gida iŞinlamasi ve uygulamalari semİner raporu · 2016-02-23 · gıda ıĢınlama konusunda...
TRANSCRIPT
CcedilAY İŞLETMELERİ GENEL MUumlDUumlRLUumlĞUuml İŞLETME VE UumlRETİM DAİRESİ BAŞKANLIĞI
GIDA IŞINLAMASI VE UYGULAMALARI SEMİNER RAPORU
KUBİLAY TUumlRKYILMAZ HAYDAR EROĞLU KISIM MUumlDUumlRUuml DAİRE BAŞKANI
(Atatuumlrk Ccedilay ve Bahccedile Kuumlltuumlrleri Araştırma Enstituumlsuuml Muumlduumlrluumlğuuml)
RİZE-2007
1 GĠRĠġ
Guumlnuumlmuumlzde gıda kayıpları ve gıdalardan kaynaklanan sağlık sorunları giderek
artmaktadırGıda ıĢınlaması gıdalarda bulunan mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması ve gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması amacıyla uygulanan diğer youmlntemlere alternatif bir youmlntem olarak ortaya
ccedilıkmıĢ ve Duumlnya‟da 50 den fazla uumllkede halen uygulanmaktadır Gıdalarda bu amaccedilla
kullanılmakta olan Metil Bromuumlr kimyasalının atmosfer iccedilin zararlı etkilerinden dolayı 20015
yılından sonra kullanımının yasaklanacak olması nedeniyle gıda ıĢınlama youmlnteminin daha ccedilok
uygulama alanı bulacağı oumlngoumlruumllmektedir
Uumllkemizde 6 Kasım 1999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yuumlruumlrluumlğe giren
ldquoGıda IĢınlama Youmlnetmeliğirdquo (EK-1) ile bu youmlntemin enduumlstriyel alanda uygulamasının oumlnuuml
accedilılmıĢtır Bu rapor gıda ıĢınlama youmlnteminin uumllkemizde faaliyet goumlsteren tuumlm gıda sektoumlruumlne
tanıtılması ve sektoumlr ccedilalıĢanlarının uygulama hakkında yeterli teknik ve idari konularda bilgi sahibi
olmasını sağlamak amacıyla Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Gammapak Sterilizasyon ve Arifoğlu
Firmaları tarafından 22 Kasım 2007 tarihinde Ġstanbul‟da duumlzenlenen ve Genel Muumlduumlrluumlğuumlmuumlz
tarafından goumlrevlendirilmemiz nedeniyle katıldığımız Gıda IĢınlaması ve Uygulamaları
Seminerinde verilen bilgileri kapsamaktadır
2SEMĠNER PROGRAMI
Kayıt
Seminer iccedilin kayıtlar saat 830-915 arasında yapıldı Seminer iccedilin kayıtlarımız
tamamlandıktan sonra dağıtılan katılımcı kimlikleri ile birlikte toplantı salonuna girildi
AccedilılıĢ KonuĢması
Seminerin programı Gamma-Pak Firması personeli Mehmet YalccedilıntaĢ tarafından okundu
Programın takdim edilmesinden sonra TAEK SANAEM Merkez Muumlduumlruuml Dr Ġlksen Hilal Dara
accedilılıĢ konuĢmasını yaptı AccedilılıĢ konuĢmasında kısaca Ģu bilgiler verildi
Duumlnyada hızlı bir nuumlfus artıĢı vardır Gıda uumlretimindeki artıĢ ise nuumlfus artıĢ hızından azdır Bu
nedenle artan gıda accedilığının kapatılması iccedilin gıdaların korunması kayıplarının azaltılması ve raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması kaccedilınılmaz bir zorunluluktur Gıda ıĢınlama youmlntemi bu nedenle buumlyuumlk bir
oumlneme sahiptir Duumlnya‟da yaklaĢık 60 uumllkede gıda ıĢınlama youmlntemi uygulanmaktadır Tuumlrkiye de
bu uumllkelerden biridir Uumllkemizde bu konuda iki adet tesis bulunmaktadır Bunlardan birisi TAEK
buumlnyesinde bulunurken diğeri de oumlzel bir firma olan Gamma-Pak Sterilizasyon Aġ firmasındadır
Gıda ıĢınlama konusunda ccedilıkarılan youmlnetmelik konunun yasal bir zemine oturmasını sağlamıĢ bu
youmlnetmeliğin ccedilıkarılmasında TAEK SANAEM buumlyuumlk gayret goumlstermiĢtir
Gıda ıĢınlaması baĢlıca baharat uumlruumlnleri aromatik bitkiler ve bitkisel ccedilaylar et uumlruumlnleri su
uumlruumlnleri gibi gıdalarda kullanılmaktadır Suumlt ve suumlt uumlruumlnlerinde bu youmlntemin kullanılmasına izin
verilmemiĢtir
Birinci Oturum
Birinci oturumda uumlccedil konuda sunum yapıldı Oturum BaĢkanlığını Ankara Uumlniversitesi Gıda
Muumlhendisliği Boumlluumlmuuml oumlğretim uumlyesi Prof Dr Kadir Halkman yaptı
Gıdalardaki Patojenler ve Ġndirgeme Metotları
Oturum baĢkanı Prof Dr Kadir Halkman tarafından gerccedilekleĢtirilen bu sunumda gıdalarda
bulunan baĢlıca patojen mikroorganizmalar ve bunların gıdalardan temizlenme youmlntemleri anlatıldı
Duumlnyada henuumlz kaccedil tuumlr mikroorganizma bulunduğu kesin olarak tespit edilememiĢtir Bu
sayının oldukccedila fazla olduğu tahmin edilmektedir Bu kadar fazla sayıdaki mikroorganizma
iccedilerisinden sadece 10-15 tanesi gıda kaynaklı bulaĢmalar nedeniyle insanlarda hastalık meydana
getirmektedir
Gıda kaynaklı bulaĢma yoluyla insanlarda hastalıklara neden olan baĢlıca mikroorganizma
tuumlrleri Ģunlardır
- Campylobacter
- Salmonella
- Shigella
- Clostr perf
- Staph Aureus
- EColi O157H7
- Yers enterocolitica
- Bacillus cerius
- Vibrio
- Listeria mono
Duumlnya‟da ve Tuumlrkiye‟de gıda kaynaklı bulaĢmalar nedeniyle meydana gelen mikrobiyolojik
vakalar hakkındaki kayıtlar yetersiz olduğundan bu konuda yeterli istatistiksel veri elde
edilememiĢtir Bu konuda en sağlıklı kayıtların tutulduğu ABD‟de sayı yılda 76 milyon vakadır Bu
sayının gerccedilek vaka sayısının 10‟unu ifade ettiği duumlĢuumlnuumllmektedir
Uumllkemizde ise Hacettepe Uumlniversitesinde yapılana bir ccedilalıĢmada gıda kaynaklı
mikroorganizma bulaĢmalarıyla meydana gelen vaka sayısının yılda 50000 olduğu tahmin
edilmektedir
Gıdalarda mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin eskiden beri ccedileĢitli youmlntemler
uygulanmaktadır Bunların baĢlıcaları Ģunlardır
- Soğutma
- Dondurma
- Kurutma
- Kimyasal Madde uygulaması ( Metil bromuumlr)
- Filtrasyon
- Diğer youmlntemler ( Karbondioksit uygulaması yuumlksek basınccedil vb)
Yukarıda sayılan bu indirgeme metotları gıdaların kimyasal yapısına bağlı olarak farklı
gıdalara farklı metotlar Ģeklinde ve gıdalardaki bozulma miktarını minimum seviyede tutacak tarzda
uygulanmaktadır Kimyasal madde kullanılarak mikroorganizmaların indirgenmesi youmlntemi
gıdalarda kalıntı bıraktığı iccedilin tuumlketiciler tarafından kolay kabul edilmez Uumlstelik bu amaccedilla
kullanılan baĢlıca kimyasal olan metil bromuumlruumln kullanılması 2015 yılından itibaren
yasaklanacaktır
IĢınlama youmlntemiyle gıdalarda mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması halen Duumlnya‟da ve
Tuumlrkiye‟de kullanılan alternatif bir youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Radyasyona neden olmaz ( Sadece
Suumlt ve suumlt uumlruumlnlerinde radyasyona neden olur) Gıda uumlzerinde bulunan mikroorganizmaların DNA
zincirlerini kırarak yok olmalarını sağlar Bu youmlntemin bozulmuĢ gıdalara uygulanması yasaktır
Gıda ıĢınlama youmlntemi sadece iyi uumlretim teknikleri uygulanmıĢ gıdalara yapılır IĢınlamadan sonra
HACCP kuralları uygulanarak tekrar kontaminasyonun oumlnlenmesi gerekmektedir Gıda ıĢınlaması
ccedileĢitli amaccedillar iccedilin uygulanabilir
- Fitosaniteri Boumlceklenmenin oumlnlenmesi ( tahıllarda)
- Saniteri Patojen mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması ( et uumlruumlnleri baharat vb)
- Karantina Uygulamaları
Sunum sonrası sorulan sorulara karĢı konuĢmacının verdiği cevaplardan Ģu bilgiler elde
edilmiĢtir
IĢınlanmıĢ gıdalar organik uumlruumln olarak kabul edilmez Bu nedenle ıĢın goumlrmuumlĢ gıdalar organik
uumlruumln sertifikası alamazlar
IĢınlanacak olan gıdaların ıĢınlamaya uygun Ģekilde ambalajlanması gerekmektedir Bu
nedenle ıĢınlama yapılacak tesisin teknik Ģartlarına uygun ambalaj materyali kullanılmalıdır
IĢınlama etkisi sadece gıdalar uumlzerinde bulunan mikroorganizmalar karĢı olmaktadır Burada
farklı tuumlrdeki mikroorganizmalara karĢı farklı dozların uygulanması gerekmektedir Tuumlm
mikroorganizmalar ıĢınlamadan etkilenmektedirler Gıdaların uumlzerinde bulunan ve
mikroorganizmalar tarafından uumlretilen toksik maddelere karĢı ıĢınlamanın bir etkisi henuumlz
saptanmamıĢtır
IĢınlama uygulamaları sadece iyi uygulama tekniklerine goumlre ( HACCP) uumlretilmiĢ gıdalar
uygulanır Uumlruumlnuumln uumlretildiği tesisteki mikroorganizma populasyonunun iyi bilinmesi ve izlenmesi
gerekir Ġyi uumlretim uygulamalarına goumlre uumlretimi yapılmayan ve mikroorganizma yuumlkuuml bu nedenle
artmıĢ olan gıdalarda ıĢınlama yapılmaz Ayrıca ıĢınlama sterilizasyon amacıyla da kullanılamaz
Tuumlrkiyersquode Gıda Hijyen Standartları
Bu sunum Koruma Kontrol Genel Muumlduumlr yardımcısı Prof Dr Nevzat Artık tarafından
gerccedilekleĢtirildi Sunumda Ģu bilgiler verildi
Gıda hijyeni ve gıda guumlvenliği konusunda Tarım Bakanlığının Avrupa Birliği ile yuumlruumlttuumlğuuml
muumlzakereler sırasında Tuumlrkiye‟nin ccedilıkarları korunmakta ve bu konuda sıkı pazarlıklar
yapılmaktadır Tuumlrkiye‟deki gıda hijyeni ve denetimi konusundaki yasal mevzuat ve pratik
uygulamalar bir ccedilok Avrupa uumllkesinin ilerisindedir
Genel Muumlduumlrluumlk tuumlm gıda sektoumlruumlnuuml kapsayan Hijyen kılavuzları hazırlamıĢtır Siyah Ccedilay ile
ilgili hijyen kılavuzu ldquoCcedilay ve Aromatik Bitkiler Hijyen Kılavuzurdquo iccedilerisinde bulunmaktadır
IĢınlanmıĢ Gıdaların Tespiti
Bu konudaki sunum TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuuml Gıda Birimi personeli Gıda
Muumlhendisi Yakup Erel tarafından yapıldı
Gıda ıĢınlama iĢleminin ticari hale gelmesi ıĢınlanmıĢ gıdaların ticaret hacminin artması bu
konuda farklı uumllkelerde farklı uygulamaların bulunması ve tuumlketici talepleri nedeniyle ıĢınlanmıĢ
gıdaların tespiti ve tespit youmlntemleri oumlnemli hale gelmiĢtir ġu amaccedillarla ıĢınlanmıĢ gıdalar tespit
edilmektedir
- IĢınlanmıĢ gıdaların ekonomik bir değer ifade etmesi
- GeliĢen gıda iĢleme tekniklerinin bir arada kullanılması
- Etiketlemenin doğru ve accedilık bir Ģekilde yapılması zorunluluğu
- Etikete uygunluğun denetlenmesi
- Tuumlketicinin doğru ve yeterli bir Ģekilde bilinccedillendirilmesi
Gıda ıĢınlaması uygulanmıĢ uumlruumlnlerin tespit edilmesinde genel bir geccedilerliliği olan ve tuumlm
uumlruumlnlerde uygulanabilecek bir youmlntem henuumlz geliĢtirilmemiĢtir Gıdaların kimyasal ve fiziksel
yapısına bağlı olarak farklı yapıdaki gıdalara uygulanan farklı youmlntemler bulunmaktadır Bu
youmlntemlerin esası ıĢınlama uygulanmıĢ gıdaların yapısında meydana gelmiĢ olan rayolitik ( ıĢınlama
sonucu ıĢınlamaya oumlzguuml oluĢan uumlruumlnler) uumlruumlnlerin tespitine dayanmaktadır Bu tespitlerde Avrupa
Standardizasyon Komitesi (CEN) tarafından benimsenen standart youmlntemler kullanılmaktadır
FĠZĠKSEL METOTLAR
- Termoluminesans metodu ( Baharatlar aromatik bitkiler deniz uumlruumlnleri sebze meyve ve
tahıllar)
- UyarılmıĢ Optik Luminesans (Baharatlar aromatik bitkiler deniz uumlruumlnleri)
- Elektron Spin Rezonans ( Kemik iccedileren gıdalar taze meyve kabuklu yemiĢler
kurutulmuĢ sebze ve meyveler vb)
- Viskozimetre( Karabiber tarccedilın yenibahar)
- Impedans( Patates)
KĠMYASAL METOTLAR
- Uzun Zincirli Hidrokarbonların Tespiti ( Piliccedil sığır eti yumurta balık avokado)
- 2-Alkil siklo butanonların tespiti (Piliccedil sığır eti yumurta deniz uumlruumlnleri)
- o-Trozin tespiti ( Piliccedil deniz uumlruumlnleri)
- Peroksit tayini ( Piliccedil sığır eti)
- Gaz OluĢumu Tespiti ( DondurulmuĢ piliccedil)
DNA METOTLARI
- DNA Komet-Test ( Piliccedil sığır eti balık deniz uumlruumlnleri meyve ve sebzeler)
- Mitokondrial DNA Tespiti ( Piliccedil sığır eti alabalık)
BĠYOLOJĠK YOumlNTEMLER
- Ccedilimlenme tekniği ( Sitrus meyveleri kiraz elma tahıllar)
MĠKROBĠYOLOJĠK YOumlNTEMLER
- DEFTAPC Youmlntemi ( Baharatlararomatik bitkiler piliccedil)
- LALGNB youmlntemi ( Piliccedil)
ĠMMUNOLOJĠK YOumlNTEMLER
- 2-Alkil siklo butanonların tespiti ( Piliccedil)
- Dihidrotimidin tespiti ( tahıllar)
- Protein denatuumlrasyonu ( Yumurta akı)
IĢın uygulanmıĢ gıdaların tespiti TAEK SANAEM laboratuarlarında uumlcret karĢılığında
yapılmaktadır
Ġkinci Oturum
Ġkinci oturum seminerin oumlğleden sonraki boumlluumlmuumlnde yapıldı Oturumda toplam doumlrt sunum
yapıldı Oturum baĢkanlığını 19 Mayıs Uumlniversitesi Veterinerlik Fakuumlltesi Oumlğretim Goumlrevlisi Prof
Dr Nurcan Ccediletinkaya yaptı
Gıda IĢınlamasının Saniteri ve Fitoseniteri Amaccedillı Kullanımı
Bu sunum TAEK SANAEM uygulama Boumlluumlmuuml Gıda Birimi uzmanlarından Dr Erhan Ġccedil
tarafından yapıldı Sunumda Ģu bilgiler verildi
GeliĢmekte olan uumllkelerin birccediloğunda boumlceklenme nedeniyle bir ccedilok gıda kayıpları ortaya
ccedilıkmaktadır Hasat sonrası boumlceklenme nedeniyle oluĢan gıda kayıpları ve kalite bozuklukları
uumlruumlnlerin ticaretini de olumsuz youmlnde etkilemektedir Hasat sonrası gıdalarda boumlceklenmenin
oumlnlenmesi iccedilin yaygın olarak kullanılan metil bromuumlr kimyasalının ozon tabakası iccedilin zararlı bir
madde olmasından dolayı Montreal protokoluuml ve Temiz Hava AntlaĢması kapsamında kullanılması
2015 yılında kesinlikle yasaklanacaktır Uluslar arası organizasyonlar bu maddenin kullanımdan
kalkmadan oumlnce insan sağlığına zararlı olmayan alternatif bir uygulamanın geliĢtirilmesinin Ģart
olduğunu bildirmiĢlerdir Bunlardan BirleĢmiĢ Milletler ccedilevre Programının oluĢturduğu komite (
UNEP-MTOC) ıĢınlamayı alternatif uygulamalardan biri olarak kabul etmiĢtir
ADB Rusya Ġngiltere Brezilya‟nın da aralarında bulunduğu 50 den fazla uumllkede gıdalara
zarar veren boumlceklerle muumlcadelede ıĢınlama teknolojisi kullanılmaktadır IĢınlama nedeniyle
meydana gelen enerji boumlceklerin DNA yapılarını ccedileĢitli geliĢme doumlnemlerinde ( yumurta larva
pupa vb) etkileyerek gıdalar uumlzerinde geliĢmelerini oumlnlemekte ve yok olmalarını sağlamaktadır
ABD bdquode bu youmlntemin etkili olduğunun kabul edilebilmesi iccedilin uygulama yapılan 100000
boumlcekten hiccedilbir ccedilıkıĢ olmaması ve 95 guumlvenlik duumlzeyinde 999968 etkinliğin goumlsterilmesi
gerekmektedir Yapılan pratik uygulamalarda bu etkinliğin sağlandığının ispatlanmasından dolayı
oumlzellikle tahıl uumlruumlnlerinde boumlceklenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulanmaktadır
IĢınlamanın karantina amaccedillı kullanımı da gittikccedile artan bir uygulamadır Meyve kalitesi
accedilısından bakıldığında ıĢınlamanın karantina amaccedillı kullanılması metil bromuumlr kimyasalına karĢı
iyi bir alternatiftir Bu uygulama en iyi ve etkili Ģekilde elma kiraz papaya ve uumlzuumlmsuuml meyveler ile
sitrus meyvelerinde kullanılmaktadır Ccedilok duumlĢuumlk dozlardaki ıĢınlama ile bu meyvelerde bulunan
meyve sinekleri ve diğer boumlceklerin bulaĢmaları oumlnlenebilmektedir Bunun yanında ithalat ve
ihracatı yapılan bir ccedilok taze sebze ve meyvede zarar yapan meyve sinekleri ve diğer bazı zararlılar
iccedilin tavsiye edilen ıĢınlama dozları tespit edilmiĢtir
Sunumun sonunda Dr Erhan Ġccedil ıĢınlamanın gıdaların kimyasal yapıları uumlzerindeki etkileri
konusunda ( proteinler vitaminler polifenolik bileĢikler vb) araĢtırmaların devam ettiğini ve bu
konuda daha ccedilok ccedilalıĢma yapılması gerektiğini bildirdi
242 Gıda IĢınlamada Yasal Duumlzenlemeler ve Ticari Uygulamalar
Bu sunum oturum baĢkanı 19 Mayıs uumlniversitesi Veterinerlik fakuumlltesi oumlğretim goumlrevlisi Prof
DrNurcan Ccediletinkaya tarafından yapıldı Nurcan Ccediletinkaya uzun yıllar TAEK buumlnyesinde ccedilalıĢmıĢ
ve Tuumlrkiye‟de gıda ıĢınlama youmlnteminin yasal altyapı ccedilalıĢmalarında bulunmuĢ ve bu konudaki
youmlnetmeliğin ccedilıkartılmasında fiili olarak ccedilalıĢmıĢ bir uzmandır ProfNurcan Ccediletinkaya sunumunda
Ģu bilgileri verdi
Gıda ıĢınlama prensiplerinin belirlenmesi ile ilgili ccedilalıĢmalar 1940 yılında baĢlamıĢtır Bu
konudaki ccedilalıĢmalara geliĢmiĢ uumllkeler 1950 yılında geliĢmekte olan uumllkeler de 1960 yılında
baĢlamıĢlardır Ulusal ve uluslar arası yasal duumlzenlemeler 1980 yıllarında baĢlamıĢtır Halen bu
konuda ulusal yasal duumlzenlemelerini tamamlayamayan uumllkeler bulunmaktadır
Kodeks Alimentarus tarafından ıĢınlanmıĢ gıdalarla ilgili olarak yayınlanmıĢ ve uygulanmakta
olan baĢlıca uluslar arası standartlar Ģunlardır
- CX STAN 106-1983 IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel standardı
- CX STAN 160-1983 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ- IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel
standardı
- CACRCP 19- 1979 Radyasyon prosesinde takip edilmesi tavsiye edilen uluslar arası
kurallar
- CACRCP 19- 1979 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ olan-Radyasyon prosesinde takip edilmesi
tavsiye edilen uluslar arası kurallar
- CX STAN1 -1985 Rev1-1991 Rev2-1999 PaketlenmiĢ gıdaların etiketlenmesiyle ilgili
kodeks genel standardı
- CACRCP 1-1969 Rev3-1997 Gıda hijyeninin genel prensipleri ve uygulaması
konusunda uluslar arası tavsiyeler
Duumlnyada halen yaklaĢık 50 uumllkede ıĢınlanmıĢ en az bir gıda iccedilin onay verilmiĢtir IĢınlaması
yasal olarak kabul edilmiĢ bir ccedilok gıda uumllkelere goumlre tek tek sınıflandırılarak onaylanmıĢ olup bu
gıdaların sayısı 40 tan fazladır (Ġngiltere ABD Meksika ġili Tuumlrkiye ve Ccedilin gıda gruplarına goumlre
ıĢınlamaya oumlnem vermiĢtirBrezilya iyi iĢleme uygulamalarının (GMP) bir parccedilası olarak ıĢınlamaya
onay vermiĢtir Duumlnyada halen yaklaĢık 200 civarında ıĢınlama tesisi faaliyet goumlstermektedir
Avrupa Birliği uumllkelerinde Avrupa Komisyonu(EC) tarafından lisanslanmıĢ toplam 18 adet
ıĢınlama tesisi bulunmaktadır Avrupa Birliği uumlye uumllkeler dıĢında 5 adet ıĢınlama tesisinde
ıĢınlanmıĢ gıdaların birlik uumllkelerinde ki ticaretine onay vermiĢtir Bu tesislerden bir tanesi de
Gamma-Pak buumlnyesinde bulunmaktadır
Duumlnyadaki yasal uygumlalar ıĢınlanmıĢ gıda ambalajları uumlzerinde ıĢınlama iĢlemi yapıldığına
dair ldquoıĢınlanmıĢtırrdquo veya ldquoıĢınlama iĢlemi uygulanmıĢtırrdquo Ģeklinde uyarı bulundurulmasını zorunlu
kılarken uumllkemizde ccedilıkarılan youmlnetmelik hem bu tuumlr bir ifadenin hem de ıĢınlamanın semboluuml olan
ldquoradurardquo ambleminin (EK-2) paket uumlzerinde bulundurulmasını zorunlu kılmaktadır
Gıda bileĢenlerinden biri iccedilin ıĢınlama iĢlemi uygulandığı zaman ambalaj uumlzerinde ıĢınlama
iĢlemi uygulanan bileĢen iccedilin ıĢınlama yapılmıĢtır uyarısının yazılması zorunludur
Gıda ıĢınlamasında kullanılacak doz miktarı oumlnemlidir IĢınlama iĢleminden oumlnce gıdalara
uygulanacak doz miktarının hesaplanması gerekmektedir Doz IĢınlanan gıdanın birim kuumltlesinde
absorblanan radyasyon enerjisi miktarı anlamına gelmektedir IĢınlama iĢleminde doz birimi olarak
kGy ( Klogrey) kullanılır Bu IĢınlanan gıdanın 1 kg bdquoı baĢına absorblanan ortalamam radyasyon
enerjisinin kilojul olarak miktarını verirHangi gıdaya ne kadar ıĢınlama iĢlemi uygulayan uumllkeler
uygulanacak doz miktarının tespiti iccedilin teknolojik amaccedil terimini geliĢtirmiĢler ve kullanmaya
baĢlamıĢlardır Bu istenen sonucun elde edilebilmesi iccedilin hiccedilbir sınırlama olmadan gerektiği kadar
dozun kullanılması demektir Uumllkemizdeki yasal mevzuat ise kullanılabilecek maksimum doz
miktarını 10 kGy olarak sınırlamıĢtır
Gıda IĢınlama Tesisleri ve Proses Youmlntemleri
Gıda ıĢınlamam tesisleri ve prosesleri hakkında bilgilerin verildiği bu sunum Gamma-Pak
Genel Muumlduumlruuml Dr Hasan Aklan tarafından verildi
Duumlnyada faaliyet halinde bulunan gıda ıĢınlama uumlnitelerinde farklı teknolojiler
kullanılmaktadır Bu arada radyasyon kaynağı olarak ta farklı maddeler kullanılmaktadır Bunlardan
en yaygın olanlarıGama ıĢınları X- ıĢınları ve Elektron hızlandırıcılardır
Gamma-pak buumlnyesinde ıĢınlama amacıyla gama ıĢınları kullanılmaktadır Gama ıĢınlarının
elde etmek iccedilin de Co60
maddesi kullanılmaktadır Genel olarak gama ıĢınları tuumlm
mikroorganizmalar uumlzerinde etkili olurken amaccedillanan teknolojik hedef iccedilin farklı
mikroorganizmalar iccedilin farklı dozlar kullanılmaktadır
Gıda ıĢınlama iĢleminde gıdaların ambalajlanması amacıyla kullanılan materyallerde
oumlnemlidir Bu amaccedilla ıĢınlama iĢlemine dayanıklı ambalaj malzemeleri kullanılmaktadır Genelde
yapılan ccedilalıĢmalarda kullanılan ambalaj malzemesi iccedilin uygulanabilecek maksimum doz miktarları
tespit edilmiĢ olup bunlar Ģu Ģekildedir
Ambalaj Malzemesi Uygulanacak Maksimumu Doz(kGy)
Nitro seluumlloz 10
Glassine paper 10
Mum kaplı karton 10
Polietilen film 10
Kraft paper (sadece un iccedilin) 05
Polietilen tetra fitalat film 10
Polistren film 10
Rubber hidrokloruumlr film 10
Viniliden kloruumlr-vinil kloruumlr kopolimer 10
Naylon II 10
Etilen-vinil asetat kopolimer film 30
Bitkisel parĢomen 60
Polietilen film 60
Polietilen tetra fitalat film 60
Naylon 6 film 60
Vinil kloruumlr-vinil asetat kopolimer film 60
Akrilonitril kopolimer 60
Gamma-Pak firması aĢağıdaki alanlarda ıĢınlama iĢlemi uygulamaktadır
- Medikal uumlruumlnlerin sterilizasyonu (ameliyat eldivenleri serum setleri iğneler vs)
- Ambalaj malzemelerinin sterilizasyonu (plastik torbalar kağıt torbalar plastik tuumlpler ilaccedil
ĢiĢeler vs)
- Gıdalar( baharatlar et uumlruumlnleri su uumlruumlnleri aromatik bitkiler vs)
- Bahccedilıvanlık uumlruumlnleri( toprak ve guumlbre karıĢımları gibi)
- Hayvan yiyecekleri
- ArĢiv ve antikaların korunması
- Ağaccedil uumlruumlnlerinin sertleĢtirilmesi
- Plastiklerin parccedilalanması
- Hastane atıklarının mikroplardan arındırılması
Gıda IĢınlamasının Uygulama ve Maliyetleri
Bu sunum Gamma-pak firması youmlneticilerinden Mehmet YalccedilıntaĢ tarafından gerccedilekleĢtirildi
Sunumda ıĢınlamanın gıda uumlzerindeki maliyeti ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı tuumlketicilerin eğilimleri
konusunda yapılan anket ccedilalıĢmaları hakkında bilgi verildi
Gıda ıĢınlamasında amaccedillanan teknolojik hedef ile maliyet konusuna dikkat edilmesi
gerekmektedir Mesela patates iccedilin ccedilimlenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulaması pahalı
bir youmlntemdir Maliyetleri ccedilok arttırır Ama uumllkemizde de oldukccedila fazla miktarda uygulanan
baharatların ıĢınlanması pahalı bir youmlntem değildir
Bitkisel ccedilaylarda ıĢınlamanın maliyeti 30-40 ykrkg‟ dır Bakliyatlarda 40-80 avroton
kuruyemiĢlerde 150-200 avroton baharatlarda ise 25-30 avroton‟dur
IĢınlama maliyetleri konusunda TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuumlnuumln internette
yayınlanan 2007 yılı enduumlstriyel ıĢınlama hizmetleri fiyat listesine goumlre (EK-3) 04-06 grcm3
yoğunluğundaki gıdalar iccedilin 10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin istenen uumlcretin 130 YTLm3
olduğu
belirtilmektedir TAEK SANEM Uygulama Boumlluumlmuuml fiyatlarına goumlre ortalama 500 voluumlm değerine
sahip siyah ccedilaylarda ıĢınlama maliyetlerinin de yapılan hesaplamalara goumlre en az 75Ykr olacağı
tespit edilmiĢtir Bu maliyetlere uumlruumlnuumln ıĢınlama tesisine nakliyesi dahil edilmemiĢtir
3 SONUCcedil
Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin uygulanan ıĢınlama youmlntemi uumllkemizde
henuumlz yeterince tanınmamıĢ ve yaygın Ģekilde kullanım alanı bulamamıĢtır Bunun nedeni bu
teknolojiyi uygulayan firma sayısının az ve belli merkezlerde olmasıdır Ayrıca ıĢınlama
teknolojisindeki ldquoıĢınrdquordquoradyasyonrdquo ldquodozrdquo gibi terimlerin halkta tedirginlik uyandırmakta ve bu
nedenle ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı bir ccedilekingenlik uyandırmaktadır
Gıda ıĢınlama youmlntemi sunumlarda verilen bilgilere goumlre bu amaccedilla kullanılan diğer
youmlntemler kadar guumlvenli ve tuumlketici sağlığı accedilısından olumsuz hiccedilbir etki goumlstermeyen bir
youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Uluslar arası ticarette gerekli Ģartları sağlamak koĢuluyla bir engel
teĢkil etmez
Gıda ıĢınlama youmlnteminin kullanılması iccedilin iyi araĢtırma yapılıp gerccedilekten kullanılması
gerekiyorsa uygulanması gerekmektedir Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin
baĢka bir alternatif olmadığı zaman veya diğer kullanım amaccedillarına goumlre gerekli olduğu zaman
rahatlıkla uygulanabilecek bir youmlntemdir Burada uygulama sonucundaki maliyetler dikkate
alınmalı ve maliyet artıĢlarının pazarlamayı etkileyecek sevide olması durumunda baĢka
alternatifler denenmelidir
Siyah ve yeĢil ccedilay uumlruumlnleri accedilısından gıda ıĢınlama youmlnteminin değerlendirilmiĢ ve Ģu
sonuccedillara varılmıĢtır
Gıda ıĢınlama youmlntemi iyi iĢleme uygulamaları (GMP) youmlnteminin bir parccedilası olarak
uygulanabilmektedir Ġyi iĢleme uygulamalarına aykırı olarak uumlretilen bir gıdanın mikroorganizma
yuumlkuumlnuumln azaltılması amacıyla ıĢınlama uygulaması yasal değildir Ccedilay uumlretiminde iyi iĢleme
tekniklerinin uygulanması sonucunda son uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln yok veya ccedilok az
olacağı accedilıktır Ccediluumlnkuuml bu Ģekildeki bir uygulama sonucunda son uumlruumlndeki nem oranı 2-4 su
aktivitesi değeri ise 02-03 civarında olacaktır Ayrıca uumlretim esnasında hijyen kurallarının ve
HACCP gibi youmlnetim sistemlerinin uygulanması dıĢardan mikroorganizma bulaĢmasını minimum
seviyede tutacaktır Bu Ģekilde uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuuml Tarım ve KoumlyiĢleri Bakanlığı
Koruma Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından yayınlanan ldquoMikrobiyolojik Kriterler Tebliğirdquo nin
EK- 9 maddesinde belirtilen siyah ccedilaylardaki mikrobiyolojik değerlere uygunluk
sağlayacaktır(EK-4)
Yapılan literatuumlr taramalarında siyah ccedilayda ıĢın uygulamasının kalite bileĢikleri uumlzerindeki
etkileri konusunda bilgilere de ulaĢılmıĢtır Bu konuda yurt dıĢında yapılan bir ccedilalıĢmada 10 kGy
gama ıĢını uygulanan ccedilaylardaki TF miktarında 12 aylık suumlre sonunda 7 lik bir kayıp meydana
gelirken ıĢın uygulanmayan ccedilaylarda TF değerinde 22 lik bir kayıp oluĢtuğu goumlzlenmiĢtir ( J
Thomas RSSenthil RRaj Kumar ve AKA Mandal ldquoInduction Of Gamma Irradiation On
Stability Of Stored Black Teas= Gama IĢını Uygulamasının Depolanan Siyah Ccedilayların Stabilitesi
Uumlzerindeki Etkilerirdquo)
EKLER
EK-1
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
GIDA IġINLAMA YOumlNETMELĠĞĠ
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği Yayımlandığı RGazete 06111999-23868
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
Yayımlandığı RGazete 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
Yayımlandığı RGazete 19122003-25321
BĠRĠNCĠ BOumlLUumlM
Amaccedil Kapsam Dayanak ve Tanımlar
Amaccedil
Madde 1- Bu Youmlnetmeliğin amacı gıda ışınlama tesislerinin kurulması ile bu tesislere lisans
verilmesini gıda maddelerinin uumlretiminde kullanılan her tuumlrluuml ham ve yardımcı maddeler ile
mamul ve yarı mamul gıda maddelerinin tekniğine uygun olarak ışınlanmasını ışınlanmış gıdaların tuumlketime arzı denetlenme esas ve usullerini belirlemektir
Kapsam
Madde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerini ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların tuumlketimine ilişkin lisans izintescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Hukuki dayanak
Madde 3- Bu Youmlnetmelik 560 sayılı Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun
Huumlkmuumlnde Kararname‟nin 45671213 ve 15 inci maddeleri ile 2690 sayılı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır
Madde 4- Bu Youmlnetmelikte geccedilen
Boumlceklenmeyi oumlnlemek Gıda maddelerinde bulunan boumlcek yumurta ve larvalarının canlılık ve uumlreme faaliyetlerinin yok edilmesi veya azaltılarak etkisiz hale getirilmesini
Doz Işınlanan gıdanın birim kuumltlesinde absorbladığı radyasyon enerjisinin miktarını
Dozimetri Doz ve doz hızının kGysaat olarak standardize edilmiş metotlarla oumllccediluumllmesini
Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını
Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin
tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina
ve eklerini
IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını
Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını
MeV Milyon elektron volt enerji birimini
Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti
Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği
noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz
miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum
dozların ortalamasını
TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu
ifade eder
ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM
Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği
Gıda ıĢınlama esasları
Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir
c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler
IĢınlama dozu
Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla
girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir
Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir
Yeniden ıĢınlama
Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin
Tescil ve Ġstihdam
IĢın kaynakları
Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir
a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları
b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları
c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar
IĢınlama tesisleri ve istihdam
Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin
gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde
a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur
b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının
tutulması ve muhafazası zorunludur
Lisans izin ve tescil
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun
bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili
huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi
Kalite temini
Madde 11- Kalite temini iccedilin
a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur
b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur
c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve
ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir
d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir
Belgeleme
Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt
bulundurulur Bu kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir
Etiketleme
Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası
b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin
yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı
c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı
d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda
olduğu
e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması
Depolama
Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır
BEġĠNCĠ BOumlLUumlM
CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler
IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti
Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti
uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır
IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı
Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998
tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır
Denetim ve yaptırımlar
Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK
tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki
kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır
Yuumlruumlrluumlk
Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-1
GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI
GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)
Minimum Maksimum
Grup1-Soğanlar koumlkler ve
yumrular
Depolama sırasında
filizlenme ccedilimlenme ve
tomurcuklanmayı oumlnlemek
02
Grup 2- Taze meyve ve sebzeler
(Grup 1‟in dışındakiler )
a)Olgunlaşmayı
geciktirmek
b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
d) Karantina kontroluuml
(x)
10
10
25
10
Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş
hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler
yağlı tohumlar
baklagillerkurutulmuş sebzeler ve
kurutulmuş meyveler
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Mikroorganizmaları
azaltmak
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
10
50
50
Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz
hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (
taze veya dondurulmuş)
dondurulmuş kurbağa bacağı
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
50
30
20
Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile
bunların uumlruumlnleri ( taze veya
dondurulmuş)
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
70
30
30
Grup 6- Kuru sebzeler
baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve
bitkisel ccedilaylar
a) Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek
(x) 100(xxx)
10
Grup 7- Hayvansal orijinli
kurutulmuş gıdalar
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Kuumlflerin kontroluuml
10
30
(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir
(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir
(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır
EK -2
GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml
Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan
ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir
ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir
c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir
d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır
e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz
f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair
Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum
ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo
MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir
d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri
Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo
MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu
kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi
e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar
h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş
belirtilirrdquo
MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası verilir
b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya
ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur
Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde
ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır
Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler
uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler
ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır
e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda
maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır
Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir
f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır
g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir
h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma
belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir
ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo
MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir
ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır
a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır
b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen
kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo
MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir
MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve
diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir
ldquoAvrupa Birliğine uyum
Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye
Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri
ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo
Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde
gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-3
GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR
1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir
A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise
B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa
C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise
D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz
2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir
A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması
B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya
geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması
C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması
D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo
EK-4
ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI
1DOZĠMETRĠ
Genel Ortalama Soğrulan Doz
10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli
olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm
radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır
Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır
Burada
M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi
p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk
d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz
dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı
Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin
uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki
dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz
değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur
Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve
maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve
maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir
Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)
değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur
Bu durumlarda
2 ĠġLEMLER
21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak
ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz
noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir
22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır
23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri
yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir
referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve
maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
1 GĠRĠġ
Guumlnuumlmuumlzde gıda kayıpları ve gıdalardan kaynaklanan sağlık sorunları giderek
artmaktadırGıda ıĢınlaması gıdalarda bulunan mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması ve gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması amacıyla uygulanan diğer youmlntemlere alternatif bir youmlntem olarak ortaya
ccedilıkmıĢ ve Duumlnya‟da 50 den fazla uumllkede halen uygulanmaktadır Gıdalarda bu amaccedilla
kullanılmakta olan Metil Bromuumlr kimyasalının atmosfer iccedilin zararlı etkilerinden dolayı 20015
yılından sonra kullanımının yasaklanacak olması nedeniyle gıda ıĢınlama youmlnteminin daha ccedilok
uygulama alanı bulacağı oumlngoumlruumllmektedir
Uumllkemizde 6 Kasım 1999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yuumlruumlrluumlğe giren
ldquoGıda IĢınlama Youmlnetmeliğirdquo (EK-1) ile bu youmlntemin enduumlstriyel alanda uygulamasının oumlnuuml
accedilılmıĢtır Bu rapor gıda ıĢınlama youmlnteminin uumllkemizde faaliyet goumlsteren tuumlm gıda sektoumlruumlne
tanıtılması ve sektoumlr ccedilalıĢanlarının uygulama hakkında yeterli teknik ve idari konularda bilgi sahibi
olmasını sağlamak amacıyla Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Gammapak Sterilizasyon ve Arifoğlu
Firmaları tarafından 22 Kasım 2007 tarihinde Ġstanbul‟da duumlzenlenen ve Genel Muumlduumlrluumlğuumlmuumlz
tarafından goumlrevlendirilmemiz nedeniyle katıldığımız Gıda IĢınlaması ve Uygulamaları
Seminerinde verilen bilgileri kapsamaktadır
2SEMĠNER PROGRAMI
Kayıt
Seminer iccedilin kayıtlar saat 830-915 arasında yapıldı Seminer iccedilin kayıtlarımız
tamamlandıktan sonra dağıtılan katılımcı kimlikleri ile birlikte toplantı salonuna girildi
AccedilılıĢ KonuĢması
Seminerin programı Gamma-Pak Firması personeli Mehmet YalccedilıntaĢ tarafından okundu
Programın takdim edilmesinden sonra TAEK SANAEM Merkez Muumlduumlruuml Dr Ġlksen Hilal Dara
accedilılıĢ konuĢmasını yaptı AccedilılıĢ konuĢmasında kısaca Ģu bilgiler verildi
Duumlnyada hızlı bir nuumlfus artıĢı vardır Gıda uumlretimindeki artıĢ ise nuumlfus artıĢ hızından azdır Bu
nedenle artan gıda accedilığının kapatılması iccedilin gıdaların korunması kayıplarının azaltılması ve raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması kaccedilınılmaz bir zorunluluktur Gıda ıĢınlama youmlntemi bu nedenle buumlyuumlk bir
oumlneme sahiptir Duumlnya‟da yaklaĢık 60 uumllkede gıda ıĢınlama youmlntemi uygulanmaktadır Tuumlrkiye de
bu uumllkelerden biridir Uumllkemizde bu konuda iki adet tesis bulunmaktadır Bunlardan birisi TAEK
buumlnyesinde bulunurken diğeri de oumlzel bir firma olan Gamma-Pak Sterilizasyon Aġ firmasındadır
Gıda ıĢınlama konusunda ccedilıkarılan youmlnetmelik konunun yasal bir zemine oturmasını sağlamıĢ bu
youmlnetmeliğin ccedilıkarılmasında TAEK SANAEM buumlyuumlk gayret goumlstermiĢtir
Gıda ıĢınlaması baĢlıca baharat uumlruumlnleri aromatik bitkiler ve bitkisel ccedilaylar et uumlruumlnleri su
uumlruumlnleri gibi gıdalarda kullanılmaktadır Suumlt ve suumlt uumlruumlnlerinde bu youmlntemin kullanılmasına izin
verilmemiĢtir
Birinci Oturum
Birinci oturumda uumlccedil konuda sunum yapıldı Oturum BaĢkanlığını Ankara Uumlniversitesi Gıda
Muumlhendisliği Boumlluumlmuuml oumlğretim uumlyesi Prof Dr Kadir Halkman yaptı
Gıdalardaki Patojenler ve Ġndirgeme Metotları
Oturum baĢkanı Prof Dr Kadir Halkman tarafından gerccedilekleĢtirilen bu sunumda gıdalarda
bulunan baĢlıca patojen mikroorganizmalar ve bunların gıdalardan temizlenme youmlntemleri anlatıldı
Duumlnyada henuumlz kaccedil tuumlr mikroorganizma bulunduğu kesin olarak tespit edilememiĢtir Bu
sayının oldukccedila fazla olduğu tahmin edilmektedir Bu kadar fazla sayıdaki mikroorganizma
iccedilerisinden sadece 10-15 tanesi gıda kaynaklı bulaĢmalar nedeniyle insanlarda hastalık meydana
getirmektedir
Gıda kaynaklı bulaĢma yoluyla insanlarda hastalıklara neden olan baĢlıca mikroorganizma
tuumlrleri Ģunlardır
- Campylobacter
- Salmonella
- Shigella
- Clostr perf
- Staph Aureus
- EColi O157H7
- Yers enterocolitica
- Bacillus cerius
- Vibrio
- Listeria mono
Duumlnya‟da ve Tuumlrkiye‟de gıda kaynaklı bulaĢmalar nedeniyle meydana gelen mikrobiyolojik
vakalar hakkındaki kayıtlar yetersiz olduğundan bu konuda yeterli istatistiksel veri elde
edilememiĢtir Bu konuda en sağlıklı kayıtların tutulduğu ABD‟de sayı yılda 76 milyon vakadır Bu
sayının gerccedilek vaka sayısının 10‟unu ifade ettiği duumlĢuumlnuumllmektedir
Uumllkemizde ise Hacettepe Uumlniversitesinde yapılana bir ccedilalıĢmada gıda kaynaklı
mikroorganizma bulaĢmalarıyla meydana gelen vaka sayısının yılda 50000 olduğu tahmin
edilmektedir
Gıdalarda mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin eskiden beri ccedileĢitli youmlntemler
uygulanmaktadır Bunların baĢlıcaları Ģunlardır
- Soğutma
- Dondurma
- Kurutma
- Kimyasal Madde uygulaması ( Metil bromuumlr)
- Filtrasyon
- Diğer youmlntemler ( Karbondioksit uygulaması yuumlksek basınccedil vb)
Yukarıda sayılan bu indirgeme metotları gıdaların kimyasal yapısına bağlı olarak farklı
gıdalara farklı metotlar Ģeklinde ve gıdalardaki bozulma miktarını minimum seviyede tutacak tarzda
uygulanmaktadır Kimyasal madde kullanılarak mikroorganizmaların indirgenmesi youmlntemi
gıdalarda kalıntı bıraktığı iccedilin tuumlketiciler tarafından kolay kabul edilmez Uumlstelik bu amaccedilla
kullanılan baĢlıca kimyasal olan metil bromuumlruumln kullanılması 2015 yılından itibaren
yasaklanacaktır
IĢınlama youmlntemiyle gıdalarda mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması halen Duumlnya‟da ve
Tuumlrkiye‟de kullanılan alternatif bir youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Radyasyona neden olmaz ( Sadece
Suumlt ve suumlt uumlruumlnlerinde radyasyona neden olur) Gıda uumlzerinde bulunan mikroorganizmaların DNA
zincirlerini kırarak yok olmalarını sağlar Bu youmlntemin bozulmuĢ gıdalara uygulanması yasaktır
Gıda ıĢınlama youmlntemi sadece iyi uumlretim teknikleri uygulanmıĢ gıdalara yapılır IĢınlamadan sonra
HACCP kuralları uygulanarak tekrar kontaminasyonun oumlnlenmesi gerekmektedir Gıda ıĢınlaması
ccedileĢitli amaccedillar iccedilin uygulanabilir
- Fitosaniteri Boumlceklenmenin oumlnlenmesi ( tahıllarda)
- Saniteri Patojen mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması ( et uumlruumlnleri baharat vb)
- Karantina Uygulamaları
Sunum sonrası sorulan sorulara karĢı konuĢmacının verdiği cevaplardan Ģu bilgiler elde
edilmiĢtir
IĢınlanmıĢ gıdalar organik uumlruumln olarak kabul edilmez Bu nedenle ıĢın goumlrmuumlĢ gıdalar organik
uumlruumln sertifikası alamazlar
IĢınlanacak olan gıdaların ıĢınlamaya uygun Ģekilde ambalajlanması gerekmektedir Bu
nedenle ıĢınlama yapılacak tesisin teknik Ģartlarına uygun ambalaj materyali kullanılmalıdır
IĢınlama etkisi sadece gıdalar uumlzerinde bulunan mikroorganizmalar karĢı olmaktadır Burada
farklı tuumlrdeki mikroorganizmalara karĢı farklı dozların uygulanması gerekmektedir Tuumlm
mikroorganizmalar ıĢınlamadan etkilenmektedirler Gıdaların uumlzerinde bulunan ve
mikroorganizmalar tarafından uumlretilen toksik maddelere karĢı ıĢınlamanın bir etkisi henuumlz
saptanmamıĢtır
IĢınlama uygulamaları sadece iyi uygulama tekniklerine goumlre ( HACCP) uumlretilmiĢ gıdalar
uygulanır Uumlruumlnuumln uumlretildiği tesisteki mikroorganizma populasyonunun iyi bilinmesi ve izlenmesi
gerekir Ġyi uumlretim uygulamalarına goumlre uumlretimi yapılmayan ve mikroorganizma yuumlkuuml bu nedenle
artmıĢ olan gıdalarda ıĢınlama yapılmaz Ayrıca ıĢınlama sterilizasyon amacıyla da kullanılamaz
Tuumlrkiyersquode Gıda Hijyen Standartları
Bu sunum Koruma Kontrol Genel Muumlduumlr yardımcısı Prof Dr Nevzat Artık tarafından
gerccedilekleĢtirildi Sunumda Ģu bilgiler verildi
Gıda hijyeni ve gıda guumlvenliği konusunda Tarım Bakanlığının Avrupa Birliği ile yuumlruumlttuumlğuuml
muumlzakereler sırasında Tuumlrkiye‟nin ccedilıkarları korunmakta ve bu konuda sıkı pazarlıklar
yapılmaktadır Tuumlrkiye‟deki gıda hijyeni ve denetimi konusundaki yasal mevzuat ve pratik
uygulamalar bir ccedilok Avrupa uumllkesinin ilerisindedir
Genel Muumlduumlrluumlk tuumlm gıda sektoumlruumlnuuml kapsayan Hijyen kılavuzları hazırlamıĢtır Siyah Ccedilay ile
ilgili hijyen kılavuzu ldquoCcedilay ve Aromatik Bitkiler Hijyen Kılavuzurdquo iccedilerisinde bulunmaktadır
IĢınlanmıĢ Gıdaların Tespiti
Bu konudaki sunum TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuuml Gıda Birimi personeli Gıda
Muumlhendisi Yakup Erel tarafından yapıldı
Gıda ıĢınlama iĢleminin ticari hale gelmesi ıĢınlanmıĢ gıdaların ticaret hacminin artması bu
konuda farklı uumllkelerde farklı uygulamaların bulunması ve tuumlketici talepleri nedeniyle ıĢınlanmıĢ
gıdaların tespiti ve tespit youmlntemleri oumlnemli hale gelmiĢtir ġu amaccedillarla ıĢınlanmıĢ gıdalar tespit
edilmektedir
- IĢınlanmıĢ gıdaların ekonomik bir değer ifade etmesi
- GeliĢen gıda iĢleme tekniklerinin bir arada kullanılması
- Etiketlemenin doğru ve accedilık bir Ģekilde yapılması zorunluluğu
- Etikete uygunluğun denetlenmesi
- Tuumlketicinin doğru ve yeterli bir Ģekilde bilinccedillendirilmesi
Gıda ıĢınlaması uygulanmıĢ uumlruumlnlerin tespit edilmesinde genel bir geccedilerliliği olan ve tuumlm
uumlruumlnlerde uygulanabilecek bir youmlntem henuumlz geliĢtirilmemiĢtir Gıdaların kimyasal ve fiziksel
yapısına bağlı olarak farklı yapıdaki gıdalara uygulanan farklı youmlntemler bulunmaktadır Bu
youmlntemlerin esası ıĢınlama uygulanmıĢ gıdaların yapısında meydana gelmiĢ olan rayolitik ( ıĢınlama
sonucu ıĢınlamaya oumlzguuml oluĢan uumlruumlnler) uumlruumlnlerin tespitine dayanmaktadır Bu tespitlerde Avrupa
Standardizasyon Komitesi (CEN) tarafından benimsenen standart youmlntemler kullanılmaktadır
FĠZĠKSEL METOTLAR
- Termoluminesans metodu ( Baharatlar aromatik bitkiler deniz uumlruumlnleri sebze meyve ve
tahıllar)
- UyarılmıĢ Optik Luminesans (Baharatlar aromatik bitkiler deniz uumlruumlnleri)
- Elektron Spin Rezonans ( Kemik iccedileren gıdalar taze meyve kabuklu yemiĢler
kurutulmuĢ sebze ve meyveler vb)
- Viskozimetre( Karabiber tarccedilın yenibahar)
- Impedans( Patates)
KĠMYASAL METOTLAR
- Uzun Zincirli Hidrokarbonların Tespiti ( Piliccedil sığır eti yumurta balık avokado)
- 2-Alkil siklo butanonların tespiti (Piliccedil sığır eti yumurta deniz uumlruumlnleri)
- o-Trozin tespiti ( Piliccedil deniz uumlruumlnleri)
- Peroksit tayini ( Piliccedil sığır eti)
- Gaz OluĢumu Tespiti ( DondurulmuĢ piliccedil)
DNA METOTLARI
- DNA Komet-Test ( Piliccedil sığır eti balık deniz uumlruumlnleri meyve ve sebzeler)
- Mitokondrial DNA Tespiti ( Piliccedil sığır eti alabalık)
BĠYOLOJĠK YOumlNTEMLER
- Ccedilimlenme tekniği ( Sitrus meyveleri kiraz elma tahıllar)
MĠKROBĠYOLOJĠK YOumlNTEMLER
- DEFTAPC Youmlntemi ( Baharatlararomatik bitkiler piliccedil)
- LALGNB youmlntemi ( Piliccedil)
ĠMMUNOLOJĠK YOumlNTEMLER
- 2-Alkil siklo butanonların tespiti ( Piliccedil)
- Dihidrotimidin tespiti ( tahıllar)
- Protein denatuumlrasyonu ( Yumurta akı)
IĢın uygulanmıĢ gıdaların tespiti TAEK SANAEM laboratuarlarında uumlcret karĢılığında
yapılmaktadır
Ġkinci Oturum
Ġkinci oturum seminerin oumlğleden sonraki boumlluumlmuumlnde yapıldı Oturumda toplam doumlrt sunum
yapıldı Oturum baĢkanlığını 19 Mayıs Uumlniversitesi Veterinerlik Fakuumlltesi Oumlğretim Goumlrevlisi Prof
Dr Nurcan Ccediletinkaya yaptı
Gıda IĢınlamasının Saniteri ve Fitoseniteri Amaccedillı Kullanımı
Bu sunum TAEK SANAEM uygulama Boumlluumlmuuml Gıda Birimi uzmanlarından Dr Erhan Ġccedil
tarafından yapıldı Sunumda Ģu bilgiler verildi
GeliĢmekte olan uumllkelerin birccediloğunda boumlceklenme nedeniyle bir ccedilok gıda kayıpları ortaya
ccedilıkmaktadır Hasat sonrası boumlceklenme nedeniyle oluĢan gıda kayıpları ve kalite bozuklukları
uumlruumlnlerin ticaretini de olumsuz youmlnde etkilemektedir Hasat sonrası gıdalarda boumlceklenmenin
oumlnlenmesi iccedilin yaygın olarak kullanılan metil bromuumlr kimyasalının ozon tabakası iccedilin zararlı bir
madde olmasından dolayı Montreal protokoluuml ve Temiz Hava AntlaĢması kapsamında kullanılması
2015 yılında kesinlikle yasaklanacaktır Uluslar arası organizasyonlar bu maddenin kullanımdan
kalkmadan oumlnce insan sağlığına zararlı olmayan alternatif bir uygulamanın geliĢtirilmesinin Ģart
olduğunu bildirmiĢlerdir Bunlardan BirleĢmiĢ Milletler ccedilevre Programının oluĢturduğu komite (
UNEP-MTOC) ıĢınlamayı alternatif uygulamalardan biri olarak kabul etmiĢtir
ADB Rusya Ġngiltere Brezilya‟nın da aralarında bulunduğu 50 den fazla uumllkede gıdalara
zarar veren boumlceklerle muumlcadelede ıĢınlama teknolojisi kullanılmaktadır IĢınlama nedeniyle
meydana gelen enerji boumlceklerin DNA yapılarını ccedileĢitli geliĢme doumlnemlerinde ( yumurta larva
pupa vb) etkileyerek gıdalar uumlzerinde geliĢmelerini oumlnlemekte ve yok olmalarını sağlamaktadır
ABD bdquode bu youmlntemin etkili olduğunun kabul edilebilmesi iccedilin uygulama yapılan 100000
boumlcekten hiccedilbir ccedilıkıĢ olmaması ve 95 guumlvenlik duumlzeyinde 999968 etkinliğin goumlsterilmesi
gerekmektedir Yapılan pratik uygulamalarda bu etkinliğin sağlandığının ispatlanmasından dolayı
oumlzellikle tahıl uumlruumlnlerinde boumlceklenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulanmaktadır
IĢınlamanın karantina amaccedillı kullanımı da gittikccedile artan bir uygulamadır Meyve kalitesi
accedilısından bakıldığında ıĢınlamanın karantina amaccedillı kullanılması metil bromuumlr kimyasalına karĢı
iyi bir alternatiftir Bu uygulama en iyi ve etkili Ģekilde elma kiraz papaya ve uumlzuumlmsuuml meyveler ile
sitrus meyvelerinde kullanılmaktadır Ccedilok duumlĢuumlk dozlardaki ıĢınlama ile bu meyvelerde bulunan
meyve sinekleri ve diğer boumlceklerin bulaĢmaları oumlnlenebilmektedir Bunun yanında ithalat ve
ihracatı yapılan bir ccedilok taze sebze ve meyvede zarar yapan meyve sinekleri ve diğer bazı zararlılar
iccedilin tavsiye edilen ıĢınlama dozları tespit edilmiĢtir
Sunumun sonunda Dr Erhan Ġccedil ıĢınlamanın gıdaların kimyasal yapıları uumlzerindeki etkileri
konusunda ( proteinler vitaminler polifenolik bileĢikler vb) araĢtırmaların devam ettiğini ve bu
konuda daha ccedilok ccedilalıĢma yapılması gerektiğini bildirdi
242 Gıda IĢınlamada Yasal Duumlzenlemeler ve Ticari Uygulamalar
Bu sunum oturum baĢkanı 19 Mayıs uumlniversitesi Veterinerlik fakuumlltesi oumlğretim goumlrevlisi Prof
DrNurcan Ccediletinkaya tarafından yapıldı Nurcan Ccediletinkaya uzun yıllar TAEK buumlnyesinde ccedilalıĢmıĢ
ve Tuumlrkiye‟de gıda ıĢınlama youmlnteminin yasal altyapı ccedilalıĢmalarında bulunmuĢ ve bu konudaki
youmlnetmeliğin ccedilıkartılmasında fiili olarak ccedilalıĢmıĢ bir uzmandır ProfNurcan Ccediletinkaya sunumunda
Ģu bilgileri verdi
Gıda ıĢınlama prensiplerinin belirlenmesi ile ilgili ccedilalıĢmalar 1940 yılında baĢlamıĢtır Bu
konudaki ccedilalıĢmalara geliĢmiĢ uumllkeler 1950 yılında geliĢmekte olan uumllkeler de 1960 yılında
baĢlamıĢlardır Ulusal ve uluslar arası yasal duumlzenlemeler 1980 yıllarında baĢlamıĢtır Halen bu
konuda ulusal yasal duumlzenlemelerini tamamlayamayan uumllkeler bulunmaktadır
Kodeks Alimentarus tarafından ıĢınlanmıĢ gıdalarla ilgili olarak yayınlanmıĢ ve uygulanmakta
olan baĢlıca uluslar arası standartlar Ģunlardır
- CX STAN 106-1983 IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel standardı
- CX STAN 160-1983 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ- IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel
standardı
- CACRCP 19- 1979 Radyasyon prosesinde takip edilmesi tavsiye edilen uluslar arası
kurallar
- CACRCP 19- 1979 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ olan-Radyasyon prosesinde takip edilmesi
tavsiye edilen uluslar arası kurallar
- CX STAN1 -1985 Rev1-1991 Rev2-1999 PaketlenmiĢ gıdaların etiketlenmesiyle ilgili
kodeks genel standardı
- CACRCP 1-1969 Rev3-1997 Gıda hijyeninin genel prensipleri ve uygulaması
konusunda uluslar arası tavsiyeler
Duumlnyada halen yaklaĢık 50 uumllkede ıĢınlanmıĢ en az bir gıda iccedilin onay verilmiĢtir IĢınlaması
yasal olarak kabul edilmiĢ bir ccedilok gıda uumllkelere goumlre tek tek sınıflandırılarak onaylanmıĢ olup bu
gıdaların sayısı 40 tan fazladır (Ġngiltere ABD Meksika ġili Tuumlrkiye ve Ccedilin gıda gruplarına goumlre
ıĢınlamaya oumlnem vermiĢtirBrezilya iyi iĢleme uygulamalarının (GMP) bir parccedilası olarak ıĢınlamaya
onay vermiĢtir Duumlnyada halen yaklaĢık 200 civarında ıĢınlama tesisi faaliyet goumlstermektedir
Avrupa Birliği uumllkelerinde Avrupa Komisyonu(EC) tarafından lisanslanmıĢ toplam 18 adet
ıĢınlama tesisi bulunmaktadır Avrupa Birliği uumlye uumllkeler dıĢında 5 adet ıĢınlama tesisinde
ıĢınlanmıĢ gıdaların birlik uumllkelerinde ki ticaretine onay vermiĢtir Bu tesislerden bir tanesi de
Gamma-Pak buumlnyesinde bulunmaktadır
Duumlnyadaki yasal uygumlalar ıĢınlanmıĢ gıda ambalajları uumlzerinde ıĢınlama iĢlemi yapıldığına
dair ldquoıĢınlanmıĢtırrdquo veya ldquoıĢınlama iĢlemi uygulanmıĢtırrdquo Ģeklinde uyarı bulundurulmasını zorunlu
kılarken uumllkemizde ccedilıkarılan youmlnetmelik hem bu tuumlr bir ifadenin hem de ıĢınlamanın semboluuml olan
ldquoradurardquo ambleminin (EK-2) paket uumlzerinde bulundurulmasını zorunlu kılmaktadır
Gıda bileĢenlerinden biri iccedilin ıĢınlama iĢlemi uygulandığı zaman ambalaj uumlzerinde ıĢınlama
iĢlemi uygulanan bileĢen iccedilin ıĢınlama yapılmıĢtır uyarısının yazılması zorunludur
Gıda ıĢınlamasında kullanılacak doz miktarı oumlnemlidir IĢınlama iĢleminden oumlnce gıdalara
uygulanacak doz miktarının hesaplanması gerekmektedir Doz IĢınlanan gıdanın birim kuumltlesinde
absorblanan radyasyon enerjisi miktarı anlamına gelmektedir IĢınlama iĢleminde doz birimi olarak
kGy ( Klogrey) kullanılır Bu IĢınlanan gıdanın 1 kg bdquoı baĢına absorblanan ortalamam radyasyon
enerjisinin kilojul olarak miktarını verirHangi gıdaya ne kadar ıĢınlama iĢlemi uygulayan uumllkeler
uygulanacak doz miktarının tespiti iccedilin teknolojik amaccedil terimini geliĢtirmiĢler ve kullanmaya
baĢlamıĢlardır Bu istenen sonucun elde edilebilmesi iccedilin hiccedilbir sınırlama olmadan gerektiği kadar
dozun kullanılması demektir Uumllkemizdeki yasal mevzuat ise kullanılabilecek maksimum doz
miktarını 10 kGy olarak sınırlamıĢtır
Gıda IĢınlama Tesisleri ve Proses Youmlntemleri
Gıda ıĢınlamam tesisleri ve prosesleri hakkında bilgilerin verildiği bu sunum Gamma-Pak
Genel Muumlduumlruuml Dr Hasan Aklan tarafından verildi
Duumlnyada faaliyet halinde bulunan gıda ıĢınlama uumlnitelerinde farklı teknolojiler
kullanılmaktadır Bu arada radyasyon kaynağı olarak ta farklı maddeler kullanılmaktadır Bunlardan
en yaygın olanlarıGama ıĢınları X- ıĢınları ve Elektron hızlandırıcılardır
Gamma-pak buumlnyesinde ıĢınlama amacıyla gama ıĢınları kullanılmaktadır Gama ıĢınlarının
elde etmek iccedilin de Co60
maddesi kullanılmaktadır Genel olarak gama ıĢınları tuumlm
mikroorganizmalar uumlzerinde etkili olurken amaccedillanan teknolojik hedef iccedilin farklı
mikroorganizmalar iccedilin farklı dozlar kullanılmaktadır
Gıda ıĢınlama iĢleminde gıdaların ambalajlanması amacıyla kullanılan materyallerde
oumlnemlidir Bu amaccedilla ıĢınlama iĢlemine dayanıklı ambalaj malzemeleri kullanılmaktadır Genelde
yapılan ccedilalıĢmalarda kullanılan ambalaj malzemesi iccedilin uygulanabilecek maksimum doz miktarları
tespit edilmiĢ olup bunlar Ģu Ģekildedir
Ambalaj Malzemesi Uygulanacak Maksimumu Doz(kGy)
Nitro seluumlloz 10
Glassine paper 10
Mum kaplı karton 10
Polietilen film 10
Kraft paper (sadece un iccedilin) 05
Polietilen tetra fitalat film 10
Polistren film 10
Rubber hidrokloruumlr film 10
Viniliden kloruumlr-vinil kloruumlr kopolimer 10
Naylon II 10
Etilen-vinil asetat kopolimer film 30
Bitkisel parĢomen 60
Polietilen film 60
Polietilen tetra fitalat film 60
Naylon 6 film 60
Vinil kloruumlr-vinil asetat kopolimer film 60
Akrilonitril kopolimer 60
Gamma-Pak firması aĢağıdaki alanlarda ıĢınlama iĢlemi uygulamaktadır
- Medikal uumlruumlnlerin sterilizasyonu (ameliyat eldivenleri serum setleri iğneler vs)
- Ambalaj malzemelerinin sterilizasyonu (plastik torbalar kağıt torbalar plastik tuumlpler ilaccedil
ĢiĢeler vs)
- Gıdalar( baharatlar et uumlruumlnleri su uumlruumlnleri aromatik bitkiler vs)
- Bahccedilıvanlık uumlruumlnleri( toprak ve guumlbre karıĢımları gibi)
- Hayvan yiyecekleri
- ArĢiv ve antikaların korunması
- Ağaccedil uumlruumlnlerinin sertleĢtirilmesi
- Plastiklerin parccedilalanması
- Hastane atıklarının mikroplardan arındırılması
Gıda IĢınlamasının Uygulama ve Maliyetleri
Bu sunum Gamma-pak firması youmlneticilerinden Mehmet YalccedilıntaĢ tarafından gerccedilekleĢtirildi
Sunumda ıĢınlamanın gıda uumlzerindeki maliyeti ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı tuumlketicilerin eğilimleri
konusunda yapılan anket ccedilalıĢmaları hakkında bilgi verildi
Gıda ıĢınlamasında amaccedillanan teknolojik hedef ile maliyet konusuna dikkat edilmesi
gerekmektedir Mesela patates iccedilin ccedilimlenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulaması pahalı
bir youmlntemdir Maliyetleri ccedilok arttırır Ama uumllkemizde de oldukccedila fazla miktarda uygulanan
baharatların ıĢınlanması pahalı bir youmlntem değildir
Bitkisel ccedilaylarda ıĢınlamanın maliyeti 30-40 ykrkg‟ dır Bakliyatlarda 40-80 avroton
kuruyemiĢlerde 150-200 avroton baharatlarda ise 25-30 avroton‟dur
IĢınlama maliyetleri konusunda TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuumlnuumln internette
yayınlanan 2007 yılı enduumlstriyel ıĢınlama hizmetleri fiyat listesine goumlre (EK-3) 04-06 grcm3
yoğunluğundaki gıdalar iccedilin 10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin istenen uumlcretin 130 YTLm3
olduğu
belirtilmektedir TAEK SANEM Uygulama Boumlluumlmuuml fiyatlarına goumlre ortalama 500 voluumlm değerine
sahip siyah ccedilaylarda ıĢınlama maliyetlerinin de yapılan hesaplamalara goumlre en az 75Ykr olacağı
tespit edilmiĢtir Bu maliyetlere uumlruumlnuumln ıĢınlama tesisine nakliyesi dahil edilmemiĢtir
3 SONUCcedil
Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin uygulanan ıĢınlama youmlntemi uumllkemizde
henuumlz yeterince tanınmamıĢ ve yaygın Ģekilde kullanım alanı bulamamıĢtır Bunun nedeni bu
teknolojiyi uygulayan firma sayısının az ve belli merkezlerde olmasıdır Ayrıca ıĢınlama
teknolojisindeki ldquoıĢınrdquordquoradyasyonrdquo ldquodozrdquo gibi terimlerin halkta tedirginlik uyandırmakta ve bu
nedenle ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı bir ccedilekingenlik uyandırmaktadır
Gıda ıĢınlama youmlntemi sunumlarda verilen bilgilere goumlre bu amaccedilla kullanılan diğer
youmlntemler kadar guumlvenli ve tuumlketici sağlığı accedilısından olumsuz hiccedilbir etki goumlstermeyen bir
youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Uluslar arası ticarette gerekli Ģartları sağlamak koĢuluyla bir engel
teĢkil etmez
Gıda ıĢınlama youmlnteminin kullanılması iccedilin iyi araĢtırma yapılıp gerccedilekten kullanılması
gerekiyorsa uygulanması gerekmektedir Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin
baĢka bir alternatif olmadığı zaman veya diğer kullanım amaccedillarına goumlre gerekli olduğu zaman
rahatlıkla uygulanabilecek bir youmlntemdir Burada uygulama sonucundaki maliyetler dikkate
alınmalı ve maliyet artıĢlarının pazarlamayı etkileyecek sevide olması durumunda baĢka
alternatifler denenmelidir
Siyah ve yeĢil ccedilay uumlruumlnleri accedilısından gıda ıĢınlama youmlnteminin değerlendirilmiĢ ve Ģu
sonuccedillara varılmıĢtır
Gıda ıĢınlama youmlntemi iyi iĢleme uygulamaları (GMP) youmlnteminin bir parccedilası olarak
uygulanabilmektedir Ġyi iĢleme uygulamalarına aykırı olarak uumlretilen bir gıdanın mikroorganizma
yuumlkuumlnuumln azaltılması amacıyla ıĢınlama uygulaması yasal değildir Ccedilay uumlretiminde iyi iĢleme
tekniklerinin uygulanması sonucunda son uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln yok veya ccedilok az
olacağı accedilıktır Ccediluumlnkuuml bu Ģekildeki bir uygulama sonucunda son uumlruumlndeki nem oranı 2-4 su
aktivitesi değeri ise 02-03 civarında olacaktır Ayrıca uumlretim esnasında hijyen kurallarının ve
HACCP gibi youmlnetim sistemlerinin uygulanması dıĢardan mikroorganizma bulaĢmasını minimum
seviyede tutacaktır Bu Ģekilde uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuuml Tarım ve KoumlyiĢleri Bakanlığı
Koruma Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından yayınlanan ldquoMikrobiyolojik Kriterler Tebliğirdquo nin
EK- 9 maddesinde belirtilen siyah ccedilaylardaki mikrobiyolojik değerlere uygunluk
sağlayacaktır(EK-4)
Yapılan literatuumlr taramalarında siyah ccedilayda ıĢın uygulamasının kalite bileĢikleri uumlzerindeki
etkileri konusunda bilgilere de ulaĢılmıĢtır Bu konuda yurt dıĢında yapılan bir ccedilalıĢmada 10 kGy
gama ıĢını uygulanan ccedilaylardaki TF miktarında 12 aylık suumlre sonunda 7 lik bir kayıp meydana
gelirken ıĢın uygulanmayan ccedilaylarda TF değerinde 22 lik bir kayıp oluĢtuğu goumlzlenmiĢtir ( J
Thomas RSSenthil RRaj Kumar ve AKA Mandal ldquoInduction Of Gamma Irradiation On
Stability Of Stored Black Teas= Gama IĢını Uygulamasının Depolanan Siyah Ccedilayların Stabilitesi
Uumlzerindeki Etkilerirdquo)
EKLER
EK-1
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
GIDA IġINLAMA YOumlNETMELĠĞĠ
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği Yayımlandığı RGazete 06111999-23868
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
Yayımlandığı RGazete 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
Yayımlandığı RGazete 19122003-25321
BĠRĠNCĠ BOumlLUumlM
Amaccedil Kapsam Dayanak ve Tanımlar
Amaccedil
Madde 1- Bu Youmlnetmeliğin amacı gıda ışınlama tesislerinin kurulması ile bu tesislere lisans
verilmesini gıda maddelerinin uumlretiminde kullanılan her tuumlrluuml ham ve yardımcı maddeler ile
mamul ve yarı mamul gıda maddelerinin tekniğine uygun olarak ışınlanmasını ışınlanmış gıdaların tuumlketime arzı denetlenme esas ve usullerini belirlemektir
Kapsam
Madde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerini ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların tuumlketimine ilişkin lisans izintescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Hukuki dayanak
Madde 3- Bu Youmlnetmelik 560 sayılı Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun
Huumlkmuumlnde Kararname‟nin 45671213 ve 15 inci maddeleri ile 2690 sayılı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır
Madde 4- Bu Youmlnetmelikte geccedilen
Boumlceklenmeyi oumlnlemek Gıda maddelerinde bulunan boumlcek yumurta ve larvalarının canlılık ve uumlreme faaliyetlerinin yok edilmesi veya azaltılarak etkisiz hale getirilmesini
Doz Işınlanan gıdanın birim kuumltlesinde absorbladığı radyasyon enerjisinin miktarını
Dozimetri Doz ve doz hızının kGysaat olarak standardize edilmiş metotlarla oumllccediluumllmesini
Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını
Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin
tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina
ve eklerini
IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını
Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını
MeV Milyon elektron volt enerji birimini
Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti
Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği
noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz
miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum
dozların ortalamasını
TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu
ifade eder
ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM
Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği
Gıda ıĢınlama esasları
Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir
c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler
IĢınlama dozu
Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla
girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir
Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir
Yeniden ıĢınlama
Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin
Tescil ve Ġstihdam
IĢın kaynakları
Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir
a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları
b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları
c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar
IĢınlama tesisleri ve istihdam
Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin
gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde
a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur
b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının
tutulması ve muhafazası zorunludur
Lisans izin ve tescil
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun
bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili
huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi
Kalite temini
Madde 11- Kalite temini iccedilin
a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur
b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur
c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve
ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir
d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir
Belgeleme
Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt
bulundurulur Bu kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir
Etiketleme
Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası
b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin
yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı
c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı
d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda
olduğu
e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması
Depolama
Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır
BEġĠNCĠ BOumlLUumlM
CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler
IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti
Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti
uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır
IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı
Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998
tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır
Denetim ve yaptırımlar
Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK
tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki
kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır
Yuumlruumlrluumlk
Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-1
GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI
GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)
Minimum Maksimum
Grup1-Soğanlar koumlkler ve
yumrular
Depolama sırasında
filizlenme ccedilimlenme ve
tomurcuklanmayı oumlnlemek
02
Grup 2- Taze meyve ve sebzeler
(Grup 1‟in dışındakiler )
a)Olgunlaşmayı
geciktirmek
b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
d) Karantina kontroluuml
(x)
10
10
25
10
Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş
hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler
yağlı tohumlar
baklagillerkurutulmuş sebzeler ve
kurutulmuş meyveler
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Mikroorganizmaları
azaltmak
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
10
50
50
Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz
hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (
taze veya dondurulmuş)
dondurulmuş kurbağa bacağı
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
50
30
20
Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile
bunların uumlruumlnleri ( taze veya
dondurulmuş)
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
70
30
30
Grup 6- Kuru sebzeler
baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve
bitkisel ccedilaylar
a) Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek
(x) 100(xxx)
10
Grup 7- Hayvansal orijinli
kurutulmuş gıdalar
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Kuumlflerin kontroluuml
10
30
(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir
(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir
(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır
EK -2
GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml
Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan
ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir
ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir
c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir
d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır
e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz
f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair
Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum
ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo
MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir
d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri
Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo
MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu
kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi
e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar
h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş
belirtilirrdquo
MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası verilir
b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya
ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur
Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde
ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır
Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler
uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler
ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır
e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda
maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır
Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir
f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır
g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir
h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma
belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir
ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo
MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir
ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır
a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır
b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen
kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo
MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir
MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve
diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir
ldquoAvrupa Birliğine uyum
Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye
Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri
ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo
Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde
gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-3
GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR
1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir
A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise
B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa
C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise
D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz
2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir
A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması
B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya
geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması
C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması
D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo
EK-4
ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI
1DOZĠMETRĠ
Genel Ortalama Soğrulan Doz
10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli
olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm
radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır
Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır
Burada
M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi
p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk
d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz
dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı
Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin
uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki
dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz
değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur
Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve
maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve
maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir
Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)
değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur
Bu durumlarda
2 ĠġLEMLER
21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak
ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz
noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir
22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır
23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri
yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir
referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve
maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
Gıdalardaki Patojenler ve Ġndirgeme Metotları
Oturum baĢkanı Prof Dr Kadir Halkman tarafından gerccedilekleĢtirilen bu sunumda gıdalarda
bulunan baĢlıca patojen mikroorganizmalar ve bunların gıdalardan temizlenme youmlntemleri anlatıldı
Duumlnyada henuumlz kaccedil tuumlr mikroorganizma bulunduğu kesin olarak tespit edilememiĢtir Bu
sayının oldukccedila fazla olduğu tahmin edilmektedir Bu kadar fazla sayıdaki mikroorganizma
iccedilerisinden sadece 10-15 tanesi gıda kaynaklı bulaĢmalar nedeniyle insanlarda hastalık meydana
getirmektedir
Gıda kaynaklı bulaĢma yoluyla insanlarda hastalıklara neden olan baĢlıca mikroorganizma
tuumlrleri Ģunlardır
- Campylobacter
- Salmonella
- Shigella
- Clostr perf
- Staph Aureus
- EColi O157H7
- Yers enterocolitica
- Bacillus cerius
- Vibrio
- Listeria mono
Duumlnya‟da ve Tuumlrkiye‟de gıda kaynaklı bulaĢmalar nedeniyle meydana gelen mikrobiyolojik
vakalar hakkındaki kayıtlar yetersiz olduğundan bu konuda yeterli istatistiksel veri elde
edilememiĢtir Bu konuda en sağlıklı kayıtların tutulduğu ABD‟de sayı yılda 76 milyon vakadır Bu
sayının gerccedilek vaka sayısının 10‟unu ifade ettiği duumlĢuumlnuumllmektedir
Uumllkemizde ise Hacettepe Uumlniversitesinde yapılana bir ccedilalıĢmada gıda kaynaklı
mikroorganizma bulaĢmalarıyla meydana gelen vaka sayısının yılda 50000 olduğu tahmin
edilmektedir
Gıdalarda mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin eskiden beri ccedileĢitli youmlntemler
uygulanmaktadır Bunların baĢlıcaları Ģunlardır
- Soğutma
- Dondurma
- Kurutma
- Kimyasal Madde uygulaması ( Metil bromuumlr)
- Filtrasyon
- Diğer youmlntemler ( Karbondioksit uygulaması yuumlksek basınccedil vb)
Yukarıda sayılan bu indirgeme metotları gıdaların kimyasal yapısına bağlı olarak farklı
gıdalara farklı metotlar Ģeklinde ve gıdalardaki bozulma miktarını minimum seviyede tutacak tarzda
uygulanmaktadır Kimyasal madde kullanılarak mikroorganizmaların indirgenmesi youmlntemi
gıdalarda kalıntı bıraktığı iccedilin tuumlketiciler tarafından kolay kabul edilmez Uumlstelik bu amaccedilla
kullanılan baĢlıca kimyasal olan metil bromuumlruumln kullanılması 2015 yılından itibaren
yasaklanacaktır
IĢınlama youmlntemiyle gıdalarda mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması halen Duumlnya‟da ve
Tuumlrkiye‟de kullanılan alternatif bir youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Radyasyona neden olmaz ( Sadece
Suumlt ve suumlt uumlruumlnlerinde radyasyona neden olur) Gıda uumlzerinde bulunan mikroorganizmaların DNA
zincirlerini kırarak yok olmalarını sağlar Bu youmlntemin bozulmuĢ gıdalara uygulanması yasaktır
Gıda ıĢınlama youmlntemi sadece iyi uumlretim teknikleri uygulanmıĢ gıdalara yapılır IĢınlamadan sonra
HACCP kuralları uygulanarak tekrar kontaminasyonun oumlnlenmesi gerekmektedir Gıda ıĢınlaması
ccedileĢitli amaccedillar iccedilin uygulanabilir
- Fitosaniteri Boumlceklenmenin oumlnlenmesi ( tahıllarda)
- Saniteri Patojen mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması ( et uumlruumlnleri baharat vb)
- Karantina Uygulamaları
Sunum sonrası sorulan sorulara karĢı konuĢmacının verdiği cevaplardan Ģu bilgiler elde
edilmiĢtir
IĢınlanmıĢ gıdalar organik uumlruumln olarak kabul edilmez Bu nedenle ıĢın goumlrmuumlĢ gıdalar organik
uumlruumln sertifikası alamazlar
IĢınlanacak olan gıdaların ıĢınlamaya uygun Ģekilde ambalajlanması gerekmektedir Bu
nedenle ıĢınlama yapılacak tesisin teknik Ģartlarına uygun ambalaj materyali kullanılmalıdır
IĢınlama etkisi sadece gıdalar uumlzerinde bulunan mikroorganizmalar karĢı olmaktadır Burada
farklı tuumlrdeki mikroorganizmalara karĢı farklı dozların uygulanması gerekmektedir Tuumlm
mikroorganizmalar ıĢınlamadan etkilenmektedirler Gıdaların uumlzerinde bulunan ve
mikroorganizmalar tarafından uumlretilen toksik maddelere karĢı ıĢınlamanın bir etkisi henuumlz
saptanmamıĢtır
IĢınlama uygulamaları sadece iyi uygulama tekniklerine goumlre ( HACCP) uumlretilmiĢ gıdalar
uygulanır Uumlruumlnuumln uumlretildiği tesisteki mikroorganizma populasyonunun iyi bilinmesi ve izlenmesi
gerekir Ġyi uumlretim uygulamalarına goumlre uumlretimi yapılmayan ve mikroorganizma yuumlkuuml bu nedenle
artmıĢ olan gıdalarda ıĢınlama yapılmaz Ayrıca ıĢınlama sterilizasyon amacıyla da kullanılamaz
Tuumlrkiyersquode Gıda Hijyen Standartları
Bu sunum Koruma Kontrol Genel Muumlduumlr yardımcısı Prof Dr Nevzat Artık tarafından
gerccedilekleĢtirildi Sunumda Ģu bilgiler verildi
Gıda hijyeni ve gıda guumlvenliği konusunda Tarım Bakanlığının Avrupa Birliği ile yuumlruumlttuumlğuuml
muumlzakereler sırasında Tuumlrkiye‟nin ccedilıkarları korunmakta ve bu konuda sıkı pazarlıklar
yapılmaktadır Tuumlrkiye‟deki gıda hijyeni ve denetimi konusundaki yasal mevzuat ve pratik
uygulamalar bir ccedilok Avrupa uumllkesinin ilerisindedir
Genel Muumlduumlrluumlk tuumlm gıda sektoumlruumlnuuml kapsayan Hijyen kılavuzları hazırlamıĢtır Siyah Ccedilay ile
ilgili hijyen kılavuzu ldquoCcedilay ve Aromatik Bitkiler Hijyen Kılavuzurdquo iccedilerisinde bulunmaktadır
IĢınlanmıĢ Gıdaların Tespiti
Bu konudaki sunum TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuuml Gıda Birimi personeli Gıda
Muumlhendisi Yakup Erel tarafından yapıldı
Gıda ıĢınlama iĢleminin ticari hale gelmesi ıĢınlanmıĢ gıdaların ticaret hacminin artması bu
konuda farklı uumllkelerde farklı uygulamaların bulunması ve tuumlketici talepleri nedeniyle ıĢınlanmıĢ
gıdaların tespiti ve tespit youmlntemleri oumlnemli hale gelmiĢtir ġu amaccedillarla ıĢınlanmıĢ gıdalar tespit
edilmektedir
- IĢınlanmıĢ gıdaların ekonomik bir değer ifade etmesi
- GeliĢen gıda iĢleme tekniklerinin bir arada kullanılması
- Etiketlemenin doğru ve accedilık bir Ģekilde yapılması zorunluluğu
- Etikete uygunluğun denetlenmesi
- Tuumlketicinin doğru ve yeterli bir Ģekilde bilinccedillendirilmesi
Gıda ıĢınlaması uygulanmıĢ uumlruumlnlerin tespit edilmesinde genel bir geccedilerliliği olan ve tuumlm
uumlruumlnlerde uygulanabilecek bir youmlntem henuumlz geliĢtirilmemiĢtir Gıdaların kimyasal ve fiziksel
yapısına bağlı olarak farklı yapıdaki gıdalara uygulanan farklı youmlntemler bulunmaktadır Bu
youmlntemlerin esası ıĢınlama uygulanmıĢ gıdaların yapısında meydana gelmiĢ olan rayolitik ( ıĢınlama
sonucu ıĢınlamaya oumlzguuml oluĢan uumlruumlnler) uumlruumlnlerin tespitine dayanmaktadır Bu tespitlerde Avrupa
Standardizasyon Komitesi (CEN) tarafından benimsenen standart youmlntemler kullanılmaktadır
FĠZĠKSEL METOTLAR
- Termoluminesans metodu ( Baharatlar aromatik bitkiler deniz uumlruumlnleri sebze meyve ve
tahıllar)
- UyarılmıĢ Optik Luminesans (Baharatlar aromatik bitkiler deniz uumlruumlnleri)
- Elektron Spin Rezonans ( Kemik iccedileren gıdalar taze meyve kabuklu yemiĢler
kurutulmuĢ sebze ve meyveler vb)
- Viskozimetre( Karabiber tarccedilın yenibahar)
- Impedans( Patates)
KĠMYASAL METOTLAR
- Uzun Zincirli Hidrokarbonların Tespiti ( Piliccedil sığır eti yumurta balık avokado)
- 2-Alkil siklo butanonların tespiti (Piliccedil sığır eti yumurta deniz uumlruumlnleri)
- o-Trozin tespiti ( Piliccedil deniz uumlruumlnleri)
- Peroksit tayini ( Piliccedil sığır eti)
- Gaz OluĢumu Tespiti ( DondurulmuĢ piliccedil)
DNA METOTLARI
- DNA Komet-Test ( Piliccedil sığır eti balık deniz uumlruumlnleri meyve ve sebzeler)
- Mitokondrial DNA Tespiti ( Piliccedil sığır eti alabalık)
BĠYOLOJĠK YOumlNTEMLER
- Ccedilimlenme tekniği ( Sitrus meyveleri kiraz elma tahıllar)
MĠKROBĠYOLOJĠK YOumlNTEMLER
- DEFTAPC Youmlntemi ( Baharatlararomatik bitkiler piliccedil)
- LALGNB youmlntemi ( Piliccedil)
ĠMMUNOLOJĠK YOumlNTEMLER
- 2-Alkil siklo butanonların tespiti ( Piliccedil)
- Dihidrotimidin tespiti ( tahıllar)
- Protein denatuumlrasyonu ( Yumurta akı)
IĢın uygulanmıĢ gıdaların tespiti TAEK SANAEM laboratuarlarında uumlcret karĢılığında
yapılmaktadır
Ġkinci Oturum
Ġkinci oturum seminerin oumlğleden sonraki boumlluumlmuumlnde yapıldı Oturumda toplam doumlrt sunum
yapıldı Oturum baĢkanlığını 19 Mayıs Uumlniversitesi Veterinerlik Fakuumlltesi Oumlğretim Goumlrevlisi Prof
Dr Nurcan Ccediletinkaya yaptı
Gıda IĢınlamasının Saniteri ve Fitoseniteri Amaccedillı Kullanımı
Bu sunum TAEK SANAEM uygulama Boumlluumlmuuml Gıda Birimi uzmanlarından Dr Erhan Ġccedil
tarafından yapıldı Sunumda Ģu bilgiler verildi
GeliĢmekte olan uumllkelerin birccediloğunda boumlceklenme nedeniyle bir ccedilok gıda kayıpları ortaya
ccedilıkmaktadır Hasat sonrası boumlceklenme nedeniyle oluĢan gıda kayıpları ve kalite bozuklukları
uumlruumlnlerin ticaretini de olumsuz youmlnde etkilemektedir Hasat sonrası gıdalarda boumlceklenmenin
oumlnlenmesi iccedilin yaygın olarak kullanılan metil bromuumlr kimyasalının ozon tabakası iccedilin zararlı bir
madde olmasından dolayı Montreal protokoluuml ve Temiz Hava AntlaĢması kapsamında kullanılması
2015 yılında kesinlikle yasaklanacaktır Uluslar arası organizasyonlar bu maddenin kullanımdan
kalkmadan oumlnce insan sağlığına zararlı olmayan alternatif bir uygulamanın geliĢtirilmesinin Ģart
olduğunu bildirmiĢlerdir Bunlardan BirleĢmiĢ Milletler ccedilevre Programının oluĢturduğu komite (
UNEP-MTOC) ıĢınlamayı alternatif uygulamalardan biri olarak kabul etmiĢtir
ADB Rusya Ġngiltere Brezilya‟nın da aralarında bulunduğu 50 den fazla uumllkede gıdalara
zarar veren boumlceklerle muumlcadelede ıĢınlama teknolojisi kullanılmaktadır IĢınlama nedeniyle
meydana gelen enerji boumlceklerin DNA yapılarını ccedileĢitli geliĢme doumlnemlerinde ( yumurta larva
pupa vb) etkileyerek gıdalar uumlzerinde geliĢmelerini oumlnlemekte ve yok olmalarını sağlamaktadır
ABD bdquode bu youmlntemin etkili olduğunun kabul edilebilmesi iccedilin uygulama yapılan 100000
boumlcekten hiccedilbir ccedilıkıĢ olmaması ve 95 guumlvenlik duumlzeyinde 999968 etkinliğin goumlsterilmesi
gerekmektedir Yapılan pratik uygulamalarda bu etkinliğin sağlandığının ispatlanmasından dolayı
oumlzellikle tahıl uumlruumlnlerinde boumlceklenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulanmaktadır
IĢınlamanın karantina amaccedillı kullanımı da gittikccedile artan bir uygulamadır Meyve kalitesi
accedilısından bakıldığında ıĢınlamanın karantina amaccedillı kullanılması metil bromuumlr kimyasalına karĢı
iyi bir alternatiftir Bu uygulama en iyi ve etkili Ģekilde elma kiraz papaya ve uumlzuumlmsuuml meyveler ile
sitrus meyvelerinde kullanılmaktadır Ccedilok duumlĢuumlk dozlardaki ıĢınlama ile bu meyvelerde bulunan
meyve sinekleri ve diğer boumlceklerin bulaĢmaları oumlnlenebilmektedir Bunun yanında ithalat ve
ihracatı yapılan bir ccedilok taze sebze ve meyvede zarar yapan meyve sinekleri ve diğer bazı zararlılar
iccedilin tavsiye edilen ıĢınlama dozları tespit edilmiĢtir
Sunumun sonunda Dr Erhan Ġccedil ıĢınlamanın gıdaların kimyasal yapıları uumlzerindeki etkileri
konusunda ( proteinler vitaminler polifenolik bileĢikler vb) araĢtırmaların devam ettiğini ve bu
konuda daha ccedilok ccedilalıĢma yapılması gerektiğini bildirdi
242 Gıda IĢınlamada Yasal Duumlzenlemeler ve Ticari Uygulamalar
Bu sunum oturum baĢkanı 19 Mayıs uumlniversitesi Veterinerlik fakuumlltesi oumlğretim goumlrevlisi Prof
DrNurcan Ccediletinkaya tarafından yapıldı Nurcan Ccediletinkaya uzun yıllar TAEK buumlnyesinde ccedilalıĢmıĢ
ve Tuumlrkiye‟de gıda ıĢınlama youmlnteminin yasal altyapı ccedilalıĢmalarında bulunmuĢ ve bu konudaki
youmlnetmeliğin ccedilıkartılmasında fiili olarak ccedilalıĢmıĢ bir uzmandır ProfNurcan Ccediletinkaya sunumunda
Ģu bilgileri verdi
Gıda ıĢınlama prensiplerinin belirlenmesi ile ilgili ccedilalıĢmalar 1940 yılında baĢlamıĢtır Bu
konudaki ccedilalıĢmalara geliĢmiĢ uumllkeler 1950 yılında geliĢmekte olan uumllkeler de 1960 yılında
baĢlamıĢlardır Ulusal ve uluslar arası yasal duumlzenlemeler 1980 yıllarında baĢlamıĢtır Halen bu
konuda ulusal yasal duumlzenlemelerini tamamlayamayan uumllkeler bulunmaktadır
Kodeks Alimentarus tarafından ıĢınlanmıĢ gıdalarla ilgili olarak yayınlanmıĢ ve uygulanmakta
olan baĢlıca uluslar arası standartlar Ģunlardır
- CX STAN 106-1983 IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel standardı
- CX STAN 160-1983 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ- IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel
standardı
- CACRCP 19- 1979 Radyasyon prosesinde takip edilmesi tavsiye edilen uluslar arası
kurallar
- CACRCP 19- 1979 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ olan-Radyasyon prosesinde takip edilmesi
tavsiye edilen uluslar arası kurallar
- CX STAN1 -1985 Rev1-1991 Rev2-1999 PaketlenmiĢ gıdaların etiketlenmesiyle ilgili
kodeks genel standardı
- CACRCP 1-1969 Rev3-1997 Gıda hijyeninin genel prensipleri ve uygulaması
konusunda uluslar arası tavsiyeler
Duumlnyada halen yaklaĢık 50 uumllkede ıĢınlanmıĢ en az bir gıda iccedilin onay verilmiĢtir IĢınlaması
yasal olarak kabul edilmiĢ bir ccedilok gıda uumllkelere goumlre tek tek sınıflandırılarak onaylanmıĢ olup bu
gıdaların sayısı 40 tan fazladır (Ġngiltere ABD Meksika ġili Tuumlrkiye ve Ccedilin gıda gruplarına goumlre
ıĢınlamaya oumlnem vermiĢtirBrezilya iyi iĢleme uygulamalarının (GMP) bir parccedilası olarak ıĢınlamaya
onay vermiĢtir Duumlnyada halen yaklaĢık 200 civarında ıĢınlama tesisi faaliyet goumlstermektedir
Avrupa Birliği uumllkelerinde Avrupa Komisyonu(EC) tarafından lisanslanmıĢ toplam 18 adet
ıĢınlama tesisi bulunmaktadır Avrupa Birliği uumlye uumllkeler dıĢında 5 adet ıĢınlama tesisinde
ıĢınlanmıĢ gıdaların birlik uumllkelerinde ki ticaretine onay vermiĢtir Bu tesislerden bir tanesi de
Gamma-Pak buumlnyesinde bulunmaktadır
Duumlnyadaki yasal uygumlalar ıĢınlanmıĢ gıda ambalajları uumlzerinde ıĢınlama iĢlemi yapıldığına
dair ldquoıĢınlanmıĢtırrdquo veya ldquoıĢınlama iĢlemi uygulanmıĢtırrdquo Ģeklinde uyarı bulundurulmasını zorunlu
kılarken uumllkemizde ccedilıkarılan youmlnetmelik hem bu tuumlr bir ifadenin hem de ıĢınlamanın semboluuml olan
ldquoradurardquo ambleminin (EK-2) paket uumlzerinde bulundurulmasını zorunlu kılmaktadır
Gıda bileĢenlerinden biri iccedilin ıĢınlama iĢlemi uygulandığı zaman ambalaj uumlzerinde ıĢınlama
iĢlemi uygulanan bileĢen iccedilin ıĢınlama yapılmıĢtır uyarısının yazılması zorunludur
Gıda ıĢınlamasında kullanılacak doz miktarı oumlnemlidir IĢınlama iĢleminden oumlnce gıdalara
uygulanacak doz miktarının hesaplanması gerekmektedir Doz IĢınlanan gıdanın birim kuumltlesinde
absorblanan radyasyon enerjisi miktarı anlamına gelmektedir IĢınlama iĢleminde doz birimi olarak
kGy ( Klogrey) kullanılır Bu IĢınlanan gıdanın 1 kg bdquoı baĢına absorblanan ortalamam radyasyon
enerjisinin kilojul olarak miktarını verirHangi gıdaya ne kadar ıĢınlama iĢlemi uygulayan uumllkeler
uygulanacak doz miktarının tespiti iccedilin teknolojik amaccedil terimini geliĢtirmiĢler ve kullanmaya
baĢlamıĢlardır Bu istenen sonucun elde edilebilmesi iccedilin hiccedilbir sınırlama olmadan gerektiği kadar
dozun kullanılması demektir Uumllkemizdeki yasal mevzuat ise kullanılabilecek maksimum doz
miktarını 10 kGy olarak sınırlamıĢtır
Gıda IĢınlama Tesisleri ve Proses Youmlntemleri
Gıda ıĢınlamam tesisleri ve prosesleri hakkında bilgilerin verildiği bu sunum Gamma-Pak
Genel Muumlduumlruuml Dr Hasan Aklan tarafından verildi
Duumlnyada faaliyet halinde bulunan gıda ıĢınlama uumlnitelerinde farklı teknolojiler
kullanılmaktadır Bu arada radyasyon kaynağı olarak ta farklı maddeler kullanılmaktadır Bunlardan
en yaygın olanlarıGama ıĢınları X- ıĢınları ve Elektron hızlandırıcılardır
Gamma-pak buumlnyesinde ıĢınlama amacıyla gama ıĢınları kullanılmaktadır Gama ıĢınlarının
elde etmek iccedilin de Co60
maddesi kullanılmaktadır Genel olarak gama ıĢınları tuumlm
mikroorganizmalar uumlzerinde etkili olurken amaccedillanan teknolojik hedef iccedilin farklı
mikroorganizmalar iccedilin farklı dozlar kullanılmaktadır
Gıda ıĢınlama iĢleminde gıdaların ambalajlanması amacıyla kullanılan materyallerde
oumlnemlidir Bu amaccedilla ıĢınlama iĢlemine dayanıklı ambalaj malzemeleri kullanılmaktadır Genelde
yapılan ccedilalıĢmalarda kullanılan ambalaj malzemesi iccedilin uygulanabilecek maksimum doz miktarları
tespit edilmiĢ olup bunlar Ģu Ģekildedir
Ambalaj Malzemesi Uygulanacak Maksimumu Doz(kGy)
Nitro seluumlloz 10
Glassine paper 10
Mum kaplı karton 10
Polietilen film 10
Kraft paper (sadece un iccedilin) 05
Polietilen tetra fitalat film 10
Polistren film 10
Rubber hidrokloruumlr film 10
Viniliden kloruumlr-vinil kloruumlr kopolimer 10
Naylon II 10
Etilen-vinil asetat kopolimer film 30
Bitkisel parĢomen 60
Polietilen film 60
Polietilen tetra fitalat film 60
Naylon 6 film 60
Vinil kloruumlr-vinil asetat kopolimer film 60
Akrilonitril kopolimer 60
Gamma-Pak firması aĢağıdaki alanlarda ıĢınlama iĢlemi uygulamaktadır
- Medikal uumlruumlnlerin sterilizasyonu (ameliyat eldivenleri serum setleri iğneler vs)
- Ambalaj malzemelerinin sterilizasyonu (plastik torbalar kağıt torbalar plastik tuumlpler ilaccedil
ĢiĢeler vs)
- Gıdalar( baharatlar et uumlruumlnleri su uumlruumlnleri aromatik bitkiler vs)
- Bahccedilıvanlık uumlruumlnleri( toprak ve guumlbre karıĢımları gibi)
- Hayvan yiyecekleri
- ArĢiv ve antikaların korunması
- Ağaccedil uumlruumlnlerinin sertleĢtirilmesi
- Plastiklerin parccedilalanması
- Hastane atıklarının mikroplardan arındırılması
Gıda IĢınlamasının Uygulama ve Maliyetleri
Bu sunum Gamma-pak firması youmlneticilerinden Mehmet YalccedilıntaĢ tarafından gerccedilekleĢtirildi
Sunumda ıĢınlamanın gıda uumlzerindeki maliyeti ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı tuumlketicilerin eğilimleri
konusunda yapılan anket ccedilalıĢmaları hakkında bilgi verildi
Gıda ıĢınlamasında amaccedillanan teknolojik hedef ile maliyet konusuna dikkat edilmesi
gerekmektedir Mesela patates iccedilin ccedilimlenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulaması pahalı
bir youmlntemdir Maliyetleri ccedilok arttırır Ama uumllkemizde de oldukccedila fazla miktarda uygulanan
baharatların ıĢınlanması pahalı bir youmlntem değildir
Bitkisel ccedilaylarda ıĢınlamanın maliyeti 30-40 ykrkg‟ dır Bakliyatlarda 40-80 avroton
kuruyemiĢlerde 150-200 avroton baharatlarda ise 25-30 avroton‟dur
IĢınlama maliyetleri konusunda TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuumlnuumln internette
yayınlanan 2007 yılı enduumlstriyel ıĢınlama hizmetleri fiyat listesine goumlre (EK-3) 04-06 grcm3
yoğunluğundaki gıdalar iccedilin 10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin istenen uumlcretin 130 YTLm3
olduğu
belirtilmektedir TAEK SANEM Uygulama Boumlluumlmuuml fiyatlarına goumlre ortalama 500 voluumlm değerine
sahip siyah ccedilaylarda ıĢınlama maliyetlerinin de yapılan hesaplamalara goumlre en az 75Ykr olacağı
tespit edilmiĢtir Bu maliyetlere uumlruumlnuumln ıĢınlama tesisine nakliyesi dahil edilmemiĢtir
3 SONUCcedil
Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin uygulanan ıĢınlama youmlntemi uumllkemizde
henuumlz yeterince tanınmamıĢ ve yaygın Ģekilde kullanım alanı bulamamıĢtır Bunun nedeni bu
teknolojiyi uygulayan firma sayısının az ve belli merkezlerde olmasıdır Ayrıca ıĢınlama
teknolojisindeki ldquoıĢınrdquordquoradyasyonrdquo ldquodozrdquo gibi terimlerin halkta tedirginlik uyandırmakta ve bu
nedenle ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı bir ccedilekingenlik uyandırmaktadır
Gıda ıĢınlama youmlntemi sunumlarda verilen bilgilere goumlre bu amaccedilla kullanılan diğer
youmlntemler kadar guumlvenli ve tuumlketici sağlığı accedilısından olumsuz hiccedilbir etki goumlstermeyen bir
youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Uluslar arası ticarette gerekli Ģartları sağlamak koĢuluyla bir engel
teĢkil etmez
Gıda ıĢınlama youmlnteminin kullanılması iccedilin iyi araĢtırma yapılıp gerccedilekten kullanılması
gerekiyorsa uygulanması gerekmektedir Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin
baĢka bir alternatif olmadığı zaman veya diğer kullanım amaccedillarına goumlre gerekli olduğu zaman
rahatlıkla uygulanabilecek bir youmlntemdir Burada uygulama sonucundaki maliyetler dikkate
alınmalı ve maliyet artıĢlarının pazarlamayı etkileyecek sevide olması durumunda baĢka
alternatifler denenmelidir
Siyah ve yeĢil ccedilay uumlruumlnleri accedilısından gıda ıĢınlama youmlnteminin değerlendirilmiĢ ve Ģu
sonuccedillara varılmıĢtır
Gıda ıĢınlama youmlntemi iyi iĢleme uygulamaları (GMP) youmlnteminin bir parccedilası olarak
uygulanabilmektedir Ġyi iĢleme uygulamalarına aykırı olarak uumlretilen bir gıdanın mikroorganizma
yuumlkuumlnuumln azaltılması amacıyla ıĢınlama uygulaması yasal değildir Ccedilay uumlretiminde iyi iĢleme
tekniklerinin uygulanması sonucunda son uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln yok veya ccedilok az
olacağı accedilıktır Ccediluumlnkuuml bu Ģekildeki bir uygulama sonucunda son uumlruumlndeki nem oranı 2-4 su
aktivitesi değeri ise 02-03 civarında olacaktır Ayrıca uumlretim esnasında hijyen kurallarının ve
HACCP gibi youmlnetim sistemlerinin uygulanması dıĢardan mikroorganizma bulaĢmasını minimum
seviyede tutacaktır Bu Ģekilde uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuuml Tarım ve KoumlyiĢleri Bakanlığı
Koruma Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından yayınlanan ldquoMikrobiyolojik Kriterler Tebliğirdquo nin
EK- 9 maddesinde belirtilen siyah ccedilaylardaki mikrobiyolojik değerlere uygunluk
sağlayacaktır(EK-4)
Yapılan literatuumlr taramalarında siyah ccedilayda ıĢın uygulamasının kalite bileĢikleri uumlzerindeki
etkileri konusunda bilgilere de ulaĢılmıĢtır Bu konuda yurt dıĢında yapılan bir ccedilalıĢmada 10 kGy
gama ıĢını uygulanan ccedilaylardaki TF miktarında 12 aylık suumlre sonunda 7 lik bir kayıp meydana
gelirken ıĢın uygulanmayan ccedilaylarda TF değerinde 22 lik bir kayıp oluĢtuğu goumlzlenmiĢtir ( J
Thomas RSSenthil RRaj Kumar ve AKA Mandal ldquoInduction Of Gamma Irradiation On
Stability Of Stored Black Teas= Gama IĢını Uygulamasının Depolanan Siyah Ccedilayların Stabilitesi
Uumlzerindeki Etkilerirdquo)
EKLER
EK-1
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
GIDA IġINLAMA YOumlNETMELĠĞĠ
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği Yayımlandığı RGazete 06111999-23868
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
Yayımlandığı RGazete 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
Yayımlandığı RGazete 19122003-25321
BĠRĠNCĠ BOumlLUumlM
Amaccedil Kapsam Dayanak ve Tanımlar
Amaccedil
Madde 1- Bu Youmlnetmeliğin amacı gıda ışınlama tesislerinin kurulması ile bu tesislere lisans
verilmesini gıda maddelerinin uumlretiminde kullanılan her tuumlrluuml ham ve yardımcı maddeler ile
mamul ve yarı mamul gıda maddelerinin tekniğine uygun olarak ışınlanmasını ışınlanmış gıdaların tuumlketime arzı denetlenme esas ve usullerini belirlemektir
Kapsam
Madde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerini ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların tuumlketimine ilişkin lisans izintescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Hukuki dayanak
Madde 3- Bu Youmlnetmelik 560 sayılı Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun
Huumlkmuumlnde Kararname‟nin 45671213 ve 15 inci maddeleri ile 2690 sayılı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır
Madde 4- Bu Youmlnetmelikte geccedilen
Boumlceklenmeyi oumlnlemek Gıda maddelerinde bulunan boumlcek yumurta ve larvalarının canlılık ve uumlreme faaliyetlerinin yok edilmesi veya azaltılarak etkisiz hale getirilmesini
Doz Işınlanan gıdanın birim kuumltlesinde absorbladığı radyasyon enerjisinin miktarını
Dozimetri Doz ve doz hızının kGysaat olarak standardize edilmiş metotlarla oumllccediluumllmesini
Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını
Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin
tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina
ve eklerini
IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını
Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını
MeV Milyon elektron volt enerji birimini
Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti
Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği
noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz
miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum
dozların ortalamasını
TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu
ifade eder
ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM
Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği
Gıda ıĢınlama esasları
Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir
c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler
IĢınlama dozu
Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla
girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir
Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir
Yeniden ıĢınlama
Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin
Tescil ve Ġstihdam
IĢın kaynakları
Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir
a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları
b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları
c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar
IĢınlama tesisleri ve istihdam
Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin
gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde
a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur
b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının
tutulması ve muhafazası zorunludur
Lisans izin ve tescil
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun
bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili
huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi
Kalite temini
Madde 11- Kalite temini iccedilin
a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur
b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur
c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve
ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir
d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir
Belgeleme
Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt
bulundurulur Bu kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir
Etiketleme
Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası
b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin
yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı
c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı
d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda
olduğu
e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması
Depolama
Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır
BEġĠNCĠ BOumlLUumlM
CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler
IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti
Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti
uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır
IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı
Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998
tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır
Denetim ve yaptırımlar
Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK
tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki
kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır
Yuumlruumlrluumlk
Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-1
GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI
GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)
Minimum Maksimum
Grup1-Soğanlar koumlkler ve
yumrular
Depolama sırasında
filizlenme ccedilimlenme ve
tomurcuklanmayı oumlnlemek
02
Grup 2- Taze meyve ve sebzeler
(Grup 1‟in dışındakiler )
a)Olgunlaşmayı
geciktirmek
b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
d) Karantina kontroluuml
(x)
10
10
25
10
Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş
hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler
yağlı tohumlar
baklagillerkurutulmuş sebzeler ve
kurutulmuş meyveler
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Mikroorganizmaları
azaltmak
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
10
50
50
Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz
hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (
taze veya dondurulmuş)
dondurulmuş kurbağa bacağı
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
50
30
20
Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile
bunların uumlruumlnleri ( taze veya
dondurulmuş)
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
70
30
30
Grup 6- Kuru sebzeler
baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve
bitkisel ccedilaylar
a) Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek
(x) 100(xxx)
10
Grup 7- Hayvansal orijinli
kurutulmuş gıdalar
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Kuumlflerin kontroluuml
10
30
(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir
(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir
(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır
EK -2
GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml
Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan
ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir
ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir
c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir
d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır
e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz
f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair
Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum
ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo
MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir
d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri
Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo
MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu
kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi
e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar
h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş
belirtilirrdquo
MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası verilir
b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya
ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur
Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde
ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır
Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler
uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler
ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır
e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda
maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır
Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir
f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır
g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir
h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma
belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir
ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo
MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir
ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır
a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır
b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen
kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo
MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir
MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve
diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir
ldquoAvrupa Birliğine uyum
Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye
Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri
ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo
Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde
gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-3
GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR
1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir
A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise
B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa
C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise
D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz
2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir
A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması
B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya
geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması
C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması
D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo
EK-4
ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI
1DOZĠMETRĠ
Genel Ortalama Soğrulan Doz
10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli
olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm
radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır
Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır
Burada
M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi
p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk
d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz
dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı
Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin
uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki
dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz
değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur
Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve
maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve
maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir
Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)
değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur
Bu durumlarda
2 ĠġLEMLER
21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak
ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz
noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir
22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır
23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri
yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir
referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve
maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
- Fitosaniteri Boumlceklenmenin oumlnlenmesi ( tahıllarda)
- Saniteri Patojen mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması ( et uumlruumlnleri baharat vb)
- Karantina Uygulamaları
Sunum sonrası sorulan sorulara karĢı konuĢmacının verdiği cevaplardan Ģu bilgiler elde
edilmiĢtir
IĢınlanmıĢ gıdalar organik uumlruumln olarak kabul edilmez Bu nedenle ıĢın goumlrmuumlĢ gıdalar organik
uumlruumln sertifikası alamazlar
IĢınlanacak olan gıdaların ıĢınlamaya uygun Ģekilde ambalajlanması gerekmektedir Bu
nedenle ıĢınlama yapılacak tesisin teknik Ģartlarına uygun ambalaj materyali kullanılmalıdır
IĢınlama etkisi sadece gıdalar uumlzerinde bulunan mikroorganizmalar karĢı olmaktadır Burada
farklı tuumlrdeki mikroorganizmalara karĢı farklı dozların uygulanması gerekmektedir Tuumlm
mikroorganizmalar ıĢınlamadan etkilenmektedirler Gıdaların uumlzerinde bulunan ve
mikroorganizmalar tarafından uumlretilen toksik maddelere karĢı ıĢınlamanın bir etkisi henuumlz
saptanmamıĢtır
IĢınlama uygulamaları sadece iyi uygulama tekniklerine goumlre ( HACCP) uumlretilmiĢ gıdalar
uygulanır Uumlruumlnuumln uumlretildiği tesisteki mikroorganizma populasyonunun iyi bilinmesi ve izlenmesi
gerekir Ġyi uumlretim uygulamalarına goumlre uumlretimi yapılmayan ve mikroorganizma yuumlkuuml bu nedenle
artmıĢ olan gıdalarda ıĢınlama yapılmaz Ayrıca ıĢınlama sterilizasyon amacıyla da kullanılamaz
Tuumlrkiyersquode Gıda Hijyen Standartları
Bu sunum Koruma Kontrol Genel Muumlduumlr yardımcısı Prof Dr Nevzat Artık tarafından
gerccedilekleĢtirildi Sunumda Ģu bilgiler verildi
Gıda hijyeni ve gıda guumlvenliği konusunda Tarım Bakanlığının Avrupa Birliği ile yuumlruumlttuumlğuuml
muumlzakereler sırasında Tuumlrkiye‟nin ccedilıkarları korunmakta ve bu konuda sıkı pazarlıklar
yapılmaktadır Tuumlrkiye‟deki gıda hijyeni ve denetimi konusundaki yasal mevzuat ve pratik
uygulamalar bir ccedilok Avrupa uumllkesinin ilerisindedir
Genel Muumlduumlrluumlk tuumlm gıda sektoumlruumlnuuml kapsayan Hijyen kılavuzları hazırlamıĢtır Siyah Ccedilay ile
ilgili hijyen kılavuzu ldquoCcedilay ve Aromatik Bitkiler Hijyen Kılavuzurdquo iccedilerisinde bulunmaktadır
IĢınlanmıĢ Gıdaların Tespiti
Bu konudaki sunum TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuuml Gıda Birimi personeli Gıda
Muumlhendisi Yakup Erel tarafından yapıldı
Gıda ıĢınlama iĢleminin ticari hale gelmesi ıĢınlanmıĢ gıdaların ticaret hacminin artması bu
konuda farklı uumllkelerde farklı uygulamaların bulunması ve tuumlketici talepleri nedeniyle ıĢınlanmıĢ
gıdaların tespiti ve tespit youmlntemleri oumlnemli hale gelmiĢtir ġu amaccedillarla ıĢınlanmıĢ gıdalar tespit
edilmektedir
- IĢınlanmıĢ gıdaların ekonomik bir değer ifade etmesi
- GeliĢen gıda iĢleme tekniklerinin bir arada kullanılması
- Etiketlemenin doğru ve accedilık bir Ģekilde yapılması zorunluluğu
- Etikete uygunluğun denetlenmesi
- Tuumlketicinin doğru ve yeterli bir Ģekilde bilinccedillendirilmesi
Gıda ıĢınlaması uygulanmıĢ uumlruumlnlerin tespit edilmesinde genel bir geccedilerliliği olan ve tuumlm
uumlruumlnlerde uygulanabilecek bir youmlntem henuumlz geliĢtirilmemiĢtir Gıdaların kimyasal ve fiziksel
yapısına bağlı olarak farklı yapıdaki gıdalara uygulanan farklı youmlntemler bulunmaktadır Bu
youmlntemlerin esası ıĢınlama uygulanmıĢ gıdaların yapısında meydana gelmiĢ olan rayolitik ( ıĢınlama
sonucu ıĢınlamaya oumlzguuml oluĢan uumlruumlnler) uumlruumlnlerin tespitine dayanmaktadır Bu tespitlerde Avrupa
Standardizasyon Komitesi (CEN) tarafından benimsenen standart youmlntemler kullanılmaktadır
FĠZĠKSEL METOTLAR
- Termoluminesans metodu ( Baharatlar aromatik bitkiler deniz uumlruumlnleri sebze meyve ve
tahıllar)
- UyarılmıĢ Optik Luminesans (Baharatlar aromatik bitkiler deniz uumlruumlnleri)
- Elektron Spin Rezonans ( Kemik iccedileren gıdalar taze meyve kabuklu yemiĢler
kurutulmuĢ sebze ve meyveler vb)
- Viskozimetre( Karabiber tarccedilın yenibahar)
- Impedans( Patates)
KĠMYASAL METOTLAR
- Uzun Zincirli Hidrokarbonların Tespiti ( Piliccedil sığır eti yumurta balık avokado)
- 2-Alkil siklo butanonların tespiti (Piliccedil sığır eti yumurta deniz uumlruumlnleri)
- o-Trozin tespiti ( Piliccedil deniz uumlruumlnleri)
- Peroksit tayini ( Piliccedil sığır eti)
- Gaz OluĢumu Tespiti ( DondurulmuĢ piliccedil)
DNA METOTLARI
- DNA Komet-Test ( Piliccedil sığır eti balık deniz uumlruumlnleri meyve ve sebzeler)
- Mitokondrial DNA Tespiti ( Piliccedil sığır eti alabalık)
BĠYOLOJĠK YOumlNTEMLER
- Ccedilimlenme tekniği ( Sitrus meyveleri kiraz elma tahıllar)
MĠKROBĠYOLOJĠK YOumlNTEMLER
- DEFTAPC Youmlntemi ( Baharatlararomatik bitkiler piliccedil)
- LALGNB youmlntemi ( Piliccedil)
ĠMMUNOLOJĠK YOumlNTEMLER
- 2-Alkil siklo butanonların tespiti ( Piliccedil)
- Dihidrotimidin tespiti ( tahıllar)
- Protein denatuumlrasyonu ( Yumurta akı)
IĢın uygulanmıĢ gıdaların tespiti TAEK SANAEM laboratuarlarında uumlcret karĢılığında
yapılmaktadır
Ġkinci Oturum
Ġkinci oturum seminerin oumlğleden sonraki boumlluumlmuumlnde yapıldı Oturumda toplam doumlrt sunum
yapıldı Oturum baĢkanlığını 19 Mayıs Uumlniversitesi Veterinerlik Fakuumlltesi Oumlğretim Goumlrevlisi Prof
Dr Nurcan Ccediletinkaya yaptı
Gıda IĢınlamasının Saniteri ve Fitoseniteri Amaccedillı Kullanımı
Bu sunum TAEK SANAEM uygulama Boumlluumlmuuml Gıda Birimi uzmanlarından Dr Erhan Ġccedil
tarafından yapıldı Sunumda Ģu bilgiler verildi
GeliĢmekte olan uumllkelerin birccediloğunda boumlceklenme nedeniyle bir ccedilok gıda kayıpları ortaya
ccedilıkmaktadır Hasat sonrası boumlceklenme nedeniyle oluĢan gıda kayıpları ve kalite bozuklukları
uumlruumlnlerin ticaretini de olumsuz youmlnde etkilemektedir Hasat sonrası gıdalarda boumlceklenmenin
oumlnlenmesi iccedilin yaygın olarak kullanılan metil bromuumlr kimyasalının ozon tabakası iccedilin zararlı bir
madde olmasından dolayı Montreal protokoluuml ve Temiz Hava AntlaĢması kapsamında kullanılması
2015 yılında kesinlikle yasaklanacaktır Uluslar arası organizasyonlar bu maddenin kullanımdan
kalkmadan oumlnce insan sağlığına zararlı olmayan alternatif bir uygulamanın geliĢtirilmesinin Ģart
olduğunu bildirmiĢlerdir Bunlardan BirleĢmiĢ Milletler ccedilevre Programının oluĢturduğu komite (
UNEP-MTOC) ıĢınlamayı alternatif uygulamalardan biri olarak kabul etmiĢtir
ADB Rusya Ġngiltere Brezilya‟nın da aralarında bulunduğu 50 den fazla uumllkede gıdalara
zarar veren boumlceklerle muumlcadelede ıĢınlama teknolojisi kullanılmaktadır IĢınlama nedeniyle
meydana gelen enerji boumlceklerin DNA yapılarını ccedileĢitli geliĢme doumlnemlerinde ( yumurta larva
pupa vb) etkileyerek gıdalar uumlzerinde geliĢmelerini oumlnlemekte ve yok olmalarını sağlamaktadır
ABD bdquode bu youmlntemin etkili olduğunun kabul edilebilmesi iccedilin uygulama yapılan 100000
boumlcekten hiccedilbir ccedilıkıĢ olmaması ve 95 guumlvenlik duumlzeyinde 999968 etkinliğin goumlsterilmesi
gerekmektedir Yapılan pratik uygulamalarda bu etkinliğin sağlandığının ispatlanmasından dolayı
oumlzellikle tahıl uumlruumlnlerinde boumlceklenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulanmaktadır
IĢınlamanın karantina amaccedillı kullanımı da gittikccedile artan bir uygulamadır Meyve kalitesi
accedilısından bakıldığında ıĢınlamanın karantina amaccedillı kullanılması metil bromuumlr kimyasalına karĢı
iyi bir alternatiftir Bu uygulama en iyi ve etkili Ģekilde elma kiraz papaya ve uumlzuumlmsuuml meyveler ile
sitrus meyvelerinde kullanılmaktadır Ccedilok duumlĢuumlk dozlardaki ıĢınlama ile bu meyvelerde bulunan
meyve sinekleri ve diğer boumlceklerin bulaĢmaları oumlnlenebilmektedir Bunun yanında ithalat ve
ihracatı yapılan bir ccedilok taze sebze ve meyvede zarar yapan meyve sinekleri ve diğer bazı zararlılar
iccedilin tavsiye edilen ıĢınlama dozları tespit edilmiĢtir
Sunumun sonunda Dr Erhan Ġccedil ıĢınlamanın gıdaların kimyasal yapıları uumlzerindeki etkileri
konusunda ( proteinler vitaminler polifenolik bileĢikler vb) araĢtırmaların devam ettiğini ve bu
konuda daha ccedilok ccedilalıĢma yapılması gerektiğini bildirdi
242 Gıda IĢınlamada Yasal Duumlzenlemeler ve Ticari Uygulamalar
Bu sunum oturum baĢkanı 19 Mayıs uumlniversitesi Veterinerlik fakuumlltesi oumlğretim goumlrevlisi Prof
DrNurcan Ccediletinkaya tarafından yapıldı Nurcan Ccediletinkaya uzun yıllar TAEK buumlnyesinde ccedilalıĢmıĢ
ve Tuumlrkiye‟de gıda ıĢınlama youmlnteminin yasal altyapı ccedilalıĢmalarında bulunmuĢ ve bu konudaki
youmlnetmeliğin ccedilıkartılmasında fiili olarak ccedilalıĢmıĢ bir uzmandır ProfNurcan Ccediletinkaya sunumunda
Ģu bilgileri verdi
Gıda ıĢınlama prensiplerinin belirlenmesi ile ilgili ccedilalıĢmalar 1940 yılında baĢlamıĢtır Bu
konudaki ccedilalıĢmalara geliĢmiĢ uumllkeler 1950 yılında geliĢmekte olan uumllkeler de 1960 yılında
baĢlamıĢlardır Ulusal ve uluslar arası yasal duumlzenlemeler 1980 yıllarında baĢlamıĢtır Halen bu
konuda ulusal yasal duumlzenlemelerini tamamlayamayan uumllkeler bulunmaktadır
Kodeks Alimentarus tarafından ıĢınlanmıĢ gıdalarla ilgili olarak yayınlanmıĢ ve uygulanmakta
olan baĢlıca uluslar arası standartlar Ģunlardır
- CX STAN 106-1983 IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel standardı
- CX STAN 160-1983 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ- IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel
standardı
- CACRCP 19- 1979 Radyasyon prosesinde takip edilmesi tavsiye edilen uluslar arası
kurallar
- CACRCP 19- 1979 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ olan-Radyasyon prosesinde takip edilmesi
tavsiye edilen uluslar arası kurallar
- CX STAN1 -1985 Rev1-1991 Rev2-1999 PaketlenmiĢ gıdaların etiketlenmesiyle ilgili
kodeks genel standardı
- CACRCP 1-1969 Rev3-1997 Gıda hijyeninin genel prensipleri ve uygulaması
konusunda uluslar arası tavsiyeler
Duumlnyada halen yaklaĢık 50 uumllkede ıĢınlanmıĢ en az bir gıda iccedilin onay verilmiĢtir IĢınlaması
yasal olarak kabul edilmiĢ bir ccedilok gıda uumllkelere goumlre tek tek sınıflandırılarak onaylanmıĢ olup bu
gıdaların sayısı 40 tan fazladır (Ġngiltere ABD Meksika ġili Tuumlrkiye ve Ccedilin gıda gruplarına goumlre
ıĢınlamaya oumlnem vermiĢtirBrezilya iyi iĢleme uygulamalarının (GMP) bir parccedilası olarak ıĢınlamaya
onay vermiĢtir Duumlnyada halen yaklaĢık 200 civarında ıĢınlama tesisi faaliyet goumlstermektedir
Avrupa Birliği uumllkelerinde Avrupa Komisyonu(EC) tarafından lisanslanmıĢ toplam 18 adet
ıĢınlama tesisi bulunmaktadır Avrupa Birliği uumlye uumllkeler dıĢında 5 adet ıĢınlama tesisinde
ıĢınlanmıĢ gıdaların birlik uumllkelerinde ki ticaretine onay vermiĢtir Bu tesislerden bir tanesi de
Gamma-Pak buumlnyesinde bulunmaktadır
Duumlnyadaki yasal uygumlalar ıĢınlanmıĢ gıda ambalajları uumlzerinde ıĢınlama iĢlemi yapıldığına
dair ldquoıĢınlanmıĢtırrdquo veya ldquoıĢınlama iĢlemi uygulanmıĢtırrdquo Ģeklinde uyarı bulundurulmasını zorunlu
kılarken uumllkemizde ccedilıkarılan youmlnetmelik hem bu tuumlr bir ifadenin hem de ıĢınlamanın semboluuml olan
ldquoradurardquo ambleminin (EK-2) paket uumlzerinde bulundurulmasını zorunlu kılmaktadır
Gıda bileĢenlerinden biri iccedilin ıĢınlama iĢlemi uygulandığı zaman ambalaj uumlzerinde ıĢınlama
iĢlemi uygulanan bileĢen iccedilin ıĢınlama yapılmıĢtır uyarısının yazılması zorunludur
Gıda ıĢınlamasında kullanılacak doz miktarı oumlnemlidir IĢınlama iĢleminden oumlnce gıdalara
uygulanacak doz miktarının hesaplanması gerekmektedir Doz IĢınlanan gıdanın birim kuumltlesinde
absorblanan radyasyon enerjisi miktarı anlamına gelmektedir IĢınlama iĢleminde doz birimi olarak
kGy ( Klogrey) kullanılır Bu IĢınlanan gıdanın 1 kg bdquoı baĢına absorblanan ortalamam radyasyon
enerjisinin kilojul olarak miktarını verirHangi gıdaya ne kadar ıĢınlama iĢlemi uygulayan uumllkeler
uygulanacak doz miktarının tespiti iccedilin teknolojik amaccedil terimini geliĢtirmiĢler ve kullanmaya
baĢlamıĢlardır Bu istenen sonucun elde edilebilmesi iccedilin hiccedilbir sınırlama olmadan gerektiği kadar
dozun kullanılması demektir Uumllkemizdeki yasal mevzuat ise kullanılabilecek maksimum doz
miktarını 10 kGy olarak sınırlamıĢtır
Gıda IĢınlama Tesisleri ve Proses Youmlntemleri
Gıda ıĢınlamam tesisleri ve prosesleri hakkında bilgilerin verildiği bu sunum Gamma-Pak
Genel Muumlduumlruuml Dr Hasan Aklan tarafından verildi
Duumlnyada faaliyet halinde bulunan gıda ıĢınlama uumlnitelerinde farklı teknolojiler
kullanılmaktadır Bu arada radyasyon kaynağı olarak ta farklı maddeler kullanılmaktadır Bunlardan
en yaygın olanlarıGama ıĢınları X- ıĢınları ve Elektron hızlandırıcılardır
Gamma-pak buumlnyesinde ıĢınlama amacıyla gama ıĢınları kullanılmaktadır Gama ıĢınlarının
elde etmek iccedilin de Co60
maddesi kullanılmaktadır Genel olarak gama ıĢınları tuumlm
mikroorganizmalar uumlzerinde etkili olurken amaccedillanan teknolojik hedef iccedilin farklı
mikroorganizmalar iccedilin farklı dozlar kullanılmaktadır
Gıda ıĢınlama iĢleminde gıdaların ambalajlanması amacıyla kullanılan materyallerde
oumlnemlidir Bu amaccedilla ıĢınlama iĢlemine dayanıklı ambalaj malzemeleri kullanılmaktadır Genelde
yapılan ccedilalıĢmalarda kullanılan ambalaj malzemesi iccedilin uygulanabilecek maksimum doz miktarları
tespit edilmiĢ olup bunlar Ģu Ģekildedir
Ambalaj Malzemesi Uygulanacak Maksimumu Doz(kGy)
Nitro seluumlloz 10
Glassine paper 10
Mum kaplı karton 10
Polietilen film 10
Kraft paper (sadece un iccedilin) 05
Polietilen tetra fitalat film 10
Polistren film 10
Rubber hidrokloruumlr film 10
Viniliden kloruumlr-vinil kloruumlr kopolimer 10
Naylon II 10
Etilen-vinil asetat kopolimer film 30
Bitkisel parĢomen 60
Polietilen film 60
Polietilen tetra fitalat film 60
Naylon 6 film 60
Vinil kloruumlr-vinil asetat kopolimer film 60
Akrilonitril kopolimer 60
Gamma-Pak firması aĢağıdaki alanlarda ıĢınlama iĢlemi uygulamaktadır
- Medikal uumlruumlnlerin sterilizasyonu (ameliyat eldivenleri serum setleri iğneler vs)
- Ambalaj malzemelerinin sterilizasyonu (plastik torbalar kağıt torbalar plastik tuumlpler ilaccedil
ĢiĢeler vs)
- Gıdalar( baharatlar et uumlruumlnleri su uumlruumlnleri aromatik bitkiler vs)
- Bahccedilıvanlık uumlruumlnleri( toprak ve guumlbre karıĢımları gibi)
- Hayvan yiyecekleri
- ArĢiv ve antikaların korunması
- Ağaccedil uumlruumlnlerinin sertleĢtirilmesi
- Plastiklerin parccedilalanması
- Hastane atıklarının mikroplardan arındırılması
Gıda IĢınlamasının Uygulama ve Maliyetleri
Bu sunum Gamma-pak firması youmlneticilerinden Mehmet YalccedilıntaĢ tarafından gerccedilekleĢtirildi
Sunumda ıĢınlamanın gıda uumlzerindeki maliyeti ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı tuumlketicilerin eğilimleri
konusunda yapılan anket ccedilalıĢmaları hakkında bilgi verildi
Gıda ıĢınlamasında amaccedillanan teknolojik hedef ile maliyet konusuna dikkat edilmesi
gerekmektedir Mesela patates iccedilin ccedilimlenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulaması pahalı
bir youmlntemdir Maliyetleri ccedilok arttırır Ama uumllkemizde de oldukccedila fazla miktarda uygulanan
baharatların ıĢınlanması pahalı bir youmlntem değildir
Bitkisel ccedilaylarda ıĢınlamanın maliyeti 30-40 ykrkg‟ dır Bakliyatlarda 40-80 avroton
kuruyemiĢlerde 150-200 avroton baharatlarda ise 25-30 avroton‟dur
IĢınlama maliyetleri konusunda TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuumlnuumln internette
yayınlanan 2007 yılı enduumlstriyel ıĢınlama hizmetleri fiyat listesine goumlre (EK-3) 04-06 grcm3
yoğunluğundaki gıdalar iccedilin 10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin istenen uumlcretin 130 YTLm3
olduğu
belirtilmektedir TAEK SANEM Uygulama Boumlluumlmuuml fiyatlarına goumlre ortalama 500 voluumlm değerine
sahip siyah ccedilaylarda ıĢınlama maliyetlerinin de yapılan hesaplamalara goumlre en az 75Ykr olacağı
tespit edilmiĢtir Bu maliyetlere uumlruumlnuumln ıĢınlama tesisine nakliyesi dahil edilmemiĢtir
3 SONUCcedil
Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin uygulanan ıĢınlama youmlntemi uumllkemizde
henuumlz yeterince tanınmamıĢ ve yaygın Ģekilde kullanım alanı bulamamıĢtır Bunun nedeni bu
teknolojiyi uygulayan firma sayısının az ve belli merkezlerde olmasıdır Ayrıca ıĢınlama
teknolojisindeki ldquoıĢınrdquordquoradyasyonrdquo ldquodozrdquo gibi terimlerin halkta tedirginlik uyandırmakta ve bu
nedenle ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı bir ccedilekingenlik uyandırmaktadır
Gıda ıĢınlama youmlntemi sunumlarda verilen bilgilere goumlre bu amaccedilla kullanılan diğer
youmlntemler kadar guumlvenli ve tuumlketici sağlığı accedilısından olumsuz hiccedilbir etki goumlstermeyen bir
youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Uluslar arası ticarette gerekli Ģartları sağlamak koĢuluyla bir engel
teĢkil etmez
Gıda ıĢınlama youmlnteminin kullanılması iccedilin iyi araĢtırma yapılıp gerccedilekten kullanılması
gerekiyorsa uygulanması gerekmektedir Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin
baĢka bir alternatif olmadığı zaman veya diğer kullanım amaccedillarına goumlre gerekli olduğu zaman
rahatlıkla uygulanabilecek bir youmlntemdir Burada uygulama sonucundaki maliyetler dikkate
alınmalı ve maliyet artıĢlarının pazarlamayı etkileyecek sevide olması durumunda baĢka
alternatifler denenmelidir
Siyah ve yeĢil ccedilay uumlruumlnleri accedilısından gıda ıĢınlama youmlnteminin değerlendirilmiĢ ve Ģu
sonuccedillara varılmıĢtır
Gıda ıĢınlama youmlntemi iyi iĢleme uygulamaları (GMP) youmlnteminin bir parccedilası olarak
uygulanabilmektedir Ġyi iĢleme uygulamalarına aykırı olarak uumlretilen bir gıdanın mikroorganizma
yuumlkuumlnuumln azaltılması amacıyla ıĢınlama uygulaması yasal değildir Ccedilay uumlretiminde iyi iĢleme
tekniklerinin uygulanması sonucunda son uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln yok veya ccedilok az
olacağı accedilıktır Ccediluumlnkuuml bu Ģekildeki bir uygulama sonucunda son uumlruumlndeki nem oranı 2-4 su
aktivitesi değeri ise 02-03 civarında olacaktır Ayrıca uumlretim esnasında hijyen kurallarının ve
HACCP gibi youmlnetim sistemlerinin uygulanması dıĢardan mikroorganizma bulaĢmasını minimum
seviyede tutacaktır Bu Ģekilde uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuuml Tarım ve KoumlyiĢleri Bakanlığı
Koruma Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından yayınlanan ldquoMikrobiyolojik Kriterler Tebliğirdquo nin
EK- 9 maddesinde belirtilen siyah ccedilaylardaki mikrobiyolojik değerlere uygunluk
sağlayacaktır(EK-4)
Yapılan literatuumlr taramalarında siyah ccedilayda ıĢın uygulamasının kalite bileĢikleri uumlzerindeki
etkileri konusunda bilgilere de ulaĢılmıĢtır Bu konuda yurt dıĢında yapılan bir ccedilalıĢmada 10 kGy
gama ıĢını uygulanan ccedilaylardaki TF miktarında 12 aylık suumlre sonunda 7 lik bir kayıp meydana
gelirken ıĢın uygulanmayan ccedilaylarda TF değerinde 22 lik bir kayıp oluĢtuğu goumlzlenmiĢtir ( J
Thomas RSSenthil RRaj Kumar ve AKA Mandal ldquoInduction Of Gamma Irradiation On
Stability Of Stored Black Teas= Gama IĢını Uygulamasının Depolanan Siyah Ccedilayların Stabilitesi
Uumlzerindeki Etkilerirdquo)
EKLER
EK-1
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
GIDA IġINLAMA YOumlNETMELĠĞĠ
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği Yayımlandığı RGazete 06111999-23868
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
Yayımlandığı RGazete 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
Yayımlandığı RGazete 19122003-25321
BĠRĠNCĠ BOumlLUumlM
Amaccedil Kapsam Dayanak ve Tanımlar
Amaccedil
Madde 1- Bu Youmlnetmeliğin amacı gıda ışınlama tesislerinin kurulması ile bu tesislere lisans
verilmesini gıda maddelerinin uumlretiminde kullanılan her tuumlrluuml ham ve yardımcı maddeler ile
mamul ve yarı mamul gıda maddelerinin tekniğine uygun olarak ışınlanmasını ışınlanmış gıdaların tuumlketime arzı denetlenme esas ve usullerini belirlemektir
Kapsam
Madde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerini ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların tuumlketimine ilişkin lisans izintescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Hukuki dayanak
Madde 3- Bu Youmlnetmelik 560 sayılı Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun
Huumlkmuumlnde Kararname‟nin 45671213 ve 15 inci maddeleri ile 2690 sayılı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır
Madde 4- Bu Youmlnetmelikte geccedilen
Boumlceklenmeyi oumlnlemek Gıda maddelerinde bulunan boumlcek yumurta ve larvalarının canlılık ve uumlreme faaliyetlerinin yok edilmesi veya azaltılarak etkisiz hale getirilmesini
Doz Işınlanan gıdanın birim kuumltlesinde absorbladığı radyasyon enerjisinin miktarını
Dozimetri Doz ve doz hızının kGysaat olarak standardize edilmiş metotlarla oumllccediluumllmesini
Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını
Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin
tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina
ve eklerini
IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını
Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını
MeV Milyon elektron volt enerji birimini
Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti
Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği
noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz
miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum
dozların ortalamasını
TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu
ifade eder
ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM
Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği
Gıda ıĢınlama esasları
Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir
c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler
IĢınlama dozu
Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla
girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir
Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir
Yeniden ıĢınlama
Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin
Tescil ve Ġstihdam
IĢın kaynakları
Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir
a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları
b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları
c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar
IĢınlama tesisleri ve istihdam
Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin
gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde
a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur
b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının
tutulması ve muhafazası zorunludur
Lisans izin ve tescil
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun
bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili
huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi
Kalite temini
Madde 11- Kalite temini iccedilin
a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur
b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur
c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve
ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir
d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir
Belgeleme
Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt
bulundurulur Bu kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir
Etiketleme
Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası
b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin
yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı
c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı
d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda
olduğu
e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması
Depolama
Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır
BEġĠNCĠ BOumlLUumlM
CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler
IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti
Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti
uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır
IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı
Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998
tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır
Denetim ve yaptırımlar
Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK
tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki
kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır
Yuumlruumlrluumlk
Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-1
GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI
GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)
Minimum Maksimum
Grup1-Soğanlar koumlkler ve
yumrular
Depolama sırasında
filizlenme ccedilimlenme ve
tomurcuklanmayı oumlnlemek
02
Grup 2- Taze meyve ve sebzeler
(Grup 1‟in dışındakiler )
a)Olgunlaşmayı
geciktirmek
b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
d) Karantina kontroluuml
(x)
10
10
25
10
Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş
hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler
yağlı tohumlar
baklagillerkurutulmuş sebzeler ve
kurutulmuş meyveler
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Mikroorganizmaları
azaltmak
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
10
50
50
Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz
hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (
taze veya dondurulmuş)
dondurulmuş kurbağa bacağı
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
50
30
20
Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile
bunların uumlruumlnleri ( taze veya
dondurulmuş)
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
70
30
30
Grup 6- Kuru sebzeler
baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve
bitkisel ccedilaylar
a) Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek
(x) 100(xxx)
10
Grup 7- Hayvansal orijinli
kurutulmuş gıdalar
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Kuumlflerin kontroluuml
10
30
(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir
(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir
(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır
EK -2
GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml
Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan
ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir
ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir
c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir
d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır
e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz
f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair
Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum
ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo
MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir
d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri
Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo
MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu
kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi
e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar
h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş
belirtilirrdquo
MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası verilir
b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya
ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur
Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde
ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır
Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler
uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler
ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır
e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda
maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır
Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir
f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır
g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir
h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma
belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir
ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo
MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir
ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır
a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır
b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen
kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo
MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir
MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve
diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir
ldquoAvrupa Birliğine uyum
Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye
Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri
ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo
Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde
gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-3
GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR
1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir
A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise
B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa
C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise
D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz
2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir
A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması
B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya
geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması
C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması
D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo
EK-4
ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI
1DOZĠMETRĠ
Genel Ortalama Soğrulan Doz
10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli
olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm
radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır
Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır
Burada
M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi
p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk
d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz
dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı
Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin
uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki
dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz
değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur
Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve
maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve
maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir
Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)
değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur
Bu durumlarda
2 ĠġLEMLER
21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak
ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz
noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir
22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır
23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri
yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir
referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve
maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
FĠZĠKSEL METOTLAR
- Termoluminesans metodu ( Baharatlar aromatik bitkiler deniz uumlruumlnleri sebze meyve ve
tahıllar)
- UyarılmıĢ Optik Luminesans (Baharatlar aromatik bitkiler deniz uumlruumlnleri)
- Elektron Spin Rezonans ( Kemik iccedileren gıdalar taze meyve kabuklu yemiĢler
kurutulmuĢ sebze ve meyveler vb)
- Viskozimetre( Karabiber tarccedilın yenibahar)
- Impedans( Patates)
KĠMYASAL METOTLAR
- Uzun Zincirli Hidrokarbonların Tespiti ( Piliccedil sığır eti yumurta balık avokado)
- 2-Alkil siklo butanonların tespiti (Piliccedil sığır eti yumurta deniz uumlruumlnleri)
- o-Trozin tespiti ( Piliccedil deniz uumlruumlnleri)
- Peroksit tayini ( Piliccedil sığır eti)
- Gaz OluĢumu Tespiti ( DondurulmuĢ piliccedil)
DNA METOTLARI
- DNA Komet-Test ( Piliccedil sığır eti balık deniz uumlruumlnleri meyve ve sebzeler)
- Mitokondrial DNA Tespiti ( Piliccedil sığır eti alabalık)
BĠYOLOJĠK YOumlNTEMLER
- Ccedilimlenme tekniği ( Sitrus meyveleri kiraz elma tahıllar)
MĠKROBĠYOLOJĠK YOumlNTEMLER
- DEFTAPC Youmlntemi ( Baharatlararomatik bitkiler piliccedil)
- LALGNB youmlntemi ( Piliccedil)
ĠMMUNOLOJĠK YOumlNTEMLER
- 2-Alkil siklo butanonların tespiti ( Piliccedil)
- Dihidrotimidin tespiti ( tahıllar)
- Protein denatuumlrasyonu ( Yumurta akı)
IĢın uygulanmıĢ gıdaların tespiti TAEK SANAEM laboratuarlarında uumlcret karĢılığında
yapılmaktadır
Ġkinci Oturum
Ġkinci oturum seminerin oumlğleden sonraki boumlluumlmuumlnde yapıldı Oturumda toplam doumlrt sunum
yapıldı Oturum baĢkanlığını 19 Mayıs Uumlniversitesi Veterinerlik Fakuumlltesi Oumlğretim Goumlrevlisi Prof
Dr Nurcan Ccediletinkaya yaptı
Gıda IĢınlamasının Saniteri ve Fitoseniteri Amaccedillı Kullanımı
Bu sunum TAEK SANAEM uygulama Boumlluumlmuuml Gıda Birimi uzmanlarından Dr Erhan Ġccedil
tarafından yapıldı Sunumda Ģu bilgiler verildi
GeliĢmekte olan uumllkelerin birccediloğunda boumlceklenme nedeniyle bir ccedilok gıda kayıpları ortaya
ccedilıkmaktadır Hasat sonrası boumlceklenme nedeniyle oluĢan gıda kayıpları ve kalite bozuklukları
uumlruumlnlerin ticaretini de olumsuz youmlnde etkilemektedir Hasat sonrası gıdalarda boumlceklenmenin
oumlnlenmesi iccedilin yaygın olarak kullanılan metil bromuumlr kimyasalının ozon tabakası iccedilin zararlı bir
madde olmasından dolayı Montreal protokoluuml ve Temiz Hava AntlaĢması kapsamında kullanılması
2015 yılında kesinlikle yasaklanacaktır Uluslar arası organizasyonlar bu maddenin kullanımdan
kalkmadan oumlnce insan sağlığına zararlı olmayan alternatif bir uygulamanın geliĢtirilmesinin Ģart
olduğunu bildirmiĢlerdir Bunlardan BirleĢmiĢ Milletler ccedilevre Programının oluĢturduğu komite (
UNEP-MTOC) ıĢınlamayı alternatif uygulamalardan biri olarak kabul etmiĢtir
ADB Rusya Ġngiltere Brezilya‟nın da aralarında bulunduğu 50 den fazla uumllkede gıdalara
zarar veren boumlceklerle muumlcadelede ıĢınlama teknolojisi kullanılmaktadır IĢınlama nedeniyle
meydana gelen enerji boumlceklerin DNA yapılarını ccedileĢitli geliĢme doumlnemlerinde ( yumurta larva
pupa vb) etkileyerek gıdalar uumlzerinde geliĢmelerini oumlnlemekte ve yok olmalarını sağlamaktadır
ABD bdquode bu youmlntemin etkili olduğunun kabul edilebilmesi iccedilin uygulama yapılan 100000
boumlcekten hiccedilbir ccedilıkıĢ olmaması ve 95 guumlvenlik duumlzeyinde 999968 etkinliğin goumlsterilmesi
gerekmektedir Yapılan pratik uygulamalarda bu etkinliğin sağlandığının ispatlanmasından dolayı
oumlzellikle tahıl uumlruumlnlerinde boumlceklenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulanmaktadır
IĢınlamanın karantina amaccedillı kullanımı da gittikccedile artan bir uygulamadır Meyve kalitesi
accedilısından bakıldığında ıĢınlamanın karantina amaccedillı kullanılması metil bromuumlr kimyasalına karĢı
iyi bir alternatiftir Bu uygulama en iyi ve etkili Ģekilde elma kiraz papaya ve uumlzuumlmsuuml meyveler ile
sitrus meyvelerinde kullanılmaktadır Ccedilok duumlĢuumlk dozlardaki ıĢınlama ile bu meyvelerde bulunan
meyve sinekleri ve diğer boumlceklerin bulaĢmaları oumlnlenebilmektedir Bunun yanında ithalat ve
ihracatı yapılan bir ccedilok taze sebze ve meyvede zarar yapan meyve sinekleri ve diğer bazı zararlılar
iccedilin tavsiye edilen ıĢınlama dozları tespit edilmiĢtir
Sunumun sonunda Dr Erhan Ġccedil ıĢınlamanın gıdaların kimyasal yapıları uumlzerindeki etkileri
konusunda ( proteinler vitaminler polifenolik bileĢikler vb) araĢtırmaların devam ettiğini ve bu
konuda daha ccedilok ccedilalıĢma yapılması gerektiğini bildirdi
242 Gıda IĢınlamada Yasal Duumlzenlemeler ve Ticari Uygulamalar
Bu sunum oturum baĢkanı 19 Mayıs uumlniversitesi Veterinerlik fakuumlltesi oumlğretim goumlrevlisi Prof
DrNurcan Ccediletinkaya tarafından yapıldı Nurcan Ccediletinkaya uzun yıllar TAEK buumlnyesinde ccedilalıĢmıĢ
ve Tuumlrkiye‟de gıda ıĢınlama youmlnteminin yasal altyapı ccedilalıĢmalarında bulunmuĢ ve bu konudaki
youmlnetmeliğin ccedilıkartılmasında fiili olarak ccedilalıĢmıĢ bir uzmandır ProfNurcan Ccediletinkaya sunumunda
Ģu bilgileri verdi
Gıda ıĢınlama prensiplerinin belirlenmesi ile ilgili ccedilalıĢmalar 1940 yılında baĢlamıĢtır Bu
konudaki ccedilalıĢmalara geliĢmiĢ uumllkeler 1950 yılında geliĢmekte olan uumllkeler de 1960 yılında
baĢlamıĢlardır Ulusal ve uluslar arası yasal duumlzenlemeler 1980 yıllarında baĢlamıĢtır Halen bu
konuda ulusal yasal duumlzenlemelerini tamamlayamayan uumllkeler bulunmaktadır
Kodeks Alimentarus tarafından ıĢınlanmıĢ gıdalarla ilgili olarak yayınlanmıĢ ve uygulanmakta
olan baĢlıca uluslar arası standartlar Ģunlardır
- CX STAN 106-1983 IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel standardı
- CX STAN 160-1983 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ- IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel
standardı
- CACRCP 19- 1979 Radyasyon prosesinde takip edilmesi tavsiye edilen uluslar arası
kurallar
- CACRCP 19- 1979 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ olan-Radyasyon prosesinde takip edilmesi
tavsiye edilen uluslar arası kurallar
- CX STAN1 -1985 Rev1-1991 Rev2-1999 PaketlenmiĢ gıdaların etiketlenmesiyle ilgili
kodeks genel standardı
- CACRCP 1-1969 Rev3-1997 Gıda hijyeninin genel prensipleri ve uygulaması
konusunda uluslar arası tavsiyeler
Duumlnyada halen yaklaĢık 50 uumllkede ıĢınlanmıĢ en az bir gıda iccedilin onay verilmiĢtir IĢınlaması
yasal olarak kabul edilmiĢ bir ccedilok gıda uumllkelere goumlre tek tek sınıflandırılarak onaylanmıĢ olup bu
gıdaların sayısı 40 tan fazladır (Ġngiltere ABD Meksika ġili Tuumlrkiye ve Ccedilin gıda gruplarına goumlre
ıĢınlamaya oumlnem vermiĢtirBrezilya iyi iĢleme uygulamalarının (GMP) bir parccedilası olarak ıĢınlamaya
onay vermiĢtir Duumlnyada halen yaklaĢık 200 civarında ıĢınlama tesisi faaliyet goumlstermektedir
Avrupa Birliği uumllkelerinde Avrupa Komisyonu(EC) tarafından lisanslanmıĢ toplam 18 adet
ıĢınlama tesisi bulunmaktadır Avrupa Birliği uumlye uumllkeler dıĢında 5 adet ıĢınlama tesisinde
ıĢınlanmıĢ gıdaların birlik uumllkelerinde ki ticaretine onay vermiĢtir Bu tesislerden bir tanesi de
Gamma-Pak buumlnyesinde bulunmaktadır
Duumlnyadaki yasal uygumlalar ıĢınlanmıĢ gıda ambalajları uumlzerinde ıĢınlama iĢlemi yapıldığına
dair ldquoıĢınlanmıĢtırrdquo veya ldquoıĢınlama iĢlemi uygulanmıĢtırrdquo Ģeklinde uyarı bulundurulmasını zorunlu
kılarken uumllkemizde ccedilıkarılan youmlnetmelik hem bu tuumlr bir ifadenin hem de ıĢınlamanın semboluuml olan
ldquoradurardquo ambleminin (EK-2) paket uumlzerinde bulundurulmasını zorunlu kılmaktadır
Gıda bileĢenlerinden biri iccedilin ıĢınlama iĢlemi uygulandığı zaman ambalaj uumlzerinde ıĢınlama
iĢlemi uygulanan bileĢen iccedilin ıĢınlama yapılmıĢtır uyarısının yazılması zorunludur
Gıda ıĢınlamasında kullanılacak doz miktarı oumlnemlidir IĢınlama iĢleminden oumlnce gıdalara
uygulanacak doz miktarının hesaplanması gerekmektedir Doz IĢınlanan gıdanın birim kuumltlesinde
absorblanan radyasyon enerjisi miktarı anlamına gelmektedir IĢınlama iĢleminde doz birimi olarak
kGy ( Klogrey) kullanılır Bu IĢınlanan gıdanın 1 kg bdquoı baĢına absorblanan ortalamam radyasyon
enerjisinin kilojul olarak miktarını verirHangi gıdaya ne kadar ıĢınlama iĢlemi uygulayan uumllkeler
uygulanacak doz miktarının tespiti iccedilin teknolojik amaccedil terimini geliĢtirmiĢler ve kullanmaya
baĢlamıĢlardır Bu istenen sonucun elde edilebilmesi iccedilin hiccedilbir sınırlama olmadan gerektiği kadar
dozun kullanılması demektir Uumllkemizdeki yasal mevzuat ise kullanılabilecek maksimum doz
miktarını 10 kGy olarak sınırlamıĢtır
Gıda IĢınlama Tesisleri ve Proses Youmlntemleri
Gıda ıĢınlamam tesisleri ve prosesleri hakkında bilgilerin verildiği bu sunum Gamma-Pak
Genel Muumlduumlruuml Dr Hasan Aklan tarafından verildi
Duumlnyada faaliyet halinde bulunan gıda ıĢınlama uumlnitelerinde farklı teknolojiler
kullanılmaktadır Bu arada radyasyon kaynağı olarak ta farklı maddeler kullanılmaktadır Bunlardan
en yaygın olanlarıGama ıĢınları X- ıĢınları ve Elektron hızlandırıcılardır
Gamma-pak buumlnyesinde ıĢınlama amacıyla gama ıĢınları kullanılmaktadır Gama ıĢınlarının
elde etmek iccedilin de Co60
maddesi kullanılmaktadır Genel olarak gama ıĢınları tuumlm
mikroorganizmalar uumlzerinde etkili olurken amaccedillanan teknolojik hedef iccedilin farklı
mikroorganizmalar iccedilin farklı dozlar kullanılmaktadır
Gıda ıĢınlama iĢleminde gıdaların ambalajlanması amacıyla kullanılan materyallerde
oumlnemlidir Bu amaccedilla ıĢınlama iĢlemine dayanıklı ambalaj malzemeleri kullanılmaktadır Genelde
yapılan ccedilalıĢmalarda kullanılan ambalaj malzemesi iccedilin uygulanabilecek maksimum doz miktarları
tespit edilmiĢ olup bunlar Ģu Ģekildedir
Ambalaj Malzemesi Uygulanacak Maksimumu Doz(kGy)
Nitro seluumlloz 10
Glassine paper 10
Mum kaplı karton 10
Polietilen film 10
Kraft paper (sadece un iccedilin) 05
Polietilen tetra fitalat film 10
Polistren film 10
Rubber hidrokloruumlr film 10
Viniliden kloruumlr-vinil kloruumlr kopolimer 10
Naylon II 10
Etilen-vinil asetat kopolimer film 30
Bitkisel parĢomen 60
Polietilen film 60
Polietilen tetra fitalat film 60
Naylon 6 film 60
Vinil kloruumlr-vinil asetat kopolimer film 60
Akrilonitril kopolimer 60
Gamma-Pak firması aĢağıdaki alanlarda ıĢınlama iĢlemi uygulamaktadır
- Medikal uumlruumlnlerin sterilizasyonu (ameliyat eldivenleri serum setleri iğneler vs)
- Ambalaj malzemelerinin sterilizasyonu (plastik torbalar kağıt torbalar plastik tuumlpler ilaccedil
ĢiĢeler vs)
- Gıdalar( baharatlar et uumlruumlnleri su uumlruumlnleri aromatik bitkiler vs)
- Bahccedilıvanlık uumlruumlnleri( toprak ve guumlbre karıĢımları gibi)
- Hayvan yiyecekleri
- ArĢiv ve antikaların korunması
- Ağaccedil uumlruumlnlerinin sertleĢtirilmesi
- Plastiklerin parccedilalanması
- Hastane atıklarının mikroplardan arındırılması
Gıda IĢınlamasının Uygulama ve Maliyetleri
Bu sunum Gamma-pak firması youmlneticilerinden Mehmet YalccedilıntaĢ tarafından gerccedilekleĢtirildi
Sunumda ıĢınlamanın gıda uumlzerindeki maliyeti ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı tuumlketicilerin eğilimleri
konusunda yapılan anket ccedilalıĢmaları hakkında bilgi verildi
Gıda ıĢınlamasında amaccedillanan teknolojik hedef ile maliyet konusuna dikkat edilmesi
gerekmektedir Mesela patates iccedilin ccedilimlenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulaması pahalı
bir youmlntemdir Maliyetleri ccedilok arttırır Ama uumllkemizde de oldukccedila fazla miktarda uygulanan
baharatların ıĢınlanması pahalı bir youmlntem değildir
Bitkisel ccedilaylarda ıĢınlamanın maliyeti 30-40 ykrkg‟ dır Bakliyatlarda 40-80 avroton
kuruyemiĢlerde 150-200 avroton baharatlarda ise 25-30 avroton‟dur
IĢınlama maliyetleri konusunda TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuumlnuumln internette
yayınlanan 2007 yılı enduumlstriyel ıĢınlama hizmetleri fiyat listesine goumlre (EK-3) 04-06 grcm3
yoğunluğundaki gıdalar iccedilin 10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin istenen uumlcretin 130 YTLm3
olduğu
belirtilmektedir TAEK SANEM Uygulama Boumlluumlmuuml fiyatlarına goumlre ortalama 500 voluumlm değerine
sahip siyah ccedilaylarda ıĢınlama maliyetlerinin de yapılan hesaplamalara goumlre en az 75Ykr olacağı
tespit edilmiĢtir Bu maliyetlere uumlruumlnuumln ıĢınlama tesisine nakliyesi dahil edilmemiĢtir
3 SONUCcedil
Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin uygulanan ıĢınlama youmlntemi uumllkemizde
henuumlz yeterince tanınmamıĢ ve yaygın Ģekilde kullanım alanı bulamamıĢtır Bunun nedeni bu
teknolojiyi uygulayan firma sayısının az ve belli merkezlerde olmasıdır Ayrıca ıĢınlama
teknolojisindeki ldquoıĢınrdquordquoradyasyonrdquo ldquodozrdquo gibi terimlerin halkta tedirginlik uyandırmakta ve bu
nedenle ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı bir ccedilekingenlik uyandırmaktadır
Gıda ıĢınlama youmlntemi sunumlarda verilen bilgilere goumlre bu amaccedilla kullanılan diğer
youmlntemler kadar guumlvenli ve tuumlketici sağlığı accedilısından olumsuz hiccedilbir etki goumlstermeyen bir
youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Uluslar arası ticarette gerekli Ģartları sağlamak koĢuluyla bir engel
teĢkil etmez
Gıda ıĢınlama youmlnteminin kullanılması iccedilin iyi araĢtırma yapılıp gerccedilekten kullanılması
gerekiyorsa uygulanması gerekmektedir Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin
baĢka bir alternatif olmadığı zaman veya diğer kullanım amaccedillarına goumlre gerekli olduğu zaman
rahatlıkla uygulanabilecek bir youmlntemdir Burada uygulama sonucundaki maliyetler dikkate
alınmalı ve maliyet artıĢlarının pazarlamayı etkileyecek sevide olması durumunda baĢka
alternatifler denenmelidir
Siyah ve yeĢil ccedilay uumlruumlnleri accedilısından gıda ıĢınlama youmlnteminin değerlendirilmiĢ ve Ģu
sonuccedillara varılmıĢtır
Gıda ıĢınlama youmlntemi iyi iĢleme uygulamaları (GMP) youmlnteminin bir parccedilası olarak
uygulanabilmektedir Ġyi iĢleme uygulamalarına aykırı olarak uumlretilen bir gıdanın mikroorganizma
yuumlkuumlnuumln azaltılması amacıyla ıĢınlama uygulaması yasal değildir Ccedilay uumlretiminde iyi iĢleme
tekniklerinin uygulanması sonucunda son uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln yok veya ccedilok az
olacağı accedilıktır Ccediluumlnkuuml bu Ģekildeki bir uygulama sonucunda son uumlruumlndeki nem oranı 2-4 su
aktivitesi değeri ise 02-03 civarında olacaktır Ayrıca uumlretim esnasında hijyen kurallarının ve
HACCP gibi youmlnetim sistemlerinin uygulanması dıĢardan mikroorganizma bulaĢmasını minimum
seviyede tutacaktır Bu Ģekilde uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuuml Tarım ve KoumlyiĢleri Bakanlığı
Koruma Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından yayınlanan ldquoMikrobiyolojik Kriterler Tebliğirdquo nin
EK- 9 maddesinde belirtilen siyah ccedilaylardaki mikrobiyolojik değerlere uygunluk
sağlayacaktır(EK-4)
Yapılan literatuumlr taramalarında siyah ccedilayda ıĢın uygulamasının kalite bileĢikleri uumlzerindeki
etkileri konusunda bilgilere de ulaĢılmıĢtır Bu konuda yurt dıĢında yapılan bir ccedilalıĢmada 10 kGy
gama ıĢını uygulanan ccedilaylardaki TF miktarında 12 aylık suumlre sonunda 7 lik bir kayıp meydana
gelirken ıĢın uygulanmayan ccedilaylarda TF değerinde 22 lik bir kayıp oluĢtuğu goumlzlenmiĢtir ( J
Thomas RSSenthil RRaj Kumar ve AKA Mandal ldquoInduction Of Gamma Irradiation On
Stability Of Stored Black Teas= Gama IĢını Uygulamasının Depolanan Siyah Ccedilayların Stabilitesi
Uumlzerindeki Etkilerirdquo)
EKLER
EK-1
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
GIDA IġINLAMA YOumlNETMELĠĞĠ
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği Yayımlandığı RGazete 06111999-23868
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
Yayımlandığı RGazete 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
Yayımlandığı RGazete 19122003-25321
BĠRĠNCĠ BOumlLUumlM
Amaccedil Kapsam Dayanak ve Tanımlar
Amaccedil
Madde 1- Bu Youmlnetmeliğin amacı gıda ışınlama tesislerinin kurulması ile bu tesislere lisans
verilmesini gıda maddelerinin uumlretiminde kullanılan her tuumlrluuml ham ve yardımcı maddeler ile
mamul ve yarı mamul gıda maddelerinin tekniğine uygun olarak ışınlanmasını ışınlanmış gıdaların tuumlketime arzı denetlenme esas ve usullerini belirlemektir
Kapsam
Madde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerini ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların tuumlketimine ilişkin lisans izintescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Hukuki dayanak
Madde 3- Bu Youmlnetmelik 560 sayılı Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun
Huumlkmuumlnde Kararname‟nin 45671213 ve 15 inci maddeleri ile 2690 sayılı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır
Madde 4- Bu Youmlnetmelikte geccedilen
Boumlceklenmeyi oumlnlemek Gıda maddelerinde bulunan boumlcek yumurta ve larvalarının canlılık ve uumlreme faaliyetlerinin yok edilmesi veya azaltılarak etkisiz hale getirilmesini
Doz Işınlanan gıdanın birim kuumltlesinde absorbladığı radyasyon enerjisinin miktarını
Dozimetri Doz ve doz hızının kGysaat olarak standardize edilmiş metotlarla oumllccediluumllmesini
Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını
Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin
tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina
ve eklerini
IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını
Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını
MeV Milyon elektron volt enerji birimini
Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti
Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği
noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz
miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum
dozların ortalamasını
TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu
ifade eder
ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM
Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği
Gıda ıĢınlama esasları
Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir
c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler
IĢınlama dozu
Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla
girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir
Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir
Yeniden ıĢınlama
Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin
Tescil ve Ġstihdam
IĢın kaynakları
Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir
a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları
b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları
c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar
IĢınlama tesisleri ve istihdam
Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin
gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde
a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur
b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının
tutulması ve muhafazası zorunludur
Lisans izin ve tescil
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun
bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili
huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi
Kalite temini
Madde 11- Kalite temini iccedilin
a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur
b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur
c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve
ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir
d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir
Belgeleme
Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt
bulundurulur Bu kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir
Etiketleme
Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası
b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin
yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı
c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı
d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda
olduğu
e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması
Depolama
Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır
BEġĠNCĠ BOumlLUumlM
CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler
IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti
Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti
uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır
IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı
Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998
tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır
Denetim ve yaptırımlar
Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK
tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki
kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır
Yuumlruumlrluumlk
Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-1
GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI
GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)
Minimum Maksimum
Grup1-Soğanlar koumlkler ve
yumrular
Depolama sırasında
filizlenme ccedilimlenme ve
tomurcuklanmayı oumlnlemek
02
Grup 2- Taze meyve ve sebzeler
(Grup 1‟in dışındakiler )
a)Olgunlaşmayı
geciktirmek
b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
d) Karantina kontroluuml
(x)
10
10
25
10
Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş
hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler
yağlı tohumlar
baklagillerkurutulmuş sebzeler ve
kurutulmuş meyveler
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Mikroorganizmaları
azaltmak
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
10
50
50
Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz
hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (
taze veya dondurulmuş)
dondurulmuş kurbağa bacağı
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
50
30
20
Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile
bunların uumlruumlnleri ( taze veya
dondurulmuş)
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
70
30
30
Grup 6- Kuru sebzeler
baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve
bitkisel ccedilaylar
a) Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek
(x) 100(xxx)
10
Grup 7- Hayvansal orijinli
kurutulmuş gıdalar
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Kuumlflerin kontroluuml
10
30
(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir
(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir
(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır
EK -2
GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml
Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan
ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir
ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir
c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir
d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır
e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz
f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair
Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum
ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo
MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir
d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri
Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo
MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu
kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi
e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar
h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş
belirtilirrdquo
MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası verilir
b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya
ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur
Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde
ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır
Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler
uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler
ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır
e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda
maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır
Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir
f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır
g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir
h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma
belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir
ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo
MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir
ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır
a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır
b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen
kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo
MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir
MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve
diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir
ldquoAvrupa Birliğine uyum
Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye
Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri
ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo
Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde
gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-3
GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR
1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir
A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise
B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa
C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise
D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz
2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir
A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması
B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya
geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması
C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması
D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo
EK-4
ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI
1DOZĠMETRĠ
Genel Ortalama Soğrulan Doz
10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli
olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm
radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır
Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır
Burada
M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi
p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk
d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz
dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı
Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin
uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki
dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz
değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur
Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve
maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve
maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir
Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)
değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur
Bu durumlarda
2 ĠġLEMLER
21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak
ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz
noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir
22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır
23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri
yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir
referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve
maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
Ġkinci Oturum
Ġkinci oturum seminerin oumlğleden sonraki boumlluumlmuumlnde yapıldı Oturumda toplam doumlrt sunum
yapıldı Oturum baĢkanlığını 19 Mayıs Uumlniversitesi Veterinerlik Fakuumlltesi Oumlğretim Goumlrevlisi Prof
Dr Nurcan Ccediletinkaya yaptı
Gıda IĢınlamasının Saniteri ve Fitoseniteri Amaccedillı Kullanımı
Bu sunum TAEK SANAEM uygulama Boumlluumlmuuml Gıda Birimi uzmanlarından Dr Erhan Ġccedil
tarafından yapıldı Sunumda Ģu bilgiler verildi
GeliĢmekte olan uumllkelerin birccediloğunda boumlceklenme nedeniyle bir ccedilok gıda kayıpları ortaya
ccedilıkmaktadır Hasat sonrası boumlceklenme nedeniyle oluĢan gıda kayıpları ve kalite bozuklukları
uumlruumlnlerin ticaretini de olumsuz youmlnde etkilemektedir Hasat sonrası gıdalarda boumlceklenmenin
oumlnlenmesi iccedilin yaygın olarak kullanılan metil bromuumlr kimyasalının ozon tabakası iccedilin zararlı bir
madde olmasından dolayı Montreal protokoluuml ve Temiz Hava AntlaĢması kapsamında kullanılması
2015 yılında kesinlikle yasaklanacaktır Uluslar arası organizasyonlar bu maddenin kullanımdan
kalkmadan oumlnce insan sağlığına zararlı olmayan alternatif bir uygulamanın geliĢtirilmesinin Ģart
olduğunu bildirmiĢlerdir Bunlardan BirleĢmiĢ Milletler ccedilevre Programının oluĢturduğu komite (
UNEP-MTOC) ıĢınlamayı alternatif uygulamalardan biri olarak kabul etmiĢtir
ADB Rusya Ġngiltere Brezilya‟nın da aralarında bulunduğu 50 den fazla uumllkede gıdalara
zarar veren boumlceklerle muumlcadelede ıĢınlama teknolojisi kullanılmaktadır IĢınlama nedeniyle
meydana gelen enerji boumlceklerin DNA yapılarını ccedileĢitli geliĢme doumlnemlerinde ( yumurta larva
pupa vb) etkileyerek gıdalar uumlzerinde geliĢmelerini oumlnlemekte ve yok olmalarını sağlamaktadır
ABD bdquode bu youmlntemin etkili olduğunun kabul edilebilmesi iccedilin uygulama yapılan 100000
boumlcekten hiccedilbir ccedilıkıĢ olmaması ve 95 guumlvenlik duumlzeyinde 999968 etkinliğin goumlsterilmesi
gerekmektedir Yapılan pratik uygulamalarda bu etkinliğin sağlandığının ispatlanmasından dolayı
oumlzellikle tahıl uumlruumlnlerinde boumlceklenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulanmaktadır
IĢınlamanın karantina amaccedillı kullanımı da gittikccedile artan bir uygulamadır Meyve kalitesi
accedilısından bakıldığında ıĢınlamanın karantina amaccedillı kullanılması metil bromuumlr kimyasalına karĢı
iyi bir alternatiftir Bu uygulama en iyi ve etkili Ģekilde elma kiraz papaya ve uumlzuumlmsuuml meyveler ile
sitrus meyvelerinde kullanılmaktadır Ccedilok duumlĢuumlk dozlardaki ıĢınlama ile bu meyvelerde bulunan
meyve sinekleri ve diğer boumlceklerin bulaĢmaları oumlnlenebilmektedir Bunun yanında ithalat ve
ihracatı yapılan bir ccedilok taze sebze ve meyvede zarar yapan meyve sinekleri ve diğer bazı zararlılar
iccedilin tavsiye edilen ıĢınlama dozları tespit edilmiĢtir
Sunumun sonunda Dr Erhan Ġccedil ıĢınlamanın gıdaların kimyasal yapıları uumlzerindeki etkileri
konusunda ( proteinler vitaminler polifenolik bileĢikler vb) araĢtırmaların devam ettiğini ve bu
konuda daha ccedilok ccedilalıĢma yapılması gerektiğini bildirdi
242 Gıda IĢınlamada Yasal Duumlzenlemeler ve Ticari Uygulamalar
Bu sunum oturum baĢkanı 19 Mayıs uumlniversitesi Veterinerlik fakuumlltesi oumlğretim goumlrevlisi Prof
DrNurcan Ccediletinkaya tarafından yapıldı Nurcan Ccediletinkaya uzun yıllar TAEK buumlnyesinde ccedilalıĢmıĢ
ve Tuumlrkiye‟de gıda ıĢınlama youmlnteminin yasal altyapı ccedilalıĢmalarında bulunmuĢ ve bu konudaki
youmlnetmeliğin ccedilıkartılmasında fiili olarak ccedilalıĢmıĢ bir uzmandır ProfNurcan Ccediletinkaya sunumunda
Ģu bilgileri verdi
Gıda ıĢınlama prensiplerinin belirlenmesi ile ilgili ccedilalıĢmalar 1940 yılında baĢlamıĢtır Bu
konudaki ccedilalıĢmalara geliĢmiĢ uumllkeler 1950 yılında geliĢmekte olan uumllkeler de 1960 yılında
baĢlamıĢlardır Ulusal ve uluslar arası yasal duumlzenlemeler 1980 yıllarında baĢlamıĢtır Halen bu
konuda ulusal yasal duumlzenlemelerini tamamlayamayan uumllkeler bulunmaktadır
Kodeks Alimentarus tarafından ıĢınlanmıĢ gıdalarla ilgili olarak yayınlanmıĢ ve uygulanmakta
olan baĢlıca uluslar arası standartlar Ģunlardır
- CX STAN 106-1983 IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel standardı
- CX STAN 160-1983 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ- IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel
standardı
- CACRCP 19- 1979 Radyasyon prosesinde takip edilmesi tavsiye edilen uluslar arası
kurallar
- CACRCP 19- 1979 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ olan-Radyasyon prosesinde takip edilmesi
tavsiye edilen uluslar arası kurallar
- CX STAN1 -1985 Rev1-1991 Rev2-1999 PaketlenmiĢ gıdaların etiketlenmesiyle ilgili
kodeks genel standardı
- CACRCP 1-1969 Rev3-1997 Gıda hijyeninin genel prensipleri ve uygulaması
konusunda uluslar arası tavsiyeler
Duumlnyada halen yaklaĢık 50 uumllkede ıĢınlanmıĢ en az bir gıda iccedilin onay verilmiĢtir IĢınlaması
yasal olarak kabul edilmiĢ bir ccedilok gıda uumllkelere goumlre tek tek sınıflandırılarak onaylanmıĢ olup bu
gıdaların sayısı 40 tan fazladır (Ġngiltere ABD Meksika ġili Tuumlrkiye ve Ccedilin gıda gruplarına goumlre
ıĢınlamaya oumlnem vermiĢtirBrezilya iyi iĢleme uygulamalarının (GMP) bir parccedilası olarak ıĢınlamaya
onay vermiĢtir Duumlnyada halen yaklaĢık 200 civarında ıĢınlama tesisi faaliyet goumlstermektedir
Avrupa Birliği uumllkelerinde Avrupa Komisyonu(EC) tarafından lisanslanmıĢ toplam 18 adet
ıĢınlama tesisi bulunmaktadır Avrupa Birliği uumlye uumllkeler dıĢında 5 adet ıĢınlama tesisinde
ıĢınlanmıĢ gıdaların birlik uumllkelerinde ki ticaretine onay vermiĢtir Bu tesislerden bir tanesi de
Gamma-Pak buumlnyesinde bulunmaktadır
Duumlnyadaki yasal uygumlalar ıĢınlanmıĢ gıda ambalajları uumlzerinde ıĢınlama iĢlemi yapıldığına
dair ldquoıĢınlanmıĢtırrdquo veya ldquoıĢınlama iĢlemi uygulanmıĢtırrdquo Ģeklinde uyarı bulundurulmasını zorunlu
kılarken uumllkemizde ccedilıkarılan youmlnetmelik hem bu tuumlr bir ifadenin hem de ıĢınlamanın semboluuml olan
ldquoradurardquo ambleminin (EK-2) paket uumlzerinde bulundurulmasını zorunlu kılmaktadır
Gıda bileĢenlerinden biri iccedilin ıĢınlama iĢlemi uygulandığı zaman ambalaj uumlzerinde ıĢınlama
iĢlemi uygulanan bileĢen iccedilin ıĢınlama yapılmıĢtır uyarısının yazılması zorunludur
Gıda ıĢınlamasında kullanılacak doz miktarı oumlnemlidir IĢınlama iĢleminden oumlnce gıdalara
uygulanacak doz miktarının hesaplanması gerekmektedir Doz IĢınlanan gıdanın birim kuumltlesinde
absorblanan radyasyon enerjisi miktarı anlamına gelmektedir IĢınlama iĢleminde doz birimi olarak
kGy ( Klogrey) kullanılır Bu IĢınlanan gıdanın 1 kg bdquoı baĢına absorblanan ortalamam radyasyon
enerjisinin kilojul olarak miktarını verirHangi gıdaya ne kadar ıĢınlama iĢlemi uygulayan uumllkeler
uygulanacak doz miktarının tespiti iccedilin teknolojik amaccedil terimini geliĢtirmiĢler ve kullanmaya
baĢlamıĢlardır Bu istenen sonucun elde edilebilmesi iccedilin hiccedilbir sınırlama olmadan gerektiği kadar
dozun kullanılması demektir Uumllkemizdeki yasal mevzuat ise kullanılabilecek maksimum doz
miktarını 10 kGy olarak sınırlamıĢtır
Gıda IĢınlama Tesisleri ve Proses Youmlntemleri
Gıda ıĢınlamam tesisleri ve prosesleri hakkında bilgilerin verildiği bu sunum Gamma-Pak
Genel Muumlduumlruuml Dr Hasan Aklan tarafından verildi
Duumlnyada faaliyet halinde bulunan gıda ıĢınlama uumlnitelerinde farklı teknolojiler
kullanılmaktadır Bu arada radyasyon kaynağı olarak ta farklı maddeler kullanılmaktadır Bunlardan
en yaygın olanlarıGama ıĢınları X- ıĢınları ve Elektron hızlandırıcılardır
Gamma-pak buumlnyesinde ıĢınlama amacıyla gama ıĢınları kullanılmaktadır Gama ıĢınlarının
elde etmek iccedilin de Co60
maddesi kullanılmaktadır Genel olarak gama ıĢınları tuumlm
mikroorganizmalar uumlzerinde etkili olurken amaccedillanan teknolojik hedef iccedilin farklı
mikroorganizmalar iccedilin farklı dozlar kullanılmaktadır
Gıda ıĢınlama iĢleminde gıdaların ambalajlanması amacıyla kullanılan materyallerde
oumlnemlidir Bu amaccedilla ıĢınlama iĢlemine dayanıklı ambalaj malzemeleri kullanılmaktadır Genelde
yapılan ccedilalıĢmalarda kullanılan ambalaj malzemesi iccedilin uygulanabilecek maksimum doz miktarları
tespit edilmiĢ olup bunlar Ģu Ģekildedir
Ambalaj Malzemesi Uygulanacak Maksimumu Doz(kGy)
Nitro seluumlloz 10
Glassine paper 10
Mum kaplı karton 10
Polietilen film 10
Kraft paper (sadece un iccedilin) 05
Polietilen tetra fitalat film 10
Polistren film 10
Rubber hidrokloruumlr film 10
Viniliden kloruumlr-vinil kloruumlr kopolimer 10
Naylon II 10
Etilen-vinil asetat kopolimer film 30
Bitkisel parĢomen 60
Polietilen film 60
Polietilen tetra fitalat film 60
Naylon 6 film 60
Vinil kloruumlr-vinil asetat kopolimer film 60
Akrilonitril kopolimer 60
Gamma-Pak firması aĢağıdaki alanlarda ıĢınlama iĢlemi uygulamaktadır
- Medikal uumlruumlnlerin sterilizasyonu (ameliyat eldivenleri serum setleri iğneler vs)
- Ambalaj malzemelerinin sterilizasyonu (plastik torbalar kağıt torbalar plastik tuumlpler ilaccedil
ĢiĢeler vs)
- Gıdalar( baharatlar et uumlruumlnleri su uumlruumlnleri aromatik bitkiler vs)
- Bahccedilıvanlık uumlruumlnleri( toprak ve guumlbre karıĢımları gibi)
- Hayvan yiyecekleri
- ArĢiv ve antikaların korunması
- Ağaccedil uumlruumlnlerinin sertleĢtirilmesi
- Plastiklerin parccedilalanması
- Hastane atıklarının mikroplardan arındırılması
Gıda IĢınlamasının Uygulama ve Maliyetleri
Bu sunum Gamma-pak firması youmlneticilerinden Mehmet YalccedilıntaĢ tarafından gerccedilekleĢtirildi
Sunumda ıĢınlamanın gıda uumlzerindeki maliyeti ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı tuumlketicilerin eğilimleri
konusunda yapılan anket ccedilalıĢmaları hakkında bilgi verildi
Gıda ıĢınlamasında amaccedillanan teknolojik hedef ile maliyet konusuna dikkat edilmesi
gerekmektedir Mesela patates iccedilin ccedilimlenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulaması pahalı
bir youmlntemdir Maliyetleri ccedilok arttırır Ama uumllkemizde de oldukccedila fazla miktarda uygulanan
baharatların ıĢınlanması pahalı bir youmlntem değildir
Bitkisel ccedilaylarda ıĢınlamanın maliyeti 30-40 ykrkg‟ dır Bakliyatlarda 40-80 avroton
kuruyemiĢlerde 150-200 avroton baharatlarda ise 25-30 avroton‟dur
IĢınlama maliyetleri konusunda TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuumlnuumln internette
yayınlanan 2007 yılı enduumlstriyel ıĢınlama hizmetleri fiyat listesine goumlre (EK-3) 04-06 grcm3
yoğunluğundaki gıdalar iccedilin 10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin istenen uumlcretin 130 YTLm3
olduğu
belirtilmektedir TAEK SANEM Uygulama Boumlluumlmuuml fiyatlarına goumlre ortalama 500 voluumlm değerine
sahip siyah ccedilaylarda ıĢınlama maliyetlerinin de yapılan hesaplamalara goumlre en az 75Ykr olacağı
tespit edilmiĢtir Bu maliyetlere uumlruumlnuumln ıĢınlama tesisine nakliyesi dahil edilmemiĢtir
3 SONUCcedil
Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin uygulanan ıĢınlama youmlntemi uumllkemizde
henuumlz yeterince tanınmamıĢ ve yaygın Ģekilde kullanım alanı bulamamıĢtır Bunun nedeni bu
teknolojiyi uygulayan firma sayısının az ve belli merkezlerde olmasıdır Ayrıca ıĢınlama
teknolojisindeki ldquoıĢınrdquordquoradyasyonrdquo ldquodozrdquo gibi terimlerin halkta tedirginlik uyandırmakta ve bu
nedenle ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı bir ccedilekingenlik uyandırmaktadır
Gıda ıĢınlama youmlntemi sunumlarda verilen bilgilere goumlre bu amaccedilla kullanılan diğer
youmlntemler kadar guumlvenli ve tuumlketici sağlığı accedilısından olumsuz hiccedilbir etki goumlstermeyen bir
youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Uluslar arası ticarette gerekli Ģartları sağlamak koĢuluyla bir engel
teĢkil etmez
Gıda ıĢınlama youmlnteminin kullanılması iccedilin iyi araĢtırma yapılıp gerccedilekten kullanılması
gerekiyorsa uygulanması gerekmektedir Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin
baĢka bir alternatif olmadığı zaman veya diğer kullanım amaccedillarına goumlre gerekli olduğu zaman
rahatlıkla uygulanabilecek bir youmlntemdir Burada uygulama sonucundaki maliyetler dikkate
alınmalı ve maliyet artıĢlarının pazarlamayı etkileyecek sevide olması durumunda baĢka
alternatifler denenmelidir
Siyah ve yeĢil ccedilay uumlruumlnleri accedilısından gıda ıĢınlama youmlnteminin değerlendirilmiĢ ve Ģu
sonuccedillara varılmıĢtır
Gıda ıĢınlama youmlntemi iyi iĢleme uygulamaları (GMP) youmlnteminin bir parccedilası olarak
uygulanabilmektedir Ġyi iĢleme uygulamalarına aykırı olarak uumlretilen bir gıdanın mikroorganizma
yuumlkuumlnuumln azaltılması amacıyla ıĢınlama uygulaması yasal değildir Ccedilay uumlretiminde iyi iĢleme
tekniklerinin uygulanması sonucunda son uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln yok veya ccedilok az
olacağı accedilıktır Ccediluumlnkuuml bu Ģekildeki bir uygulama sonucunda son uumlruumlndeki nem oranı 2-4 su
aktivitesi değeri ise 02-03 civarında olacaktır Ayrıca uumlretim esnasında hijyen kurallarının ve
HACCP gibi youmlnetim sistemlerinin uygulanması dıĢardan mikroorganizma bulaĢmasını minimum
seviyede tutacaktır Bu Ģekilde uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuuml Tarım ve KoumlyiĢleri Bakanlığı
Koruma Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından yayınlanan ldquoMikrobiyolojik Kriterler Tebliğirdquo nin
EK- 9 maddesinde belirtilen siyah ccedilaylardaki mikrobiyolojik değerlere uygunluk
sağlayacaktır(EK-4)
Yapılan literatuumlr taramalarında siyah ccedilayda ıĢın uygulamasının kalite bileĢikleri uumlzerindeki
etkileri konusunda bilgilere de ulaĢılmıĢtır Bu konuda yurt dıĢında yapılan bir ccedilalıĢmada 10 kGy
gama ıĢını uygulanan ccedilaylardaki TF miktarında 12 aylık suumlre sonunda 7 lik bir kayıp meydana
gelirken ıĢın uygulanmayan ccedilaylarda TF değerinde 22 lik bir kayıp oluĢtuğu goumlzlenmiĢtir ( J
Thomas RSSenthil RRaj Kumar ve AKA Mandal ldquoInduction Of Gamma Irradiation On
Stability Of Stored Black Teas= Gama IĢını Uygulamasının Depolanan Siyah Ccedilayların Stabilitesi
Uumlzerindeki Etkilerirdquo)
EKLER
EK-1
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
GIDA IġINLAMA YOumlNETMELĠĞĠ
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği Yayımlandığı RGazete 06111999-23868
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
Yayımlandığı RGazete 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
Yayımlandığı RGazete 19122003-25321
BĠRĠNCĠ BOumlLUumlM
Amaccedil Kapsam Dayanak ve Tanımlar
Amaccedil
Madde 1- Bu Youmlnetmeliğin amacı gıda ışınlama tesislerinin kurulması ile bu tesislere lisans
verilmesini gıda maddelerinin uumlretiminde kullanılan her tuumlrluuml ham ve yardımcı maddeler ile
mamul ve yarı mamul gıda maddelerinin tekniğine uygun olarak ışınlanmasını ışınlanmış gıdaların tuumlketime arzı denetlenme esas ve usullerini belirlemektir
Kapsam
Madde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerini ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların tuumlketimine ilişkin lisans izintescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Hukuki dayanak
Madde 3- Bu Youmlnetmelik 560 sayılı Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun
Huumlkmuumlnde Kararname‟nin 45671213 ve 15 inci maddeleri ile 2690 sayılı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır
Madde 4- Bu Youmlnetmelikte geccedilen
Boumlceklenmeyi oumlnlemek Gıda maddelerinde bulunan boumlcek yumurta ve larvalarının canlılık ve uumlreme faaliyetlerinin yok edilmesi veya azaltılarak etkisiz hale getirilmesini
Doz Işınlanan gıdanın birim kuumltlesinde absorbladığı radyasyon enerjisinin miktarını
Dozimetri Doz ve doz hızının kGysaat olarak standardize edilmiş metotlarla oumllccediluumllmesini
Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını
Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin
tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina
ve eklerini
IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını
Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını
MeV Milyon elektron volt enerji birimini
Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti
Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği
noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz
miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum
dozların ortalamasını
TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu
ifade eder
ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM
Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği
Gıda ıĢınlama esasları
Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir
c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler
IĢınlama dozu
Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla
girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir
Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir
Yeniden ıĢınlama
Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin
Tescil ve Ġstihdam
IĢın kaynakları
Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir
a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları
b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları
c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar
IĢınlama tesisleri ve istihdam
Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin
gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde
a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur
b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının
tutulması ve muhafazası zorunludur
Lisans izin ve tescil
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun
bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili
huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi
Kalite temini
Madde 11- Kalite temini iccedilin
a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur
b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur
c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve
ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir
d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir
Belgeleme
Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt
bulundurulur Bu kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir
Etiketleme
Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası
b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin
yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı
c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı
d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda
olduğu
e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması
Depolama
Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır
BEġĠNCĠ BOumlLUumlM
CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler
IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti
Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti
uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır
IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı
Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998
tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır
Denetim ve yaptırımlar
Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK
tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki
kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır
Yuumlruumlrluumlk
Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-1
GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI
GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)
Minimum Maksimum
Grup1-Soğanlar koumlkler ve
yumrular
Depolama sırasında
filizlenme ccedilimlenme ve
tomurcuklanmayı oumlnlemek
02
Grup 2- Taze meyve ve sebzeler
(Grup 1‟in dışındakiler )
a)Olgunlaşmayı
geciktirmek
b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
d) Karantina kontroluuml
(x)
10
10
25
10
Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş
hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler
yağlı tohumlar
baklagillerkurutulmuş sebzeler ve
kurutulmuş meyveler
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Mikroorganizmaları
azaltmak
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
10
50
50
Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz
hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (
taze veya dondurulmuş)
dondurulmuş kurbağa bacağı
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
50
30
20
Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile
bunların uumlruumlnleri ( taze veya
dondurulmuş)
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
70
30
30
Grup 6- Kuru sebzeler
baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve
bitkisel ccedilaylar
a) Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek
(x) 100(xxx)
10
Grup 7- Hayvansal orijinli
kurutulmuş gıdalar
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Kuumlflerin kontroluuml
10
30
(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir
(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir
(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır
EK -2
GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml
Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan
ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir
ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir
c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir
d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır
e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz
f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair
Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum
ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo
MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir
d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri
Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo
MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu
kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi
e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar
h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş
belirtilirrdquo
MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası verilir
b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya
ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur
Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde
ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır
Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler
uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler
ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır
e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda
maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır
Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir
f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır
g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir
h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma
belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir
ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo
MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir
ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır
a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır
b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen
kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo
MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir
MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve
diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir
ldquoAvrupa Birliğine uyum
Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye
Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri
ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo
Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde
gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-3
GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR
1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir
A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise
B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa
C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise
D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz
2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir
A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması
B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya
geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması
C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması
D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo
EK-4
ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI
1DOZĠMETRĠ
Genel Ortalama Soğrulan Doz
10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli
olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm
radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır
Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır
Burada
M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi
p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk
d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz
dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı
Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin
uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki
dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz
değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur
Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve
maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve
maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir
Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)
değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur
Bu durumlarda
2 ĠġLEMLER
21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak
ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz
noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir
22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır
23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri
yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir
referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve
maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
Kodeks Alimentarus tarafından ıĢınlanmıĢ gıdalarla ilgili olarak yayınlanmıĢ ve uygulanmakta
olan baĢlıca uluslar arası standartlar Ģunlardır
- CX STAN 106-1983 IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel standardı
- CX STAN 160-1983 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ- IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel
standardı
- CACRCP 19- 1979 Radyasyon prosesinde takip edilmesi tavsiye edilen uluslar arası
kurallar
- CACRCP 19- 1979 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ olan-Radyasyon prosesinde takip edilmesi
tavsiye edilen uluslar arası kurallar
- CX STAN1 -1985 Rev1-1991 Rev2-1999 PaketlenmiĢ gıdaların etiketlenmesiyle ilgili
kodeks genel standardı
- CACRCP 1-1969 Rev3-1997 Gıda hijyeninin genel prensipleri ve uygulaması
konusunda uluslar arası tavsiyeler
Duumlnyada halen yaklaĢık 50 uumllkede ıĢınlanmıĢ en az bir gıda iccedilin onay verilmiĢtir IĢınlaması
yasal olarak kabul edilmiĢ bir ccedilok gıda uumllkelere goumlre tek tek sınıflandırılarak onaylanmıĢ olup bu
gıdaların sayısı 40 tan fazladır (Ġngiltere ABD Meksika ġili Tuumlrkiye ve Ccedilin gıda gruplarına goumlre
ıĢınlamaya oumlnem vermiĢtirBrezilya iyi iĢleme uygulamalarının (GMP) bir parccedilası olarak ıĢınlamaya
onay vermiĢtir Duumlnyada halen yaklaĢık 200 civarında ıĢınlama tesisi faaliyet goumlstermektedir
Avrupa Birliği uumllkelerinde Avrupa Komisyonu(EC) tarafından lisanslanmıĢ toplam 18 adet
ıĢınlama tesisi bulunmaktadır Avrupa Birliği uumlye uumllkeler dıĢında 5 adet ıĢınlama tesisinde
ıĢınlanmıĢ gıdaların birlik uumllkelerinde ki ticaretine onay vermiĢtir Bu tesislerden bir tanesi de
Gamma-Pak buumlnyesinde bulunmaktadır
Duumlnyadaki yasal uygumlalar ıĢınlanmıĢ gıda ambalajları uumlzerinde ıĢınlama iĢlemi yapıldığına
dair ldquoıĢınlanmıĢtırrdquo veya ldquoıĢınlama iĢlemi uygulanmıĢtırrdquo Ģeklinde uyarı bulundurulmasını zorunlu
kılarken uumllkemizde ccedilıkarılan youmlnetmelik hem bu tuumlr bir ifadenin hem de ıĢınlamanın semboluuml olan
ldquoradurardquo ambleminin (EK-2) paket uumlzerinde bulundurulmasını zorunlu kılmaktadır
Gıda bileĢenlerinden biri iccedilin ıĢınlama iĢlemi uygulandığı zaman ambalaj uumlzerinde ıĢınlama
iĢlemi uygulanan bileĢen iccedilin ıĢınlama yapılmıĢtır uyarısının yazılması zorunludur
Gıda ıĢınlamasında kullanılacak doz miktarı oumlnemlidir IĢınlama iĢleminden oumlnce gıdalara
uygulanacak doz miktarının hesaplanması gerekmektedir Doz IĢınlanan gıdanın birim kuumltlesinde
absorblanan radyasyon enerjisi miktarı anlamına gelmektedir IĢınlama iĢleminde doz birimi olarak
kGy ( Klogrey) kullanılır Bu IĢınlanan gıdanın 1 kg bdquoı baĢına absorblanan ortalamam radyasyon
enerjisinin kilojul olarak miktarını verirHangi gıdaya ne kadar ıĢınlama iĢlemi uygulayan uumllkeler
uygulanacak doz miktarının tespiti iccedilin teknolojik amaccedil terimini geliĢtirmiĢler ve kullanmaya
baĢlamıĢlardır Bu istenen sonucun elde edilebilmesi iccedilin hiccedilbir sınırlama olmadan gerektiği kadar
dozun kullanılması demektir Uumllkemizdeki yasal mevzuat ise kullanılabilecek maksimum doz
miktarını 10 kGy olarak sınırlamıĢtır
Gıda IĢınlama Tesisleri ve Proses Youmlntemleri
Gıda ıĢınlamam tesisleri ve prosesleri hakkında bilgilerin verildiği bu sunum Gamma-Pak
Genel Muumlduumlruuml Dr Hasan Aklan tarafından verildi
Duumlnyada faaliyet halinde bulunan gıda ıĢınlama uumlnitelerinde farklı teknolojiler
kullanılmaktadır Bu arada radyasyon kaynağı olarak ta farklı maddeler kullanılmaktadır Bunlardan
en yaygın olanlarıGama ıĢınları X- ıĢınları ve Elektron hızlandırıcılardır
Gamma-pak buumlnyesinde ıĢınlama amacıyla gama ıĢınları kullanılmaktadır Gama ıĢınlarının
elde etmek iccedilin de Co60
maddesi kullanılmaktadır Genel olarak gama ıĢınları tuumlm
mikroorganizmalar uumlzerinde etkili olurken amaccedillanan teknolojik hedef iccedilin farklı
mikroorganizmalar iccedilin farklı dozlar kullanılmaktadır
Gıda ıĢınlama iĢleminde gıdaların ambalajlanması amacıyla kullanılan materyallerde
oumlnemlidir Bu amaccedilla ıĢınlama iĢlemine dayanıklı ambalaj malzemeleri kullanılmaktadır Genelde
yapılan ccedilalıĢmalarda kullanılan ambalaj malzemesi iccedilin uygulanabilecek maksimum doz miktarları
tespit edilmiĢ olup bunlar Ģu Ģekildedir
Ambalaj Malzemesi Uygulanacak Maksimumu Doz(kGy)
Nitro seluumlloz 10
Glassine paper 10
Mum kaplı karton 10
Polietilen film 10
Kraft paper (sadece un iccedilin) 05
Polietilen tetra fitalat film 10
Polistren film 10
Rubber hidrokloruumlr film 10
Viniliden kloruumlr-vinil kloruumlr kopolimer 10
Naylon II 10
Etilen-vinil asetat kopolimer film 30
Bitkisel parĢomen 60
Polietilen film 60
Polietilen tetra fitalat film 60
Naylon 6 film 60
Vinil kloruumlr-vinil asetat kopolimer film 60
Akrilonitril kopolimer 60
Gamma-Pak firması aĢağıdaki alanlarda ıĢınlama iĢlemi uygulamaktadır
- Medikal uumlruumlnlerin sterilizasyonu (ameliyat eldivenleri serum setleri iğneler vs)
- Ambalaj malzemelerinin sterilizasyonu (plastik torbalar kağıt torbalar plastik tuumlpler ilaccedil
ĢiĢeler vs)
- Gıdalar( baharatlar et uumlruumlnleri su uumlruumlnleri aromatik bitkiler vs)
- Bahccedilıvanlık uumlruumlnleri( toprak ve guumlbre karıĢımları gibi)
- Hayvan yiyecekleri
- ArĢiv ve antikaların korunması
- Ağaccedil uumlruumlnlerinin sertleĢtirilmesi
- Plastiklerin parccedilalanması
- Hastane atıklarının mikroplardan arındırılması
Gıda IĢınlamasının Uygulama ve Maliyetleri
Bu sunum Gamma-pak firması youmlneticilerinden Mehmet YalccedilıntaĢ tarafından gerccedilekleĢtirildi
Sunumda ıĢınlamanın gıda uumlzerindeki maliyeti ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı tuumlketicilerin eğilimleri
konusunda yapılan anket ccedilalıĢmaları hakkında bilgi verildi
Gıda ıĢınlamasında amaccedillanan teknolojik hedef ile maliyet konusuna dikkat edilmesi
gerekmektedir Mesela patates iccedilin ccedilimlenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulaması pahalı
bir youmlntemdir Maliyetleri ccedilok arttırır Ama uumllkemizde de oldukccedila fazla miktarda uygulanan
baharatların ıĢınlanması pahalı bir youmlntem değildir
Bitkisel ccedilaylarda ıĢınlamanın maliyeti 30-40 ykrkg‟ dır Bakliyatlarda 40-80 avroton
kuruyemiĢlerde 150-200 avroton baharatlarda ise 25-30 avroton‟dur
IĢınlama maliyetleri konusunda TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuumlnuumln internette
yayınlanan 2007 yılı enduumlstriyel ıĢınlama hizmetleri fiyat listesine goumlre (EK-3) 04-06 grcm3
yoğunluğundaki gıdalar iccedilin 10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin istenen uumlcretin 130 YTLm3
olduğu
belirtilmektedir TAEK SANEM Uygulama Boumlluumlmuuml fiyatlarına goumlre ortalama 500 voluumlm değerine
sahip siyah ccedilaylarda ıĢınlama maliyetlerinin de yapılan hesaplamalara goumlre en az 75Ykr olacağı
tespit edilmiĢtir Bu maliyetlere uumlruumlnuumln ıĢınlama tesisine nakliyesi dahil edilmemiĢtir
3 SONUCcedil
Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin uygulanan ıĢınlama youmlntemi uumllkemizde
henuumlz yeterince tanınmamıĢ ve yaygın Ģekilde kullanım alanı bulamamıĢtır Bunun nedeni bu
teknolojiyi uygulayan firma sayısının az ve belli merkezlerde olmasıdır Ayrıca ıĢınlama
teknolojisindeki ldquoıĢınrdquordquoradyasyonrdquo ldquodozrdquo gibi terimlerin halkta tedirginlik uyandırmakta ve bu
nedenle ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı bir ccedilekingenlik uyandırmaktadır
Gıda ıĢınlama youmlntemi sunumlarda verilen bilgilere goumlre bu amaccedilla kullanılan diğer
youmlntemler kadar guumlvenli ve tuumlketici sağlığı accedilısından olumsuz hiccedilbir etki goumlstermeyen bir
youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Uluslar arası ticarette gerekli Ģartları sağlamak koĢuluyla bir engel
teĢkil etmez
Gıda ıĢınlama youmlnteminin kullanılması iccedilin iyi araĢtırma yapılıp gerccedilekten kullanılması
gerekiyorsa uygulanması gerekmektedir Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin
baĢka bir alternatif olmadığı zaman veya diğer kullanım amaccedillarına goumlre gerekli olduğu zaman
rahatlıkla uygulanabilecek bir youmlntemdir Burada uygulama sonucundaki maliyetler dikkate
alınmalı ve maliyet artıĢlarının pazarlamayı etkileyecek sevide olması durumunda baĢka
alternatifler denenmelidir
Siyah ve yeĢil ccedilay uumlruumlnleri accedilısından gıda ıĢınlama youmlnteminin değerlendirilmiĢ ve Ģu
sonuccedillara varılmıĢtır
Gıda ıĢınlama youmlntemi iyi iĢleme uygulamaları (GMP) youmlnteminin bir parccedilası olarak
uygulanabilmektedir Ġyi iĢleme uygulamalarına aykırı olarak uumlretilen bir gıdanın mikroorganizma
yuumlkuumlnuumln azaltılması amacıyla ıĢınlama uygulaması yasal değildir Ccedilay uumlretiminde iyi iĢleme
tekniklerinin uygulanması sonucunda son uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln yok veya ccedilok az
olacağı accedilıktır Ccediluumlnkuuml bu Ģekildeki bir uygulama sonucunda son uumlruumlndeki nem oranı 2-4 su
aktivitesi değeri ise 02-03 civarında olacaktır Ayrıca uumlretim esnasında hijyen kurallarının ve
HACCP gibi youmlnetim sistemlerinin uygulanması dıĢardan mikroorganizma bulaĢmasını minimum
seviyede tutacaktır Bu Ģekilde uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuuml Tarım ve KoumlyiĢleri Bakanlığı
Koruma Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından yayınlanan ldquoMikrobiyolojik Kriterler Tebliğirdquo nin
EK- 9 maddesinde belirtilen siyah ccedilaylardaki mikrobiyolojik değerlere uygunluk
sağlayacaktır(EK-4)
Yapılan literatuumlr taramalarında siyah ccedilayda ıĢın uygulamasının kalite bileĢikleri uumlzerindeki
etkileri konusunda bilgilere de ulaĢılmıĢtır Bu konuda yurt dıĢında yapılan bir ccedilalıĢmada 10 kGy
gama ıĢını uygulanan ccedilaylardaki TF miktarında 12 aylık suumlre sonunda 7 lik bir kayıp meydana
gelirken ıĢın uygulanmayan ccedilaylarda TF değerinde 22 lik bir kayıp oluĢtuğu goumlzlenmiĢtir ( J
Thomas RSSenthil RRaj Kumar ve AKA Mandal ldquoInduction Of Gamma Irradiation On
Stability Of Stored Black Teas= Gama IĢını Uygulamasının Depolanan Siyah Ccedilayların Stabilitesi
Uumlzerindeki Etkilerirdquo)
EKLER
EK-1
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
GIDA IġINLAMA YOumlNETMELĠĞĠ
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği Yayımlandığı RGazete 06111999-23868
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
Yayımlandığı RGazete 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
Yayımlandığı RGazete 19122003-25321
BĠRĠNCĠ BOumlLUumlM
Amaccedil Kapsam Dayanak ve Tanımlar
Amaccedil
Madde 1- Bu Youmlnetmeliğin amacı gıda ışınlama tesislerinin kurulması ile bu tesislere lisans
verilmesini gıda maddelerinin uumlretiminde kullanılan her tuumlrluuml ham ve yardımcı maddeler ile
mamul ve yarı mamul gıda maddelerinin tekniğine uygun olarak ışınlanmasını ışınlanmış gıdaların tuumlketime arzı denetlenme esas ve usullerini belirlemektir
Kapsam
Madde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerini ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların tuumlketimine ilişkin lisans izintescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Hukuki dayanak
Madde 3- Bu Youmlnetmelik 560 sayılı Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun
Huumlkmuumlnde Kararname‟nin 45671213 ve 15 inci maddeleri ile 2690 sayılı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır
Madde 4- Bu Youmlnetmelikte geccedilen
Boumlceklenmeyi oumlnlemek Gıda maddelerinde bulunan boumlcek yumurta ve larvalarının canlılık ve uumlreme faaliyetlerinin yok edilmesi veya azaltılarak etkisiz hale getirilmesini
Doz Işınlanan gıdanın birim kuumltlesinde absorbladığı radyasyon enerjisinin miktarını
Dozimetri Doz ve doz hızının kGysaat olarak standardize edilmiş metotlarla oumllccediluumllmesini
Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını
Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin
tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina
ve eklerini
IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını
Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını
MeV Milyon elektron volt enerji birimini
Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti
Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği
noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz
miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum
dozların ortalamasını
TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu
ifade eder
ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM
Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği
Gıda ıĢınlama esasları
Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir
c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler
IĢınlama dozu
Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla
girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir
Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir
Yeniden ıĢınlama
Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin
Tescil ve Ġstihdam
IĢın kaynakları
Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir
a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları
b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları
c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar
IĢınlama tesisleri ve istihdam
Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin
gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde
a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur
b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının
tutulması ve muhafazası zorunludur
Lisans izin ve tescil
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun
bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili
huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi
Kalite temini
Madde 11- Kalite temini iccedilin
a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur
b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur
c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve
ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir
d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir
Belgeleme
Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt
bulundurulur Bu kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir
Etiketleme
Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası
b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin
yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı
c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı
d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda
olduğu
e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması
Depolama
Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır
BEġĠNCĠ BOumlLUumlM
CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler
IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti
Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti
uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır
IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı
Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998
tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır
Denetim ve yaptırımlar
Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK
tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki
kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır
Yuumlruumlrluumlk
Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-1
GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI
GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)
Minimum Maksimum
Grup1-Soğanlar koumlkler ve
yumrular
Depolama sırasında
filizlenme ccedilimlenme ve
tomurcuklanmayı oumlnlemek
02
Grup 2- Taze meyve ve sebzeler
(Grup 1‟in dışındakiler )
a)Olgunlaşmayı
geciktirmek
b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
d) Karantina kontroluuml
(x)
10
10
25
10
Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş
hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler
yağlı tohumlar
baklagillerkurutulmuş sebzeler ve
kurutulmuş meyveler
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Mikroorganizmaları
azaltmak
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
10
50
50
Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz
hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (
taze veya dondurulmuş)
dondurulmuş kurbağa bacağı
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
50
30
20
Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile
bunların uumlruumlnleri ( taze veya
dondurulmuş)
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
70
30
30
Grup 6- Kuru sebzeler
baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve
bitkisel ccedilaylar
a) Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek
(x) 100(xxx)
10
Grup 7- Hayvansal orijinli
kurutulmuş gıdalar
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Kuumlflerin kontroluuml
10
30
(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir
(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir
(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır
EK -2
GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml
Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan
ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir
ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir
c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir
d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır
e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz
f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair
Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum
ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo
MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir
d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri
Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo
MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu
kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi
e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar
h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş
belirtilirrdquo
MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası verilir
b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya
ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur
Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde
ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır
Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler
uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler
ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır
e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda
maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır
Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir
f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır
g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir
h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma
belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir
ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo
MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir
ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır
a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır
b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen
kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo
MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir
MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve
diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir
ldquoAvrupa Birliğine uyum
Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye
Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri
ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo
Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde
gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-3
GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR
1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir
A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise
B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa
C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise
D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz
2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir
A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması
B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya
geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması
C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması
D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo
EK-4
ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI
1DOZĠMETRĠ
Genel Ortalama Soğrulan Doz
10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli
olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm
radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır
Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır
Burada
M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi
p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk
d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz
dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı
Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin
uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki
dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz
değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur
Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve
maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve
maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir
Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)
değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur
Bu durumlarda
2 ĠġLEMLER
21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak
ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz
noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir
22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır
23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri
yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir
referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve
maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
Gıda ıĢınlama iĢleminde gıdaların ambalajlanması amacıyla kullanılan materyallerde
oumlnemlidir Bu amaccedilla ıĢınlama iĢlemine dayanıklı ambalaj malzemeleri kullanılmaktadır Genelde
yapılan ccedilalıĢmalarda kullanılan ambalaj malzemesi iccedilin uygulanabilecek maksimum doz miktarları
tespit edilmiĢ olup bunlar Ģu Ģekildedir
Ambalaj Malzemesi Uygulanacak Maksimumu Doz(kGy)
Nitro seluumlloz 10
Glassine paper 10
Mum kaplı karton 10
Polietilen film 10
Kraft paper (sadece un iccedilin) 05
Polietilen tetra fitalat film 10
Polistren film 10
Rubber hidrokloruumlr film 10
Viniliden kloruumlr-vinil kloruumlr kopolimer 10
Naylon II 10
Etilen-vinil asetat kopolimer film 30
Bitkisel parĢomen 60
Polietilen film 60
Polietilen tetra fitalat film 60
Naylon 6 film 60
Vinil kloruumlr-vinil asetat kopolimer film 60
Akrilonitril kopolimer 60
Gamma-Pak firması aĢağıdaki alanlarda ıĢınlama iĢlemi uygulamaktadır
- Medikal uumlruumlnlerin sterilizasyonu (ameliyat eldivenleri serum setleri iğneler vs)
- Ambalaj malzemelerinin sterilizasyonu (plastik torbalar kağıt torbalar plastik tuumlpler ilaccedil
ĢiĢeler vs)
- Gıdalar( baharatlar et uumlruumlnleri su uumlruumlnleri aromatik bitkiler vs)
- Bahccedilıvanlık uumlruumlnleri( toprak ve guumlbre karıĢımları gibi)
- Hayvan yiyecekleri
- ArĢiv ve antikaların korunması
- Ağaccedil uumlruumlnlerinin sertleĢtirilmesi
- Plastiklerin parccedilalanması
- Hastane atıklarının mikroplardan arındırılması
Gıda IĢınlamasının Uygulama ve Maliyetleri
Bu sunum Gamma-pak firması youmlneticilerinden Mehmet YalccedilıntaĢ tarafından gerccedilekleĢtirildi
Sunumda ıĢınlamanın gıda uumlzerindeki maliyeti ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı tuumlketicilerin eğilimleri
konusunda yapılan anket ccedilalıĢmaları hakkında bilgi verildi
Gıda ıĢınlamasında amaccedillanan teknolojik hedef ile maliyet konusuna dikkat edilmesi
gerekmektedir Mesela patates iccedilin ccedilimlenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulaması pahalı
bir youmlntemdir Maliyetleri ccedilok arttırır Ama uumllkemizde de oldukccedila fazla miktarda uygulanan
baharatların ıĢınlanması pahalı bir youmlntem değildir
Bitkisel ccedilaylarda ıĢınlamanın maliyeti 30-40 ykrkg‟ dır Bakliyatlarda 40-80 avroton
kuruyemiĢlerde 150-200 avroton baharatlarda ise 25-30 avroton‟dur
IĢınlama maliyetleri konusunda TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuumlnuumln internette
yayınlanan 2007 yılı enduumlstriyel ıĢınlama hizmetleri fiyat listesine goumlre (EK-3) 04-06 grcm3
yoğunluğundaki gıdalar iccedilin 10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin istenen uumlcretin 130 YTLm3
olduğu
belirtilmektedir TAEK SANEM Uygulama Boumlluumlmuuml fiyatlarına goumlre ortalama 500 voluumlm değerine
sahip siyah ccedilaylarda ıĢınlama maliyetlerinin de yapılan hesaplamalara goumlre en az 75Ykr olacağı
tespit edilmiĢtir Bu maliyetlere uumlruumlnuumln ıĢınlama tesisine nakliyesi dahil edilmemiĢtir
3 SONUCcedil
Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin uygulanan ıĢınlama youmlntemi uumllkemizde
henuumlz yeterince tanınmamıĢ ve yaygın Ģekilde kullanım alanı bulamamıĢtır Bunun nedeni bu
teknolojiyi uygulayan firma sayısının az ve belli merkezlerde olmasıdır Ayrıca ıĢınlama
teknolojisindeki ldquoıĢınrdquordquoradyasyonrdquo ldquodozrdquo gibi terimlerin halkta tedirginlik uyandırmakta ve bu
nedenle ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı bir ccedilekingenlik uyandırmaktadır
Gıda ıĢınlama youmlntemi sunumlarda verilen bilgilere goumlre bu amaccedilla kullanılan diğer
youmlntemler kadar guumlvenli ve tuumlketici sağlığı accedilısından olumsuz hiccedilbir etki goumlstermeyen bir
youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Uluslar arası ticarette gerekli Ģartları sağlamak koĢuluyla bir engel
teĢkil etmez
Gıda ıĢınlama youmlnteminin kullanılması iccedilin iyi araĢtırma yapılıp gerccedilekten kullanılması
gerekiyorsa uygulanması gerekmektedir Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin
baĢka bir alternatif olmadığı zaman veya diğer kullanım amaccedillarına goumlre gerekli olduğu zaman
rahatlıkla uygulanabilecek bir youmlntemdir Burada uygulama sonucundaki maliyetler dikkate
alınmalı ve maliyet artıĢlarının pazarlamayı etkileyecek sevide olması durumunda baĢka
alternatifler denenmelidir
Siyah ve yeĢil ccedilay uumlruumlnleri accedilısından gıda ıĢınlama youmlnteminin değerlendirilmiĢ ve Ģu
sonuccedillara varılmıĢtır
Gıda ıĢınlama youmlntemi iyi iĢleme uygulamaları (GMP) youmlnteminin bir parccedilası olarak
uygulanabilmektedir Ġyi iĢleme uygulamalarına aykırı olarak uumlretilen bir gıdanın mikroorganizma
yuumlkuumlnuumln azaltılması amacıyla ıĢınlama uygulaması yasal değildir Ccedilay uumlretiminde iyi iĢleme
tekniklerinin uygulanması sonucunda son uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln yok veya ccedilok az
olacağı accedilıktır Ccediluumlnkuuml bu Ģekildeki bir uygulama sonucunda son uumlruumlndeki nem oranı 2-4 su
aktivitesi değeri ise 02-03 civarında olacaktır Ayrıca uumlretim esnasında hijyen kurallarının ve
HACCP gibi youmlnetim sistemlerinin uygulanması dıĢardan mikroorganizma bulaĢmasını minimum
seviyede tutacaktır Bu Ģekilde uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuuml Tarım ve KoumlyiĢleri Bakanlığı
Koruma Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından yayınlanan ldquoMikrobiyolojik Kriterler Tebliğirdquo nin
EK- 9 maddesinde belirtilen siyah ccedilaylardaki mikrobiyolojik değerlere uygunluk
sağlayacaktır(EK-4)
Yapılan literatuumlr taramalarında siyah ccedilayda ıĢın uygulamasının kalite bileĢikleri uumlzerindeki
etkileri konusunda bilgilere de ulaĢılmıĢtır Bu konuda yurt dıĢında yapılan bir ccedilalıĢmada 10 kGy
gama ıĢını uygulanan ccedilaylardaki TF miktarında 12 aylık suumlre sonunda 7 lik bir kayıp meydana
gelirken ıĢın uygulanmayan ccedilaylarda TF değerinde 22 lik bir kayıp oluĢtuğu goumlzlenmiĢtir ( J
Thomas RSSenthil RRaj Kumar ve AKA Mandal ldquoInduction Of Gamma Irradiation On
Stability Of Stored Black Teas= Gama IĢını Uygulamasının Depolanan Siyah Ccedilayların Stabilitesi
Uumlzerindeki Etkilerirdquo)
EKLER
EK-1
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
GIDA IġINLAMA YOumlNETMELĠĞĠ
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği Yayımlandığı RGazete 06111999-23868
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
Yayımlandığı RGazete 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
Yayımlandığı RGazete 19122003-25321
BĠRĠNCĠ BOumlLUumlM
Amaccedil Kapsam Dayanak ve Tanımlar
Amaccedil
Madde 1- Bu Youmlnetmeliğin amacı gıda ışınlama tesislerinin kurulması ile bu tesislere lisans
verilmesini gıda maddelerinin uumlretiminde kullanılan her tuumlrluuml ham ve yardımcı maddeler ile
mamul ve yarı mamul gıda maddelerinin tekniğine uygun olarak ışınlanmasını ışınlanmış gıdaların tuumlketime arzı denetlenme esas ve usullerini belirlemektir
Kapsam
Madde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerini ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların tuumlketimine ilişkin lisans izintescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Hukuki dayanak
Madde 3- Bu Youmlnetmelik 560 sayılı Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun
Huumlkmuumlnde Kararname‟nin 45671213 ve 15 inci maddeleri ile 2690 sayılı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır
Madde 4- Bu Youmlnetmelikte geccedilen
Boumlceklenmeyi oumlnlemek Gıda maddelerinde bulunan boumlcek yumurta ve larvalarının canlılık ve uumlreme faaliyetlerinin yok edilmesi veya azaltılarak etkisiz hale getirilmesini
Doz Işınlanan gıdanın birim kuumltlesinde absorbladığı radyasyon enerjisinin miktarını
Dozimetri Doz ve doz hızının kGysaat olarak standardize edilmiş metotlarla oumllccediluumllmesini
Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını
Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin
tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina
ve eklerini
IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını
Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını
MeV Milyon elektron volt enerji birimini
Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti
Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği
noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz
miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum
dozların ortalamasını
TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu
ifade eder
ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM
Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği
Gıda ıĢınlama esasları
Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir
c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler
IĢınlama dozu
Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla
girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir
Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir
Yeniden ıĢınlama
Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin
Tescil ve Ġstihdam
IĢın kaynakları
Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir
a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları
b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları
c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar
IĢınlama tesisleri ve istihdam
Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin
gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde
a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur
b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının
tutulması ve muhafazası zorunludur
Lisans izin ve tescil
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun
bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili
huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi
Kalite temini
Madde 11- Kalite temini iccedilin
a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur
b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur
c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve
ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir
d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir
Belgeleme
Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt
bulundurulur Bu kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir
Etiketleme
Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası
b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin
yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı
c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı
d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda
olduğu
e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması
Depolama
Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır
BEġĠNCĠ BOumlLUumlM
CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler
IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti
Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti
uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır
IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı
Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998
tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır
Denetim ve yaptırımlar
Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK
tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki
kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır
Yuumlruumlrluumlk
Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-1
GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI
GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)
Minimum Maksimum
Grup1-Soğanlar koumlkler ve
yumrular
Depolama sırasında
filizlenme ccedilimlenme ve
tomurcuklanmayı oumlnlemek
02
Grup 2- Taze meyve ve sebzeler
(Grup 1‟in dışındakiler )
a)Olgunlaşmayı
geciktirmek
b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
d) Karantina kontroluuml
(x)
10
10
25
10
Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş
hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler
yağlı tohumlar
baklagillerkurutulmuş sebzeler ve
kurutulmuş meyveler
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Mikroorganizmaları
azaltmak
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
10
50
50
Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz
hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (
taze veya dondurulmuş)
dondurulmuş kurbağa bacağı
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
50
30
20
Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile
bunların uumlruumlnleri ( taze veya
dondurulmuş)
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
70
30
30
Grup 6- Kuru sebzeler
baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve
bitkisel ccedilaylar
a) Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek
(x) 100(xxx)
10
Grup 7- Hayvansal orijinli
kurutulmuş gıdalar
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Kuumlflerin kontroluuml
10
30
(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir
(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir
(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır
EK -2
GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml
Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan
ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir
ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir
c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir
d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır
e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz
f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair
Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum
ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo
MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir
d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri
Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo
MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu
kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi
e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar
h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş
belirtilirrdquo
MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası verilir
b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya
ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur
Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde
ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır
Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler
uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler
ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır
e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda
maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır
Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir
f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır
g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir
h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma
belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir
ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo
MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir
ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır
a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır
b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen
kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo
MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir
MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve
diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir
ldquoAvrupa Birliğine uyum
Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye
Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri
ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo
Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde
gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-3
GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR
1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir
A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise
B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa
C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise
D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz
2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir
A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması
B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya
geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması
C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması
D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo
EK-4
ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI
1DOZĠMETRĠ
Genel Ortalama Soğrulan Doz
10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli
olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm
radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır
Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır
Burada
M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi
p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk
d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz
dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı
Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin
uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki
dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz
değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur
Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve
maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve
maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir
Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)
değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur
Bu durumlarda
2 ĠġLEMLER
21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak
ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz
noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir
22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır
23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri
yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir
referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve
maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
yoğunluğundaki gıdalar iccedilin 10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin istenen uumlcretin 130 YTLm3
olduğu
belirtilmektedir TAEK SANEM Uygulama Boumlluumlmuuml fiyatlarına goumlre ortalama 500 voluumlm değerine
sahip siyah ccedilaylarda ıĢınlama maliyetlerinin de yapılan hesaplamalara goumlre en az 75Ykr olacağı
tespit edilmiĢtir Bu maliyetlere uumlruumlnuumln ıĢınlama tesisine nakliyesi dahil edilmemiĢtir
3 SONUCcedil
Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin uygulanan ıĢınlama youmlntemi uumllkemizde
henuumlz yeterince tanınmamıĢ ve yaygın Ģekilde kullanım alanı bulamamıĢtır Bunun nedeni bu
teknolojiyi uygulayan firma sayısının az ve belli merkezlerde olmasıdır Ayrıca ıĢınlama
teknolojisindeki ldquoıĢınrdquordquoradyasyonrdquo ldquodozrdquo gibi terimlerin halkta tedirginlik uyandırmakta ve bu
nedenle ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı bir ccedilekingenlik uyandırmaktadır
Gıda ıĢınlama youmlntemi sunumlarda verilen bilgilere goumlre bu amaccedilla kullanılan diğer
youmlntemler kadar guumlvenli ve tuumlketici sağlığı accedilısından olumsuz hiccedilbir etki goumlstermeyen bir
youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Uluslar arası ticarette gerekli Ģartları sağlamak koĢuluyla bir engel
teĢkil etmez
Gıda ıĢınlama youmlnteminin kullanılması iccedilin iyi araĢtırma yapılıp gerccedilekten kullanılması
gerekiyorsa uygulanması gerekmektedir Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin
baĢka bir alternatif olmadığı zaman veya diğer kullanım amaccedillarına goumlre gerekli olduğu zaman
rahatlıkla uygulanabilecek bir youmlntemdir Burada uygulama sonucundaki maliyetler dikkate
alınmalı ve maliyet artıĢlarının pazarlamayı etkileyecek sevide olması durumunda baĢka
alternatifler denenmelidir
Siyah ve yeĢil ccedilay uumlruumlnleri accedilısından gıda ıĢınlama youmlnteminin değerlendirilmiĢ ve Ģu
sonuccedillara varılmıĢtır
Gıda ıĢınlama youmlntemi iyi iĢleme uygulamaları (GMP) youmlnteminin bir parccedilası olarak
uygulanabilmektedir Ġyi iĢleme uygulamalarına aykırı olarak uumlretilen bir gıdanın mikroorganizma
yuumlkuumlnuumln azaltılması amacıyla ıĢınlama uygulaması yasal değildir Ccedilay uumlretiminde iyi iĢleme
tekniklerinin uygulanması sonucunda son uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln yok veya ccedilok az
olacağı accedilıktır Ccediluumlnkuuml bu Ģekildeki bir uygulama sonucunda son uumlruumlndeki nem oranı 2-4 su
aktivitesi değeri ise 02-03 civarında olacaktır Ayrıca uumlretim esnasında hijyen kurallarının ve
HACCP gibi youmlnetim sistemlerinin uygulanması dıĢardan mikroorganizma bulaĢmasını minimum
seviyede tutacaktır Bu Ģekilde uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuuml Tarım ve KoumlyiĢleri Bakanlığı
Koruma Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından yayınlanan ldquoMikrobiyolojik Kriterler Tebliğirdquo nin
EK- 9 maddesinde belirtilen siyah ccedilaylardaki mikrobiyolojik değerlere uygunluk
sağlayacaktır(EK-4)
Yapılan literatuumlr taramalarında siyah ccedilayda ıĢın uygulamasının kalite bileĢikleri uumlzerindeki
etkileri konusunda bilgilere de ulaĢılmıĢtır Bu konuda yurt dıĢında yapılan bir ccedilalıĢmada 10 kGy
gama ıĢını uygulanan ccedilaylardaki TF miktarında 12 aylık suumlre sonunda 7 lik bir kayıp meydana
gelirken ıĢın uygulanmayan ccedilaylarda TF değerinde 22 lik bir kayıp oluĢtuğu goumlzlenmiĢtir ( J
Thomas RSSenthil RRaj Kumar ve AKA Mandal ldquoInduction Of Gamma Irradiation On
Stability Of Stored Black Teas= Gama IĢını Uygulamasının Depolanan Siyah Ccedilayların Stabilitesi
Uumlzerindeki Etkilerirdquo)
EKLER
EK-1
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
GIDA IġINLAMA YOumlNETMELĠĞĠ
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği Yayımlandığı RGazete 06111999-23868
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
Yayımlandığı RGazete 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
Yayımlandığı RGazete 19122003-25321
BĠRĠNCĠ BOumlLUumlM
Amaccedil Kapsam Dayanak ve Tanımlar
Amaccedil
Madde 1- Bu Youmlnetmeliğin amacı gıda ışınlama tesislerinin kurulması ile bu tesislere lisans
verilmesini gıda maddelerinin uumlretiminde kullanılan her tuumlrluuml ham ve yardımcı maddeler ile
mamul ve yarı mamul gıda maddelerinin tekniğine uygun olarak ışınlanmasını ışınlanmış gıdaların tuumlketime arzı denetlenme esas ve usullerini belirlemektir
Kapsam
Madde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerini ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların tuumlketimine ilişkin lisans izintescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Hukuki dayanak
Madde 3- Bu Youmlnetmelik 560 sayılı Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun
Huumlkmuumlnde Kararname‟nin 45671213 ve 15 inci maddeleri ile 2690 sayılı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır
Madde 4- Bu Youmlnetmelikte geccedilen
Boumlceklenmeyi oumlnlemek Gıda maddelerinde bulunan boumlcek yumurta ve larvalarının canlılık ve uumlreme faaliyetlerinin yok edilmesi veya azaltılarak etkisiz hale getirilmesini
Doz Işınlanan gıdanın birim kuumltlesinde absorbladığı radyasyon enerjisinin miktarını
Dozimetri Doz ve doz hızının kGysaat olarak standardize edilmiş metotlarla oumllccediluumllmesini
Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını
Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin
tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina
ve eklerini
IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını
Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını
MeV Milyon elektron volt enerji birimini
Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti
Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği
noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz
miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum
dozların ortalamasını
TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu
ifade eder
ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM
Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği
Gıda ıĢınlama esasları
Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir
c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler
IĢınlama dozu
Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla
girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir
Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir
Yeniden ıĢınlama
Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin
Tescil ve Ġstihdam
IĢın kaynakları
Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir
a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları
b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları
c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar
IĢınlama tesisleri ve istihdam
Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin
gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde
a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur
b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının
tutulması ve muhafazası zorunludur
Lisans izin ve tescil
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun
bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili
huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi
Kalite temini
Madde 11- Kalite temini iccedilin
a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur
b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur
c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve
ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir
d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir
Belgeleme
Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt
bulundurulur Bu kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir
Etiketleme
Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası
b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin
yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı
c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı
d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda
olduğu
e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması
Depolama
Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır
BEġĠNCĠ BOumlLUumlM
CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler
IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti
Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti
uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır
IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı
Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998
tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır
Denetim ve yaptırımlar
Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK
tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki
kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır
Yuumlruumlrluumlk
Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-1
GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI
GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)
Minimum Maksimum
Grup1-Soğanlar koumlkler ve
yumrular
Depolama sırasında
filizlenme ccedilimlenme ve
tomurcuklanmayı oumlnlemek
02
Grup 2- Taze meyve ve sebzeler
(Grup 1‟in dışındakiler )
a)Olgunlaşmayı
geciktirmek
b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
d) Karantina kontroluuml
(x)
10
10
25
10
Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş
hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler
yağlı tohumlar
baklagillerkurutulmuş sebzeler ve
kurutulmuş meyveler
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Mikroorganizmaları
azaltmak
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
10
50
50
Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz
hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (
taze veya dondurulmuş)
dondurulmuş kurbağa bacağı
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
50
30
20
Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile
bunların uumlruumlnleri ( taze veya
dondurulmuş)
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
70
30
30
Grup 6- Kuru sebzeler
baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve
bitkisel ccedilaylar
a) Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek
(x) 100(xxx)
10
Grup 7- Hayvansal orijinli
kurutulmuş gıdalar
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Kuumlflerin kontroluuml
10
30
(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir
(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir
(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır
EK -2
GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml
Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan
ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir
ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir
c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir
d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır
e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz
f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair
Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum
ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo
MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir
d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri
Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo
MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu
kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi
e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar
h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş
belirtilirrdquo
MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası verilir
b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya
ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur
Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde
ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır
Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler
uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler
ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır
e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda
maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır
Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir
f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır
g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir
h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma
belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir
ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo
MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir
ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır
a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır
b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen
kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo
MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir
MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve
diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir
ldquoAvrupa Birliğine uyum
Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye
Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri
ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo
Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde
gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-3
GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR
1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir
A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise
B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa
C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise
D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz
2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir
A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması
B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya
geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması
C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması
D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo
EK-4
ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI
1DOZĠMETRĠ
Genel Ortalama Soğrulan Doz
10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli
olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm
radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır
Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır
Burada
M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi
p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk
d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz
dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı
Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin
uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki
dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz
değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur
Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve
maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve
maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir
Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)
değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur
Bu durumlarda
2 ĠġLEMLER
21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak
ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz
noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir
22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır
23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri
yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir
referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve
maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
EKLER
EK-1
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
GIDA IġINLAMA YOumlNETMELĠĞĠ
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği Yayımlandığı RGazete 06111999-23868
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
Yayımlandığı RGazete 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
Yayımlandığı RGazete 19122003-25321
BĠRĠNCĠ BOumlLUumlM
Amaccedil Kapsam Dayanak ve Tanımlar
Amaccedil
Madde 1- Bu Youmlnetmeliğin amacı gıda ışınlama tesislerinin kurulması ile bu tesislere lisans
verilmesini gıda maddelerinin uumlretiminde kullanılan her tuumlrluuml ham ve yardımcı maddeler ile
mamul ve yarı mamul gıda maddelerinin tekniğine uygun olarak ışınlanmasını ışınlanmış gıdaların tuumlketime arzı denetlenme esas ve usullerini belirlemektir
Kapsam
Madde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerini ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların tuumlketimine ilişkin lisans izintescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Hukuki dayanak
Madde 3- Bu Youmlnetmelik 560 sayılı Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun
Huumlkmuumlnde Kararname‟nin 45671213 ve 15 inci maddeleri ile 2690 sayılı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır
Madde 4- Bu Youmlnetmelikte geccedilen
Boumlceklenmeyi oumlnlemek Gıda maddelerinde bulunan boumlcek yumurta ve larvalarının canlılık ve uumlreme faaliyetlerinin yok edilmesi veya azaltılarak etkisiz hale getirilmesini
Doz Işınlanan gıdanın birim kuumltlesinde absorbladığı radyasyon enerjisinin miktarını
Dozimetri Doz ve doz hızının kGysaat olarak standardize edilmiş metotlarla oumllccediluumllmesini
Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını
Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin
tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina
ve eklerini
IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını
Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını
MeV Milyon elektron volt enerji birimini
Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti
Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği
noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz
miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum
dozların ortalamasını
TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu
ifade eder
ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM
Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği
Gıda ıĢınlama esasları
Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir
c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler
IĢınlama dozu
Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla
girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir
Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir
Yeniden ıĢınlama
Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin
Tescil ve Ġstihdam
IĢın kaynakları
Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir
a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları
b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları
c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar
IĢınlama tesisleri ve istihdam
Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin
gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde
a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur
b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının
tutulması ve muhafazası zorunludur
Lisans izin ve tescil
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun
bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili
huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi
Kalite temini
Madde 11- Kalite temini iccedilin
a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur
b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur
c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve
ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir
d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir
Belgeleme
Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt
bulundurulur Bu kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir
Etiketleme
Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası
b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin
yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı
c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı
d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda
olduğu
e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması
Depolama
Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır
BEġĠNCĠ BOumlLUumlM
CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler
IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti
Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti
uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır
IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı
Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998
tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır
Denetim ve yaptırımlar
Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK
tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki
kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır
Yuumlruumlrluumlk
Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-1
GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI
GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)
Minimum Maksimum
Grup1-Soğanlar koumlkler ve
yumrular
Depolama sırasında
filizlenme ccedilimlenme ve
tomurcuklanmayı oumlnlemek
02
Grup 2- Taze meyve ve sebzeler
(Grup 1‟in dışındakiler )
a)Olgunlaşmayı
geciktirmek
b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
d) Karantina kontroluuml
(x)
10
10
25
10
Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş
hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler
yağlı tohumlar
baklagillerkurutulmuş sebzeler ve
kurutulmuş meyveler
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Mikroorganizmaları
azaltmak
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
10
50
50
Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz
hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (
taze veya dondurulmuş)
dondurulmuş kurbağa bacağı
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
50
30
20
Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile
bunların uumlruumlnleri ( taze veya
dondurulmuş)
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
70
30
30
Grup 6- Kuru sebzeler
baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve
bitkisel ccedilaylar
a) Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek
(x) 100(xxx)
10
Grup 7- Hayvansal orijinli
kurutulmuş gıdalar
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Kuumlflerin kontroluuml
10
30
(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir
(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir
(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır
EK -2
GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml
Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan
ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir
ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir
c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir
d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır
e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz
f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair
Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum
ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo
MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir
d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri
Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo
MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu
kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi
e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar
h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş
belirtilirrdquo
MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası verilir
b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya
ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur
Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde
ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır
Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler
uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler
ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır
e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda
maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır
Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir
f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır
g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir
h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma
belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir
ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo
MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir
ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır
a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır
b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen
kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo
MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir
MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve
diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir
ldquoAvrupa Birliğine uyum
Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye
Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri
ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo
Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde
gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-3
GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR
1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir
A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise
B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa
C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise
D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz
2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir
A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması
B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya
geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması
C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması
D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo
EK-4
ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI
1DOZĠMETRĠ
Genel Ortalama Soğrulan Doz
10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli
olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm
radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır
Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır
Burada
M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi
p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk
d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz
dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı
Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin
uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki
dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz
değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur
Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve
maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve
maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir
Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)
değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur
Bu durumlarda
2 ĠġLEMLER
21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak
ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz
noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir
22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır
23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri
yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir
referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve
maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
EK-1
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
GIDA IġINLAMA YOumlNETMELĠĞĠ
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği Yayımlandığı RGazete 06111999-23868
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
Yayımlandığı RGazete 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
Yayımlandığı RGazete 19122003-25321
BĠRĠNCĠ BOumlLUumlM
Amaccedil Kapsam Dayanak ve Tanımlar
Amaccedil
Madde 1- Bu Youmlnetmeliğin amacı gıda ışınlama tesislerinin kurulması ile bu tesislere lisans
verilmesini gıda maddelerinin uumlretiminde kullanılan her tuumlrluuml ham ve yardımcı maddeler ile
mamul ve yarı mamul gıda maddelerinin tekniğine uygun olarak ışınlanmasını ışınlanmış gıdaların tuumlketime arzı denetlenme esas ve usullerini belirlemektir
Kapsam
Madde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerini ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların tuumlketimine ilişkin lisans izintescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Hukuki dayanak
Madde 3- Bu Youmlnetmelik 560 sayılı Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun
Huumlkmuumlnde Kararname‟nin 45671213 ve 15 inci maddeleri ile 2690 sayılı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır
Madde 4- Bu Youmlnetmelikte geccedilen
Boumlceklenmeyi oumlnlemek Gıda maddelerinde bulunan boumlcek yumurta ve larvalarının canlılık ve uumlreme faaliyetlerinin yok edilmesi veya azaltılarak etkisiz hale getirilmesini
Doz Işınlanan gıdanın birim kuumltlesinde absorbladığı radyasyon enerjisinin miktarını
Dozimetri Doz ve doz hızının kGysaat olarak standardize edilmiş metotlarla oumllccediluumllmesini
Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını
Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin
tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina
ve eklerini
IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını
Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını
MeV Milyon elektron volt enerji birimini
Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti
Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği
noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz
miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum
dozların ortalamasını
TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu
ifade eder
ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM
Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği
Gıda ıĢınlama esasları
Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir
c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler
IĢınlama dozu
Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla
girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir
Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir
Yeniden ıĢınlama
Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin
Tescil ve Ġstihdam
IĢın kaynakları
Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir
a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları
b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları
c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar
IĢınlama tesisleri ve istihdam
Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin
gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde
a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur
b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının
tutulması ve muhafazası zorunludur
Lisans izin ve tescil
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun
bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili
huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi
Kalite temini
Madde 11- Kalite temini iccedilin
a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur
b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur
c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve
ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir
d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir
Belgeleme
Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt
bulundurulur Bu kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir
Etiketleme
Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası
b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin
yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı
c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı
d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda
olduğu
e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması
Depolama
Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır
BEġĠNCĠ BOumlLUumlM
CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler
IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti
Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti
uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır
IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı
Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998
tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır
Denetim ve yaptırımlar
Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK
tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki
kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır
Yuumlruumlrluumlk
Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-1
GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI
GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)
Minimum Maksimum
Grup1-Soğanlar koumlkler ve
yumrular
Depolama sırasında
filizlenme ccedilimlenme ve
tomurcuklanmayı oumlnlemek
02
Grup 2- Taze meyve ve sebzeler
(Grup 1‟in dışındakiler )
a)Olgunlaşmayı
geciktirmek
b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
d) Karantina kontroluuml
(x)
10
10
25
10
Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş
hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler
yağlı tohumlar
baklagillerkurutulmuş sebzeler ve
kurutulmuş meyveler
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Mikroorganizmaları
azaltmak
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
10
50
50
Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz
hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (
taze veya dondurulmuş)
dondurulmuş kurbağa bacağı
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
50
30
20
Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile
bunların uumlruumlnleri ( taze veya
dondurulmuş)
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
70
30
30
Grup 6- Kuru sebzeler
baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve
bitkisel ccedilaylar
a) Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek
(x) 100(xxx)
10
Grup 7- Hayvansal orijinli
kurutulmuş gıdalar
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Kuumlflerin kontroluuml
10
30
(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir
(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir
(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır
EK -2
GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml
Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan
ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir
ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir
c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir
d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır
e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz
f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair
Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum
ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo
MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir
d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri
Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo
MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu
kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi
e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar
h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş
belirtilirrdquo
MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası verilir
b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya
ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur
Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde
ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır
Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler
uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler
ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır
e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda
maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır
Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir
f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır
g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir
h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma
belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir
ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo
MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir
ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır
a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır
b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen
kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo
MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir
MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve
diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir
ldquoAvrupa Birliğine uyum
Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye
Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri
ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo
Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde
gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-3
GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR
1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir
A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise
B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa
C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise
D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz
2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir
A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması
B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya
geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması
C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması
D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo
EK-4
ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI
1DOZĠMETRĠ
Genel Ortalama Soğrulan Doz
10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli
olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm
radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır
Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır
Burada
M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi
p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk
d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz
dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı
Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin
uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki
dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz
değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur
Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve
maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve
maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir
Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)
değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur
Bu durumlarda
2 ĠġLEMLER
21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak
ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz
noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir
22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır
23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri
yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir
referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve
maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını
Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin
tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina
ve eklerini
IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını
Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını
MeV Milyon elektron volt enerji birimini
Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti
Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği
noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz
miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum
dozların ortalamasını
TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu
ifade eder
ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM
Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği
Gıda ıĢınlama esasları
Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir
c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler
IĢınlama dozu
Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla
girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir
Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir
Yeniden ıĢınlama
Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin
Tescil ve Ġstihdam
IĢın kaynakları
Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir
a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları
b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları
c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar
IĢınlama tesisleri ve istihdam
Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin
gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde
a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur
b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının
tutulması ve muhafazası zorunludur
Lisans izin ve tescil
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun
bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili
huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi
Kalite temini
Madde 11- Kalite temini iccedilin
a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur
b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur
c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve
ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir
d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir
Belgeleme
Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt
bulundurulur Bu kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir
Etiketleme
Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası
b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin
yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı
c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı
d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda
olduğu
e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması
Depolama
Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır
BEġĠNCĠ BOumlLUumlM
CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler
IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti
Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti
uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır
IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı
Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998
tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır
Denetim ve yaptırımlar
Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK
tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki
kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır
Yuumlruumlrluumlk
Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-1
GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI
GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)
Minimum Maksimum
Grup1-Soğanlar koumlkler ve
yumrular
Depolama sırasında
filizlenme ccedilimlenme ve
tomurcuklanmayı oumlnlemek
02
Grup 2- Taze meyve ve sebzeler
(Grup 1‟in dışındakiler )
a)Olgunlaşmayı
geciktirmek
b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
d) Karantina kontroluuml
(x)
10
10
25
10
Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş
hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler
yağlı tohumlar
baklagillerkurutulmuş sebzeler ve
kurutulmuş meyveler
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Mikroorganizmaları
azaltmak
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
10
50
50
Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz
hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (
taze veya dondurulmuş)
dondurulmuş kurbağa bacağı
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
50
30
20
Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile
bunların uumlruumlnleri ( taze veya
dondurulmuş)
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
70
30
30
Grup 6- Kuru sebzeler
baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve
bitkisel ccedilaylar
a) Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek
(x) 100(xxx)
10
Grup 7- Hayvansal orijinli
kurutulmuş gıdalar
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Kuumlflerin kontroluuml
10
30
(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir
(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir
(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır
EK -2
GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml
Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan
ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir
ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir
c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir
d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır
e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz
f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair
Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum
ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo
MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir
d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri
Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo
MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu
kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi
e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar
h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş
belirtilirrdquo
MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası verilir
b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya
ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur
Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde
ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır
Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler
uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler
ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır
e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda
maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır
Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir
f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır
g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir
h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma
belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir
ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo
MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir
ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır
a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır
b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen
kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo
MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir
MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve
diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir
ldquoAvrupa Birliğine uyum
Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye
Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri
ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo
Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde
gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-3
GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR
1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir
A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise
B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa
C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise
D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz
2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir
A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması
B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya
geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması
C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması
D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo
EK-4
ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI
1DOZĠMETRĠ
Genel Ortalama Soğrulan Doz
10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli
olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm
radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır
Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır
Burada
M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi
p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk
d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz
dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı
Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin
uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki
dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz
değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur
Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve
maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve
maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir
Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)
değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur
Bu durumlarda
2 ĠġLEMLER
21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak
ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz
noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir
22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır
23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri
yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir
referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve
maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler
IĢınlama dozu
Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla
girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir
Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir
Yeniden ıĢınlama
Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır
UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM
Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin
Tescil ve Ġstihdam
IĢın kaynakları
Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir
a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları
b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları
c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar
IĢınlama tesisleri ve istihdam
Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin
gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde
a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur
b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının
tutulması ve muhafazası zorunludur
Lisans izin ve tescil
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun
bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili
huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi
Kalite temini
Madde 11- Kalite temini iccedilin
a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur
b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur
c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve
ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir
d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir
Belgeleme
Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt
bulundurulur Bu kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir
Etiketleme
Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası
b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin
yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı
c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı
d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda
olduğu
e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması
Depolama
Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır
BEġĠNCĠ BOumlLUumlM
CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler
IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti
Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti
uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır
IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı
Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998
tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır
Denetim ve yaptırımlar
Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK
tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki
kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır
Yuumlruumlrluumlk
Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-1
GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI
GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)
Minimum Maksimum
Grup1-Soğanlar koumlkler ve
yumrular
Depolama sırasında
filizlenme ccedilimlenme ve
tomurcuklanmayı oumlnlemek
02
Grup 2- Taze meyve ve sebzeler
(Grup 1‟in dışındakiler )
a)Olgunlaşmayı
geciktirmek
b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
d) Karantina kontroluuml
(x)
10
10
25
10
Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş
hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler
yağlı tohumlar
baklagillerkurutulmuş sebzeler ve
kurutulmuş meyveler
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Mikroorganizmaları
azaltmak
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
10
50
50
Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz
hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (
taze veya dondurulmuş)
dondurulmuş kurbağa bacağı
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
50
30
20
Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile
bunların uumlruumlnleri ( taze veya
dondurulmuş)
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
70
30
30
Grup 6- Kuru sebzeler
baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve
bitkisel ccedilaylar
a) Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek
(x) 100(xxx)
10
Grup 7- Hayvansal orijinli
kurutulmuş gıdalar
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Kuumlflerin kontroluuml
10
30
(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir
(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir
(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır
EK -2
GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml
Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan
ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir
ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir
c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir
d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır
e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz
f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair
Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum
ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo
MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir
d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri
Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo
MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu
kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi
e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar
h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş
belirtilirrdquo
MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası verilir
b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya
ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur
Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde
ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır
Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler
uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler
ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır
e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda
maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır
Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir
f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır
g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir
h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma
belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir
ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo
MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir
ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır
a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır
b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen
kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo
MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir
MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve
diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir
ldquoAvrupa Birliğine uyum
Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye
Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri
ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo
Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde
gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-3
GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR
1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir
A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise
B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa
C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise
D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz
2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir
A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması
B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya
geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması
C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması
D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo
EK-4
ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI
1DOZĠMETRĠ
Genel Ortalama Soğrulan Doz
10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli
olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm
radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır
Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır
Burada
M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi
p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk
d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz
dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı
Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin
uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki
dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz
değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur
Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve
maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve
maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir
Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)
değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur
Bu durumlarda
2 ĠġLEMLER
21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak
ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz
noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir
22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır
23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri
yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir
referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve
maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun
bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili
huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir
DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM
IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi
Kalite temini
Madde 11- Kalite temini iccedilin
a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur
b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur
c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve
ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir
d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir
Belgeleme
Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt
bulundurulur Bu kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir
Etiketleme
Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası
b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin
yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı
c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı
d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda
olduğu
e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması
Depolama
Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır
BEġĠNCĠ BOumlLUumlM
CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler
IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti
Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti
uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır
IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı
Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998
tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır
Denetim ve yaptırımlar
Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK
tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki
kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır
Yuumlruumlrluumlk
Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-1
GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI
GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)
Minimum Maksimum
Grup1-Soğanlar koumlkler ve
yumrular
Depolama sırasında
filizlenme ccedilimlenme ve
tomurcuklanmayı oumlnlemek
02
Grup 2- Taze meyve ve sebzeler
(Grup 1‟in dışındakiler )
a)Olgunlaşmayı
geciktirmek
b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
d) Karantina kontroluuml
(x)
10
10
25
10
Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş
hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler
yağlı tohumlar
baklagillerkurutulmuş sebzeler ve
kurutulmuş meyveler
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Mikroorganizmaları
azaltmak
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
10
50
50
Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz
hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (
taze veya dondurulmuş)
dondurulmuş kurbağa bacağı
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
50
30
20
Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile
bunların uumlruumlnleri ( taze veya
dondurulmuş)
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
70
30
30
Grup 6- Kuru sebzeler
baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve
bitkisel ccedilaylar
a) Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek
(x) 100(xxx)
10
Grup 7- Hayvansal orijinli
kurutulmuş gıdalar
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Kuumlflerin kontroluuml
10
30
(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir
(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir
(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır
EK -2
GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml
Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan
ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir
ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir
c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir
d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır
e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz
f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair
Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum
ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo
MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir
d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri
Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo
MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu
kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi
e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar
h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş
belirtilirrdquo
MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası verilir
b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya
ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur
Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde
ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır
Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler
uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler
ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır
e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda
maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır
Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir
f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır
g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir
h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma
belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir
ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo
MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir
ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır
a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır
b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen
kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo
MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir
MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve
diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir
ldquoAvrupa Birliğine uyum
Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye
Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri
ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo
Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde
gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-3
GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR
1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir
A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise
B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa
C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise
D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz
2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir
A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması
B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya
geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması
C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması
D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo
EK-4
ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI
1DOZĠMETRĠ
Genel Ortalama Soğrulan Doz
10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli
olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm
radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır
Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır
Burada
M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi
p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk
d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz
dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı
Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin
uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki
dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz
değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur
Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve
maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve
maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir
Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)
değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur
Bu durumlarda
2 ĠġLEMLER
21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak
ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz
noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir
22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır
23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri
yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir
referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve
maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
Etiketleme
Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası
b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin
yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı
c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı
d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda
olduğu
e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması
Depolama
Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır
BEġĠNCĠ BOumlLUumlM
CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler
IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti
Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti
uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır
IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı
Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998
tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır
Denetim ve yaptırımlar
Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK
tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki
kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır
Yuumlruumlrluumlk
Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-1
GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI
GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)
Minimum Maksimum
Grup1-Soğanlar koumlkler ve
yumrular
Depolama sırasında
filizlenme ccedilimlenme ve
tomurcuklanmayı oumlnlemek
02
Grup 2- Taze meyve ve sebzeler
(Grup 1‟in dışındakiler )
a)Olgunlaşmayı
geciktirmek
b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
d) Karantina kontroluuml
(x)
10
10
25
10
Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş
hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler
yağlı tohumlar
baklagillerkurutulmuş sebzeler ve
kurutulmuş meyveler
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Mikroorganizmaları
azaltmak
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
10
50
50
Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz
hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (
taze veya dondurulmuş)
dondurulmuş kurbağa bacağı
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
50
30
20
Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile
bunların uumlruumlnleri ( taze veya
dondurulmuş)
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
70
30
30
Grup 6- Kuru sebzeler
baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve
bitkisel ccedilaylar
a) Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek
(x) 100(xxx)
10
Grup 7- Hayvansal orijinli
kurutulmuş gıdalar
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Kuumlflerin kontroluuml
10
30
(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir
(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir
(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır
EK -2
GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml
Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan
ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir
ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir
c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir
d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır
e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz
f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair
Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum
ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo
MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir
d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri
Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo
MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu
kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi
e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar
h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş
belirtilirrdquo
MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası verilir
b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya
ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur
Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde
ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır
Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler
uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler
ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır
e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda
maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır
Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir
f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır
g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir
h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma
belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir
ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo
MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir
ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır
a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır
b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen
kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo
MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir
MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve
diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir
ldquoAvrupa Birliğine uyum
Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye
Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri
ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo
Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde
gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-3
GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR
1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir
A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise
B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa
C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise
D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz
2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir
A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması
B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya
geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması
C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması
D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo
EK-4
ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI
1DOZĠMETRĠ
Genel Ortalama Soğrulan Doz
10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli
olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm
radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır
Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır
Burada
M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi
p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk
d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz
dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı
Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin
uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki
dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz
değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur
Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve
maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve
maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir
Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)
değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur
Bu durumlarda
2 ĠġLEMLER
21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak
ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz
noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir
22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır
23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri
yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir
referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve
maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-1
GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI
GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)
Minimum Maksimum
Grup1-Soğanlar koumlkler ve
yumrular
Depolama sırasında
filizlenme ccedilimlenme ve
tomurcuklanmayı oumlnlemek
02
Grup 2- Taze meyve ve sebzeler
(Grup 1‟in dışındakiler )
a)Olgunlaşmayı
geciktirmek
b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
d) Karantina kontroluuml
(x)
10
10
25
10
Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş
hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler
yağlı tohumlar
baklagillerkurutulmuş sebzeler ve
kurutulmuş meyveler
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Mikroorganizmaları
azaltmak
c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
10
50
50
Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz
hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (
taze veya dondurulmuş)
dondurulmuş kurbağa bacağı
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
50
30
20
Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile
bunların uumlruumlnleri ( taze veya
dondurulmuş)
a)Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak
c)Paraziter enfeksiyonların
kontroluuml
(x)
(xx)
70
30
30
Grup 6- Kuru sebzeler
baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve
bitkisel ccedilaylar
a) Bazı patojenik
mikroorganizmaları
azaltmak
b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek
(x) 100(xxx)
10
Grup 7- Hayvansal orijinli
kurutulmuş gıdalar
a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek
b)Kuumlflerin kontroluuml
10
30
(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir
(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir
(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır
EK -2
GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml
Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan
ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir
ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir
c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir
d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır
e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz
f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair
Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum
ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo
MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir
d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri
Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo
MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu
kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi
e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar
h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş
belirtilirrdquo
MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası verilir
b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya
ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur
Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde
ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır
Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler
uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler
ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır
e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda
maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır
Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir
f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır
g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir
h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma
belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir
ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo
MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir
ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır
a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır
b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen
kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo
MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir
MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve
diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir
ldquoAvrupa Birliğine uyum
Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye
Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri
ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo
Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde
gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-3
GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR
1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir
A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise
B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa
C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise
D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz
2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir
A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması
B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya
geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması
C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması
D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo
EK-4
ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI
1DOZĠMETRĠ
Genel Ortalama Soğrulan Doz
10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli
olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm
radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır
Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır
Burada
M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi
p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk
d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz
dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı
Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin
uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki
dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz
değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur
Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve
maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve
maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir
Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)
değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur
Bu durumlarda
2 ĠġLEMLER
21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak
ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz
noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir
22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır
23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri
yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir
referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve
maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir
(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir
(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır
EK -2
GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml
Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik
MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama
tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam
kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar
Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan
ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir
ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır
a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal
olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf
oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen
değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır
b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir
c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir
d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır
e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz
f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair
Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum
ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo
MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir
d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri
Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo
MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu
kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi
e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar
h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş
belirtilirrdquo
MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası verilir
b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya
ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur
Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde
ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır
Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler
uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler
ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır
e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda
maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır
Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir
f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır
g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir
h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma
belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir
ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo
MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir
ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır
a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır
b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen
kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo
MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir
MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve
diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir
ldquoAvrupa Birliğine uyum
Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye
Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri
ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo
Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde
gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-3
GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR
1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir
A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise
B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa
C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise
D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz
2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir
A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması
B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya
geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması
C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması
D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo
EK-4
ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI
1DOZĠMETRĠ
Genel Ortalama Soğrulan Doz
10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli
olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm
radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır
Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır
Burada
M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi
p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk
d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz
dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı
Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin
uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki
dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz
değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur
Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve
maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve
maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir
Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)
değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur
Bu durumlarda
2 ĠġLEMLER
21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak
ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz
noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir
22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır
23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri
yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir
referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve
maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır
e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz
f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz
g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde
belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve
23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair
Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir
h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına
uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir
ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda
ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar
ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden
hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az
ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum
ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo
MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler
a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır
b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de
yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline
kaydolur
c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir
d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların
isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri
Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur
Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman
kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo
MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu
kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi
e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar
h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş
belirtilirrdquo
MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası verilir
b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya
ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur
Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde
ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır
Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler
uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler
ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır
e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda
maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır
Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir
f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır
g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir
h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma
belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir
ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo
MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir
ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır
a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır
b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen
kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo
MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir
MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve
diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir
ldquoAvrupa Birliğine uyum
Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye
Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri
ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo
Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde
gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-3
GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR
1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir
A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise
B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa
C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise
D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz
2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir
A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması
B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya
geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması
C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması
D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo
EK-4
ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI
1DOZĠMETRĠ
Genel Ortalama Soğrulan Doz
10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli
olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm
radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır
Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır
Burada
M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi
p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk
d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz
dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı
Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin
uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki
dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz
değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur
Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve
maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve
maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir
Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)
değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur
Bu durumlarda
2 ĠġLEMLER
21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak
ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz
noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir
22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır
23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri
yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir
referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve
maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi
Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre
Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo
MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu
kayıtta
a) İşlemin parti numarası
b) Işınlama tarihi
c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi
d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi
e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli
f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer
proses kontrol değerleri
g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar
h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş
belirtilirrdquo
MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir
ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi
Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur
a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye
belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti
numarası verilir
b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya
ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur
Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde
ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır
Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler
uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler
ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır
e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda
maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır
Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir
f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır
g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir
h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma
belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir
ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo
MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir
ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır
a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır
b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen
kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo
MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir
MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve
diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir
ldquoAvrupa Birliğine uyum
Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye
Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri
ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo
Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde
gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-3
GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR
1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir
A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise
B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa
C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise
D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz
2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir
A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması
B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya
geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması
C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması
D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo
EK-4
ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI
1DOZĠMETRĠ
Genel Ortalama Soğrulan Doz
10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli
olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm
radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır
Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır
Burada
M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi
p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk
d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz
dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı
Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin
uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki
dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz
değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur
Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve
maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve
maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir
Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)
değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur
Bu durumlarda
2 ĠġLEMLER
21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak
ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz
noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir
22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır
23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri
yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir
referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve
maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler
uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır
d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler
ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır
e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda
maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır
Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir
f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır
g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir
h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma
belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir
ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo
MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir
ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır
a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır
b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen
kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo
MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir
MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve
diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir
ldquoAvrupa Birliğine uyum
Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye
Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri
ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo
Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde
gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-3
GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR
1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir
A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise
B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa
C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise
D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz
2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir
A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması
B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya
geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması
C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması
D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo
EK-4
ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI
1DOZĠMETRĠ
Genel Ortalama Soğrulan Doz
10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli
olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm
radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır
Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır
Burada
M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi
p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk
d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz
dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı
Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin
uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki
dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz
değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur
Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve
maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve
maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir
Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)
değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur
Bu durumlarda
2 ĠġLEMLER
21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak
ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz
noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir
22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır
23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri
yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir
referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve
maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-3
GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR
1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir
A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise
B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa
C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise
D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz
2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir
A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması
B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya
geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması
C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması
D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo
EK-4
ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI
1DOZĠMETRĠ
Genel Ortalama Soğrulan Doz
10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli
olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm
radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır
Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır
Burada
M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi
p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk
d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz
dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı
Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin
uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki
dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz
değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur
Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve
maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve
maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir
Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)
değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur
Bu durumlarda
2 ĠġLEMLER
21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak
ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz
noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir
22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır
23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri
yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir
referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve
maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
Burada
M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi
p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk
d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz
dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı
Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin
uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki
dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz
değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur
Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve
maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve
maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir
Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)
değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur
Bu durumlarda
2 ĠġLEMLER
21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak
ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz
noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir
22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır
23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri
yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir
referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve
maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir
25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez
Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir
26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır
27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt
edilmelidir
radyonuumlklit tesisleri iccedilin
-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre
-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi
hızlandırıcı tesisler iccedilin
-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi
-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri
Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321
Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik
MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama
Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye
aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir
ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo
ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının
Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo
MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir
ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve
kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı
radyasyon tipirdquo
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode
yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir
ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri
uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre
iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu
işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo
Yuumlruumlrluumlk
MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer
Yuumlruumltme
MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
EK-2
Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi
( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet
boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
EK-3
SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ
2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ
FĠYAT LĠSTESĠ
ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)
10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin
1003010100 00 ndash 02 grcm3 120
1003010200 02 ndash 04 grcm3 125
1003010300 04 ndash 06 grcm3 130
10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin
1003020100 00 ndash 02 grcm3 145
1003020200 02 ndash 04 grcm3 165
1003020300 04 ndash 06 grcm3 185
15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin
1003030100 00 ndash 02 grcm3 155
1003030200 02 ndash 04 grcm3 185
1003030300 04 ndash 06 grcm3 210
20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin
1003040100 00 ndash 02 grcm3 190
1003040200 02 ndash 04 grcm3 230
1003040300 04 ndash 06 grcm3 250
1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250
25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır
1- Fiyatlara KDV dahildir
2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m
3 olarak fiyatlandırılır
3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları
iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır
4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki
hesaplardan birisine yatırılacaktır
i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap
ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap
iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder
EK-4
TC
TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI
Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml
Tuumlrk Gıda Kodeksi
Taslak
Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği
Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği
Yayımlandığı RGazete 02092001-24511
Tebliğ No 200119
EK-9
DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER
Siyah ccedilay
n c m M
Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10
5
Koliform 5 2 9 95
E coli 5 1 lt 3 9
Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak
Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10
4
EMS tablosuna goumlre ( g)
n Analize alınacak numune sayısını
c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını
m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri
EMS En muhtemel sayıyı ifade eder