gida iŞinlamasi ve uygulamalari semİner raporu · 2016-02-23 · gıda ıĢınlama konusunda...

27
ÇAY İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İŞLETME VE ÜRETİM DAİRESİ BAŞKANLIĞI GIDA IŞINLAMASI VE UYGULAMALARI SEMİNER RAPORU KUBİLAY TÜRKYILMAZ HAYDAR EROĞLU KISIM MÜDÜRÜ DAİRE BAŞKANI (Atatürk Çay ve Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü) RİZE-2007

Upload: others

Post on 25-Dec-2019

7 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

CcedilAY İŞLETMELERİ GENEL MUumlDUumlRLUumlĞUuml İŞLETME VE UumlRETİM DAİRESİ BAŞKANLIĞI

GIDA IŞINLAMASI VE UYGULAMALARI SEMİNER RAPORU

KUBİLAY TUumlRKYILMAZ HAYDAR EROĞLU KISIM MUumlDUumlRUuml DAİRE BAŞKANI

(Atatuumlrk Ccedilay ve Bahccedile Kuumlltuumlrleri Araştırma Enstituumlsuuml Muumlduumlrluumlğuuml)

RİZE-2007

1 GĠRĠġ

Guumlnuumlmuumlzde gıda kayıpları ve gıdalardan kaynaklanan sağlık sorunları giderek

artmaktadırGıda ıĢınlaması gıdalarda bulunan mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması ve gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması amacıyla uygulanan diğer youmlntemlere alternatif bir youmlntem olarak ortaya

ccedilıkmıĢ ve Duumlnya‟da 50 den fazla uumllkede halen uygulanmaktadır Gıdalarda bu amaccedilla

kullanılmakta olan Metil Bromuumlr kimyasalının atmosfer iccedilin zararlı etkilerinden dolayı 20015

yılından sonra kullanımının yasaklanacak olması nedeniyle gıda ıĢınlama youmlnteminin daha ccedilok

uygulama alanı bulacağı oumlngoumlruumllmektedir

Uumllkemizde 6 Kasım 1999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yuumlruumlrluumlğe giren

ldquoGıda IĢınlama Youmlnetmeliğirdquo (EK-1) ile bu youmlntemin enduumlstriyel alanda uygulamasının oumlnuuml

accedilılmıĢtır Bu rapor gıda ıĢınlama youmlnteminin uumllkemizde faaliyet goumlsteren tuumlm gıda sektoumlruumlne

tanıtılması ve sektoumlr ccedilalıĢanlarının uygulama hakkında yeterli teknik ve idari konularda bilgi sahibi

olmasını sağlamak amacıyla Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Gammapak Sterilizasyon ve Arifoğlu

Firmaları tarafından 22 Kasım 2007 tarihinde Ġstanbul‟da duumlzenlenen ve Genel Muumlduumlrluumlğuumlmuumlz

tarafından goumlrevlendirilmemiz nedeniyle katıldığımız Gıda IĢınlaması ve Uygulamaları

Seminerinde verilen bilgileri kapsamaktadır

2SEMĠNER PROGRAMI

Kayıt

Seminer iccedilin kayıtlar saat 830-915 arasında yapıldı Seminer iccedilin kayıtlarımız

tamamlandıktan sonra dağıtılan katılımcı kimlikleri ile birlikte toplantı salonuna girildi

AccedilılıĢ KonuĢması

Seminerin programı Gamma-Pak Firması personeli Mehmet YalccedilıntaĢ tarafından okundu

Programın takdim edilmesinden sonra TAEK SANAEM Merkez Muumlduumlruuml Dr Ġlksen Hilal Dara

accedilılıĢ konuĢmasını yaptı AccedilılıĢ konuĢmasında kısaca Ģu bilgiler verildi

Duumlnyada hızlı bir nuumlfus artıĢı vardır Gıda uumlretimindeki artıĢ ise nuumlfus artıĢ hızından azdır Bu

nedenle artan gıda accedilığının kapatılması iccedilin gıdaların korunması kayıplarının azaltılması ve raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması kaccedilınılmaz bir zorunluluktur Gıda ıĢınlama youmlntemi bu nedenle buumlyuumlk bir

oumlneme sahiptir Duumlnya‟da yaklaĢık 60 uumllkede gıda ıĢınlama youmlntemi uygulanmaktadır Tuumlrkiye de

bu uumllkelerden biridir Uumllkemizde bu konuda iki adet tesis bulunmaktadır Bunlardan birisi TAEK

buumlnyesinde bulunurken diğeri de oumlzel bir firma olan Gamma-Pak Sterilizasyon Aġ firmasındadır

Gıda ıĢınlama konusunda ccedilıkarılan youmlnetmelik konunun yasal bir zemine oturmasını sağlamıĢ bu

youmlnetmeliğin ccedilıkarılmasında TAEK SANAEM buumlyuumlk gayret goumlstermiĢtir

Gıda ıĢınlaması baĢlıca baharat uumlruumlnleri aromatik bitkiler ve bitkisel ccedilaylar et uumlruumlnleri su

uumlruumlnleri gibi gıdalarda kullanılmaktadır Suumlt ve suumlt uumlruumlnlerinde bu youmlntemin kullanılmasına izin

verilmemiĢtir

Birinci Oturum

Birinci oturumda uumlccedil konuda sunum yapıldı Oturum BaĢkanlığını Ankara Uumlniversitesi Gıda

Muumlhendisliği Boumlluumlmuuml oumlğretim uumlyesi Prof Dr Kadir Halkman yaptı

Gıdalardaki Patojenler ve Ġndirgeme Metotları

Oturum baĢkanı Prof Dr Kadir Halkman tarafından gerccedilekleĢtirilen bu sunumda gıdalarda

bulunan baĢlıca patojen mikroorganizmalar ve bunların gıdalardan temizlenme youmlntemleri anlatıldı

Duumlnyada henuumlz kaccedil tuumlr mikroorganizma bulunduğu kesin olarak tespit edilememiĢtir Bu

sayının oldukccedila fazla olduğu tahmin edilmektedir Bu kadar fazla sayıdaki mikroorganizma

iccedilerisinden sadece 10-15 tanesi gıda kaynaklı bulaĢmalar nedeniyle insanlarda hastalık meydana

getirmektedir

Gıda kaynaklı bulaĢma yoluyla insanlarda hastalıklara neden olan baĢlıca mikroorganizma

tuumlrleri Ģunlardır

- Campylobacter

- Salmonella

- Shigella

- Clostr perf

- Staph Aureus

- EColi O157H7

- Yers enterocolitica

- Bacillus cerius

- Vibrio

- Listeria mono

Duumlnya‟da ve Tuumlrkiye‟de gıda kaynaklı bulaĢmalar nedeniyle meydana gelen mikrobiyolojik

vakalar hakkındaki kayıtlar yetersiz olduğundan bu konuda yeterli istatistiksel veri elde

edilememiĢtir Bu konuda en sağlıklı kayıtların tutulduğu ABD‟de sayı yılda 76 milyon vakadır Bu

sayının gerccedilek vaka sayısının 10‟unu ifade ettiği duumlĢuumlnuumllmektedir

Uumllkemizde ise Hacettepe Uumlniversitesinde yapılana bir ccedilalıĢmada gıda kaynaklı

mikroorganizma bulaĢmalarıyla meydana gelen vaka sayısının yılda 50000 olduğu tahmin

edilmektedir

Gıdalarda mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin eskiden beri ccedileĢitli youmlntemler

uygulanmaktadır Bunların baĢlıcaları Ģunlardır

- Soğutma

- Dondurma

- Kurutma

- Kimyasal Madde uygulaması ( Metil bromuumlr)

- Filtrasyon

- Diğer youmlntemler ( Karbondioksit uygulaması yuumlksek basınccedil vb)

Yukarıda sayılan bu indirgeme metotları gıdaların kimyasal yapısına bağlı olarak farklı

gıdalara farklı metotlar Ģeklinde ve gıdalardaki bozulma miktarını minimum seviyede tutacak tarzda

uygulanmaktadır Kimyasal madde kullanılarak mikroorganizmaların indirgenmesi youmlntemi

gıdalarda kalıntı bıraktığı iccedilin tuumlketiciler tarafından kolay kabul edilmez Uumlstelik bu amaccedilla

kullanılan baĢlıca kimyasal olan metil bromuumlruumln kullanılması 2015 yılından itibaren

yasaklanacaktır

IĢınlama youmlntemiyle gıdalarda mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması halen Duumlnya‟da ve

Tuumlrkiye‟de kullanılan alternatif bir youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Radyasyona neden olmaz ( Sadece

Suumlt ve suumlt uumlruumlnlerinde radyasyona neden olur) Gıda uumlzerinde bulunan mikroorganizmaların DNA

zincirlerini kırarak yok olmalarını sağlar Bu youmlntemin bozulmuĢ gıdalara uygulanması yasaktır

Gıda ıĢınlama youmlntemi sadece iyi uumlretim teknikleri uygulanmıĢ gıdalara yapılır IĢınlamadan sonra

HACCP kuralları uygulanarak tekrar kontaminasyonun oumlnlenmesi gerekmektedir Gıda ıĢınlaması

ccedileĢitli amaccedillar iccedilin uygulanabilir

- Fitosaniteri Boumlceklenmenin oumlnlenmesi ( tahıllarda)

- Saniteri Patojen mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması ( et uumlruumlnleri baharat vb)

- Karantina Uygulamaları

Sunum sonrası sorulan sorulara karĢı konuĢmacının verdiği cevaplardan Ģu bilgiler elde

edilmiĢtir

IĢınlanmıĢ gıdalar organik uumlruumln olarak kabul edilmez Bu nedenle ıĢın goumlrmuumlĢ gıdalar organik

uumlruumln sertifikası alamazlar

IĢınlanacak olan gıdaların ıĢınlamaya uygun Ģekilde ambalajlanması gerekmektedir Bu

nedenle ıĢınlama yapılacak tesisin teknik Ģartlarına uygun ambalaj materyali kullanılmalıdır

IĢınlama etkisi sadece gıdalar uumlzerinde bulunan mikroorganizmalar karĢı olmaktadır Burada

farklı tuumlrdeki mikroorganizmalara karĢı farklı dozların uygulanması gerekmektedir Tuumlm

mikroorganizmalar ıĢınlamadan etkilenmektedirler Gıdaların uumlzerinde bulunan ve

mikroorganizmalar tarafından uumlretilen toksik maddelere karĢı ıĢınlamanın bir etkisi henuumlz

saptanmamıĢtır

IĢınlama uygulamaları sadece iyi uygulama tekniklerine goumlre ( HACCP) uumlretilmiĢ gıdalar

uygulanır Uumlruumlnuumln uumlretildiği tesisteki mikroorganizma populasyonunun iyi bilinmesi ve izlenmesi

gerekir Ġyi uumlretim uygulamalarına goumlre uumlretimi yapılmayan ve mikroorganizma yuumlkuuml bu nedenle

artmıĢ olan gıdalarda ıĢınlama yapılmaz Ayrıca ıĢınlama sterilizasyon amacıyla da kullanılamaz

Tuumlrkiyersquode Gıda Hijyen Standartları

Bu sunum Koruma Kontrol Genel Muumlduumlr yardımcısı Prof Dr Nevzat Artık tarafından

gerccedilekleĢtirildi Sunumda Ģu bilgiler verildi

Gıda hijyeni ve gıda guumlvenliği konusunda Tarım Bakanlığının Avrupa Birliği ile yuumlruumlttuumlğuuml

muumlzakereler sırasında Tuumlrkiye‟nin ccedilıkarları korunmakta ve bu konuda sıkı pazarlıklar

yapılmaktadır Tuumlrkiye‟deki gıda hijyeni ve denetimi konusundaki yasal mevzuat ve pratik

uygulamalar bir ccedilok Avrupa uumllkesinin ilerisindedir

Genel Muumlduumlrluumlk tuumlm gıda sektoumlruumlnuuml kapsayan Hijyen kılavuzları hazırlamıĢtır Siyah Ccedilay ile

ilgili hijyen kılavuzu ldquoCcedilay ve Aromatik Bitkiler Hijyen Kılavuzurdquo iccedilerisinde bulunmaktadır

IĢınlanmıĢ Gıdaların Tespiti

Bu konudaki sunum TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuuml Gıda Birimi personeli Gıda

Muumlhendisi Yakup Erel tarafından yapıldı

Gıda ıĢınlama iĢleminin ticari hale gelmesi ıĢınlanmıĢ gıdaların ticaret hacminin artması bu

konuda farklı uumllkelerde farklı uygulamaların bulunması ve tuumlketici talepleri nedeniyle ıĢınlanmıĢ

gıdaların tespiti ve tespit youmlntemleri oumlnemli hale gelmiĢtir ġu amaccedillarla ıĢınlanmıĢ gıdalar tespit

edilmektedir

- IĢınlanmıĢ gıdaların ekonomik bir değer ifade etmesi

- GeliĢen gıda iĢleme tekniklerinin bir arada kullanılması

- Etiketlemenin doğru ve accedilık bir Ģekilde yapılması zorunluluğu

- Etikete uygunluğun denetlenmesi

- Tuumlketicinin doğru ve yeterli bir Ģekilde bilinccedillendirilmesi

Gıda ıĢınlaması uygulanmıĢ uumlruumlnlerin tespit edilmesinde genel bir geccedilerliliği olan ve tuumlm

uumlruumlnlerde uygulanabilecek bir youmlntem henuumlz geliĢtirilmemiĢtir Gıdaların kimyasal ve fiziksel

yapısına bağlı olarak farklı yapıdaki gıdalara uygulanan farklı youmlntemler bulunmaktadır Bu

youmlntemlerin esası ıĢınlama uygulanmıĢ gıdaların yapısında meydana gelmiĢ olan rayolitik ( ıĢınlama

sonucu ıĢınlamaya oumlzguuml oluĢan uumlruumlnler) uumlruumlnlerin tespitine dayanmaktadır Bu tespitlerde Avrupa

Standardizasyon Komitesi (CEN) tarafından benimsenen standart youmlntemler kullanılmaktadır

FĠZĠKSEL METOTLAR

- Termoluminesans metodu ( Baharatlar aromatik bitkiler deniz uumlruumlnleri sebze meyve ve

tahıllar)

- UyarılmıĢ Optik Luminesans (Baharatlar aromatik bitkiler deniz uumlruumlnleri)

- Elektron Spin Rezonans ( Kemik iccedileren gıdalar taze meyve kabuklu yemiĢler

kurutulmuĢ sebze ve meyveler vb)

- Viskozimetre( Karabiber tarccedilın yenibahar)

- Impedans( Patates)

KĠMYASAL METOTLAR

- Uzun Zincirli Hidrokarbonların Tespiti ( Piliccedil sığır eti yumurta balık avokado)

- 2-Alkil siklo butanonların tespiti (Piliccedil sığır eti yumurta deniz uumlruumlnleri)

- o-Trozin tespiti ( Piliccedil deniz uumlruumlnleri)

- Peroksit tayini ( Piliccedil sığır eti)

- Gaz OluĢumu Tespiti ( DondurulmuĢ piliccedil)

DNA METOTLARI

- DNA Komet-Test ( Piliccedil sığır eti balık deniz uumlruumlnleri meyve ve sebzeler)

- Mitokondrial DNA Tespiti ( Piliccedil sığır eti alabalık)

BĠYOLOJĠK YOumlNTEMLER

- Ccedilimlenme tekniği ( Sitrus meyveleri kiraz elma tahıllar)

MĠKROBĠYOLOJĠK YOumlNTEMLER

- DEFTAPC Youmlntemi ( Baharatlararomatik bitkiler piliccedil)

- LALGNB youmlntemi ( Piliccedil)

ĠMMUNOLOJĠK YOumlNTEMLER

- 2-Alkil siklo butanonların tespiti ( Piliccedil)

- Dihidrotimidin tespiti ( tahıllar)

- Protein denatuumlrasyonu ( Yumurta akı)

IĢın uygulanmıĢ gıdaların tespiti TAEK SANAEM laboratuarlarında uumlcret karĢılığında

yapılmaktadır

Ġkinci Oturum

Ġkinci oturum seminerin oumlğleden sonraki boumlluumlmuumlnde yapıldı Oturumda toplam doumlrt sunum

yapıldı Oturum baĢkanlığını 19 Mayıs Uumlniversitesi Veterinerlik Fakuumlltesi Oumlğretim Goumlrevlisi Prof

Dr Nurcan Ccediletinkaya yaptı

Gıda IĢınlamasının Saniteri ve Fitoseniteri Amaccedillı Kullanımı

Bu sunum TAEK SANAEM uygulama Boumlluumlmuuml Gıda Birimi uzmanlarından Dr Erhan Ġccedil

tarafından yapıldı Sunumda Ģu bilgiler verildi

GeliĢmekte olan uumllkelerin birccediloğunda boumlceklenme nedeniyle bir ccedilok gıda kayıpları ortaya

ccedilıkmaktadır Hasat sonrası boumlceklenme nedeniyle oluĢan gıda kayıpları ve kalite bozuklukları

uumlruumlnlerin ticaretini de olumsuz youmlnde etkilemektedir Hasat sonrası gıdalarda boumlceklenmenin

oumlnlenmesi iccedilin yaygın olarak kullanılan metil bromuumlr kimyasalının ozon tabakası iccedilin zararlı bir

madde olmasından dolayı Montreal protokoluuml ve Temiz Hava AntlaĢması kapsamında kullanılması

2015 yılında kesinlikle yasaklanacaktır Uluslar arası organizasyonlar bu maddenin kullanımdan

kalkmadan oumlnce insan sağlığına zararlı olmayan alternatif bir uygulamanın geliĢtirilmesinin Ģart

olduğunu bildirmiĢlerdir Bunlardan BirleĢmiĢ Milletler ccedilevre Programının oluĢturduğu komite (

UNEP-MTOC) ıĢınlamayı alternatif uygulamalardan biri olarak kabul etmiĢtir

ADB Rusya Ġngiltere Brezilya‟nın da aralarında bulunduğu 50 den fazla uumllkede gıdalara

zarar veren boumlceklerle muumlcadelede ıĢınlama teknolojisi kullanılmaktadır IĢınlama nedeniyle

meydana gelen enerji boumlceklerin DNA yapılarını ccedileĢitli geliĢme doumlnemlerinde ( yumurta larva

pupa vb) etkileyerek gıdalar uumlzerinde geliĢmelerini oumlnlemekte ve yok olmalarını sağlamaktadır

ABD bdquode bu youmlntemin etkili olduğunun kabul edilebilmesi iccedilin uygulama yapılan 100000

boumlcekten hiccedilbir ccedilıkıĢ olmaması ve 95 guumlvenlik duumlzeyinde 999968 etkinliğin goumlsterilmesi

gerekmektedir Yapılan pratik uygulamalarda bu etkinliğin sağlandığının ispatlanmasından dolayı

oumlzellikle tahıl uumlruumlnlerinde boumlceklenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulanmaktadır

IĢınlamanın karantina amaccedillı kullanımı da gittikccedile artan bir uygulamadır Meyve kalitesi

accedilısından bakıldığında ıĢınlamanın karantina amaccedillı kullanılması metil bromuumlr kimyasalına karĢı

iyi bir alternatiftir Bu uygulama en iyi ve etkili Ģekilde elma kiraz papaya ve uumlzuumlmsuuml meyveler ile

sitrus meyvelerinde kullanılmaktadır Ccedilok duumlĢuumlk dozlardaki ıĢınlama ile bu meyvelerde bulunan

meyve sinekleri ve diğer boumlceklerin bulaĢmaları oumlnlenebilmektedir Bunun yanında ithalat ve

ihracatı yapılan bir ccedilok taze sebze ve meyvede zarar yapan meyve sinekleri ve diğer bazı zararlılar

iccedilin tavsiye edilen ıĢınlama dozları tespit edilmiĢtir

Sunumun sonunda Dr Erhan Ġccedil ıĢınlamanın gıdaların kimyasal yapıları uumlzerindeki etkileri

konusunda ( proteinler vitaminler polifenolik bileĢikler vb) araĢtırmaların devam ettiğini ve bu

konuda daha ccedilok ccedilalıĢma yapılması gerektiğini bildirdi

242 Gıda IĢınlamada Yasal Duumlzenlemeler ve Ticari Uygulamalar

Bu sunum oturum baĢkanı 19 Mayıs uumlniversitesi Veterinerlik fakuumlltesi oumlğretim goumlrevlisi Prof

DrNurcan Ccediletinkaya tarafından yapıldı Nurcan Ccediletinkaya uzun yıllar TAEK buumlnyesinde ccedilalıĢmıĢ

ve Tuumlrkiye‟de gıda ıĢınlama youmlnteminin yasal altyapı ccedilalıĢmalarında bulunmuĢ ve bu konudaki

youmlnetmeliğin ccedilıkartılmasında fiili olarak ccedilalıĢmıĢ bir uzmandır ProfNurcan Ccediletinkaya sunumunda

Ģu bilgileri verdi

Gıda ıĢınlama prensiplerinin belirlenmesi ile ilgili ccedilalıĢmalar 1940 yılında baĢlamıĢtır Bu

konudaki ccedilalıĢmalara geliĢmiĢ uumllkeler 1950 yılında geliĢmekte olan uumllkeler de 1960 yılında

baĢlamıĢlardır Ulusal ve uluslar arası yasal duumlzenlemeler 1980 yıllarında baĢlamıĢtır Halen bu

konuda ulusal yasal duumlzenlemelerini tamamlayamayan uumllkeler bulunmaktadır

Kodeks Alimentarus tarafından ıĢınlanmıĢ gıdalarla ilgili olarak yayınlanmıĢ ve uygulanmakta

olan baĢlıca uluslar arası standartlar Ģunlardır

- CX STAN 106-1983 IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel standardı

- CX STAN 160-1983 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ- IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel

standardı

- CACRCP 19- 1979 Radyasyon prosesinde takip edilmesi tavsiye edilen uluslar arası

kurallar

- CACRCP 19- 1979 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ olan-Radyasyon prosesinde takip edilmesi

tavsiye edilen uluslar arası kurallar

- CX STAN1 -1985 Rev1-1991 Rev2-1999 PaketlenmiĢ gıdaların etiketlenmesiyle ilgili

kodeks genel standardı

- CACRCP 1-1969 Rev3-1997 Gıda hijyeninin genel prensipleri ve uygulaması

konusunda uluslar arası tavsiyeler

Duumlnyada halen yaklaĢık 50 uumllkede ıĢınlanmıĢ en az bir gıda iccedilin onay verilmiĢtir IĢınlaması

yasal olarak kabul edilmiĢ bir ccedilok gıda uumllkelere goumlre tek tek sınıflandırılarak onaylanmıĢ olup bu

gıdaların sayısı 40 tan fazladır (Ġngiltere ABD Meksika ġili Tuumlrkiye ve Ccedilin gıda gruplarına goumlre

ıĢınlamaya oumlnem vermiĢtirBrezilya iyi iĢleme uygulamalarının (GMP) bir parccedilası olarak ıĢınlamaya

onay vermiĢtir Duumlnyada halen yaklaĢık 200 civarında ıĢınlama tesisi faaliyet goumlstermektedir

Avrupa Birliği uumllkelerinde Avrupa Komisyonu(EC) tarafından lisanslanmıĢ toplam 18 adet

ıĢınlama tesisi bulunmaktadır Avrupa Birliği uumlye uumllkeler dıĢında 5 adet ıĢınlama tesisinde

ıĢınlanmıĢ gıdaların birlik uumllkelerinde ki ticaretine onay vermiĢtir Bu tesislerden bir tanesi de

Gamma-Pak buumlnyesinde bulunmaktadır

Duumlnyadaki yasal uygumlalar ıĢınlanmıĢ gıda ambalajları uumlzerinde ıĢınlama iĢlemi yapıldığına

dair ldquoıĢınlanmıĢtırrdquo veya ldquoıĢınlama iĢlemi uygulanmıĢtırrdquo Ģeklinde uyarı bulundurulmasını zorunlu

kılarken uumllkemizde ccedilıkarılan youmlnetmelik hem bu tuumlr bir ifadenin hem de ıĢınlamanın semboluuml olan

ldquoradurardquo ambleminin (EK-2) paket uumlzerinde bulundurulmasını zorunlu kılmaktadır

Gıda bileĢenlerinden biri iccedilin ıĢınlama iĢlemi uygulandığı zaman ambalaj uumlzerinde ıĢınlama

iĢlemi uygulanan bileĢen iccedilin ıĢınlama yapılmıĢtır uyarısının yazılması zorunludur

Gıda ıĢınlamasında kullanılacak doz miktarı oumlnemlidir IĢınlama iĢleminden oumlnce gıdalara

uygulanacak doz miktarının hesaplanması gerekmektedir Doz IĢınlanan gıdanın birim kuumltlesinde

absorblanan radyasyon enerjisi miktarı anlamına gelmektedir IĢınlama iĢleminde doz birimi olarak

kGy ( Klogrey) kullanılır Bu IĢınlanan gıdanın 1 kg bdquoı baĢına absorblanan ortalamam radyasyon

enerjisinin kilojul olarak miktarını verirHangi gıdaya ne kadar ıĢınlama iĢlemi uygulayan uumllkeler

uygulanacak doz miktarının tespiti iccedilin teknolojik amaccedil terimini geliĢtirmiĢler ve kullanmaya

baĢlamıĢlardır Bu istenen sonucun elde edilebilmesi iccedilin hiccedilbir sınırlama olmadan gerektiği kadar

dozun kullanılması demektir Uumllkemizdeki yasal mevzuat ise kullanılabilecek maksimum doz

miktarını 10 kGy olarak sınırlamıĢtır

Gıda IĢınlama Tesisleri ve Proses Youmlntemleri

Gıda ıĢınlamam tesisleri ve prosesleri hakkında bilgilerin verildiği bu sunum Gamma-Pak

Genel Muumlduumlruuml Dr Hasan Aklan tarafından verildi

Duumlnyada faaliyet halinde bulunan gıda ıĢınlama uumlnitelerinde farklı teknolojiler

kullanılmaktadır Bu arada radyasyon kaynağı olarak ta farklı maddeler kullanılmaktadır Bunlardan

en yaygın olanlarıGama ıĢınları X- ıĢınları ve Elektron hızlandırıcılardır

Gamma-pak buumlnyesinde ıĢınlama amacıyla gama ıĢınları kullanılmaktadır Gama ıĢınlarının

elde etmek iccedilin de Co60

maddesi kullanılmaktadır Genel olarak gama ıĢınları tuumlm

mikroorganizmalar uumlzerinde etkili olurken amaccedillanan teknolojik hedef iccedilin farklı

mikroorganizmalar iccedilin farklı dozlar kullanılmaktadır

Gıda ıĢınlama iĢleminde gıdaların ambalajlanması amacıyla kullanılan materyallerde

oumlnemlidir Bu amaccedilla ıĢınlama iĢlemine dayanıklı ambalaj malzemeleri kullanılmaktadır Genelde

yapılan ccedilalıĢmalarda kullanılan ambalaj malzemesi iccedilin uygulanabilecek maksimum doz miktarları

tespit edilmiĢ olup bunlar Ģu Ģekildedir

Ambalaj Malzemesi Uygulanacak Maksimumu Doz(kGy)

Nitro seluumlloz 10

Glassine paper 10

Mum kaplı karton 10

Polietilen film 10

Kraft paper (sadece un iccedilin) 05

Polietilen tetra fitalat film 10

Polistren film 10

Rubber hidrokloruumlr film 10

Viniliden kloruumlr-vinil kloruumlr kopolimer 10

Naylon II 10

Etilen-vinil asetat kopolimer film 30

Bitkisel parĢomen 60

Polietilen film 60

Polietilen tetra fitalat film 60

Naylon 6 film 60

Vinil kloruumlr-vinil asetat kopolimer film 60

Akrilonitril kopolimer 60

Gamma-Pak firması aĢağıdaki alanlarda ıĢınlama iĢlemi uygulamaktadır

- Medikal uumlruumlnlerin sterilizasyonu (ameliyat eldivenleri serum setleri iğneler vs)

- Ambalaj malzemelerinin sterilizasyonu (plastik torbalar kağıt torbalar plastik tuumlpler ilaccedil

ĢiĢeler vs)

- Gıdalar( baharatlar et uumlruumlnleri su uumlruumlnleri aromatik bitkiler vs)

- Bahccedilıvanlık uumlruumlnleri( toprak ve guumlbre karıĢımları gibi)

- Hayvan yiyecekleri

- ArĢiv ve antikaların korunması

- Ağaccedil uumlruumlnlerinin sertleĢtirilmesi

- Plastiklerin parccedilalanması

- Hastane atıklarının mikroplardan arındırılması

Gıda IĢınlamasının Uygulama ve Maliyetleri

Bu sunum Gamma-pak firması youmlneticilerinden Mehmet YalccedilıntaĢ tarafından gerccedilekleĢtirildi

Sunumda ıĢınlamanın gıda uumlzerindeki maliyeti ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı tuumlketicilerin eğilimleri

konusunda yapılan anket ccedilalıĢmaları hakkında bilgi verildi

Gıda ıĢınlamasında amaccedillanan teknolojik hedef ile maliyet konusuna dikkat edilmesi

gerekmektedir Mesela patates iccedilin ccedilimlenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulaması pahalı

bir youmlntemdir Maliyetleri ccedilok arttırır Ama uumllkemizde de oldukccedila fazla miktarda uygulanan

baharatların ıĢınlanması pahalı bir youmlntem değildir

Bitkisel ccedilaylarda ıĢınlamanın maliyeti 30-40 ykrkg‟ dır Bakliyatlarda 40-80 avroton

kuruyemiĢlerde 150-200 avroton baharatlarda ise 25-30 avroton‟dur

IĢınlama maliyetleri konusunda TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuumlnuumln internette

yayınlanan 2007 yılı enduumlstriyel ıĢınlama hizmetleri fiyat listesine goumlre (EK-3) 04-06 grcm3

yoğunluğundaki gıdalar iccedilin 10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin istenen uumlcretin 130 YTLm3

olduğu

belirtilmektedir TAEK SANEM Uygulama Boumlluumlmuuml fiyatlarına goumlre ortalama 500 voluumlm değerine

sahip siyah ccedilaylarda ıĢınlama maliyetlerinin de yapılan hesaplamalara goumlre en az 75Ykr olacağı

tespit edilmiĢtir Bu maliyetlere uumlruumlnuumln ıĢınlama tesisine nakliyesi dahil edilmemiĢtir

3 SONUCcedil

Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin uygulanan ıĢınlama youmlntemi uumllkemizde

henuumlz yeterince tanınmamıĢ ve yaygın Ģekilde kullanım alanı bulamamıĢtır Bunun nedeni bu

teknolojiyi uygulayan firma sayısının az ve belli merkezlerde olmasıdır Ayrıca ıĢınlama

teknolojisindeki ldquoıĢınrdquordquoradyasyonrdquo ldquodozrdquo gibi terimlerin halkta tedirginlik uyandırmakta ve bu

nedenle ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı bir ccedilekingenlik uyandırmaktadır

Gıda ıĢınlama youmlntemi sunumlarda verilen bilgilere goumlre bu amaccedilla kullanılan diğer

youmlntemler kadar guumlvenli ve tuumlketici sağlığı accedilısından olumsuz hiccedilbir etki goumlstermeyen bir

youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Uluslar arası ticarette gerekli Ģartları sağlamak koĢuluyla bir engel

teĢkil etmez

Gıda ıĢınlama youmlnteminin kullanılması iccedilin iyi araĢtırma yapılıp gerccedilekten kullanılması

gerekiyorsa uygulanması gerekmektedir Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin

baĢka bir alternatif olmadığı zaman veya diğer kullanım amaccedillarına goumlre gerekli olduğu zaman

rahatlıkla uygulanabilecek bir youmlntemdir Burada uygulama sonucundaki maliyetler dikkate

alınmalı ve maliyet artıĢlarının pazarlamayı etkileyecek sevide olması durumunda baĢka

alternatifler denenmelidir

Siyah ve yeĢil ccedilay uumlruumlnleri accedilısından gıda ıĢınlama youmlnteminin değerlendirilmiĢ ve Ģu

sonuccedillara varılmıĢtır

Gıda ıĢınlama youmlntemi iyi iĢleme uygulamaları (GMP) youmlnteminin bir parccedilası olarak

uygulanabilmektedir Ġyi iĢleme uygulamalarına aykırı olarak uumlretilen bir gıdanın mikroorganizma

yuumlkuumlnuumln azaltılması amacıyla ıĢınlama uygulaması yasal değildir Ccedilay uumlretiminde iyi iĢleme

tekniklerinin uygulanması sonucunda son uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln yok veya ccedilok az

olacağı accedilıktır Ccediluumlnkuuml bu Ģekildeki bir uygulama sonucunda son uumlruumlndeki nem oranı 2-4 su

aktivitesi değeri ise 02-03 civarında olacaktır Ayrıca uumlretim esnasında hijyen kurallarının ve

HACCP gibi youmlnetim sistemlerinin uygulanması dıĢardan mikroorganizma bulaĢmasını minimum

seviyede tutacaktır Bu Ģekilde uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuuml Tarım ve KoumlyiĢleri Bakanlığı

Koruma Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından yayınlanan ldquoMikrobiyolojik Kriterler Tebliğirdquo nin

EK- 9 maddesinde belirtilen siyah ccedilaylardaki mikrobiyolojik değerlere uygunluk

sağlayacaktır(EK-4)

Yapılan literatuumlr taramalarında siyah ccedilayda ıĢın uygulamasının kalite bileĢikleri uumlzerindeki

etkileri konusunda bilgilere de ulaĢılmıĢtır Bu konuda yurt dıĢında yapılan bir ccedilalıĢmada 10 kGy

gama ıĢını uygulanan ccedilaylardaki TF miktarında 12 aylık suumlre sonunda 7 lik bir kayıp meydana

gelirken ıĢın uygulanmayan ccedilaylarda TF değerinde 22 lik bir kayıp oluĢtuğu goumlzlenmiĢtir ( J

Thomas RSSenthil RRaj Kumar ve AKA Mandal ldquoInduction Of Gamma Irradiation On

Stability Of Stored Black Teas= Gama IĢını Uygulamasının Depolanan Siyah Ccedilayların Stabilitesi

Uumlzerindeki Etkilerirdquo)

EKLER

EK-1

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

GIDA IġINLAMA YOumlNETMELĠĞĠ

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği Yayımlandığı RGazete 06111999-23868

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

Yayımlandığı RGazete 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

Yayımlandığı RGazete 19122003-25321

BĠRĠNCĠ BOumlLUumlM

Amaccedil Kapsam Dayanak ve Tanımlar

Amaccedil

Madde 1- Bu Youmlnetmeliğin amacı gıda ışınlama tesislerinin kurulması ile bu tesislere lisans

verilmesini gıda maddelerinin uumlretiminde kullanılan her tuumlrluuml ham ve yardımcı maddeler ile

mamul ve yarı mamul gıda maddelerinin tekniğine uygun olarak ışınlanmasını ışınlanmış gıdaların tuumlketime arzı denetlenme esas ve usullerini belirlemektir

Kapsam

Madde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerini ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların tuumlketimine ilişkin lisans izintescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Hukuki dayanak

Madde 3- Bu Youmlnetmelik 560 sayılı Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun

Huumlkmuumlnde Kararname‟nin 45671213 ve 15 inci maddeleri ile 2690 sayılı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır

Madde 4- Bu Youmlnetmelikte geccedilen

Boumlceklenmeyi oumlnlemek Gıda maddelerinde bulunan boumlcek yumurta ve larvalarının canlılık ve uumlreme faaliyetlerinin yok edilmesi veya azaltılarak etkisiz hale getirilmesini

Doz Işınlanan gıdanın birim kuumltlesinde absorbladığı radyasyon enerjisinin miktarını

Dozimetri Doz ve doz hızının kGysaat olarak standardize edilmiş metotlarla oumllccediluumllmesini

Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını

Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin

tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina

ve eklerini

IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını

Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını

MeV Milyon elektron volt enerji birimini

Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti

Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği

noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz

miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum

dozların ortalamasını

TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu

ifade eder

ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM

Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği

Gıda ıĢınlama esasları

Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir

c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler

IĢınlama dozu

Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla

girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir

Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir

Yeniden ıĢınlama

Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır

UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM

Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin

Tescil ve Ġstihdam

IĢın kaynakları

Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir

a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları

b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları

c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar

IĢınlama tesisleri ve istihdam

Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin

gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde

a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur

b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının

tutulması ve muhafazası zorunludur

Lisans izin ve tescil

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun

bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili

huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir

DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM

IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi

Kalite temini

Madde 11- Kalite temini iccedilin

a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur

b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur

c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve

ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir

d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir

Belgeleme

Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt

bulundurulur Bu kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir

Etiketleme

Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası

b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin

yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı

c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı

d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda

olduğu

e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması

Depolama

Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır

BEġĠNCĠ BOumlLUumlM

CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler

IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti

Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti

uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır

IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı

Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998

tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır

Denetim ve yaptırımlar

Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK

tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki

kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır

Yuumlruumlrluumlk

Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-1

GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI

GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)

Minimum Maksimum

Grup1-Soğanlar koumlkler ve

yumrular

Depolama sırasında

filizlenme ccedilimlenme ve

tomurcuklanmayı oumlnlemek

02

Grup 2- Taze meyve ve sebzeler

(Grup 1‟in dışındakiler )

a)Olgunlaşmayı

geciktirmek

b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

d) Karantina kontroluuml

(x)

10

10

25

10

Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş

hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler

yağlı tohumlar

baklagillerkurutulmuş sebzeler ve

kurutulmuş meyveler

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Mikroorganizmaları

azaltmak

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

10

50

50

Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz

hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (

taze veya dondurulmuş)

dondurulmuş kurbağa bacağı

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

50

30

20

Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile

bunların uumlruumlnleri ( taze veya

dondurulmuş)

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

70

30

30

Grup 6- Kuru sebzeler

baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve

bitkisel ccedilaylar

a) Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek

(x) 100(xxx)

10

Grup 7- Hayvansal orijinli

kurutulmuş gıdalar

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Kuumlflerin kontroluuml

10

30

(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir

(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir

(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır

EK -2

GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml

Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan

ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir

ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir

c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir

d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır

e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz

f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair

Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum

ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo

MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir

d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri

Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo

MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu

kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi

e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar

h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş

belirtilirrdquo

MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası verilir

b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya

ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur

Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde

ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır

Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler

uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler

ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır

e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda

maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır

Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir

f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır

g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir

h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma

belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir

ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo

MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir

ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır

a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır

b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen

kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo

MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir

MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve

diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir

ldquoAvrupa Birliğine uyum

Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye

Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri

ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo

Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde

gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-3

GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR

1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir

A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise

B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa

C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise

D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz

2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir

A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması

B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya

geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması

C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması

D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo

EK-4

ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI

1DOZĠMETRĠ

Genel Ortalama Soğrulan Doz

10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli

olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm

radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır

Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır

Burada

M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi

p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk

d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz

dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı

Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin

uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki

dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz

değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur

Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve

maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve

maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir

Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)

değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur

Bu durumlarda

2 ĠġLEMLER

21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak

ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz

noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir

22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır

23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri

yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir

referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve

maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

1 GĠRĠġ

Guumlnuumlmuumlzde gıda kayıpları ve gıdalardan kaynaklanan sağlık sorunları giderek

artmaktadırGıda ıĢınlaması gıdalarda bulunan mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması ve gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması amacıyla uygulanan diğer youmlntemlere alternatif bir youmlntem olarak ortaya

ccedilıkmıĢ ve Duumlnya‟da 50 den fazla uumllkede halen uygulanmaktadır Gıdalarda bu amaccedilla

kullanılmakta olan Metil Bromuumlr kimyasalının atmosfer iccedilin zararlı etkilerinden dolayı 20015

yılından sonra kullanımının yasaklanacak olması nedeniyle gıda ıĢınlama youmlnteminin daha ccedilok

uygulama alanı bulacağı oumlngoumlruumllmektedir

Uumllkemizde 6 Kasım 1999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yuumlruumlrluumlğe giren

ldquoGıda IĢınlama Youmlnetmeliğirdquo (EK-1) ile bu youmlntemin enduumlstriyel alanda uygulamasının oumlnuuml

accedilılmıĢtır Bu rapor gıda ıĢınlama youmlnteminin uumllkemizde faaliyet goumlsteren tuumlm gıda sektoumlruumlne

tanıtılması ve sektoumlr ccedilalıĢanlarının uygulama hakkında yeterli teknik ve idari konularda bilgi sahibi

olmasını sağlamak amacıyla Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Gammapak Sterilizasyon ve Arifoğlu

Firmaları tarafından 22 Kasım 2007 tarihinde Ġstanbul‟da duumlzenlenen ve Genel Muumlduumlrluumlğuumlmuumlz

tarafından goumlrevlendirilmemiz nedeniyle katıldığımız Gıda IĢınlaması ve Uygulamaları

Seminerinde verilen bilgileri kapsamaktadır

2SEMĠNER PROGRAMI

Kayıt

Seminer iccedilin kayıtlar saat 830-915 arasında yapıldı Seminer iccedilin kayıtlarımız

tamamlandıktan sonra dağıtılan katılımcı kimlikleri ile birlikte toplantı salonuna girildi

AccedilılıĢ KonuĢması

Seminerin programı Gamma-Pak Firması personeli Mehmet YalccedilıntaĢ tarafından okundu

Programın takdim edilmesinden sonra TAEK SANAEM Merkez Muumlduumlruuml Dr Ġlksen Hilal Dara

accedilılıĢ konuĢmasını yaptı AccedilılıĢ konuĢmasında kısaca Ģu bilgiler verildi

Duumlnyada hızlı bir nuumlfus artıĢı vardır Gıda uumlretimindeki artıĢ ise nuumlfus artıĢ hızından azdır Bu

nedenle artan gıda accedilığının kapatılması iccedilin gıdaların korunması kayıplarının azaltılması ve raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması kaccedilınılmaz bir zorunluluktur Gıda ıĢınlama youmlntemi bu nedenle buumlyuumlk bir

oumlneme sahiptir Duumlnya‟da yaklaĢık 60 uumllkede gıda ıĢınlama youmlntemi uygulanmaktadır Tuumlrkiye de

bu uumllkelerden biridir Uumllkemizde bu konuda iki adet tesis bulunmaktadır Bunlardan birisi TAEK

buumlnyesinde bulunurken diğeri de oumlzel bir firma olan Gamma-Pak Sterilizasyon Aġ firmasındadır

Gıda ıĢınlama konusunda ccedilıkarılan youmlnetmelik konunun yasal bir zemine oturmasını sağlamıĢ bu

youmlnetmeliğin ccedilıkarılmasında TAEK SANAEM buumlyuumlk gayret goumlstermiĢtir

Gıda ıĢınlaması baĢlıca baharat uumlruumlnleri aromatik bitkiler ve bitkisel ccedilaylar et uumlruumlnleri su

uumlruumlnleri gibi gıdalarda kullanılmaktadır Suumlt ve suumlt uumlruumlnlerinde bu youmlntemin kullanılmasına izin

verilmemiĢtir

Birinci Oturum

Birinci oturumda uumlccedil konuda sunum yapıldı Oturum BaĢkanlığını Ankara Uumlniversitesi Gıda

Muumlhendisliği Boumlluumlmuuml oumlğretim uumlyesi Prof Dr Kadir Halkman yaptı

Gıdalardaki Patojenler ve Ġndirgeme Metotları

Oturum baĢkanı Prof Dr Kadir Halkman tarafından gerccedilekleĢtirilen bu sunumda gıdalarda

bulunan baĢlıca patojen mikroorganizmalar ve bunların gıdalardan temizlenme youmlntemleri anlatıldı

Duumlnyada henuumlz kaccedil tuumlr mikroorganizma bulunduğu kesin olarak tespit edilememiĢtir Bu

sayının oldukccedila fazla olduğu tahmin edilmektedir Bu kadar fazla sayıdaki mikroorganizma

iccedilerisinden sadece 10-15 tanesi gıda kaynaklı bulaĢmalar nedeniyle insanlarda hastalık meydana

getirmektedir

Gıda kaynaklı bulaĢma yoluyla insanlarda hastalıklara neden olan baĢlıca mikroorganizma

tuumlrleri Ģunlardır

- Campylobacter

- Salmonella

- Shigella

- Clostr perf

- Staph Aureus

- EColi O157H7

- Yers enterocolitica

- Bacillus cerius

- Vibrio

- Listeria mono

Duumlnya‟da ve Tuumlrkiye‟de gıda kaynaklı bulaĢmalar nedeniyle meydana gelen mikrobiyolojik

vakalar hakkındaki kayıtlar yetersiz olduğundan bu konuda yeterli istatistiksel veri elde

edilememiĢtir Bu konuda en sağlıklı kayıtların tutulduğu ABD‟de sayı yılda 76 milyon vakadır Bu

sayının gerccedilek vaka sayısının 10‟unu ifade ettiği duumlĢuumlnuumllmektedir

Uumllkemizde ise Hacettepe Uumlniversitesinde yapılana bir ccedilalıĢmada gıda kaynaklı

mikroorganizma bulaĢmalarıyla meydana gelen vaka sayısının yılda 50000 olduğu tahmin

edilmektedir

Gıdalarda mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin eskiden beri ccedileĢitli youmlntemler

uygulanmaktadır Bunların baĢlıcaları Ģunlardır

- Soğutma

- Dondurma

- Kurutma

- Kimyasal Madde uygulaması ( Metil bromuumlr)

- Filtrasyon

- Diğer youmlntemler ( Karbondioksit uygulaması yuumlksek basınccedil vb)

Yukarıda sayılan bu indirgeme metotları gıdaların kimyasal yapısına bağlı olarak farklı

gıdalara farklı metotlar Ģeklinde ve gıdalardaki bozulma miktarını minimum seviyede tutacak tarzda

uygulanmaktadır Kimyasal madde kullanılarak mikroorganizmaların indirgenmesi youmlntemi

gıdalarda kalıntı bıraktığı iccedilin tuumlketiciler tarafından kolay kabul edilmez Uumlstelik bu amaccedilla

kullanılan baĢlıca kimyasal olan metil bromuumlruumln kullanılması 2015 yılından itibaren

yasaklanacaktır

IĢınlama youmlntemiyle gıdalarda mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması halen Duumlnya‟da ve

Tuumlrkiye‟de kullanılan alternatif bir youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Radyasyona neden olmaz ( Sadece

Suumlt ve suumlt uumlruumlnlerinde radyasyona neden olur) Gıda uumlzerinde bulunan mikroorganizmaların DNA

zincirlerini kırarak yok olmalarını sağlar Bu youmlntemin bozulmuĢ gıdalara uygulanması yasaktır

Gıda ıĢınlama youmlntemi sadece iyi uumlretim teknikleri uygulanmıĢ gıdalara yapılır IĢınlamadan sonra

HACCP kuralları uygulanarak tekrar kontaminasyonun oumlnlenmesi gerekmektedir Gıda ıĢınlaması

ccedileĢitli amaccedillar iccedilin uygulanabilir

- Fitosaniteri Boumlceklenmenin oumlnlenmesi ( tahıllarda)

- Saniteri Patojen mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması ( et uumlruumlnleri baharat vb)

- Karantina Uygulamaları

Sunum sonrası sorulan sorulara karĢı konuĢmacının verdiği cevaplardan Ģu bilgiler elde

edilmiĢtir

IĢınlanmıĢ gıdalar organik uumlruumln olarak kabul edilmez Bu nedenle ıĢın goumlrmuumlĢ gıdalar organik

uumlruumln sertifikası alamazlar

IĢınlanacak olan gıdaların ıĢınlamaya uygun Ģekilde ambalajlanması gerekmektedir Bu

nedenle ıĢınlama yapılacak tesisin teknik Ģartlarına uygun ambalaj materyali kullanılmalıdır

IĢınlama etkisi sadece gıdalar uumlzerinde bulunan mikroorganizmalar karĢı olmaktadır Burada

farklı tuumlrdeki mikroorganizmalara karĢı farklı dozların uygulanması gerekmektedir Tuumlm

mikroorganizmalar ıĢınlamadan etkilenmektedirler Gıdaların uumlzerinde bulunan ve

mikroorganizmalar tarafından uumlretilen toksik maddelere karĢı ıĢınlamanın bir etkisi henuumlz

saptanmamıĢtır

IĢınlama uygulamaları sadece iyi uygulama tekniklerine goumlre ( HACCP) uumlretilmiĢ gıdalar

uygulanır Uumlruumlnuumln uumlretildiği tesisteki mikroorganizma populasyonunun iyi bilinmesi ve izlenmesi

gerekir Ġyi uumlretim uygulamalarına goumlre uumlretimi yapılmayan ve mikroorganizma yuumlkuuml bu nedenle

artmıĢ olan gıdalarda ıĢınlama yapılmaz Ayrıca ıĢınlama sterilizasyon amacıyla da kullanılamaz

Tuumlrkiyersquode Gıda Hijyen Standartları

Bu sunum Koruma Kontrol Genel Muumlduumlr yardımcısı Prof Dr Nevzat Artık tarafından

gerccedilekleĢtirildi Sunumda Ģu bilgiler verildi

Gıda hijyeni ve gıda guumlvenliği konusunda Tarım Bakanlığının Avrupa Birliği ile yuumlruumlttuumlğuuml

muumlzakereler sırasında Tuumlrkiye‟nin ccedilıkarları korunmakta ve bu konuda sıkı pazarlıklar

yapılmaktadır Tuumlrkiye‟deki gıda hijyeni ve denetimi konusundaki yasal mevzuat ve pratik

uygulamalar bir ccedilok Avrupa uumllkesinin ilerisindedir

Genel Muumlduumlrluumlk tuumlm gıda sektoumlruumlnuuml kapsayan Hijyen kılavuzları hazırlamıĢtır Siyah Ccedilay ile

ilgili hijyen kılavuzu ldquoCcedilay ve Aromatik Bitkiler Hijyen Kılavuzurdquo iccedilerisinde bulunmaktadır

IĢınlanmıĢ Gıdaların Tespiti

Bu konudaki sunum TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuuml Gıda Birimi personeli Gıda

Muumlhendisi Yakup Erel tarafından yapıldı

Gıda ıĢınlama iĢleminin ticari hale gelmesi ıĢınlanmıĢ gıdaların ticaret hacminin artması bu

konuda farklı uumllkelerde farklı uygulamaların bulunması ve tuumlketici talepleri nedeniyle ıĢınlanmıĢ

gıdaların tespiti ve tespit youmlntemleri oumlnemli hale gelmiĢtir ġu amaccedillarla ıĢınlanmıĢ gıdalar tespit

edilmektedir

- IĢınlanmıĢ gıdaların ekonomik bir değer ifade etmesi

- GeliĢen gıda iĢleme tekniklerinin bir arada kullanılması

- Etiketlemenin doğru ve accedilık bir Ģekilde yapılması zorunluluğu

- Etikete uygunluğun denetlenmesi

- Tuumlketicinin doğru ve yeterli bir Ģekilde bilinccedillendirilmesi

Gıda ıĢınlaması uygulanmıĢ uumlruumlnlerin tespit edilmesinde genel bir geccedilerliliği olan ve tuumlm

uumlruumlnlerde uygulanabilecek bir youmlntem henuumlz geliĢtirilmemiĢtir Gıdaların kimyasal ve fiziksel

yapısına bağlı olarak farklı yapıdaki gıdalara uygulanan farklı youmlntemler bulunmaktadır Bu

youmlntemlerin esası ıĢınlama uygulanmıĢ gıdaların yapısında meydana gelmiĢ olan rayolitik ( ıĢınlama

sonucu ıĢınlamaya oumlzguuml oluĢan uumlruumlnler) uumlruumlnlerin tespitine dayanmaktadır Bu tespitlerde Avrupa

Standardizasyon Komitesi (CEN) tarafından benimsenen standart youmlntemler kullanılmaktadır

FĠZĠKSEL METOTLAR

- Termoluminesans metodu ( Baharatlar aromatik bitkiler deniz uumlruumlnleri sebze meyve ve

tahıllar)

- UyarılmıĢ Optik Luminesans (Baharatlar aromatik bitkiler deniz uumlruumlnleri)

- Elektron Spin Rezonans ( Kemik iccedileren gıdalar taze meyve kabuklu yemiĢler

kurutulmuĢ sebze ve meyveler vb)

- Viskozimetre( Karabiber tarccedilın yenibahar)

- Impedans( Patates)

KĠMYASAL METOTLAR

- Uzun Zincirli Hidrokarbonların Tespiti ( Piliccedil sığır eti yumurta balık avokado)

- 2-Alkil siklo butanonların tespiti (Piliccedil sığır eti yumurta deniz uumlruumlnleri)

- o-Trozin tespiti ( Piliccedil deniz uumlruumlnleri)

- Peroksit tayini ( Piliccedil sığır eti)

- Gaz OluĢumu Tespiti ( DondurulmuĢ piliccedil)

DNA METOTLARI

- DNA Komet-Test ( Piliccedil sığır eti balık deniz uumlruumlnleri meyve ve sebzeler)

- Mitokondrial DNA Tespiti ( Piliccedil sığır eti alabalık)

BĠYOLOJĠK YOumlNTEMLER

- Ccedilimlenme tekniği ( Sitrus meyveleri kiraz elma tahıllar)

MĠKROBĠYOLOJĠK YOumlNTEMLER

- DEFTAPC Youmlntemi ( Baharatlararomatik bitkiler piliccedil)

- LALGNB youmlntemi ( Piliccedil)

ĠMMUNOLOJĠK YOumlNTEMLER

- 2-Alkil siklo butanonların tespiti ( Piliccedil)

- Dihidrotimidin tespiti ( tahıllar)

- Protein denatuumlrasyonu ( Yumurta akı)

IĢın uygulanmıĢ gıdaların tespiti TAEK SANAEM laboratuarlarında uumlcret karĢılığında

yapılmaktadır

Ġkinci Oturum

Ġkinci oturum seminerin oumlğleden sonraki boumlluumlmuumlnde yapıldı Oturumda toplam doumlrt sunum

yapıldı Oturum baĢkanlığını 19 Mayıs Uumlniversitesi Veterinerlik Fakuumlltesi Oumlğretim Goumlrevlisi Prof

Dr Nurcan Ccediletinkaya yaptı

Gıda IĢınlamasının Saniteri ve Fitoseniteri Amaccedillı Kullanımı

Bu sunum TAEK SANAEM uygulama Boumlluumlmuuml Gıda Birimi uzmanlarından Dr Erhan Ġccedil

tarafından yapıldı Sunumda Ģu bilgiler verildi

GeliĢmekte olan uumllkelerin birccediloğunda boumlceklenme nedeniyle bir ccedilok gıda kayıpları ortaya

ccedilıkmaktadır Hasat sonrası boumlceklenme nedeniyle oluĢan gıda kayıpları ve kalite bozuklukları

uumlruumlnlerin ticaretini de olumsuz youmlnde etkilemektedir Hasat sonrası gıdalarda boumlceklenmenin

oumlnlenmesi iccedilin yaygın olarak kullanılan metil bromuumlr kimyasalının ozon tabakası iccedilin zararlı bir

madde olmasından dolayı Montreal protokoluuml ve Temiz Hava AntlaĢması kapsamında kullanılması

2015 yılında kesinlikle yasaklanacaktır Uluslar arası organizasyonlar bu maddenin kullanımdan

kalkmadan oumlnce insan sağlığına zararlı olmayan alternatif bir uygulamanın geliĢtirilmesinin Ģart

olduğunu bildirmiĢlerdir Bunlardan BirleĢmiĢ Milletler ccedilevre Programının oluĢturduğu komite (

UNEP-MTOC) ıĢınlamayı alternatif uygulamalardan biri olarak kabul etmiĢtir

ADB Rusya Ġngiltere Brezilya‟nın da aralarında bulunduğu 50 den fazla uumllkede gıdalara

zarar veren boumlceklerle muumlcadelede ıĢınlama teknolojisi kullanılmaktadır IĢınlama nedeniyle

meydana gelen enerji boumlceklerin DNA yapılarını ccedileĢitli geliĢme doumlnemlerinde ( yumurta larva

pupa vb) etkileyerek gıdalar uumlzerinde geliĢmelerini oumlnlemekte ve yok olmalarını sağlamaktadır

ABD bdquode bu youmlntemin etkili olduğunun kabul edilebilmesi iccedilin uygulama yapılan 100000

boumlcekten hiccedilbir ccedilıkıĢ olmaması ve 95 guumlvenlik duumlzeyinde 999968 etkinliğin goumlsterilmesi

gerekmektedir Yapılan pratik uygulamalarda bu etkinliğin sağlandığının ispatlanmasından dolayı

oumlzellikle tahıl uumlruumlnlerinde boumlceklenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulanmaktadır

IĢınlamanın karantina amaccedillı kullanımı da gittikccedile artan bir uygulamadır Meyve kalitesi

accedilısından bakıldığında ıĢınlamanın karantina amaccedillı kullanılması metil bromuumlr kimyasalına karĢı

iyi bir alternatiftir Bu uygulama en iyi ve etkili Ģekilde elma kiraz papaya ve uumlzuumlmsuuml meyveler ile

sitrus meyvelerinde kullanılmaktadır Ccedilok duumlĢuumlk dozlardaki ıĢınlama ile bu meyvelerde bulunan

meyve sinekleri ve diğer boumlceklerin bulaĢmaları oumlnlenebilmektedir Bunun yanında ithalat ve

ihracatı yapılan bir ccedilok taze sebze ve meyvede zarar yapan meyve sinekleri ve diğer bazı zararlılar

iccedilin tavsiye edilen ıĢınlama dozları tespit edilmiĢtir

Sunumun sonunda Dr Erhan Ġccedil ıĢınlamanın gıdaların kimyasal yapıları uumlzerindeki etkileri

konusunda ( proteinler vitaminler polifenolik bileĢikler vb) araĢtırmaların devam ettiğini ve bu

konuda daha ccedilok ccedilalıĢma yapılması gerektiğini bildirdi

242 Gıda IĢınlamada Yasal Duumlzenlemeler ve Ticari Uygulamalar

Bu sunum oturum baĢkanı 19 Mayıs uumlniversitesi Veterinerlik fakuumlltesi oumlğretim goumlrevlisi Prof

DrNurcan Ccediletinkaya tarafından yapıldı Nurcan Ccediletinkaya uzun yıllar TAEK buumlnyesinde ccedilalıĢmıĢ

ve Tuumlrkiye‟de gıda ıĢınlama youmlnteminin yasal altyapı ccedilalıĢmalarında bulunmuĢ ve bu konudaki

youmlnetmeliğin ccedilıkartılmasında fiili olarak ccedilalıĢmıĢ bir uzmandır ProfNurcan Ccediletinkaya sunumunda

Ģu bilgileri verdi

Gıda ıĢınlama prensiplerinin belirlenmesi ile ilgili ccedilalıĢmalar 1940 yılında baĢlamıĢtır Bu

konudaki ccedilalıĢmalara geliĢmiĢ uumllkeler 1950 yılında geliĢmekte olan uumllkeler de 1960 yılında

baĢlamıĢlardır Ulusal ve uluslar arası yasal duumlzenlemeler 1980 yıllarında baĢlamıĢtır Halen bu

konuda ulusal yasal duumlzenlemelerini tamamlayamayan uumllkeler bulunmaktadır

Kodeks Alimentarus tarafından ıĢınlanmıĢ gıdalarla ilgili olarak yayınlanmıĢ ve uygulanmakta

olan baĢlıca uluslar arası standartlar Ģunlardır

- CX STAN 106-1983 IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel standardı

- CX STAN 160-1983 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ- IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel

standardı

- CACRCP 19- 1979 Radyasyon prosesinde takip edilmesi tavsiye edilen uluslar arası

kurallar

- CACRCP 19- 1979 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ olan-Radyasyon prosesinde takip edilmesi

tavsiye edilen uluslar arası kurallar

- CX STAN1 -1985 Rev1-1991 Rev2-1999 PaketlenmiĢ gıdaların etiketlenmesiyle ilgili

kodeks genel standardı

- CACRCP 1-1969 Rev3-1997 Gıda hijyeninin genel prensipleri ve uygulaması

konusunda uluslar arası tavsiyeler

Duumlnyada halen yaklaĢık 50 uumllkede ıĢınlanmıĢ en az bir gıda iccedilin onay verilmiĢtir IĢınlaması

yasal olarak kabul edilmiĢ bir ccedilok gıda uumllkelere goumlre tek tek sınıflandırılarak onaylanmıĢ olup bu

gıdaların sayısı 40 tan fazladır (Ġngiltere ABD Meksika ġili Tuumlrkiye ve Ccedilin gıda gruplarına goumlre

ıĢınlamaya oumlnem vermiĢtirBrezilya iyi iĢleme uygulamalarının (GMP) bir parccedilası olarak ıĢınlamaya

onay vermiĢtir Duumlnyada halen yaklaĢık 200 civarında ıĢınlama tesisi faaliyet goumlstermektedir

Avrupa Birliği uumllkelerinde Avrupa Komisyonu(EC) tarafından lisanslanmıĢ toplam 18 adet

ıĢınlama tesisi bulunmaktadır Avrupa Birliği uumlye uumllkeler dıĢında 5 adet ıĢınlama tesisinde

ıĢınlanmıĢ gıdaların birlik uumllkelerinde ki ticaretine onay vermiĢtir Bu tesislerden bir tanesi de

Gamma-Pak buumlnyesinde bulunmaktadır

Duumlnyadaki yasal uygumlalar ıĢınlanmıĢ gıda ambalajları uumlzerinde ıĢınlama iĢlemi yapıldığına

dair ldquoıĢınlanmıĢtırrdquo veya ldquoıĢınlama iĢlemi uygulanmıĢtırrdquo Ģeklinde uyarı bulundurulmasını zorunlu

kılarken uumllkemizde ccedilıkarılan youmlnetmelik hem bu tuumlr bir ifadenin hem de ıĢınlamanın semboluuml olan

ldquoradurardquo ambleminin (EK-2) paket uumlzerinde bulundurulmasını zorunlu kılmaktadır

Gıda bileĢenlerinden biri iccedilin ıĢınlama iĢlemi uygulandığı zaman ambalaj uumlzerinde ıĢınlama

iĢlemi uygulanan bileĢen iccedilin ıĢınlama yapılmıĢtır uyarısının yazılması zorunludur

Gıda ıĢınlamasında kullanılacak doz miktarı oumlnemlidir IĢınlama iĢleminden oumlnce gıdalara

uygulanacak doz miktarının hesaplanması gerekmektedir Doz IĢınlanan gıdanın birim kuumltlesinde

absorblanan radyasyon enerjisi miktarı anlamına gelmektedir IĢınlama iĢleminde doz birimi olarak

kGy ( Klogrey) kullanılır Bu IĢınlanan gıdanın 1 kg bdquoı baĢına absorblanan ortalamam radyasyon

enerjisinin kilojul olarak miktarını verirHangi gıdaya ne kadar ıĢınlama iĢlemi uygulayan uumllkeler

uygulanacak doz miktarının tespiti iccedilin teknolojik amaccedil terimini geliĢtirmiĢler ve kullanmaya

baĢlamıĢlardır Bu istenen sonucun elde edilebilmesi iccedilin hiccedilbir sınırlama olmadan gerektiği kadar

dozun kullanılması demektir Uumllkemizdeki yasal mevzuat ise kullanılabilecek maksimum doz

miktarını 10 kGy olarak sınırlamıĢtır

Gıda IĢınlama Tesisleri ve Proses Youmlntemleri

Gıda ıĢınlamam tesisleri ve prosesleri hakkında bilgilerin verildiği bu sunum Gamma-Pak

Genel Muumlduumlruuml Dr Hasan Aklan tarafından verildi

Duumlnyada faaliyet halinde bulunan gıda ıĢınlama uumlnitelerinde farklı teknolojiler

kullanılmaktadır Bu arada radyasyon kaynağı olarak ta farklı maddeler kullanılmaktadır Bunlardan

en yaygın olanlarıGama ıĢınları X- ıĢınları ve Elektron hızlandırıcılardır

Gamma-pak buumlnyesinde ıĢınlama amacıyla gama ıĢınları kullanılmaktadır Gama ıĢınlarının

elde etmek iccedilin de Co60

maddesi kullanılmaktadır Genel olarak gama ıĢınları tuumlm

mikroorganizmalar uumlzerinde etkili olurken amaccedillanan teknolojik hedef iccedilin farklı

mikroorganizmalar iccedilin farklı dozlar kullanılmaktadır

Gıda ıĢınlama iĢleminde gıdaların ambalajlanması amacıyla kullanılan materyallerde

oumlnemlidir Bu amaccedilla ıĢınlama iĢlemine dayanıklı ambalaj malzemeleri kullanılmaktadır Genelde

yapılan ccedilalıĢmalarda kullanılan ambalaj malzemesi iccedilin uygulanabilecek maksimum doz miktarları

tespit edilmiĢ olup bunlar Ģu Ģekildedir

Ambalaj Malzemesi Uygulanacak Maksimumu Doz(kGy)

Nitro seluumlloz 10

Glassine paper 10

Mum kaplı karton 10

Polietilen film 10

Kraft paper (sadece un iccedilin) 05

Polietilen tetra fitalat film 10

Polistren film 10

Rubber hidrokloruumlr film 10

Viniliden kloruumlr-vinil kloruumlr kopolimer 10

Naylon II 10

Etilen-vinil asetat kopolimer film 30

Bitkisel parĢomen 60

Polietilen film 60

Polietilen tetra fitalat film 60

Naylon 6 film 60

Vinil kloruumlr-vinil asetat kopolimer film 60

Akrilonitril kopolimer 60

Gamma-Pak firması aĢağıdaki alanlarda ıĢınlama iĢlemi uygulamaktadır

- Medikal uumlruumlnlerin sterilizasyonu (ameliyat eldivenleri serum setleri iğneler vs)

- Ambalaj malzemelerinin sterilizasyonu (plastik torbalar kağıt torbalar plastik tuumlpler ilaccedil

ĢiĢeler vs)

- Gıdalar( baharatlar et uumlruumlnleri su uumlruumlnleri aromatik bitkiler vs)

- Bahccedilıvanlık uumlruumlnleri( toprak ve guumlbre karıĢımları gibi)

- Hayvan yiyecekleri

- ArĢiv ve antikaların korunması

- Ağaccedil uumlruumlnlerinin sertleĢtirilmesi

- Plastiklerin parccedilalanması

- Hastane atıklarının mikroplardan arındırılması

Gıda IĢınlamasının Uygulama ve Maliyetleri

Bu sunum Gamma-pak firması youmlneticilerinden Mehmet YalccedilıntaĢ tarafından gerccedilekleĢtirildi

Sunumda ıĢınlamanın gıda uumlzerindeki maliyeti ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı tuumlketicilerin eğilimleri

konusunda yapılan anket ccedilalıĢmaları hakkında bilgi verildi

Gıda ıĢınlamasında amaccedillanan teknolojik hedef ile maliyet konusuna dikkat edilmesi

gerekmektedir Mesela patates iccedilin ccedilimlenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulaması pahalı

bir youmlntemdir Maliyetleri ccedilok arttırır Ama uumllkemizde de oldukccedila fazla miktarda uygulanan

baharatların ıĢınlanması pahalı bir youmlntem değildir

Bitkisel ccedilaylarda ıĢınlamanın maliyeti 30-40 ykrkg‟ dır Bakliyatlarda 40-80 avroton

kuruyemiĢlerde 150-200 avroton baharatlarda ise 25-30 avroton‟dur

IĢınlama maliyetleri konusunda TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuumlnuumln internette

yayınlanan 2007 yılı enduumlstriyel ıĢınlama hizmetleri fiyat listesine goumlre (EK-3) 04-06 grcm3

yoğunluğundaki gıdalar iccedilin 10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin istenen uumlcretin 130 YTLm3

olduğu

belirtilmektedir TAEK SANEM Uygulama Boumlluumlmuuml fiyatlarına goumlre ortalama 500 voluumlm değerine

sahip siyah ccedilaylarda ıĢınlama maliyetlerinin de yapılan hesaplamalara goumlre en az 75Ykr olacağı

tespit edilmiĢtir Bu maliyetlere uumlruumlnuumln ıĢınlama tesisine nakliyesi dahil edilmemiĢtir

3 SONUCcedil

Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin uygulanan ıĢınlama youmlntemi uumllkemizde

henuumlz yeterince tanınmamıĢ ve yaygın Ģekilde kullanım alanı bulamamıĢtır Bunun nedeni bu

teknolojiyi uygulayan firma sayısının az ve belli merkezlerde olmasıdır Ayrıca ıĢınlama

teknolojisindeki ldquoıĢınrdquordquoradyasyonrdquo ldquodozrdquo gibi terimlerin halkta tedirginlik uyandırmakta ve bu

nedenle ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı bir ccedilekingenlik uyandırmaktadır

Gıda ıĢınlama youmlntemi sunumlarda verilen bilgilere goumlre bu amaccedilla kullanılan diğer

youmlntemler kadar guumlvenli ve tuumlketici sağlığı accedilısından olumsuz hiccedilbir etki goumlstermeyen bir

youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Uluslar arası ticarette gerekli Ģartları sağlamak koĢuluyla bir engel

teĢkil etmez

Gıda ıĢınlama youmlnteminin kullanılması iccedilin iyi araĢtırma yapılıp gerccedilekten kullanılması

gerekiyorsa uygulanması gerekmektedir Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin

baĢka bir alternatif olmadığı zaman veya diğer kullanım amaccedillarına goumlre gerekli olduğu zaman

rahatlıkla uygulanabilecek bir youmlntemdir Burada uygulama sonucundaki maliyetler dikkate

alınmalı ve maliyet artıĢlarının pazarlamayı etkileyecek sevide olması durumunda baĢka

alternatifler denenmelidir

Siyah ve yeĢil ccedilay uumlruumlnleri accedilısından gıda ıĢınlama youmlnteminin değerlendirilmiĢ ve Ģu

sonuccedillara varılmıĢtır

Gıda ıĢınlama youmlntemi iyi iĢleme uygulamaları (GMP) youmlnteminin bir parccedilası olarak

uygulanabilmektedir Ġyi iĢleme uygulamalarına aykırı olarak uumlretilen bir gıdanın mikroorganizma

yuumlkuumlnuumln azaltılması amacıyla ıĢınlama uygulaması yasal değildir Ccedilay uumlretiminde iyi iĢleme

tekniklerinin uygulanması sonucunda son uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln yok veya ccedilok az

olacağı accedilıktır Ccediluumlnkuuml bu Ģekildeki bir uygulama sonucunda son uumlruumlndeki nem oranı 2-4 su

aktivitesi değeri ise 02-03 civarında olacaktır Ayrıca uumlretim esnasında hijyen kurallarının ve

HACCP gibi youmlnetim sistemlerinin uygulanması dıĢardan mikroorganizma bulaĢmasını minimum

seviyede tutacaktır Bu Ģekilde uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuuml Tarım ve KoumlyiĢleri Bakanlığı

Koruma Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından yayınlanan ldquoMikrobiyolojik Kriterler Tebliğirdquo nin

EK- 9 maddesinde belirtilen siyah ccedilaylardaki mikrobiyolojik değerlere uygunluk

sağlayacaktır(EK-4)

Yapılan literatuumlr taramalarında siyah ccedilayda ıĢın uygulamasının kalite bileĢikleri uumlzerindeki

etkileri konusunda bilgilere de ulaĢılmıĢtır Bu konuda yurt dıĢında yapılan bir ccedilalıĢmada 10 kGy

gama ıĢını uygulanan ccedilaylardaki TF miktarında 12 aylık suumlre sonunda 7 lik bir kayıp meydana

gelirken ıĢın uygulanmayan ccedilaylarda TF değerinde 22 lik bir kayıp oluĢtuğu goumlzlenmiĢtir ( J

Thomas RSSenthil RRaj Kumar ve AKA Mandal ldquoInduction Of Gamma Irradiation On

Stability Of Stored Black Teas= Gama IĢını Uygulamasının Depolanan Siyah Ccedilayların Stabilitesi

Uumlzerindeki Etkilerirdquo)

EKLER

EK-1

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

GIDA IġINLAMA YOumlNETMELĠĞĠ

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği Yayımlandığı RGazete 06111999-23868

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

Yayımlandığı RGazete 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

Yayımlandığı RGazete 19122003-25321

BĠRĠNCĠ BOumlLUumlM

Amaccedil Kapsam Dayanak ve Tanımlar

Amaccedil

Madde 1- Bu Youmlnetmeliğin amacı gıda ışınlama tesislerinin kurulması ile bu tesislere lisans

verilmesini gıda maddelerinin uumlretiminde kullanılan her tuumlrluuml ham ve yardımcı maddeler ile

mamul ve yarı mamul gıda maddelerinin tekniğine uygun olarak ışınlanmasını ışınlanmış gıdaların tuumlketime arzı denetlenme esas ve usullerini belirlemektir

Kapsam

Madde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerini ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların tuumlketimine ilişkin lisans izintescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Hukuki dayanak

Madde 3- Bu Youmlnetmelik 560 sayılı Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun

Huumlkmuumlnde Kararname‟nin 45671213 ve 15 inci maddeleri ile 2690 sayılı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır

Madde 4- Bu Youmlnetmelikte geccedilen

Boumlceklenmeyi oumlnlemek Gıda maddelerinde bulunan boumlcek yumurta ve larvalarının canlılık ve uumlreme faaliyetlerinin yok edilmesi veya azaltılarak etkisiz hale getirilmesini

Doz Işınlanan gıdanın birim kuumltlesinde absorbladığı radyasyon enerjisinin miktarını

Dozimetri Doz ve doz hızının kGysaat olarak standardize edilmiş metotlarla oumllccediluumllmesini

Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını

Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin

tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina

ve eklerini

IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını

Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını

MeV Milyon elektron volt enerji birimini

Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti

Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği

noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz

miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum

dozların ortalamasını

TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu

ifade eder

ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM

Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği

Gıda ıĢınlama esasları

Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir

c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler

IĢınlama dozu

Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla

girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir

Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir

Yeniden ıĢınlama

Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır

UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM

Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin

Tescil ve Ġstihdam

IĢın kaynakları

Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir

a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları

b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları

c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar

IĢınlama tesisleri ve istihdam

Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin

gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde

a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur

b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının

tutulması ve muhafazası zorunludur

Lisans izin ve tescil

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun

bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili

huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir

DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM

IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi

Kalite temini

Madde 11- Kalite temini iccedilin

a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur

b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur

c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve

ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir

d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir

Belgeleme

Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt

bulundurulur Bu kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir

Etiketleme

Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası

b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin

yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı

c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı

d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda

olduğu

e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması

Depolama

Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır

BEġĠNCĠ BOumlLUumlM

CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler

IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti

Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti

uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır

IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı

Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998

tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır

Denetim ve yaptırımlar

Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK

tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki

kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır

Yuumlruumlrluumlk

Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-1

GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI

GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)

Minimum Maksimum

Grup1-Soğanlar koumlkler ve

yumrular

Depolama sırasında

filizlenme ccedilimlenme ve

tomurcuklanmayı oumlnlemek

02

Grup 2- Taze meyve ve sebzeler

(Grup 1‟in dışındakiler )

a)Olgunlaşmayı

geciktirmek

b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

d) Karantina kontroluuml

(x)

10

10

25

10

Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş

hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler

yağlı tohumlar

baklagillerkurutulmuş sebzeler ve

kurutulmuş meyveler

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Mikroorganizmaları

azaltmak

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

10

50

50

Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz

hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (

taze veya dondurulmuş)

dondurulmuş kurbağa bacağı

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

50

30

20

Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile

bunların uumlruumlnleri ( taze veya

dondurulmuş)

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

70

30

30

Grup 6- Kuru sebzeler

baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve

bitkisel ccedilaylar

a) Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek

(x) 100(xxx)

10

Grup 7- Hayvansal orijinli

kurutulmuş gıdalar

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Kuumlflerin kontroluuml

10

30

(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir

(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir

(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır

EK -2

GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml

Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan

ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir

ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir

c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir

d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır

e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz

f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair

Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum

ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo

MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir

d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri

Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo

MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu

kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi

e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar

h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş

belirtilirrdquo

MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası verilir

b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya

ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur

Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde

ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır

Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler

uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler

ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır

e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda

maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır

Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir

f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır

g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir

h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma

belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir

ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo

MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir

ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır

a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır

b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen

kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo

MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir

MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve

diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir

ldquoAvrupa Birliğine uyum

Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye

Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri

ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo

Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde

gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-3

GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR

1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir

A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise

B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa

C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise

D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz

2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir

A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması

B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya

geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması

C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması

D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo

EK-4

ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI

1DOZĠMETRĠ

Genel Ortalama Soğrulan Doz

10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli

olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm

radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır

Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır

Burada

M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi

p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk

d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz

dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı

Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin

uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki

dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz

değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur

Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve

maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve

maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir

Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)

değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur

Bu durumlarda

2 ĠġLEMLER

21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak

ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz

noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir

22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır

23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri

yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir

referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve

maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

Gıdalardaki Patojenler ve Ġndirgeme Metotları

Oturum baĢkanı Prof Dr Kadir Halkman tarafından gerccedilekleĢtirilen bu sunumda gıdalarda

bulunan baĢlıca patojen mikroorganizmalar ve bunların gıdalardan temizlenme youmlntemleri anlatıldı

Duumlnyada henuumlz kaccedil tuumlr mikroorganizma bulunduğu kesin olarak tespit edilememiĢtir Bu

sayının oldukccedila fazla olduğu tahmin edilmektedir Bu kadar fazla sayıdaki mikroorganizma

iccedilerisinden sadece 10-15 tanesi gıda kaynaklı bulaĢmalar nedeniyle insanlarda hastalık meydana

getirmektedir

Gıda kaynaklı bulaĢma yoluyla insanlarda hastalıklara neden olan baĢlıca mikroorganizma

tuumlrleri Ģunlardır

- Campylobacter

- Salmonella

- Shigella

- Clostr perf

- Staph Aureus

- EColi O157H7

- Yers enterocolitica

- Bacillus cerius

- Vibrio

- Listeria mono

Duumlnya‟da ve Tuumlrkiye‟de gıda kaynaklı bulaĢmalar nedeniyle meydana gelen mikrobiyolojik

vakalar hakkındaki kayıtlar yetersiz olduğundan bu konuda yeterli istatistiksel veri elde

edilememiĢtir Bu konuda en sağlıklı kayıtların tutulduğu ABD‟de sayı yılda 76 milyon vakadır Bu

sayının gerccedilek vaka sayısının 10‟unu ifade ettiği duumlĢuumlnuumllmektedir

Uumllkemizde ise Hacettepe Uumlniversitesinde yapılana bir ccedilalıĢmada gıda kaynaklı

mikroorganizma bulaĢmalarıyla meydana gelen vaka sayısının yılda 50000 olduğu tahmin

edilmektedir

Gıdalarda mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin eskiden beri ccedileĢitli youmlntemler

uygulanmaktadır Bunların baĢlıcaları Ģunlardır

- Soğutma

- Dondurma

- Kurutma

- Kimyasal Madde uygulaması ( Metil bromuumlr)

- Filtrasyon

- Diğer youmlntemler ( Karbondioksit uygulaması yuumlksek basınccedil vb)

Yukarıda sayılan bu indirgeme metotları gıdaların kimyasal yapısına bağlı olarak farklı

gıdalara farklı metotlar Ģeklinde ve gıdalardaki bozulma miktarını minimum seviyede tutacak tarzda

uygulanmaktadır Kimyasal madde kullanılarak mikroorganizmaların indirgenmesi youmlntemi

gıdalarda kalıntı bıraktığı iccedilin tuumlketiciler tarafından kolay kabul edilmez Uumlstelik bu amaccedilla

kullanılan baĢlıca kimyasal olan metil bromuumlruumln kullanılması 2015 yılından itibaren

yasaklanacaktır

IĢınlama youmlntemiyle gıdalarda mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması halen Duumlnya‟da ve

Tuumlrkiye‟de kullanılan alternatif bir youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Radyasyona neden olmaz ( Sadece

Suumlt ve suumlt uumlruumlnlerinde radyasyona neden olur) Gıda uumlzerinde bulunan mikroorganizmaların DNA

zincirlerini kırarak yok olmalarını sağlar Bu youmlntemin bozulmuĢ gıdalara uygulanması yasaktır

Gıda ıĢınlama youmlntemi sadece iyi uumlretim teknikleri uygulanmıĢ gıdalara yapılır IĢınlamadan sonra

HACCP kuralları uygulanarak tekrar kontaminasyonun oumlnlenmesi gerekmektedir Gıda ıĢınlaması

ccedileĢitli amaccedillar iccedilin uygulanabilir

- Fitosaniteri Boumlceklenmenin oumlnlenmesi ( tahıllarda)

- Saniteri Patojen mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması ( et uumlruumlnleri baharat vb)

- Karantina Uygulamaları

Sunum sonrası sorulan sorulara karĢı konuĢmacının verdiği cevaplardan Ģu bilgiler elde

edilmiĢtir

IĢınlanmıĢ gıdalar organik uumlruumln olarak kabul edilmez Bu nedenle ıĢın goumlrmuumlĢ gıdalar organik

uumlruumln sertifikası alamazlar

IĢınlanacak olan gıdaların ıĢınlamaya uygun Ģekilde ambalajlanması gerekmektedir Bu

nedenle ıĢınlama yapılacak tesisin teknik Ģartlarına uygun ambalaj materyali kullanılmalıdır

IĢınlama etkisi sadece gıdalar uumlzerinde bulunan mikroorganizmalar karĢı olmaktadır Burada

farklı tuumlrdeki mikroorganizmalara karĢı farklı dozların uygulanması gerekmektedir Tuumlm

mikroorganizmalar ıĢınlamadan etkilenmektedirler Gıdaların uumlzerinde bulunan ve

mikroorganizmalar tarafından uumlretilen toksik maddelere karĢı ıĢınlamanın bir etkisi henuumlz

saptanmamıĢtır

IĢınlama uygulamaları sadece iyi uygulama tekniklerine goumlre ( HACCP) uumlretilmiĢ gıdalar

uygulanır Uumlruumlnuumln uumlretildiği tesisteki mikroorganizma populasyonunun iyi bilinmesi ve izlenmesi

gerekir Ġyi uumlretim uygulamalarına goumlre uumlretimi yapılmayan ve mikroorganizma yuumlkuuml bu nedenle

artmıĢ olan gıdalarda ıĢınlama yapılmaz Ayrıca ıĢınlama sterilizasyon amacıyla da kullanılamaz

Tuumlrkiyersquode Gıda Hijyen Standartları

Bu sunum Koruma Kontrol Genel Muumlduumlr yardımcısı Prof Dr Nevzat Artık tarafından

gerccedilekleĢtirildi Sunumda Ģu bilgiler verildi

Gıda hijyeni ve gıda guumlvenliği konusunda Tarım Bakanlığının Avrupa Birliği ile yuumlruumlttuumlğuuml

muumlzakereler sırasında Tuumlrkiye‟nin ccedilıkarları korunmakta ve bu konuda sıkı pazarlıklar

yapılmaktadır Tuumlrkiye‟deki gıda hijyeni ve denetimi konusundaki yasal mevzuat ve pratik

uygulamalar bir ccedilok Avrupa uumllkesinin ilerisindedir

Genel Muumlduumlrluumlk tuumlm gıda sektoumlruumlnuuml kapsayan Hijyen kılavuzları hazırlamıĢtır Siyah Ccedilay ile

ilgili hijyen kılavuzu ldquoCcedilay ve Aromatik Bitkiler Hijyen Kılavuzurdquo iccedilerisinde bulunmaktadır

IĢınlanmıĢ Gıdaların Tespiti

Bu konudaki sunum TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuuml Gıda Birimi personeli Gıda

Muumlhendisi Yakup Erel tarafından yapıldı

Gıda ıĢınlama iĢleminin ticari hale gelmesi ıĢınlanmıĢ gıdaların ticaret hacminin artması bu

konuda farklı uumllkelerde farklı uygulamaların bulunması ve tuumlketici talepleri nedeniyle ıĢınlanmıĢ

gıdaların tespiti ve tespit youmlntemleri oumlnemli hale gelmiĢtir ġu amaccedillarla ıĢınlanmıĢ gıdalar tespit

edilmektedir

- IĢınlanmıĢ gıdaların ekonomik bir değer ifade etmesi

- GeliĢen gıda iĢleme tekniklerinin bir arada kullanılması

- Etiketlemenin doğru ve accedilık bir Ģekilde yapılması zorunluluğu

- Etikete uygunluğun denetlenmesi

- Tuumlketicinin doğru ve yeterli bir Ģekilde bilinccedillendirilmesi

Gıda ıĢınlaması uygulanmıĢ uumlruumlnlerin tespit edilmesinde genel bir geccedilerliliği olan ve tuumlm

uumlruumlnlerde uygulanabilecek bir youmlntem henuumlz geliĢtirilmemiĢtir Gıdaların kimyasal ve fiziksel

yapısına bağlı olarak farklı yapıdaki gıdalara uygulanan farklı youmlntemler bulunmaktadır Bu

youmlntemlerin esası ıĢınlama uygulanmıĢ gıdaların yapısında meydana gelmiĢ olan rayolitik ( ıĢınlama

sonucu ıĢınlamaya oumlzguuml oluĢan uumlruumlnler) uumlruumlnlerin tespitine dayanmaktadır Bu tespitlerde Avrupa

Standardizasyon Komitesi (CEN) tarafından benimsenen standart youmlntemler kullanılmaktadır

FĠZĠKSEL METOTLAR

- Termoluminesans metodu ( Baharatlar aromatik bitkiler deniz uumlruumlnleri sebze meyve ve

tahıllar)

- UyarılmıĢ Optik Luminesans (Baharatlar aromatik bitkiler deniz uumlruumlnleri)

- Elektron Spin Rezonans ( Kemik iccedileren gıdalar taze meyve kabuklu yemiĢler

kurutulmuĢ sebze ve meyveler vb)

- Viskozimetre( Karabiber tarccedilın yenibahar)

- Impedans( Patates)

KĠMYASAL METOTLAR

- Uzun Zincirli Hidrokarbonların Tespiti ( Piliccedil sığır eti yumurta balık avokado)

- 2-Alkil siklo butanonların tespiti (Piliccedil sığır eti yumurta deniz uumlruumlnleri)

- o-Trozin tespiti ( Piliccedil deniz uumlruumlnleri)

- Peroksit tayini ( Piliccedil sığır eti)

- Gaz OluĢumu Tespiti ( DondurulmuĢ piliccedil)

DNA METOTLARI

- DNA Komet-Test ( Piliccedil sığır eti balık deniz uumlruumlnleri meyve ve sebzeler)

- Mitokondrial DNA Tespiti ( Piliccedil sığır eti alabalık)

BĠYOLOJĠK YOumlNTEMLER

- Ccedilimlenme tekniği ( Sitrus meyveleri kiraz elma tahıllar)

MĠKROBĠYOLOJĠK YOumlNTEMLER

- DEFTAPC Youmlntemi ( Baharatlararomatik bitkiler piliccedil)

- LALGNB youmlntemi ( Piliccedil)

ĠMMUNOLOJĠK YOumlNTEMLER

- 2-Alkil siklo butanonların tespiti ( Piliccedil)

- Dihidrotimidin tespiti ( tahıllar)

- Protein denatuumlrasyonu ( Yumurta akı)

IĢın uygulanmıĢ gıdaların tespiti TAEK SANAEM laboratuarlarında uumlcret karĢılığında

yapılmaktadır

Ġkinci Oturum

Ġkinci oturum seminerin oumlğleden sonraki boumlluumlmuumlnde yapıldı Oturumda toplam doumlrt sunum

yapıldı Oturum baĢkanlığını 19 Mayıs Uumlniversitesi Veterinerlik Fakuumlltesi Oumlğretim Goumlrevlisi Prof

Dr Nurcan Ccediletinkaya yaptı

Gıda IĢınlamasının Saniteri ve Fitoseniteri Amaccedillı Kullanımı

Bu sunum TAEK SANAEM uygulama Boumlluumlmuuml Gıda Birimi uzmanlarından Dr Erhan Ġccedil

tarafından yapıldı Sunumda Ģu bilgiler verildi

GeliĢmekte olan uumllkelerin birccediloğunda boumlceklenme nedeniyle bir ccedilok gıda kayıpları ortaya

ccedilıkmaktadır Hasat sonrası boumlceklenme nedeniyle oluĢan gıda kayıpları ve kalite bozuklukları

uumlruumlnlerin ticaretini de olumsuz youmlnde etkilemektedir Hasat sonrası gıdalarda boumlceklenmenin

oumlnlenmesi iccedilin yaygın olarak kullanılan metil bromuumlr kimyasalının ozon tabakası iccedilin zararlı bir

madde olmasından dolayı Montreal protokoluuml ve Temiz Hava AntlaĢması kapsamında kullanılması

2015 yılında kesinlikle yasaklanacaktır Uluslar arası organizasyonlar bu maddenin kullanımdan

kalkmadan oumlnce insan sağlığına zararlı olmayan alternatif bir uygulamanın geliĢtirilmesinin Ģart

olduğunu bildirmiĢlerdir Bunlardan BirleĢmiĢ Milletler ccedilevre Programının oluĢturduğu komite (

UNEP-MTOC) ıĢınlamayı alternatif uygulamalardan biri olarak kabul etmiĢtir

ADB Rusya Ġngiltere Brezilya‟nın da aralarında bulunduğu 50 den fazla uumllkede gıdalara

zarar veren boumlceklerle muumlcadelede ıĢınlama teknolojisi kullanılmaktadır IĢınlama nedeniyle

meydana gelen enerji boumlceklerin DNA yapılarını ccedileĢitli geliĢme doumlnemlerinde ( yumurta larva

pupa vb) etkileyerek gıdalar uumlzerinde geliĢmelerini oumlnlemekte ve yok olmalarını sağlamaktadır

ABD bdquode bu youmlntemin etkili olduğunun kabul edilebilmesi iccedilin uygulama yapılan 100000

boumlcekten hiccedilbir ccedilıkıĢ olmaması ve 95 guumlvenlik duumlzeyinde 999968 etkinliğin goumlsterilmesi

gerekmektedir Yapılan pratik uygulamalarda bu etkinliğin sağlandığının ispatlanmasından dolayı

oumlzellikle tahıl uumlruumlnlerinde boumlceklenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulanmaktadır

IĢınlamanın karantina amaccedillı kullanımı da gittikccedile artan bir uygulamadır Meyve kalitesi

accedilısından bakıldığında ıĢınlamanın karantina amaccedillı kullanılması metil bromuumlr kimyasalına karĢı

iyi bir alternatiftir Bu uygulama en iyi ve etkili Ģekilde elma kiraz papaya ve uumlzuumlmsuuml meyveler ile

sitrus meyvelerinde kullanılmaktadır Ccedilok duumlĢuumlk dozlardaki ıĢınlama ile bu meyvelerde bulunan

meyve sinekleri ve diğer boumlceklerin bulaĢmaları oumlnlenebilmektedir Bunun yanında ithalat ve

ihracatı yapılan bir ccedilok taze sebze ve meyvede zarar yapan meyve sinekleri ve diğer bazı zararlılar

iccedilin tavsiye edilen ıĢınlama dozları tespit edilmiĢtir

Sunumun sonunda Dr Erhan Ġccedil ıĢınlamanın gıdaların kimyasal yapıları uumlzerindeki etkileri

konusunda ( proteinler vitaminler polifenolik bileĢikler vb) araĢtırmaların devam ettiğini ve bu

konuda daha ccedilok ccedilalıĢma yapılması gerektiğini bildirdi

242 Gıda IĢınlamada Yasal Duumlzenlemeler ve Ticari Uygulamalar

Bu sunum oturum baĢkanı 19 Mayıs uumlniversitesi Veterinerlik fakuumlltesi oumlğretim goumlrevlisi Prof

DrNurcan Ccediletinkaya tarafından yapıldı Nurcan Ccediletinkaya uzun yıllar TAEK buumlnyesinde ccedilalıĢmıĢ

ve Tuumlrkiye‟de gıda ıĢınlama youmlnteminin yasal altyapı ccedilalıĢmalarında bulunmuĢ ve bu konudaki

youmlnetmeliğin ccedilıkartılmasında fiili olarak ccedilalıĢmıĢ bir uzmandır ProfNurcan Ccediletinkaya sunumunda

Ģu bilgileri verdi

Gıda ıĢınlama prensiplerinin belirlenmesi ile ilgili ccedilalıĢmalar 1940 yılında baĢlamıĢtır Bu

konudaki ccedilalıĢmalara geliĢmiĢ uumllkeler 1950 yılında geliĢmekte olan uumllkeler de 1960 yılında

baĢlamıĢlardır Ulusal ve uluslar arası yasal duumlzenlemeler 1980 yıllarında baĢlamıĢtır Halen bu

konuda ulusal yasal duumlzenlemelerini tamamlayamayan uumllkeler bulunmaktadır

Kodeks Alimentarus tarafından ıĢınlanmıĢ gıdalarla ilgili olarak yayınlanmıĢ ve uygulanmakta

olan baĢlıca uluslar arası standartlar Ģunlardır

- CX STAN 106-1983 IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel standardı

- CX STAN 160-1983 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ- IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel

standardı

- CACRCP 19- 1979 Radyasyon prosesinde takip edilmesi tavsiye edilen uluslar arası

kurallar

- CACRCP 19- 1979 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ olan-Radyasyon prosesinde takip edilmesi

tavsiye edilen uluslar arası kurallar

- CX STAN1 -1985 Rev1-1991 Rev2-1999 PaketlenmiĢ gıdaların etiketlenmesiyle ilgili

kodeks genel standardı

- CACRCP 1-1969 Rev3-1997 Gıda hijyeninin genel prensipleri ve uygulaması

konusunda uluslar arası tavsiyeler

Duumlnyada halen yaklaĢık 50 uumllkede ıĢınlanmıĢ en az bir gıda iccedilin onay verilmiĢtir IĢınlaması

yasal olarak kabul edilmiĢ bir ccedilok gıda uumllkelere goumlre tek tek sınıflandırılarak onaylanmıĢ olup bu

gıdaların sayısı 40 tan fazladır (Ġngiltere ABD Meksika ġili Tuumlrkiye ve Ccedilin gıda gruplarına goumlre

ıĢınlamaya oumlnem vermiĢtirBrezilya iyi iĢleme uygulamalarının (GMP) bir parccedilası olarak ıĢınlamaya

onay vermiĢtir Duumlnyada halen yaklaĢık 200 civarında ıĢınlama tesisi faaliyet goumlstermektedir

Avrupa Birliği uumllkelerinde Avrupa Komisyonu(EC) tarafından lisanslanmıĢ toplam 18 adet

ıĢınlama tesisi bulunmaktadır Avrupa Birliği uumlye uumllkeler dıĢında 5 adet ıĢınlama tesisinde

ıĢınlanmıĢ gıdaların birlik uumllkelerinde ki ticaretine onay vermiĢtir Bu tesislerden bir tanesi de

Gamma-Pak buumlnyesinde bulunmaktadır

Duumlnyadaki yasal uygumlalar ıĢınlanmıĢ gıda ambalajları uumlzerinde ıĢınlama iĢlemi yapıldığına

dair ldquoıĢınlanmıĢtırrdquo veya ldquoıĢınlama iĢlemi uygulanmıĢtırrdquo Ģeklinde uyarı bulundurulmasını zorunlu

kılarken uumllkemizde ccedilıkarılan youmlnetmelik hem bu tuumlr bir ifadenin hem de ıĢınlamanın semboluuml olan

ldquoradurardquo ambleminin (EK-2) paket uumlzerinde bulundurulmasını zorunlu kılmaktadır

Gıda bileĢenlerinden biri iccedilin ıĢınlama iĢlemi uygulandığı zaman ambalaj uumlzerinde ıĢınlama

iĢlemi uygulanan bileĢen iccedilin ıĢınlama yapılmıĢtır uyarısının yazılması zorunludur

Gıda ıĢınlamasında kullanılacak doz miktarı oumlnemlidir IĢınlama iĢleminden oumlnce gıdalara

uygulanacak doz miktarının hesaplanması gerekmektedir Doz IĢınlanan gıdanın birim kuumltlesinde

absorblanan radyasyon enerjisi miktarı anlamına gelmektedir IĢınlama iĢleminde doz birimi olarak

kGy ( Klogrey) kullanılır Bu IĢınlanan gıdanın 1 kg bdquoı baĢına absorblanan ortalamam radyasyon

enerjisinin kilojul olarak miktarını verirHangi gıdaya ne kadar ıĢınlama iĢlemi uygulayan uumllkeler

uygulanacak doz miktarının tespiti iccedilin teknolojik amaccedil terimini geliĢtirmiĢler ve kullanmaya

baĢlamıĢlardır Bu istenen sonucun elde edilebilmesi iccedilin hiccedilbir sınırlama olmadan gerektiği kadar

dozun kullanılması demektir Uumllkemizdeki yasal mevzuat ise kullanılabilecek maksimum doz

miktarını 10 kGy olarak sınırlamıĢtır

Gıda IĢınlama Tesisleri ve Proses Youmlntemleri

Gıda ıĢınlamam tesisleri ve prosesleri hakkında bilgilerin verildiği bu sunum Gamma-Pak

Genel Muumlduumlruuml Dr Hasan Aklan tarafından verildi

Duumlnyada faaliyet halinde bulunan gıda ıĢınlama uumlnitelerinde farklı teknolojiler

kullanılmaktadır Bu arada radyasyon kaynağı olarak ta farklı maddeler kullanılmaktadır Bunlardan

en yaygın olanlarıGama ıĢınları X- ıĢınları ve Elektron hızlandırıcılardır

Gamma-pak buumlnyesinde ıĢınlama amacıyla gama ıĢınları kullanılmaktadır Gama ıĢınlarının

elde etmek iccedilin de Co60

maddesi kullanılmaktadır Genel olarak gama ıĢınları tuumlm

mikroorganizmalar uumlzerinde etkili olurken amaccedillanan teknolojik hedef iccedilin farklı

mikroorganizmalar iccedilin farklı dozlar kullanılmaktadır

Gıda ıĢınlama iĢleminde gıdaların ambalajlanması amacıyla kullanılan materyallerde

oumlnemlidir Bu amaccedilla ıĢınlama iĢlemine dayanıklı ambalaj malzemeleri kullanılmaktadır Genelde

yapılan ccedilalıĢmalarda kullanılan ambalaj malzemesi iccedilin uygulanabilecek maksimum doz miktarları

tespit edilmiĢ olup bunlar Ģu Ģekildedir

Ambalaj Malzemesi Uygulanacak Maksimumu Doz(kGy)

Nitro seluumlloz 10

Glassine paper 10

Mum kaplı karton 10

Polietilen film 10

Kraft paper (sadece un iccedilin) 05

Polietilen tetra fitalat film 10

Polistren film 10

Rubber hidrokloruumlr film 10

Viniliden kloruumlr-vinil kloruumlr kopolimer 10

Naylon II 10

Etilen-vinil asetat kopolimer film 30

Bitkisel parĢomen 60

Polietilen film 60

Polietilen tetra fitalat film 60

Naylon 6 film 60

Vinil kloruumlr-vinil asetat kopolimer film 60

Akrilonitril kopolimer 60

Gamma-Pak firması aĢağıdaki alanlarda ıĢınlama iĢlemi uygulamaktadır

- Medikal uumlruumlnlerin sterilizasyonu (ameliyat eldivenleri serum setleri iğneler vs)

- Ambalaj malzemelerinin sterilizasyonu (plastik torbalar kağıt torbalar plastik tuumlpler ilaccedil

ĢiĢeler vs)

- Gıdalar( baharatlar et uumlruumlnleri su uumlruumlnleri aromatik bitkiler vs)

- Bahccedilıvanlık uumlruumlnleri( toprak ve guumlbre karıĢımları gibi)

- Hayvan yiyecekleri

- ArĢiv ve antikaların korunması

- Ağaccedil uumlruumlnlerinin sertleĢtirilmesi

- Plastiklerin parccedilalanması

- Hastane atıklarının mikroplardan arındırılması

Gıda IĢınlamasının Uygulama ve Maliyetleri

Bu sunum Gamma-pak firması youmlneticilerinden Mehmet YalccedilıntaĢ tarafından gerccedilekleĢtirildi

Sunumda ıĢınlamanın gıda uumlzerindeki maliyeti ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı tuumlketicilerin eğilimleri

konusunda yapılan anket ccedilalıĢmaları hakkında bilgi verildi

Gıda ıĢınlamasında amaccedillanan teknolojik hedef ile maliyet konusuna dikkat edilmesi

gerekmektedir Mesela patates iccedilin ccedilimlenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulaması pahalı

bir youmlntemdir Maliyetleri ccedilok arttırır Ama uumllkemizde de oldukccedila fazla miktarda uygulanan

baharatların ıĢınlanması pahalı bir youmlntem değildir

Bitkisel ccedilaylarda ıĢınlamanın maliyeti 30-40 ykrkg‟ dır Bakliyatlarda 40-80 avroton

kuruyemiĢlerde 150-200 avroton baharatlarda ise 25-30 avroton‟dur

IĢınlama maliyetleri konusunda TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuumlnuumln internette

yayınlanan 2007 yılı enduumlstriyel ıĢınlama hizmetleri fiyat listesine goumlre (EK-3) 04-06 grcm3

yoğunluğundaki gıdalar iccedilin 10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin istenen uumlcretin 130 YTLm3

olduğu

belirtilmektedir TAEK SANEM Uygulama Boumlluumlmuuml fiyatlarına goumlre ortalama 500 voluumlm değerine

sahip siyah ccedilaylarda ıĢınlama maliyetlerinin de yapılan hesaplamalara goumlre en az 75Ykr olacağı

tespit edilmiĢtir Bu maliyetlere uumlruumlnuumln ıĢınlama tesisine nakliyesi dahil edilmemiĢtir

3 SONUCcedil

Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin uygulanan ıĢınlama youmlntemi uumllkemizde

henuumlz yeterince tanınmamıĢ ve yaygın Ģekilde kullanım alanı bulamamıĢtır Bunun nedeni bu

teknolojiyi uygulayan firma sayısının az ve belli merkezlerde olmasıdır Ayrıca ıĢınlama

teknolojisindeki ldquoıĢınrdquordquoradyasyonrdquo ldquodozrdquo gibi terimlerin halkta tedirginlik uyandırmakta ve bu

nedenle ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı bir ccedilekingenlik uyandırmaktadır

Gıda ıĢınlama youmlntemi sunumlarda verilen bilgilere goumlre bu amaccedilla kullanılan diğer

youmlntemler kadar guumlvenli ve tuumlketici sağlığı accedilısından olumsuz hiccedilbir etki goumlstermeyen bir

youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Uluslar arası ticarette gerekli Ģartları sağlamak koĢuluyla bir engel

teĢkil etmez

Gıda ıĢınlama youmlnteminin kullanılması iccedilin iyi araĢtırma yapılıp gerccedilekten kullanılması

gerekiyorsa uygulanması gerekmektedir Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin

baĢka bir alternatif olmadığı zaman veya diğer kullanım amaccedillarına goumlre gerekli olduğu zaman

rahatlıkla uygulanabilecek bir youmlntemdir Burada uygulama sonucundaki maliyetler dikkate

alınmalı ve maliyet artıĢlarının pazarlamayı etkileyecek sevide olması durumunda baĢka

alternatifler denenmelidir

Siyah ve yeĢil ccedilay uumlruumlnleri accedilısından gıda ıĢınlama youmlnteminin değerlendirilmiĢ ve Ģu

sonuccedillara varılmıĢtır

Gıda ıĢınlama youmlntemi iyi iĢleme uygulamaları (GMP) youmlnteminin bir parccedilası olarak

uygulanabilmektedir Ġyi iĢleme uygulamalarına aykırı olarak uumlretilen bir gıdanın mikroorganizma

yuumlkuumlnuumln azaltılması amacıyla ıĢınlama uygulaması yasal değildir Ccedilay uumlretiminde iyi iĢleme

tekniklerinin uygulanması sonucunda son uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln yok veya ccedilok az

olacağı accedilıktır Ccediluumlnkuuml bu Ģekildeki bir uygulama sonucunda son uumlruumlndeki nem oranı 2-4 su

aktivitesi değeri ise 02-03 civarında olacaktır Ayrıca uumlretim esnasında hijyen kurallarının ve

HACCP gibi youmlnetim sistemlerinin uygulanması dıĢardan mikroorganizma bulaĢmasını minimum

seviyede tutacaktır Bu Ģekilde uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuuml Tarım ve KoumlyiĢleri Bakanlığı

Koruma Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından yayınlanan ldquoMikrobiyolojik Kriterler Tebliğirdquo nin

EK- 9 maddesinde belirtilen siyah ccedilaylardaki mikrobiyolojik değerlere uygunluk

sağlayacaktır(EK-4)

Yapılan literatuumlr taramalarında siyah ccedilayda ıĢın uygulamasının kalite bileĢikleri uumlzerindeki

etkileri konusunda bilgilere de ulaĢılmıĢtır Bu konuda yurt dıĢında yapılan bir ccedilalıĢmada 10 kGy

gama ıĢını uygulanan ccedilaylardaki TF miktarında 12 aylık suumlre sonunda 7 lik bir kayıp meydana

gelirken ıĢın uygulanmayan ccedilaylarda TF değerinde 22 lik bir kayıp oluĢtuğu goumlzlenmiĢtir ( J

Thomas RSSenthil RRaj Kumar ve AKA Mandal ldquoInduction Of Gamma Irradiation On

Stability Of Stored Black Teas= Gama IĢını Uygulamasının Depolanan Siyah Ccedilayların Stabilitesi

Uumlzerindeki Etkilerirdquo)

EKLER

EK-1

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

GIDA IġINLAMA YOumlNETMELĠĞĠ

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği Yayımlandığı RGazete 06111999-23868

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

Yayımlandığı RGazete 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

Yayımlandığı RGazete 19122003-25321

BĠRĠNCĠ BOumlLUumlM

Amaccedil Kapsam Dayanak ve Tanımlar

Amaccedil

Madde 1- Bu Youmlnetmeliğin amacı gıda ışınlama tesislerinin kurulması ile bu tesislere lisans

verilmesini gıda maddelerinin uumlretiminde kullanılan her tuumlrluuml ham ve yardımcı maddeler ile

mamul ve yarı mamul gıda maddelerinin tekniğine uygun olarak ışınlanmasını ışınlanmış gıdaların tuumlketime arzı denetlenme esas ve usullerini belirlemektir

Kapsam

Madde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerini ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların tuumlketimine ilişkin lisans izintescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Hukuki dayanak

Madde 3- Bu Youmlnetmelik 560 sayılı Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun

Huumlkmuumlnde Kararname‟nin 45671213 ve 15 inci maddeleri ile 2690 sayılı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır

Madde 4- Bu Youmlnetmelikte geccedilen

Boumlceklenmeyi oumlnlemek Gıda maddelerinde bulunan boumlcek yumurta ve larvalarının canlılık ve uumlreme faaliyetlerinin yok edilmesi veya azaltılarak etkisiz hale getirilmesini

Doz Işınlanan gıdanın birim kuumltlesinde absorbladığı radyasyon enerjisinin miktarını

Dozimetri Doz ve doz hızının kGysaat olarak standardize edilmiş metotlarla oumllccediluumllmesini

Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını

Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin

tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina

ve eklerini

IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını

Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını

MeV Milyon elektron volt enerji birimini

Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti

Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği

noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz

miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum

dozların ortalamasını

TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu

ifade eder

ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM

Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği

Gıda ıĢınlama esasları

Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir

c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler

IĢınlama dozu

Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla

girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir

Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir

Yeniden ıĢınlama

Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır

UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM

Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin

Tescil ve Ġstihdam

IĢın kaynakları

Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir

a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları

b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları

c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar

IĢınlama tesisleri ve istihdam

Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin

gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde

a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur

b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının

tutulması ve muhafazası zorunludur

Lisans izin ve tescil

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun

bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili

huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir

DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM

IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi

Kalite temini

Madde 11- Kalite temini iccedilin

a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur

b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur

c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve

ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir

d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir

Belgeleme

Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt

bulundurulur Bu kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir

Etiketleme

Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası

b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin

yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı

c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı

d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda

olduğu

e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması

Depolama

Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır

BEġĠNCĠ BOumlLUumlM

CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler

IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti

Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti

uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır

IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı

Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998

tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır

Denetim ve yaptırımlar

Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK

tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki

kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır

Yuumlruumlrluumlk

Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-1

GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI

GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)

Minimum Maksimum

Grup1-Soğanlar koumlkler ve

yumrular

Depolama sırasında

filizlenme ccedilimlenme ve

tomurcuklanmayı oumlnlemek

02

Grup 2- Taze meyve ve sebzeler

(Grup 1‟in dışındakiler )

a)Olgunlaşmayı

geciktirmek

b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

d) Karantina kontroluuml

(x)

10

10

25

10

Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş

hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler

yağlı tohumlar

baklagillerkurutulmuş sebzeler ve

kurutulmuş meyveler

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Mikroorganizmaları

azaltmak

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

10

50

50

Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz

hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (

taze veya dondurulmuş)

dondurulmuş kurbağa bacağı

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

50

30

20

Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile

bunların uumlruumlnleri ( taze veya

dondurulmuş)

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

70

30

30

Grup 6- Kuru sebzeler

baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve

bitkisel ccedilaylar

a) Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek

(x) 100(xxx)

10

Grup 7- Hayvansal orijinli

kurutulmuş gıdalar

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Kuumlflerin kontroluuml

10

30

(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir

(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir

(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır

EK -2

GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml

Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan

ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir

ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir

c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir

d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır

e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz

f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair

Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum

ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo

MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir

d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri

Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo

MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu

kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi

e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar

h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş

belirtilirrdquo

MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası verilir

b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya

ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur

Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde

ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır

Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler

uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler

ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır

e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda

maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır

Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir

f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır

g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir

h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma

belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir

ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo

MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir

ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır

a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır

b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen

kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo

MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir

MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve

diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir

ldquoAvrupa Birliğine uyum

Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye

Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri

ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo

Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde

gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-3

GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR

1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir

A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise

B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa

C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise

D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz

2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir

A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması

B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya

geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması

C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması

D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo

EK-4

ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI

1DOZĠMETRĠ

Genel Ortalama Soğrulan Doz

10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli

olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm

radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır

Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır

Burada

M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi

p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk

d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz

dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı

Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin

uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki

dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz

değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur

Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve

maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve

maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir

Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)

değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur

Bu durumlarda

2 ĠġLEMLER

21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak

ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz

noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir

22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır

23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri

yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir

referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve

maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

- Fitosaniteri Boumlceklenmenin oumlnlenmesi ( tahıllarda)

- Saniteri Patojen mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması ( et uumlruumlnleri baharat vb)

- Karantina Uygulamaları

Sunum sonrası sorulan sorulara karĢı konuĢmacının verdiği cevaplardan Ģu bilgiler elde

edilmiĢtir

IĢınlanmıĢ gıdalar organik uumlruumln olarak kabul edilmez Bu nedenle ıĢın goumlrmuumlĢ gıdalar organik

uumlruumln sertifikası alamazlar

IĢınlanacak olan gıdaların ıĢınlamaya uygun Ģekilde ambalajlanması gerekmektedir Bu

nedenle ıĢınlama yapılacak tesisin teknik Ģartlarına uygun ambalaj materyali kullanılmalıdır

IĢınlama etkisi sadece gıdalar uumlzerinde bulunan mikroorganizmalar karĢı olmaktadır Burada

farklı tuumlrdeki mikroorganizmalara karĢı farklı dozların uygulanması gerekmektedir Tuumlm

mikroorganizmalar ıĢınlamadan etkilenmektedirler Gıdaların uumlzerinde bulunan ve

mikroorganizmalar tarafından uumlretilen toksik maddelere karĢı ıĢınlamanın bir etkisi henuumlz

saptanmamıĢtır

IĢınlama uygulamaları sadece iyi uygulama tekniklerine goumlre ( HACCP) uumlretilmiĢ gıdalar

uygulanır Uumlruumlnuumln uumlretildiği tesisteki mikroorganizma populasyonunun iyi bilinmesi ve izlenmesi

gerekir Ġyi uumlretim uygulamalarına goumlre uumlretimi yapılmayan ve mikroorganizma yuumlkuuml bu nedenle

artmıĢ olan gıdalarda ıĢınlama yapılmaz Ayrıca ıĢınlama sterilizasyon amacıyla da kullanılamaz

Tuumlrkiyersquode Gıda Hijyen Standartları

Bu sunum Koruma Kontrol Genel Muumlduumlr yardımcısı Prof Dr Nevzat Artık tarafından

gerccedilekleĢtirildi Sunumda Ģu bilgiler verildi

Gıda hijyeni ve gıda guumlvenliği konusunda Tarım Bakanlığının Avrupa Birliği ile yuumlruumlttuumlğuuml

muumlzakereler sırasında Tuumlrkiye‟nin ccedilıkarları korunmakta ve bu konuda sıkı pazarlıklar

yapılmaktadır Tuumlrkiye‟deki gıda hijyeni ve denetimi konusundaki yasal mevzuat ve pratik

uygulamalar bir ccedilok Avrupa uumllkesinin ilerisindedir

Genel Muumlduumlrluumlk tuumlm gıda sektoumlruumlnuuml kapsayan Hijyen kılavuzları hazırlamıĢtır Siyah Ccedilay ile

ilgili hijyen kılavuzu ldquoCcedilay ve Aromatik Bitkiler Hijyen Kılavuzurdquo iccedilerisinde bulunmaktadır

IĢınlanmıĢ Gıdaların Tespiti

Bu konudaki sunum TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuuml Gıda Birimi personeli Gıda

Muumlhendisi Yakup Erel tarafından yapıldı

Gıda ıĢınlama iĢleminin ticari hale gelmesi ıĢınlanmıĢ gıdaların ticaret hacminin artması bu

konuda farklı uumllkelerde farklı uygulamaların bulunması ve tuumlketici talepleri nedeniyle ıĢınlanmıĢ

gıdaların tespiti ve tespit youmlntemleri oumlnemli hale gelmiĢtir ġu amaccedillarla ıĢınlanmıĢ gıdalar tespit

edilmektedir

- IĢınlanmıĢ gıdaların ekonomik bir değer ifade etmesi

- GeliĢen gıda iĢleme tekniklerinin bir arada kullanılması

- Etiketlemenin doğru ve accedilık bir Ģekilde yapılması zorunluluğu

- Etikete uygunluğun denetlenmesi

- Tuumlketicinin doğru ve yeterli bir Ģekilde bilinccedillendirilmesi

Gıda ıĢınlaması uygulanmıĢ uumlruumlnlerin tespit edilmesinde genel bir geccedilerliliği olan ve tuumlm

uumlruumlnlerde uygulanabilecek bir youmlntem henuumlz geliĢtirilmemiĢtir Gıdaların kimyasal ve fiziksel

yapısına bağlı olarak farklı yapıdaki gıdalara uygulanan farklı youmlntemler bulunmaktadır Bu

youmlntemlerin esası ıĢınlama uygulanmıĢ gıdaların yapısında meydana gelmiĢ olan rayolitik ( ıĢınlama

sonucu ıĢınlamaya oumlzguuml oluĢan uumlruumlnler) uumlruumlnlerin tespitine dayanmaktadır Bu tespitlerde Avrupa

Standardizasyon Komitesi (CEN) tarafından benimsenen standart youmlntemler kullanılmaktadır

FĠZĠKSEL METOTLAR

- Termoluminesans metodu ( Baharatlar aromatik bitkiler deniz uumlruumlnleri sebze meyve ve

tahıllar)

- UyarılmıĢ Optik Luminesans (Baharatlar aromatik bitkiler deniz uumlruumlnleri)

- Elektron Spin Rezonans ( Kemik iccedileren gıdalar taze meyve kabuklu yemiĢler

kurutulmuĢ sebze ve meyveler vb)

- Viskozimetre( Karabiber tarccedilın yenibahar)

- Impedans( Patates)

KĠMYASAL METOTLAR

- Uzun Zincirli Hidrokarbonların Tespiti ( Piliccedil sığır eti yumurta balık avokado)

- 2-Alkil siklo butanonların tespiti (Piliccedil sığır eti yumurta deniz uumlruumlnleri)

- o-Trozin tespiti ( Piliccedil deniz uumlruumlnleri)

- Peroksit tayini ( Piliccedil sığır eti)

- Gaz OluĢumu Tespiti ( DondurulmuĢ piliccedil)

DNA METOTLARI

- DNA Komet-Test ( Piliccedil sığır eti balık deniz uumlruumlnleri meyve ve sebzeler)

- Mitokondrial DNA Tespiti ( Piliccedil sığır eti alabalık)

BĠYOLOJĠK YOumlNTEMLER

- Ccedilimlenme tekniği ( Sitrus meyveleri kiraz elma tahıllar)

MĠKROBĠYOLOJĠK YOumlNTEMLER

- DEFTAPC Youmlntemi ( Baharatlararomatik bitkiler piliccedil)

- LALGNB youmlntemi ( Piliccedil)

ĠMMUNOLOJĠK YOumlNTEMLER

- 2-Alkil siklo butanonların tespiti ( Piliccedil)

- Dihidrotimidin tespiti ( tahıllar)

- Protein denatuumlrasyonu ( Yumurta akı)

IĢın uygulanmıĢ gıdaların tespiti TAEK SANAEM laboratuarlarında uumlcret karĢılığında

yapılmaktadır

Ġkinci Oturum

Ġkinci oturum seminerin oumlğleden sonraki boumlluumlmuumlnde yapıldı Oturumda toplam doumlrt sunum

yapıldı Oturum baĢkanlığını 19 Mayıs Uumlniversitesi Veterinerlik Fakuumlltesi Oumlğretim Goumlrevlisi Prof

Dr Nurcan Ccediletinkaya yaptı

Gıda IĢınlamasının Saniteri ve Fitoseniteri Amaccedillı Kullanımı

Bu sunum TAEK SANAEM uygulama Boumlluumlmuuml Gıda Birimi uzmanlarından Dr Erhan Ġccedil

tarafından yapıldı Sunumda Ģu bilgiler verildi

GeliĢmekte olan uumllkelerin birccediloğunda boumlceklenme nedeniyle bir ccedilok gıda kayıpları ortaya

ccedilıkmaktadır Hasat sonrası boumlceklenme nedeniyle oluĢan gıda kayıpları ve kalite bozuklukları

uumlruumlnlerin ticaretini de olumsuz youmlnde etkilemektedir Hasat sonrası gıdalarda boumlceklenmenin

oumlnlenmesi iccedilin yaygın olarak kullanılan metil bromuumlr kimyasalının ozon tabakası iccedilin zararlı bir

madde olmasından dolayı Montreal protokoluuml ve Temiz Hava AntlaĢması kapsamında kullanılması

2015 yılında kesinlikle yasaklanacaktır Uluslar arası organizasyonlar bu maddenin kullanımdan

kalkmadan oumlnce insan sağlığına zararlı olmayan alternatif bir uygulamanın geliĢtirilmesinin Ģart

olduğunu bildirmiĢlerdir Bunlardan BirleĢmiĢ Milletler ccedilevre Programının oluĢturduğu komite (

UNEP-MTOC) ıĢınlamayı alternatif uygulamalardan biri olarak kabul etmiĢtir

ADB Rusya Ġngiltere Brezilya‟nın da aralarında bulunduğu 50 den fazla uumllkede gıdalara

zarar veren boumlceklerle muumlcadelede ıĢınlama teknolojisi kullanılmaktadır IĢınlama nedeniyle

meydana gelen enerji boumlceklerin DNA yapılarını ccedileĢitli geliĢme doumlnemlerinde ( yumurta larva

pupa vb) etkileyerek gıdalar uumlzerinde geliĢmelerini oumlnlemekte ve yok olmalarını sağlamaktadır

ABD bdquode bu youmlntemin etkili olduğunun kabul edilebilmesi iccedilin uygulama yapılan 100000

boumlcekten hiccedilbir ccedilıkıĢ olmaması ve 95 guumlvenlik duumlzeyinde 999968 etkinliğin goumlsterilmesi

gerekmektedir Yapılan pratik uygulamalarda bu etkinliğin sağlandığının ispatlanmasından dolayı

oumlzellikle tahıl uumlruumlnlerinde boumlceklenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulanmaktadır

IĢınlamanın karantina amaccedillı kullanımı da gittikccedile artan bir uygulamadır Meyve kalitesi

accedilısından bakıldığında ıĢınlamanın karantina amaccedillı kullanılması metil bromuumlr kimyasalına karĢı

iyi bir alternatiftir Bu uygulama en iyi ve etkili Ģekilde elma kiraz papaya ve uumlzuumlmsuuml meyveler ile

sitrus meyvelerinde kullanılmaktadır Ccedilok duumlĢuumlk dozlardaki ıĢınlama ile bu meyvelerde bulunan

meyve sinekleri ve diğer boumlceklerin bulaĢmaları oumlnlenebilmektedir Bunun yanında ithalat ve

ihracatı yapılan bir ccedilok taze sebze ve meyvede zarar yapan meyve sinekleri ve diğer bazı zararlılar

iccedilin tavsiye edilen ıĢınlama dozları tespit edilmiĢtir

Sunumun sonunda Dr Erhan Ġccedil ıĢınlamanın gıdaların kimyasal yapıları uumlzerindeki etkileri

konusunda ( proteinler vitaminler polifenolik bileĢikler vb) araĢtırmaların devam ettiğini ve bu

konuda daha ccedilok ccedilalıĢma yapılması gerektiğini bildirdi

242 Gıda IĢınlamada Yasal Duumlzenlemeler ve Ticari Uygulamalar

Bu sunum oturum baĢkanı 19 Mayıs uumlniversitesi Veterinerlik fakuumlltesi oumlğretim goumlrevlisi Prof

DrNurcan Ccediletinkaya tarafından yapıldı Nurcan Ccediletinkaya uzun yıllar TAEK buumlnyesinde ccedilalıĢmıĢ

ve Tuumlrkiye‟de gıda ıĢınlama youmlnteminin yasal altyapı ccedilalıĢmalarında bulunmuĢ ve bu konudaki

youmlnetmeliğin ccedilıkartılmasında fiili olarak ccedilalıĢmıĢ bir uzmandır ProfNurcan Ccediletinkaya sunumunda

Ģu bilgileri verdi

Gıda ıĢınlama prensiplerinin belirlenmesi ile ilgili ccedilalıĢmalar 1940 yılında baĢlamıĢtır Bu

konudaki ccedilalıĢmalara geliĢmiĢ uumllkeler 1950 yılında geliĢmekte olan uumllkeler de 1960 yılında

baĢlamıĢlardır Ulusal ve uluslar arası yasal duumlzenlemeler 1980 yıllarında baĢlamıĢtır Halen bu

konuda ulusal yasal duumlzenlemelerini tamamlayamayan uumllkeler bulunmaktadır

Kodeks Alimentarus tarafından ıĢınlanmıĢ gıdalarla ilgili olarak yayınlanmıĢ ve uygulanmakta

olan baĢlıca uluslar arası standartlar Ģunlardır

- CX STAN 106-1983 IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel standardı

- CX STAN 160-1983 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ- IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel

standardı

- CACRCP 19- 1979 Radyasyon prosesinde takip edilmesi tavsiye edilen uluslar arası

kurallar

- CACRCP 19- 1979 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ olan-Radyasyon prosesinde takip edilmesi

tavsiye edilen uluslar arası kurallar

- CX STAN1 -1985 Rev1-1991 Rev2-1999 PaketlenmiĢ gıdaların etiketlenmesiyle ilgili

kodeks genel standardı

- CACRCP 1-1969 Rev3-1997 Gıda hijyeninin genel prensipleri ve uygulaması

konusunda uluslar arası tavsiyeler

Duumlnyada halen yaklaĢık 50 uumllkede ıĢınlanmıĢ en az bir gıda iccedilin onay verilmiĢtir IĢınlaması

yasal olarak kabul edilmiĢ bir ccedilok gıda uumllkelere goumlre tek tek sınıflandırılarak onaylanmıĢ olup bu

gıdaların sayısı 40 tan fazladır (Ġngiltere ABD Meksika ġili Tuumlrkiye ve Ccedilin gıda gruplarına goumlre

ıĢınlamaya oumlnem vermiĢtirBrezilya iyi iĢleme uygulamalarının (GMP) bir parccedilası olarak ıĢınlamaya

onay vermiĢtir Duumlnyada halen yaklaĢık 200 civarında ıĢınlama tesisi faaliyet goumlstermektedir

Avrupa Birliği uumllkelerinde Avrupa Komisyonu(EC) tarafından lisanslanmıĢ toplam 18 adet

ıĢınlama tesisi bulunmaktadır Avrupa Birliği uumlye uumllkeler dıĢında 5 adet ıĢınlama tesisinde

ıĢınlanmıĢ gıdaların birlik uumllkelerinde ki ticaretine onay vermiĢtir Bu tesislerden bir tanesi de

Gamma-Pak buumlnyesinde bulunmaktadır

Duumlnyadaki yasal uygumlalar ıĢınlanmıĢ gıda ambalajları uumlzerinde ıĢınlama iĢlemi yapıldığına

dair ldquoıĢınlanmıĢtırrdquo veya ldquoıĢınlama iĢlemi uygulanmıĢtırrdquo Ģeklinde uyarı bulundurulmasını zorunlu

kılarken uumllkemizde ccedilıkarılan youmlnetmelik hem bu tuumlr bir ifadenin hem de ıĢınlamanın semboluuml olan

ldquoradurardquo ambleminin (EK-2) paket uumlzerinde bulundurulmasını zorunlu kılmaktadır

Gıda bileĢenlerinden biri iccedilin ıĢınlama iĢlemi uygulandığı zaman ambalaj uumlzerinde ıĢınlama

iĢlemi uygulanan bileĢen iccedilin ıĢınlama yapılmıĢtır uyarısının yazılması zorunludur

Gıda ıĢınlamasında kullanılacak doz miktarı oumlnemlidir IĢınlama iĢleminden oumlnce gıdalara

uygulanacak doz miktarının hesaplanması gerekmektedir Doz IĢınlanan gıdanın birim kuumltlesinde

absorblanan radyasyon enerjisi miktarı anlamına gelmektedir IĢınlama iĢleminde doz birimi olarak

kGy ( Klogrey) kullanılır Bu IĢınlanan gıdanın 1 kg bdquoı baĢına absorblanan ortalamam radyasyon

enerjisinin kilojul olarak miktarını verirHangi gıdaya ne kadar ıĢınlama iĢlemi uygulayan uumllkeler

uygulanacak doz miktarının tespiti iccedilin teknolojik amaccedil terimini geliĢtirmiĢler ve kullanmaya

baĢlamıĢlardır Bu istenen sonucun elde edilebilmesi iccedilin hiccedilbir sınırlama olmadan gerektiği kadar

dozun kullanılması demektir Uumllkemizdeki yasal mevzuat ise kullanılabilecek maksimum doz

miktarını 10 kGy olarak sınırlamıĢtır

Gıda IĢınlama Tesisleri ve Proses Youmlntemleri

Gıda ıĢınlamam tesisleri ve prosesleri hakkında bilgilerin verildiği bu sunum Gamma-Pak

Genel Muumlduumlruuml Dr Hasan Aklan tarafından verildi

Duumlnyada faaliyet halinde bulunan gıda ıĢınlama uumlnitelerinde farklı teknolojiler

kullanılmaktadır Bu arada radyasyon kaynağı olarak ta farklı maddeler kullanılmaktadır Bunlardan

en yaygın olanlarıGama ıĢınları X- ıĢınları ve Elektron hızlandırıcılardır

Gamma-pak buumlnyesinde ıĢınlama amacıyla gama ıĢınları kullanılmaktadır Gama ıĢınlarının

elde etmek iccedilin de Co60

maddesi kullanılmaktadır Genel olarak gama ıĢınları tuumlm

mikroorganizmalar uumlzerinde etkili olurken amaccedillanan teknolojik hedef iccedilin farklı

mikroorganizmalar iccedilin farklı dozlar kullanılmaktadır

Gıda ıĢınlama iĢleminde gıdaların ambalajlanması amacıyla kullanılan materyallerde

oumlnemlidir Bu amaccedilla ıĢınlama iĢlemine dayanıklı ambalaj malzemeleri kullanılmaktadır Genelde

yapılan ccedilalıĢmalarda kullanılan ambalaj malzemesi iccedilin uygulanabilecek maksimum doz miktarları

tespit edilmiĢ olup bunlar Ģu Ģekildedir

Ambalaj Malzemesi Uygulanacak Maksimumu Doz(kGy)

Nitro seluumlloz 10

Glassine paper 10

Mum kaplı karton 10

Polietilen film 10

Kraft paper (sadece un iccedilin) 05

Polietilen tetra fitalat film 10

Polistren film 10

Rubber hidrokloruumlr film 10

Viniliden kloruumlr-vinil kloruumlr kopolimer 10

Naylon II 10

Etilen-vinil asetat kopolimer film 30

Bitkisel parĢomen 60

Polietilen film 60

Polietilen tetra fitalat film 60

Naylon 6 film 60

Vinil kloruumlr-vinil asetat kopolimer film 60

Akrilonitril kopolimer 60

Gamma-Pak firması aĢağıdaki alanlarda ıĢınlama iĢlemi uygulamaktadır

- Medikal uumlruumlnlerin sterilizasyonu (ameliyat eldivenleri serum setleri iğneler vs)

- Ambalaj malzemelerinin sterilizasyonu (plastik torbalar kağıt torbalar plastik tuumlpler ilaccedil

ĢiĢeler vs)

- Gıdalar( baharatlar et uumlruumlnleri su uumlruumlnleri aromatik bitkiler vs)

- Bahccedilıvanlık uumlruumlnleri( toprak ve guumlbre karıĢımları gibi)

- Hayvan yiyecekleri

- ArĢiv ve antikaların korunması

- Ağaccedil uumlruumlnlerinin sertleĢtirilmesi

- Plastiklerin parccedilalanması

- Hastane atıklarının mikroplardan arındırılması

Gıda IĢınlamasının Uygulama ve Maliyetleri

Bu sunum Gamma-pak firması youmlneticilerinden Mehmet YalccedilıntaĢ tarafından gerccedilekleĢtirildi

Sunumda ıĢınlamanın gıda uumlzerindeki maliyeti ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı tuumlketicilerin eğilimleri

konusunda yapılan anket ccedilalıĢmaları hakkında bilgi verildi

Gıda ıĢınlamasında amaccedillanan teknolojik hedef ile maliyet konusuna dikkat edilmesi

gerekmektedir Mesela patates iccedilin ccedilimlenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulaması pahalı

bir youmlntemdir Maliyetleri ccedilok arttırır Ama uumllkemizde de oldukccedila fazla miktarda uygulanan

baharatların ıĢınlanması pahalı bir youmlntem değildir

Bitkisel ccedilaylarda ıĢınlamanın maliyeti 30-40 ykrkg‟ dır Bakliyatlarda 40-80 avroton

kuruyemiĢlerde 150-200 avroton baharatlarda ise 25-30 avroton‟dur

IĢınlama maliyetleri konusunda TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuumlnuumln internette

yayınlanan 2007 yılı enduumlstriyel ıĢınlama hizmetleri fiyat listesine goumlre (EK-3) 04-06 grcm3

yoğunluğundaki gıdalar iccedilin 10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin istenen uumlcretin 130 YTLm3

olduğu

belirtilmektedir TAEK SANEM Uygulama Boumlluumlmuuml fiyatlarına goumlre ortalama 500 voluumlm değerine

sahip siyah ccedilaylarda ıĢınlama maliyetlerinin de yapılan hesaplamalara goumlre en az 75Ykr olacağı

tespit edilmiĢtir Bu maliyetlere uumlruumlnuumln ıĢınlama tesisine nakliyesi dahil edilmemiĢtir

3 SONUCcedil

Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin uygulanan ıĢınlama youmlntemi uumllkemizde

henuumlz yeterince tanınmamıĢ ve yaygın Ģekilde kullanım alanı bulamamıĢtır Bunun nedeni bu

teknolojiyi uygulayan firma sayısının az ve belli merkezlerde olmasıdır Ayrıca ıĢınlama

teknolojisindeki ldquoıĢınrdquordquoradyasyonrdquo ldquodozrdquo gibi terimlerin halkta tedirginlik uyandırmakta ve bu

nedenle ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı bir ccedilekingenlik uyandırmaktadır

Gıda ıĢınlama youmlntemi sunumlarda verilen bilgilere goumlre bu amaccedilla kullanılan diğer

youmlntemler kadar guumlvenli ve tuumlketici sağlığı accedilısından olumsuz hiccedilbir etki goumlstermeyen bir

youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Uluslar arası ticarette gerekli Ģartları sağlamak koĢuluyla bir engel

teĢkil etmez

Gıda ıĢınlama youmlnteminin kullanılması iccedilin iyi araĢtırma yapılıp gerccedilekten kullanılması

gerekiyorsa uygulanması gerekmektedir Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin

baĢka bir alternatif olmadığı zaman veya diğer kullanım amaccedillarına goumlre gerekli olduğu zaman

rahatlıkla uygulanabilecek bir youmlntemdir Burada uygulama sonucundaki maliyetler dikkate

alınmalı ve maliyet artıĢlarının pazarlamayı etkileyecek sevide olması durumunda baĢka

alternatifler denenmelidir

Siyah ve yeĢil ccedilay uumlruumlnleri accedilısından gıda ıĢınlama youmlnteminin değerlendirilmiĢ ve Ģu

sonuccedillara varılmıĢtır

Gıda ıĢınlama youmlntemi iyi iĢleme uygulamaları (GMP) youmlnteminin bir parccedilası olarak

uygulanabilmektedir Ġyi iĢleme uygulamalarına aykırı olarak uumlretilen bir gıdanın mikroorganizma

yuumlkuumlnuumln azaltılması amacıyla ıĢınlama uygulaması yasal değildir Ccedilay uumlretiminde iyi iĢleme

tekniklerinin uygulanması sonucunda son uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln yok veya ccedilok az

olacağı accedilıktır Ccediluumlnkuuml bu Ģekildeki bir uygulama sonucunda son uumlruumlndeki nem oranı 2-4 su

aktivitesi değeri ise 02-03 civarında olacaktır Ayrıca uumlretim esnasında hijyen kurallarının ve

HACCP gibi youmlnetim sistemlerinin uygulanması dıĢardan mikroorganizma bulaĢmasını minimum

seviyede tutacaktır Bu Ģekilde uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuuml Tarım ve KoumlyiĢleri Bakanlığı

Koruma Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından yayınlanan ldquoMikrobiyolojik Kriterler Tebliğirdquo nin

EK- 9 maddesinde belirtilen siyah ccedilaylardaki mikrobiyolojik değerlere uygunluk

sağlayacaktır(EK-4)

Yapılan literatuumlr taramalarında siyah ccedilayda ıĢın uygulamasının kalite bileĢikleri uumlzerindeki

etkileri konusunda bilgilere de ulaĢılmıĢtır Bu konuda yurt dıĢında yapılan bir ccedilalıĢmada 10 kGy

gama ıĢını uygulanan ccedilaylardaki TF miktarında 12 aylık suumlre sonunda 7 lik bir kayıp meydana

gelirken ıĢın uygulanmayan ccedilaylarda TF değerinde 22 lik bir kayıp oluĢtuğu goumlzlenmiĢtir ( J

Thomas RSSenthil RRaj Kumar ve AKA Mandal ldquoInduction Of Gamma Irradiation On

Stability Of Stored Black Teas= Gama IĢını Uygulamasının Depolanan Siyah Ccedilayların Stabilitesi

Uumlzerindeki Etkilerirdquo)

EKLER

EK-1

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

GIDA IġINLAMA YOumlNETMELĠĞĠ

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği Yayımlandığı RGazete 06111999-23868

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

Yayımlandığı RGazete 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

Yayımlandığı RGazete 19122003-25321

BĠRĠNCĠ BOumlLUumlM

Amaccedil Kapsam Dayanak ve Tanımlar

Amaccedil

Madde 1- Bu Youmlnetmeliğin amacı gıda ışınlama tesislerinin kurulması ile bu tesislere lisans

verilmesini gıda maddelerinin uumlretiminde kullanılan her tuumlrluuml ham ve yardımcı maddeler ile

mamul ve yarı mamul gıda maddelerinin tekniğine uygun olarak ışınlanmasını ışınlanmış gıdaların tuumlketime arzı denetlenme esas ve usullerini belirlemektir

Kapsam

Madde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerini ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların tuumlketimine ilişkin lisans izintescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Hukuki dayanak

Madde 3- Bu Youmlnetmelik 560 sayılı Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun

Huumlkmuumlnde Kararname‟nin 45671213 ve 15 inci maddeleri ile 2690 sayılı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır

Madde 4- Bu Youmlnetmelikte geccedilen

Boumlceklenmeyi oumlnlemek Gıda maddelerinde bulunan boumlcek yumurta ve larvalarının canlılık ve uumlreme faaliyetlerinin yok edilmesi veya azaltılarak etkisiz hale getirilmesini

Doz Işınlanan gıdanın birim kuumltlesinde absorbladığı radyasyon enerjisinin miktarını

Dozimetri Doz ve doz hızının kGysaat olarak standardize edilmiş metotlarla oumllccediluumllmesini

Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını

Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin

tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina

ve eklerini

IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını

Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını

MeV Milyon elektron volt enerji birimini

Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti

Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği

noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz

miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum

dozların ortalamasını

TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu

ifade eder

ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM

Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği

Gıda ıĢınlama esasları

Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir

c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler

IĢınlama dozu

Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla

girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir

Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir

Yeniden ıĢınlama

Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır

UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM

Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin

Tescil ve Ġstihdam

IĢın kaynakları

Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir

a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları

b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları

c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar

IĢınlama tesisleri ve istihdam

Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin

gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde

a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur

b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının

tutulması ve muhafazası zorunludur

Lisans izin ve tescil

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun

bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili

huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir

DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM

IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi

Kalite temini

Madde 11- Kalite temini iccedilin

a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur

b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur

c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve

ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir

d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir

Belgeleme

Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt

bulundurulur Bu kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir

Etiketleme

Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası

b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin

yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı

c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı

d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda

olduğu

e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması

Depolama

Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır

BEġĠNCĠ BOumlLUumlM

CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler

IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti

Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti

uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır

IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı

Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998

tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır

Denetim ve yaptırımlar

Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK

tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki

kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır

Yuumlruumlrluumlk

Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-1

GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI

GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)

Minimum Maksimum

Grup1-Soğanlar koumlkler ve

yumrular

Depolama sırasında

filizlenme ccedilimlenme ve

tomurcuklanmayı oumlnlemek

02

Grup 2- Taze meyve ve sebzeler

(Grup 1‟in dışındakiler )

a)Olgunlaşmayı

geciktirmek

b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

d) Karantina kontroluuml

(x)

10

10

25

10

Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş

hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler

yağlı tohumlar

baklagillerkurutulmuş sebzeler ve

kurutulmuş meyveler

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Mikroorganizmaları

azaltmak

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

10

50

50

Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz

hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (

taze veya dondurulmuş)

dondurulmuş kurbağa bacağı

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

50

30

20

Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile

bunların uumlruumlnleri ( taze veya

dondurulmuş)

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

70

30

30

Grup 6- Kuru sebzeler

baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve

bitkisel ccedilaylar

a) Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek

(x) 100(xxx)

10

Grup 7- Hayvansal orijinli

kurutulmuş gıdalar

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Kuumlflerin kontroluuml

10

30

(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir

(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir

(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır

EK -2

GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml

Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan

ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir

ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir

c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir

d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır

e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz

f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair

Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum

ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo

MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir

d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri

Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo

MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu

kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi

e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar

h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş

belirtilirrdquo

MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası verilir

b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya

ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur

Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde

ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır

Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler

uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler

ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır

e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda

maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır

Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir

f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır

g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir

h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma

belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir

ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo

MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir

ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır

a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır

b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen

kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo

MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir

MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve

diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir

ldquoAvrupa Birliğine uyum

Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye

Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri

ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo

Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde

gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-3

GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR

1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir

A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise

B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa

C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise

D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz

2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir

A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması

B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya

geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması

C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması

D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo

EK-4

ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI

1DOZĠMETRĠ

Genel Ortalama Soğrulan Doz

10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli

olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm

radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır

Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır

Burada

M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi

p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk

d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz

dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı

Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin

uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki

dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz

değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur

Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve

maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve

maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir

Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)

değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur

Bu durumlarda

2 ĠġLEMLER

21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak

ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz

noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir

22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır

23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri

yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir

referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve

maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

FĠZĠKSEL METOTLAR

- Termoluminesans metodu ( Baharatlar aromatik bitkiler deniz uumlruumlnleri sebze meyve ve

tahıllar)

- UyarılmıĢ Optik Luminesans (Baharatlar aromatik bitkiler deniz uumlruumlnleri)

- Elektron Spin Rezonans ( Kemik iccedileren gıdalar taze meyve kabuklu yemiĢler

kurutulmuĢ sebze ve meyveler vb)

- Viskozimetre( Karabiber tarccedilın yenibahar)

- Impedans( Patates)

KĠMYASAL METOTLAR

- Uzun Zincirli Hidrokarbonların Tespiti ( Piliccedil sığır eti yumurta balık avokado)

- 2-Alkil siklo butanonların tespiti (Piliccedil sığır eti yumurta deniz uumlruumlnleri)

- o-Trozin tespiti ( Piliccedil deniz uumlruumlnleri)

- Peroksit tayini ( Piliccedil sığır eti)

- Gaz OluĢumu Tespiti ( DondurulmuĢ piliccedil)

DNA METOTLARI

- DNA Komet-Test ( Piliccedil sığır eti balık deniz uumlruumlnleri meyve ve sebzeler)

- Mitokondrial DNA Tespiti ( Piliccedil sığır eti alabalık)

BĠYOLOJĠK YOumlNTEMLER

- Ccedilimlenme tekniği ( Sitrus meyveleri kiraz elma tahıllar)

MĠKROBĠYOLOJĠK YOumlNTEMLER

- DEFTAPC Youmlntemi ( Baharatlararomatik bitkiler piliccedil)

- LALGNB youmlntemi ( Piliccedil)

ĠMMUNOLOJĠK YOumlNTEMLER

- 2-Alkil siklo butanonların tespiti ( Piliccedil)

- Dihidrotimidin tespiti ( tahıllar)

- Protein denatuumlrasyonu ( Yumurta akı)

IĢın uygulanmıĢ gıdaların tespiti TAEK SANAEM laboratuarlarında uumlcret karĢılığında

yapılmaktadır

Ġkinci Oturum

Ġkinci oturum seminerin oumlğleden sonraki boumlluumlmuumlnde yapıldı Oturumda toplam doumlrt sunum

yapıldı Oturum baĢkanlığını 19 Mayıs Uumlniversitesi Veterinerlik Fakuumlltesi Oumlğretim Goumlrevlisi Prof

Dr Nurcan Ccediletinkaya yaptı

Gıda IĢınlamasının Saniteri ve Fitoseniteri Amaccedillı Kullanımı

Bu sunum TAEK SANAEM uygulama Boumlluumlmuuml Gıda Birimi uzmanlarından Dr Erhan Ġccedil

tarafından yapıldı Sunumda Ģu bilgiler verildi

GeliĢmekte olan uumllkelerin birccediloğunda boumlceklenme nedeniyle bir ccedilok gıda kayıpları ortaya

ccedilıkmaktadır Hasat sonrası boumlceklenme nedeniyle oluĢan gıda kayıpları ve kalite bozuklukları

uumlruumlnlerin ticaretini de olumsuz youmlnde etkilemektedir Hasat sonrası gıdalarda boumlceklenmenin

oumlnlenmesi iccedilin yaygın olarak kullanılan metil bromuumlr kimyasalının ozon tabakası iccedilin zararlı bir

madde olmasından dolayı Montreal protokoluuml ve Temiz Hava AntlaĢması kapsamında kullanılması

2015 yılında kesinlikle yasaklanacaktır Uluslar arası organizasyonlar bu maddenin kullanımdan

kalkmadan oumlnce insan sağlığına zararlı olmayan alternatif bir uygulamanın geliĢtirilmesinin Ģart

olduğunu bildirmiĢlerdir Bunlardan BirleĢmiĢ Milletler ccedilevre Programının oluĢturduğu komite (

UNEP-MTOC) ıĢınlamayı alternatif uygulamalardan biri olarak kabul etmiĢtir

ADB Rusya Ġngiltere Brezilya‟nın da aralarında bulunduğu 50 den fazla uumllkede gıdalara

zarar veren boumlceklerle muumlcadelede ıĢınlama teknolojisi kullanılmaktadır IĢınlama nedeniyle

meydana gelen enerji boumlceklerin DNA yapılarını ccedileĢitli geliĢme doumlnemlerinde ( yumurta larva

pupa vb) etkileyerek gıdalar uumlzerinde geliĢmelerini oumlnlemekte ve yok olmalarını sağlamaktadır

ABD bdquode bu youmlntemin etkili olduğunun kabul edilebilmesi iccedilin uygulama yapılan 100000

boumlcekten hiccedilbir ccedilıkıĢ olmaması ve 95 guumlvenlik duumlzeyinde 999968 etkinliğin goumlsterilmesi

gerekmektedir Yapılan pratik uygulamalarda bu etkinliğin sağlandığının ispatlanmasından dolayı

oumlzellikle tahıl uumlruumlnlerinde boumlceklenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulanmaktadır

IĢınlamanın karantina amaccedillı kullanımı da gittikccedile artan bir uygulamadır Meyve kalitesi

accedilısından bakıldığında ıĢınlamanın karantina amaccedillı kullanılması metil bromuumlr kimyasalına karĢı

iyi bir alternatiftir Bu uygulama en iyi ve etkili Ģekilde elma kiraz papaya ve uumlzuumlmsuuml meyveler ile

sitrus meyvelerinde kullanılmaktadır Ccedilok duumlĢuumlk dozlardaki ıĢınlama ile bu meyvelerde bulunan

meyve sinekleri ve diğer boumlceklerin bulaĢmaları oumlnlenebilmektedir Bunun yanında ithalat ve

ihracatı yapılan bir ccedilok taze sebze ve meyvede zarar yapan meyve sinekleri ve diğer bazı zararlılar

iccedilin tavsiye edilen ıĢınlama dozları tespit edilmiĢtir

Sunumun sonunda Dr Erhan Ġccedil ıĢınlamanın gıdaların kimyasal yapıları uumlzerindeki etkileri

konusunda ( proteinler vitaminler polifenolik bileĢikler vb) araĢtırmaların devam ettiğini ve bu

konuda daha ccedilok ccedilalıĢma yapılması gerektiğini bildirdi

242 Gıda IĢınlamada Yasal Duumlzenlemeler ve Ticari Uygulamalar

Bu sunum oturum baĢkanı 19 Mayıs uumlniversitesi Veterinerlik fakuumlltesi oumlğretim goumlrevlisi Prof

DrNurcan Ccediletinkaya tarafından yapıldı Nurcan Ccediletinkaya uzun yıllar TAEK buumlnyesinde ccedilalıĢmıĢ

ve Tuumlrkiye‟de gıda ıĢınlama youmlnteminin yasal altyapı ccedilalıĢmalarında bulunmuĢ ve bu konudaki

youmlnetmeliğin ccedilıkartılmasında fiili olarak ccedilalıĢmıĢ bir uzmandır ProfNurcan Ccediletinkaya sunumunda

Ģu bilgileri verdi

Gıda ıĢınlama prensiplerinin belirlenmesi ile ilgili ccedilalıĢmalar 1940 yılında baĢlamıĢtır Bu

konudaki ccedilalıĢmalara geliĢmiĢ uumllkeler 1950 yılında geliĢmekte olan uumllkeler de 1960 yılında

baĢlamıĢlardır Ulusal ve uluslar arası yasal duumlzenlemeler 1980 yıllarında baĢlamıĢtır Halen bu

konuda ulusal yasal duumlzenlemelerini tamamlayamayan uumllkeler bulunmaktadır

Kodeks Alimentarus tarafından ıĢınlanmıĢ gıdalarla ilgili olarak yayınlanmıĢ ve uygulanmakta

olan baĢlıca uluslar arası standartlar Ģunlardır

- CX STAN 106-1983 IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel standardı

- CX STAN 160-1983 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ- IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel

standardı

- CACRCP 19- 1979 Radyasyon prosesinde takip edilmesi tavsiye edilen uluslar arası

kurallar

- CACRCP 19- 1979 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ olan-Radyasyon prosesinde takip edilmesi

tavsiye edilen uluslar arası kurallar

- CX STAN1 -1985 Rev1-1991 Rev2-1999 PaketlenmiĢ gıdaların etiketlenmesiyle ilgili

kodeks genel standardı

- CACRCP 1-1969 Rev3-1997 Gıda hijyeninin genel prensipleri ve uygulaması

konusunda uluslar arası tavsiyeler

Duumlnyada halen yaklaĢık 50 uumllkede ıĢınlanmıĢ en az bir gıda iccedilin onay verilmiĢtir IĢınlaması

yasal olarak kabul edilmiĢ bir ccedilok gıda uumllkelere goumlre tek tek sınıflandırılarak onaylanmıĢ olup bu

gıdaların sayısı 40 tan fazladır (Ġngiltere ABD Meksika ġili Tuumlrkiye ve Ccedilin gıda gruplarına goumlre

ıĢınlamaya oumlnem vermiĢtirBrezilya iyi iĢleme uygulamalarının (GMP) bir parccedilası olarak ıĢınlamaya

onay vermiĢtir Duumlnyada halen yaklaĢık 200 civarında ıĢınlama tesisi faaliyet goumlstermektedir

Avrupa Birliği uumllkelerinde Avrupa Komisyonu(EC) tarafından lisanslanmıĢ toplam 18 adet

ıĢınlama tesisi bulunmaktadır Avrupa Birliği uumlye uumllkeler dıĢında 5 adet ıĢınlama tesisinde

ıĢınlanmıĢ gıdaların birlik uumllkelerinde ki ticaretine onay vermiĢtir Bu tesislerden bir tanesi de

Gamma-Pak buumlnyesinde bulunmaktadır

Duumlnyadaki yasal uygumlalar ıĢınlanmıĢ gıda ambalajları uumlzerinde ıĢınlama iĢlemi yapıldığına

dair ldquoıĢınlanmıĢtırrdquo veya ldquoıĢınlama iĢlemi uygulanmıĢtırrdquo Ģeklinde uyarı bulundurulmasını zorunlu

kılarken uumllkemizde ccedilıkarılan youmlnetmelik hem bu tuumlr bir ifadenin hem de ıĢınlamanın semboluuml olan

ldquoradurardquo ambleminin (EK-2) paket uumlzerinde bulundurulmasını zorunlu kılmaktadır

Gıda bileĢenlerinden biri iccedilin ıĢınlama iĢlemi uygulandığı zaman ambalaj uumlzerinde ıĢınlama

iĢlemi uygulanan bileĢen iccedilin ıĢınlama yapılmıĢtır uyarısının yazılması zorunludur

Gıda ıĢınlamasında kullanılacak doz miktarı oumlnemlidir IĢınlama iĢleminden oumlnce gıdalara

uygulanacak doz miktarının hesaplanması gerekmektedir Doz IĢınlanan gıdanın birim kuumltlesinde

absorblanan radyasyon enerjisi miktarı anlamına gelmektedir IĢınlama iĢleminde doz birimi olarak

kGy ( Klogrey) kullanılır Bu IĢınlanan gıdanın 1 kg bdquoı baĢına absorblanan ortalamam radyasyon

enerjisinin kilojul olarak miktarını verirHangi gıdaya ne kadar ıĢınlama iĢlemi uygulayan uumllkeler

uygulanacak doz miktarının tespiti iccedilin teknolojik amaccedil terimini geliĢtirmiĢler ve kullanmaya

baĢlamıĢlardır Bu istenen sonucun elde edilebilmesi iccedilin hiccedilbir sınırlama olmadan gerektiği kadar

dozun kullanılması demektir Uumllkemizdeki yasal mevzuat ise kullanılabilecek maksimum doz

miktarını 10 kGy olarak sınırlamıĢtır

Gıda IĢınlama Tesisleri ve Proses Youmlntemleri

Gıda ıĢınlamam tesisleri ve prosesleri hakkında bilgilerin verildiği bu sunum Gamma-Pak

Genel Muumlduumlruuml Dr Hasan Aklan tarafından verildi

Duumlnyada faaliyet halinde bulunan gıda ıĢınlama uumlnitelerinde farklı teknolojiler

kullanılmaktadır Bu arada radyasyon kaynağı olarak ta farklı maddeler kullanılmaktadır Bunlardan

en yaygın olanlarıGama ıĢınları X- ıĢınları ve Elektron hızlandırıcılardır

Gamma-pak buumlnyesinde ıĢınlama amacıyla gama ıĢınları kullanılmaktadır Gama ıĢınlarının

elde etmek iccedilin de Co60

maddesi kullanılmaktadır Genel olarak gama ıĢınları tuumlm

mikroorganizmalar uumlzerinde etkili olurken amaccedillanan teknolojik hedef iccedilin farklı

mikroorganizmalar iccedilin farklı dozlar kullanılmaktadır

Gıda ıĢınlama iĢleminde gıdaların ambalajlanması amacıyla kullanılan materyallerde

oumlnemlidir Bu amaccedilla ıĢınlama iĢlemine dayanıklı ambalaj malzemeleri kullanılmaktadır Genelde

yapılan ccedilalıĢmalarda kullanılan ambalaj malzemesi iccedilin uygulanabilecek maksimum doz miktarları

tespit edilmiĢ olup bunlar Ģu Ģekildedir

Ambalaj Malzemesi Uygulanacak Maksimumu Doz(kGy)

Nitro seluumlloz 10

Glassine paper 10

Mum kaplı karton 10

Polietilen film 10

Kraft paper (sadece un iccedilin) 05

Polietilen tetra fitalat film 10

Polistren film 10

Rubber hidrokloruumlr film 10

Viniliden kloruumlr-vinil kloruumlr kopolimer 10

Naylon II 10

Etilen-vinil asetat kopolimer film 30

Bitkisel parĢomen 60

Polietilen film 60

Polietilen tetra fitalat film 60

Naylon 6 film 60

Vinil kloruumlr-vinil asetat kopolimer film 60

Akrilonitril kopolimer 60

Gamma-Pak firması aĢağıdaki alanlarda ıĢınlama iĢlemi uygulamaktadır

- Medikal uumlruumlnlerin sterilizasyonu (ameliyat eldivenleri serum setleri iğneler vs)

- Ambalaj malzemelerinin sterilizasyonu (plastik torbalar kağıt torbalar plastik tuumlpler ilaccedil

ĢiĢeler vs)

- Gıdalar( baharatlar et uumlruumlnleri su uumlruumlnleri aromatik bitkiler vs)

- Bahccedilıvanlık uumlruumlnleri( toprak ve guumlbre karıĢımları gibi)

- Hayvan yiyecekleri

- ArĢiv ve antikaların korunması

- Ağaccedil uumlruumlnlerinin sertleĢtirilmesi

- Plastiklerin parccedilalanması

- Hastane atıklarının mikroplardan arındırılması

Gıda IĢınlamasının Uygulama ve Maliyetleri

Bu sunum Gamma-pak firması youmlneticilerinden Mehmet YalccedilıntaĢ tarafından gerccedilekleĢtirildi

Sunumda ıĢınlamanın gıda uumlzerindeki maliyeti ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı tuumlketicilerin eğilimleri

konusunda yapılan anket ccedilalıĢmaları hakkında bilgi verildi

Gıda ıĢınlamasında amaccedillanan teknolojik hedef ile maliyet konusuna dikkat edilmesi

gerekmektedir Mesela patates iccedilin ccedilimlenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulaması pahalı

bir youmlntemdir Maliyetleri ccedilok arttırır Ama uumllkemizde de oldukccedila fazla miktarda uygulanan

baharatların ıĢınlanması pahalı bir youmlntem değildir

Bitkisel ccedilaylarda ıĢınlamanın maliyeti 30-40 ykrkg‟ dır Bakliyatlarda 40-80 avroton

kuruyemiĢlerde 150-200 avroton baharatlarda ise 25-30 avroton‟dur

IĢınlama maliyetleri konusunda TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuumlnuumln internette

yayınlanan 2007 yılı enduumlstriyel ıĢınlama hizmetleri fiyat listesine goumlre (EK-3) 04-06 grcm3

yoğunluğundaki gıdalar iccedilin 10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin istenen uumlcretin 130 YTLm3

olduğu

belirtilmektedir TAEK SANEM Uygulama Boumlluumlmuuml fiyatlarına goumlre ortalama 500 voluumlm değerine

sahip siyah ccedilaylarda ıĢınlama maliyetlerinin de yapılan hesaplamalara goumlre en az 75Ykr olacağı

tespit edilmiĢtir Bu maliyetlere uumlruumlnuumln ıĢınlama tesisine nakliyesi dahil edilmemiĢtir

3 SONUCcedil

Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin uygulanan ıĢınlama youmlntemi uumllkemizde

henuumlz yeterince tanınmamıĢ ve yaygın Ģekilde kullanım alanı bulamamıĢtır Bunun nedeni bu

teknolojiyi uygulayan firma sayısının az ve belli merkezlerde olmasıdır Ayrıca ıĢınlama

teknolojisindeki ldquoıĢınrdquordquoradyasyonrdquo ldquodozrdquo gibi terimlerin halkta tedirginlik uyandırmakta ve bu

nedenle ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı bir ccedilekingenlik uyandırmaktadır

Gıda ıĢınlama youmlntemi sunumlarda verilen bilgilere goumlre bu amaccedilla kullanılan diğer

youmlntemler kadar guumlvenli ve tuumlketici sağlığı accedilısından olumsuz hiccedilbir etki goumlstermeyen bir

youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Uluslar arası ticarette gerekli Ģartları sağlamak koĢuluyla bir engel

teĢkil etmez

Gıda ıĢınlama youmlnteminin kullanılması iccedilin iyi araĢtırma yapılıp gerccedilekten kullanılması

gerekiyorsa uygulanması gerekmektedir Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin

baĢka bir alternatif olmadığı zaman veya diğer kullanım amaccedillarına goumlre gerekli olduğu zaman

rahatlıkla uygulanabilecek bir youmlntemdir Burada uygulama sonucundaki maliyetler dikkate

alınmalı ve maliyet artıĢlarının pazarlamayı etkileyecek sevide olması durumunda baĢka

alternatifler denenmelidir

Siyah ve yeĢil ccedilay uumlruumlnleri accedilısından gıda ıĢınlama youmlnteminin değerlendirilmiĢ ve Ģu

sonuccedillara varılmıĢtır

Gıda ıĢınlama youmlntemi iyi iĢleme uygulamaları (GMP) youmlnteminin bir parccedilası olarak

uygulanabilmektedir Ġyi iĢleme uygulamalarına aykırı olarak uumlretilen bir gıdanın mikroorganizma

yuumlkuumlnuumln azaltılması amacıyla ıĢınlama uygulaması yasal değildir Ccedilay uumlretiminde iyi iĢleme

tekniklerinin uygulanması sonucunda son uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln yok veya ccedilok az

olacağı accedilıktır Ccediluumlnkuuml bu Ģekildeki bir uygulama sonucunda son uumlruumlndeki nem oranı 2-4 su

aktivitesi değeri ise 02-03 civarında olacaktır Ayrıca uumlretim esnasında hijyen kurallarının ve

HACCP gibi youmlnetim sistemlerinin uygulanması dıĢardan mikroorganizma bulaĢmasını minimum

seviyede tutacaktır Bu Ģekilde uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuuml Tarım ve KoumlyiĢleri Bakanlığı

Koruma Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından yayınlanan ldquoMikrobiyolojik Kriterler Tebliğirdquo nin

EK- 9 maddesinde belirtilen siyah ccedilaylardaki mikrobiyolojik değerlere uygunluk

sağlayacaktır(EK-4)

Yapılan literatuumlr taramalarında siyah ccedilayda ıĢın uygulamasının kalite bileĢikleri uumlzerindeki

etkileri konusunda bilgilere de ulaĢılmıĢtır Bu konuda yurt dıĢında yapılan bir ccedilalıĢmada 10 kGy

gama ıĢını uygulanan ccedilaylardaki TF miktarında 12 aylık suumlre sonunda 7 lik bir kayıp meydana

gelirken ıĢın uygulanmayan ccedilaylarda TF değerinde 22 lik bir kayıp oluĢtuğu goumlzlenmiĢtir ( J

Thomas RSSenthil RRaj Kumar ve AKA Mandal ldquoInduction Of Gamma Irradiation On

Stability Of Stored Black Teas= Gama IĢını Uygulamasının Depolanan Siyah Ccedilayların Stabilitesi

Uumlzerindeki Etkilerirdquo)

EKLER

EK-1

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

GIDA IġINLAMA YOumlNETMELĠĞĠ

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği Yayımlandığı RGazete 06111999-23868

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

Yayımlandığı RGazete 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

Yayımlandığı RGazete 19122003-25321

BĠRĠNCĠ BOumlLUumlM

Amaccedil Kapsam Dayanak ve Tanımlar

Amaccedil

Madde 1- Bu Youmlnetmeliğin amacı gıda ışınlama tesislerinin kurulması ile bu tesislere lisans

verilmesini gıda maddelerinin uumlretiminde kullanılan her tuumlrluuml ham ve yardımcı maddeler ile

mamul ve yarı mamul gıda maddelerinin tekniğine uygun olarak ışınlanmasını ışınlanmış gıdaların tuumlketime arzı denetlenme esas ve usullerini belirlemektir

Kapsam

Madde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerini ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların tuumlketimine ilişkin lisans izintescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Hukuki dayanak

Madde 3- Bu Youmlnetmelik 560 sayılı Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun

Huumlkmuumlnde Kararname‟nin 45671213 ve 15 inci maddeleri ile 2690 sayılı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır

Madde 4- Bu Youmlnetmelikte geccedilen

Boumlceklenmeyi oumlnlemek Gıda maddelerinde bulunan boumlcek yumurta ve larvalarının canlılık ve uumlreme faaliyetlerinin yok edilmesi veya azaltılarak etkisiz hale getirilmesini

Doz Işınlanan gıdanın birim kuumltlesinde absorbladığı radyasyon enerjisinin miktarını

Dozimetri Doz ve doz hızının kGysaat olarak standardize edilmiş metotlarla oumllccediluumllmesini

Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını

Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin

tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina

ve eklerini

IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını

Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını

MeV Milyon elektron volt enerji birimini

Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti

Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği

noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz

miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum

dozların ortalamasını

TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu

ifade eder

ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM

Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği

Gıda ıĢınlama esasları

Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir

c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler

IĢınlama dozu

Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla

girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir

Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir

Yeniden ıĢınlama

Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır

UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM

Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin

Tescil ve Ġstihdam

IĢın kaynakları

Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir

a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları

b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları

c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar

IĢınlama tesisleri ve istihdam

Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin

gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde

a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur

b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının

tutulması ve muhafazası zorunludur

Lisans izin ve tescil

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun

bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili

huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir

DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM

IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi

Kalite temini

Madde 11- Kalite temini iccedilin

a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur

b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur

c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve

ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir

d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir

Belgeleme

Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt

bulundurulur Bu kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir

Etiketleme

Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası

b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin

yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı

c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı

d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda

olduğu

e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması

Depolama

Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır

BEġĠNCĠ BOumlLUumlM

CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler

IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti

Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti

uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır

IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı

Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998

tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır

Denetim ve yaptırımlar

Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK

tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki

kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır

Yuumlruumlrluumlk

Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-1

GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI

GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)

Minimum Maksimum

Grup1-Soğanlar koumlkler ve

yumrular

Depolama sırasında

filizlenme ccedilimlenme ve

tomurcuklanmayı oumlnlemek

02

Grup 2- Taze meyve ve sebzeler

(Grup 1‟in dışındakiler )

a)Olgunlaşmayı

geciktirmek

b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

d) Karantina kontroluuml

(x)

10

10

25

10

Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş

hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler

yağlı tohumlar

baklagillerkurutulmuş sebzeler ve

kurutulmuş meyveler

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Mikroorganizmaları

azaltmak

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

10

50

50

Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz

hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (

taze veya dondurulmuş)

dondurulmuş kurbağa bacağı

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

50

30

20

Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile

bunların uumlruumlnleri ( taze veya

dondurulmuş)

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

70

30

30

Grup 6- Kuru sebzeler

baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve

bitkisel ccedilaylar

a) Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek

(x) 100(xxx)

10

Grup 7- Hayvansal orijinli

kurutulmuş gıdalar

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Kuumlflerin kontroluuml

10

30

(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir

(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir

(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır

EK -2

GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml

Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan

ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir

ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir

c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir

d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır

e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz

f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair

Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum

ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo

MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir

d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri

Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo

MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu

kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi

e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar

h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş

belirtilirrdquo

MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası verilir

b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya

ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur

Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde

ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır

Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler

uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler

ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır

e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda

maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır

Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir

f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır

g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir

h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma

belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir

ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo

MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir

ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır

a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır

b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen

kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo

MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir

MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve

diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir

ldquoAvrupa Birliğine uyum

Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye

Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri

ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo

Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde

gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-3

GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR

1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir

A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise

B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa

C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise

D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz

2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir

A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması

B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya

geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması

C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması

D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo

EK-4

ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI

1DOZĠMETRĠ

Genel Ortalama Soğrulan Doz

10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli

olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm

radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır

Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır

Burada

M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi

p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk

d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz

dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı

Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin

uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki

dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz

değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur

Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve

maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve

maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir

Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)

değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur

Bu durumlarda

2 ĠġLEMLER

21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak

ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz

noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir

22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır

23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri

yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir

referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve

maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

Ġkinci Oturum

Ġkinci oturum seminerin oumlğleden sonraki boumlluumlmuumlnde yapıldı Oturumda toplam doumlrt sunum

yapıldı Oturum baĢkanlığını 19 Mayıs Uumlniversitesi Veterinerlik Fakuumlltesi Oumlğretim Goumlrevlisi Prof

Dr Nurcan Ccediletinkaya yaptı

Gıda IĢınlamasının Saniteri ve Fitoseniteri Amaccedillı Kullanımı

Bu sunum TAEK SANAEM uygulama Boumlluumlmuuml Gıda Birimi uzmanlarından Dr Erhan Ġccedil

tarafından yapıldı Sunumda Ģu bilgiler verildi

GeliĢmekte olan uumllkelerin birccediloğunda boumlceklenme nedeniyle bir ccedilok gıda kayıpları ortaya

ccedilıkmaktadır Hasat sonrası boumlceklenme nedeniyle oluĢan gıda kayıpları ve kalite bozuklukları

uumlruumlnlerin ticaretini de olumsuz youmlnde etkilemektedir Hasat sonrası gıdalarda boumlceklenmenin

oumlnlenmesi iccedilin yaygın olarak kullanılan metil bromuumlr kimyasalının ozon tabakası iccedilin zararlı bir

madde olmasından dolayı Montreal protokoluuml ve Temiz Hava AntlaĢması kapsamında kullanılması

2015 yılında kesinlikle yasaklanacaktır Uluslar arası organizasyonlar bu maddenin kullanımdan

kalkmadan oumlnce insan sağlığına zararlı olmayan alternatif bir uygulamanın geliĢtirilmesinin Ģart

olduğunu bildirmiĢlerdir Bunlardan BirleĢmiĢ Milletler ccedilevre Programının oluĢturduğu komite (

UNEP-MTOC) ıĢınlamayı alternatif uygulamalardan biri olarak kabul etmiĢtir

ADB Rusya Ġngiltere Brezilya‟nın da aralarında bulunduğu 50 den fazla uumllkede gıdalara

zarar veren boumlceklerle muumlcadelede ıĢınlama teknolojisi kullanılmaktadır IĢınlama nedeniyle

meydana gelen enerji boumlceklerin DNA yapılarını ccedileĢitli geliĢme doumlnemlerinde ( yumurta larva

pupa vb) etkileyerek gıdalar uumlzerinde geliĢmelerini oumlnlemekte ve yok olmalarını sağlamaktadır

ABD bdquode bu youmlntemin etkili olduğunun kabul edilebilmesi iccedilin uygulama yapılan 100000

boumlcekten hiccedilbir ccedilıkıĢ olmaması ve 95 guumlvenlik duumlzeyinde 999968 etkinliğin goumlsterilmesi

gerekmektedir Yapılan pratik uygulamalarda bu etkinliğin sağlandığının ispatlanmasından dolayı

oumlzellikle tahıl uumlruumlnlerinde boumlceklenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulanmaktadır

IĢınlamanın karantina amaccedillı kullanımı da gittikccedile artan bir uygulamadır Meyve kalitesi

accedilısından bakıldığında ıĢınlamanın karantina amaccedillı kullanılması metil bromuumlr kimyasalına karĢı

iyi bir alternatiftir Bu uygulama en iyi ve etkili Ģekilde elma kiraz papaya ve uumlzuumlmsuuml meyveler ile

sitrus meyvelerinde kullanılmaktadır Ccedilok duumlĢuumlk dozlardaki ıĢınlama ile bu meyvelerde bulunan

meyve sinekleri ve diğer boumlceklerin bulaĢmaları oumlnlenebilmektedir Bunun yanında ithalat ve

ihracatı yapılan bir ccedilok taze sebze ve meyvede zarar yapan meyve sinekleri ve diğer bazı zararlılar

iccedilin tavsiye edilen ıĢınlama dozları tespit edilmiĢtir

Sunumun sonunda Dr Erhan Ġccedil ıĢınlamanın gıdaların kimyasal yapıları uumlzerindeki etkileri

konusunda ( proteinler vitaminler polifenolik bileĢikler vb) araĢtırmaların devam ettiğini ve bu

konuda daha ccedilok ccedilalıĢma yapılması gerektiğini bildirdi

242 Gıda IĢınlamada Yasal Duumlzenlemeler ve Ticari Uygulamalar

Bu sunum oturum baĢkanı 19 Mayıs uumlniversitesi Veterinerlik fakuumlltesi oumlğretim goumlrevlisi Prof

DrNurcan Ccediletinkaya tarafından yapıldı Nurcan Ccediletinkaya uzun yıllar TAEK buumlnyesinde ccedilalıĢmıĢ

ve Tuumlrkiye‟de gıda ıĢınlama youmlnteminin yasal altyapı ccedilalıĢmalarında bulunmuĢ ve bu konudaki

youmlnetmeliğin ccedilıkartılmasında fiili olarak ccedilalıĢmıĢ bir uzmandır ProfNurcan Ccediletinkaya sunumunda

Ģu bilgileri verdi

Gıda ıĢınlama prensiplerinin belirlenmesi ile ilgili ccedilalıĢmalar 1940 yılında baĢlamıĢtır Bu

konudaki ccedilalıĢmalara geliĢmiĢ uumllkeler 1950 yılında geliĢmekte olan uumllkeler de 1960 yılında

baĢlamıĢlardır Ulusal ve uluslar arası yasal duumlzenlemeler 1980 yıllarında baĢlamıĢtır Halen bu

konuda ulusal yasal duumlzenlemelerini tamamlayamayan uumllkeler bulunmaktadır

Kodeks Alimentarus tarafından ıĢınlanmıĢ gıdalarla ilgili olarak yayınlanmıĢ ve uygulanmakta

olan baĢlıca uluslar arası standartlar Ģunlardır

- CX STAN 106-1983 IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel standardı

- CX STAN 160-1983 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ- IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel

standardı

- CACRCP 19- 1979 Radyasyon prosesinde takip edilmesi tavsiye edilen uluslar arası

kurallar

- CACRCP 19- 1979 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ olan-Radyasyon prosesinde takip edilmesi

tavsiye edilen uluslar arası kurallar

- CX STAN1 -1985 Rev1-1991 Rev2-1999 PaketlenmiĢ gıdaların etiketlenmesiyle ilgili

kodeks genel standardı

- CACRCP 1-1969 Rev3-1997 Gıda hijyeninin genel prensipleri ve uygulaması

konusunda uluslar arası tavsiyeler

Duumlnyada halen yaklaĢık 50 uumllkede ıĢınlanmıĢ en az bir gıda iccedilin onay verilmiĢtir IĢınlaması

yasal olarak kabul edilmiĢ bir ccedilok gıda uumllkelere goumlre tek tek sınıflandırılarak onaylanmıĢ olup bu

gıdaların sayısı 40 tan fazladır (Ġngiltere ABD Meksika ġili Tuumlrkiye ve Ccedilin gıda gruplarına goumlre

ıĢınlamaya oumlnem vermiĢtirBrezilya iyi iĢleme uygulamalarının (GMP) bir parccedilası olarak ıĢınlamaya

onay vermiĢtir Duumlnyada halen yaklaĢık 200 civarında ıĢınlama tesisi faaliyet goumlstermektedir

Avrupa Birliği uumllkelerinde Avrupa Komisyonu(EC) tarafından lisanslanmıĢ toplam 18 adet

ıĢınlama tesisi bulunmaktadır Avrupa Birliği uumlye uumllkeler dıĢında 5 adet ıĢınlama tesisinde

ıĢınlanmıĢ gıdaların birlik uumllkelerinde ki ticaretine onay vermiĢtir Bu tesislerden bir tanesi de

Gamma-Pak buumlnyesinde bulunmaktadır

Duumlnyadaki yasal uygumlalar ıĢınlanmıĢ gıda ambalajları uumlzerinde ıĢınlama iĢlemi yapıldığına

dair ldquoıĢınlanmıĢtırrdquo veya ldquoıĢınlama iĢlemi uygulanmıĢtırrdquo Ģeklinde uyarı bulundurulmasını zorunlu

kılarken uumllkemizde ccedilıkarılan youmlnetmelik hem bu tuumlr bir ifadenin hem de ıĢınlamanın semboluuml olan

ldquoradurardquo ambleminin (EK-2) paket uumlzerinde bulundurulmasını zorunlu kılmaktadır

Gıda bileĢenlerinden biri iccedilin ıĢınlama iĢlemi uygulandığı zaman ambalaj uumlzerinde ıĢınlama

iĢlemi uygulanan bileĢen iccedilin ıĢınlama yapılmıĢtır uyarısının yazılması zorunludur

Gıda ıĢınlamasında kullanılacak doz miktarı oumlnemlidir IĢınlama iĢleminden oumlnce gıdalara

uygulanacak doz miktarının hesaplanması gerekmektedir Doz IĢınlanan gıdanın birim kuumltlesinde

absorblanan radyasyon enerjisi miktarı anlamına gelmektedir IĢınlama iĢleminde doz birimi olarak

kGy ( Klogrey) kullanılır Bu IĢınlanan gıdanın 1 kg bdquoı baĢına absorblanan ortalamam radyasyon

enerjisinin kilojul olarak miktarını verirHangi gıdaya ne kadar ıĢınlama iĢlemi uygulayan uumllkeler

uygulanacak doz miktarının tespiti iccedilin teknolojik amaccedil terimini geliĢtirmiĢler ve kullanmaya

baĢlamıĢlardır Bu istenen sonucun elde edilebilmesi iccedilin hiccedilbir sınırlama olmadan gerektiği kadar

dozun kullanılması demektir Uumllkemizdeki yasal mevzuat ise kullanılabilecek maksimum doz

miktarını 10 kGy olarak sınırlamıĢtır

Gıda IĢınlama Tesisleri ve Proses Youmlntemleri

Gıda ıĢınlamam tesisleri ve prosesleri hakkında bilgilerin verildiği bu sunum Gamma-Pak

Genel Muumlduumlruuml Dr Hasan Aklan tarafından verildi

Duumlnyada faaliyet halinde bulunan gıda ıĢınlama uumlnitelerinde farklı teknolojiler

kullanılmaktadır Bu arada radyasyon kaynağı olarak ta farklı maddeler kullanılmaktadır Bunlardan

en yaygın olanlarıGama ıĢınları X- ıĢınları ve Elektron hızlandırıcılardır

Gamma-pak buumlnyesinde ıĢınlama amacıyla gama ıĢınları kullanılmaktadır Gama ıĢınlarının

elde etmek iccedilin de Co60

maddesi kullanılmaktadır Genel olarak gama ıĢınları tuumlm

mikroorganizmalar uumlzerinde etkili olurken amaccedillanan teknolojik hedef iccedilin farklı

mikroorganizmalar iccedilin farklı dozlar kullanılmaktadır

Gıda ıĢınlama iĢleminde gıdaların ambalajlanması amacıyla kullanılan materyallerde

oumlnemlidir Bu amaccedilla ıĢınlama iĢlemine dayanıklı ambalaj malzemeleri kullanılmaktadır Genelde

yapılan ccedilalıĢmalarda kullanılan ambalaj malzemesi iccedilin uygulanabilecek maksimum doz miktarları

tespit edilmiĢ olup bunlar Ģu Ģekildedir

Ambalaj Malzemesi Uygulanacak Maksimumu Doz(kGy)

Nitro seluumlloz 10

Glassine paper 10

Mum kaplı karton 10

Polietilen film 10

Kraft paper (sadece un iccedilin) 05

Polietilen tetra fitalat film 10

Polistren film 10

Rubber hidrokloruumlr film 10

Viniliden kloruumlr-vinil kloruumlr kopolimer 10

Naylon II 10

Etilen-vinil asetat kopolimer film 30

Bitkisel parĢomen 60

Polietilen film 60

Polietilen tetra fitalat film 60

Naylon 6 film 60

Vinil kloruumlr-vinil asetat kopolimer film 60

Akrilonitril kopolimer 60

Gamma-Pak firması aĢağıdaki alanlarda ıĢınlama iĢlemi uygulamaktadır

- Medikal uumlruumlnlerin sterilizasyonu (ameliyat eldivenleri serum setleri iğneler vs)

- Ambalaj malzemelerinin sterilizasyonu (plastik torbalar kağıt torbalar plastik tuumlpler ilaccedil

ĢiĢeler vs)

- Gıdalar( baharatlar et uumlruumlnleri su uumlruumlnleri aromatik bitkiler vs)

- Bahccedilıvanlık uumlruumlnleri( toprak ve guumlbre karıĢımları gibi)

- Hayvan yiyecekleri

- ArĢiv ve antikaların korunması

- Ağaccedil uumlruumlnlerinin sertleĢtirilmesi

- Plastiklerin parccedilalanması

- Hastane atıklarının mikroplardan arındırılması

Gıda IĢınlamasının Uygulama ve Maliyetleri

Bu sunum Gamma-pak firması youmlneticilerinden Mehmet YalccedilıntaĢ tarafından gerccedilekleĢtirildi

Sunumda ıĢınlamanın gıda uumlzerindeki maliyeti ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı tuumlketicilerin eğilimleri

konusunda yapılan anket ccedilalıĢmaları hakkında bilgi verildi

Gıda ıĢınlamasında amaccedillanan teknolojik hedef ile maliyet konusuna dikkat edilmesi

gerekmektedir Mesela patates iccedilin ccedilimlenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulaması pahalı

bir youmlntemdir Maliyetleri ccedilok arttırır Ama uumllkemizde de oldukccedila fazla miktarda uygulanan

baharatların ıĢınlanması pahalı bir youmlntem değildir

Bitkisel ccedilaylarda ıĢınlamanın maliyeti 30-40 ykrkg‟ dır Bakliyatlarda 40-80 avroton

kuruyemiĢlerde 150-200 avroton baharatlarda ise 25-30 avroton‟dur

IĢınlama maliyetleri konusunda TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuumlnuumln internette

yayınlanan 2007 yılı enduumlstriyel ıĢınlama hizmetleri fiyat listesine goumlre (EK-3) 04-06 grcm3

yoğunluğundaki gıdalar iccedilin 10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin istenen uumlcretin 130 YTLm3

olduğu

belirtilmektedir TAEK SANEM Uygulama Boumlluumlmuuml fiyatlarına goumlre ortalama 500 voluumlm değerine

sahip siyah ccedilaylarda ıĢınlama maliyetlerinin de yapılan hesaplamalara goumlre en az 75Ykr olacağı

tespit edilmiĢtir Bu maliyetlere uumlruumlnuumln ıĢınlama tesisine nakliyesi dahil edilmemiĢtir

3 SONUCcedil

Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin uygulanan ıĢınlama youmlntemi uumllkemizde

henuumlz yeterince tanınmamıĢ ve yaygın Ģekilde kullanım alanı bulamamıĢtır Bunun nedeni bu

teknolojiyi uygulayan firma sayısının az ve belli merkezlerde olmasıdır Ayrıca ıĢınlama

teknolojisindeki ldquoıĢınrdquordquoradyasyonrdquo ldquodozrdquo gibi terimlerin halkta tedirginlik uyandırmakta ve bu

nedenle ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı bir ccedilekingenlik uyandırmaktadır

Gıda ıĢınlama youmlntemi sunumlarda verilen bilgilere goumlre bu amaccedilla kullanılan diğer

youmlntemler kadar guumlvenli ve tuumlketici sağlığı accedilısından olumsuz hiccedilbir etki goumlstermeyen bir

youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Uluslar arası ticarette gerekli Ģartları sağlamak koĢuluyla bir engel

teĢkil etmez

Gıda ıĢınlama youmlnteminin kullanılması iccedilin iyi araĢtırma yapılıp gerccedilekten kullanılması

gerekiyorsa uygulanması gerekmektedir Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin

baĢka bir alternatif olmadığı zaman veya diğer kullanım amaccedillarına goumlre gerekli olduğu zaman

rahatlıkla uygulanabilecek bir youmlntemdir Burada uygulama sonucundaki maliyetler dikkate

alınmalı ve maliyet artıĢlarının pazarlamayı etkileyecek sevide olması durumunda baĢka

alternatifler denenmelidir

Siyah ve yeĢil ccedilay uumlruumlnleri accedilısından gıda ıĢınlama youmlnteminin değerlendirilmiĢ ve Ģu

sonuccedillara varılmıĢtır

Gıda ıĢınlama youmlntemi iyi iĢleme uygulamaları (GMP) youmlnteminin bir parccedilası olarak

uygulanabilmektedir Ġyi iĢleme uygulamalarına aykırı olarak uumlretilen bir gıdanın mikroorganizma

yuumlkuumlnuumln azaltılması amacıyla ıĢınlama uygulaması yasal değildir Ccedilay uumlretiminde iyi iĢleme

tekniklerinin uygulanması sonucunda son uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln yok veya ccedilok az

olacağı accedilıktır Ccediluumlnkuuml bu Ģekildeki bir uygulama sonucunda son uumlruumlndeki nem oranı 2-4 su

aktivitesi değeri ise 02-03 civarında olacaktır Ayrıca uumlretim esnasında hijyen kurallarının ve

HACCP gibi youmlnetim sistemlerinin uygulanması dıĢardan mikroorganizma bulaĢmasını minimum

seviyede tutacaktır Bu Ģekilde uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuuml Tarım ve KoumlyiĢleri Bakanlığı

Koruma Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından yayınlanan ldquoMikrobiyolojik Kriterler Tebliğirdquo nin

EK- 9 maddesinde belirtilen siyah ccedilaylardaki mikrobiyolojik değerlere uygunluk

sağlayacaktır(EK-4)

Yapılan literatuumlr taramalarında siyah ccedilayda ıĢın uygulamasının kalite bileĢikleri uumlzerindeki

etkileri konusunda bilgilere de ulaĢılmıĢtır Bu konuda yurt dıĢında yapılan bir ccedilalıĢmada 10 kGy

gama ıĢını uygulanan ccedilaylardaki TF miktarında 12 aylık suumlre sonunda 7 lik bir kayıp meydana

gelirken ıĢın uygulanmayan ccedilaylarda TF değerinde 22 lik bir kayıp oluĢtuğu goumlzlenmiĢtir ( J

Thomas RSSenthil RRaj Kumar ve AKA Mandal ldquoInduction Of Gamma Irradiation On

Stability Of Stored Black Teas= Gama IĢını Uygulamasının Depolanan Siyah Ccedilayların Stabilitesi

Uumlzerindeki Etkilerirdquo)

EKLER

EK-1

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

GIDA IġINLAMA YOumlNETMELĠĞĠ

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği Yayımlandığı RGazete 06111999-23868

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

Yayımlandığı RGazete 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

Yayımlandığı RGazete 19122003-25321

BĠRĠNCĠ BOumlLUumlM

Amaccedil Kapsam Dayanak ve Tanımlar

Amaccedil

Madde 1- Bu Youmlnetmeliğin amacı gıda ışınlama tesislerinin kurulması ile bu tesislere lisans

verilmesini gıda maddelerinin uumlretiminde kullanılan her tuumlrluuml ham ve yardımcı maddeler ile

mamul ve yarı mamul gıda maddelerinin tekniğine uygun olarak ışınlanmasını ışınlanmış gıdaların tuumlketime arzı denetlenme esas ve usullerini belirlemektir

Kapsam

Madde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerini ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların tuumlketimine ilişkin lisans izintescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Hukuki dayanak

Madde 3- Bu Youmlnetmelik 560 sayılı Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun

Huumlkmuumlnde Kararname‟nin 45671213 ve 15 inci maddeleri ile 2690 sayılı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır

Madde 4- Bu Youmlnetmelikte geccedilen

Boumlceklenmeyi oumlnlemek Gıda maddelerinde bulunan boumlcek yumurta ve larvalarının canlılık ve uumlreme faaliyetlerinin yok edilmesi veya azaltılarak etkisiz hale getirilmesini

Doz Işınlanan gıdanın birim kuumltlesinde absorbladığı radyasyon enerjisinin miktarını

Dozimetri Doz ve doz hızının kGysaat olarak standardize edilmiş metotlarla oumllccediluumllmesini

Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını

Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin

tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina

ve eklerini

IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını

Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını

MeV Milyon elektron volt enerji birimini

Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti

Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği

noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz

miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum

dozların ortalamasını

TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu

ifade eder

ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM

Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği

Gıda ıĢınlama esasları

Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir

c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler

IĢınlama dozu

Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla

girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir

Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir

Yeniden ıĢınlama

Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır

UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM

Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin

Tescil ve Ġstihdam

IĢın kaynakları

Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir

a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları

b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları

c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar

IĢınlama tesisleri ve istihdam

Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin

gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde

a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur

b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının

tutulması ve muhafazası zorunludur

Lisans izin ve tescil

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun

bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili

huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir

DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM

IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi

Kalite temini

Madde 11- Kalite temini iccedilin

a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur

b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur

c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve

ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir

d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir

Belgeleme

Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt

bulundurulur Bu kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir

Etiketleme

Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası

b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin

yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı

c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı

d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda

olduğu

e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması

Depolama

Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır

BEġĠNCĠ BOumlLUumlM

CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler

IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti

Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti

uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır

IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı

Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998

tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır

Denetim ve yaptırımlar

Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK

tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki

kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır

Yuumlruumlrluumlk

Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-1

GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI

GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)

Minimum Maksimum

Grup1-Soğanlar koumlkler ve

yumrular

Depolama sırasında

filizlenme ccedilimlenme ve

tomurcuklanmayı oumlnlemek

02

Grup 2- Taze meyve ve sebzeler

(Grup 1‟in dışındakiler )

a)Olgunlaşmayı

geciktirmek

b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

d) Karantina kontroluuml

(x)

10

10

25

10

Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş

hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler

yağlı tohumlar

baklagillerkurutulmuş sebzeler ve

kurutulmuş meyveler

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Mikroorganizmaları

azaltmak

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

10

50

50

Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz

hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (

taze veya dondurulmuş)

dondurulmuş kurbağa bacağı

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

50

30

20

Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile

bunların uumlruumlnleri ( taze veya

dondurulmuş)

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

70

30

30

Grup 6- Kuru sebzeler

baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve

bitkisel ccedilaylar

a) Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek

(x) 100(xxx)

10

Grup 7- Hayvansal orijinli

kurutulmuş gıdalar

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Kuumlflerin kontroluuml

10

30

(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir

(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir

(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır

EK -2

GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml

Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan

ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir

ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir

c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir

d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır

e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz

f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair

Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum

ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo

MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir

d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri

Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo

MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu

kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi

e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar

h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş

belirtilirrdquo

MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası verilir

b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya

ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur

Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde

ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır

Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler

uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler

ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır

e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda

maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır

Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir

f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır

g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir

h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma

belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir

ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo

MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir

ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır

a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır

b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen

kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo

MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir

MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve

diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir

ldquoAvrupa Birliğine uyum

Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye

Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri

ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo

Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde

gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-3

GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR

1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir

A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise

B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa

C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise

D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz

2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir

A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması

B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya

geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması

C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması

D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo

EK-4

ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI

1DOZĠMETRĠ

Genel Ortalama Soğrulan Doz

10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli

olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm

radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır

Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır

Burada

M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi

p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk

d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz

dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı

Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin

uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki

dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz

değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur

Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve

maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve

maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir

Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)

değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur

Bu durumlarda

2 ĠġLEMLER

21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak

ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz

noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir

22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır

23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri

yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir

referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve

maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

Kodeks Alimentarus tarafından ıĢınlanmıĢ gıdalarla ilgili olarak yayınlanmıĢ ve uygulanmakta

olan baĢlıca uluslar arası standartlar Ģunlardır

- CX STAN 106-1983 IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel standardı

- CX STAN 160-1983 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ- IĢınlanmıĢ gıdalar iccedilin kodeks genel

standardı

- CACRCP 19- 1979 Radyasyon prosesinde takip edilmesi tavsiye edilen uluslar arası

kurallar

- CACRCP 19- 1979 Rev1-2003 DuumlzeltilmiĢ olan-Radyasyon prosesinde takip edilmesi

tavsiye edilen uluslar arası kurallar

- CX STAN1 -1985 Rev1-1991 Rev2-1999 PaketlenmiĢ gıdaların etiketlenmesiyle ilgili

kodeks genel standardı

- CACRCP 1-1969 Rev3-1997 Gıda hijyeninin genel prensipleri ve uygulaması

konusunda uluslar arası tavsiyeler

Duumlnyada halen yaklaĢık 50 uumllkede ıĢınlanmıĢ en az bir gıda iccedilin onay verilmiĢtir IĢınlaması

yasal olarak kabul edilmiĢ bir ccedilok gıda uumllkelere goumlre tek tek sınıflandırılarak onaylanmıĢ olup bu

gıdaların sayısı 40 tan fazladır (Ġngiltere ABD Meksika ġili Tuumlrkiye ve Ccedilin gıda gruplarına goumlre

ıĢınlamaya oumlnem vermiĢtirBrezilya iyi iĢleme uygulamalarının (GMP) bir parccedilası olarak ıĢınlamaya

onay vermiĢtir Duumlnyada halen yaklaĢık 200 civarında ıĢınlama tesisi faaliyet goumlstermektedir

Avrupa Birliği uumllkelerinde Avrupa Komisyonu(EC) tarafından lisanslanmıĢ toplam 18 adet

ıĢınlama tesisi bulunmaktadır Avrupa Birliği uumlye uumllkeler dıĢında 5 adet ıĢınlama tesisinde

ıĢınlanmıĢ gıdaların birlik uumllkelerinde ki ticaretine onay vermiĢtir Bu tesislerden bir tanesi de

Gamma-Pak buumlnyesinde bulunmaktadır

Duumlnyadaki yasal uygumlalar ıĢınlanmıĢ gıda ambalajları uumlzerinde ıĢınlama iĢlemi yapıldığına

dair ldquoıĢınlanmıĢtırrdquo veya ldquoıĢınlama iĢlemi uygulanmıĢtırrdquo Ģeklinde uyarı bulundurulmasını zorunlu

kılarken uumllkemizde ccedilıkarılan youmlnetmelik hem bu tuumlr bir ifadenin hem de ıĢınlamanın semboluuml olan

ldquoradurardquo ambleminin (EK-2) paket uumlzerinde bulundurulmasını zorunlu kılmaktadır

Gıda bileĢenlerinden biri iccedilin ıĢınlama iĢlemi uygulandığı zaman ambalaj uumlzerinde ıĢınlama

iĢlemi uygulanan bileĢen iccedilin ıĢınlama yapılmıĢtır uyarısının yazılması zorunludur

Gıda ıĢınlamasında kullanılacak doz miktarı oumlnemlidir IĢınlama iĢleminden oumlnce gıdalara

uygulanacak doz miktarının hesaplanması gerekmektedir Doz IĢınlanan gıdanın birim kuumltlesinde

absorblanan radyasyon enerjisi miktarı anlamına gelmektedir IĢınlama iĢleminde doz birimi olarak

kGy ( Klogrey) kullanılır Bu IĢınlanan gıdanın 1 kg bdquoı baĢına absorblanan ortalamam radyasyon

enerjisinin kilojul olarak miktarını verirHangi gıdaya ne kadar ıĢınlama iĢlemi uygulayan uumllkeler

uygulanacak doz miktarının tespiti iccedilin teknolojik amaccedil terimini geliĢtirmiĢler ve kullanmaya

baĢlamıĢlardır Bu istenen sonucun elde edilebilmesi iccedilin hiccedilbir sınırlama olmadan gerektiği kadar

dozun kullanılması demektir Uumllkemizdeki yasal mevzuat ise kullanılabilecek maksimum doz

miktarını 10 kGy olarak sınırlamıĢtır

Gıda IĢınlama Tesisleri ve Proses Youmlntemleri

Gıda ıĢınlamam tesisleri ve prosesleri hakkında bilgilerin verildiği bu sunum Gamma-Pak

Genel Muumlduumlruuml Dr Hasan Aklan tarafından verildi

Duumlnyada faaliyet halinde bulunan gıda ıĢınlama uumlnitelerinde farklı teknolojiler

kullanılmaktadır Bu arada radyasyon kaynağı olarak ta farklı maddeler kullanılmaktadır Bunlardan

en yaygın olanlarıGama ıĢınları X- ıĢınları ve Elektron hızlandırıcılardır

Gamma-pak buumlnyesinde ıĢınlama amacıyla gama ıĢınları kullanılmaktadır Gama ıĢınlarının

elde etmek iccedilin de Co60

maddesi kullanılmaktadır Genel olarak gama ıĢınları tuumlm

mikroorganizmalar uumlzerinde etkili olurken amaccedillanan teknolojik hedef iccedilin farklı

mikroorganizmalar iccedilin farklı dozlar kullanılmaktadır

Gıda ıĢınlama iĢleminde gıdaların ambalajlanması amacıyla kullanılan materyallerde

oumlnemlidir Bu amaccedilla ıĢınlama iĢlemine dayanıklı ambalaj malzemeleri kullanılmaktadır Genelde

yapılan ccedilalıĢmalarda kullanılan ambalaj malzemesi iccedilin uygulanabilecek maksimum doz miktarları

tespit edilmiĢ olup bunlar Ģu Ģekildedir

Ambalaj Malzemesi Uygulanacak Maksimumu Doz(kGy)

Nitro seluumlloz 10

Glassine paper 10

Mum kaplı karton 10

Polietilen film 10

Kraft paper (sadece un iccedilin) 05

Polietilen tetra fitalat film 10

Polistren film 10

Rubber hidrokloruumlr film 10

Viniliden kloruumlr-vinil kloruumlr kopolimer 10

Naylon II 10

Etilen-vinil asetat kopolimer film 30

Bitkisel parĢomen 60

Polietilen film 60

Polietilen tetra fitalat film 60

Naylon 6 film 60

Vinil kloruumlr-vinil asetat kopolimer film 60

Akrilonitril kopolimer 60

Gamma-Pak firması aĢağıdaki alanlarda ıĢınlama iĢlemi uygulamaktadır

- Medikal uumlruumlnlerin sterilizasyonu (ameliyat eldivenleri serum setleri iğneler vs)

- Ambalaj malzemelerinin sterilizasyonu (plastik torbalar kağıt torbalar plastik tuumlpler ilaccedil

ĢiĢeler vs)

- Gıdalar( baharatlar et uumlruumlnleri su uumlruumlnleri aromatik bitkiler vs)

- Bahccedilıvanlık uumlruumlnleri( toprak ve guumlbre karıĢımları gibi)

- Hayvan yiyecekleri

- ArĢiv ve antikaların korunması

- Ağaccedil uumlruumlnlerinin sertleĢtirilmesi

- Plastiklerin parccedilalanması

- Hastane atıklarının mikroplardan arındırılması

Gıda IĢınlamasının Uygulama ve Maliyetleri

Bu sunum Gamma-pak firması youmlneticilerinden Mehmet YalccedilıntaĢ tarafından gerccedilekleĢtirildi

Sunumda ıĢınlamanın gıda uumlzerindeki maliyeti ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı tuumlketicilerin eğilimleri

konusunda yapılan anket ccedilalıĢmaları hakkında bilgi verildi

Gıda ıĢınlamasında amaccedillanan teknolojik hedef ile maliyet konusuna dikkat edilmesi

gerekmektedir Mesela patates iccedilin ccedilimlenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulaması pahalı

bir youmlntemdir Maliyetleri ccedilok arttırır Ama uumllkemizde de oldukccedila fazla miktarda uygulanan

baharatların ıĢınlanması pahalı bir youmlntem değildir

Bitkisel ccedilaylarda ıĢınlamanın maliyeti 30-40 ykrkg‟ dır Bakliyatlarda 40-80 avroton

kuruyemiĢlerde 150-200 avroton baharatlarda ise 25-30 avroton‟dur

IĢınlama maliyetleri konusunda TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuumlnuumln internette

yayınlanan 2007 yılı enduumlstriyel ıĢınlama hizmetleri fiyat listesine goumlre (EK-3) 04-06 grcm3

yoğunluğundaki gıdalar iccedilin 10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin istenen uumlcretin 130 YTLm3

olduğu

belirtilmektedir TAEK SANEM Uygulama Boumlluumlmuuml fiyatlarına goumlre ortalama 500 voluumlm değerine

sahip siyah ccedilaylarda ıĢınlama maliyetlerinin de yapılan hesaplamalara goumlre en az 75Ykr olacağı

tespit edilmiĢtir Bu maliyetlere uumlruumlnuumln ıĢınlama tesisine nakliyesi dahil edilmemiĢtir

3 SONUCcedil

Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin uygulanan ıĢınlama youmlntemi uumllkemizde

henuumlz yeterince tanınmamıĢ ve yaygın Ģekilde kullanım alanı bulamamıĢtır Bunun nedeni bu

teknolojiyi uygulayan firma sayısının az ve belli merkezlerde olmasıdır Ayrıca ıĢınlama

teknolojisindeki ldquoıĢınrdquordquoradyasyonrdquo ldquodozrdquo gibi terimlerin halkta tedirginlik uyandırmakta ve bu

nedenle ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı bir ccedilekingenlik uyandırmaktadır

Gıda ıĢınlama youmlntemi sunumlarda verilen bilgilere goumlre bu amaccedilla kullanılan diğer

youmlntemler kadar guumlvenli ve tuumlketici sağlığı accedilısından olumsuz hiccedilbir etki goumlstermeyen bir

youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Uluslar arası ticarette gerekli Ģartları sağlamak koĢuluyla bir engel

teĢkil etmez

Gıda ıĢınlama youmlnteminin kullanılması iccedilin iyi araĢtırma yapılıp gerccedilekten kullanılması

gerekiyorsa uygulanması gerekmektedir Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin

baĢka bir alternatif olmadığı zaman veya diğer kullanım amaccedillarına goumlre gerekli olduğu zaman

rahatlıkla uygulanabilecek bir youmlntemdir Burada uygulama sonucundaki maliyetler dikkate

alınmalı ve maliyet artıĢlarının pazarlamayı etkileyecek sevide olması durumunda baĢka

alternatifler denenmelidir

Siyah ve yeĢil ccedilay uumlruumlnleri accedilısından gıda ıĢınlama youmlnteminin değerlendirilmiĢ ve Ģu

sonuccedillara varılmıĢtır

Gıda ıĢınlama youmlntemi iyi iĢleme uygulamaları (GMP) youmlnteminin bir parccedilası olarak

uygulanabilmektedir Ġyi iĢleme uygulamalarına aykırı olarak uumlretilen bir gıdanın mikroorganizma

yuumlkuumlnuumln azaltılması amacıyla ıĢınlama uygulaması yasal değildir Ccedilay uumlretiminde iyi iĢleme

tekniklerinin uygulanması sonucunda son uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln yok veya ccedilok az

olacağı accedilıktır Ccediluumlnkuuml bu Ģekildeki bir uygulama sonucunda son uumlruumlndeki nem oranı 2-4 su

aktivitesi değeri ise 02-03 civarında olacaktır Ayrıca uumlretim esnasında hijyen kurallarının ve

HACCP gibi youmlnetim sistemlerinin uygulanması dıĢardan mikroorganizma bulaĢmasını minimum

seviyede tutacaktır Bu Ģekilde uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuuml Tarım ve KoumlyiĢleri Bakanlığı

Koruma Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından yayınlanan ldquoMikrobiyolojik Kriterler Tebliğirdquo nin

EK- 9 maddesinde belirtilen siyah ccedilaylardaki mikrobiyolojik değerlere uygunluk

sağlayacaktır(EK-4)

Yapılan literatuumlr taramalarında siyah ccedilayda ıĢın uygulamasının kalite bileĢikleri uumlzerindeki

etkileri konusunda bilgilere de ulaĢılmıĢtır Bu konuda yurt dıĢında yapılan bir ccedilalıĢmada 10 kGy

gama ıĢını uygulanan ccedilaylardaki TF miktarında 12 aylık suumlre sonunda 7 lik bir kayıp meydana

gelirken ıĢın uygulanmayan ccedilaylarda TF değerinde 22 lik bir kayıp oluĢtuğu goumlzlenmiĢtir ( J

Thomas RSSenthil RRaj Kumar ve AKA Mandal ldquoInduction Of Gamma Irradiation On

Stability Of Stored Black Teas= Gama IĢını Uygulamasının Depolanan Siyah Ccedilayların Stabilitesi

Uumlzerindeki Etkilerirdquo)

EKLER

EK-1

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

GIDA IġINLAMA YOumlNETMELĠĞĠ

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği Yayımlandığı RGazete 06111999-23868

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

Yayımlandığı RGazete 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

Yayımlandığı RGazete 19122003-25321

BĠRĠNCĠ BOumlLUumlM

Amaccedil Kapsam Dayanak ve Tanımlar

Amaccedil

Madde 1- Bu Youmlnetmeliğin amacı gıda ışınlama tesislerinin kurulması ile bu tesislere lisans

verilmesini gıda maddelerinin uumlretiminde kullanılan her tuumlrluuml ham ve yardımcı maddeler ile

mamul ve yarı mamul gıda maddelerinin tekniğine uygun olarak ışınlanmasını ışınlanmış gıdaların tuumlketime arzı denetlenme esas ve usullerini belirlemektir

Kapsam

Madde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerini ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların tuumlketimine ilişkin lisans izintescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Hukuki dayanak

Madde 3- Bu Youmlnetmelik 560 sayılı Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun

Huumlkmuumlnde Kararname‟nin 45671213 ve 15 inci maddeleri ile 2690 sayılı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır

Madde 4- Bu Youmlnetmelikte geccedilen

Boumlceklenmeyi oumlnlemek Gıda maddelerinde bulunan boumlcek yumurta ve larvalarının canlılık ve uumlreme faaliyetlerinin yok edilmesi veya azaltılarak etkisiz hale getirilmesini

Doz Işınlanan gıdanın birim kuumltlesinde absorbladığı radyasyon enerjisinin miktarını

Dozimetri Doz ve doz hızının kGysaat olarak standardize edilmiş metotlarla oumllccediluumllmesini

Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını

Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin

tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina

ve eklerini

IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını

Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını

MeV Milyon elektron volt enerji birimini

Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti

Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği

noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz

miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum

dozların ortalamasını

TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu

ifade eder

ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM

Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği

Gıda ıĢınlama esasları

Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir

c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler

IĢınlama dozu

Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla

girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir

Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir

Yeniden ıĢınlama

Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır

UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM

Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin

Tescil ve Ġstihdam

IĢın kaynakları

Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir

a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları

b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları

c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar

IĢınlama tesisleri ve istihdam

Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin

gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde

a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur

b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının

tutulması ve muhafazası zorunludur

Lisans izin ve tescil

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun

bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili

huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir

DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM

IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi

Kalite temini

Madde 11- Kalite temini iccedilin

a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur

b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur

c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve

ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir

d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir

Belgeleme

Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt

bulundurulur Bu kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir

Etiketleme

Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası

b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin

yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı

c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı

d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda

olduğu

e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması

Depolama

Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır

BEġĠNCĠ BOumlLUumlM

CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler

IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti

Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti

uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır

IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı

Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998

tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır

Denetim ve yaptırımlar

Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK

tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki

kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır

Yuumlruumlrluumlk

Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-1

GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI

GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)

Minimum Maksimum

Grup1-Soğanlar koumlkler ve

yumrular

Depolama sırasında

filizlenme ccedilimlenme ve

tomurcuklanmayı oumlnlemek

02

Grup 2- Taze meyve ve sebzeler

(Grup 1‟in dışındakiler )

a)Olgunlaşmayı

geciktirmek

b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

d) Karantina kontroluuml

(x)

10

10

25

10

Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş

hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler

yağlı tohumlar

baklagillerkurutulmuş sebzeler ve

kurutulmuş meyveler

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Mikroorganizmaları

azaltmak

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

10

50

50

Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz

hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (

taze veya dondurulmuş)

dondurulmuş kurbağa bacağı

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

50

30

20

Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile

bunların uumlruumlnleri ( taze veya

dondurulmuş)

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

70

30

30

Grup 6- Kuru sebzeler

baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve

bitkisel ccedilaylar

a) Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek

(x) 100(xxx)

10

Grup 7- Hayvansal orijinli

kurutulmuş gıdalar

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Kuumlflerin kontroluuml

10

30

(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir

(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir

(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır

EK -2

GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml

Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan

ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir

ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir

c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir

d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır

e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz

f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair

Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum

ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo

MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir

d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri

Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo

MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu

kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi

e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar

h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş

belirtilirrdquo

MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası verilir

b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya

ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur

Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde

ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır

Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler

uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler

ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır

e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda

maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır

Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir

f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır

g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir

h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma

belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir

ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo

MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir

ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır

a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır

b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen

kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo

MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir

MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve

diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir

ldquoAvrupa Birliğine uyum

Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye

Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri

ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo

Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde

gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-3

GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR

1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir

A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise

B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa

C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise

D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz

2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir

A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması

B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya

geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması

C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması

D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo

EK-4

ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI

1DOZĠMETRĠ

Genel Ortalama Soğrulan Doz

10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli

olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm

radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır

Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır

Burada

M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi

p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk

d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz

dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı

Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin

uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki

dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz

değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur

Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve

maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve

maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir

Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)

değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur

Bu durumlarda

2 ĠġLEMLER

21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak

ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz

noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir

22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır

23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri

yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir

referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve

maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

Gıda ıĢınlama iĢleminde gıdaların ambalajlanması amacıyla kullanılan materyallerde

oumlnemlidir Bu amaccedilla ıĢınlama iĢlemine dayanıklı ambalaj malzemeleri kullanılmaktadır Genelde

yapılan ccedilalıĢmalarda kullanılan ambalaj malzemesi iccedilin uygulanabilecek maksimum doz miktarları

tespit edilmiĢ olup bunlar Ģu Ģekildedir

Ambalaj Malzemesi Uygulanacak Maksimumu Doz(kGy)

Nitro seluumlloz 10

Glassine paper 10

Mum kaplı karton 10

Polietilen film 10

Kraft paper (sadece un iccedilin) 05

Polietilen tetra fitalat film 10

Polistren film 10

Rubber hidrokloruumlr film 10

Viniliden kloruumlr-vinil kloruumlr kopolimer 10

Naylon II 10

Etilen-vinil asetat kopolimer film 30

Bitkisel parĢomen 60

Polietilen film 60

Polietilen tetra fitalat film 60

Naylon 6 film 60

Vinil kloruumlr-vinil asetat kopolimer film 60

Akrilonitril kopolimer 60

Gamma-Pak firması aĢağıdaki alanlarda ıĢınlama iĢlemi uygulamaktadır

- Medikal uumlruumlnlerin sterilizasyonu (ameliyat eldivenleri serum setleri iğneler vs)

- Ambalaj malzemelerinin sterilizasyonu (plastik torbalar kağıt torbalar plastik tuumlpler ilaccedil

ĢiĢeler vs)

- Gıdalar( baharatlar et uumlruumlnleri su uumlruumlnleri aromatik bitkiler vs)

- Bahccedilıvanlık uumlruumlnleri( toprak ve guumlbre karıĢımları gibi)

- Hayvan yiyecekleri

- ArĢiv ve antikaların korunması

- Ağaccedil uumlruumlnlerinin sertleĢtirilmesi

- Plastiklerin parccedilalanması

- Hastane atıklarının mikroplardan arındırılması

Gıda IĢınlamasının Uygulama ve Maliyetleri

Bu sunum Gamma-pak firması youmlneticilerinden Mehmet YalccedilıntaĢ tarafından gerccedilekleĢtirildi

Sunumda ıĢınlamanın gıda uumlzerindeki maliyeti ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı tuumlketicilerin eğilimleri

konusunda yapılan anket ccedilalıĢmaları hakkında bilgi verildi

Gıda ıĢınlamasında amaccedillanan teknolojik hedef ile maliyet konusuna dikkat edilmesi

gerekmektedir Mesela patates iccedilin ccedilimlenmenin oumlnlenmesi amacıyla ıĢınlama uygulaması pahalı

bir youmlntemdir Maliyetleri ccedilok arttırır Ama uumllkemizde de oldukccedila fazla miktarda uygulanan

baharatların ıĢınlanması pahalı bir youmlntem değildir

Bitkisel ccedilaylarda ıĢınlamanın maliyeti 30-40 ykrkg‟ dır Bakliyatlarda 40-80 avroton

kuruyemiĢlerde 150-200 avroton baharatlarda ise 25-30 avroton‟dur

IĢınlama maliyetleri konusunda TAEK SANAEM Uygulama Boumlluumlmuumlnuumln internette

yayınlanan 2007 yılı enduumlstriyel ıĢınlama hizmetleri fiyat listesine goumlre (EK-3) 04-06 grcm3

yoğunluğundaki gıdalar iccedilin 10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin istenen uumlcretin 130 YTLm3

olduğu

belirtilmektedir TAEK SANEM Uygulama Boumlluumlmuuml fiyatlarına goumlre ortalama 500 voluumlm değerine

sahip siyah ccedilaylarda ıĢınlama maliyetlerinin de yapılan hesaplamalara goumlre en az 75Ykr olacağı

tespit edilmiĢtir Bu maliyetlere uumlruumlnuumln ıĢınlama tesisine nakliyesi dahil edilmemiĢtir

3 SONUCcedil

Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin uygulanan ıĢınlama youmlntemi uumllkemizde

henuumlz yeterince tanınmamıĢ ve yaygın Ģekilde kullanım alanı bulamamıĢtır Bunun nedeni bu

teknolojiyi uygulayan firma sayısının az ve belli merkezlerde olmasıdır Ayrıca ıĢınlama

teknolojisindeki ldquoıĢınrdquordquoradyasyonrdquo ldquodozrdquo gibi terimlerin halkta tedirginlik uyandırmakta ve bu

nedenle ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı bir ccedilekingenlik uyandırmaktadır

Gıda ıĢınlama youmlntemi sunumlarda verilen bilgilere goumlre bu amaccedilla kullanılan diğer

youmlntemler kadar guumlvenli ve tuumlketici sağlığı accedilısından olumsuz hiccedilbir etki goumlstermeyen bir

youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Uluslar arası ticarette gerekli Ģartları sağlamak koĢuluyla bir engel

teĢkil etmez

Gıda ıĢınlama youmlnteminin kullanılması iccedilin iyi araĢtırma yapılıp gerccedilekten kullanılması

gerekiyorsa uygulanması gerekmektedir Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin

baĢka bir alternatif olmadığı zaman veya diğer kullanım amaccedillarına goumlre gerekli olduğu zaman

rahatlıkla uygulanabilecek bir youmlntemdir Burada uygulama sonucundaki maliyetler dikkate

alınmalı ve maliyet artıĢlarının pazarlamayı etkileyecek sevide olması durumunda baĢka

alternatifler denenmelidir

Siyah ve yeĢil ccedilay uumlruumlnleri accedilısından gıda ıĢınlama youmlnteminin değerlendirilmiĢ ve Ģu

sonuccedillara varılmıĢtır

Gıda ıĢınlama youmlntemi iyi iĢleme uygulamaları (GMP) youmlnteminin bir parccedilası olarak

uygulanabilmektedir Ġyi iĢleme uygulamalarına aykırı olarak uumlretilen bir gıdanın mikroorganizma

yuumlkuumlnuumln azaltılması amacıyla ıĢınlama uygulaması yasal değildir Ccedilay uumlretiminde iyi iĢleme

tekniklerinin uygulanması sonucunda son uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln yok veya ccedilok az

olacağı accedilıktır Ccediluumlnkuuml bu Ģekildeki bir uygulama sonucunda son uumlruumlndeki nem oranı 2-4 su

aktivitesi değeri ise 02-03 civarında olacaktır Ayrıca uumlretim esnasında hijyen kurallarının ve

HACCP gibi youmlnetim sistemlerinin uygulanması dıĢardan mikroorganizma bulaĢmasını minimum

seviyede tutacaktır Bu Ģekilde uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuuml Tarım ve KoumlyiĢleri Bakanlığı

Koruma Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından yayınlanan ldquoMikrobiyolojik Kriterler Tebliğirdquo nin

EK- 9 maddesinde belirtilen siyah ccedilaylardaki mikrobiyolojik değerlere uygunluk

sağlayacaktır(EK-4)

Yapılan literatuumlr taramalarında siyah ccedilayda ıĢın uygulamasının kalite bileĢikleri uumlzerindeki

etkileri konusunda bilgilere de ulaĢılmıĢtır Bu konuda yurt dıĢında yapılan bir ccedilalıĢmada 10 kGy

gama ıĢını uygulanan ccedilaylardaki TF miktarında 12 aylık suumlre sonunda 7 lik bir kayıp meydana

gelirken ıĢın uygulanmayan ccedilaylarda TF değerinde 22 lik bir kayıp oluĢtuğu goumlzlenmiĢtir ( J

Thomas RSSenthil RRaj Kumar ve AKA Mandal ldquoInduction Of Gamma Irradiation On

Stability Of Stored Black Teas= Gama IĢını Uygulamasının Depolanan Siyah Ccedilayların Stabilitesi

Uumlzerindeki Etkilerirdquo)

EKLER

EK-1

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

GIDA IġINLAMA YOumlNETMELĠĞĠ

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği Yayımlandığı RGazete 06111999-23868

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

Yayımlandığı RGazete 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

Yayımlandığı RGazete 19122003-25321

BĠRĠNCĠ BOumlLUumlM

Amaccedil Kapsam Dayanak ve Tanımlar

Amaccedil

Madde 1- Bu Youmlnetmeliğin amacı gıda ışınlama tesislerinin kurulması ile bu tesislere lisans

verilmesini gıda maddelerinin uumlretiminde kullanılan her tuumlrluuml ham ve yardımcı maddeler ile

mamul ve yarı mamul gıda maddelerinin tekniğine uygun olarak ışınlanmasını ışınlanmış gıdaların tuumlketime arzı denetlenme esas ve usullerini belirlemektir

Kapsam

Madde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerini ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların tuumlketimine ilişkin lisans izintescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Hukuki dayanak

Madde 3- Bu Youmlnetmelik 560 sayılı Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun

Huumlkmuumlnde Kararname‟nin 45671213 ve 15 inci maddeleri ile 2690 sayılı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır

Madde 4- Bu Youmlnetmelikte geccedilen

Boumlceklenmeyi oumlnlemek Gıda maddelerinde bulunan boumlcek yumurta ve larvalarının canlılık ve uumlreme faaliyetlerinin yok edilmesi veya azaltılarak etkisiz hale getirilmesini

Doz Işınlanan gıdanın birim kuumltlesinde absorbladığı radyasyon enerjisinin miktarını

Dozimetri Doz ve doz hızının kGysaat olarak standardize edilmiş metotlarla oumllccediluumllmesini

Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını

Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin

tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina

ve eklerini

IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını

Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını

MeV Milyon elektron volt enerji birimini

Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti

Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği

noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz

miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum

dozların ortalamasını

TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu

ifade eder

ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM

Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği

Gıda ıĢınlama esasları

Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir

c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler

IĢınlama dozu

Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla

girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir

Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir

Yeniden ıĢınlama

Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır

UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM

Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin

Tescil ve Ġstihdam

IĢın kaynakları

Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir

a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları

b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları

c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar

IĢınlama tesisleri ve istihdam

Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin

gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde

a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur

b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının

tutulması ve muhafazası zorunludur

Lisans izin ve tescil

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun

bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili

huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir

DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM

IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi

Kalite temini

Madde 11- Kalite temini iccedilin

a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur

b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur

c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve

ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir

d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir

Belgeleme

Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt

bulundurulur Bu kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir

Etiketleme

Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası

b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin

yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı

c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı

d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda

olduğu

e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması

Depolama

Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır

BEġĠNCĠ BOumlLUumlM

CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler

IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti

Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti

uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır

IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı

Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998

tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır

Denetim ve yaptırımlar

Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK

tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki

kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır

Yuumlruumlrluumlk

Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-1

GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI

GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)

Minimum Maksimum

Grup1-Soğanlar koumlkler ve

yumrular

Depolama sırasında

filizlenme ccedilimlenme ve

tomurcuklanmayı oumlnlemek

02

Grup 2- Taze meyve ve sebzeler

(Grup 1‟in dışındakiler )

a)Olgunlaşmayı

geciktirmek

b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

d) Karantina kontroluuml

(x)

10

10

25

10

Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş

hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler

yağlı tohumlar

baklagillerkurutulmuş sebzeler ve

kurutulmuş meyveler

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Mikroorganizmaları

azaltmak

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

10

50

50

Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz

hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (

taze veya dondurulmuş)

dondurulmuş kurbağa bacağı

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

50

30

20

Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile

bunların uumlruumlnleri ( taze veya

dondurulmuş)

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

70

30

30

Grup 6- Kuru sebzeler

baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve

bitkisel ccedilaylar

a) Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek

(x) 100(xxx)

10

Grup 7- Hayvansal orijinli

kurutulmuş gıdalar

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Kuumlflerin kontroluuml

10

30

(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir

(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir

(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır

EK -2

GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml

Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan

ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir

ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir

c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir

d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır

e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz

f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair

Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum

ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo

MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir

d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri

Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo

MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu

kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi

e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar

h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş

belirtilirrdquo

MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası verilir

b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya

ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur

Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde

ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır

Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler

uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler

ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır

e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda

maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır

Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir

f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır

g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir

h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma

belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir

ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo

MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir

ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır

a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır

b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen

kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo

MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir

MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve

diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir

ldquoAvrupa Birliğine uyum

Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye

Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri

ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo

Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde

gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-3

GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR

1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir

A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise

B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa

C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise

D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz

2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir

A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması

B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya

geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması

C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması

D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo

EK-4

ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI

1DOZĠMETRĠ

Genel Ortalama Soğrulan Doz

10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli

olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm

radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır

Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır

Burada

M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi

p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk

d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz

dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı

Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin

uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki

dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz

değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur

Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve

maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve

maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir

Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)

değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur

Bu durumlarda

2 ĠġLEMLER

21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak

ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz

noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir

22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır

23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri

yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir

referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve

maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

yoğunluğundaki gıdalar iccedilin 10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin istenen uumlcretin 130 YTLm3

olduğu

belirtilmektedir TAEK SANEM Uygulama Boumlluumlmuuml fiyatlarına goumlre ortalama 500 voluumlm değerine

sahip siyah ccedilaylarda ıĢınlama maliyetlerinin de yapılan hesaplamalara goumlre en az 75Ykr olacağı

tespit edilmiĢtir Bu maliyetlere uumlruumlnuumln ıĢınlama tesisine nakliyesi dahil edilmemiĢtir

3 SONUCcedil

Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin uygulanan ıĢınlama youmlntemi uumllkemizde

henuumlz yeterince tanınmamıĢ ve yaygın Ģekilde kullanım alanı bulamamıĢtır Bunun nedeni bu

teknolojiyi uygulayan firma sayısının az ve belli merkezlerde olmasıdır Ayrıca ıĢınlama

teknolojisindeki ldquoıĢınrdquordquoradyasyonrdquo ldquodozrdquo gibi terimlerin halkta tedirginlik uyandırmakta ve bu

nedenle ıĢınlanmıĢ gıdalara karĢı bir ccedilekingenlik uyandırmaktadır

Gıda ıĢınlama youmlntemi sunumlarda verilen bilgilere goumlre bu amaccedilla kullanılan diğer

youmlntemler kadar guumlvenli ve tuumlketici sağlığı accedilısından olumsuz hiccedilbir etki goumlstermeyen bir

youmlntemdir Kalıntı bırakmaz Uluslar arası ticarette gerekli Ģartları sağlamak koĢuluyla bir engel

teĢkil etmez

Gıda ıĢınlama youmlnteminin kullanılması iccedilin iyi araĢtırma yapılıp gerccedilekten kullanılması

gerekiyorsa uygulanması gerekmektedir Gıdalardaki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln azaltılması iccedilin

baĢka bir alternatif olmadığı zaman veya diğer kullanım amaccedillarına goumlre gerekli olduğu zaman

rahatlıkla uygulanabilecek bir youmlntemdir Burada uygulama sonucundaki maliyetler dikkate

alınmalı ve maliyet artıĢlarının pazarlamayı etkileyecek sevide olması durumunda baĢka

alternatifler denenmelidir

Siyah ve yeĢil ccedilay uumlruumlnleri accedilısından gıda ıĢınlama youmlnteminin değerlendirilmiĢ ve Ģu

sonuccedillara varılmıĢtır

Gıda ıĢınlama youmlntemi iyi iĢleme uygulamaları (GMP) youmlnteminin bir parccedilası olarak

uygulanabilmektedir Ġyi iĢleme uygulamalarına aykırı olarak uumlretilen bir gıdanın mikroorganizma

yuumlkuumlnuumln azaltılması amacıyla ıĢınlama uygulaması yasal değildir Ccedilay uumlretiminde iyi iĢleme

tekniklerinin uygulanması sonucunda son uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuumlnuumln yok veya ccedilok az

olacağı accedilıktır Ccediluumlnkuuml bu Ģekildeki bir uygulama sonucunda son uumlruumlndeki nem oranı 2-4 su

aktivitesi değeri ise 02-03 civarında olacaktır Ayrıca uumlretim esnasında hijyen kurallarının ve

HACCP gibi youmlnetim sistemlerinin uygulanması dıĢardan mikroorganizma bulaĢmasını minimum

seviyede tutacaktır Bu Ģekilde uumlruumlndeki mikroorganizma yuumlkuuml Tarım ve KoumlyiĢleri Bakanlığı

Koruma Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından yayınlanan ldquoMikrobiyolojik Kriterler Tebliğirdquo nin

EK- 9 maddesinde belirtilen siyah ccedilaylardaki mikrobiyolojik değerlere uygunluk

sağlayacaktır(EK-4)

Yapılan literatuumlr taramalarında siyah ccedilayda ıĢın uygulamasının kalite bileĢikleri uumlzerindeki

etkileri konusunda bilgilere de ulaĢılmıĢtır Bu konuda yurt dıĢında yapılan bir ccedilalıĢmada 10 kGy

gama ıĢını uygulanan ccedilaylardaki TF miktarında 12 aylık suumlre sonunda 7 lik bir kayıp meydana

gelirken ıĢın uygulanmayan ccedilaylarda TF değerinde 22 lik bir kayıp oluĢtuğu goumlzlenmiĢtir ( J

Thomas RSSenthil RRaj Kumar ve AKA Mandal ldquoInduction Of Gamma Irradiation On

Stability Of Stored Black Teas= Gama IĢını Uygulamasının Depolanan Siyah Ccedilayların Stabilitesi

Uumlzerindeki Etkilerirdquo)

EKLER

EK-1

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

GIDA IġINLAMA YOumlNETMELĠĞĠ

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği Yayımlandığı RGazete 06111999-23868

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

Yayımlandığı RGazete 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

Yayımlandığı RGazete 19122003-25321

BĠRĠNCĠ BOumlLUumlM

Amaccedil Kapsam Dayanak ve Tanımlar

Amaccedil

Madde 1- Bu Youmlnetmeliğin amacı gıda ışınlama tesislerinin kurulması ile bu tesislere lisans

verilmesini gıda maddelerinin uumlretiminde kullanılan her tuumlrluuml ham ve yardımcı maddeler ile

mamul ve yarı mamul gıda maddelerinin tekniğine uygun olarak ışınlanmasını ışınlanmış gıdaların tuumlketime arzı denetlenme esas ve usullerini belirlemektir

Kapsam

Madde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerini ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların tuumlketimine ilişkin lisans izintescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Hukuki dayanak

Madde 3- Bu Youmlnetmelik 560 sayılı Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun

Huumlkmuumlnde Kararname‟nin 45671213 ve 15 inci maddeleri ile 2690 sayılı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır

Madde 4- Bu Youmlnetmelikte geccedilen

Boumlceklenmeyi oumlnlemek Gıda maddelerinde bulunan boumlcek yumurta ve larvalarının canlılık ve uumlreme faaliyetlerinin yok edilmesi veya azaltılarak etkisiz hale getirilmesini

Doz Işınlanan gıdanın birim kuumltlesinde absorbladığı radyasyon enerjisinin miktarını

Dozimetri Doz ve doz hızının kGysaat olarak standardize edilmiş metotlarla oumllccediluumllmesini

Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını

Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin

tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina

ve eklerini

IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını

Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını

MeV Milyon elektron volt enerji birimini

Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti

Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği

noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz

miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum

dozların ortalamasını

TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu

ifade eder

ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM

Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği

Gıda ıĢınlama esasları

Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir

c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler

IĢınlama dozu

Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla

girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir

Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir

Yeniden ıĢınlama

Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır

UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM

Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin

Tescil ve Ġstihdam

IĢın kaynakları

Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir

a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları

b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları

c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar

IĢınlama tesisleri ve istihdam

Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin

gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde

a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur

b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının

tutulması ve muhafazası zorunludur

Lisans izin ve tescil

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun

bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili

huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir

DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM

IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi

Kalite temini

Madde 11- Kalite temini iccedilin

a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur

b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur

c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve

ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir

d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir

Belgeleme

Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt

bulundurulur Bu kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir

Etiketleme

Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası

b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin

yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı

c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı

d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda

olduğu

e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması

Depolama

Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır

BEġĠNCĠ BOumlLUumlM

CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler

IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti

Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti

uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır

IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı

Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998

tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır

Denetim ve yaptırımlar

Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK

tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki

kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır

Yuumlruumlrluumlk

Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-1

GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI

GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)

Minimum Maksimum

Grup1-Soğanlar koumlkler ve

yumrular

Depolama sırasında

filizlenme ccedilimlenme ve

tomurcuklanmayı oumlnlemek

02

Grup 2- Taze meyve ve sebzeler

(Grup 1‟in dışındakiler )

a)Olgunlaşmayı

geciktirmek

b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

d) Karantina kontroluuml

(x)

10

10

25

10

Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş

hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler

yağlı tohumlar

baklagillerkurutulmuş sebzeler ve

kurutulmuş meyveler

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Mikroorganizmaları

azaltmak

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

10

50

50

Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz

hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (

taze veya dondurulmuş)

dondurulmuş kurbağa bacağı

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

50

30

20

Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile

bunların uumlruumlnleri ( taze veya

dondurulmuş)

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

70

30

30

Grup 6- Kuru sebzeler

baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve

bitkisel ccedilaylar

a) Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek

(x) 100(xxx)

10

Grup 7- Hayvansal orijinli

kurutulmuş gıdalar

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Kuumlflerin kontroluuml

10

30

(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir

(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir

(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır

EK -2

GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml

Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan

ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir

ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir

c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir

d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır

e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz

f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair

Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum

ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo

MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir

d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri

Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo

MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu

kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi

e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar

h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş

belirtilirrdquo

MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası verilir

b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya

ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur

Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde

ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır

Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler

uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler

ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır

e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda

maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır

Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir

f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır

g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir

h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma

belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir

ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo

MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir

ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır

a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır

b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen

kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo

MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir

MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve

diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir

ldquoAvrupa Birliğine uyum

Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye

Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri

ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo

Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde

gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-3

GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR

1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir

A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise

B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa

C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise

D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz

2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir

A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması

B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya

geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması

C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması

D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo

EK-4

ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI

1DOZĠMETRĠ

Genel Ortalama Soğrulan Doz

10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli

olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm

radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır

Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır

Burada

M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi

p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk

d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz

dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı

Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin

uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki

dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz

değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur

Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve

maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve

maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir

Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)

değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur

Bu durumlarda

2 ĠġLEMLER

21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak

ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz

noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir

22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır

23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri

yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir

referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve

maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

EKLER

EK-1

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

GIDA IġINLAMA YOumlNETMELĠĞĠ

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği Yayımlandığı RGazete 06111999-23868

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

Yayımlandığı RGazete 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

Yayımlandığı RGazete 19122003-25321

BĠRĠNCĠ BOumlLUumlM

Amaccedil Kapsam Dayanak ve Tanımlar

Amaccedil

Madde 1- Bu Youmlnetmeliğin amacı gıda ışınlama tesislerinin kurulması ile bu tesislere lisans

verilmesini gıda maddelerinin uumlretiminde kullanılan her tuumlrluuml ham ve yardımcı maddeler ile

mamul ve yarı mamul gıda maddelerinin tekniğine uygun olarak ışınlanmasını ışınlanmış gıdaların tuumlketime arzı denetlenme esas ve usullerini belirlemektir

Kapsam

Madde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerini ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların tuumlketimine ilişkin lisans izintescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Hukuki dayanak

Madde 3- Bu Youmlnetmelik 560 sayılı Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun

Huumlkmuumlnde Kararname‟nin 45671213 ve 15 inci maddeleri ile 2690 sayılı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır

Madde 4- Bu Youmlnetmelikte geccedilen

Boumlceklenmeyi oumlnlemek Gıda maddelerinde bulunan boumlcek yumurta ve larvalarının canlılık ve uumlreme faaliyetlerinin yok edilmesi veya azaltılarak etkisiz hale getirilmesini

Doz Işınlanan gıdanın birim kuumltlesinde absorbladığı radyasyon enerjisinin miktarını

Dozimetri Doz ve doz hızının kGysaat olarak standardize edilmiş metotlarla oumllccediluumllmesini

Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını

Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin

tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina

ve eklerini

IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını

Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını

MeV Milyon elektron volt enerji birimini

Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti

Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği

noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz

miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum

dozların ortalamasını

TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu

ifade eder

ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM

Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği

Gıda ıĢınlama esasları

Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir

c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler

IĢınlama dozu

Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla

girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir

Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir

Yeniden ıĢınlama

Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır

UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM

Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin

Tescil ve Ġstihdam

IĢın kaynakları

Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir

a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları

b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları

c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar

IĢınlama tesisleri ve istihdam

Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin

gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde

a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur

b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının

tutulması ve muhafazası zorunludur

Lisans izin ve tescil

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun

bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili

huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir

DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM

IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi

Kalite temini

Madde 11- Kalite temini iccedilin

a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur

b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur

c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve

ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir

d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir

Belgeleme

Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt

bulundurulur Bu kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir

Etiketleme

Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası

b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin

yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı

c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı

d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda

olduğu

e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması

Depolama

Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır

BEġĠNCĠ BOumlLUumlM

CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler

IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti

Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti

uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır

IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı

Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998

tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır

Denetim ve yaptırımlar

Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK

tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki

kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır

Yuumlruumlrluumlk

Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-1

GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI

GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)

Minimum Maksimum

Grup1-Soğanlar koumlkler ve

yumrular

Depolama sırasında

filizlenme ccedilimlenme ve

tomurcuklanmayı oumlnlemek

02

Grup 2- Taze meyve ve sebzeler

(Grup 1‟in dışındakiler )

a)Olgunlaşmayı

geciktirmek

b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

d) Karantina kontroluuml

(x)

10

10

25

10

Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş

hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler

yağlı tohumlar

baklagillerkurutulmuş sebzeler ve

kurutulmuş meyveler

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Mikroorganizmaları

azaltmak

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

10

50

50

Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz

hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (

taze veya dondurulmuş)

dondurulmuş kurbağa bacağı

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

50

30

20

Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile

bunların uumlruumlnleri ( taze veya

dondurulmuş)

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

70

30

30

Grup 6- Kuru sebzeler

baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve

bitkisel ccedilaylar

a) Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek

(x) 100(xxx)

10

Grup 7- Hayvansal orijinli

kurutulmuş gıdalar

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Kuumlflerin kontroluuml

10

30

(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir

(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir

(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır

EK -2

GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml

Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan

ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir

ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir

c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir

d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır

e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz

f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair

Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum

ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo

MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir

d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri

Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo

MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu

kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi

e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar

h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş

belirtilirrdquo

MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası verilir

b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya

ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur

Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde

ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır

Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler

uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler

ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır

e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda

maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır

Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir

f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır

g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir

h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma

belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir

ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo

MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir

ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır

a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır

b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen

kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo

MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir

MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve

diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir

ldquoAvrupa Birliğine uyum

Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye

Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri

ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo

Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde

gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-3

GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR

1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir

A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise

B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa

C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise

D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz

2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir

A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması

B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya

geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması

C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması

D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo

EK-4

ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI

1DOZĠMETRĠ

Genel Ortalama Soğrulan Doz

10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli

olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm

radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır

Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır

Burada

M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi

p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk

d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz

dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı

Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin

uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki

dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz

değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur

Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve

maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve

maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir

Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)

değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur

Bu durumlarda

2 ĠġLEMLER

21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak

ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz

noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir

22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır

23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri

yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir

referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve

maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

EK-1

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

GIDA IġINLAMA YOumlNETMELĠĞĠ

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği Yayımlandığı RGazete 06111999-23868

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

Yayımlandığı RGazete 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

Yayımlandığı RGazete 19122003-25321

BĠRĠNCĠ BOumlLUumlM

Amaccedil Kapsam Dayanak ve Tanımlar

Amaccedil

Madde 1- Bu Youmlnetmeliğin amacı gıda ışınlama tesislerinin kurulması ile bu tesislere lisans

verilmesini gıda maddelerinin uumlretiminde kullanılan her tuumlrluuml ham ve yardımcı maddeler ile

mamul ve yarı mamul gıda maddelerinin tekniğine uygun olarak ışınlanmasını ışınlanmış gıdaların tuumlketime arzı denetlenme esas ve usullerini belirlemektir

Kapsam

Madde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerini ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların tuumlketimine ilişkin lisans izintescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Hukuki dayanak

Madde 3- Bu Youmlnetmelik 560 sayılı Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun

Huumlkmuumlnde Kararname‟nin 45671213 ve 15 inci maddeleri ile 2690 sayılı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır

Madde 4- Bu Youmlnetmelikte geccedilen

Boumlceklenmeyi oumlnlemek Gıda maddelerinde bulunan boumlcek yumurta ve larvalarının canlılık ve uumlreme faaliyetlerinin yok edilmesi veya azaltılarak etkisiz hale getirilmesini

Doz Işınlanan gıdanın birim kuumltlesinde absorbladığı radyasyon enerjisinin miktarını

Dozimetri Doz ve doz hızının kGysaat olarak standardize edilmiş metotlarla oumllccediluumllmesini

Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını

Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin

tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina

ve eklerini

IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını

Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını

MeV Milyon elektron volt enerji birimini

Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti

Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği

noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz

miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum

dozların ortalamasını

TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu

ifade eder

ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM

Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği

Gıda ıĢınlama esasları

Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir

c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler

IĢınlama dozu

Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla

girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir

Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir

Yeniden ıĢınlama

Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır

UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM

Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin

Tescil ve Ġstihdam

IĢın kaynakları

Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir

a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları

b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları

c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar

IĢınlama tesisleri ve istihdam

Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin

gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde

a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur

b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının

tutulması ve muhafazası zorunludur

Lisans izin ve tescil

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun

bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili

huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir

DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM

IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi

Kalite temini

Madde 11- Kalite temini iccedilin

a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur

b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur

c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve

ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir

d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir

Belgeleme

Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt

bulundurulur Bu kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir

Etiketleme

Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası

b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin

yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı

c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı

d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda

olduğu

e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması

Depolama

Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır

BEġĠNCĠ BOumlLUumlM

CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler

IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti

Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti

uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır

IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı

Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998

tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır

Denetim ve yaptırımlar

Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK

tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki

kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır

Yuumlruumlrluumlk

Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-1

GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI

GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)

Minimum Maksimum

Grup1-Soğanlar koumlkler ve

yumrular

Depolama sırasında

filizlenme ccedilimlenme ve

tomurcuklanmayı oumlnlemek

02

Grup 2- Taze meyve ve sebzeler

(Grup 1‟in dışındakiler )

a)Olgunlaşmayı

geciktirmek

b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

d) Karantina kontroluuml

(x)

10

10

25

10

Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş

hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler

yağlı tohumlar

baklagillerkurutulmuş sebzeler ve

kurutulmuş meyveler

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Mikroorganizmaları

azaltmak

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

10

50

50

Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz

hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (

taze veya dondurulmuş)

dondurulmuş kurbağa bacağı

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

50

30

20

Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile

bunların uumlruumlnleri ( taze veya

dondurulmuş)

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

70

30

30

Grup 6- Kuru sebzeler

baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve

bitkisel ccedilaylar

a) Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek

(x) 100(xxx)

10

Grup 7- Hayvansal orijinli

kurutulmuş gıdalar

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Kuumlflerin kontroluuml

10

30

(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir

(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir

(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır

EK -2

GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml

Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan

ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir

ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir

c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir

d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır

e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz

f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair

Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum

ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo

MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir

d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri

Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo

MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu

kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi

e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar

h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş

belirtilirrdquo

MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası verilir

b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya

ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur

Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde

ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır

Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler

uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler

ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır

e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda

maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır

Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir

f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır

g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir

h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma

belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir

ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo

MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir

ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır

a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır

b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen

kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo

MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir

MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve

diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir

ldquoAvrupa Birliğine uyum

Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye

Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri

ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo

Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde

gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-3

GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR

1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir

A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise

B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa

C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise

D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz

2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir

A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması

B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya

geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması

C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması

D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo

EK-4

ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI

1DOZĠMETRĠ

Genel Ortalama Soğrulan Doz

10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli

olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm

radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır

Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır

Burada

M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi

p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk

d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz

dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı

Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin

uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki

dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz

değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur

Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve

maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve

maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir

Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)

değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur

Bu durumlarda

2 ĠġLEMLER

21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak

ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz

noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir

22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır

23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri

yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir

referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve

maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

Gıda ıĢınlama Gıda maddesinin istenilen bir teknolojik amaca ve usuluumlne uygun olarak yeterli bir dozda ışınlanmasını

Gıda ıĢınlama tesisi Gıdanın uygun bir ışın kaynağıyla guumlvenli bir şekilde ışınlanması iccedilin

tasarlanmış ve lisanslanarak tescil edilmiş kaynak donanım ve ccedilalışma sistemlerini iccedileren bina

ve eklerini

IĢınlama lisansı Işınlama tesisinin tasarım inşa ve işletilmesi iccedilin Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu‟nun verdiği radyasyon guumlvenliği uygunluk onayını

Kilo Gray (kGy) Işınlanan gıdanın 1 kg‟ı başına absorblanan ortalama radyasyon enerjisinin kilojoul olarak miktarını

MeV Milyon elektron volt enerji birimini

Mikrorganizma Viruumls bakteri fungus ve paraziti

Ortalama doz Belli kuumltledeki gıdanın birim hacminde dozimetrelerin yerleştirildiği

noktalardaki yerel yoğunluk ve absorblanan dozların ortalamasıyla bulunan absorblanan doz

miktarını yoğunlukccedila homojen gıdalarda absorblanan ortalama minimum ve maksimum

dozların ortalamasını

TAEK Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumunu

ifade eder

ĠKĠNCĠ BOumlLUumlM

Gıda IĢınlama ve Radyasyon Guumlvenliği

Gıda ıĢınlama esasları

Madde 5- Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine uygun olması gerekir

c) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

d) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliği‟nin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

e) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler

IĢınlama dozu

Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla

girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir

Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir

Yeniden ıĢınlama

Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır

UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM

Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin

Tescil ve Ġstihdam

IĢın kaynakları

Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir

a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları

b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları

c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar

IĢınlama tesisleri ve istihdam

Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin

gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde

a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur

b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının

tutulması ve muhafazası zorunludur

Lisans izin ve tescil

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun

bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili

huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir

DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM

IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi

Kalite temini

Madde 11- Kalite temini iccedilin

a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur

b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur

c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve

ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir

d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir

Belgeleme

Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt

bulundurulur Bu kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir

Etiketleme

Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası

b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin

yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı

c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı

d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda

olduğu

e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması

Depolama

Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır

BEġĠNCĠ BOumlLUumlM

CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler

IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti

Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti

uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır

IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı

Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998

tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır

Denetim ve yaptırımlar

Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK

tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki

kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır

Yuumlruumlrluumlk

Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-1

GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI

GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)

Minimum Maksimum

Grup1-Soğanlar koumlkler ve

yumrular

Depolama sırasında

filizlenme ccedilimlenme ve

tomurcuklanmayı oumlnlemek

02

Grup 2- Taze meyve ve sebzeler

(Grup 1‟in dışındakiler )

a)Olgunlaşmayı

geciktirmek

b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

d) Karantina kontroluuml

(x)

10

10

25

10

Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş

hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler

yağlı tohumlar

baklagillerkurutulmuş sebzeler ve

kurutulmuş meyveler

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Mikroorganizmaları

azaltmak

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

10

50

50

Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz

hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (

taze veya dondurulmuş)

dondurulmuş kurbağa bacağı

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

50

30

20

Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile

bunların uumlruumlnleri ( taze veya

dondurulmuş)

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

70

30

30

Grup 6- Kuru sebzeler

baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve

bitkisel ccedilaylar

a) Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek

(x) 100(xxx)

10

Grup 7- Hayvansal orijinli

kurutulmuş gıdalar

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Kuumlflerin kontroluuml

10

30

(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir

(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir

(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır

EK -2

GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml

Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan

ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir

ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir

c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir

d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır

e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz

f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair

Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum

ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo

MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir

d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri

Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo

MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu

kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi

e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar

h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş

belirtilirrdquo

MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası verilir

b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya

ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur

Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde

ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır

Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler

uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler

ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır

e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda

maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır

Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir

f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır

g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir

h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma

belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir

ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo

MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir

ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır

a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır

b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen

kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo

MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir

MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve

diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir

ldquoAvrupa Birliğine uyum

Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye

Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri

ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo

Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde

gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-3

GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR

1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir

A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise

B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa

C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise

D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz

2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir

A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması

B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya

geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması

C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması

D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo

EK-4

ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI

1DOZĠMETRĠ

Genel Ortalama Soğrulan Doz

10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli

olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm

radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır

Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır

Burada

M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi

p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk

d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz

dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı

Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin

uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki

dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz

değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur

Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve

maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve

maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir

Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)

değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur

Bu durumlarda

2 ĠġLEMLER

21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak

ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz

noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir

22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır

23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri

yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir

referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve

maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

f) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrler

IĢınlama dozu

Madde 6- Gıda maddelerine uygulanacak ortalama ışınlama dozu gıdanın oumlzellikleri itibarıyla

girdiği bir gıda grubuna uygun doz sınırları iccedilerisinde istenen teknolojik amaca goumlre seccedililir

Gıda gruplarına goumlre izin verilen ortalama doz uumlst sınırları Ek -1 de verilmiştir

Yeniden ıĢınlama

Madde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış maddelerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ıncı maddeye uygun olarak yapılır

UumlCcedilUumlNCUuml BOumlLUumlM

Gıda IĢınlamada Kullanılacak IĢın Kaynakları Gıda IĢınlama Tesisleri Lisans Ġzin

Tescil ve Ġstihdam

IĢın kaynakları

Madde 8- Gıda ışınlama işlemlerinde aşağıdaki ışın tipleri kullanılabilir

a) Kapalı Kobalt- 60 ( Co-60 ) ve Sezyum- 137 ( Cs- 137) radyonuumlklit kaynaklarından yayılan gama ışınları

b) 5 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen X-ışınları

c) 10 MeV ve daha duumlşuumlk enerjide ccedilalışan makine kaynaklarından uumlretilen elektronlar

IĢınlama tesisleri ve istihdam

Madde 9- Gıda ışınlama tesisleri 8 inci maddedeki ışın kaynaklarından birini kullanarak bu işin

gerektirdiği teknolojik donanımla radyasyon guumlvenliği ve hijyenik koşullara uygun olarak inşa edilmiş olması gerekir Gıda ışınlama tesislerinde

a) Gıda ışınlama konusunda eğitimi TAEK tarafından onaylanmış yeterli sayıda kişilerin istihdamı zorunludur

b) Gıda ışınlama sırasındaki tuumlm işlem kontrol parametreleriyle dozimetrik oumllccediluumlm kayıtlarının

tutulması ve muhafazası zorunludur

Lisans izin ve tescil

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun

bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili

huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir

DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM

IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi

Kalite temini

Madde 11- Kalite temini iccedilin

a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur

b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur

c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve

ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir

d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir

Belgeleme

Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt

bulundurulur Bu kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir

Etiketleme

Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası

b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin

yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı

c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı

d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda

olduğu

e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması

Depolama

Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır

BEġĠNCĠ BOumlLUumlM

CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler

IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti

Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti

uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır

IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı

Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998

tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır

Denetim ve yaptırımlar

Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK

tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki

kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır

Yuumlruumlrluumlk

Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-1

GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI

GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)

Minimum Maksimum

Grup1-Soğanlar koumlkler ve

yumrular

Depolama sırasında

filizlenme ccedilimlenme ve

tomurcuklanmayı oumlnlemek

02

Grup 2- Taze meyve ve sebzeler

(Grup 1‟in dışındakiler )

a)Olgunlaşmayı

geciktirmek

b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

d) Karantina kontroluuml

(x)

10

10

25

10

Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş

hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler

yağlı tohumlar

baklagillerkurutulmuş sebzeler ve

kurutulmuş meyveler

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Mikroorganizmaları

azaltmak

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

10

50

50

Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz

hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (

taze veya dondurulmuş)

dondurulmuş kurbağa bacağı

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

50

30

20

Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile

bunların uumlruumlnleri ( taze veya

dondurulmuş)

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

70

30

30

Grup 6- Kuru sebzeler

baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve

bitkisel ccedilaylar

a) Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek

(x) 100(xxx)

10

Grup 7- Hayvansal orijinli

kurutulmuş gıdalar

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Kuumlflerin kontroluuml

10

30

(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir

(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir

(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır

EK -2

GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml

Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan

ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir

ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir

c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir

d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır

e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz

f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair

Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum

ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo

MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir

d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri

Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo

MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu

kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi

e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar

h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş

belirtilirrdquo

MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası verilir

b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya

ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur

Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde

ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır

Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler

uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler

ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır

e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda

maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır

Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir

f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır

g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir

h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma

belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir

ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo

MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir

ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır

a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır

b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen

kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo

MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir

MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve

diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir

ldquoAvrupa Birliğine uyum

Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye

Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri

ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo

Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde

gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-3

GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR

1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir

A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise

B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa

C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise

D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz

2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir

A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması

B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya

geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması

C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması

D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo

EK-4

ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI

1DOZĠMETRĠ

Genel Ortalama Soğrulan Doz

10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli

olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm

radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır

Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır

Burada

M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi

p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk

d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz

dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı

Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin

uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki

dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz

değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur

Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve

maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve

maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir

Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)

değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur

Bu durumlarda

2 ĠġLEMLER

21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak

ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz

noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir

22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır

23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri

yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir

referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve

maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmeli‟ğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini radyasyon tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun

bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeli‟ğin ilgili

huumlkuumlmlerine goumlre Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekir

DOumlRDUumlNCUuml BOumlLUumlM

IĢınlanmıĢ Gıdaların Kalite Temin ve Belgelenmesi

Kalite temini

Madde 11- Kalite temini iccedilin

a) Gıdanın ışınlandığı koşulların gerekli esas usul ve amaccedillara uygun olmasını ayarlayan proses kontrol sistemi ve kontrol değerlerinin belgesi ve kayıtları tutulur

b) Işınlanmış gıda ve ambalaj materyali Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğine uygun olur

c) Işınlanacak gıdanın kalitesi ve proses icapları ışınlama oumlncesinde ışınlama sırasında ve

ışınlama sonrasında istenilen teknolojik amacı sağlaması gerekir

d) Dozimetri uygulamasının uluslararası standartlara uygun olması gerekir

Belgeleme

Madde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az iki kontrol doumlnemi saklanacak bir kayıt

bulundurulur Bu kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

e) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

f) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar belirtilir

Etiketleme

Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası

b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin

yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı

c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı

d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda

olduğu

e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması

Depolama

Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır

BEġĠNCĠ BOumlLUumlM

CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler

IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti

Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti

uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır

IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı

Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998

tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır

Denetim ve yaptırımlar

Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK

tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki

kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır

Yuumlruumlrluumlk

Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-1

GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI

GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)

Minimum Maksimum

Grup1-Soğanlar koumlkler ve

yumrular

Depolama sırasında

filizlenme ccedilimlenme ve

tomurcuklanmayı oumlnlemek

02

Grup 2- Taze meyve ve sebzeler

(Grup 1‟in dışındakiler )

a)Olgunlaşmayı

geciktirmek

b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

d) Karantina kontroluuml

(x)

10

10

25

10

Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş

hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler

yağlı tohumlar

baklagillerkurutulmuş sebzeler ve

kurutulmuş meyveler

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Mikroorganizmaları

azaltmak

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

10

50

50

Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz

hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (

taze veya dondurulmuş)

dondurulmuş kurbağa bacağı

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

50

30

20

Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile

bunların uumlruumlnleri ( taze veya

dondurulmuş)

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

70

30

30

Grup 6- Kuru sebzeler

baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve

bitkisel ccedilaylar

a) Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek

(x) 100(xxx)

10

Grup 7- Hayvansal orijinli

kurutulmuş gıdalar

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Kuumlflerin kontroluuml

10

30

(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir

(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir

(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır

EK -2

GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml

Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan

ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir

ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir

c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir

d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır

e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz

f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair

Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum

ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo

MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir

d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri

Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo

MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu

kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi

e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar

h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş

belirtilirrdquo

MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası verilir

b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya

ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur

Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde

ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır

Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler

uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler

ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır

e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda

maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır

Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir

f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır

g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir

h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma

belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir

ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo

MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir

ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır

a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır

b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen

kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo

MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir

MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve

diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir

ldquoAvrupa Birliğine uyum

Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye

Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri

ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo

Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde

gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-3

GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR

1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir

A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise

B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa

C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise

D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz

2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir

A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması

B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya

geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması

C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması

D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo

EK-4

ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI

1DOZĠMETRĠ

Genel Ortalama Soğrulan Doz

10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli

olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm

radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır

Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır

Burada

M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi

p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk

d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz

dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı

Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin

uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki

dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz

değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur

Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve

maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve

maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir

Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)

değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur

Bu durumlarda

2 ĠġLEMLER

21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak

ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz

noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir

22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır

23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri

yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir

referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve

maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

Etiketleme

Madde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası

b) Işınlanmış ve tuumlketime hazır olarak ambalajlanmış gıda ambalajı uumlzerinde gıdanın isminin

yanında yazı ve Ek -2‟de verilen şekildeki yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluuml ile ışınlandığı

c) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise bileşim listesinde bu bileşenin hangi dozda ışınlandığı

d) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre yığın taşıyıcılardaki taşıma belgelerinde ışınlanmış gıda

olduğu

e) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması

Depolama

Madde 14- Gıda ışınlama tesislerinde depolanan ışınlanacak ve ışınlanmış gıdalar ayrı yerlerde tekniğine uygun olarak depolanır

BEġĠNCĠ BOumlLUumlM

CcedileĢitli ve Son Huumlkuumlmler

IĢınlanmıĢ gıdaların teĢhisi ve ıĢınlama dozu tespiti

Madde 15- Bir gıdanın ışınlanıp ışınlanmadığının ve uygulanan ışınlama dozunun tespiti

uluslararası kabul goumlrmuumlş analiz metotlarına goumlre TAEK laboratuarlarında veya TAEK Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı‟nın muumlştereken belirleyeceği laboratuarda yapılır

IĢınlanmıĢ gıdaların tuumlketimi ithalatı ve ihracatı

Madde 16- Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ihracat ve ithalat kontrolleri sırasında 961998

tarihli ve 23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine goumlre uygulama yapılır

Denetim ve yaptırımlar

Madde 17- Gıda ışınlama tesislerinin radyasyon guumlvenliği ve ışınlama proses kontroluuml TAEK

tarafından 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararnamenin 4 ve 10 uncu maddeler kapsamındaki

kontrolleri Sağlık Bakanlığı tarafından 5 7 9 ve 18 inci maddeler kapsamındaki kontroller

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı tarafından yapılır

Yuumlruumlrluumlk

Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-1

GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI

GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)

Minimum Maksimum

Grup1-Soğanlar koumlkler ve

yumrular

Depolama sırasında

filizlenme ccedilimlenme ve

tomurcuklanmayı oumlnlemek

02

Grup 2- Taze meyve ve sebzeler

(Grup 1‟in dışındakiler )

a)Olgunlaşmayı

geciktirmek

b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

d) Karantina kontroluuml

(x)

10

10

25

10

Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş

hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler

yağlı tohumlar

baklagillerkurutulmuş sebzeler ve

kurutulmuş meyveler

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Mikroorganizmaları

azaltmak

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

10

50

50

Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz

hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (

taze veya dondurulmuş)

dondurulmuş kurbağa bacağı

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

50

30

20

Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile

bunların uumlruumlnleri ( taze veya

dondurulmuş)

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

70

30

30

Grup 6- Kuru sebzeler

baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve

bitkisel ccedilaylar

a) Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek

(x) 100(xxx)

10

Grup 7- Hayvansal orijinli

kurutulmuş gıdalar

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Kuumlflerin kontroluuml

10

30

(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir

(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir

(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır

EK -2

GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml

Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan

ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir

ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir

c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir

d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır

e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz

f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair

Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum

ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo

MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir

d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri

Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo

MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu

kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi

e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar

h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş

belirtilirrdquo

MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası verilir

b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya

ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur

Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde

ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır

Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler

uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler

ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır

e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda

maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır

Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir

f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır

g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir

h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma

belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir

ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo

MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir

ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır

a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır

b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen

kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo

MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir

MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve

diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir

ldquoAvrupa Birliğine uyum

Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye

Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri

ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo

Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde

gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-3

GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR

1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir

A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise

B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa

C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise

D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz

2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir

A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması

B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya

geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması

C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması

D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo

EK-4

ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI

1DOZĠMETRĠ

Genel Ortalama Soğrulan Doz

10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli

olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm

radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır

Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır

Burada

M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi

p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk

d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz

dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı

Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin

uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki

dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz

değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur

Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve

maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve

maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir

Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)

değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur

Bu durumlarda

2 ĠġLEMLER

21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak

ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz

noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir

22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır

23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri

yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir

referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve

maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

Madde 18- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

Madde 19- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-1

GIDA GRUPLARINDA BELĠRLĠ TEKNOLOJĠK AMACcedilLARA GOumlRE UYGULANMASINA ĠZĠN VERĠLEN IġINLAMA DOZLARI

GIDA GRUBU AMACcedil DOZ (kGy)

Minimum Maksimum

Grup1-Soğanlar koumlkler ve

yumrular

Depolama sırasında

filizlenme ccedilimlenme ve

tomurcuklanmayı oumlnlemek

02

Grup 2- Taze meyve ve sebzeler

(Grup 1‟in dışındakiler )

a)Olgunlaşmayı

geciktirmek

b)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

d) Karantina kontroluuml

(x)

10

10

25

10

Grup3-Hububat oumlğuumltuumllmuumlş

hububat uumlruumlnlerikabuklu yemişler

yağlı tohumlar

baklagillerkurutulmuş sebzeler ve

kurutulmuş meyveler

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Mikroorganizmaları

azaltmak

c)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

10

50

50

Grup 4- Ccediliğ balık kabuklu deniz

hayvanları ve bunların uumlruumlnleri (

taze veya dondurulmuş)

dondurulmuş kurbağa bacağı

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

50

30

20

Grup 5- Kanatlı kırmızı et ile

bunların uumlruumlnleri ( taze veya

dondurulmuş)

a)Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b)Raf oumlmruumlnuuml uzatmak

c)Paraziter enfeksiyonların

kontroluuml

(x)

(xx)

70

30

30

Grup 6- Kuru sebzeler

baharatlarkuru otlar ccedileşniler ve

bitkisel ccedilaylar

a) Bazı patojenik

mikroorganizmaları

azaltmak

b) Boumlceklenmeyi oumlnlemek

(x) 100(xxx)

10

Grup 7- Hayvansal orijinli

kurutulmuş gıdalar

a)Boumlceklenmeyi oumlnlemek

b)Kuumlflerin kontroluuml

10

30

(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir

(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir

(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır

EK -2

GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml

Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan

ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir

ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir

c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir

d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır

e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz

f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair

Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum

ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo

MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir

d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri

Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo

MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu

kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi

e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar

h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş

belirtilirrdquo

MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası verilir

b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya

ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur

Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde

ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır

Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler

uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler

ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır

e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda

maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır

Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir

f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır

g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir

h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma

belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir

ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo

MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir

ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır

a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır

b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen

kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo

MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir

MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve

diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir

ldquoAvrupa Birliğine uyum

Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye

Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri

ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo

Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde

gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-3

GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR

1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir

A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise

B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa

C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise

D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz

2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir

A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması

B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya

geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması

C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması

D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo

EK-4

ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI

1DOZĠMETRĠ

Genel Ortalama Soğrulan Doz

10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli

olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm

radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır

Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır

Burada

M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi

p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk

d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz

dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı

Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin

uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki

dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz

değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur

Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve

maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve

maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir

Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)

değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur

Bu durumlarda

2 ĠġLEMLER

21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak

ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz

noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir

22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır

23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri

yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir

referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve

maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

(x) Minimum doz duumlzeyi belli bir zararlı organizma iccedilin belirlenebilir

(xx) Minimum doz duumlzeyi gıdanın hijyenik kalitesini temin edecek duumlzeyde belirlenebilir

(xxx) 10 kGy‟in uumlzerindeki maksimum doz duumlzeyleri gıdanın tuumlmuumlndeki minimum ve maksimum doz ortalaması 10 kGy‟i aşmayacak şekilde uygulanır

EK -2

GIDA IġINLAMA SEMBOLUuml

Resmi Gazete Tarih ve sayısı 15102002-24907

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Youmlnetmelik

MADDE 1 ndash 6111999 tarih ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama Youmlnetmeliğinin Kapsamrdquo başlıklı 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquoMadde 2- Bu Youmlnetmelik gıda maddelerinin ışınlama esas ve usulleri ile gıda ışınlama

tesislerinin kuruluşları ve ışınlanmış gıdaların pazarlamasına ilişkin lisans izin tescil istihdam

kontrol denetim ithalat ve ihracata dair esas ve usulleri kapsar

Bu youmlnetmelik tıbbi goumlzetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar iccedilin hazırlanan

ışınlanmış gıda maddelerini kapsamazrdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin Gıda ışınlama esasları başlıklı 5 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir

ldquoMadde 5 - Gıdaların ışınlanması aşağıdaki esaslara goumlre yapılır

a) Gıda ışınlama işlemi gıdalarda bozulmaya sebep olan mikroorganizmalar ve biyokimyasal

olayların miktar ve faaliyetlerinin engellenmesi azaltılması yok edilmesi gıdaların raf

oumlmuumlrlerinin uzatılması olgunlaşma suumlresinin kontroluuml veya muumlteakip işlemlerdeki istenen

değişiklikleri sağlamak amaccedillarından biri veya birkaccedilı iccedilin belirlenmiş ışınlama dozunda uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılır

b) Işınlanacak gıda ve ambalaj materyali 16111997 tarihli ve 23172 muumlkerrer sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği‟nin huumlkuumlmlerine ve ışınlama işlemine uygun olması gerekir

c) Işınlanmış gıdalar ile ilgili koşullar EK-3 de verilmiştir

d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır

e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz

f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair

Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum

ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo

MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir

d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri

Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo

MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu

kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi

e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar

h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş

belirtilirrdquo

MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası verilir

b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya

ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur

Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde

ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır

Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler

uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler

ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır

e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda

maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır

Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir

f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır

g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir

h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma

belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir

ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo

MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir

ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır

a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır

b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen

kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo

MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir

MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve

diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir

ldquoAvrupa Birliğine uyum

Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye

Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri

ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo

Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde

gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-3

GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR

1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir

A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise

B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa

C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise

D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz

2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir

A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması

B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya

geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması

C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması

D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo

EK-4

ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI

1DOZĠMETRĠ

Genel Ortalama Soğrulan Doz

10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli

olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm

radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır

Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır

Burada

M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi

p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk

d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz

dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı

Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin

uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki

dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz

değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur

Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve

maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve

maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir

Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)

değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur

Bu durumlarda

2 ĠġLEMLER

21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak

ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz

noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir

22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır

23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri

yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir

referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve

maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

d) Ortalama absorblanan doz EK-4e goumlre hesaplanır

e) Gıda ışınlaması ile aynı amaccedilla uygulanacak olan herhangi bir kimyasal işlem gıda ışınlaması ile birlikte kullanılamaz

f) Bozulmuş gıdalar insan tuumlketimine sunulmak uumlzere ışınlanamaz

g) Işınlama işlemi oumlncesinde işlem sırasında ve sonrasında Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliğinde

belirtilen genel hijyen kurallarına uyulur İşyeri yetkilisi ve veya sorumlusu 961998 tarihli ve

23367 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair

Youmlnetmeliğin işyeri sorumlulukları ile ilgili huumlkuumlmlerini yerine getirir

h) Gıda ışınlamada kullanılacak ışınlama dozu gıdanın oumlzelliklerine ve istenen doz aralığına

uygun uluslararası kabul edilebilir dozimetri youmlntemleriyle gıdanın belli hacim biriminde absorblanan ortalama doz oumllccediluumllerek belirlenir

ı) Bu Youmlnetmeliğe tabi olarak kurulan tesisler radyasyon guumlvenliği accedilısından 2471985 tarihli ve 85 9727 sayılı Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuuml huumlkuumlmlerine uymakla yuumlkuumlmluumlduumlrlerrdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin Yeniden ışınlama başlıklı 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 7- Nem oranı duumlşuumlk hububat bakliyat kurutulmuş gıdalar ve benzeri gıdalarda

ışınlama sonrası boumlceklenme ve bulaşmaları azaltmak veya yok etmek amacıyla tekrar

ışınlama yapılabilir Yeniden ışınlama 1 kGy civarında duumlşuumlk dozlarda ışınlanmış bileşenlerden

hazırlanmış gıdalarda başka bir teknolojik amaccedil iccedilin veveya bileşiminde 5‟den daha az

ışınlanmış katkı maddesi iccedileren gıdalarda 6 ncı maddeye uygun olarak yapılır Maksimum

ışınlama dozunu aşmamak kaydı ile birden fazla ışınlama yapıldığı durumlar da bu işlem yeniden ışınlama anlamı taşımazrdquo

MADDE 4- Aynı Youmlnetmeliğin Lisans izin ve tescil başlıklı 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

Madde 10- Gıda ışınlama tesisi kurmak isteyen oumlzel ve tuumlzel kişiler

a) Radyasyon Guumlvenliği Tuumlzuumlğuumlne dayanılarak ccedilıkarılan 1861994 tarihli ve 21964 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan Gama ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Guumlvenliği Youmlnetmeliğine goumlre TAEK‟den gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek iccedilin lisans alır

b) Bu tesis uumlretime geccedilmeden oumlnce 1071996 tarihli ve 22692 sayılı Resmi Gazete‟de

yayımlanan Gıdaların Uumlretim ve Satış yerleri Hakkındaki Youmlnetmelikrdquoin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Sağlık Bakanlığı‟ndan ccedilalışma izni alır ve Sağlık Bakanlığı‟nın duumlzenleyeceği gıda işyeri siciline

kaydolur

c) Ccedilalışma iznine ait başvurular Sağlık Bakanlığı‟ndan 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise ccedilalışma izni verilir

d) Alınan lisans belgesi ve ccedilalışma izniyle birlikte tesiste kullanılacak alet ve ekipmanların

isimlerini ışınlama tipini ve dozimetri metodunu iccedileren bir dosya ile Tarım ve Koumlyişleri

Bakanlığı‟na gıda ışınlama izni iccedilin başvurur

Başvuru dosyası Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığından 3 ve TAEK‟ den 3 olmak uumlzere 6 uzman

kişiden teşekkuumll edecek bir komisyon tarafından incelemeye alınır inceleme sonucu uygun bulunan tesise izin verilerek tescil edilir

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo

MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu

kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi

e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar

h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş

belirtilirrdquo

MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası verilir

b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya

ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur

Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde

ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır

Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler

uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler

ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır

e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda

maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır

Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir

f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır

g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir

h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma

belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir

ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo

MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir

ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır

a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır

b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen

kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo

MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir

MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve

diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir

ldquoAvrupa Birliğine uyum

Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye

Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri

ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo

Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde

gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-3

GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR

1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir

A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise

B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa

C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise

D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz

2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir

A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması

B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya

geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması

C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması

D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo

EK-4

ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI

1DOZĠMETRĠ

Genel Ortalama Soğrulan Doz

10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli

olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm

radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır

Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır

Burada

M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi

p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk

d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz

dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı

Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin

uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki

dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz

değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur

Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve

maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve

maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir

Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)

değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur

Bu durumlarda

2 ĠġLEMLER

21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak

ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz

noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir

22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır

23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri

yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir

referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve

maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

Tescil edilen tesiste ışınlanacak olan gıda maddeleri 961998 tarihli ve 23367 sayılı Resmi

Gazete‟de yayımlanan ldquoGıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin ilgili huumlkuumlmlerine goumlre

Tarım ve Koumlyişleri Bakanlığı‟ndan uumlretim izni alınmış olan gıdalar olması gerekirrdquo

MADDE 5- Aynı Youmlnetmeliğin Belgeleme başlıklı 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 12- Işınlanan her bir parti gıda iccedilin en az 5 yıl saklanacak bir kayıt bulundurulur Bu

kayıtta

a) İşlemin parti numarası

b) Işınlama tarihi

c) Işınlanmış gıdanın miktar ve tipi

d) Işınlanacak gıda maddesinin yuumlzde bileşimi

e) Işınlama sırasında kullanılan ambalaj materyali ve şekli

f) Işınlama sırasında oumllccediluumllen minimum ve maksimum doz oranları ortalama doz ve diğer

proses kontrol değerleri

g) Işınlama sırasında goumlzlenen normal proses koşullarından sapmalar

h) Işınlama işlemini talep eden kişi veya kuruluş

belirtilirrdquo

MADDE 6 - Aynı Youmlnetmeliğin Etiketleme başlıklı 13 uumlncuuml maddesi aşağıdaki şekilde

değiştirilmiştir

ldquoMadde 13- 16111997 tarihli ve 23172 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Tuumlrk Gıda Kodeksi

Youmlnetmeliği‟nin 9 uncu boumlluumlmuumlnde yer alan bilgilere ilaveten etikette aşağıdaki hususların yer alması zorunludur

a) Işınlanmış gıdalar iccedilin oumlnceden paketlenmiş olsun veya olmasın duumlzenlenecek nakliye

belgelerinde ışınlama yapmasına izin verilen tesisin adı ışınlama tarihi ışınlama dozu ve parti

numarası verilir

b) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine sunulacak ışınlanmış uumlruumlnlerde ldquoIşınlanmıştırrdquo veya

ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesinin yanında Ek-2 bdquode verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama semboluumlnuumln kolayca goumlruumlnebilir şekilde etiket uumlzerinde bulunması zorunludur

Doumlkme olarak satılan ışınlanmış uumlruumlnlerde bu ifadeler ve şekil uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln bulunduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

c) Işınlanmış uumlruumln gıda maddesinde bileşen olarak yer alıyorsa bileşen listesinde

ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer almalıdır

Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler

uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler

ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır

e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda

maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır

Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir

f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır

g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir

h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma

belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir

ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo

MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir

ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır

a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır

b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen

kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo

MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir

MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve

diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir

ldquoAvrupa Birliğine uyum

Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye

Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri

ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo

Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde

gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-3

GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR

1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir

A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise

B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa

C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise

D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz

2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir

A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması

B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya

geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması

C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması

D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo

EK-4

ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI

1DOZĠMETRĠ

Genel Ortalama Soğrulan Doz

10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli

olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm

radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır

Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır

Burada

M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi

p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk

d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz

dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı

Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin

uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki

dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz

değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur

Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve

maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve

maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir

Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)

değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur

Bu durumlarda

2 ĠġLEMLER

21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak

ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz

noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir

22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır

23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri

yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir

referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve

maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

Doumlkme olarak satılan gıda maddesinde ışınlanmış uumlruumln bileşen olarak kullanılıyorsa bu ifadeler

uumlruumlnuumln ismi ile birlikte uumlruumlnuumln konduğu kabın uumlzerinde veya yanında bulunan satış etiketinde yer almalıdır

d) Gıda maddesi iccedilinde gıda bileşeni birden fazla bileşenden oluşuyorsa ve bu bileşenler

ışınlanmış ise gıda maddesine direk eklenen bileşen son uumlruumlnde 25 in altında dahi olsa ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi bileşen listesinde yer almalıdır

e) Tuumlketiciye ve toplu tuumlketim yerlerine ulaşmayan uumlruumlnlerde ışınlanmamış bir gıda

maddesinin iccedilerdiği gıda ve bileşenlerin her ikisi de ışınlama işlemine tabi tutulmuş ise ldquoIşınlanmıştırrdquo veya ldquoIşınlama İşlemi Yapılmıştırrdquo ifadesi yer alır

Ayrıca ışınlama yapılan tesisin adı adresi veya gıda işyeri sicil numarası belirtilir

f) Işınlanmış gıda maddeleri ile ilgili belgelerde gıdanın ışınlandığına dair bilgiler yer almalıdır

g) Gıda bileşenlerinden birisi ham veya ccediliğ iken ışınlanmış ise ldquoiccedilindekilerrdquo boumlluumlmuumlnde verilirken bu bileşenin yanında hangi dozda ışınlandığı belirtilir

h) (a) ve (b) bentlerindeki bilgilere goumlre doumlkme gıdaların taşınmasında kullanılan taşıma

belgelerinde ışınlanmış gıda olduğu bildirilir

ı) Gıdaların ışınlanıp ışınlanmadığının tespiti amacıyla ışınlanacak gıdaların uumlstuumlne ışınlamayla renk değiştiren bir indikatoumlr yapıştırılması gereklidirrdquo

MADDE 7 - Aynı Youmlnetmeliğin Işınlanmış gıdaların tuumlketimi ithalatı ve İiracatı başlıklı 16 ıncı maddesine aşağıdaki ikinci fıkra ve bentler eklenmiştir

ldquoBunun yanı sıra ışınlanmış bir gıdanın ithalatı iccedilin aşağıdaki kurallara uyulmalıdır

a)Işınlama işlemine tabi tutulan gıda maddeleri bu Youmlnetmelikte belirtilen koşulları sağlamalıdır

b) Işınlama yapmış olan tesisin isim ve adresini goumlsteren belgeler ve 12 nci maddede belirtilen

kayıtta yer alan bilgiler diğer belgeler ile birlikte sunulmalıdırrdquo

MADDE 8 ndash Aynı Youmlnetmeliğe bu Youmlnetmeliğin 3 ve 4 nolu ekleri ilave edilmiştir

MADDE 9- Aynı Youmlnetmeliğe Avrupa Birliğine uyum başlığı altında 17 nci madde eklenmiş ve

diğer maddeler buna goumlre teselsuumll ettirilmiştir

ldquoAvrupa Birliğine uyum

Madde 17ndash Bu Youmlnetmelik 19992EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Uumlye

Uumllkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve 19993EEC sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri

ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulmasırdquo uumlzerine Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri baz alınarak Avrupa Birliğine uyum ccedilerccedilevesinde hazırlanmıştırrdquo

Geccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 2 yıl iccedilinde bu Tebliğ huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre iccedilinde

gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılır

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-3

GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR

1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir

A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise

B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa

C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise

D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz

2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir

A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması

B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya

geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması

C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması

D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo

EK-4

ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI

1DOZĠMETRĠ

Genel Ortalama Soğrulan Doz

10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli

olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm

radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır

Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır

Burada

M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi

p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk

d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz

dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı

Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin

uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki

dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz

değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur

Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve

maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve

maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir

Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)

değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur

Bu durumlarda

2 ĠġLEMLER

21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak

ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz

noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir

22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır

23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri

yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir

referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve

maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

MADDE 10- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 11- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-3

GIDA IġINLAMA ĠCcedilĠN GEREKLĠ KOġULLAR

1)Gıda ışınlaması sadece aşağıdaki durumlarda uygulanabilir

A- Teknolojik olarak bir ihtiyaccedil mevcut ise

B- Sağlık iccedilin bir tehlike oluşturmuyorsa ve oumlnerilen koşullarda gerccedilekleştiriliyorsa

C- Tuumlketici menfaatleri iccedilin uygun ise

D- Bu işlem iyi uumlretim veya tarım uygulamalarının yada hijyen uygulamalarının yerini alamaz

2)Gıda ışınlama sadece aşağıdaki amaccedillar iccedilin kullanılabilir

A- Patojen mikroorganizmaların azaltılması ile gıda kaynaklı hastalıkların azaltılması

B- Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi ve ccediluumlruumlmenin oumlnlenmesi veya

geciktirilmesi ile gıda maddelerinin bozulmasının azaltılması

C-Filizlenme ccedilimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda maddesi kayıplarının azaltılması

D-Bitki yada bitkisel uumlruumlnlere zarar veren organizmaların gıda maddesinden uzaklaştırılmasırdquo

EK-4

ORTALAMA ABSORBLANAN DOZ HESAPLAMALARI

1DOZĠMETRĠ

Genel Ortalama Soğrulan Doz

10 kGy veya daha az bir genel ortalama doz ile işlem goumlrmuumlş gıdaların sağlık youmlnuumlnden guumlvenli

olduklarının belirlenmesinde belirli bir doz aralığındaki radyasyonun yol accediltığı tuumlm

radyokimyasal etkilerin doz ile orantılı olduğu varsayılır

Genel Ortalama doz ( D ) malzemenin toplam hacmi uumlzerinden alınan aşağıdaki integral ile tanımlanır

Burada

M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi

p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk

d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz

dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı

Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin

uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki

dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz

değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur

Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve

maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve

maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir

Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)

değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur

Bu durumlarda

2 ĠġLEMLER

21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak

ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz

noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir

22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır

23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri

yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir

referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve

maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

Burada

M işlem goumlren oumlrneğin toplam kuumltlesi

p (x y z) noktalarındaki yerel yoğunluk

d (x y z) noktalarındaki yerel absorblanan doz

dVdx dy dz gerccedilek durumlarda hacim kesrini goumlsteren son derece kuumlccediluumlk hacim elemanı

Genel ortalama doz homojen uumlruumlnler veya yığın uumlruumlnlerin homojen goumlruumlnuumlr yoğunluğu iccedilin

uumlruumlnlerin tuumlm hacmi boyunca stratejik veya gelişiguumlzel noktalara yeterli sayıdaki

dozimetrelerin dağıtılması ile belirlenebilir Bu yolla belirlenen doz dağılımından hesaplanan doz

değeri genel ortalama soğurulan doz‟dur

Uumlruumln uumlzerindeki doz dağılım eğrisinin şekli iyi bir şekilde belirlenmiş ise minimum ve

maksimum doz noktaları bilinir Bir seri uumlruumln oumlrneği uumlzerindeki bu iki noktanın (minimum ve

maksimum doz noktaları) doz dağılımının oumllccediluumlmlendirilmesi genel ortalama dozun tahmininde kullanılabilir

Bazı durumlarda ortalama minimum doz (D min) ve ortalama maksimum doz (D mak)

değerlerinin ortalama değeri genel ortalama dozun iyi bir tahmini olur

Bu durumlarda

2 ĠġLEMLER

21 Radyasyon tesisinde bulunan belirlenmiş sınıftaki gıda maddelerinin rutin olarak

ışınlanmasından oumlnce uumlruumln hacmi uumlzerinde doz oumllccediluumlmleri yapılarak minimum ve maksimum doz

noktaları belirlenir Bu validasyon oumllccediluumlmleri uumlruumln yoğunluğu ve geometrisindeki değişimler goumlz oumlnuumlne alınarak uygun sayıda (3-5) gerccedilekleştirilmelidir

22 Uumlruumln geometrisinin veya ışınlama şartlarının değiştirilmesi durumlarında oumllccediluumlmler tekrarlanmalıdır

23 İşlem sırasında doz limitlerinin aşılmadığını guumlvence altına almak iccedilin rutin doz oumllccediluumlmleri

yapılmalıdır Oumllccediluumlmler dozimetrelerin minimum ve maksimum doz noktalarına veya bir

referans noktaya yerleştirilmeleri ile yapılmalıdır Referans noktadaki doz minimum ve

maksimum doz ile kantitatif olarak ilişkili olmalıdır Referans nokta uumlruumln uumlzerinde veya iccedilerisinde doz değişimlerinin duumlşuumlk olduğu uygun bir yerde olmalıdır

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

24 Rutin doz oumllccediluumlmleri her partide ve uumlretim suumlresince duumlzenli aralıklarla gerccedilekleştirilmelidir

25 Akışkan paketlenmemiş malzemelerin ışınlandığı durumlarda minimum ve maksimum doz yerleri belirlenemez

Boumlyle durumlarda bu doz uccedil değerlerinin ( D min ve D mak ) belirlenmesi iccedilin tesaduumlfi dozimetre oumlrneklemesi ile tespit edilir

26 Doz oumllccediluumlmleri kabul edilmiş dozimetre sistemleri kullanılarak yuumlruumltuumllmelidir ve oumllccediluumlmler birincil standartlara goumlre izlenebilir olmalıdır

27 Işınlama suumlresince aşağıda belirtilen tesis parametreleri kontrol edilmeli ve suumlrekli kayıt

edilmelidir

radyonuumlklit tesisleri iccedilin

-uumlruumln taşıma hızı veya radyasyon alanında geccedilen suumlre

-kaynağın doğru pozisyonda olduğunu goumlsteren bilgi

hızlandırıcı tesisler iccedilin

-tesisin uumlruumln taşıma hızı ve enerji seviyesi

-elektron akımı ve tarayıcı genişliği bilgileri

Resmi Gazete Tarih ve Sayı 19122003-25321

Gıda IĢınlama Youmlnetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Youmlnetmelik

MADDE 1-6111999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Gıda Işınlama

Youmlnetmeliği‟nin 11 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye

aşağıdaki (e) bendi eklenmiştir

ldquob) Işınlanacak gıdalar ile temas eden madde ve malzemelerin ışınlamaya uygun olmasırdquo

ldquoe) Bu Youmlnetmelik kapsamında faaliyette bulunan tesislerin uumlretim koĢullarının

Gıdaların Uumlretimi Tuumlketimi ve Denetlenmesine Dair Youmlnetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen usul ve esaslara uygun olmasırdquo

MADDE 2- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan değişik 12 inci maddesinin (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir

ldquof)Işınlama işleminin Ek- 3‟e uygun olarak yapılan kontroluumlnde dozimetrik kontroller ve

kayıtlarında limitler en duumlşuumlk ve en yuumlksek değerler absorblanan doz ve iyonlaştırıcı

radyasyon tipirdquo

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

MADDE 3- Aynı Youmlnetmeliğin 15102002 tarihli ve 24907 sayılı Resmi Gazetersquode

yayımlanan Youmlnetmelikle eklenen geccedilici 1 inci maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir

ldquoGeccedilici Madde 1-Halen faaliyet goumlsteren ve bu Youmlnetmelik kapsamında yer alan uumlruumlnleri

uumlreten ve satan işyerleri 6 ay iccedilinde bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerine uymak zorundadır Bu suumlre

iccedilinde gerekli duumlzenlemeleri yapmayan işyerleri ve satış yerlerinin faaliyetine izin verilmez Bu

işyerleri hakkında 560 sayılı Kanun Huumlkmuumlnde Kararname huumlkuumlmlerine goumlre yasal işlem yapılırrdquo

Yuumlruumlrluumlk

MADDE 4- Bu Youmlnetmelik yayımı tarihinde yuumlruumlrluumlğe girer

Yuumlruumltme

MADDE 5- Bu Youmlnetmelik huumlkuumlmlerini Tarım ve Koumlyişleri Bakanı Sağlık Bakanı ve Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı yuumlruumltuumlr

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

EK-2

Uumlruumlnuumln ıĢınlanmıĢ olduğunu belirten rdquoradurardquo amblemi

( Ortadaki daire ccediliccedileği alttaki yapraklar ccediliccedilek yapraklarını ve dıĢtaki ccedilember arasındaki 5 adet

boĢluklar da ıĢın demetlerini sembolize eder)

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

EK-3

SANAEM ndash UYGULAMA BOumlLUumlMUuml IġINLAMA TESĠSĠ

2007 YILI ENDUumlSTRĠYEL IġINLAMA HĠZMETLERĠ

FĠYAT LĠSTESĠ

ĠġĠN KODU DOZ ARALIĞI m3 FĠYATI (YTL)

10 kGy ve daha duumlĢuumlk dozlar iccedilin

1003010100 00 ndash 02 grcm3 120

1003010200 02 ndash 04 grcm3 125

1003010300 04 ndash 06 grcm3 130

10 ndash 15 kGy doz aralığı iccedilin

1003020100 00 ndash 02 grcm3 145

1003020200 02 ndash 04 grcm3 165

1003020300 04 ndash 06 grcm3 185

15 ndash 20 kGy doz aralığı iccedilin

1003030100 00 ndash 02 grcm3 155

1003030200 02 ndash 04 grcm3 185

1003030300 04 ndash 06 grcm3 210

20 ndash 25 kGy doz aralığı iccedilin

1003040100 00 ndash 02 grcm3 190

1003040200 02 ndash 04 grcm3 230

1003040300 04 ndash 06 grcm3 250

1003040400 Uumlruumln doz haritalama ccedilalıĢması 250

25 kGy‟den yuumlksek dozda ıĢınlamalar iccedilin kGy baĢına 4 fiyat artıĢı uygulanır

1- Fiyatlara KDV dahildir

2- 1 m3‟ten az olan uumlruumlnler 1 m

3 olarak fiyatlandırılır

3- Firmalara 1 yıl iccedilinde ıĢınlanan malzeme hacimlerinin 75 m3‟uuml aĢan miktarları

iccedilin 10 125 m3‟uuml aĢan miktarları iccedilin 20 indirim uygulanır

4- IĢınlama uumlcretleri yapılan iĢin kodu accedilıklama olarak belirtilerek aĢağıdaki

hesaplardan birisine yatırılacaktır

i) Ziraat Bankası - Emek ġubesi 35582226-5001 nolu hesap

ii) Vakıfbank - Ccedilayyolu ġubesi 2000011 nolu hesap

iii)TAEK BaĢkanlığı EskiĢehir yolu 7 km Ankara

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder

EK-4

TC

TARIM ve KOumlYĠġLERĠ BAKANLIĞI

Koruma ve Kontrol Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Tuumlrk Gıda Kodeksi

Taslak

Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği

Yetki Kanunu Tuumlrk Gıda Kodeksi Youmlnetmeliği

Yayımlandığı RGazete 02092001-24511

Tebliğ No 200119

EK-9

DĠĞER UumlRUumlNLERE AĠT MĠKROBĠYOLOJĠK DEĞERLER

Siyah ccedilay

n c m M

Aerobik mezofilik bakteri (kobg) 5 2 10 x 104 10 x 10

5

Koliform 5 2 9 95

E coli 5 1 lt 3 9

Salmonella spp 5 0 25 g‟da bulunmayacak

Kuumlf (kobg) 5 2 10 x 103 10 x 10

4

EMS tablosuna goumlre ( g)

n Analize alınacak numune sayısını

c ldquoMrdquo değeri taĢıyabilecek en fazla numune sayısını

m (n ndash c) sayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

M ldquocrdquogtsayıdaki numunede bulunabilecek en fazla değeri

EMS En muhtemel sayıyı ifade eder