BOLETÍN DE PRIMAVERA 2015

GEO­BIODIBERTSITATEAGEO­BIODIVERSIDAD

2014­2015

PARTE HARTZEN DUTENIKASTETXEEN ZERRENDA

LISTA DE CENTROS PARTICIPANTES

EA21 programarekin Bilbon 53 ikastetxe jasangarritasunerako hezitzen

Con el programa A21E 53 centros educando para la sostenibilidad

CEIP ARTATSE HLHI

CEIP TXURDINAGA HLHI

CEIP ZURBARAN HLHI

CPEE ALDAMIZ HBIP

CPEIPS ARTXANDAPE IKASTOLA HLBHIP

CPEIPS BEGOÑAZPI IKASTOLA HLBHIP

CPEIPS EL AVE MARÍA HLBHIP

CPEIPS ESCLAVAS DEL SGDO CORAZON FATIMA HLBHIP

CPEIPS HIJAS DE LA CARIDAD N.SRA DE BEGOÑA HLBHIP

CPEIPS KIRIKIÑO IKASTOLA HLBHIP

CPEIPS LA SALLE BILBAO HLBHIP

CPEIPS SALESIANOS DEUSTO HLBHIP

CPEIPS SAN PEDRO APOSTOL HLBHIP

IES BOTIKAZAR BHI

IES GABRIEL ARESTI BHI

IES IBARREKOLANDA BHI

IES IGNACIO ELLACURIA ZURBARAN BHI

IES TXURDINAGA BEHEKOA BHI

CPEIPS IKASTOLA HLBHIP

CEIP MIRIBILLA HLHI CPEIPS

CEIP ZAMAKOLA JUAN DELMAS HLHI

CPEI IPARRAGIRRE IKASTOLA HIP

CPEIPS ÁNGELES CUSTODIOS HLBHIP

CPEIPS BERRIOTXOA HLBHIP

CPEIPS EL SALVADOR HLBHIP

CPEIPS IKASBIDE HLBHIP

CPEIPS NTRA. SRA. DEL CARMEN HLBHIP

CPEIPS PRESENTACIÓN DEMARÍA HLBHIP

CPEIPS PUREZA DE MARÍA HLBHIP

CPES HARROBIA IKASTOLA BHIP

IES IBAIZABAL BHI

IES SOLOKOETXE BHI

IES MIGUEL DE UNAMUNO BHI

IES REKALDEBERRI BHI

IES SAN ADRIAN BHI

IES ZORROZA BHI

CPEIPS AMORMISERICORDIOSO HLBHIP

CPEIPS CALASANCIO HLBHIP

CPEIPS LA INMACULADA HIJAS DE JESÚS HLBHIP

CPEIPS NTRA. SRA. DEL PILAR HLBHIP

CPEIPS TRUEBA DE ARTXANDA HLBHIP

CPES ARANGOYA BHIP

CPES FERNANDO BHIP

CPES FUNDACIÓN PEÑASCAL BHIP

CPES HERMANOS LARRINAGA S.L. BHIP

CPES MARÍA INMACULADA BHIP

CPES OTXARKOAGA BHIP

IEFPS ELORRIETA ERREKA MARI GLHBI

IES EMILIO CAMPUZANO BHI

IES ESKURTZE BHI

IES MARTÍN DE BERTENDONA BHI

IEFPS TXURDINAGA GLHBI

IES TXURDINAGA ARTABE BHI

Estas son actualmente las escuelas de Bilbao comprometidas con la sostenibilidad local yque están planteando vías para llevar a cabo proyectos educativos de mejora. Proyectos,que nos ayuden a construir centros educativos más participativos y más comprometidos conel desarrollo equitativo y la sostenibilidad local.

Hauek dira egun Bilbon tokiko jasangarritasunaz arduratzen diren Ikastetxeak etahobekuntzarako hezkuntza proiektuak burutzeko jarraibideak planteatuz dabiltzanak; izanere, proiektu horiek lagunduko digute partehartze handiagoa izango duten eta tokikojasangarritasun horrekin eta bidezko garapenarekin konprometituago egongo direnikastetxeak eraikitzen.

1

Bilboko Eskolako Agenda 21 programaren barruan ikastetxeek 2014 ­ 2015 ikasturteanburututako ekimenen albisteak, 2015ko Eskolen arteko Topaketetan landutako edukiak eta XI.Eskolarteko Foroan Udalari aurkeztutako proposamen eta ideia parte­hartzaileak jasotzendituen bigarren buletina duzue eskuartean. Hezkuntza komunitateak hartutako konpromisoadela eta, ikastetxeko eta bere inguruko ingurumenaren kalitatearen eta jasangarritasunaren aldelandutako ekintzak aurkitu dituzue hurrengo orrialdeetan.

Este es el segundo boletín correspondiente a primavera, donde se recogen noticias de actividadesdesarrolladas por parte de centros escolares en el curso escolar 2014­2015 dentro del programaAgenda 21 Escolar, los contenidos trabajados en el Encuentro Interescolar celebrado el día 12 demarzo y las propuestas e ideas participativas expuestas al Ayuntamiento en el XI. ForoInterescolar. La comunidad educativa se ha comprometido a trabajar por la calidad ambiental yla sostenibilidad del centro educativo y de su entorno, fomentando tareas y actividades como lasque vais encontrar en las siguientes páginas.

AURKIBIDEAÍNDICE>>

2

ESKOLEN ARTEKO TOPAKETA 2015

ESKOLARTEKO FOROA 2015

IDEIA PARTE­HARTZAILE POSIBLEEN AURKEZPENA

HAMAIKETAKO ARDURATSUA

PROPUESTAS PRIORITARIAS

AGURRA

PEÑASCAL POR LA BIODIVERSIDAD

COMPROMISO CON LA COMIDA ECOLÓGICA

HOSTOAK LEHORTZEKO PRENTSA

ELIKADURAREN NAZIOARTEKO EGUNA

MURAL SOBRE LA BIODIVERSIDAD

TXORIXEN ETXIAK

ACTIVIDADES EN LA FASE DE SENSIBILIZACIÓN

ARRANO ARRANTZALEA BABESTEKO PROGRAMA

JORNADAS DE DESAYUNOS SOSTENIBLES

URRATS BAT BIODIBERTSITATEAREN ALDE

3

5

6

8

9

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

ESKOLEN ARTEKO TOPAKETA2015

Martxoaren 12an Eskolen arteko Topaketa ospatu genuen Sarrikoko Musikaeskolan. Bertan, auzoko diagnostikoa egin ondoren ikastetxe bakoitzak ateratakoondorioak, udal­eskakizunak, ideia edo praktika on posibleak eta konpromisoakamankomunean jarri eta lehenetsi genituen barrutika.

Ikasturte honetan geo­biodibertsitate gaia landu dugu eta neguko eguraldiak lagunduez arren, gure auzoek zer eskaintzen diguten aztertu, ondorioak atera eta hau nolahobetu lantzea izan da aurtengo gure helburua. Ondoren, eskolarteko foroan gureemaitzak eta eskaerak Udalari aurkezteko.

Hona hemen topaketan atera genituen ondorio nagusienak:

Deustu barrutian denbora luzean mantendudiren ekosistemak ditugu, adibidez Enekuriinguruan. Horrez gain, auzoarentzat birikia denSarriko parkea aurki dezakegu. Baina zuhaitzgehienak kanpokoak direla ohartu gara etahegazti askorentzat bizilekuak falta dira.

Uribarri barrutian nabarmentzenden ekosistema itsasadarra da etaBilbotarrontzat kirola egiteko aukerakeskaintzen ditu. Ikusi ditugun zuhaitzgehienak ordea kanpokoak dira.

Txurdinaga­Otxarkoaga auzoak berdeguneasko ditu biodibertsitatearen garapenerako.Europa parkeak adibidez, soinu atseginak,aisialdirako guneak, animalientzako lekuak,etab. eskaintzen dizkigu eta bertako harriekineraikitako eraikuntzak aurki ditzakegu. Denaden, Europa parkeko negutegiak konponketabehar du, usoen gorotzen garbiketabeharrezkoa ikusten dugu eta bertako zuhaitzgehiago landatzea gustatuko litzaiguke.

3

Begoña barrutiak ere berdegune asko ditu, ondozainduta eta garbi daude eta zuhaitz eta landarebarietate asko aurki ditzakegu, batez ere Larreagaburuparkean. Dena den, Basarrateko parkeak biodibertsitateagaratzeko landare eta zuhaitz gehiago behar ditu etaauzoko beste gune berdeak lotzeko korridoreekologikoak garatu beharko lirateke.

Ibaiondo barrutiko zonalde batzuetandibertsitate ugari dago, adibidez Ibaiederparkean. Berari esker inguruko kutsaduramurrizten da, gazteek bertan jolastu dezaketeeta nagusiek paseatu eta deskantsatu. Horrezgain, barruti honetan bertako geodibertsitateanabarmena da, batez ere hiriko antzinakoeraikinak bertako harriekin eraikita daudelaikus ditzakegu. Baina beste zonalde askoklandare eta zuhaitz gehiago behar dituzte,landare inbaditzaileak ezabatu, txakurrenkakak garbitu eta berdeguneak hobetomantendu beharko lirateke.

Abando barrutian biodibertsitateagaratzeko gune aproposena Doña Casildaparkea dugu. Kirol eta aisialdirako guneezin hobea da, kutsadura murrizten du etanaturaz gozatzeko lekua da hiri barruan.Auzo honetan ere geodibertsitatea edonongailentzen da, bertako harriekin eraikitakoeraikin asko baititugu. Beste alde batetikordea, errepide eta gune gris asko dituenauzoa denez, ez dago animalientzat lekunahikorik eta aurkitzen ditugun zuhaitzgehienak kanpokoak dira. Landare etazuhaitz gehiago behar ditugu.

Errekalde barrutian lasaitasuna, airegarbia, jolasteko eta paseatzeko lekua aurkidezakegu Eskurtze parkean. Bertakozuhaitzek gainera autopistako zarata apurbat murrizten dute. Baina Amezola bezalakoparkeetan berdegune gutxi aurkitzen ditugueta kanpoko zuhaitzen presentzianabarmena dela konturatu gara.

4

ESKOLARTEKO FOROA2015

Apirilaren 23an Juan Crisóstomo de ArriagaMusika kontserbatorioan Bilboko XI. EskolartekoForoa ospatu genuen. Bertara, Eskolako Agenda 21programan parte hartzen dugun 43 ikastetxehurbildu ginen. Guztira, 100 ikasleeta 43 irakasle inguru elkartu ginen aurtenlandutako Geo­biodibertsitate gaiaren inguruanegindako diagnosiaren ondorioak, gure inguruahobetzeko ideia parte­hartzaileak eta Udalari gurehiriko auzoak hobetzeko proposamenak luzatzera.

Udaletxearen eta Ingurugelaren ongietorriarekin hasi zen saioa. Jarraian, gaianzentratzeko eta diagnostikoaren ondorioak aurkezteko bideo motz batzuk ikusi etabarruti bakoitzeko ikasle bozeramaileekin ekin genion ekitaldiari.

Ikasturte honetan, auzoak hobetzeko guri ere parte­hartzea gustatuko litzaigukeUdalaren laguntzarekin batera beraz, ideia parte­hartzaile posibleak aurkeztugenizkion Iñaki Gamboa­ri, Udaleko parke eta lorategietako arduradunari. Honek,gure ideiak garatzeko bideragarriak diren aztertu zituen Fran Viñez­ekin, Lan etaZerbitzu Saileko Zuzendaria, batera. Eta ondoren, Iñakik, parkeak eta lorategiakingurugiro ikuspuntutik nola kudeatzen diren eta nola lantzen diren azaldu zuen.Bukatu bezain laster, galderak egiteko aukera izan genuen, solasaldi txiki bat sortuz.

Atal hau bukatuta, atsedenaldi txikitxo bat aprobetxatuz hamaiketako arduratsu,osasungarri eta goxo batez gozatzeko aukera izan genuen.

Auditoriumera bueltatu ginen jarraian eskolen arteko topaketetan adostutakolehentasunezko proposamenak José Luis Sabasi (Alkateordea eta Lan eta ZerbitzuSaileko Zinegotzia) aurkeztera. José Luis Sabasek ere, 2013­2014 ikasturtekoproposamenei erantzuna emateko aprobetxatu zuen.

Haur Hezkuntzako eta Lanbide Heziketako ikasle batzuk hurbildu ez zirenez, eskolanegin duten lana bideo txiki batzuen bitartez ikusteko aukera izan genuen. Etaproiekzio hauekin eman genion amaiera ekitaldiari.

Azkenik, saioari agur esateko taldeko argazkia atera genuen bai kontserbatoriobarruan baita kanpoan ere.

Goazen une hauek gogoratzera!!!!

5

IDEIA PARTE­HARTZAILE POSIBLEENAURKEZPENA

Hauek dira guk proposatutako ideiak:

1.­ Sarrikoko parkean txoriak egoteko habiak egitea2.­ Sarrikoko parkean zuhaitzak edota animaliak identifikatzeko txartelak egitea

eta jartzea

3.­ Ahateentzako urmael bat eraikitzea Etxebarria Parkean4.­ Campo Volantinen bertako zuhaitzak landatzea5.­ Auzoko ikastetxeetako jantokietan menuak bertako produktu ekologikoekin

prestatuak izatea, bertako ekoizleei erosiz eta sukaldean prestatuz.

6.­ Europa Parkean txorientzako habiak eta janlekuak egitea eta jartzea.

Eskolen arteko topaketan ateratako ondorio orokorrak kontuan hartuta, guk eregure auzoko geo­biodibertsitatea hobetzeko intentzioarekin ideia parte­hartzaileposible batzuk erabaki genituen lan taldean datorren ikasturtean Udalarenlaguntzarekin batera garatzeko asmoz. Eskolarteko Foroan azaldu genizkion Udalari.Orain, zain gaude ea nola baloratzen dituen udalak eta zeintzuk garatuko ditugunjakiteko.

6

7.­ Larreagaburun eta posible den beste parkeetan, animalientzako ibilbideberdeak bultzatu, gune berdeak elkarrekin komunikatuz.

8.­ Parkeetan landare autoktonoak landatu eta daudenak kontserbatu(Animalien interesak errespetatuz).

9.­ Iturribide eta Santutxuko berdeguneetan zuhaitzak identifikatu, kalekojendeak ezagutu ditzan.

10.­ Bilbon abandonaturik dauden lurrak aprobetxatu (La Peña­Abusun)baratzak eta baso­jangarriak egiteko. Janaria ematen digu eta aldi bereanoreka ekologikoa mantentzen du bere inguruarekin.

11.­ Txorientzako etxeak eraiki Doña Casilda parkean, espezie gehiagoetortzeko eta hauek babesteko.

12.­ Indautxuko plazan landareak edo zuhaixkak landatu.13.­ Zabalburun, autopista inguruan zarata gutxitzeko zuhaitzak landatzea.14.­ Ametzola parkean dauden zuhaitz tropikalak kendu eta bertokoak (fruta

arbolak)landatu.

7

HAMAIKETAKO ARDURATSUA

Ekitaldi erdian atxedenalditxo bat egin genuen hamaiketako goxo­goxoeta osasungarria jateko, nola ez!!!!

Sagarrak, fruitu lehorrak, zukuak, txokolatezko irabiatua, TXOKOLATEAAAAA……jan genuen tripa zorria asetzeko.

8

PROPUESTAS PRIORITARIAS

Tras poner en común los resultados en cada distrito el día que celebramos elencuentro interescolar, priorizamos algunas propuestas y elegimos un representantepor distrito para presentarlo ante José Luis Sabas (Teniente Alcalde y ConcejalDelegado del Área de Obras y Servicios), Fran Viñez (Dierctor del Área de Obras yServicios) y Enrique Rincón (Subdirector de Medio Ambiente). José Luis tambiénaprovechó la ocasión para dar respuesta a las peticiones del curso escolar 2013­2014.

Estas son las propuestas prioritarias para mejorar la geo­biodiversidad de nuestrosbarrios.

DISTRITO

1

DEUSTO

1.­ Pedir el material para construir las casitas para los pájaros del

Parque de Sarriko.

2.­ Identificar el arbolado del Parque de Sarriko mediante

carteles.

3.­ Replantación de especies autóctonas y colocación de carteles

identificativos en el Parque de Botica Vieja.

4.­ Plantar árboles autóctonos en el Parque de Sarriko.

DISTRITO

2

URIBARRI

1.­ Sacar más rendimiento a la ría de Bilbao; poner zonas para suaprovechamiento en período estival, zonas de pesca, etc.

2.­ Poner más papeleras en todas las zonas.3.­ Colocar casas para pájaros a lo largo del paseo de la ría(teniendo en cuenta sus costumbres).

4.­ Crear un huerto en Campo Volantín para que los centros

participantes en el programa Agenda 21 Escolar lo mantengan.

9

DISTRITO

3

DISTRITO

4

DISTRITO

5

TXURDINAGA

OTXARKOAGA

1.­ Colocar carteles informativos con los nombres del arbolado y de

la flora del Parque Europa para informar al vecindario sobre la

biodiversidad.

2.­ En los parques, campas y en las laderas de Txurdinaga y

Otxarkoaga ir sustituyendo el arbolado alóctono por especies

autóctonas.

3.­ Colocar columpios en el Parque Europa, tanto para niños como

para jóvenes, para incentivar el deporte y los encuentros.

4.­ Ampliar los bidegorris en el barrio, no solo como circuito

cerrado, sino con posibilidad de desplazarse de un lado a otro.

BEGOÑA

1.­ Para que los animales pasen de una zona verde a otra, mantener

corredores verdes, es decir unir una zonas verdes con otras.

2.­ Renovar los paneles interpretativos del Parque Larreagaburu.

3.­ Arreglar las vallas de protección y las barandillas del Parque

Larreagaburu.

4.­ Poner más cubos de basura incluyendo bolsas de plástico para

recoger las heces de los perros en el Parque Larreagaburu así

como en las calles no principales del barrio.

IBAIONDO

1.­ Difundir la técnica NENDO­DANGO ( "albóndigas" echas contierra que contienen semillas de árboles) para plantar árboles enlos centros escolares de Bilbao, a los grupos que trabajan conniños y niñas, así como en las fiestas y actividades que sedesarrollan con niños y niñas en Bilbao.

2.­ Aprovechar el río Ibaizabal para generar electricidad.3.­ Sustituir el arbolado de las escaleras de Solokoetxe por arbustospara evitar los puntos negros generados por los árboles yaumentar la biodiversidad.

4.­ Implantar zonas verdes entre Zabalbide 3­5, hubo un intentopero actualmente está lleno de basura.

10

DISTRITO

6

DISTRITO

7

ABANDO

1.­ Limpiar la ría

2.­ Construir/poner zonas verdes en los centros escolares.

3.­ Naturalizar el estanque del Parque de Doña Casilda.

4.­ Plantar más arbolado autóctono en los parques del barrio.

ERREKALDE

1.­ Darle más metros al Parque Amezola en la calle Arane(alrededor del centro escolar Galego Gorria), cuando finalicenlas obras (soterrameinto de las vías del tren).

2.­ Implantar las estructuras necesarias en el Parque Eskurtze parafacilitar el asentamiento de las aves.

3.­ Introducción de pequeños reptiles y anfibios autóctonos en lascharcas del Parque Amezola.

4.­ Ampliar las zonas verdes del barrio, en las rotondas, el arboladode las calles, mejorar y ampliar los parques, etc.

11

AGURRAEkitaldiari amaiera emateko talde­argazkiaatera genuen auditorium barnean, baita

kontserbatorio kanpoan ere.

12

CPESFUNDACIÓNPEÑASCALBHIP

PEÑASCAL POR LA BIODIVERSIDAD

El alumnado de Peñascal, unificando el programa de Agenda 21 escolar de estecurso 2014­2015 cuya tema es la Biodiversidad y el programa de aprendizaje yservicio de 2º curso de PCPI, ha realizado un proyecto de anidación de aves en losparques de Bilbao.

Concretamente el alumnado de los cursos de Madera y Metal de los centros deBoluetabarri y Rekalde, hemos recibido formación y unas charlas de la asociaciónecologista Sagarrak sobre las aves en el medio urbano.

En el taller de madera se han preparado estas casetas para pájaros y en el taller demetal se han ensamblado para posteriormente colocarlas en los árboles del entornode los centros, en Bolueta , Txurdinaga y Rekalde.

También se han regalado unas de estas casetas a una ikastola para seguir con suproyecto de A21.

¡¡Ya estamos en primavera!! después de este duro invierno, esperamos que las avespuedan criar a los nuevos polluelos en nuestras casetas. Txio txio txio ¡!!

13

COMPROMISO CON LA COMIDA ECOLÓGICAEL COMERCIO LOCAL Y SOSTENIBLE

CPESFUNDACIÓNPEÑASCALBHIP

En el CPES de Peñascal se apuesta por la alimentación ecológica y equilibrada,como uno de los compromisos adquiridos con el proyecto de A21 escolar.

Desde el sector de hostelería se trabaja en varios frentes:

­ En su comedor escolar se surten de los productos de la tienda ecológicaEKOIZAN (Dr. Areilza 47) con alimentos ecológicos, productos locales yde comercio justo.

­ La empresa de inserción bar EL GALLINERO (Ldo. Poza 33) preparapintxos, platos y raciones de alta calidad, cocinados con productosnaturales, ecológicos y sostenibles.

­ El profesorado, personal de administración y alumnado comprometidocon los productos ecológicos realiza una compra semanal de una cesta coneste tipo de alimentos distribuida por Ekoizan.

Además este año, el servicio de catering de hostelería Peñascal, ha preparado ellunch ecológico y sostenible que se sirvió en el 1º FORO DE JOVENES DEBIZKAIA POR LA SOSTENIBILIDAD 2015 el día 26 de Marzo en elconservatorio Juan Crisóstomo de Arriaga, así como el que degustaron en lospasados XXIV ENCUENTROS DE EDUCACIÓN PARA LA SOSTENIBILIDAD DEEUSKADI el día 16 de Abril .

On egin eta eko izan!!!

14

IESTXURDINAGABEHEKOABHI

HOSTOAK LEHORTZEKO PRENTSAK

Txurdinaga Behekoa BHI ikastetxekoDBH 3.mailako ikasleak gara. Aurten,ikastetxe ondoan dagoen Europa parkerajoateko proiektu berri bat sortu da bertanikasgai ezberdinetan zuhaitz eta arrokeninguruan ikasteko. Ekintza batzuk eginahal izateko hosto lehorrak behar dira etahorretarako, prentsak erabiltzen dira.

Teknologia ikasgaian, proiektuko ekintza ezberdinetan baliogarriak izango direnhostoak lehortzeko prentsak eraikitzea proposatu ziguten ikasleei eta hala egin dugu.

Ez genekien prentsak egiten, orduan eredu bat eskatu genion proiektua diseinatu duenClaudia Maldonadori. Eredu hori jarraitzeko hainbat material erosi behar genituen,baina hori egin beharrean, birziklatutako materialarekin egin genuen. Orduanprentsaren neurriak hartu genituen eta prentsa ixteko sistema berri bat asmatugenuen. Talde bakoitzak bere sistema asmatu zuen eta gurea argazkietan ikusdezakezue. Gure kasuan, igeri egiteko betaurreko batzuen goma erabili genuen.

Material guztiak eskuratu genituenean prentsa eraikitzen hasi ginen. Bukatzerakoan,gure prentsa apaintzeko margotu egin genuen. Horrela, hostoak biltzean lanerakotresna polita eramango dugu gurekin.

Orain, gure prentsek haien lana betetzea esperodugu. Horretarako, ekintza ezberdinak martxanjarri eta hostoak behar bezala lehortu beharkodira.

Beste ikastetxeren batetik prentsa hauek zelaneraikitzen diren jakin nahi baduzue, edo egunenbaten gure prentsak erabili nahi badituzue, idatzezazue agenda21behekoa@gmail.com e­postahelbidera. Zoriontasuna partekatzean dago.

Jone Bote Lozano eta Sandra Cano López

15

CPEIPSÁNGELESCUSTODIOSHLBHIP

ELIKADURAREN NAZIOARTEKO EGUNA

Angeles Custodios ikastetxeko ikasle guztiek

Elikaduraren nazioarteko eguna ospatu genuen,

Festa Berdearen bitartez. Hainbat erakusketa eduki

genituen, menu osasungarriena adibidez, eta

jarduera dibertigarriak burutu genituen. Mazedonia

eta azkari osasungarriak prestatu genituen,

frutatxoen jokoak, ogiaren garrantziaz ere hitz egin

genuen. . .

Oso egun polita izan zen! Gainera gure lorategi

ederrean gozatzeko aukera paregabea izan genuen!

16

MURAL SOBRE LA BIODIVERSIDAD

Es un mural sobre la biodiversidad que hemos hecho entre todo el colegio. L@s deinfantil pintaron el fondo del mar, l@s de primaria hicieron las raspas de los peces yl@s de secundaria las escamas, ojos y las letras. Una vez estuvo todo hecho, pegamosen el corcho el fondo (el mar), las raspas de los peces y restos de basura querecogimos el curso pasado en una salida a la playa, simulando la contaminación delmar que acaba con la vida (la foto "principio").

Se dejó el mural así un par de semanas. Para terminarlo, los alumnos de secundariaayudaron a los de infantil a pegar las escamas de los peces. Lo primero que hicimos escontar a los pequeñ@s que la contaminación es perjudicial para la vida marina y unavez hecho esto, quitamos del corcho los restos de basura y entre todos dimos vida a lospeces. L@s mayores se encargaron de poner el pegamento en las escamas, ojos y letrasy de aupar a l@s pequeñ@s para colocarlo todo. Teníamos muchas, así que hubo paratodos.

Todos los peces miran a la izquierda y son plateados salvo uno que mira a la derecha yes rosa, representando la biodiversidad.

CPEIPSPRESENTACIÓNDEMARÍAHLBHIP

17

CPEIPSBEGOÑAZPIIKASTOLAHLBHIP

TXORIXEN ETXIAK

Begoñazpi Ikastolako Lehen Hezkuntzako 3.mailako ikasleek txorientzakoetxeak sortu dabez Ikastolako zuhaitzetan eskegitzeko. Hauek eraikitzekobirziklatutako egurra erabili dabe, eta tenperagaz koloreztatu dabez etxeak.“Science” ikasgaian landutako gaiagaz lotu dabez etxeak, eta animali ezbardinenitxura emon deutsie. Etxetxoez gain, “jantoki” antzeko bat ere jarri deutsietxoritxoei.

Zeinen pozik biziko diran Begoñazpi Ikastolako txoriak!!

18

CPEIPSNTRA.SRA.DELPILARHLBHIP

ACTIVIDADES EN LA FASE DESENSIBILIZACIÓN

En el centro escolar Nuestra Señora del Pilar han realizado diversas actividades enla fase de sensibilización asociadas con el tema de bio­geodiversidad. Los eco­representantes han decorado el Txoko berdea, los tutores han trabajado en clase conel alumnado, el alumnado de secundaria ha realizado carteles, han participado en untaller sobre energía, la decoración navideña del cole lo realizaron utilizando materialreciclado y han realizado varias salidas a Areitz Soroa, Armañon y Pozalagua.

BIO­GEODIBERTSITATEA

Dibertsitateak aniztasuna adierazten du:askotasuna, barietatea, desberdintasuna, ugaritasuna edo

uniformetasun eza.

Biodibertsitatea errespetatzeko, aintzat hartzeko eta bere balioaaztertzeko ezinbesteko baldintza da ondo ulertu eta ezagutzea.

19

IESIBARREKOLANDABHI

ARRANO ARRANTZALEA BABESTEKO PROGRAMAEZAGUTZEN URDAIBAI BIRD CENTER­EN

Pasa den urriaren 24an, Ibarrekolanda B.H.I.­ko4.mailako ikasleek Urdaibai Bird Center bisitatzeko

aukera izan genuen, Arrano Arrantzalea Babesteko

Proiektua ezagutzeko. Irteera honek Eskolako

Agenda 21 proiektuak antolatzen du eta Europa eta

Afrikako ikastetxe desberdinek parte hartzen dute.

Goiz goizean atera ginen institutotik eta hara

heltzean bisita gidatua egin genuen, geroago

hamaiketako egiteko denbora izan genuen eta bisita

jarraitu eguerdira arte.

Hantxe irakatsi ziguten zertan datzan Arrano Arrantzalea Babesteko Programa: espeziearen ezaugarriak,

zer nolako migrazioak egiten dituzten, bizilekuak, etabar. Urdaibai Bird Center­eko biologoek Eskoziako

Gobernuaren laguntzaz, Eskozian jaiotako ale batzuk Urdaibaira ekarri, astebetean aklimatazio dorre

batean mantendu eta jarraitzeko GPS moduko dispositiboa jarri, Afrikarako bidean jarraipena egin ahal

izateko. Horrela ikertzaileek ezagutu ahal dute zer nolako mugimenduak egiten dituzten arranoen

lehenengo helgaldian eta zein zonaldeetatik pasatzen diren.

Bisita gidatua egiteaz gain Urdaibai Bird Centerreko behatokitik paduretako hegaztiak ikusteko aukera

izan genuen eta baita argazkiak egiteko ere bai.

Zentrutik atera eta gero paduratan dagoen etxola moduko behatoki batera joan ginen hegaztiak hurbiletik

ikusi ahal izateko.

Zentrura bueltatu, argazkia denok elkarrekin egin genuen eta agurtu zentruko emakumeak, bisitagatik

eskerrak emanez.

Eguraldi ederra zenez, beste behatokiraino joan ginen. Leku polita, lasai benetan. Bidetik gaztelu txikitxu

bat bisitatu genuen, gaur egun hotela dena eta kiwi­landaketa ederra ikusi genuen. Bigarren behatokian

denbora eman genuen eserita eta isilik, hegaztiak behatzen. Amaitzeko, hango zelai batean beste

hamaiketakoa egin eta ordubiak aldera Bilborako autobusa hartu genuen.

Nahiko bidai interesgarria izan da eta lasaia

ere bai. Zonaldea ezagutu eta nekatuta eta

pozik bueltatu ginen. Funtsezkoena gauza

berriak ikasi genituela eta horregatik

bisitatzea komendatzen zaituztegu. Ezin

galdu! Lertxun hauskara Uberroiak, kopeta zuria

20

IESTXURDINAGAARTABEBHI

JORNADAS DE DESAYUNOS SALUDABLES

En el instituto Txurdinaga­Artabe han elaborado un diagnóstico sobre los hábitosque el alumnado tiene a la hora de desayunar. Las conclusiones han indicado que ungran número de ellos acuden al instituto sin desayunar, por diferentes motivos.

La elaboración de las jornadas han tenido como objetivo hacer entender tanto alalumnado como a sus padres y madres la importancia de hacer un desayuno saludable.

En el taller de cocina han elaborado un desayuno tipo, consistente en: un lácteo; lecheo yogur natural, cereal; cereales en copos, galletas o pan tostado, fruta; zumomultifrutas, naranja o plátano. El alumnado ha elegido una ración de cada grupo y hancolaborado en la preparación del desayuno, pelando la fruta, tostando el pan yponiéndole mantequilla y mermelada, calentando la leche y sirviendo la mesa. Parafinalizar la jornada, han desayunado todos juntos en el aula que está junto al taller decocina.

21

CPESHARROBIAIKASTOLABHIP

URRATS BAT BIODIBERTSITATEAREN ALDE

Aspaldidanik dakigu Lurraren egoerak txarrera egin duela asko, beroketa globala eta horrelako bestehainbat hitz entzunda ditugu jadanik. Birziklatu behar dugula, gela batetik irtetean argia amatuta uzteko,ura erabili ezean txorrota berehala ixteko …. Baina ohartu egiten al gara benetan ekintza hauek egindagure planetari lagundu egiten diogun? Edota txikikeria horiek ez dutela ezertarako balio gure bizilagunekez badute ezertxo ere egiten? Horrela bada, gure esfortzuak ezertarako balio ote du?

Biodibertsitatearen zuzeneko arrazoia gu geu, gizakiok, gara. Arduragabekeriagatik, pertsona askok ezdute ezta zakarrontzia erabiltzen ere, eta natura zakarrez betetzen dute ingurunea bera suntsituz. Bestebatzuek, mendian dabiltzala, piztutako su eta zigarro asko ez dituzte itzaltzen eta, horrenbestez, basoaksoiltzen dira.

Gizartearen kontsumismoagatik eta bizi­kalitatea hobetzearen erruz, gure izadia hondatu dugu;esaterako, bete gabeko gehiegizko eraikuntzek ere eremu handi bat bete dute lurrazalean zehar.

Gure kontzientziak nahiko lasai daude kanpoan gertatzen ari diren gertakariak kontuan hartuta. Ez garakonturatzen erosten ditugun erregaiak ez direla berriztagarriak; gainera, horiek erabiltzean aireraisurtzen diren gas kutsatzaile mordoa gure ingurunean geratzen dira, aire kalitatea gutxituz. Hau denagutxi balitz, ozono geruza zulatzen laguntzen dute, lurraren tenperatura orokorra igoz.

Energia berriztagarriei atentzio gehiago eman beharko genieke. Garestiagoak bai, baina hemendik 20urtera energia mota asko desagertzen hasiko dira eta ez dugu beste aukerarik izango. Lehen baino lehenerabiltzen eta normalizatzen hasteak abantaila txiki bat emango digu eskasia horiei aurre egiteko.

Gure gizartea zaintzen ez dugunez, egunero gure habitatak eta naturguneak suntsitzen ari garapixkanaka­pixkanaka. Hori dela eta, animalien eta gure bizitzeko modua hankaz gora jartzen ari gara.Adibide ohikoenetarikoak dira basoak soiltzea, kostaldeak galtzea eta animaliak eta landareakdesagertzea. Ozono geruza zulatzen ari gara eta, denok dakigunez, estratosferan dago, 15 km eta 35 kmartean. Hori gertatzen da karbono dioxidoarengatik (CO2). Gaixotasun berriak agertzen ari dira,esaterako,kutsadurarengatik gero eta alergia eta asma kasu gehiago ditugu. Itsasoan ere gero eta kutsadurahandiago dago, uraren tenperatura igotzen da eta maila ere bai.

Egoera honetara heldu garen moduan eta, kutsatzen abilak garela argi daukagularik, buelta emanbeharko genioke soluzio bat bilatuz. Horretarako, gauza txikienetatik hasita, etxeetako uraren etaargindarraren kontsumoa gutxitzea, zaborra behar den lekura botatzea edota lurrera ez jaurtitzearekinnahikoa dira hasteko, kasu.

Garraiatzeko ohiturak aldatzeak ere on egingo liguke zerbitzu publikoari atentzio gehiago emangobagenio. Baita erregai kaltegarriak alde batera utzita eta motor elektrikoen proiektuei lagunduz ere, edotaenergia berriztagarrien laguntzaz CO2a zerura eta errepideetatik zehar hedatuz, aurrera pausu handi batemanda izango dugu.

Enpresa erraldoiek ere aldaketak egin beharko lituzkete pauso erraldoi bat emateko, eta betirakooinarrizko arauak ezarri ahalik eta gutxien kutsatzeko, inguruan duten izugarrizko inpaktua murriztukobadute. Hala ere, eguneroko lana bilakatu beharko genuke kalte guztia edo, behinik behin, horren zati batkonpontzeko.

Artikulu honen helburua biodibertsitatearekin sentsibilizatzea da, eta honetaz ikastea gure gizarteazaintzeko, hemen biziko baikara urte askotarako. Hau dena aurrera ateratzeko, proposatu nahi dizuegubideoak grabatzeko eta sare sozialetan jartzeko, jendea arazoaren tamainaz jabetu dadin. Honako urratshauek proposatzen dizkizuegu: lehenengo eta behin biodibertsitatearen aldeko keinu txiki bat egineta bideoan grabatuko dugu, bideoa facebookera igoko eta bi pertsona izendatuko ditugu, beraiek bideoaigo dezatela eta beste bi pertsona nominatu; horrela, azkenean, jende ugarik parte hartu arte.

Anima zaitezte, planetaren geroa guztion esku dago!

Egin ditugun bideoak ikusteko eginklik 22

Eskerrik asko udaberriko buletin honetan parte hartu duzuen ikastetxe guztioi.Eskerrak eman behar dizuegu baita egin duzuen lanarengatik, EskolartekoTopaketa eta Foroa posible egin baituzue. Zuen lana da Eskolako Agenda 21programa ahalbidetzen duena. Baina ikasturtea ez da bukatu eta oraindik lanasko egin dezakegu, beraz hurrengo buletina albistez beteko dugu ikastetxe

gehiagoren lanekin. Animo eta segi gogor lanean!!!

Muchas gracias a todas y todos los centros participantes en este boletín. Sinvuestro trabajo no sería posible llevar a cabo el programa de Agenda 21 Escolar.El curso escolar no ha terminado y todavía queda mucho trabajo por hacer, portanto el siguiente boletín llenaremos con muchas más noticias y centros.

¡Ánimo y seguid trabajando así!

BoletínelaboradoporOndoanS.Coop.yHaizelanS.Coop

23

ESKERRIK ASKO !!!