thaniden ald ve bylece Davosda dzenlenen ModernARTization panelinde Jeff Koonsun veya Versaillesdaki sergisi

srasnda Takashi Murakaminin yannda grlebildi. Sheikha, Murakaminin geen yl Versailles Saraynda gerekletirilen sergisinin ortak sponsorluunu da stlendi. Mathafn alnda Sheikha Al Mayassa, Bugn Mathafn alyla Katar grlmeye deer, modern dnemin ve bizim kendi amza ait tasarlarn kefedilecei ve tartlaca bir yere dntryoruz. Bu heyecan verici eyi aa kartarak, nemli ama ncesinde ok az grlm sanat yaptlarn gsteriyor; dnyann yeni olanaklar ve srad deneyimler iin Katara bakabileceini ispatlyoruz dedi. Mathaf, 2008 ylnda alan, I.M. Pei tarafndan tasarlanm Doha slam Sanatlar Mzesinin takipisi. Paristeki Louvre Mzesinin nndeki piramidi tasarlayan 91 yandaki Peiyi emekliliinden nce Doha Mzesini yapmak cezbetti. slam ve onun sanat ve kltr konusunda kstl bilgisi olan Pei, spanya, Tunus ve Msrdan Orta Asyaya kadar bu dinin yayld yerleri, gerekletirecei mzenin slam mimarisinin zn yanstmas amacyla adeta bir ilham haccna

kmasna ziyaret etti. Emir eyh Hamad, Peinin mzenin, hzla byyen kentin ticari gaspndan uzak kalan bir mabet olmas ve deniz hattnn doldurularak yarmadaya dntrlm bir alana kurulmas arzusunu koulsuz artsz kabul etti. Sonu gz alc derecede geometrik, koleksiyonun ruhani yann yanstan bir yapyd. New York Timesda kan bir syleisinde3 Pei, Doha pek ok adan bakir diyor, Orada gerek bir balam, arya pazara gitmediiniz srece gerek bir yaam yok. Ben kendi balamm yaratmak zorundaydm. Ve bu olduka bencilceydi. ktidardaki aile eletirilmedii srece Lbnandan sonra Katar, blgenin en zgr basnna sahip lkesi. Katar, kii bana 150.000 Dolara yakn olan geliri ile dnyada kii bana gelirin en yksek olduu lke. 1952de doan Emir eyh Hamad, iktidar babasndan 1995 ylnda ald ve Katar 21. yzyla hazrlad. El Cezire kanaln kurdu, kadnlarn oy kullanmas, araba srmesi, ve devlet kadrolarnda grev almas iin yasa kard ve onlarn uzun pards giyme zorunluluunu kaldrd, otellerde alkol serbest,

bikiniyi ise kabul edilebilir kld. Mze sorumluluklarna ek olarak, Sheikha Al Mayassa bir baka uzun soluklu kltrel ortaklk kurdu. Sheikha, Tribeca Film Festivalinin Dohada gereklemesi iin festival kurumu ile bir anlama yapt ve onun ilki, 2009 ylnda Doha slam Sanatlar Mzesinde dzenlendi. Festivalin resmi alnda konuan Sheikha, Bugnn gittike kreselleen dnyasnda bu festival gibi yaratc giriimler kltrleri bir araya getirmek adna gerekten de ilham verici bir rol oynayabilir dedi. Ve tm sitelerde, basn bltenlerinde defalarca okunan bu bilindik szler, kltrn kltrler arasnda kpr kurmasna ynelik ok iten bir arzuydu.

BA S M O C ASuudi Arabistann ilk ada sanat mzesi Basmoca diyarnda fiziksel gereklik, nc boyut sanal mekan anlay ile yeniden ekilleniyor. Burada planlar, arabalar, develer, denizaltlar yok, haftann her gn 24 saat ak olan mekana giri creti de demek gerekmiyor. Avatarnzn adresi

37

Ahmed Mater, nsann Evrimi, 2010, Edge of Arabia sergisinden.

belli: kinci Hayat - BASMOCA. Basmoca dnyann ilk sanal sanat mzesi deil ama kiisel bir sanat koleksiyonuna temellenen ilk sanal mzesi. Uzakdou, Ortadou, Avrupa ve Amerikadan Ai Weiwei, Gao Brothers, Tracey Emin, Gerard Richter, And Warhol, Subodh Gupta, Omar El Nagdi, Abdulnasser Gharem ve Ahmed Mater gibi isimler sanat sibernetiinin bu engin dnyasnda yerlerini ald. Bu mze, her yerin herkes tarafndan paylald;

kstlamalarn, snrlarn ve milletlerin olmad yani adeta evrenin bir siberdnyaya sdrld hem fiziksel hem de sanal bir gereklik. Her ne zaman gitmeyi dnrseniz gidebileceiniz yer. Tam bir zgrlk. Koleksiyoner, yazar ve Edge of Arabia stanbulun kratr Basma Al Sulaiman, Nisan aynda Cidde ve Londra sanat hattnn bir hayalgc rn olan Basmocay balatt. Mongolyadan Papua Yeni Gineye, gezegendeki her yerden ziyaretileri olan

Basmoca kendini ya, cinsiyeti, etnik yaps, kltrel, sosyal ve ekonomik dzeyi ne olursa olsun herkesin farkl lkelerden kiilerle sanat diyaloguna girebilecei bir ada sanat mzesi olarak tanmlyor ve ekliyor: Saysz engelleri ve snrlar olan bir zamanda sanal dnyalar, sanat ve kltr yaymak iin bir ara. Online mzeler 90l yllarn bandan beri mevcut, Bilgisayar Sanat Mzesi ya da ilk siber MOCA netteki yerini 1993 ylnda ald. 2000li yllarda

ise Basmocada olduu gibi nc boyut sanal teknolojiler dnyada kullanlmaya baland. kinci Hayat teknolojisi 2003 ylnda San Franciscodaki Linden Laboratuvarlarnda gerekletirildi. Basma Al Sulaiman, bu teknolojiyi kullanma fikri ile sanat dnyadaki herkesin ulaabilecei bir ey yapma konusundaki kiisel grevini de yerine getirmi oldu.

Khalil Rabah, Biproduct, 2010.

1 Trucial States ile yazar, 19. yzylda ngiltere ile bir grup Arap eyhleri arasnda Basra Krfezinde gerekletirilen ky anlamalarna vurgu yapyor. 1971 ylnda, ngilterenin bu ittifaklara son vermesine kadar Birleik Arap Emirlikleri, anlamal devlet saylyordu. (.N.) 2 The Art Newspaper, Issue 226, Jully August 2011 3 New York Times, November 23, 2008

38

Christies Dubai, 2010

39Youssef Nabil, Hi Gitmedin, 2010.

David Shrigley, World One, World Two ,2010, Sanatnn ve Stephen Friedman Gallerynin izniyle.

K RESELLE ME NE D R ?*Kreselleme nedir? Dnyasallama nedir? Olumsuz sonular nelerdir? Olumlu etkileri nelerdir? Son yirmi yldan bu yana, ada sanat da bu fenomenden ayr dnlemiyor. Sanat dnyasndan dnya apnda tannan alt isme, ylan hikayesine dnen bu meseleyi daha derinlemesine irdelemek adna sorular ynelttik, onlar da ekinmeden yantladlar. 1. Sanat dnyas ekseninde dndnzde sizin iin kreselleme ne anlama geliyor? (Uygarln bir sonucu mu? Bir estetik akm m? Ticari bir gereklilik mi? Sizce corafi snrlar var m? 2. Sizce kresellemenin olumlu sonular var m? Olumsuz sonular var m? 3. Kreselleme sanat zerine dncelerinizi ve alma eklinizi ne ynde deitirdi? 4. Kreselleme, yaptlarn ya da tek tek sanatlarn kefedilmesini salyor mu, kltrel ya da ulusal unsurlarn yeniden ne kmasna sebep oluyor mu?

* Artpress, No: 380 Juillet-Aot 2011 Franszcadan eviren: Eda Sezgin

N I CO LAS B OURRIAUDKR ATR VE S ANAT ELET RMEN 1. Kreselleme, politik ve ekonomik dzeyde bir yeniden yaplandrma hareketidir ki bunu imdiki zamann bir zorunluluu olarak da tanmlayabiliriz, baka bir deyile mevcut corafyann zamann gerekliliklerine gre yeniden dzenlenmesidir, bu gereklilikler de sermayenin ve onun yce deeri olan bilginin srekli dolamdr. Kresellemenin corafi snrlar zamana gre deiir, resmi hudutlar aar, devletlerin ve kentlerin iine sokulur. Bir anlamda, Marxn tarihte aralk diye tabir ettii, ticari mbadelelere direnen blgelerdeki durumun tam tersini ifade eder. Bu sebeple her eyden nce ekonomik bir harekettir, bu hareket yerellemenin yeniden ykseliini (altermondializm) amalayan politik bir grup hareketini, ayn zamanda bu grnt altnda yaplanan bir estetii de beraberinde getirir: pratikler btn, kltrel geitlerin ve alarn oluturulmas, dnce akmlar Kreselleme ktasal bir dtr, tpk modernizm gibi: tekletirmeyi ve tektipletirmeyi amalar, bloklatrr, standartlar koyar. Bunun sonucu olarak da gnmzde kltr, genlerin klonlanmas ve postmodernizmin

getirdii iki ulu dzen ve dnya zerindeki hikayeler, biimler ve yaam ekilleri arasndaki diyaloun imkansz hale geldii kltrel topraklar zerinde yaplan hesaplarla tamamen heterokronik bir yoldan oluturulmaya allmaktadr. Buradaki esas mesele ie kapal kimliklerin ve btn modernist nostaljilerin tesinde tekilliklerin biraradalndan oluan serbest bir melezletirme oyunudur. Son kitabm Radicant (ndlr: 2010, ditions Denol)da szn ettiim bu fenomeni altermodern tabiriyle ifade ettim. 2. Sanat dnyasnda balangc 19881989 yllarna dayanan kreselleme, o dnemde Bat dndan ok sayda sanatnn katlmyla dikkat eken Venedik Bienali (o dnem iin bu tabir Japonyann ve Orta ve Gney Amerikann tesini anlatmak iin kullanlyordu), sonrasnda da ertesi yl Dou Blokunun yklmasyla birlikte ticaretin geni bir alanda serbestlemesine ahit olan Magicien de la Terre sergisiyle birlikte kendini gsterdi. Sanatta ikinci bir postmodern dnemi balatt, yatay bir almdan yana bir tavr alarak tarihsel kabulleri (trans-avangard ve neo-bilmem ne hareketler) bir kenara brakt. Estetik dnce ierisinde, bu durum

eitli post-kolonyalist akmlar zerinden yorumland, baka bir deyile baz yararl sonular olan (Merkez Avrupann bitii gibi) ama bugn estetik durularn sistematik olarak znmesi fikrinin tesine geemeyen ideolojik bir rahatlama getirmi olabilir. Sanatlara gelirsek, 20 yldr onlardan farklarn ortaya koymalar, baka trl sylersek yerelliklerini vurgulamalar isteniyor. Bugn sanat piyasasnn nemli dilimlerinden birini oluturan egzotik pazardaki konumlarnn tesinde, bu durum sanatlar asndan, ne pahasna olursa olsun mcadele etmeyi gerektiren bir kltrel zedn hareketi gibi durmaktadr. 3. Les Magiciens de la Terre hakknda, o dnem biri Art Press dierini de Flash Art ta yaymladm iki uzun eletiri yazsnda pek matah eyler sylememiimAma u an kresellemenin yol at durumlara daha teorik bir ereveden bakmaya, zellikle de kresellemenin nasl bir eletirel perspektif yaratabildiini grmeye baladm. Bruno Latourun simetrik olmayan grelilik kuramn aklda tutarak diyebilirim ki amzda kresellemeye ak bir yant oluturacak trde zel bir modernitenin ortaya kacan hayal edebiliriz. Tarihte ilk defa gerekleecek ve tamamen evrensel

41

Yang Zhenzhong, Hafif ve Kolay, 2002.

nitelikte olacak bir dnce hareketi de mmkn grnyor. Byle bir durumun ilk sonucu da postmodernizme zg ikiliklerin sona ermesi olacaktr: smrgeci/ smrge, Kuzey/Gney vb. Bu varsaymsal modernite, 20. Yzyl modernizmine de dayanak oluturan batcl ilerleme mitinin karsnda olup, uzamsal ve zamansal dzeyde bir okluluk gerektirir; onun ana unsuru okluktur ve bu okluun devam ettirilmesinin bugn grnte en nemli hedef olduunu dnyorum. Bu simetriye dayanmayan dnce ekli, esasnda yatay bir dnce olup, hem dnyann tektiplemesine hem de ie kapanmaya kar hareketler iin bir erime potasdr. Bugn ilgilendiim sanatlar kk salan bitkiler gibiler: belli bir kkten hareket etmek yerine, yol aldka kendi kklerini yaratyorlar. likiye girdikleri topraklar ve kullandklar formlar zerinden giderek bir insan ve bir sanat olarak kendilerini kefediyorlar. Baka bir deyile, bir sanat iin kresellemenin

getirisi, kltrel kimlik, kk ya da kkenini n plana kararak ilerleyen bu postmodern sanat figrnn aksine, kresel bir kltr dzleminden ilerleyerek daha spesifik ve yerli biimlere ulama olasldr. 4. Sanatn herhangi bir toprak parasna bal bir organizma deil de ileriye doru hzla yol alan bir roket olduunu dnmeyi tercih ederim; bir eletirmen olarak, benim grevim onun atld yeri deil ilerledii yrngeyi deerlendirmektir. Bir atbilimci olarak, yaptlarn ilerledii yollara, izdii dairelere, getii manzaralara bakarm. Her yapt bir yol ayrm oluturur: tpk Borgesin yklerinde olduu gibi, kararsz bir varlktr, izgisel zaman ve uzam arasnda bir utan dierine sapmalar yapar. Tm kltralist istekler, bir kltrn ifadesi olarak sanat dncesi, bana Radicantda Victor Segalenin almasndan yola karak yorumlamaya altm, eitlilik iin mcadele dncesinin tam karsnda yer alyormu gibi geliyor. Fakat gnmzde sanatn kltrellemesine ilikin

gstergeler srekli olarak artyor. Dekolonizasyon teorisyeni Walter Mignolo, buna istinaden altermodern Avrupa-merkezciliin Avrupamerkezci eletirisini aklyor: dnyann ikiliklerden meydana geldiini ngren bir postmodern ideolojiyle tamamen uyumludur; buna gre smrgeler ve smrlenler vardr. Post-kolonyalist akm buna bal olarak postmodernizmin bir gerei syleme rol tadn varsayar -Nereden konuuyorsun? Kklerin nereye dayanyor?-. Eletirel yarg, kktencilik ve kimlik temelli bir ie kapann silahlarn kullanarak kltrel bir hegemonyaya kar mcadele eder gibi grnerek tepkisel bir zc tavr ierisinde konumacnn durumuna (sosyal, etnik, cinsel, kltrel) endekslenir. Ama asl soru udur: bugn kimlik temelli bir ie kapann tesine geen bir yurttalk kavramyla yzleebilir miyiz? Ve dahas, yaratcsnn kimlii zerinde temellenmeyen, tam aksine global bir kltr anlayndan yola kp bir kimlie ynelen sanatsal pratiklerle yzleebilir miyiz?

Juan Francisco Casas, Afterartfair 1-Sanat Fuarndan Sonra 1, 2011, Galeria Fernando Pradillann izniyle.

Marina Abramovic, St Tutarken (Mutfak Serisi), 2009.

E KAT E RI N A DEGOTKRATR VE S ANAT ELET RMEN 1. ada sanat balamnda kreselleme, uluslararas sergilerdeki sanatlarn ithalatihracat-entegrasyon ilemlerini, sanatn (zellikle bienallerle birlikte) sembolik ya da baka trde yeni pazarlara almasn kapsyor. Bu sreler byk lekli olarak henz yeni olumu ve geleneksel sanat sunumlarnda radikal bir dnm yaratm olsa da, henz sermayenin kresellemesine ynelik geerli bir alternatif oluturmuyorlar. Neoliberal deiimlerin sonucu olan haksz bir dzene katkda bulunduklarn da pekala dnebiliriz. Bu srete artk sanat yaptlarnn seimle belirlenmesini dayatan bir kstaslar

43

btn de sorgulanmyor. Afrikal ya da Okyanusyal sanatlar bylelikle tamamen batl parametrelereplastik uyum, eletirel perspektif - boyun eer hale geliyorlar ve etnik temsiliyetlerini barndran kiisel dzeyde bir orijinallik yakalamaya alyorlar. Modernizm kavramn yerel boyutta da yayma heveslerine ramen, GrekRoma-Hristiyan gelenei dnda bir estetikten doan ve nitelik itibariyle mekana nesneden, plastik deerlere anlatmdan ya da anonimlie eser sahipliinden daha fazla nem atfederek daha farkl trde bir okuma sunan bir kresel sanat tarihine rastlamak pek mmkn deil. Bu sebeple estetik kstaslarn uzamsal kstaslardan daha ayrcalkl olduunu dnyorum (bu durumda, karar mercii piyasa oluyor), nk, bugne

dek, farklln kefi 19. yzyl egzotizminin tesine geemedi. 2. Kresellemenin olumlu sonucu ortada: sanatlarn daha fazla frsat var; olumsuz yan ise eitlilik kavramna dayanan kresel sergi kliesi. Problem u ki eitlilik gnmzde tepkisel bir slogan unsuru- piyasaya bal, insanlarn iindeki tketiciyi kkrtan bir slogan. Bu sebeple, Ayrmcla Kar temas altnda dzenlenen ve kratrln Jean-Hubert Martinin yapt nc Moskova Bienali, (byk oranda rk olan) Rus toplumunu hogrye davet ediyor olmalyd. Ama, tekinin nitelii hakknda yanlyorduktekinin tekisi, Franszlarn (ya da Avrupallarn) tekisi, sergide hi grnmeyen Ruslarn tekisinden ok farkl (Kafkaslardaki, eski

Sovyet Cumhuriyetlerindeki ve Ukraynadaki aznlklar vb.). Son olarak, kratrnn iradesine kar olarak, (ok renkli, heterojen, egzotik hayvanlar ve Ruslarn daha nce hakknda konutuklarn hi duymadmz blgelerden sanatlarla dolu olan) bu sergi neokolonyal bir gsteri ilevi grd 3. Son on-onbe yldr yaptm uluslararas bienal gezileri Avrupa dndan bana olduka enterasan gelen pek ok sanat kefetmemi salad. Bunlarn arasnda arasnda zellikle Ortadoulu, Kuzey Afrikal ve Latin Amerikal sanatlardan etkilendim, bir de Dou Avrupa ve bir para daha iyi tandm eski Sovyetler Birlii lkelerindeki sanatlardan. Bu sanatlarn ierisinde yetitikleri politik ve kltrel koullar bana Avrupa ve Amerikadakinden ok daha dikkat ekici geliyor. Byle olmas beni kratrln yaptm sergilerdeki tarihsel malzemenin getirdii normatif kriterleri sorgulama konusunda olduu kadar bu blgeler ile dnyasallamann

yaand ilk bakent (ne yazk!) olan Moskova arasnda kesintisiz bir eletirel diyalog oluturmak (rnein, sanat zerine bir sayfa hazrladm, Internet zerinden yaynlanan bir dergide) konusunda da cesaretlendiriyor. Bu ilikilerin barndrd potansiyel, kaybolan bir evrenselcilik potansiyeli ve olduka gl. Ayn ekilde bu sanatlarda beni etkileyen eyin ne farkllk ne de eitlilik olduunu yeniden belirtmek istiyorum. Benim dikkatimi srekli olan cezbeden nokta u: modernlemenin zlnnnn her yerde farkl cereyan eden biimlerine ynelik kederli ya da sevinli, ama mutlak surette kiisel bir tepki var. Tm bunlarn iinde zellikle Ruslara zg bir eyler var olabilir mi? Ya da Yahudilere zg bir eyler? Ne olursa olsun, dncelerim deimeyecektir. 4. Srecin karmakl, ierisindeki unsurlar ve onlarn (ticari, politik, insani, estetik) ilgi eitlilii yle ok ki bu da kresellemenin nasl yaandna etki ediyor. Piyasa kltrel ve etnik stereotipler bekliyor

ve mzeler bu baskya boyun eme eilimi gsteriyor; ayn ekilde baz geliimci politik gler de ulusal kimlik miti zerinde srar ediyorlar. Fakat, gerekte, ortada deiken bir yap var ve bu yapnn tarihsel izlei srekli olarak yeniden tanmlanyor. Uluslararas apta birey olarak kabul edilmek iin Avrupa dndan sanat ve kratrlerin devaml olarak mcadele etmesi gerekiyor. Bu durum sanatlar- yalnzca otokratik rejimler iinde yaadklar iin deil- sklkla lkelerini terketmek mecburiyetinde brakyor.

HENRY M EYRIC HUGHESYAZAR1. Dnyasallama yeni bir durum deil ve estetik (batl anlamda) bir kavram olarak giderek tartmal hale geldii iin phesiz estetik bir eilim de saylamaz. Artk sanatsal rnlerin (ya da retimin) biiminden ziyade kamuyla olan etkileimine nem veriliyor. Yeni bir ey yok, kant ise u: 1943 ylndan beri, sanat ve yazar Percy Wyndham Lewis Detroitte bir topluluk nnde

Mona Hatoum, Cad Kazan, 2006

44

Philippe Parreno, 8 Haziran 1968, 2009.

cokuyla bunlardan bahsederdi (bunun hikayesini gen yardmcs Marshall McLuhana anlatmt): Da kapal ve cemaate dayal sistemler dnemi artk bitti. Gelecekte, televizyonda grdmz (duvarn, ok uzaktan gnderilen grntlerin yansd dev bir ekran haline geldii salonumuzda) dnyann herhangi bir yerinde cereyan eden olaylara fiziksel ve ezamanl olarak dahil olabileceiz; yakn gelecekte ise, hava ulamnda yaanacak byk deiimlerle mesafeler ve egzotizm ortadan kalkacak; her yerde gereklemesi daha ncelerden dnlen bir kltrel standardizasyon yaanacak. Tm bunlar ufkumuzu genileten ve eski ezberlerimizi ve snrlarn bildiimiz corafyamz geersiz klacak farkl teknolojik bulular- bizi u sonuca vardracak: [... ] ulusal kltrler ya da ulusalc zihniyetler [... ] yokolmaya mahkumdur. 2. Dnyasallama, Bat modernitesine bal bir fenomen olarak, bugn kontrolmzn dna kmtr. Kkenlerini Berlin Duvarnn ykl ncesinde aramak gerekir, Aydnlanma Dnemine ve bu dnemde yaananlarn Bat toplumlarnda ve gei dneminde onlarn etkisi altnda olan dierlerinde- yaratt gelimelere bakmak gerekir. Ayn zamanda, 1989 yl Bat determinizminin yaad son oktu ve ulus ya da blge, tekil ya da kolektif kimlik gibi duraan kavramlarn sonu oldu. Snrsz bir dnyada yaamyoruz, snrlar artk ok daha soyut, ama almas daha zor. Deneyimin bize rettii ise elimizin altnda olann,

uzamzda olandan daha eriilebilir olmad. Dnyasallamann yapt sadece, elindeki kartlarla merkez ve evre arasndaki ilikileri birbirine kartrmak deil; hkmsz kld ey oyunun ta kendisi. stikrarszlk zamanlarndan geiyoruz, ama frsatlar da var. Bir krize ilikin izlenimlerimiz yeni potansiyellere duyduumuz inanla dengeleniyor. Tm bu sebeplerden tr, eitim aldmz kurumlarn kimi zaman sert olan yaplarnn fersah fersah uzanda gerekleen geici olaylar, ykselen bir dinamizm olarak deerlendirebiliyoruz bienaller rnein-, her ne kadar bu kurumlar bellein ve diren unsurlarmzn koruyucular olarak eski itibarlarn bir para geri kazanm olsalar da. Kreselleme, corafi bir genilemenin karl olmaktan daha ok finansal ya da kltrel sermayenin yeniden datmdr, ama etki ettii toplumlarn arzu ve inanlarna bal olarak byk eitsizlikler barndrr. Eski politik, ekonomik ya da kltrel snrlarn yerini ok daha yapay olan yeni snrlar, dil ve eviri ald; acmaszca eletiri birbirine bal olan arzu ve fayday yceltti. 3. Kresellemenin sanat alannda alan tm profesyonellersanat, kratr ve piyasadaki ara aktrler (eletirmenler, tacirler ve koleksiyonerler)- zerinde olduu kadar izleyiciler zerinde de hissedilir bir etkisi var. Bu trden kategoriler daha da dallanp budakland ve snrlar daha belirsiz hale geldi. Bu durumu tektrleme ve farkllamann birarada olduu bir sre izledi merkez ok paral bir

hale geldi ve uygunsuz (hogr snrlarn zorlayan) olan her ey sahne nne itildi, giderek artan gerilim ve alverilerle kendine yeni bir alan yaratt. Bugnk alma tarzmz ekillendiren ey karmak bir bilgi ynnn iinden bir anlam karma ihtiyac. Aka sylemek gerekirse bu da, yaratc faaliyetleri ynetenlere yakn olup, bir dinamizm ve canllk sergilemeyi gerektiriyor. 4. Dnyasallama merak uyandryor, Venedik Bienali son yllarda, daha yekpare ve daha be yllk gibi duran zengin rakibi Documentaya nazaran yapsn yenilemeye ve yeni nerilere ak bir grnt iziyor. Sonu ise kaotik, seviye sklkla dk, ama zamann ruhunu yakalama hususunda daha iyi. Bu sene, Venedik, ok sayda sergi mekan, 88 ulusal pavyonu, resmi olarak tamamlayc nitelikteki 47 etkinlik, ortak sergilerle tm ehre yaylan yzlerce sanat gsterisi ILLUMInations- ile yaplan tm analizlere meydan okuyor. Akln, dzenin ve bkknln ar faaliyetlerin sonucunda tam tersine dnd bir noktadayz. Saylar hzla oalan bamsz insiyatifler Bienalin merkezini ele geirecek gibi, bunun sebebi de Bienalin resmi programn iyi huylu bir virs gibi ynlendiren basklar, hi olmad gsterinin temel hedefini de ele geirecekler. Bu sebepten Bienal kendisini sanat dnyasnn hem mikro hem de makro kosmosu olarak tanmlad. Yine de, bu hassas noktann hi olmadmz kadar yaknnda duruyoruz-sanat okumalarmzda ve yaptlarn sunumunda aktif olarak stlendiimiz

rollerde- bu hassas noktada eletiri ilevini sanat iletmesi zerinden gerekletirme riskini tayor. Sanat gnlk hayattaki retimlerden ayrt etmek giderek daha da zorlayor. Krlmalarn yaanmad bir dnyada, bize sorun yaratan unsurlar oklu kimliklerimizin yaratt atlaklar.

JE AN - H U B ER T MA R T I NY A ZA R1. Kreselleme szcnz kullandnz iin ben de kresellemenin dnyasallamadan farknn ne olduunu sorma gerei duyuyorum. Ya da bu sadece ngilizceye zg bir kullanm m? Dnyasallama be yzyl nce Batnn, dnyann yuvarlak olduunu, dolaysyla snrlar belli bir gezegende yaadmz kabul etmesi ve Portekizlilerin Benin Krall ile ticari ilikilere girmesiyle balad. 1990l yllardan itibaren, hava ulamnn gelimesi ve fiyatlarn dmesi kadar elektronik ortamda ilikilerin yayglamasyla birlikte de ciddi bir ykseli yaad. Dnyasallamann corafi snrlar insann faaliyetlerinin geniliine bal; mmkn olursa ayda da sanat yaplabilir. 2. Kreselleme insan ilikilerinin younlamas ve hzlanmasn ifade eden bir fenomendir. Olumlu olduu kadar olumsuz sonular da var. Doal ve beeri kaynaklarn Bat kapitalizmi ve onun mensuplar tarafndan kullanlmas asndan bakarsak ykc

ve yok edicidir: rnein endstriyel rnlerin standartlamas ve kent mimarisinin tektiplemesi. Ama maddi refahn geliimini salamak kadar bu refahn kullanlmasna diren oluturan kar gleri de harekete geirir. Dnyevi felaketlere (alk vb.) kar mcadelede geleneksel kltrlerin muhafaza edilmesinden daha etkili. Ayrca, hibir ey yalnzca siyah ya da beyaz deil, nk yeniliklere uyum salayan ve sistemin getirdii diyalektii kendi lehine eviren bu kltrlerden bazlarnn geliimine de hizmet edebiliyor. Avustralya Aborjinleri iin resim seslerini duyurmak iin nemli bir yoldu. Kltrlerin eitliliinin ve orijinalliinin tannmas ve ortak sayg yararna olan bir kreselleme bugnn en nemli hedefi. Bu da insan haklar alanndaki eksikliklerin dardan empoze edilen kurallarla deil, zaman isteyen bir eitim yardmyla giderilmesini gerektiryor. 3. Kreselleme beni insan retimi olan ve ada (ayn ada yaayan anlamnda) sanattaki olan sanatsal ifadelerin btn zerine dnmeye tevik etti. Bylelikle kendi cemaatlaeri iin, geni bir perspektifle, sanat tarihi ve antropolojideki (iyi bir karm olmad!) yntemler dorultusunda retim yapan sanatlarla ilgilendim. Onlar bulmak iin, ada sanat alannda desteklenen ve batcl bir itaatkarlkla eserlerini yerleik ve kkl bir kltrel

ticari evreye ait olan galeri ya da mzelerde sergileyen sanatlarn bulunduu alarn dna bakmak gerekiyor. 2001 ylnda Dsseldorfda gerekletirdiim Autels sergisinden bu yana, kendime u soruyu soruyorum: dinsel sanat ifadeleri smrgecilik ve modernizm tarafndan dlanmalarndan bu yana neden sanat olarak kabul grmyorlar? 4. uras doru ki kreselleme ulusal ekollerin Avrupaya kadar- talep artndan tr piyasann glenmesi lehine geri dnn salad. Fakat bu tr youn istekler genellikle geicidir. Piyasa, medyaya ve mterilere srekli olarak yenilikler sunmak durumunda. Sanatsal hareketler ve avangardlarn yerini blgesel ekoller ald. Corafi biimler tarihsel biimlerin yerini alyor. Ama iki faktr hatrlayalm: geici olabilirler (uluslararas ortamda kendine bir yer edinmeye alan Rus sanat) ve lokal ekonomik destee baldrlar (eer Afrika sanat mzelerde merakl bir ziyareti kitlesi ekiyorsa, piyasadaki varl sarsc bir etki brakacaktr).

VICTORIA NOORTHOORN2 011 L YON B ENAL K R AT R 1. Dnyasallama Bat kltrnn zaferidir, onun corafik yaylmnn geldii son noktadr. Pekala ekonomik ve teknolojik sebeplerin yapsal sonucu olarak da dnlebilir, ve etkileri her yerde kendini

Urs Fischer, Cupadre, 2009.

46

Pierre Huyghe, Byk Birliktelikler, 2001.

hissettirmektedir, seici de olsa. Kaytszlklar sebebiyle ekonomik, politik ya da corafi alardan -yeryznde henz mdahale edemedii yerler hala mevcut-. Soru ifadeleriniz beni artmaktan te birtakm sorunlar aklma getirdi. lk olarak, dnyasallamann uygarlatrd gibi bir izlenim veriyorlar; bu bana olduka kark geliyor. Uygarlk seviyesini nasl belirliyoruz, hangi parametlere gre, stelik bugn birer mensubu olduumuz szde gelimi uluslar en acmasz katliamlar gerekletirirken, insan haklar hususunda toplantlar yapp, evreyi mahvederken, eitim sistemlerini yok pahasna satp medya ve bilgi kalitesini aa drrken mi? Medeniyet, bu mu? kinci olarak, estetik akmdan anladmz nedir? Biim ve formller bugn tm dnyada hzla tektipleip egemen bir sanat akm oluturmuken hala bir estetik akmdan bahsedebilir miyiz? Yeni bir akmdan ziyade, bu sanat kavramnn da genel ve uluslararas lekte deersizlemesi deil mi? nc ve son olarak, bienaller ve byk sanat gsterileri onlar dzenleyen kratrler iin bir piyasaya hizmet etmekten ok, onun tarafndan desteklenen tarzlarn

tektiplemesine kar savamak olmak zorunda deil mi? Mevcut durum renciler ve gelecein sanatlar iin yeterince karmak deil mi? Hepimizin- kendi alannda ve hakim olduu aralarla- bir disiplin olarak sanat korumak adna elimizden geleni yapmamz gerekmez mi? Szme devam etmeden nce, sorularnzla birlikte bahsettiim sorunlara ilikin dncelerimi ve kiisel duruumu aydnlatmak istiyorum. Ben bamsz bir kratrm, Buenos-Airesde yayor ve alyorum. Benim gibi birisine, yaad yeri terketme art aranmadan 2011 Lyon Bienalinin kratrlnn teklif edilebilmesi onbe yl ncesine kadar hayal bile edilemezdi. Dnyasallama kendi yerel sanat evrelerinde varolmay tercih etmi, baka bir deyile kltrel, zel ya da kamusal politikalaryla ok da ne kmayan, ama sanat ortam, retimlerini tm dnyaya tantma arzusunu hissettirecek kadar parlak olan lkelerde yaamaya (ya da benim durumumda olduu gibi geri dnp yerlemeye) karar vermi bizim gibi kiilere yeni frsatlar sundu. 2. phesiz bu sorunun yant olarak syleyeceklerimin bir ksmn ilk

soru iin de syledim. Aslnda, biimlerin ve formllerin tektipleme eilimi byk bir sorun: sanatlarn kresel pazarn beklentilerini yerine getirmek adna kendi kltrlerinin karakteristik unsurlarn srekli olarak kullanmalar ve tekrar etmelerinden tr hepimiz bunun karsndayz. Bir anektot paylaaym: getiimiz Aralk aynda, gzde lkelerden birinin bakentindeydim. Karlatm her sanat kendini ayn ekilde ifade ediyordu; hepsi ayn kelimeleri kullanyor, ayn yazarlardan ayn ifadeleri alntlyor, dnya basnnda yer bulan yoksullua ilikin ayn referanslar kopyalayp yaptryorlard ve bunu ilerinin ayn minvalde olduunu gstermek iin yapyorlard. Bu benim iin gerek anlamda bir oktu. Bu uzun yolculuu bu teraneleri dinlemek, (kadn ya da erkek) gen sanatlarn szmona uluslararas bir kratrle karlatklarnda zerlerine geirdikleri klflar grmek iin yapmtm. En sonunda dayanamayp bir tanesinin szn kesip bana ilerini, ne belli jargonlar kullanarak ne de ondan ne beklediimi anlamaya uraarak, sadece kendi kelimeleriyle anlatmasn istedim. Bunun zerine gld. Yaadm rahatlamadan tr ben de gldm. Bazen revata olan

alanlarda retim yapan kratrlerin yabanc konuklar gelmeden evvel bir n eleme yapp yapmadklarn merak ediyorum. Bu deneyim bana yle ya da byle bu tr eylere ne kadar dikkat etmek gerektiini gsterdi. 3. Dnyasallama kratoryal pratii gzle grlr ekilde kolaylatrd. nternet sayesinde ynla bilginin ak salanyor, herhangi bir yeni alanla ilgili aratrma yaparken online olarak eriilenler arasnda sanatlar ya da onlarn felsefeleri zerine bilgiler nadiren yer alsa da. Dahas, onlarn arasnda ou bir siteye sahip olmak iin gereken aralara sahip deil ya da aka bu yolu tercih etmek istemediklerini belirtiyorlar. Bu trden sanatlar ilgimi ekiyor ve onlarla tanyorum. Ben eski ekolden bir kratrm. Bir sanatyla tanmadan onu bir sergiye katlmaya davet etmem mmkn deil. Bu sebeple geziyorum ve sanatlar atlyelerinde ziyaret ediyorum, eskiden olduu gibi. Bu, onlarn dnme biimlerini, mantklarn, seimlerini anlamam iin gerekli. Benim grmediim ilerini de grme ihtiyac duyuyorum. Bu atlyelerde saatlerimi harcayabilirim. Eer koullar bilgisayar zerinden grdm eitli byk ileri

anlamak iin bir kafede ksa bir buluma gerekletirmeye mecbur ederse geriliyorum. Dier yandan, bu trden durumlar nadiren yayorum. Ama eer bir sanat ngrlm bir sergi iin gerekletirecei bir i zerinde alyorsa, tabi ki Skype btn mesafeleri ortadan kaldrmaya yetiyor. Ama o da sadece bir ara, fazlas deil. Acelecilik bir yarar salamaz. nk sanatn kendine zg bir zamanlamas vardr, kratrn de yle; bunun dnda hibir ey bu sreci etkilememeli. Bu dediim, okuma iin de geerlidir: internet kitaplara eriimi kolaylatrmtr, ama bir kitab okumak ve sindirmek iin gerekli olan sreyi deitiremez. Eer fiziksel ya da zihinsel ileyie sayg gsterilmezse, sonuta hibir fayda salanamaz. Bir i gnnn sonunda, dnyasallama iimi kolaylatrm olabilir ama alma yntemimden asla dn vermem. 4. Sorunuz, u sralar hazrlklarn srdrdm 11. Lyon Bienalinin yapsyla olduka net bir yant kazanyor. Bu, sadece kendini temsil eden ve bir blgenin ya da herhangi bir lkenin temsilcisi olmayan sanatlardan oluan bir seki oluturmak iin gezdiim

bir proje. Bienalde ne ulusal ne tr temelli olan herhangi bir kota uygulamas yok. Bir mekanda biraraya gelmi, birlikte bir anlam ifade eden yaptlar ve yalnz kendi adna katlan sanatlar yer alacak. Corafi snrlarn belirleyiciliine hibir zaman inanmyorum. Bugn, bireyler ve tabi ki yaratclar! kiisel ve kollektif hikayelerin iie gemesine tepki gsteriyorlar; sanat yaptlar da, daha nce hi olmad kadar, referanslarn, tarihin, bilginin, deneyim ve tepkilerin eridii bir pota. Tm bunlarn yaratt karmakl gidermek g ve iimiz olan kratrlk de insanlar o ya da bu eilimi, o ya da bu anlam, onlara yaptlar anlatmadan ama yaptlara farkl konularda, ok katmanl ve sergiye ayrlan mekana gre farkllaan biimlerde kendilerini ifade etme olana tanyarak farketmeye davet etmek demek. Bizim iimiz, yaptlar zgr brakmak, onlar sanatlardan ve en ok da tm blgeselliklerden bamsz klmak. Biz nyargl olanlar kkrtmak iin varz, onlar pazarlama ve iletiim adna glendirmek iin deil. Bizler, basite indirgemecilie kar bir direni oluturmak amacyla varz.

The Otolith Group, 2009.

48

R OB ERT ST O RRYAZAR1. Kula rahatsz eden ve insan duyarszlatran trde, znde yanltc, hem genellemeci hem de anlalmas bir o kadar g olan ve insann sosyal bilimlere havale etmeyi tercih edecei bir kelime kreselleme. ayet kresellemenin aslnda hibir anlama gelmedii bir alan varsa, bu uluslararas ticaret ve iktidar politikalardr. Aslnda bu szck, eitli durumlar ierisinde farkllklar gzlemlense de, bir maln, bir fikrin ya da bir gcn amanszca empoze edilen varlna indirgeniyor. Aka toplayc, zmnen kuatc bir kavram. Pascal zerinden aklayacak olursak ki bu tavrn ktcllnden tr kusura baklmasn, denilebilir ki kreselleme, irketlerin birlikteliinden ntr bir uyum yaratmaktadr ve bu irketler evrensel dzlemde irketler olup merkezleri hibir haritada grlmez. Dolaysyla, kresel sfatnn doru karl evrensel deildir, byle bir eletirme sakncaldr ve gerek anlamda uluslararas ve kozmopolit olmann tam zttdr. Kozmopolit sfat bir evren yurtta olmak, bulunduu yer neresi olursa olsun kendini evinde gibi hissetmek anlamn tar. Bu, nesnelerin her yerde ayn olduu anlamna gelmedii gibi her yerde ayn tr insann olaca anlamna da gelmez. Yeni deneyimin anlk sonularn yok saymaya srarla kar ksa da. (Bu sebeple bazlar dnyay dev transatlantiklerden ya da lks zincir otellerin yaltlm pencerelerinden grmeyi tercih eder.) 2. Yukarda saydm sebeplerden tr, kresellemenin hibir olumlu ve olumsuz etkisi yok. Bu kavram her ne zaman bir konuma iine girse, can alc neme neme sahip ayrmlar netletirmek yerine bulanklatryor. En kts de, dikkati kendinde toplayp

dar kapsaml olmayan ancak amzn dinamikleri zerinden yaygnlaan bir illzyon yaratarak bu ayrmlarn nne geiyor. ada sanatn dnd ans oyununda, bu szck haly sprmeye yarayan ideolojik bir joker gibi duruyor. Falanca biri neri ya da davranlar aykr grndnde bu kart oynuyor, bylesi iddial bir gre sahip olmayanlar ya da kendisine ynelik itirazlar bu yolla bastryor. Kreselleme para gsterilerinin nlenemez ekilde artt ve ekonomik bymenin denen sandalye kapma oyunundaki halkann srekli geniledii bir ada teknokratlarn metafiziidir. Mzik kesildii anda ayakta kalan, durumunun yerel gereklik dzeyini farkeder. Mal erisi piyasalarn varolan zorlamalar karsnda tavan yaptnda, sanat kendi kltrel kredisinin snrlarn bilmek zorundadr. Dou Avrupa, Ortadou ve Asyada yaanan son ekonomik patlamalar esnasnda, imajlaryla piyasa iin biilmi kaftan olan ve stratejik olarak parann akt yerde konumlanan yorulmak bilmez giriimcilerin yannda konumlanan ar retken Warhol sonras sanatlar, dnyay (ve kendilerini) kendi gelecek vizyonlarnn herkes iin, her yerde ve her zaman geerli olduu konusunda ikna edeceklerdir- kreselleme, doas gerei zamansal olduu kadar uzamsal dzlemde de kuatc olsa da. Bu aklamalar ve kurumlara dayanarak, zel koleksiyonerler onlar onaylayan hkmetlerin lehine bir tavr gsterip astronomik rakaml yatrmlar yapacaklardr. Bylelikle, afak vaktinin souk nda, sanat casinolar bir sonraki kumarbazlara hazrlanrken, nceki gece sonuna kadar oynayanlarn birou acaba para iin daha anslar var myd ve acaba imzaladklar satn alm szlemelerini iptal etmenin bir yolu var m diye merak

ederler. Sonunda, masadan en ok parayla kalkanlar en uygun uzun vadeli yatrm frsatlarn beklemek zere servetlerini yacaklar en az riskli ve en tenha yerlerin arayna koyulurlar. Ticaretle kltrn kesime noktasnda, kreselleme sanat dnyasn sanat piyasasna, sanat eletirisini piyasa iin bir handikapa ve sanat koleksiyonlarn bir hie indirger ki sanat ortam tm bunlar bir reality show edasnda izler. 3. Kreselleme beni sanatn biimsel, sosyal, politik, kltrel ve iirsel taraflarna ncesinde hi olmadm kadar duyarl kld. Zamanm ve enerjimi, daha ncesinde kullandm kelimelerle ifade edemeyeceim trde yeni sanat formlarn sergilemek ve bunlar zerine yazmak iin kullanmaya sevk etti. 4. Stalinizmin sona eriiyle birlikte parlayan en nemli Rus sanatlar henz kresellemeden bahsedemeyeceimiz bir dnemde ve Rusya dnda kefedildiler ve Bat ve Dounun ktrel, ekonomik ve politik modellerinin birbiriyle yarmasna ve bu iki kutbun birbirinden ayr etki alanlar konusunda srar etmesine ramen Rus halk nezdinde giderek daha da tannr oldular. Bir an iin Mao sonras in kltrnn gerek karmakln farkediyoruz ve kreselleme kavram hzl bir deiimin sregeldii bu duruma ilikin vizyonumuzu geniletmekten ziyade iyice snrlandrp bozuma uratyor. nceden sosyalist olan lkelerin kapitalist devletlere ya da braknz gesinler felsefesinin savunucularna dnmesi hala geerli bir durum. Bu fenomenin youn biimde kendini gsterdii yerlerde kltrn direni gsterme ve gelime biimine gre karmak sorular sorulmaldr ve bunu yaparken son kertede tamamlanmam bir devrimi bir

dierinden, modernlemeyi daha farkl bir modernleme biiminden ve ileriye ya da geriye dnk- bir alternatifi bir dier muadilinden ayrt etmeye ynelik bir mdahalenin varl szkonusudur. Hindistan konusuna gelince, belli alardan aralarnda en karmak kltrel ve tarihi karmdr, alt byk din- ve yzlerce mezhep ve farkl inan-, ok sayda etnik grup ve bir dzine dil. Sanat dnyasnn bugn varolduu haliyle bu denli verimli bir topraktan doan ada sanat yaptlarn anlayabilmesi gtr, Hint modernitesi balamnda, onun ngiliz kolonisi olduu eski dneminden gnmze uzanan sre ierisindeki yerel unsurlarn hepsini dikkate alacak olursak bunu anlamak daha da g olacaktr. Dier taraftan, tortulam gemiin derinlemesine sorgulamas ve imdinin melez motiflerinin canllndan yoksun olan eletirel teorinin, i Hindistann global tablodaki yerini belirlemeye geldiinde ansn durumu aydnlatmaktan ziyade varolan anlay yoksunluunu daha da ileri bir dzeye tamaktan yana kullanaca muhakkak. Bu sebepten tr, Hindistan kreselleme merkezli bir dncenin kltrel vizyonumuzu etkileyecek bir dnce olup olmadn anlamak adna yaplacak en iyi deneylerden biridir. Hindistan ok sayda teknolojinin ban ekmekte ve dnyadaki global ekonomik gc temsil etmektedir; yine de Bangalorda olup biteni Silikon Vadisi gibi stnkr bir indirgemecilikle anlamayacamz gibi Bolywood filmlerini de bir Holywood prodksiyonun taklidi olduklarn varsayarak anlayamayz. Ayn ekilde, Jeff Koons, Takashi Murakami ve Damien Hirst yanstan bir prizmadan baktmz mddete de Nalini Malaninin ya da Anwar Kanwarn yaptlarnn bize ne anlattn hibir zaman bilemeyeceiz.

OSMAN ERDEN

BR YNTEM OLARAK S ANSR!

:

Ai Weiwei. Fotoraf: Sharron Lovell, 2009.

3 Aralk 1917 tarihinde Paristeki Berthe Weill Galerisinde Amadeo Modiglianinin ilk kiisel sergisi ald. Bir ay srmesi planlanan sergi henz birinci gnn doldurmadan Paris polisi tarafndan baslarak kapatld. Galeri sahibi Berthe Weill, serginin neden engellendiini sorduunda serginin halkn ahlakn bozma potansiyelinin olduuna dair bir yant ald. Bat sanat tarihinde yzyllardr sren plak geleneine karn Modiglianinin plaklarnn gayri ahlaki bulunmasnn nedeni ierdikleri erotizm ve gerekiliktir. Nitekim polis, basknn gerekesini Modiglianinin sergilenen plaklarndaki pubik kllara dayandrmt. Oysa bu basknn altnda byk ihtimalle baka bir neden yatmaktayd. Galeri yeni bir pazarlama taktii denemi, sokaa bakan pencereye bir Modigliani pla yerletirmiti. Dolaysyla sergi hitap ettii snrl zmreye deil geni kesimlere seslenir olmu, bu da daha gl bir grnrl beraberinde getirmiti. Elindeki iktidar kullanarak sansr giriiminde bulunmay kendinde hak veya grev grenlerin asl derdi sansrlemeye altklar i/eser

deil; o i/eserin sanat dnyasnn kendi snrl alanndan karak grnr olmas ve sradan insanlara da hitap etme tehlikesidir. Nitekim Gustave Courbetnin Dnyann Kayna isimli resmi yer ald zel koleksiyonlarn ve mzelerin dna knca bu tr bir akbete urad. 23 ubat 2009 tarihinde Portekiz polisi, kapanda sz konusu resim yer ald iin pornografik olduunu iddia ederek bir kitab toplad. Grnr olmamann getirdii greceli serbestlie stanbul Bienalinden de bir rnek gsterilebilir. 1997 ylnda Rosa Martinez kratrlnde gerekleen 5. stanbul Bienaline katlan Oleg Kulik, Trk geleneksel aile deerlerine hayli aykr gelebilecek, kpeklerle birlikte yaayarak gelecein ailesini mutulad performanslarn sergilerken herhangi bir yaptrma uramamt. Oysa kendisinin ileri zerine bir gndem yaratlm olsayd Kulik kendisini bu kadar rahat ifade etme olanan bulamayacakt byk ihtimalle. Geri bienalin ortalarna doru sanat Star Televizyonunun ana haber bltenine davet edilmiti. Lakin kendisine geleneksel aile yapsnn keceine dair grlere

Ai Weiwei, Perspektif almas Eyfel Kulesi, 1995-2003.

51

Ai Weiwei, Zodyak Balar, 2010.

Mustapha Benfodil, MaportalicheIt Hi nemli Deil, 2011.

Mustapha Benfodil, MaportalicheIt Hi nemli Deil, 2011.

sahip bir sanatdan ziyade kpekleri seven, sevimli bir adam muamelesi yaplmt. Sanatn en nemli gc hayat dntrme potansiyelinden ziyade saklanan ortaya karmasdr. 1990l yllarn balarnda isimlerini duyurmaya balayan, Charles Saatchi tarafndan desteklenen Gen ngiliz Sanatlarn (Young British Artists) da iinde yer ald Sensation Sergisi sanatn bu zelliine iyi bir rnektir. Saatchinin bir reklam kampanyas eklinde sunduu sergi ilk nce Londrada Royal Academy of Artda gereklemi, daha sonra Berlin ve New Yorka tanmt. Londradaki sergi esnasnda en byk sansasyon Marcus Harveyin Myra isimli ii zerine oldu. Be ocuun katili olan Myra Hindleyin fotorafnn bir sanat sergisinde yer almas ngiliz kamuoyunda byk tepki ekti. Buna karn Kraliyet Akademisinin banda yer alan David Gordon, sergilenen ii

savunarak her gn basnda yzlerce kere grlen bir imajn sergide yer almasnn sakncal olmadn iddia etti. Serginin yarat asl sansasyon ise New Yorkta patlad. Brooklyn Mzesinde 2 Ekim 1999 - 9 Ocak 2000 tarihleri arasnda gerekleecek olan serginin katalounu nceden inceleyen New York Belediye Bakan Rudolph Giuliani, Chris Ofilinin Kutsal Bakire Meryem isimli resmini grnce hastalkl ey yorumunu yapt ve serginin gereklememesi iin mzeye bask yaparak kurumun senelik 7 milyon dolarlk deneini kesti. Ofilinin resminde tepki eken Meryemin malzeme olarak fil dks ile resmedilmi olmasyd. Ayrca Meryemin etrafna kolaj olarak vajinalar yerletirilmiti. Giulianinin tepkisi zerine sergi New Yorkta byk ilgi toplad. Bata New York Barahibi John OConnor olmak zere ileri gelen dini isimler sergiyi knad. Olay politik bir dzleme tand ve Hillary

Clinton, Giulianinin New Yorku buz ana sokmaya niyetlendiini iddia etti. Aralarnda Susan Sarandon, Steve Martin, Norman Mailer, Arthur Miller, Kurt Vonnegut ve Susan Sontagn olduu geni bir sanat, edebiyat grubu gazetelere verdii ilanla ifade zgrln savunarak Brooklyn Mzesine destek verdiler. lerleyen dnemde olay hukuki bir boyut kazand ve Brooklyn Mzesi at davay kazanarak belediye deneinin kesilmesini engelledi. Koyu bir Katolik olan Rudolph Giuliani Kutsal Bakire Meryeme tepki gsterirken halkn dini deerlerinin rencide edildii gerekesini ne srerek kendini meru bir zemine oturtuyor, kamuoyunda nemli bir destek gryordu. Lakin ilerleyen dnemde bu olay zerine yaplan kamuoyu aratrmalar, Ofilinin resmine gsterilen tepkinin altnda dini nedenlerden ziyade rk drtlerin yattn gsterdi. Meryemin fil dks

ile resmedilmesi deil Meryemin bir zenci olarak betimlenmesi insanlar ve muhtemelen Rudolph Giulianiyi kzdrmt. Gemite kaldna inanlan rklk hala toplumda gizli ama kudretli bir ekilde hkmn sryordu. Chris Ofilinin, dolaysyla Sensation Sergisinin en byk baars bu oldu: Amerikan halknda hala kendine yer bulan rkl afie etmek. 2008 ylna kadar in Komnist Partisi ile bir sorunu olmayan, hatta partinin bir prestij ve imaj meselesi olarak ciddiye ald Pekin Olimpiyatlar iin ina edilen Ku Kafesi olarak isimlendirilen stadyumun mimarlarndan biri olarak seilen Ai Weiweinin bana gelenler, tahakkme dayal sradan devlet-sanat ilikisinden te sanat dnyasnn sansre kar olan tutumundaki iki yzll de gsterdi. 12 Mays 2008 tarihinde gerekleen Sichuan Depreminde devletin ina

53

Aidan Salakhova, Bekleyen Gelin, Destinasyon Serisi, 2010-2011.

ettii rk okul binalarnn altnda kalp hayatn kaybeden be binden fazla ocuun ismini teker teker yaynlayarak, lmlerin nedeninin in Komnist Partisi iindeki yolsuzluklar olduunu ortaya koyan Ai Weiwei, gnmzde sanatn dorudan siyasete mdahale edebileceini ortaya koymas bakmndan gncel sanatlar arasnda en arpc isimlerden biridir. ocuklarn isimlerini yaynlamaya balad 2009 ylndan itibaren srekli baskya urayan, dayak yiyerek beyin kanamas geiren, devletin mali destei ile ina etmi olduu stdyosu yklan Ai Weiwei, ancak Nisan 2011 tarihinde gzaltna alnmas zerine gndeme oturdu. Haftalarca kendisinden haber alnamayan sanat dnya apnda sanat dnyasnn tepkilerine neden oldu. Ta ki in Komnist Partisinin bir imaj arac olarak kulland Hong Kong Sanat Fuar alana ve o tepki gsteren sanat dnyasnn gerek katlmc

gerek ziyareti olarak gurur duyarak, hevesle ine gitmesine kadar. Sansr, devlet basks vs. gibi sanat alannn en ciddiye almas gereken konular unutuldu ve asl ciddiye alnan piyasa meselesi hatrland. Ai Weiweiye uygulanan sansr ve tahakkmn sanat dnyasnda ortaya kard en nemli gizli gerek budur. Sanata kar gerektiinde sanatya ikenceler yapabilecek kadar baskc bir tutum sergileyen bir iktidarn ayn zamanda kendini aklamak iin sanat kullanmasna sanat dnyasnn piyasa uruna alet olmas. Daniel Buren, Anish Kapoor gibi sanatlar indeki sergilerini iptal etmeseydi Ai Weiwei hala gzaltndayd muhtemelen. 2011 ylnda Trkiyede iki ilgin sansr olay ile karlald. 6 Mays 2011 tarihinde zmirdeki Fransz Kltr Merkezinde almas planlanan Pompidou Merkezi ile K2nin beraber dzenledii sergide yer alan Berat Ik, Erkan zgen ve

Kken Ergunun videolar, gelebilecek tepkilerden korkulduu iin son anda sergiden kaldrld. Olumaya balayan kamuoyu tepkisi zerine sz konusu kurumlar videolarn sergilenmesine karar verdiler. Sanatlar uradklar sansr girimine kar hakl olarak tepki gstermelerine karn bu kurumlarn geri adm karsnda sergiden ekilme lzumu grmediler. Gereke olarak o sakncal videolarn serginin izleyicilerine ulamas gereklilii gsterildi. Dier bir olay ise TimeOut Dergisi ve Beyaz Mzayedenin Royal College ile beraber dzenledikleri, Gkhan Karakuun kratrlndeki Yaz Sergisinde meydana geldi. Aydnlk Gazetesinden bir muhabirin sergiye gelerek Extramcadelenin iine kar tehditkar bir tutum iine girmesi ve sz konusu yayn organnda saldrgan bir haber yaynlanmas zerine sergi dzenleyicileri Extramcadelenin iini kaldrmaya karar verdiler.

Sansr giriiminin basnda yer almas zerine ii korumak zere kaldrdklarn ve yeniden sergilemeye baladklarn ifade ettiler. Sergi de ksa bir sre sonra ilan edildii kapan tarihinden ok nce kapatld. Bu sene gerekleen iki olayda da sanat zerinden stat ve prestij elde etmeye alan kii ve kurulularn yeri geldiinde ekinmeden sansre bavurabilecekleri ortaya kt. Gerek zmirdeki gerek stanbuldaki bu sansr rneklerinde sanatlarn ilk anda tepki gstererek sergiden ekilmesi ve sansre bavuran kurumlar mmkn olduunca geni kesimlere afie etmesi gerekliydi. Zira kendi ideolojik konumlar iinde iktidar elinde tutan organlarn sansre bavurmasndan daha vahim olan sanat alanndaki kii ve kurumlarn korkak davranarak sansr bir yntem olarak kullanmalardr.

Zineb Sedira, Hikayeler Anlatmak, Annem Bana Derdi ki..., 2003.

nsanlk Ant Yklrken, 2011.

55

Extramcadele, Eklektik Osmanl Mimarisinin Anadoludaki c Huzura Katks..., 2010.

Andres Serrano, Piss Christ, 1987.

E N ER TA N SO Y

SAN AT FUA RLA RI IN M Z AYE D E LE R OUTstanbul sanat ortam Aziz Karadenizin Yaz Sergisi fiyaskosu ile yaza giri yapm ve bu etkinliin organizasyonuna ynelik saysz eletiri kadar ynetimine ynelik gvensizlik