gİrİŞ - microsoft · web viewyasama ve yürütme hatta yargı alanlarında etkili olabilmek...

YURTDIŞINDA YAŞAYAN TÜRK DİASPORASININ LOBİCİLİK

POTANSİYELİ:

AVUSTRALYA ÖRNEĞİ

T.C. BAŞBAKANLIK

Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı

Uzmanlık Tezi

Hazırlayan:

Alican KOÇ

Tez Danışmanı:

Prof. Dr. Talip KÜÇÜKCAN

2012

ANKARA

i

Alican KOÇ tarafından hazırlanan YURTDIŞINDA YAŞAYAN TÜRK

DİASPORASININ LOBİCİLİK POTANSİYELİ: AVUSTRALYA ÖRNEĞİ adlı bu

tezin, uzmanlık tezi olarak uygun olduğunu onaylarım.

________________________

Prof. Dr. Talip KÜÇÜKCAN

Tez Yöneticisi

ii

Tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde

edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu

çalışmada her türlü kaynağa eksiksiz atıf yapıldığını bildiririm.

______________

Alican KOÇ

iii

İÇİNDEKİLERSUNUŞ.............................................................................................................................. 8

ÖZET VE ANAHTAR KELİMELER.........................................................................10

ABSTRACT AND KEYWORDS.................................................................................11

TEŞEKKÜR................................................................................................................... 12

KISALTMALAR DİZELGESİ....................................................................................13

TABLOLAR DİZELGESİ............................................................................................14

GRAFİKLER DİZELGESİ..........................................................................................16

GİRİŞ.............................................................................................................................. 17

BİRİNCİ BÖLÜM: ARAŞTIRMA HAKKINDA GENEL BİLGİLER....................21

1.1. PROBLEM...................................................................................................... 21

1.2. AMAÇ.............................................................................................................. 21

1.3. ÖNEM.............................................................................................................. 22

1.4. YÖNTEM........................................................................................................ 22

İKİNCİ BÖLÜM: LOBİCİLİK KAVRAMI VE UYGULAMA YÖNTEMLERİ...23

2.1. BASKI GRUPLARI............................................................................................23

2.1.1. Baskı Grubu Nedir?......................................................................................232.1.2. Baskı Grubu Tanımı......................................................................................242.1.3. Baskı Grubu Amacı ve Sınıflandırılması......................................................272.1.4. Baskı Gruplarının İşleyişleri.........................................................................30

2.2. LOBİCİLİK KAVRAMINA GENEL BAKIŞ..............................................37

2.2.1. Lobicilik Kavramı, Tanımları ve Tarihsel Gelişimi......................................372.2.2. Lobici Kimdir?............................................................................................... 46

2.3. LOBİCİLİKTE ÇALIŞMA YÖNTEMLERİ VE TEKNİKLERİ..............53

2.3.1. Lobicilik Yöntemleri......................................................................................532.3.2. Lobicilik Teknikleri.......................................................................................54

2.4. LOBİ ÇALIŞMASINI GEREKTİREN HALLER.......................................60

2.5. LOBİLERİ BAŞARILI KILAN FAKTÖRLER..........................................62

iv

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: DİASPORA KAVRAMI VE TÜRK DİASPORASINA GENEL BAKIŞ.............................................................................................................. 65

3.1. DİASPORA KAVRAMI VE TARİHİ SÜREÇLER....................................65

3.1.1. Diaspora Nedir?.......................................................................................653.1.2. Klasik Diaspora Yaklaşımı.......................................................................673.1.3. Modern Diaspora Yaklaşımı....................................................................74

3.2. RAKAMLARLA TÜRK DİASPORASI.......................................................85

DÖRDÜNCÜ BOLÜM: AVUSTRALYA VE TÜRK DİASPORASI......................100

4.1. AVUSTRALYA’YA GENEL BAKIŞ.........................................................100

4.1.1. Genel Bilgiler.........................................................................................1014.1.2. Siyasal Sistem.........................................................................................1024.1.3. Eğitim Sistemi........................................................................................1074.1.4. Ekonomik Durum..................................................................................1194.1.5. İkili İlişkiler............................................................................................ 121

4.2. AVUSTRALYA TÜRK DİASPORASININ OLUŞUMUNUN TARİHSEL SÜRECİ............................................................................................................ 124

4.2.1. Avustralya’daki Müslüman ve Türk Oluşumlarının Tarihi.................1244.2.2. Avustralya’da Kıbrıslı Türkler...............................................................1274.2.3. Avustralya’da Batı Trakya Türkleri......................................................1274.2.4. Avustralya’ya Türkiye’den Kitlesel Göç................................................129

4.3. RAKAMLARLA AVUSTRALYA TÜRK DİASPORASI........................131

4.3.1. Genel Bilgiler.........................................................................................1314.3.2. Ekonomik Veriler...................................................................................1334.3.3. Eğitim Verileri........................................................................................1334.3.4. Üniversite ve Lise Düzeyindeki Avustralya Türk Toplumu ile Anket

Çalışması................................................................................................ 1384.3.5. Avustralya Türk Toplumunun Önde Gelen İsimlerinden Kazım Ateş ile

Yapılan Mülakat.....................................................................................142

4.4. AVUSTRALYA TÜRK TOPLUMUNUN LOBİCİLİK POTANSİYELİ . 150

4.4.1. Sivil Toplum...........................................................................................1504.4.2. Siyasal Katılım........................................................................................1554.4.3. Basın....................................................................................................... 157

v

BEŞİNCİ BOLÜM: TÜRKÇE’NİN EĞİTİM MÜFREDATINA GİRİŞİ (ÖRNEK OLAY).......................................................................................................................... 159

5.1. AVUSTRALYA EĞİTİM MÜFREDATI DEĞİŞİMİNE GENEL BAKIŞ

160

5.2. MÜFREDATIN DEĞİŞİM SÜRECİ..........................................................162

5.3. LOBİ ÇALIŞMALARI................................................................................163

5.3.1. Sivil Toplum Kuruluşları ve Avustralya Türk Toplumu.......................1645.3.2. Dış Misyon.............................................................................................. 1655.3.3. Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı.............................165

ALTINCI BOLÜM: BULGULAR, ÖNERİLER VE GENEL SONUÇ..................168

6.1. BULGULAR................................................................................................. 168

6.2. ÖNERİLER................................................................................................... 179

6.3. GENEL SONUÇ...........................................................................................181

KAYNAKÇA................................................................................................................ 183

vi

SUNUŞ

Öncelikle, çalışılan konunun ülkemiz için prematüre oluşu, araştırmanın içinde yer

alacak olan Türk diasporası, örgütlenme, sivil toplum kuruluşları ve özellikle de

lobicilik konusu üzerinde Türkçe olarak az sayıda araştırma yapıldığından, çok fazla

kaynak bulunmaması, sayısal verilerin çoklukla varsayımsal oluşu ve farklı

yöntemlerle hazırlanmış çalışmalardaki verilerin dağınık şekilde bulunması,

çalışmanın kaynak edinimi konusundaki zorlayıcı tarafı sayılabilir.

Ayrıca, yurtdışında yaşayan Türk toplumu hususundaki çalışmaların büyük

bölümünün Almanya’da mukim vatandaş ve soydaşlarımızı kapsamasından

mütevellit, Avustralya Türk toplumu hakkında veri bulmak oldukça hüner isteyen bir

noktadır. Buna ek olarak, Avustralya resmi kaynaklarında göçmenlere yönelik

verilerin çoklukla Türk, Çinli, Hindu ayrımı yapılmadan, “Göçmen Halklar” olarak

verilmesi de araştırmaları daha güç hale getirmiştir.

Öte yandan bu çalışma, Türkiye’de özellikle son yıllarda gündemde olması

bakımından, yukarıda bahsi geçen konularla ilgili bilgi edinmek isteyenlere güncel

bilgiler sunması bakımından yararlı olacaktır. Verilerin derli toplu ve belirli amaçlara

hizmet edebilecek düzende kullanılmasına yardımcı olması açısından da önem

taşımaktadır.

Özellikle bir hedefi olan ve o hedef doğrultusunda örgütlü bir şekilde hareket

edebilen kümelerin öneminin giderek arttığı günümüzde, uluslararası alanda mevcut

8

insan gücünün atıl bir şekilde bırakılması ve kullanılmaması büyük bir kayıptır.

Türkiye’nin bu konumda büyük bir gizil güce sahip olduğu söylenebilir. Öncelikle

bu gizil gücün farkına varılmalı, takiben bu gizil güç açığa çıkarılmalı ve harekete

geçirilmelidir. Bu açıdan, bu çalışma Türkiye’nin özelde Avustralya’da, genelde ise

özellikle başta Avrupa olmak üzere bütün dünyada sahip olduğu gizil gücün farkına

varılması açısından önem taşımaktadır. Çalışmada, sahip olunan gizil gücün açığa

çıkarılması ve harekete geçirilmesi doğrultusunda önerilerde bulunulmaya da

çalışılmıştır.

Türkiye’nin Avustralya ve diaspora politikaları açısından oldukça öneme sahip

olduğuna inandığım bu çalışma sonucunda, bilgili ve kendini yetiştirmiş insanlara bir

hedef gösterilebilmesi ise bu çalışmanın en büyük başarısı olacaktır.

9

Yurtdışında Yaşayan Türk Diasporasının Lobicilik Potansiyeli:Avustralya Örneği

Alican KOÇYurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı

Uzmanlık Tezi, 2012, ANKARATez Danışmanı: Prof. Dr. Talip KÜÇÜKCAN

ÖZET VE ANAHTAR KELİMELER

ÖZET: Bu çalışmanın ortaya koyuluş amacı yurtdışında yaşayan Türk diasporasının

sivil teşkilatlanma ile lobicilik geçmişinin incelenerek, Avustralya özelindeki mevcut

yapının ortaya çıkarılması ve bahse konu duruma yönelik, gerek devlet politikası

olarak, gerekse sivil toplum politikası olarak izlenebilecek yolların önerilmesidir.

Altı bölümden oluşan çalışmanın ilk bölümü, araştırma hakkındadır. İkinci bölümde

lobicilik kavramı ve yöntemleri, üçüncü bölümde ise diaspora kavramı ile Türk

diasporasına yönelik bilgiler verilecektir. Dördüncü bölümde Avustralya ülkesi ve

ülkede yaşayan Türk diasporası incelenecek, beşinci bölümde Türk diasporasının

lobicilik potansiyelini ortaya koyan bir örnek olay işlenecektir. Son bölümde ise

bulgu, öneri ve sonuçlar aktarılacaktır.

ANAHTAR KELİMELER: Avustralya Türk toplumu, diaspora, lobicilik,

Avustralya’da Türkçe müfredat, sivil toplum kuruluşları.

10

The Lobbying Potential of Turkish Diaspora: Australia CaseAlican KOÇ

Presidency for Turks Abroad and Related CommunitiesThesis, 2012, ANKARA

Advisor: Prof. Dr. Talip KÜÇÜKCAN

ABSTRACT AND KEYWORDS

ABSTRACT: The purposes of this study are to expose the present structure and

propose a strategy for both governmental and non-governmental policies about

lobbying activities of Turkish diaspora in Australia by observing the non-

governmental organizations and lobbying past.

The first part of the six is about the research. There are detailed information given

about the concept of lobbying in the second part and about the concept of diaspora

and the Turkish diaspora. Fourth part is consisted of Australia and the Turkish

diaspora in aforementioned and a case study about the Australian Turkish diaspora’s

lobbying potential in the fifth part. The last part contains indications, proposals and

consequences.

KEYWORDS: Australian Turkish society, diaspora, lobbying, Turkish in Australia,

NGO.

11

TEŞEKKÜR

Çalışmalarım boyunca yardım ve katkılarıyla beni yönlendiren hocam Prof. Dr. Talip

KÜÇÜKCAN’a, yine kıymetli tecrübelerinden faydalandığım Yurtdışı Türkler ve

Akraba Topluluklar Başkan Yardımcısı Mehmet KÖSE’ye, diaspora konusunda

önemli çalışmaları ile şahsıma kılavuzluk eden değerli kardeşim Gökhan DUMAN’a

ve çeşitli katkıları ile çalışmamın yol almasında büyük önem arz eden Hasan ER’e,

Mehmet Nedim ASLAN’a, Çağlar ŞAKI’ya, Muhammed BERDİBEK’e, Kaan

ÇETİNKAYA’ya, Muhammed Zeki ÇELİK’e, İsmail YILDIZ’a ve Kadir BULUT’a

ve son olarak en değerli varlığım olan aileme teşekkürü bir borç bilirim.

12

KISALTMALAR DİZELGESİ

AB: Avrupa Birliği

ABD: Amerika Birleşik Devletleri

BM: Birleşmiş Milletler

KKTC: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti

STK: Sivil Toplum Kuruluşları

TİKA: Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı

YTB: Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı

Akt.: Aktaran

13

TABLOLAR DİZELGESİ

Tablo 1. Lobicilik Bilimsel Dağılım Diagramı

Tablo 2. Diaspora Hareket Diagramı

Tablo 3. Diaspora Sınıflandırmaları

Tablo 4. Gelişmekte Olan Ülkelerin Diaspora Kurumları

Tablo 5. Gelişmekte Olan Ülkelerde Kurulan Diaspora Kurumlarının Sayısı

Tablo 6. Yurtdışı Vatandaşların Yaşadıkları Ülkelerde Bulunan STK Sayıları

Tablo 7. Yurtdışındaki Türk Medyasının Genel Dağılımı

Tablo 8. Yurtdışındaki Yerel Türk Medyası

Tablo 9. Yurtdışı Vatandaşların Yaşadıkları Ülkelerdeki Siyasal Katılım

Tablo 10. Seçilmiş Temsilciler

Tablo 11. Yurtdışı Vatandaşların Yaşadıkları Ülkelerdeki Siyasal Katılım

Tablo 12. Yurtdışı Vatandaşların Yaşadıkları Ülkelerdeki İşletmeler ve İstihdam

Tablo 13. Avustralya Genel Bilgiler

Tablo 14. Avustralya’da Siyasal Sistem

Tablo 15. Avustralya Eğitim Yaş, Cinsiyet ve Bitirilen Okul Tablosu

Tablo 16. Avustralya Eğitim Durumlarına Göre Nüfus Dağılımı

Tablo 17. Avustralya Dile Göre Eğitim Düzeyleri 1




Tablo 21. Temel Ekonomik Göstergeler

Tablo 22. Türkiye-Avustralya Dış Ticareti ( Milyon USD)

14

Tablo 23. Avustralya Türk Toplumu

Tablo 24. NSW Türk Okulları 1




Tablo 28. Victoria Türk Okulları 1






Tablo 34. Güney Avustralya Türk Okulları

Tablo 35. Batı Avustralya Türk Okulları

Tablo 36. Avustralya’daki Türk STK’lar

Tablo 37. Avustralya Türk Gazeteleri

Tablo 38. Avustralya Eğitim Müfredatı İlk Aşamada Seçilen Diller


Tablo 40. Avustralya Eğitim Müfredatı Değişim Süreci

15

GRAFİKLER DİZELGESİ

Grafik 1. Dünyadaki Türk Nüfusunun Ülkelere Göre Dağılımı

Grafik 2. Dünyadaki Türk Nüfusunun Bölgesel Dağılımı

Grafik 3. Yurtdışı Vatandaşların Yaşadıkları Ülkelerdeki Türk Nüfusunun Genel

Dağılımı

Grafik 4. Vatandaşlığa Göre Türk Nüfusunun Dağılımı


Grafik 6. Yurtdışında Yaşayan Türkler ile İlgili Çalışma Yapan Derneklerin

Ülkelere Göre Dağılımı

Grafik 7: Yurtdışında Yaşayan Vatandaşlarımıza Yönelik Yayınlar Yapan Yerel

Türk Medyasının Çeşitliliği

16

GİRİŞ

Anavatanlarından uzakta yaşayan toplulukları ifade etmek için son yıllarda sıklıkla

kullanılmaya başlanan “diaspora” kavramı kendi içerisinde hızlı bir eklemlenme

süreci geçirmektedir. Uzun yıllar boyunca sadece Yahudi toplumunun tüm dünyaya

dağılmışlığını ifade etmek için kullanılan terim, sonrasında Afrikalıların kolonyal

dönemde batıya sürgünleri ve buradaki deneyimlerini tanımlamak için kullanılmıştır.

Klasik anlamıyla diaspora; zorunlu bir göç nedeniyle anavatandan uzakta yaşamayı

anlatan bir kavram olarak kullanıla gelmiştir.

Ancak günümüzde diaspora kavramı birçok ülkenin bir dış politika enstrümanı

olarak kabul ettiği, uluslararası ilişkilerde gittikçe daha fazla öneme sahip olan bir

konuma yükselmiştir. Özellikle 1990 sonrası dönemde, ülkeler kendi sınırları dışında

yaşayan tüm yurtdışı topluluklarını ve onlar tarafından kurulmuş tüm yapılanmaları

diaspora olarak kabul etme ve buna yönelik bir strateji oluşturma eğilimine

yönelmişlerdir. Bu konuda çalışan bakanlıkların, ya da ulusal ofislerin birçok ülkede

aynı dönemde faaliyete geçmiş olması ise tesadüf değildir.

Ülkeler, bu kurumlar aracılığıyla yurtdışındaki topluluklarının yaşadıkları yerlerde

sosyal, siyasal ve ekonomik alanlarda yer edinmesi, siyasal katılımı, dernekleşmesi,

ana dilde eğitimi, çifte vatandaşlık ve ticaret ağlarının geliştirilmesi gibi hususlarda

politikalar üretmeye yönelmişlerdir.

17

Bu sürecin bir diğer etkisi ise yurtdışında yaşayan toplulukların bir diaspora üyesi

olarak anavatanlarıyla daha fazla diyalog içerisine girebileceklerini fark etmiş

olmalarıdır. Bu topluluklar hem yaşadıkları ülkelerde hem de anavatanlarında etkin

olabilme ve uluslararası kamuoyunda dikkat çekebilme ve kendini dinletebilme gibi

imkânları kullanabilmek adına kendilerini diaspora toplumu olarak tanımlamaya

yönelmişlerdir. Bu kapsamda ülkelerin diaspora kurumları ve diaspora stratejileri

oluşturmaları aynı zamanda yurtdışında yaşayan toplulukları da tetiklemiş ‘diasporik

bilinç’ ivme kazanmıştır.

20. yüzyıl öncesinde diaspora toplumlarını bir grup olarak var eden unsurlar;

diaspora üyelerinin travmatik geçmişleri veya başlarına gelen sürgün ya da zorunlu

dağılma gibi ortak bir felaket ve anavatana geri dönüş miti etrafında

şekillenmekteydi. Ancak günümüzde diaspora kavramı; hikâyeleri ne olursa olsun

herhangi bir sebepten dolayı anavatanlarından uzakta yaşayan tüm yurtdışı

toplulukların ve onlara ait yapılanmaların etrafında şekillenmektedir. Eski

mecrasında manevi bir rol üstlenen diaspora kavramı bugün daha işlevsel bir boyut

kazanmıştır.

Ancak modern diaspora kavramı da henüz kendi devinimini tamamlayabilmiş

değildir. Diaspora kavramı bu yeni zeminde “kim diasporadır?”, “hangi toplumlara

diaspora denir?” şeklindeki temel sorulara yönelik “henüz” genel-geçer ve tatmin

edici bir cevap üretmekle meşguldür. Buna rağmen birçok ülke diaspora kavramı

üzerindeki bu tür tartışmalara takılı kalmadan yurtdışı topluluklarıyla bir şekilde

18

diyalog zemini oluşturmakta ve ilişkiler çok yönlü olarak tesis edilmeye

çalışılmaktadır.

Bu kapsamda, dünyanın çeşitli ülkelerine yayılmış beş milyondan fazla

vatandaşımızın mevcudiyeti Türkiye’nin yurtdışındaki en önemli potansiyellerinden

bir tanesi olarak göze çarpmaktadır.

Bir hedef çerçevesinde örgütlü olarak hareket eden grupların öneminin her geçen gün

arttığı uluslararası arenada, atıl bırakılmaması gereken bir güç olarak karşımıza çıkan

diasporanın incelenmesi ve bir vizyon dâhilinde hareket ettirilmesi hususundaki

çalışmaların yakın tarihimize kadar oldukça prematüre kaldığı gözlenmektedir.

Diaspora ve lobicilik hususunda büyük bir potansiyele sahip olan ülkemizin

öncelikle potansiyeli ile ilgili olarak farkındalık yaratılması, takiben harekete

geçirilmesi için stratejiler oluşturulması yani kurumsallaştırma haritasının özellikle

ilgili Devlet Bakanlığı tarafından; 2008 yılında Yurtdışında Yaşayan Vatandaşlara

Sunulan Hizmetlere Yönelik Strateji Belgesinin hazırlanması, 2009 yılında

yurtdışında yaşayan Türk ve soydaşlarımıza yönelik bir kurumun kurulması için

kanun çalışmalarına başlanması, 2010 yılında düzenlenen “Türk Soydaş ve Akraba

Toplulukları Buluşması” ile ilk adımlarının atıldığı görülmektedir. 2010 yılında

Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığının kuruluşu ile de bu

çalışmaların ilk somut çıktısının alındığı görülmektedir.

19

Türk diasporasına yönelik çalışmaların kurumsal olarak yapılandırıldığı noktanın

hedefinde onlarca ülke ve milyonlarca insan bulunması globalleşen ve teknoloji

sayesinde her geçen gün mesafesizleşen dünyada bir sorun olarak algılanmamaktadır.

1800’lü yıllardan başlayarak, yaklaşık 15.000 kilometre uzaktaki Avustralya’ya

göçen vatandaşlarımız ve soydaşlarımız, bu süre zarfında Avustralya’daki Türk

diasporasını oluşturmuş fakat gözden ırak oldukları için uzun bir süre gönülden de

ırak kalmışlardır. Ancak, bahsedildiği üzere gerek kurumsallaşan yapı, gerekse

şartlar Avustralya Türk diasporası ile anavatan arasındaki engelleri kaldırmaktadır.

Bu noktadan hareketle, uzakta kalan ancak her geçen gün yakınlaşan Avustralya

Türk diasporasının bugüne kadar ki hafızasının, tepkilerinin, aktivitelerinin ve nereye

yöneldiğinin incelenmesine (neokorteks1) büyük bir ihtiyaç bulunmaktadır. Bu

ihtiyacın tespiti sonucunda çizilecek vizyon ise en az tespit kadar önem arz

etmektedir.

1 Beynin, hafıza, refleks, tepki ve hareket etme/durma gibi çalışmalarını yönlendiren bölümü. Söz konusu tıbbi terim tek bir kelime ile bütün bir durumu özetlemektedir. Bir diasporanın neokorteksi de, o grubun tarihsel çerçevede verdiği tepkileri, kızgınlıkları, sevgileri, eylemleri, özlemleri ile oluşan hafızasını ve bu hafızanın oluşturduğu refleksleri anlatmaktadır.

20

Yurtdışında Yaşayan Türk Diasporasının Lobicilik Potansiyeli:

Avustralya Örneği

Alican KOÇ

BİRİNCİ BÖLÜM: ARAŞTIRMA HAKKINDA GENEL BİLGİLER

1.1. PROBLEM

Araştırmanın ortaya çıkışındaki ana problemler;

a) Avustralya Türk Diasporası hususunda yeterli kaynak ve bilginin

bulunmaması,

b) Avustralya Türk Diasporasının hafızasının, tepkilerinin, aktivitelerinin ve

nereye yöneldiği hususunda yeterli bilgi bulunmaması,

c) Avustralya Türk Diasporasının lobicilik faaliyetleri ile ilgili yeterince bilgi

bulunmaması,

d) Avustralya Türk Diasporasının güçlü ve zayıf yönlerinin incelenmesi sonucu

çizilen bir lobicilik yol haritasının bulunmamasıdır.

1.2. AMAÇ

Bu çalışmanın ortaya konuluş amacı, yukarıda bahsi geçen problemlerin çözüme

kavuşturulması ile birlikte, bir vaka incelemesi yapılması ve Avustralya Türk

Diasporasının lobicilik faaliyetleri açısından etkin ve verimli bir vizyona

kavuşturulması.

21

1.3. ÖNEM

Bu çalışma vasıtası ile gerek Başbakanlık Yurtdışı Türkler Başkanlığı’nın Avustralya

Türk Diasporası ile ilgili olarak yaptığı çalışmalara katkı sağlanması, gerekse

Avustralya Türk Diasporası hususunda literatürde daha fazla donenin yer alması

sağlanacaktır.

1.4. YÖNTEM

Bu araştırma kapsamında gerçekleştirilen çalışma yöntemleri aşağıda yer almaktadır.

a) Örnek olay modeli: Bu araştırmada örnek olay modelinden yararlanılacaktır.

Avustralya Türk Diasporası tarafından 2010-2011 döneminde bir lobicilik

faaliyeti olarak gerçekleştirilen “Türkçe Eğitimin Müfredata Alınması” olayı

incelenecektir.

b) Sözlü mülakat: Avustralya Türk Diasporasını önde gelen isimlerinden Kazım

Ateş ile sözlü mülakat yapılacaktır.

c) Veri toplama: Çeşitli yayınlar, tezler ve kamuoyunun bilgisine sunulmuş olan

resmi belgeler veri olarak kullanılacaktır.

22

İKİNCİ BÖLÜM: LOBİCİLİK KAVRAMI VE UYGULAMA YÖNTEMLERİ

Araştırma sırasında lobicilik kavramını anlatmak için Baskı Grubuna değinmenin

gerekliliği öne çıkmıştır. Bu nedenle araştırma kapsamında, üst küme olan “Baskı

Grupları“ olgusu incelenecek ardından alt küme olan “Lobicilik Kavramı ve

Uygulama Yöntemleri aktarılacaktır.

2.1. BASKI GRUPLARI

2.1.1. Baskı Grubu Nedir?

Bazı araştırmacılara göre, baskı grupları ile lobiler eş anlamlı iken bazılarına göre,

baskı grupları ve lobi kavramları farklı niteliktedir. Bu araştırmada baskı grupları ve

lobiler ayrı birer olgu olarak değerlendirilecektir. Bu bağlamda, baskı gruplarıyla

lobiler arasındaki temel farka değinmek gerekir. “Lobiler, sadece yasama üyeleri

üzerinde etkinlik sağlayarak karar alma mekanizmasını etkilemek amacıyla faaliyet

gösterirler. Oysa baskı grupları sadece yasama organını değil bütün siyasal iktidarı

etkilemeye çalışır.” (Arsava-Çerçi, 2006: 4)

“Demokratik sistemlerin ayrılmaz parçasını oluşturan baskı gruplarının temel amacı,

siyasi mekanizmayı kendi çıkarları doğrultusunda etkileyebilmektir. Bunun yanı sıra,

baskı grupları, toplumun bilinçlendirilmesinden kamu hizmetlerinin denetlenmesine

kadar pek çok konu üzerinde de çalışmaktadır. Lobiler ise yalnızca çıkarlarına uygun

23

yasaların hazırlanması, kabul edilmesi ya da değiştirilmesi konularında faaliyet

gösteren Baskı Grubu türüdür. Bu açıdan lobiler, baskı gruplarının siyasi

mekanizmayı özellikle yasama alanında etkilemek için oluşturdukları özel

gruplardır.” (Dinçer, 1998: 45 akt. Ünlüsoy, 2006: 76)

Baskı Grupları, dünya genelinde, sosyal ve ekonomik düzlemin her bir alanında

kendilerine yer bulmuş ve siyaset mekanizmasının en önemli parçalarından bir tanesi

olmuştur. “Baskı grupları çoğu zaman toplumun genel çıkarları anlamına gelen kendi

özel çıkarlarını, devlet yönetimini ellerinde tutanlara ileterek, kamuoyu oluşturmakta

ve böylece sürekli olarak siyaset arenasında rol oynayabilmektedirler.” (Ünlüsoy,

2006: 90)

Baskı Grupları yukarı da bahsedildiği üzere siyaset arenasının en önemli

aktörlerinden bir tanesi olarak, nasıl ve hangi konumda adlandırılırsa adlandırılsın

toplumu etkileyen önemli görevleri sorumluluklarında barındırırlar. Bu

sorumluluklar kapsamında da çeşitli “güç unsurlarını” kullanmaktadırlar. “Grupların

sahip oldukları gücü kullanmalarının en önemli yolu, baskı metotlarını seçerek

çıkarlarına ulaşmaya çalışmalarıdır.” (Ünlüsoy, 2006: 90)

2.1.2. Baskı Grubu Tanımı

Baskı Grubu tanımları farklı araştırmacıların bakış açılarından, farklı şekilde

yansıtılmaktadır.. Mehmed Akad baskı gruplarını; “toplumdaki çeşitli sosyal güçlerin

bilinçli biçimde örgütlenerek, kendi çıkarları doğrultusunda toplumsal çıkarları

24

iktidara iletmesini ve onunla karar verme işlemini paylaşarak kitlenin gerçek

iradesini belirleyen ve yönetime meşruluğunu kazandıran çoğulcu gruplar” (akt.

Dinçer, 1999: 5) olarak tanımlar. Nazif Akçalı ise “ toplumun yönetimi konusunda

siyasi iktidarı bizzat elde etmek yerine, siyasi iktidar, siyasi partiler ve kamuoyu

üzerinde dolaylı ve dolaysız, gizli ya da açık baskı kurabilen, resmi veya gayri resmî

örgütlenmiş siyasi kuvvet” (akt. Dinçer, 1999: 5) olarak tanımlar.

Siyasal partilerin yanı sıra toplum üzerinde de etkiye sahip olan Baskı Grupları,

siyasal katılım hususunda, yasama erki ve bürokrasi üzerinde direkt veya dolaylı bir

baskı gücüne sahip olabilir.

“Siyasi partilerin tersine iktidarı doğrudan ele geçirme amacını taşımayan baskı

grupları; kendi çıkarları ya da görüşleri doğrultusunda kararlar alınmasını ve

uygulamalar yapılmasını sağlamaya çalışırlar. Kendiliklerinden var olan çıkar

grupları örgütlenerek baskı gruplarını oluştururlar.” (Kışlalı, 1987: akt. Ünlüsoy,

2006)

Başka bir tanıma göre ise Baskı Grupları, “halkın gerçek iradesini açığa çıkaran en

doğal biçimdir”. “Bunun yanında baskı grupları denilince, toplumdaki çeşitli sosyal

güçlerin bilinçli bir biçimde örgütlenerek, kendi çıkarları doğrultusunda toplumsal

çıkarları iktidara ileten ve onunla karar verme işlemini paylaşarak kitlenin gerçek

iradesini belirleyen ve yönetime meşruluk kazandıran çoğulcu gruplar da

anlaşılabilir.” (Arat, 2002: akt. Arsava-Çerçi, 2006: 5) Ayrıca baskı grupları kısaca

25

“bilinçli ve örgütlü menfaat grupları” olarak da tanımlanmıştır. (Arı, 1997: akt.

Arsava-Çerçi, 2006: 5)

“Buna göre, bir grubun Baskı Grubu olarak nitelenebilmesi için iki koşul vardır. İlki,

grup üyelerinin ortak çıkarları olan bir topluluk oluşturmaları gerekliliğidir. İkincisi,

grubun siyasal sisteme yönelik istekleri olmalıdır.” (Arsava-Çerçi, 2006: 5) Bu

durumda Baskı Grubu kavramını “Üyelerinin ortak çıkarlara sahip bulunduklarını

algılayan ve iktidara geçmeyi amaçlamadan siyasal sistemi etkilemeye çalışan bir

topluluk” olarak da tanımlayabiliriz. (Baykal 2002:14: akt. Arsava-Çerçi, 2006: 5)

Bütün bu tanımlamalar dikkate alınıp genel bir tanımlama yapılırsa, Baskı Grupları;

“belirledikleri ortak amaçlara ulaşmak için siyasi iktidarı, devletin çeşitli

kademelerini, siyasi partiler ve kamuoyunu etkilemeyi hedefleyen, güçlerini gizli ya

da açık baskı şeklinde gösteren, resmi ya da gayri resmî şekilde örgütlenmiş, siyasi

kuvvet oluşturan kişiler topluluğudur”. (Dinçer, 1999: 8)

Bilimsel tanımı farklı bakış açıları olsa da genel bir şekle oturtulabilen Baskı

Gruplarının Anayasada tanımlaması olmasa da, dünyanın hemen her yerinde siyasal

katılım ve yasama erkinin, toplumun her kesimini etkileyen kararlarındaki süreçleri

etkileme gücüne sahip “sosyal kontrol organları” olduğu aşikârdır. “Bu organlar,

sanayileşme sonrası toplumun yapısal dönüşümüyle kurumsallaşmıştır.” (Akad,

1976: akt. Arsava-Çerçi, 2006: 4)

26

Son olarak tarihsel açıdan incelersek, Baskı Grubu teriminin ilk olarak 1925 yılında

Washington’da çeşitli gazeteciler tarafından kullanıldığı ortaya çıkmaktadır. Bahse

konu yapının önce Amerika’da ortaya çıkması, ülkenin sosyal ve siyasal şartlarının

bu tipte bir oluşumun sisteme entegrasyonuna son derece hazır olmasından ötürüdür.

Demokrasinin en önemli kaideleri olan özgürlük ve halkın iktidarı prensiplerini

korumak ve uygulamak için en önemli vasıtalardan bir tanesi olan Baskı Grupları

başta bu sebeple Amerikan sistemine kolay uygulanmıştır. Yasama erki ve siyasal

partileri direkt olarak etkileme gücüne sahip olan söz konusu grupların bir anlamda

demokrasinin sigortaları olarak görülmüştür.

2.1.3. Baskı Grubu Amacı ve Sınıflandırılması

“Baskı grupları karmaşıklık ve çeşitlilik gösteren siyasi kuvvetler olarak kendilerine

özgü özellikler taşımaktadır. Birbirlerine benzemeyen bu gruplar ülkeden ülkeye

farklılık göstermekte ve sonuç olarak tüm ülkelerde geçerli olabilecek bir

sınıflandırmaya gidilememektedir.” (Ünlüsoy, 2006: 92)

“Baskı gruplarının yapıları ile üyelerinin toplumsal konumları arasında sıkı bir

bağlantı vardır. Ekonomik bakımdan güçsüz toplum kesimlerinin oluşturdukları

baskı grupları, güçlerini üyelerinin sayısal çoğunluğundan ve örgütlenme

düzeylerinden alırlar. Üye sayısının çokluğu, disiplinli bir örgütlenmeyi ve belirli bir

bürokratik yapıyı zorunlu kılar. Kitle baskı gruplarının en iyi örneğini işçi sendikaları

oluşturur. Toplumsal tabanı geniş olan çeşitli meslek kuruluşları da, işçi

sendikalarına benzer bir yapıda örgütlenirler.” (Kışlalı, 1987: 254: akt. Ünlüsoy,

27

2006: 92) “Kitle baskı grupları aktif ve eylemci, sert ve disiplinli bir yapı gösterirler.

İlgi alanları genel olarak işçi, köylü gibi sosyal kesimlerdir.” (Dinçer, 1998 :23: akt:

Ünlüsoy, 2006)

“Gücünü üyelerinin sayısından ya da örgütlenme biçiminden çok üyelerinin

niteliklerinden alan baskı gruplarına kadro baskı grupları adı verilmektedir.

Üyelerinin ekonomik güçleri ve toplumda sahip oldukları etki düzeyi oldukça

yüksektir. Bu tür baskı gruplarının başında işveren örgütleri gelmektedir.” (akt.

Kışlalı, 1987:254) “Kadro baskı grupları ise daha az eylemci ve pasiftir. Yumuşak ve

esnektirler.” (Dinçer, 1999:23: akt. Ünlüsoy, 2006: 93)

“Otoriter ve totaliter baskı gruplarında ise; katı bir disiplin ve merkez otoritesine

boyun eğmenin esas olduğu bir yapı görülür. Özellikle faşist eğilimli örgütlerde

rastlanır. Otoriter eğilimleri geride kalmış ancak totaliter özellikleri öne çıkan kitle

örgütlenmeleri komünizm ideolojisi yapılanmalarında da sıkça görülmektedir.” (akt.

Kışlalı, 1987:254)

“Siyasal yapı içerisinde, siyasal partilerle baskı grupları sürekli veya geçici güç

birlikleri oluşturabilirler. Bu gibi işbirliklerinin doğma nedenleri bir yasa tasarısı ya

da bir tehdit olabilir.” (Ünlüsoy, 2006: 93)

“Siyasal yaşamda büyük önemi olan baskı grupları sınıfsal kökenli olanlardır.”

(Ünlüsoy, 2006: 93) “Siyasal amaçla örgütlendiklerini hemen hiçbirisi açıkça

belirtmese bile, meslek kuruluşlarının hepsi de bu çerçeve içinde yer alırlar. Çünkü o

28

toplum kesiminden olanların çıkar ve eğilimlerini avunmak için oluşturulmuşlardır. “

(akt. Kışlalı, 1987:261) 94

“Sınıfsal baskı grupları içinde yer alan işveren baskı grupları, üyelerinden çok

yüksek düzeyde ödenti topladıkları için, ekonomik bakımdan çok güçlüdürler.

İşveren baskı grupları daha az dikkati çeken dolaylı baskı yollarını tercih ederler.”

(Kışlalı, 1987, s:261) Türkiye’de İşveren Sendikaları Konfederasyonu, Ticaret ve

Sanayi Odaları, TÜSİAD, MÜSİAD bu grupta yer almaktadır.

Duverger ve Schwarzenberg’in baskı grupları sınıflandırmasında (akt.Dinçer,

1998:15-22); amaçlarına ve çalışma alanlarına göre baskı grupları iki ana gruba

ayrılmıştır.

Amaçlarına göre baskı grupları iki grupta incelenmektedir. Birincisi “amaçları

sadece baskı kurmak olan gruplar”, ikincisi “amaçları kısmen baskı kurmak olan

gruplar”dır. Birinci grup, siyasi iktidara baskı yapmak amacıyla uzmanlaşmış

örgütlenmelerden oluşur. Örnek olarak, lobi faaliyetlerinden yararlanarak

çalışmalarını sürdüren baskı grupları verilebilir. İkinci grup, amaçları aslında siyasi

baskı kurmak olmayan, ancak zaman zaman güçlerini siyasi baskı olarak kullanan

sendikalar, öğrenci dernekleri gibi baskı gruplarından oluşur.

Buna göre amaçları kısmen baskı kurmak olan baskı grupları “mesleki baskı

grupları” ve “fikir ve düşünce baskı grupları” olarak ikiye ayrılabilir.

29

Çalışma alanlarına göre baskı grupları ise “özel kesime ilişkin baskı grupları” ile

“kamu kesimine ilişkin baskı grupları” olarak iki grupta toplanabilir. Birinci grup,

özel sektörde çalışan kişilerin, mesleki, fikir, spor, din ve ırk gibi alanlarda

kurdukları gruplardır. İkinci grup, devleti oluşturan unsurlardan bazıları, siyasi

iktidar üzerinde çoğu zaman kamu yararına yönelik baskı kuran grup niteliği

taşıyabilir.

2.1.4. Baskı Gruplarının İşleyişleri

“Baskı grupları sözcüsü oldukları toplumsal kesimin çıkar ve görüşlerini dile getirir,

siyasal karar organlarına iletirler. Bu çıkar ve görüşleri ise siyasi partiler ortak

hedeflere dönüştürürler. Çoğulcu demokrasilerde baskı grupları ve siyasal partiler

birbirlerinin işlevini tamamlayan ve kolaylaştıran kurumlardır.” (Ünlüsoy, 2006: 95)

Jean Meynaud (akt. Kışlalı, 1987:257 ) baskı gruplarının temel işlevlerini üç başlıkta

inceliyor:

Karar organlarına sorunlarıyla ilgili ayrıntılı bilgiler vermek,

Alınan kararlara üyelerinin rızasını sağlamak,

Tabandaki genel eğilimleri yönlendirip akılcı çözüm önerilerine

dönüştürmek.

“Baskı grupları, kendilerini ilgilendiren siyasal kararları ya doğrudan ya da kamuoyu

aracılığıyla dolaylı olarak etkilemeye çalışırlar. Bunun için çeşitli yöntemlere

başvururlar. Seçim kampanyaları sırasında, çıkarlarını temsil ettiğini düşündükleri

30

bir adayın seçimine ya da kendi içlerinden bir adayın seçimine destek olurlar. Bir

başka doğrudan baskı yöntemi kullanılan alan ise belirli yasa tasarılarının

parlamentoda görüşülmesi sırasında, ya da alınan kararların uygulanması sırasında

görülür. Bir diğer yol ise partilere örtülü olarak parasal yardım yapılması,

parlamenterlerle özel ilişkiler kurulmasıdır.” (Kışlalı, 1987:257: akt. Ünlüsoy, 2006:

96 )

“Siyasal kararları dolaylı bir şekilde etkilemenin yolu ise kamuoyu oluşturmadır.

Bunu yaparken finansal desteklerin ardından ikinci sırada halkla ilişkiler çabaları

gelmektedir. Tercih edilen kamusal hareket oluşması ve bu hareketin kamusal bir

politika haline gelmesi için, “yeni lobi” olarak adlandırılan, planlı halkla ilişkiler

programları hazırlanır ve uygulanır. Bu programlar doğrudan iletişimi gerektiren

“eski lobi” yerine uygulanmaktadır.” (Key JR, 1969,: 130- 131) “Halkın benimsediği

ve üzerinde kamuoyu oluşturulan bir konuda siyasal iktidarın aksi bir karar alması da

zorlaşır.” (Ünlüsoy, 2006: 96)

“Baskı gruplarının propaganda etkinliklerinde ilk ve öncelikli hedefleri bizzat kendi

üyeleridir. Önce kendi üyelerini bilinçlendirmeye ve ortak hedefler etrafında

bütünleştirmeye çalışırlar. Ardından geniş kamuoyunu etkilemeye yönelik

propagandaya sıra gelir.” (Kışlalı, 1987:260: akt. Ünlüsoy, 2006: 96)

Dinçer (1998:34- 41)’e göre; baskı grupları çıkarları doğrultusunda hedeflerine

ulaşmada çeşitli baskı metotlarına başvururlar. Kullanılacak en uygun baskı

metodunun seçilmesinde birçok etken söz konusudur. Yapılacak seçimde gruplar

31

öncelikle örgütsel yapıları ve üyelerinin niteliklerini göz önüne almalıdırlar. Bunların

yanında, baskı gruplarının bulundukları ülkenin siyasal yapısı ve sahip oldukları

bütçe de uygulanacak metodun seçiminde önem taşımaktadır. Farklı baskı grupları

bu yönde farklı bakı metotları kullanma yoluna gitmektedir. Baskı gruplarının sahip

oldukları koşullar ve sıralanan sınırlamalar kullanılacak baskı metotlarının

belirlenmesinde yardımcı olmaktadır. Bu metotları aşağıdaki gibi açıklar:

2.1.4.1. İkna

Baskı gruplarının en çok kullandığı ve başarı sağladığı yöntemlerden biridir. İkna

için, yeterli araştırma yapmaya vakti olmayan devlet görevlileri için çıkarlarına

ilişkin konuyla ilgili raporlar hazırlarlar ve sunarlar. Bu raporlar tarafsız hazırlanır ve

ya doğrudan devlet görevlilerine sunulur ya da medyaya sunulur. İkna için

başvurulan bir diğer yöntemde yüz yüze görüşmelerdir.

2.1.4.2. Tehdit

Devlet görevlilerinin yeterli düzeyde otoriteye sahip olmadığı dönemlerde, baskı

grupları; raporlar ve yüz yüze görüşmelerle elde edemedikleri etkiyi tehdit

mekanizmasını yöntem olarak seçerler. Tehdit derken kastedilen bunalımlı bir kabine

dönemi yaşanıyorsa bunun devrilmesi için çalışılması, seçilmiş bir parlamentere

seçim bölgesinden yollanan mektuplar, vb. yöntemlerdir.

32

2.1.4.3. Üyeleri ve taraftarları harekete geçirme

Baskı grupları kendi lehlerine bir karar aldıramadıkları zaman başvurdukları bir

yöntemdir. Üye ve taraftarlarını “doğrudan eylemler”le, yani yasal çerçevede

düzenlenen yürüyüş, gösteri, forumlarla etkilemeye çalışırlar. Bu konuda

kullandıkları bir diğer yöntem ise “grevler”dir. Bunlar zorlayıcı ve organize

hareketlerdir. Grev, boykot ve direnişi kapsar. Haklı sebepleri yoksa ters tepebilen

bir yöntemdir. Çabuk sonuç verir.

2.1.4.4. Para

Baskı grupları mevcut mali kaynakları ölçüsünde bu metottan yararlanırlar. Kimi

zaman siyasi mekanizmayı ikna etmede kullanılan raporlar ve araştırmaların

yapılmasında kullanılır. Kimi zaman ise maddi açıdan bağımlılık yaratarak, siyasi

mekanizmada yer alanların borçlu duruma ya da minnet altına sokulmasında

kullanılır.

2.1.4.5. Hükümet Çalışmalarını Engelleme

Üç yöntem kullanılarak gerçekleştirilir. Kamu idareleri ile işbirliğine gidilmemesi

(işlerin yürüyüşünün engellenmesi), finansal bunalımlar (geçici krizlere sebep olma)

yaratma ve vergi ödemeden (mali açıdan devlet sıkıştırılır) kaçınmadır.

33

2.1.4.6. Medya

Yazılı, sözlü, görüntülü iletişim araçlarının kullanımı ile (haber çıkarılması, ilan

verme) baskı grupları kamuoyuna fikirlerini ulaştırabilirler. İletişim araçları en etkili

mekanizmalardan biridir.

2.1.4.7. Lobi faaliyetleri

Baskı gruplarının başvurduğu diğer tüm baskı metotlarını da içeren, çok geniş,

kapsamlı bir faaliyet alanıdır. Lobicilik, siyasi mekanizmada yer alan kişilere

seslerini duyurmak isteyen kişiler, iş grupları, lobiler ya da yabancı ülkeler vb

tarafından yürütülen bir çabadır. Lobi faaliyetleri, hedeflenen isteklere ulaşmada

kullanılan yöntem ve teknikleri ifade eder. Lobici bu faaliyeti yürüten kişi, lobi ise

aynı amaç etrafında toplanmış ortak bir çıkara sahip kişilerden oluşan bir Baskı

Grubudur.

Yasama ve yürütme hatta yargı alanlarında etkili olabilmek için, baskı grupları

istenilen bilgilerin temini yanında önemli ve göz ardı edilmeyecek baskılar ya da

hizmetler sunarlar. Kendi çıkarları ve içinde bulundukları durumun dinamiklerini

yansıtmadaki başarıları sayesinde, siyasi mekanizma ile aralarında bir uzlaşma

oluşmaktadır. Bu amaca ulaşmada lobi faaliyetleri de baskı grupları tarafından

başvurulan, bir yöntem olarak önem kazanmaktadır. Dolayısıyla lobi faaliyetleri de;

hükümetlerin çeşitli kademelerinin karar almaları üzerinde etkili olan, demokratik

34

sistemin bütünleyici ve meşru bir parçası olarak değerlendirilmektedir. (Dinçer,

1998:47: akt. Ünlüsoy, 2006: 100)

Bu bölümün ilk satırlarında, Jean Meynaud’nun (akt. Kışlalı, 1987:257 ) baskı

gruplarının temel işlevlerini üç başlıkta incelediği belirtilmişti. Bu başlıklar;

Karar organlarına sorunlarıyla ilgili ayrıntılı bilgiler vermek,

Alınan kararlara üyelerinin rızasını sağlamak,

Tabandaki genel eğilimleri yönlendirip akılcı çözüm önerilerine dönüştürmekti.

“Jean Meynaud’nun yaptığı bu saptamada görüldüğü gibi baskı gruplarının temel

işlevleri ile lobiciliğin temel işlevleri birbiri ile örtüşmektedir. Bu da gösterir ki,

baskı grupları günümüzde birer lobi grupları halini almışlardır. Lobi grupları gibi

örgütlenerek, lobi yöntemlerini kullanarak varlıklarını sürdürmektedirler.” (Ünlüsoy,

2006: 100)

Bir başka deyişle baskı grupları, siyasal süreci etkileme bakımından,

kurumsallaşmalarının ardından, yasama ve yürütme gücüne yönelik etkileme gücüyle

“lobiler” halini almışlardır.

Bu yorumu Mack neden baskı gruplarının lobi yaptığına ilişkin aşağıdaki cevapları

sıralaması ile desteklemektedir. Mack’e (1998:5-6), göre Baskı Grupları, yetkili

kişilere aşağıda sayılı bazı amaçlara ulaşmak için lobi yaparlar.

35

Özel sektör için fayda/çıkar elde etmek,

Ekonomik avantaj elde etmek,

Hükümetin bir basamağında avantaj elde edilmediyse bile diğer bir

basamakta çıkar elde etmeye çalışmak,

Eğitici programlar tasarlayarak ve üyelerini bilinçlendirmek.

“Finer ise (akt. Göksu, Bilgiç 2003: 53), “Baskı Grubu” terimi yerine “lobi” terimini

kullanmayı tercih eder, çünkü Finer’e göre tüm gruplar kamu politikalarını etkilemek

isterler. Yönetimi etkilemek isterken bunların mutlaka “baskı” kullanması gerekmez.

Finer’in yorumundan çıkan sonuç ise Baskı Gruplarının “baskı unsurlarını”

kullanmadan, yalnızca lobicilik vasfı ile sonuca ulaşabildiğidir.

“Baskı grupları, temsil ettikleri sektörün çıkarları için, hükümetin ya da karar

mekanizmasının bir basamağında olmasa bile başka bir basamağında çıkarlarını

savunmak için gerektiğinde eğitici programlar tasarlayıp üyelerini bilinçlendirerek

ortak bir strateji ile hareket edip amaçlarına ulaşmaya çalışırlar.” (Ünlüsoy, 2006:

101)

36

2.2. LOBİCİLİK KAVRAMINA GENEL BAKIŞ

2.2.1. Lobicilik Kavramı, Tanımları ve Tarihsel Gelişimi

“Günümüz modern toplumlarında kar amacı gütsün ya da gütmesin, kamuoyunun

desteğini kazanmak durumunda olan kişi, kuruluş veya ülkeler için gittikçe güçlenen,

bilinçlenen ve duyarlı hale gelen kamuoyunun desteklemediği konularda yapılmak

istenilen faaliyetleri gerçekleştirmek kolay olamamaktadır. Bu yüzden kamuoyunun

her alanda ağırlığını duyurduğu ve duyarlı olduğu ülkelerde kuruluşların ya da

kişilerin etkinlik alanına giren kişiler ve gruplarla etkili bir işbirliği yaptıkları, başka

bir ifadeyle amaçlarını gerçekleştirebilmek için yoğun bir Halkla İlişkiler çabası

içerisine girerek kamuoyunda olumlu bir imaj tesis etmeye çalıştıkları

görülmektedir.” (Yılmaz, 2006: akt. Aliyeva, 2012: 1)

Lobicilik; işletmelerin kar elde etmek, sivil toplum kuruluşlarının topluma hizmet

etmek ve Baskı Gruplarının varlıklarını sürdürmek için, uzun dönemli amaçlarına

yönelik olarak dış çevrede yer alan örgütlü çevresel güçlerden de yararlanarak,

politik güç ve kamuoyu oluşturma hedeflerine ulaşmasını, böylece çevresel faktörleri

ve değişimleri teşkilatları lehinde kullanmasını sağlayan bir işlevdir. “Bir kurum, bir

ülke, bir ürün, bir kişi vb. ile onun hedef kitlesi arasındaki iyi niyet ortamını

oluşturma ve kamuoyu düşüncesinde olumlu bir imaj meydana getirmek ve var olan

olumlu imajlarını sürdürmek amacına yönelik olarak yapılmakta olan iletişim

faaliyetlerinin bütünü olan Halkla İlişkiler faaliyetleri içerisinde, yukarıda saydığımız

bu amaçları gerçekleştirebilmek için yasama ve yürütme organlarına yönelik olarak

37

değişik yöntemlerle yürütülen çalışmaları ifade eden lobicilik, Halkla İlişkilerin

kapsamlı ve etkin bir uygulama alanıdır.” (Kaleağası, 2006)

“İngilizce “lobby” kelimesinin dilimize uyarlanmış biçimi olan lobi, bir yapının

kapısından içeri girildiğinde görülen ilk boşluk ya da otel, tiyatro vb. yerlerde girişe

yakın geniş yer anlamlarına gelir. Kelimenin mecaz anlamı ise; bazı ortak çıkarları

olan grupların temsilcilerinden oluşan topluluk şeklindedir. Lobicilik kelimesinin

kaynağı ABD’de kongre binasının hemen karşısında bulunan, politikacı ve

bürokratların sık sık uğradıkları Washington’daki bir otelin lobisine dayanmaktadır:

1870’lerin ABD Başkanı Ulysses S. Grant, Beyaz Sarayda geçirdiği iş gününü

stresinden hemen yakındaki Willard otelinin şık lobisinde puro ve konyak ile

uzaklaşmaya çalışırmış. Başkan Grant’ın bıu alışkanlığını başkaları da fark edince

kişisel ya da başka nedenlerle onun desteğini almak isteyen bir çok kişi zamanla bu

otelin lobisinde toplanmaya başlayınca, Grant da kendisine dertlerini anlatmak için

etrafında dönenlere “lobiciler” adını takmış. Lobici (lobby agent) kelimesi 1839

yılında ilk defa kullanılmaya başlamıştır.” (Kaleağası, 2006)

Birçok kaynak yukarıdaki süreç ile ilintilendirse de, farklı kaynaklara göre

başlangıcı, İngiliz parlamentosunda, parlamento üyeleri ve halkın buluştuğu salondan

çıkmıştır.

Lobicilik için yapılan bazı tanımlamalara baktığımızda, bahse konu kavramın

çerçevesini net bir biçimde çizebildiğimiz görülmektedir.

38

Ana Britannica lobiciliği; "kişilerin ya da özel çıkar gruplarının siyasal karar alma

süreçlerini etkilemek amacıyla başvurdukları girişimler" olarak tanımlamaktadır.

Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan tanımda ise; lobicilik;

baskı gruplarının amaçlarına varmak için kongrede, parlamentoda yaptıkları

çalışmalar olarak ifade edilir. Kişilerin ya da özel çıkar gruplarının siyasal karar alma

sürecinin etkileme amacına yönelik girişimleri. Lobiciliğin ya da diğer adıyla kanun

simsarlığının olmadığı siyasal sistem yoktur. Çoğunlukla meclis koridorlarında

yürütülen kulis çalışmalarına dayanmakla birlikte, bir yemek, ziyafet veya partiler

lobicilik için uygun zeminlerdir. Çalışmalar kongre ya da parlamento üyelerinin ikna

etmeye çalışmak, haklı bir dava peşinde olduğuna dair gerekli bilgi ve doküman

sağlamak, temsilcilerine destek sözü vermek gibi aktivitelerle sürdürülür. Ayrıca

baskı grupları, temsilcisi olduğu grubun talepleri doğrultusunda kanun tasarısı

taslakları hazırlayarak, bunların temsilciler vasıtasıyla yasalaşmasını sağlarlar. Yine

baskı grupları propaganda yolu ile kamuoyunda ve hükümette uygun bir hava

oluşturmaya çalışırlar. Lobicilik yapan kişiler güçlü bir ticari ya da tarımsal

kuruluşun veya işçi sendikasının bu işle görevli memurları, ücretle çalışan

profesyonel lobiciler, istek ya da sorunlarını iletmeye çalışan sıradan vatandaşlar

olabilir.

Peltekoğlu (1998:303) ise lobiciliği şöyle tanımlamaktadır:

“Bireylerin, örgütlerin veya ülkelerin, karar alma sürecinde siyasi aktörleri

etkileyerek, kararların kendi çıkarları doğrultusunda alınmasını sağlamaya yönelik

39

çabalar İngilizce kökenli Lobi (Lobby) sözcüğüyle tanımlanmaktadır. Siyasal destek

amacı güden lobi çalışmaları, günümüzde otel lobileriyle veya parlamento

koridorlarıyla sınırlı değildir. Bu çalışmalar, çok farklı boyutlarda ve mekanlarda

planlanıp yürütülmekte ve her türlü iletişim araç, teknik ve yöntemi fazlasıyla

kullanılmaktadır.”

Mack (1989), Lobbying and Government Relations adlı eserinde, lobiciliği Şu

Şekilde tanımlar: “Lobicilik, hükümet ve kamu politikasını etkileme yöntemidir.”

Dinçer‟in (1998:45) tanımında lobiciliğin kapsamı görülmektedir:

“Demokratik sistemlerin ayrılmaz parçasını oluşturan baskı gruplarının temel amacı,

siyasi mekanizmayı kendi çıkarları doğrultusunda etkileyebilmektedir. Ancak bunun

yanında, baskı grupları toplumun bilinçlendirilmesinden, devlet görevlilerinin

işlerinin denetlenmesine kadar pek çok konu üzerinde de çalışmalarını

sürdürmektedir. Baskı gruplarının, yalnızca çıkarlarına uygun yasaların hazırlanması,

kabul edilmesi ya da değiştirilmesi konularında faaliyet gösteren türü ise lobilerdir.

Bu bağlamda lobiler, baskı gruplarının siyasi mekanizmayı (özellikle yasama

alanında) etkileyebilmek için oluşturdukları özel gruplardır. Gerek ülke içinde gerek

ülke dışındaki çıkarların savunulması amacıyla sürdürülen faaliyetler lobicilik, bu

alanda gerçekleştirilen tüm çalışmalar da lobi faaliyetleri olarak adlandırılmaktadır.

Lobi faaliyetleri; lobiler, baskı grupları ya da çıkar sahibi kişilerce sıkça başvurulan,

profesyonel lobiciler veya lobi Şirketleri tarafından yürütüldüğünde başarı sağlayan

tüm çalışmaları içermektedir.”

40

Halkla İlişkilerin işlevleri arasında “siyasal destek sağlanması” bulunduğunu ifade

eden Biber’e göre (2004); örgütlerin içinde yer aldığı üstsistem/toplum/çevre,

ekonomik, siyasal, hukuksal, kültürel bir bütünü oluşturmaktadır. Bu bütünü

oluşturan ve birbirleriyle sürekli ilişkisi olan bu yapılar, örgütsel başarı ve

başarısızlığı doğrudan etkilerler. Bu sebeple, var olan tüm örgütler bu yapıyı doğru

analiz ederek, örgüte ait amaçları engelleyecek yapıların değişmesi yönünde

çalışmak zorundadırlar. Lobi çalışmaları kapsamına giren bu çalışmalar, duruma göre

bir yasayla, bir düzenlemeyle veya başka bir ülkenin dış politikası ile ilgili olabilir.

Lobiciler dünya genelinde, yasama organı ve toplum arasında bir köprü vazifesi

görmektedir. Kanunların tasarlanması, teklif edilmesi, kabulü veya var olan kanunun

iptali gibi çalışmalar bu köprülük vazifesine örnek teşkil eder. İkna çalışmaları yüz

yüze iletişimle olduğu gibi, çeşitli basılı araçlar yoluyla ya da sosyal etkinlikler

yoluyla yapılabilir. Bu yöntemler aynı zamanda Halkla İlişkiler bilim dalının da

yöntemleridir. Bunu Oktay (2002: 94) şu şekilde ifade eder:

“Lobiciliğin güncel tanımı, onun, Halkla İlişkilerin uzmanlaşmış bir dalı olduğu

yönündedir. Bu tanım, çoğulcu demokrasilerde lobicilik faaliyetlerini, toplumdaki

farklı çıkarları temsil eden bir hak olarak addederek, bu faaliyetlerden, lobicinin

temsil ettiği kuruluşların olduğu kadar, belirli konularda bilgilendirilerek aydınlanan

politik kadroların da yarar sağladığını vurgulamaktadır. Lobi faaliyetlerini yürüten

danışmanların, gerek ülkedeki politik yaşam gerekse temsil ettikleri örgütün

faaliyetlerini sürdürdüğü sektör konusunda tam bir bilgi sahibi olmaları gerektiği, bu

sebeple, örgütün kendi kadrosundaki politika danışmanlarıyla olduğu kadar, örgüt

41

dışı uzman danışmanlık kuruluşlarıyla zaman zaman çalışmalarının zaruri olduğu

anlaşılmaktadır”

Halkla İlişkiler faaliyetleri ve lobi çalışmaları bağını Paksoy (1999: 46) aşağıdaki

gibi açıklar:

“Hükümete yönelik Halkla İlişkilerin hedefi, kurumun hükümetle, parlamenterlerle,

bakanlıklarla, çeşitli kamu kuruluşlarıyla iletişiminin güçlendirilmesi, kurumun bu

kuruluşlar nezdinde saygınlığının artırılması, kurumu ilgilendiren hükümet

kararlarında, kurumun görüşünün de alınmasının sağlanmasıdır. Bu konuda Halkla

İlişkilerin kullanabileceği bir yöntem, kamuoyu etkisini kullanarak, hükümeti belirli

konularda karar almaya yönlendirmektir. Lobi faaliyetleri ise, belirli bir siyasi

konuda değişim sağlamak ya da böyle bir değişimi engellemek için kamu karar

mekanizmasını etkilemeye yönelik planlı çabalardır. Lobi faaliyetlerini yürüten

Halkla İlişkiler danışmanları, konuyla ilgili kamu görevlilerini, parlamenterleri belirli

bir görüş çerçevesinde ikna etmek için çeşitli prezantasyonlar yapar, konuya farklı

yönleriyle de yaklaşmalarını sağlamayı amaçlar.”

Lobi ve lobicilik; Tuncer, Kaya, Gönentürk‟ün (1998) belirttiği gibi, ülkemizde,

geleneksel olarak baskı gruplarının çalışma yöntemlerini anlatmak üzere

kullanılmaktadır. Ancak lobicilik, çağdaş demokrasilerde, yönetime katılmada “bir

etkileme ve iletişim” yöntemidir. Çağdaş pazarlama ve işletme yönetimi ile Halkla

İlişkiler faaliyeti biçiminde etkileşim ve iletişim sağlamada kullanılmaktadır.

42

Lobicilik farklı isimlerle de anılmaktadır. Mack (1989:5), lobiciliğe verilen diğer

adları Şöyle sıralamıştır; “politika temsilciliği” (policy representation), “politik

pazarlama ” (policy marketing), “kanunlaştırma iletişimi” (legislative

communications), “kamusal işler” (public affairs), “hükümet işleri” (government

affairs), “hükümet ilişkileri” (government relations).

“Dünyanın hemen her parlamentosunda resmi ya da gayri resmi yollardan

yapılmakta olan lobicilik, İngiliz Parlamentosundan dünyaya yayılmış bir politik

aktivitedir.” (Kodaloğlu,1994:30: akt. Yılmaz, 2006). “İngiliz Parlamentosu toplantı

salonu girişinde Lobi olarak adlandırılan bekleme alanında kendi problem ve

taleplerini iletme ve benimsetme çabaları gösteren kişi ya da grup temsilcilerinin

parlamento mensuplarına yönelik sürdürdüğü bu faaliyetlere Lobicilik denilmiştir.

Günümüzde Lobicilik bilgi satışı ve alışverişidir yani birtakım kişi ve kuruluşların

temsil ettikleri konuları, kendi menfaat ve talepleri doğrultusunda parlamenterlere

yansıtmalarıdır.” (Kodaloğlu,1994:30: akt. Yılmaz, 2006)

Çalışmanın önceki bölümlerinde, Baskı Gruplarının tanımı ve çerçevesi aktarılırken

herhangi bir yasada belirlenmiş bir tanımı olmadığı belirtilmişti. Lobi faaliyetleri için

de aynı durum bir anlamda geçerlidir. Yönetimi sınırlandıran uluslar üstü ve yerel

sebeplerin bir kısmının kuralları ve maddeleri yazılı olarak belirlenmişken; bir

kısmının ise yazılı kural ve maddeleri bulunmamakta ancak, takip edilecek yol ve

yöntemler bilimsel çalışmalar ile ortaya konulmaktadır. Birleşmiş Milletler Evrensel

İnsan Haklar Bildirgesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Anayasalar yazılı

kurallara dayananlardır (Dursun, 2004:l30: akt. Canöz, 2009). Baskı grupları, sivil

43

toplum kuruluşları ve lobiler ise; yazılı kurallara dayanmayan ancak kamuoyu

oluşturabilme özellikleri nedeniyle yasama tarafından dikkate alınmayı zorlayanlar

olmaktadır. Bunlardan yazılı kurala dayanmayanlar, var olan kuralları ve yaptıkları

faaliyetler ile yasama organlarını alacakları kararlarında sınırlandırabilmektedirler.

Sınırlandırmalar neticesinde yasamanın kendi başına istediği kararı alması

engellenirken, yönetimin keyfiliğine son verilmekte, belirli bir kişinin menfaatinden

daha çok belirli bir toplumun, ülkenin veya uluslar üstü oluşumun (AB, OPEC, BM

gibi) genel menfaati gözetilmektedir. (Canöz, 2009)

Aslında lobicilik basitçe, kamu yönetiminde yasa yapıcı ya da karar verici konumda

olan kişileri bilgilendirme ve etkileme çabaları da olarak tanımlanabilir.

Geniş bir bakış açısıyla ise lobicilik, işletmelerin kar elde etme, sivil toplum

kuruluşlarının topluma hizmet etme ve baskı guruplarının varlıklarını sürdürme

şeklinde belirlenebilecek olan uzun dönemli amaçlarına yönelik olarak dış çevrede

yer alan örgütlü çevresel güçlerden de yararlanarak politik güç ve kamuoyu

oluşturma hedeflerine ulaşmasını, böylece çevresel faktörleri ve değişimleri örgüt

lehinde kullanmasını sağlayan bir Halkla İlişkiler işlevidir. Lobiciliğin hedef kitlesi

örgütlü güçler, devlet ve nihayet tüm halktır. Lobicilik, bir firmanın ürüne yönelik

olan pazarlamaya dönük Halkla İlişkiler kapsamında değil, kurumsal Halkla İlişkiler

içerisinde değerlendirilebilecek bir tutundurma faaliyetidir. Kısacası lobicilik; Halkla

İlişkiler uygulamaları içerisinde yer alan, örgütün kamu kuruluşlarıyla,

parlamenterlerle, hükümetle, bürokratlarla ve kamuoyu ile olan ilişkilerini

düzenleyen bir alt koludur.

44

Lobicilik; özellikle siyaset dünyasında bireylerin ya da baskı gruplarının kanun

yapıcıları etkilemek için planlayıp, organize ettikleri her türlü girişim ve etkinliktir

ve daha geniş bir ifade ile lobicilik; bir fikri, bir ürünü, bir konuyu satma,

kamuoyunda olumlu izlenimler oluşturulmasını sağlama, lanse etme, yanlış

izlenimleri silme ya da düzeltme, gerektiğinde baskı grupları yaratma, aleyhte olan

bir durumu lehe çevirme olarak da açıklanabilir.

“Lobicilik tüm siyasal sistemler içinde bir şekilde geçerlidir, ancak ABD’de özel bir

önem taşır. ABD’de doğan ve gelişen bu faaliyet, kamu görevlilerine meclis

koridorlarında ulaşmanın dışında, otellerde, evlerinde mektup, telefon vb. kanallarla

ulaşılması çabalarını da içermektedir.” (Arı, 1997)

“Amerikan senatörleri lobiler olmadan hükümetin çalışamayacağını açıkça ifade

ederler ve onların Kongre’ye sağladıkları enformasyon akışının demokratik

sistemlerinin önemli bir kısmını oluşturduğunu düşünürler.” (Aliyeva, 2012)

“Meslek sendikaları çevreci dernekler, tüketici grupları vs. lobicilerden yararlanır.

Amerika’da bir kongre üyesine kırkın üzerinde lobici düşmektedir. Brüksel’deki

Avrupa Komisyonu koridorlarındaki lobici sayısıysa beş yüzü çoktan aşmış

durumdadır.” (Aliyeva, 2012)

“Lobicilik faaliyetlerinin çeşitli suiistimallere neden olması, İkinci Dünya

Savaşı’ndan sonra lobiciliğin en yoğun uygulamalarına tanık olunan ABD’de çeşitli

sınırlamalara gerek duyulmuştur. Böylece lobiciler, meclis üyeleri ile olan ilişkileri

45

hakkında bilgi vermek ve harcamaları hakkında kayıt tutmak zorunda kalmışlardır.

ABD’de Washington ve eyalet başkentlerinin meclislerinde ismi kayıtlı lobiciler

dışında kalanların lobi faaliyetleri yapmalarına izin verilmez. ABD’li senatör James

A. McClure “İnanıyorum ki lobiciler sistem içinde yararlı bir role sahiptir. Eğer

gerçek bilgi ve geniş bakış açısı istiyorsanız konuyu savunan ve karşısında olan

lobicilerden bilgi alın. Böylece kısa zamanda konuyu öğrenirsiniz. Lobiciler size iki

bakış açısı ile en iyi tartışmayı sunarlar.” diyerek lobiciliğin önemini vurgular.”

(Aliyeva, 2012)

Özel kuruluşların ya da örgütlerin, siyasal ve yönetsel nitelikte kararları kendi

çıkarları doğrultusunda etkilemek için yaptıkları planlı çalışmalar bütünü olarak

tanımlayabileceğimiz lobicilik, günümüzde giderek etkisi artan ve yaygınlaşan bir

uygulamadır.

2.2.2. Lobici Kimdir?

“Şirketler, okullar, hastaneler, kültürel örgütler, vakıflar, sivil toplum örgütleri,

meslek odaları, dernekler ve tüm çıkar grupları; merkezi ve yerel idareyle, siyasal

partilerle, yasama organı olan parlamento mensuplarıyla ve bürokratlarla, örgüt

lehine ilişkiler kurarak bunu sürdürecek personeli bünyelerinde bulundurur ya da

zamanı gelince kiralarlar. Bu göreve verilen isimler “hükümet ilişkileri” (government

relations), “kurumsal ilişkiler” (corporate affairs), “kurumsal iletişim”( corporate

communications), “kamusal işler” (public affairs) olsa da, yapılan iş lobicilik

faaliyetidir. Lobicilik, hükümet kararlarının ve yasama faaliyetlerinin, çıkar

46

gruplarını temsil eden danışmanlar tarafından etkilenmesi çabalarıdır.” (Oktay,

2002)

2.2.2.1. Lobicinin Görevleri Nelerdir?

Lobiciler, yasama ortamında, tıpkı avukatın mahkemede üstlendiği rol gibi bir role

sahiptirler. Kanun ile ilgili yasa yapıcılara, konuyla ilgili detaylı bilgilendirirler.

İhtiyaç olan her türlü bilgiyi temin ederler. (Mack, 1989)

2012 yılında Center For Responsive Politics’e ABD’de toplam lobicilik harcaması

2.45 Milyar USD, toplam kayıtlı lobici ise 13.000 (Firmalar tekil olarak sayılmıştır.)

dolayındadır. Fraser (1998:407-408); Amerika Birleşik Devletleri’nde, 1976 yılında

3.000 iken, günümüzde yaklaşık 40.000 adet lobici olduğunu belirterek, herhangi bir

grup ya da endüstriyi temsil eden lobicilerin aşağıdaki etkinliklerde görev aldıklarını

söyler:

a. Veri Bulma (Fact finding) :

Hükümetler her türlü veri ve istatistiğin toplandığı bir mağaza gibidir. Lobiciler

hükümete bu verileri bulurlar. Çünkü bu mağaza genelde veri sunumu için uygun

durumdadır.

b. Hükümet hareketlerini yorumlama (Interpretation of government

actions):

Lobiciler için anahtar bir fonksiyondur. Süreci yönetmek adına mevcut hükümet

hareketlerini, daha açık bir ifade ile, yasal olarak yapılabilecek şeyleri tahmin eder ve

47

beklenen sonuca ulaşmak için neler yapılması gerektiğini yorumlayarak tavsiyede

bulunur.

c. Şirket hareketlerini yorumlama (Interpretation of company actions):

Lobiciler, kanun yapıcılarla iletişimi sırasında, temsil ettiği şirketlerin hareketlerine

ilişkin çevrenin yorum ve düşüncelerini aktarır.

d. Bir konumun savunması (Advocacy of a position):

Lobici, müşterisinin herhangi bir konuyla ilgili savunması gerektiğinde, kanun

yapıcılara, ilgili tüm bilgileri sağlar. Zaten kanun yapıcılar bu bilgileri elde etmeye

her zaman hazırdırlar. Bu bilgilerin doğruluğu için de lobicilere güvenirler.

e. Tanıtımda springboard (Publicity Springboard):

Lobici, her gün binlerce haberin ulaştığı medyada, temsil ettiği düşüncenin yer

almasını sağlar.

f. Şirket satışlarını destekleme (Support of company sales):

Hükümet, ulus için en iyi satın almacıdır. Özellikle şirket satışları için lobici sık sık

görev alır. Bir lobici, hükümet görevlisiyle Şirketin satışı üzerine konuşur ve satın

alma için hükümet yetkililerini teşvik eder.

48

2.2.2.2. Lobicinin Nitelikleri Nelerdir?

The Practice of Public Relations’da (Fraser,1998:323) lobici; bir ilgi grubu için

hareket eden, hükümet yönetimi ve kararlarının verilmesinde oylamaları etkilemeye

çalışan kişi olarak tanımlanır.

“İletişim yönleri kuvvetli kişiler olan lobiciler, genel olarak avukat, ekonomist,

iletişim uzmanı, siyaset bilimci, halkla ilişkiler uzmanı, emekli olmuş kanun yapıcı,

sefirler gibi meslek sahipleridir. Lobiciler için özel bir eğitim verilmemektedir.

Ancak lobiciler, sözlü ve yazılı anlatımları kendi mesleklerinde yoğun kullanan

kişilerdir. Ancak bu kişiler siyaset bilimi, hukuk alanında bilgilidirler. Tecrübeli

çalışanlar olan lobiciler, bu yönleri ile pek çok kanun yapıcıyı tanırlar. Ayrıca

alanları ile ilgili geniş bilgiye sahiptirler.” (Dinçer, 1998; Fraser, 1998)

“Çoğu zaman karar organlarında etkili olan kişilerin uzmanlık gerektiren pek çok

durumda yeterli bilgi donanımına sahip olmamaları, dışarıdan gelen bilgilerin

etkisinde kalmaları sonucunu doğururken, lobicilerin işini kolaylaştırır. Günümüzde

lobicilik görevini yerine getirebilmek için yasa koyucu ya da karar mekanizmalarıyla

sadece kişisel tanışıklık yetmemektedir. Günümüz lobicisinden sakin, konuşkan, iyi

eğitim almış, istatistik ve araştırma raporlarıyla donanmış olması beklenmektedir.”

(Aliyeva, 2012)

Lobici bürokrasiyi ve yasamanın her düzeyindeki süreçleri iyi bilmelidir. Yasama ve

bürokrasi içerisindeki karar alıcıları şahsen tanımalıdır. Lobiciler özellikle zor ve

49

karmaşık konuları anlaşılabilir bir biçimde açıklayabilme yeteneğine sahip olmalıdır.

Ayrıca iyi bir bilgi toplayıcı olmalıdırlar.

“Lobicilerin daha önceleri özellikle siyaset dünyasının yer altı faaliyetlerinin

yaptıkları bilinirdi. Fakat son yıllarda en saygın mesleklerden biri olma yolundadır.

Çünkü özellikle Amerika’da lobiciliğin tüm çalışma sahaları, iş teknikleri ya da bir

ülkenin haklarının savunulması, anlatılması, benimsetilmesi, haklı çıkarılması

yolunda faaliyetler, kanunlar tarafından denetim altına altındadır ve demokratik

sistemin bütünsel ve meşru bir parçası sayılmaktadır. Bu ülkede tarihi süreç içinde

gelişen lobicilik faaliyetleri birçok kurum tarafından kullanılmaktadır ve sırf bu

amaçla kurulan dev şirketler sistemin önemli bir parçası haline gelmiştir. Buna karşın

birçok Avrupa ülkesinde konuya kuşkuyla yaklaşılmaktadır. Özellikle, uygulamadaki

hatalar ve suiistimallerden dolayı lobiciliğin ahlak dışı bir uygulama olduğu ve

siyasilerle hukuk dışı bağlantılar kurulması şeklinde anlayışlar bulunmaktadır. Fakat

dünyadaki genel kabule paralel olarak son yıllarda çoğu ülke tarafından lobicilik

kabul görmeye başlamış ve bu konuda faaliyet gösteren kurumların sayısı artmıştır.”

(Aliyeva, 2012)

“Özellikle lobicilik faaliyetlerinin dört ana grubu sayılan; işçi sendikaları, ticari

kuruluşlar, kurumlar ve “çıkar grupları” bu haklardan ve bu mesleğin inceliklerinden

değişik biçimlerde yararlanmakta bazı olabilecek başarısızlıkları pekâlâ bir başarıya

çevirebilmektedirler. Çünkü lobiciler yasalar çerçevesinde her türlü teşkilatta kolayca

yer alabilmekte, kişi, firma, kurum ve kuruluşların, ülkelerin birer birimi olarak

çalışabilmektedirler. Ayrıca lobiciler uzman oldukları sahalarda geniş bilgiye de

50

sahiptirler. Bu nedenlerle çoğu zaman; özellikle siyasi çevrelerde bilgilerine

danışılan kişilerdir.” (Dinçer, 1998)

Dinçer (1998)’e göre lobicilik; bilgi toplayıcılar, temsilci ve ferdi lobiciler şeklinde

üç gruba ayrılabilir:

Bilgi Toplayıcılar: Karar vericileri etkileyerek ilgili tam ve eksiksiz bilgi

toplamaya çalışırlar. Bu bilgiler gizli veya açık olabilir, stratejik veya özel konularda

kullanılabilir.

Temsilci Lobiciler: Hedef ülkelerde geçerli hukuk sistemini iyi bilen, belirli

konularda uzmanlaşmış yasal danışmanlık yapan hukuk firmalarıdır.

Ferdi Lobiciler: Siyasal mekanizma içerisinde karar organlarını

etkileyebilmek için müşterinin çıkarları doğrultusunda çalışmalarını devam ettirirler

Lobicilik mesleğini yapan kişiler incelendiğinde, bu kişilerin belirli bir konuda

eğitimleri olmadığını, ancak her işte başarılı olabilmenin temel şartının; eğitim

olduğu gibi, bu konuda da eğitimin ön şart olduğu görülüyor. Lobicilik hususunda

siyasal bilgiler, hukuk gibi konuların eğitiminin şart olduğu tavsiye edilse de sadece

bu konuların yetersiz olduğu, ancak elbette bu alanlarda bilgi sahibi olmanın

lobicileri artı yönde etkilediği bilinen bir gerçektir. Öte yandan lobicilikte başarılı

olmak için; iletişim ve halkla ilişkiler eğitimi almanın daha önemli olduğu ortaya

çıkmaktadır. Lobiciliğin özünde, bir fikri, bir ürünü, bir konuyu satma, olumlu

izlenimler yaratmasını sağlama, lanse etme, kamuoyu yaratma, yanlış izlenimleri

silme ya da düzeltme, baskı gurupları yaratma, aleyhte olan bir durumu lehe çevirme

51

faaliyetleri olması ve söz konusu çalışmaların bir iletişim yekûnu olduğu

görülmektedir.

Lobicilik için sadece iyi, kapsamlı bir eğitim ve iyi, etkili bir iletişim becerisine sahip

olmanın da tek başına başarıya götüren yol olmadığı da yapılan gözlemler sonucu

ortaya çıkmaktadır. Geniş bir çevreye sahip olmak, hem de gerçekten iyi dostluklar,

arkadaşlıklar üzerine kurulmuş bir çevreye sahip olmak büyük önem arz etmektedir.

Eğitim, iletişim becerisi, çevre ve tabi ki tecrübe de bir lobicinin mutlaka ihtiyaç

duyduğu yetilerden bir tanesidir. Tecrübe bir lobicinin, izlemesi gerektiği yolları

bilmek, etki-tepki dengesini iyi gözetmek gibi mutlaka ihtiyacı olan unsurların

kaynağıdır.

Diğer öne çıkan özellikleri şu şekilde toparlayabiliriz:

Güvenilir imaj

Detaylı araştırma

Zamanlama

Yanlış bilgilendirmelerden kaçınma

Kolay, yalın anlatım

Doğru iletişim araçları tercihleri

Vizyon

Rakiplere saygı

52

2.3. LOBİCİLİKTE ÇALIŞMA YÖNTEMLERİ VE TEKNİKLERİ

2.3.1. Lobicilik Yöntemleri

2.3.1.1 Doğrudan Lobicilik (Direct Lobbying)

“En etkili lobi yöntemi olarak kabul edilir. İç lobicilik olarak da adlandırılan bu

yöntemde, karar alma sürecindeki yetkili kişilerle iletişim kurma kastedilmektedir.

Baskı Grubu temsilcileri ya da lobiciler, karar alma sürecindeki bu yetkili kişileri,

doğrudan ziyaretle dostluk kurma yöntemiyle ikna etmeye çalışırlar.” (Dinçer, 1998)

2.3.1.2 Halka Dayalı Lobicilik (Grass- Roots Lobbying)

“Zamanla kazanılan tecrübeler sonrasında, doğrudan lobicilik yanında, kamuoyunun

da desteklediği konulara ilişkin daha kısa sürede karar alındığı gözlemlenmiştir. İşte

bu sebeple dış lobicilik ya da doğrudan olmayan lobicilik olarak da adlandırılan bu

yöntem benimsenmiştir. Halka dayalı lobicilikte, günün modern iletişim kanalları ve

halkla ilişkiler çalışmaları teknik olarak kullanılır. Baskı teknikleri ise dostluk,

ziyaret, mektup, telefon, telgraf, faks, dilekçe, e-mail gönderilmesidir.” (Dinçer,

1998; Fraser, 1998)

53

2.3.1.3 Kolektif Lobicilik (Colective Lobbying)

“Amerika Birleşik Devletleri’nde, 2. Dünya savaşı sonrasında lobicilik

faaliyetlerinde bir artış olmuştur. Bu da kongrede etkin olmak için lobi grupları

arasında büyük bir rekabete sebep olmuştur. Oysa 1980‟li yıllara gelindiğinde

lobiciler, kendi aralarında bir lobi faaliyetine başlamışlardır. Bu yıllarda lobicilik

kollektifleşmiş; üzerinde durulan konu ile ilgili bilgi alışverişi, kanunun yasalaşması

için karşı tarafı ikna gibi yöntemler görülmeye başlamıştır. Lobiciler öncelikle

kendileri çalışmaya başlarlar, çalışmanın devam ettiği bir zamanlamada diğer lobi

grupları ile etkileşime girerler.” (Fraser, 1998)

2.3.2. Lobicilik Teknikleri

Lobi faaliyetlerinde, kullanılacak yöntemin belirlenmesinden sonra, amaca

ulaşmada kullanılacak teknikler de belirlenir. Lobicilik teknikleri aşağıdaki gibi

sıralanabilir (Dinçer, 1998:126-162):

2.3.2.1. Yüz Yüze İletişim

Lobi faaliyetlerinde yüz yüze iletişim ile kanun yapıcıların harekete geçirilmesi ve

karşılıklı güvenin oluşturulması esastır. Lobiciler, devlet yönetiminde görevli kişileri

tanırlar ve onlarla ilişkilerini düzenli olarak yürütürler. Yüz yüze iletişim, devlet

görevlilerine istedikleri bilgileri iletmede iyi bir fırsat olmaktadır. Kısa süreli, maddi

54

değeri olan hediyeler vermeden, bilgilendirici görüşmelerle; karşılıklı güvene

dayanan, dostluk bağlarını güçlendiren bir ilişki kurulabilmektedir.

2.3.2.2. Yönetimin Çeşitli Kademelerindeki Görevlilere Yazılı Olarak Ulaşmak

Lobiciler, doğru mesajın, doğru zamanda, doğru teknikle, doğru görevliye ulaşması

için çalışırlar. Mesajın iletilebilme kanalları çok çeşitli olabilir. Yönetimin çeşitli

kademelerindeki görevlilere yazmak, lobi faaliyetlerinde kullanılan etkili

tekniklerden bir tanesidir. Bu teknik kampanya haline de getirilebilmektedir. Böylece

ilgi konu üzerine çekilerek, savunulan konunun oldukça geniş bir topluluğun sorunu

olduğu gösterilerek, karar vericiler ikna edilmektedir. Bu yöntem teknolojinin

gelişimiyle e-mail, telefon, faks gibi teknikleri içermiştir.

2.3.2.3. Sosyal Lobicilik

Lobiciler, kendilerini tanıtmak üzere, ülkelerinde ya da yabancı ülkelerde sosyal

hayat (partiler, yemekler, vb.) içinde yer almaktadırlar. Böylece çevreye kendilerini

tanıtma ve yeni iletişim yolları bulma şansını yakalarlar. Ayrıca temsil ettikleri

gruba, şirkete ya da ülkeye duyulan ilginin de artmasını sağlarlar.

2.3.2.4. Devlet Görevlileri, Yardımcıları veya Çevreleriyle Dostluk Kurmak

Lobiciler, her vatandaşın bilemeyeceği bilgileri yüksek mevkideki arkadaşları

sayesinde öğrenme gücüne sahiptirler. Bu görevlilerin yakınlarıyla da iletişimleri

55

vardır. Sosyal lobicilik ile yöneticilerle tanışan lobiciler, onların yakınları,

yardımcıları ile de aynı yakınlığı kurma becerisine sahiptirler.

2.3.2.5. Kampanya desteği sağlamak

Seçim kampanyalarına destek sağlamak lobi faaliyetlerinde bir yumuşatma tekniği

olarak kullanılır. Fon desteği ya da bizzat oy toplama çalışmalarına katılarak,

yardımcı oldukları adayların ileride desteğini kazanma şansını yakalarlar.

2.3.2.6. Lobi Şirketleri

Lobi şirketleri, Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği gibi lobiciliğin önemli

olduğu ülkelerde yasaldır. Lobi çalışmalarının olduğu ancak yasayla sınırlanmadığı

ülkelerde, lobi şirketlerinin görevini halkla ilişkiler şirketleri yürütmektedir. Lobi

şirketlerinin kiralanması yoluyla lobi faaliyetleri yürütülür. Lobi şirketleri

bünyelerindeki ünlü lobicilerle anılırlar ve lobi faaliyetlerinde gösterdikleri

başarılarla tanınırlar.

2.3.2.7. Toplantılar düzenlemek

Lobiciler aynı sorun üzerinde çalışan kişileri (temsil edilen grubun üyeleri ve kanun

yapıcılar) toplantı düzenleme tekniğini kullanarak, bir araya getirirler ve fikir

alışverişi yapmalarına olanak verirler. Üyelere yönelik toplantılar iki durumda yoğun

olarak kullanılır; birincisi halka dayalı lobi faaliyetine başlamadan önce

56

bilgilendirme amaçlı olarak, ikincisi, üyelere düzenli olarak ulaşarak düşüncelerinin

öğrenilmesi amaçlıdır. Ayrıca kanun yapıcıların konuşmacı olarak davet edildiği ve

bu yolla görüşlerinin öğrenilebildiği toplantılar da düzenlenmektedir. Kanun

yapıcılar, düşüncelerini dinleyen grupların yaklaşımlarına daha fazla değer

vermektedirler.

2.3.2.8. Bilgi Sunma

Amerika Birleşik Devletlerinde yasa tasarısı sunma görevi kanun yapıcılara ait

olduğu için, lobiciler aracılığıyla bu tasarıların sunulmasına çalışılır. Bilgi sunma

yasa tasarısını sunma olarak sınırlanmamalıdır. Aynı zamanda karar vermede

zorlanan, bilgi eksikliği hisseden kanun yapıcılara bilgi verilmesini de içerir. Bilgi

sunma tekniğinin bir başka kullanılış şekli ise, temsil ettikleri kişilere ve medyaya

yönelik bilgi akışının sağlanmasıdır. Bilgiyi ise tarafsız yapılan araştırma ve mülakat

yolları ile elde ederler. Elde edilen bilgiler eksiksiz olarak bilgi isteyen kanun yapıcı

ya da temsil edilen kişilere sunulur.

2.3.2.9. Seçmenlerle Tanışma

Seçmenler, belirli partileri destekleyen kişiler oldukları gibi aynı zamanda çeşitli

seçim bölgelerinde yaşayan Baskı Grubu ya da lobi üyeleridir. Bu yönüyle

bakıldığında seçmenlerle tanışma lobi faaliyetleri için önemli bir tekniktir. Önce

seçmenlerle tanışan lobiciler onlara doğru ve ihtiyacı oldukları bilgi akışını sağlarlar,

ardından da onları kanun yapıcılarla tanıştırırlar. Diğer lobi tekniklerinin de desteği

57

ile kanun yapıcılar seçmenlerin gücünü fark ederek, kendisinden beklenenleri

uygulamak üzere davranış gösterecektir.

2.3.2.10. Doğrudan eylemler

Bazı konularda diğer lobi teknikleri yeterli olmaz. Bu durumlarda, “toplulukların

oluşturulması” gerekir. Yasal yollarla oluşturulan eylemlerin bazı amaçları vardır.

Bunlar siyasi iktidarı elinde tutanları alacakları karar konusunda uyarmak, karara ve

etkilerine ilişkin detaylı bilgi vermek ve çıkarlara uygun karar verebilmelerinin

zorunluluğunu kabul ettirmektir. Doğrudan eylemlerin düzenlenmesi oldukça

zahmetlidir. Eyleme katılacaklara tek tek ulaşmak, eylem planı oluşturma ve

katılımın çok olmasını sağlama gibi görevleri yerine getirmek gerekmektedir.

Eylemin tekniğinin (yürüyüş, boykot, forum, vb.) seçimi de hassastır. Bu yöntemin

başarısı eylemin sert olmamasına bağlıdır.

2.3.2.11. Komite toplantılarına ve mahkemelere katılmak

Amerika Birleşik Devletlerinde yasaların tartışıldığı ve karara bağlandığı komiteler

bulunmaktadır. Lobiciler, resmi olmayan tekniklerin yanında resmi bir teknik

kullanarak bu komitelerin toplantılarına katılırlar. Bu komitelere yönelik lobi

yaparlar. Toplantılara katılan lobiciler, komite üyelerinin isteği ile bilgilendirme,

konuşmacı olma şansı bulurlar. Herhangi olumsuz bir duruma müdahale edebilirler.

Oturumları medyanın takibi ile de lobiciler görüşlerini kamuoyu ile de paylaşmış

olurlar.

58

Komiteler dışında aynı ülkede lobiciler mahkemeleri de etkileyebilmektedirler.

Bunu; bilgilerin sağlanması, dava açma, dava hazırlanmasında gerekli araştırmanın

yapılması, rapor sunma gibi yöntemler kullanarak gerçekleştirmektedirler.

2.3.2.12. Halkla İlişkiler Kampanyaları

Halkla ilişkiler çalışmaları lobicilerin çok sık kullanmayı tercih ettikleri bir tekniktir.

Çünkü halkla ilişkiler çalışmalarının sonucunda hazırlanan kampanyaların öncelikli

amacı, kampanya hangi hedefe ulaşmak için yürütülüyorsa, o konu, kişi ya da şirket

hakkında olumlu imaj yaratmasıdır. Lobi faaliyetleri kapsamında, halkla ilişkiler

kampanyaları yürütülerek, daha fazla destek sağlanarak, belirli bir politikanın kabul

edilmesi garantilenmekte ya da kamu görevlilerini olumlu hareket etmeleri için fikir

liderlerinin etkilenmesine çalışılmaktadır.

Lobiciler, temsil ettikleri grup içinde düzenli iletişimin ve bilgi akışının

sağlanmasında da halkla ilişkiler tekniğini kullanırlar. Tabi ki kamuoyunun

bilgilendirmede de halkla ilişkiler tekniğini kullanırlar

2.3.2.13. Medya ile İlişkiler

Lobicilerin destek toplamak üzere gerçekleştirdikleri lobi tekniklerinden bir diğeri de

medya ile iyi ilişkiler kurulmasıdır ve bunun sürdürülmesidir. Medya lobicilerin

çalışmalarına iki şekilde destek olmaktadır. Birincisi Baskı Grubu ya da lobiye üye

olmak isteyen kişiler üzerinde olumlu izlenim bırakmaktadır. İkincisi ise; yürütülen

59

lobi faaliyetlerinin medyadan pozitif eleştiri alması, yasamada önerinin kabul

edilmesi olasılığını artırabilmektedir.

2.4. LOBİ ÇALIŞMASINI GEREKTİREN HALLER

Lobicilik faaliyetleri 2. Dünya Savaşından bu yana genel olarak aynı faktörlerin

etkileriyle gerçekleştirilmektedir. Bu faaliyetleri üç ana alanda toplayabiliriz:

Teknolojik gelişmeler

İletişim çağı

Denge unsuru

Örneğin; 29/10/2012 tarihinde Ermenistan, Türkiye sınırına 16 km. uzaklıktaki

Metsamor Nükleer Santralini 2023’e kadar işletmeye devam edeceğini açıkladı.

Avrupa Birliği ve Rusya ise santralin güvenliğinin arttırılmasının gerekliliğini

vurguladı. Bu durum, lobicilik faaliyetini gerektiren faktörlerin tamamını içerisinde

tutan bir aktivitedir. Öyle ki, teknolojik bir gelişme olan nükleer santral, muhtemel

bir sızıntı ile ülkemizin doğusunu etkileyecek ve bir çok insanın hastalanmasına yol

açacaktır. Öte yandan iletişim kanallarının gelişmesi ile Ermenistan, bu santrali 2023

yılına kadar açık tutacağının bilgisini gizleyemeyeceğini bildiğinden dolayı tüm

dünya kamuoyuna açıklama yapma ihtiyacı hissetmiştir. Avrupa Birliği ve Rusya ise

santralin güvenliğinin arttırılmasının gerekliliğini, Türkiye ile yoğun ticaret

yapmaları dolayısıyla talep etmiş ve denge unsurunu, yani tüm aktörlerin karlı

çıkacağı bir durumu sağlamaya çalışmıştır.

60

Yukarıdaki örnekte ortaya konulan gelişmenin toplumun farklı kesimleri tarafından

çeşitli algılarla özümsenip bir tepki haline dönüşme riski lobiciliğin ne kadar önemli

bir rol üstlendiğini göstermektedir. İşte tüm bu nedenlerden dolayı 5 parçadan oluşur.

(La Grelle B., 1987, s:46)

Tablo 1. Lobicilik Bilimsel Dağılım Diagramı

“Ülkemiz özeline indiğimizde ise lobiciliği gerektiren faktörler ve bu konuda örgütlü

çalışmalar ABD ve AB’den biraz farklı işlemektedir. Bunlar genel olarak “baskı

grupları” şeklinde ortaya çıkmışlardır. Zaman içerisinde lobicilik farklı örgütlenme,

yöntem ve teknikler gösterdiğinde, siyasal iletişimde ayrı olarak ele alınmaya

başlanmıştır.” (Aziz, 2007)

“Türkiye de diğer tüm dünya ülkeleri gibi ulusal, uluslararası ve örgütler bazında lobi

faaliyetlerini yürüten, bir ülkedir. Türkiye içerisinde halen uygulanmakta olan lobi

61

çalışmalara bakıldığında bunların tam organize edilememiş, nasıl ve kimler

tarafından uygulandığı meçhul ve çoğunlukla olumsuz bir imaja sahip olan

faaliyetler olduğu söylenebilir.” (Dinçer,1998:170).

2.5. LOBİLERİ BAŞARILI KILAN FAKTÖRLER

“Moore’a göre, “Olezsek'e göre bir örgütün veya lobinin süreci etkilemedeki başarısı

onun argümanlarından çok üye sayısına, arkasındaki seçmen kitlesine, finansal

gücüne ve örgütün temsilcilerinin becerilerine bağlıdır.” (akt. T. Arı, 2009)

“Lobilerin üzerinde ısrarla durduğu nokta temsil ettiği grupların arkasında oy kitlesi

olduğunda işlerinin çok daha kolaylaştığıydı. Örneğin ABD üzerinden incelersek;

Temsilciler Meclisi üyelerinin iki yıllığına seçildiği ve her iki yılda bir Senato’nun

üçte bir yenileme seçimleri olduğu düşünülürse sürekli bir seçim atmosferinin olduğu

bir sistemde bir sonraki seçimi düşünen Kongre üyeleri açısından bunun son derece

önemli olduğu bilinmektedir. Kongre üyeleri açısından bir diğer önemli konu seçim

kampanyalarına yapılacak mali katkılardır. Başka bir deyişle örgütlü çıkar grubunun

ya da lobinin maddi gücüdür. Büyük firmaların bu konuda herhangi bir sorunları

olmuyor, fakat arkasında büyük bir seçmen kitlesi olmayan gruplar açısından bu

başka bir dezavantaj haline gelmektedir. Örneğin Türkiye gibi Amerika'da etkili

olacak kadar bir oy veya seçmen kitlesine sahip olmayan gruplar yeterli maddi

desteğe de sahip olmadıkları takdirde siyasal süreci etkilemeleri oldukça

zorlaşmaktadır.” (T. Arı, 2009)

62

“Ayrıca lobicilikte kişisel yetenek ve mesleki bilgi son derece önemlidir. Başarılı bir

lobici değişik durumlara çabuk ayak uydurabilecek esnekliğe sahip, yetenekli, prestij

sahibi, dürüst ve karşısındakinde güven oluşturan bir karaktere sahip olan kişidir.

Bunun dışında lobici, işini yaparken örneğin komitede ilgili yasa veya karar üzerinde

kimin daha etkili olabileceğini öngörebilmesi, son kararı kimin vereceğini doğru

araştırması ve bu işin üstesinden gelebilmesi için ne kadar ve kimlerin desteğine

ihtiyacı olduğunu önceden bilmesi gerekir.” (T. Arı, 2009)

“Lobilerin etkilerini arttıran bir diğer unsurda maddi güçleridir. Burada özellikle

üzerinde durulması gereken konu seçim kampanyaları sırasında adaylara parasal

katkıda bulunabilmektir. Seçim kampanyalarının gittikçe masraflı hale gelmesi ve

bunların adayların tek başlarına karşılayamayacakları miktarlara ulaşması Kongre

üyeleri açısından lobiler tarafından yapılacak parasal desteği önemli hale

getirmektedir. Bu konuda üyelerini kampanyaları desteklemek için harekete

geçirebilenler veya kendileri geniş mali olanaklara sahip olanlar Kongre üzerinde

daha etkili olmaktadırlar.” (Fraser, 1998: akt. T. Arı, 2009)

“Diğer önemli bir konu ise örgütlerin üyelerinin niteliğiyle ve statüleriyle ilgilidir.

Bazen bir örgütün büyüklüğü veya üyelerinin sayısından ziyade üyelerinin gelir

düzeyi veya eğitim düzeyi veyahut toplumda iyi bir konuma sahip olmaları daha

önemli olabilmektedir. Ancak nihai analizde lobilerin başarılı ve başarısız olduğunu

ölçmek nerdeyse imkansız bir iş. Çünkü karar vericilerin kararlarını etkileyen başka

etkenler de var. Kongre üyelerinin kendi değerlendirmeleri ve sosyo psikolojik

ortamları, başkan, yürütme bürokrasisi, kamuoyu önderleri, siyasal partiler ve

63

seçmenler bu süreci etkileyen unsurlardır. Bu nedenle bunların her birinin ayrı ayrı

ağırlığını ölçmek gerçekten zordur.” (T. Arı, 2009)

64

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: DİASPORA KAVRAMI VE TÜRK DİASPORASINA

GENEL BAKIŞ

3.1. DİASPORA KAVRAMI VE TARİHİ SÜREÇLER

3.1.1. Diaspora Nedir?

Bugün dünyada anavatanından o ya da bu sebeple ayrılmış, çeşitli ülke ve

bölgelerinde yaşayan milyonlarca insan mevcuttur. Bu topluluklara yönelik

anavatanlarından uzaklaşma nedenlerine göre göçmen, mülteci ya da diaspora

topluluğu şeklinde genel bir sınıflandırmanın olduğu söylenebilir. Öncelikle bu

kavram farklılığını ortaya çıkaran nedenlere bakmamız gerekir.

Göçmen

Uluslararası Göç Örgütü’nün tanımına göre, bir ülkeden başka bir ülkeye yerleşmek

maksadıyla ve herhangi bir dışsal zorlamaya maruz kalmadan kendi isteğiyle göç

eden kişi.

Mülteci

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesine göre; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal

gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri yüzünden zulme uğrayacağından haklı

sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin

65

korumasından yararlanamayan ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak

istemeyen kişi.

Diaspora

Diaspora Ansiklopedisinde açıklandığı şekliye; Diaspora kavramının kökeni

“dağılma” anlamına gelen Yunanca “diaspeiro” kelimesine dayanmaktadır. Klasik

anlamıyla; anavatanlarından iki yada daha fazla bölgeye çoğu zaman travmatik bir

şekilde dağılmak zorunda kalan toplumları ifade etmek için kullanılmıştır. Ancak

modern anlamıyla diaspora; “çeşitli nedenlerle anavatanından ayrılmış fakat orayla

ilişkilerini sürdüren bir topluluğun üyeleri” anlamına gelmektedir.

Kavramın Tarihsel Geçmişi

2500 yıllık bir geçmişe sahip olan diaspora kavramı ilk olarak Yahudi toplumunun

Arap topraklarından sürülmesine dayandırılmıştır. Kavram daha sonra özellikle 16.

Yüzyıl sonrasında Afrikalının köle olarak batıya sürgününü ve sonrasında batıda

yaşayan Afrikalıları belirtmek için kullanılmıştır.

20. yüzyılın ortalarına kadar diaspora kavramı en yalın haliyle bu toplumların dünya

üzerindeki dağılmışlığını ve gittikleri yerlerdeki durumlarını betimleme görevi

görmüştür. Kavramın bugünkü haline dönüşümü ise özel tarihsel bir duruma

dayanmamaktadır. 20. yüzyıl sonrası dönemde sosyal bilimcilerin göç ve

göçmenlerle ilgili çalışmalarında kendini gösteren kavram özellikle yüzyılın ikinci

66

yarısında anavatanlarında uzakta yaşayan grupları belirtmek için kullanılmaya

başlanmıştır. Rus, Çin, Hint, Cezayir, Çek diasporası gibi birçok tanımlama bu

dönemin yaygın kullanımları olarak ortaya çıkmıştır. Kavramın toplumsal hayat

içerisinde yer edinmesi ise daha yakın tarihlere dayanmaktadır. Siyasetten medyaya,

sanattan bilim dünyasına bir çok alanda diaspora kavramı işlenmiş ve günlük

konuşma diline yerleşmiştir. ABD Atletizm Takımındaki Kenya-Jamaika diasporası

ya da tekstildeki Çin diasporası gibi kullanımlar, kavramın ne denli bir eklemlenme

süreci geçirdiğini gösteren en açık örneklerdendir. Yüzyılın sonlarında kavram

yerelleşmiş ve birçok devletin ilgisine mazhar olmuştur. Diaspora kavramı bugün

yurtdışında yaşayan toplulukları ifade eden bir kavram olarak politik eksendeki

yerini almış gözükmektedir.

3.1.2. Klasik Diaspora Yaklaşımı

Klasik diaspora; travmatik unsurların bulunduğu zorunlu bir dağılma durumunu ve

sürekli olarak terkedilen anavatana geri dönüş mitini bünyesinde barındıran bir

modele dayanmaktadır. Klasik anlamıyla diaspora tanımları “Anavatan İmgesi ve

Geri Dönüş” ile “Sürgün ve Dışlanma” konuları üzerinden iki kategoriye

ayrılmaktadır.

3.1.2.1. Anavatan İmgesi ve Geri Dönüş

Anavatan ve geri dönüşe ilişkin diaspora tanımları Yahudi retoriği üzerinden

kurumsallaşmıştır. Diasporayı oluşturan iki ana unsur anavatan imgesi ve geri

67

dönüştür. Burada ait olunan topraklara geri dönüş tasviri üzerinden bir diaspora

modeli yansıtılmaktadır. Babil Krallığının M.Ö. 6. yüzyılda Yahudileri Kudüs’ten

farklı coğrafyalara dağıtması üzerine Yahudi diasporasının temelleri atılmıştır.

Bunun yanı sıra Britanya’dan İngilizler tarafından dağıtılan İrlandalılar ve İsrail

Devleti’nin kurulmasından sonra dağılan Filistinliler de klasik diaspora örnekleri

içinde sayılmaktadır.

Yahudi diasporasının yoğun ve dinamik yapılanması genellikle dini referanslarla

açıklanmaya çalışılmaktadır. Yahudi toplumunun kökeni olan topraklar üzerinde iki

bin yıldır siyasi iktidar olamamasına karşın, etnik-dini bütünlüğünü koruyabildiği

için bugün klasik diaspora kavramını temsil ettiği dile getirilmektedir. (Daniel, 1986:

213) Ancak yalnızca dinsel referansları temel alan bir grubun diaspora toplumu

olarak sayılamayacağı yönünde eleştiriler de mevcuttur.

Sosyolog Anthony Smith (2002: 154)’e göre dinsel faktörler anavatanlarından

uzaklaşan topluluklar için ilk etapta gittikleri yerlerdeki restorasyon döneminde

belirleyici olabilirler. Ancak Robin Cohen (1997: 186)’e göre din tek başına bir

diaspora oluşturamaz. Din, diaspora toplumlarında kolektif bilincin oluşmasındaki

yardımcı unsurlardan birisi olabilir. Yahudi diasporasının durumunu etnik-dini

eksende açıklamaya yönelik genel bir eğilim olsa da, kabul gören ortak bir kanı

vardır ki o da Yahudi toplumunun çok erken dönemlerde anavatanlarından

uzaklaşmış olmaları ve iki bin yıldan fazla bir diaspora deneyimine sahip olmalarıdır.

68

3.1.2.2. Sürgün ve Dışlanma

Sürgün ve dışlanmaya yönelik diaspora tanımları ise Afrikalıların deneyimleri

üzerinden gitmekte ve sürgün edilen toplumların yaşadıkları dışlanma ve

ötekileştirmelere yönelik gelişen reflekslerini model alan bir diaspora yaklaşımıdır.

Tarihsel geçmişi kolonyal dönemde batı ülkelerine yerleşmek zorunda kalan

Afrikalılara ve 2. Dünya Savaşı sonrasındaki dekolonizasyon sürecine

dayanmaktadır. (Harris, 1993: 3)

Bu model; tarih boyunca Afrikalıların bir şekilde yeryüzüne dağılmaları, kökenleri

üzerinden bir kültürel kimliğin oluşması ve anavatan Afrika’ya hayali ya da fiziksel

bir ger dönüş miti etrafında şekillenmektedir.

3.1.2.3. Klasik Diaspora Yaklaşımı Üzerine Tartışmalar

Klasik diaspora çalışmaları genel olarak Yahudi deneyiminden beslenmiştir.

Dolayısıyla anavatan ve geri dönüş unsurları diasporaları tanımlamada kullanılan

başlıca unsurlar olarak öne çıkmaktadır. Ancak bu yaklaşımın bazı noktaları

eleştirilmektedir. Bunlardan ilki geri dönüşle ilgilidir; her diasporanın bir geri dönüş

amacı yoktur. Geri dönüş imkanı olduğu halde dönmeyecek toplumları diaspora

tanımının dışında tutmak ise mümkün değildir. Örneğin, Haaretz Gazetesinin 6 Ocak

2008 sayısına göre, İsrail’in 1950’de çıkardığı Geri Dönüş Yasası her Yahudi’ye

İsrail’e göçmen olarak gelip İsrail vatandaşı olma ve geri dönme hakkını vermesine

rağmen 2007 yılı itibariyle, İsrail’de 5,4 milyon İsrail vatandaşı, ABD’de ise 5,3

69

milyon Yahudi yaşamaktadır. Bu örnek anavatana dönüş yolu açıldığı halde geri

dönmeyi tercih etmeyen toplumların diaspora toplumu olarak yaşamaya devam

edebileceğini göstermektedir. Ayrıca toplu geri dönüşlerin her zaman mutlu sonla

bitmediği, tahayyül edilen anavatanın ilk haline göre değişmiş oluşu ve diasporayı

bir arada tutan unsurların ortadan kalktığına yönelik eleştiriler de mevcuttur.

Benzer şekilde yüzyıllar önce yaşadıkları topraklardan köle olarak batıya getirilen

Afrikalıların, anavatanlarına dönüşleri konusunda da aynı tartışmalar sürmektedir.

Tahayyül edilen Afrika’nın yerinde bugün onlarca farklı devlet yaşamaktadır. “16.

yüzyılda ailelerinden koparılarak köle yapılan ve dünyanın çeşitli ülkelerine sürülen

Afrikalıların çocukları bugün dönebilecekleri bir anavatana sahip midir?” sorusu

Afrika deneyiminin sıklıkla karşılaştığı sorulardandır. Fransa’da doğup, ABD’ye

yerleşen bir Senegalli, Afrika diasporasının bir parçası olarak nereye aittir? Afrika

diasporası üyeleri için Afrika fiziki olarak geri dönülebilecek bir yer midir, yoksa bir

tahayyülden mi ibarettir?

Klasik diaspora toplumlarının şekillenmesinde anavatana ait tahayyüller her şeyden

önce ilk neslin ortak hafızasına dayanmaktadır. Diğer nesiller için anavatan onlara

aktarılan hikâyelerden beslenir ve zihinler diğer nesiller tarafından yerleştirilmiş

unsurlarla doludur. Dolayısıyla anavatan imgesinin ilk nesil diaspora üzerinde

yarattığı kolektif bilinç etkisi, sonraki nesillere sirayet ettiği gibi, kolektif bilinç

üzerinde giderek azalıp etkisini yitirecek bir unsur da olabilmektedir. Bu nedenle

diaspora araştırmacıları, anavatan ve geri dönüş imgeleri dışında diasporanın diğer

unsurları neler olabilir sorusu üzerinde durmuşlardır.

70

Diaspora çalışmalarında en fazla referans gösterilen William Safran ve Robin

Cohen’in diaspora yaklaşımları genel olarak birbirleriyle uyuşmaktadır. Safran’ın

altı temel kriterine karşılık Cohen’in dokuz kriterini karşılaştırmak gerekir.

Buna göre Safran (1991: 83-85)’ın diaspora yaklaşımı şu şekildedir:

Anavatandan iki ya da daha fazla bölgeye dağılma,

Anavatanlarına ait fiziki konumu, tarihi ve başarıları olan ortak bir hafızanın

varlığı,

Yaşanılan yerde tam olarak kabul edilmeyecekleri inancına dayanan dışlanmışlık

hissi,

Anavatanın koşullar uygun olduğunda geri dönülecek ideal yer olduğu inancı,

Anavatanın çıkarlarının korunması, oranın güvenliği ve refahı için kolektif bilinç,

Anavatanla doğrudan ya da dolaylı olarak ilişki kurma ve dayanışma.

Cohen(1997: 26) ise bir diasporik grubun paylaştığı ortak özelliklerin şunlar

olduğunu söyler:

Çoğu zaman zorunlu bir şekilde anavatandan iki ya da daha fazla bölgeye

dağılmış olma,

İş arama, ticaret gibi istekler peşinde anavatandan dışarıya açılma,

Anavatana ilişkin tarihsel geçmişi içinde barındıran kolektif bir hafıza ve mit,

Anavatanın idealize edilmesi ve onun korunması, yeniden inşası, güvenliği ve

refahı hatta yaratılması için ortak sorumluluk,

Topluca üzerinde uzlaşılan bir geri dönüş nosyonunun geliştirilmesi,

71

Geçmişi olan, farklılık duygusunu temel alan güçlü bir etnik grup bilinci, ortak

bir tarih ve kader inancı,

Yaşanılan yerle farklılaşmanın getirdiği problemli bir ilişki ya da topluluğun

başına gelebilecek başka bir felaket olasılığı,

Yaşanılan yerdeki diğer etnik grup üyelerine yönelik bir empati ve dayanışma

duygusu,

Yaşanılan yerde çoğulculuğa gösterilen toleransla yaşamı daha yaratıcı ve

zenginleştirici hale getirme imkanı.

Safran’ın ve Cohen’in kriterleri diaspora çalışmalarına temel oluşturmaktadır. Bu

tanımların öne çıkan yanlarından anavatan ve geri dönüş nosyonları yukarıda

irdelenmiştir. Safran ve Cohen’in de öne sürdüğü bu iki konu diaspora

araştırmalarının tartışmalı kısımlarındandır. Buna rağmen Safran ve Cohen’in

ayrıldıkları noktalar da mevcuttur. Cohen, Safran’ın kriterlerinin Yahudi

deneyiminden beslenmiş olduğunu belirtse de kendisi de bu duruma bir alternatif

üretememiştir. Genel olarak anavatan ve geri dönüş unsurları ikisinde de aynıdır.

Ancak Cohen’in diaspora kriterleri içerisine iş arama, ticaret gibi istekler peşinde

anavatandan dışarıya açılanları da dahil ediyor oluşu klasik diaspora yaklaşımına

değil, modern diasporaya ait bir söylemdir. Zira, Cohen bu şekilde çeşitli amaçlarla

anayurdundan kendi isteğiyle ayrılan toplumların da diaspora olarak kabul

edilebileceğini vurgulamıştır. Bu da modern diaspora yaklaşımlarına kapı aralayan

unsurlardan biri olarak öne çıkmaktadır.

72

Öte yandan iki tanımında vurguladığı “en az iki bölgeye dağılma” mecburiyeti

üzerinde de durmak gerekir. Bu durum genel itibariyle diasporanın göç olgusundan

farklı bir durum olduğunun altını çizmek için kullanılmaktadır.

Göç: “Ekonomik, toplumsal, siyasi sebeplerle bireylerin veya toplulukların bir

ülkeden başka bir ülkeye, bir yerleşim yerinden başka bir yerleşim yerine gitme işi,

taşınma, hicret, muhaceret” anlamına gelmektedir. Klasik diaspora tanımlamalarında

anavatandan ayrılan topluluğun birden fazla bölgeye dağılması en temel şartlardan

biri olarak öne çıkarılmakta ve göç olgusundan ayrıştırılmaktadır. Göçün tanımı

içerisindeki “bir ülkeden başka bir ülkeye yerleşme” olgusu klasik diaspora

çalışmalarının temel söylemi içerisinde önemli bir yer tutmaktadır. Buna göre

diaspora toplumu olabilmek için en az iki bölgeye dağılma ve bu dağılan gruplar

arasında ilişki kurulması ön şart olarak sunulmaktadır.

Modern diaspora yaklaşımında ise bu şekilde bir vurgu yoktur. Göçmenler, misafir

işçiler, mülteciler, öğrenciler ve entelektüel amaçlarla dolaşımda olan gruplar da

diasporik üyeler olarak sayılabilmektedir. Üstelik küreselleşmenin de etkisiyle aynı

ülkeye mensup göçmenler, mülteciler ve diğer gruplar de başka ülkelerdeki

paydaşlarıyla çeşitli ilişki ağları oluşturabilmektedir. Bu tartışmalar klasik diaspora

yaklaşımının günümüz dünyasındaki nüfus hareketliliklerini açıklama konusunda

yetersiz kaldığını göstermektedir. Dolayısıyla modern diaspora yaklaşımında

tanımlamalar reforme edilmek durumunda kalmıştır.

73

3.1.3. Modern Diaspora Yaklaşımı

Geçen yüzyılda yaşanan iki dünya savaşı, nüfus mübadeleleri, ulus-devlet

yapılanmaları, dekolonizasyon ve sonrasında yaşanan küreselleşme süreci gibi

nedenlerle ulus-ötesi nüfus hareketliliğinde önemli artışlar yaşanmış ve yeni göç

deneyimleri meydana gelmiştir.

20. yüzyılın son çeyreğiyle birlikte yurtdışında yaşayan göçmenleri, işçileri,

öğrencileri, tüccarları, şirketleri, sivil toplum kuruluşlarını hatta turistleri de

“diaspora” olarak kabul etme trendi ortaya çıkmıştır. Bu sürecin etkisiyle devletler,

kendi sınırları dışında yaşayan topluluklarını gözetmeye ve onlara yönelik strateji

belirlemeye yönelmiştir. Yurtdışı topluluklarının, bulundukları ülkelerdeki siyasi,

ekonomik ve sosyal yaşam içerisinde yer tutuyor olması, çok uluslu şirketlerin,

uluslararası örgütlerin ve STK’ların etkinliklerinin giderek artıyor oluşu, devletleri

“diaspora stratejisi” belirlemeye yönelten unsurlardan bazılarıdır.

Modern diasporaların ortaya çıkış nedenleri klasik diasporalardan farklıdır.

Bunlardan en bariz olanı anavatandan ayrılma sebepleriyle ilintilidir. Klasik

diasporalara göre modern diasporaların anavatanlarından ayrılma nedenleri daha

çeşitlidir. Klasik diasporalarda olduğu gibi modern diasporaların “travmatik”

nedenlerden beslenmeye ihtiyacı yoktur; herhangi bir sebeple zorunlu ya da kendi

isteğiyle anavatanını terk etmiş olabilirler.

74

Öte yandan modern diasporalar grup üyeleri arasında “geri dönüş” gibi bir mit

yaratmak durumunda da değildir. Klasik diaspora yaklaşımının geri dönüş üzerinden

sağlayacağı kolektif bilinci, modern diaspora anavatan ve diğer gruplarla sürekli

bağlı kalmasına olanak sağlayan iletişim teknolojileri ve enformasyon çağının

imkanlarıyla (televizyon, telefon, internet, hızlı seyahat vb.) karşılamaktadır. Modern

diasporaların bu anlamda katı sınırlara veya mitlere ihtiyacı yoktur. Modern

diasporalar anavatanlarıyla ulus-ötesi bağlar kurmak suretiyle diğer ülkelerdeki

diaspora üyelerine ulaşabilmiş ve bu sayede kolektif bilinci geliştirebilmişlerdir.

Örneğin merkezi Almanya’da olan bir Türk STK’sının Fransa, Avusturya,

Hollanda’da ofis kurarak burada yaşayan toplumlar arasında bir network oluşturması

ve aynı zamanda anavatanla da ilişkilerini sürdürüyor olması diasporik bir özellik

olarak öne çıkmaktadır. Yine aynı şekilde merkezi İngiltere’de olan bir Çin şirketinin

Kanada ve ABD’de kurmuş olduğu temsilcilikler de bu kapsamda değerlendirilebilir.

Bunun yanı sıra anavatan imgesi klasik ve modern diasporaların vazgeçilmez

unsurudur. Modern diaspora yaklaşımcılardan Butler (2001: 190), hayali veya gerçek

bir anavatan ilişkisi ile diaspora toplumları arasında paylaşılan ortak grup kimliğini

modern diaspora toplumlarının başat kriterleri arasında sayar. Modern diaspora

yaklaşımında anavatan illa fiziki bir coğrafya ya da sınırları çizilmiş bir toprak

parçası olmak zorunda değildir. Anavatan bir referans noktasıdır; fiziki ya da

tahayyüle dayalı olabilir. Her iki şekilde de anavatan imgesi diaspora toplumlarına

aidiyet, kültür, ortak bir paylaşım alanı ve bir grup kimliği imkanı sunar.

75

Bu çerçevede modern diaspora yaklaşımında şu unsurlar ön plana çıkmaktadır:

İki veya daha fazla bölgeye dağılma,

Hayali veya gerçek bir anavatan imgesi,

Kolektif bilincin ve gruplar arası ilişkinin varlığı.

Tablo 2. Diaspora Hareket Diagramı

Baubück (2010: 43-45)’e göre modern diaspora toplumlarının belli başlı özellikleri

ise şu şekildedir:

1. Topluluk çeşitli nedenlerle anavatanından uzakta yaşamaktadır. Bunun doğal

afet, felaket, fakirlik, iş arama gibi nedenleri olabilir.

2. Topluluğun göç istikameti ile gidilecek ülke ve şehirlerin seçilmesi o

bölgelere daha önceden yerleşmiş göçmenlerin izlediği göç rotasına dayanmaktadır

ve çoğunlukla emek piyasası odaklı gerçekleşmektedir.

76

Kolektif BilinçDiaspora

Diaspora

Anavatan

3. Asimile olmadan misafir ülkeye entegre olan nüfus, köken kültürüne ve

kimliğine bağlı bir farkındalık taşır. Bu da güçlü bir topluluk anlayışı ve toplu

yaşama algısının varlığına işarettir.

4. Bu dağılmış topluluklar, köken toplumlarıyla ilişkilerini iletişim ağları

vasıtasıyla (insan ilişkileri, çeşitli ticari mal ve kaynaklar, bilgi transferleri vb.)

devam ettirirler ve korurlar.

5. Kimliklerini bir jenerasyondan diğerine uzun dönemde aktarırlar.

6. Bir diaspora, anavatanından ve göç ettiği ülkeden özerk bir sosyal yapı gibi

olmakla beraber kendisinin kültürel, politik ve dinsel birikimlerinden hem anavatanı

hem de göç ettiği ülke yararlanabilir. Anavatanları lehine lobicilik yapmaları olağan

olduğu gibi anavatan tarafından somut biçimde kullanılmaya ve araçsallaştırılmaya

karşı direnmeleri de olağandır.

3.1.3.1. Diasporaların Sınıflandırılması

Robert Cohen’in diaspora sınıflandırması diaspora çalışmalarında başlıca referans

gösterilen bir sınıflandırma olarak öne çıkmaktadır. Buna göre Cohen (1997: 178)

diasporayı beş sınıfa ayırır:

1. Kurban/Sürgün Diasporaları: Yerinden edilmiş, sürgüne maruz kalmış

toplumlar için kullanılır.

77

2. Ticaret/İş Diasporaları: Gittikleri ülkede ticaret, sanayi ve iş dünyası

içerisinde öbekleşen toplumlar için kullanılır.

3. Emek/İşgücü Diasporaları: Çalışmak için kendi ülkesinden göç eden

toplumları ifade eder.

4. Emperyal Diasporalar: Güçlü ülkelerin belirli siyasi ve ekonomik amaçlar

doğrultusunda diğer ülkelere gönderdiği yurttaşlarını ifade etmek için kullanılır.

5. Kültürel Diasporalar : Ayrıldıkları toplumun yerlisi olmayan fakat gittikleri

ülkelerde öz kültürlerini muhafaza etmeye çalışan gruplar için kullanılır.

“Bu sınıflandırmalardan Kurban/Sürgün ve Emperyal Diaspora sınıflandırmaları

klasik diaspora sınıflandırmalarıdır. Ancak diğer sınıflandırmalar modern döneme ait

diaspora sınıflandırmalardır. Küreselleşmenin getirdiği uluslararası ticaretin

sınırsızlığı, mal ve hizmetlerin serbest dolaşımı ve üretim/istihdam dengesinin sanayi

ülkeleri lehine gelişimi emek/işgücü ve ticaret/iş diasporaları başta olmak üzere

modern diaspora sınıflarının doğmasına olanak sağlamıştır. Klasik ve modern

diaspora tanımları doğrultusunda dünyadaki diaspora toplumlarına yönelik aşağıdaki

sınıflandırma diaspora çalışmalarında genel kabul gören bir sınıflandırmadır

(Lahnemann, 2005: 5) :

78

Tablo 3. Diaspora Sınıflandırmaları

Kurban/Sürgün Ticaret/İş Emek/İşgücü Emperyal KültürelAfrika Diasporası Hint Diasporası Hint Diasporası Rus Diasporası

Karayip Diasporası

Yahudi Diasporası Çin Diasporası Çin Diasporası İngiliz Diasporası

İrlanda Diasporası Latin Diasporası

Japon Diasporası

İspanyol Diasporası

Filistin Diasporası

Japon Diasporası Türk Diasporası

Ermeni Diasporası

Lübnan Diasporası

DİASPORA SINIFLANDIRMALARI

3.1.3.2. Diaspora Kurumları

1970 sonrası dönemde özellikle gelişmekte olan ülkeler, yurtdışı topluluklarına

yönelik bir strateji oluşturmak için kurumsallaşma yoluna gitmiştir. Diaspora

kavramının günümüz ekonomi-politiğinde yükselen bir değer içerisinde olması, ardı

ardına bakanlıkların, ulusal ve yerel ofislerin açılmasına neden olmuştur. Bu

çerçevede gelişmekte olan ülkelerin diasporalarına yönelik kurumsallaşma türlerine

bakmakta fayda vardır (Agunias, 2009).

79

Tablo 4. Gelişmekte Olan Ülkelerin Diaspora Kurumları

Bakanlık Kuran Ülkeler

Bakanlığa Bağlı Kurumları Olan Ülkeler

Ulusal Ofisler

Azerbaycan (2009) Arnavutluk (1996) Çin (1978)

Bangladeş (2001) Brezilya (2007) Fas (1993)

Benin (2009) El Salvador (2004) Filipinler (1980)

Dominik C. (2008) Etiyopya (2002) Kosova (2010)

Ermenistan (2008) Filipinler (1981) Meksika (2007)

Gürcistan (2008) Meksika (2003) Polonya (2000)

Haiti (1995) Peru Sierra Leone (2007)

Hindistan (2004) Romanya (2005) Şili (2008)

Lübnan (2000) Şili (2001)

Mali (2000) Uruguay (2005)

Sırbistan (2003)

Somali

Sri Lanka (2007)

Suriye (2002)

Tunus (1998)

Yemen (2007)

Somali (2008)

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERİN DİASPORA KURUMLARI

Yerel Ofisler

Çin (1978)

Hindistan (1996)

Meksika (2007)

Tablo 5. Gelişmekte Olan Ülkelerde Kurulan Diaspora Kurumlarının Sayısı

40

30

20

10

0

1970-1979 1980-1989 1990-1999 2000-2010

Gelişmekte Olan Ülkelerde Kurulan Diaspora Kurumlarının Sayısı

2 2

5

27

80

Gelişmekte olan ülkelerde kurulan diaspora kurumlarının sayısını gösteren grafikte

1970’den 2010 yılına doğru yükselen bir grafik mevcuttur. Özellikle 2000-2010

yılları arasında gelişmekte olan ülkelerde 27 kuruluşun tesis edilmiş olması

diasporalara yönelik nasıl bir yükselen trend olduğunu açıkça göstermektedir.

“Diaspora” kelimesinin Google arama motorundaki, 2004-2011 yılları arasındaki

aranma istatistiklerine bakıldığında, 2010’dan sonra söz konusu sayının ciddi şekilde

yükseldiği, genel seyrinin de 2010 öncesine göre yüksek seyrettiği ve 2011’de tavan

yaptığı görülmektedir. Ayrıca kelime 2011 yılı içerisinde Google indekslerinde

toplam 823 bin kez aranmıştır. Bunun 2190’ı ise Türkiye’den yapılmıştır.

3.1.3.3. Modern Diaspora Yaklaşımı Üzerine Tartışmalar ve Türk

Diasporası

Modern diaspora araştırmalarının içerisinde Türk diasporası emek/işgücü sınıfında

yer almaktadır. Bu emek/işgücü sınıflandırması, 20. yüzyılın ikinci yarısında Batı

Avrupa ülkelerine yönelik devletlerarası anlaşmalarla sağlanan uluslararası bir emek

göçüne dayanmaktadır. Ancak süreç içerisinde aile birleşmeleri, ikinci ve üçüncü

kuşak evlilikleri, işverenler ve çeşitli yatırımcılar da bu emek/işgücü göçüne

eklemlenmiştir. Dolayısıyla Türk diasporası başlangıç olarak emek/işgücü

sınıflandırmasıyla başlamış olsa da sonrasında sosyal ve kültürel unsurların da ağırlık

kazandığı bir yapıya bürünmüştür. (Baubück, 2010: 41-42)

81

Son dönem araştırmaların çoğunda Almanya’da yaşayan 2,5 milyondan fazla Türk

vatandaşı, onlar tarafından kurulan yaklaşık 2 bin civarındaki sivil toplum

yapılanması ve 75 bin işverenin varlığı Türk diasporasının temel yapı taşı olarak

gösterilmektedir. Avrupa ülkeleri, ABD, Kanada, Avustralya ve diğer ülkelerde

yaşayan 6,5 milyon civarındaki Türk kökenli vatandaşlarımız arasındaki network de

genel olarak Türk diasporasını tanımlarken kullanılmaktadır. Ancak bazı

araştırmalarda bir toplumu diaspora olarak tanımlamak için gerekli olan kolektif

bilincin Türk diasporasında var olup olmadığı noktasında da çeşitli soru işaretlerinin

varlığına dikkat çekilmektedir. Bu tür araştırmalarda özellikle etnik ve dini konularda

keskin sınırlarla ayrılmış bir toplum yapısının altı çizilmektedir. Almanya

örneğinde, Türk toplumunun dini ihtiyaçlarının karşılanmasında çok sayıda değişik

sivil toplum yapılanmasının ve organizasyonların hizmet sunduğunu, buradan

kaynaklanan toplumsal farklılaşmanın kolektif bilincinin oluşmasında olumsuz bir

etki yarattığı vurgulanmaktadır.

Öte yandan, bu grupların farklı dernekler ve cemiyetler altında kurumsallaşmış

olmalarının derin farklılıkları da beraberinde getirdiğine işaret edilmektedir. Buna

göre; sosyal, kültürel aktivitelerden, siyasi savunuculuğa varıncaya dek hemen her

alanda farklı bir “iddia”, farklı “söylem” ve farklı “hak arama yöntemleri”

geliştirilmiştir ki, bu da kolektif bilinci yaralayan unsurlar olarak sunulmaktadır.

Bu yönde eleştirilerin ağırlıkta olduğu araştırmalar genel olarak Türk diasporasını bir

diaspora olarak değil, trans-ulusal bir toplum olarak tanımlama eğilimindedir. Bu

kapsamda trans-ulusal toplum; görece uzun süreden beri yaşadıkları bir ulus

82

devletten gelip periyodik olarak memleketlerine gidip gelen ve gelirlerinin bir

kısmını anavatanlarına yatıran göçmenler olarak tanımlanabilir. Trans-ulusal

toplumun fertleri kendi ülkelerinin vatandaşlıklarını korurken, misafir ülkeden de

vatandaşlık almaya çalışırlar. Anavatana geri dönüş için büyük bir tutku yoktur,

çünkü aslında zaten hiç ayrılmamışlardır. Hem sürekli gidiş-gelişler hem de iletişim

teknolojilerinin imkânları göçmenlerin aile fertleri, arkadaşları, iş ortakları ile

görüşmelerini çok kolay ve basit bir hale getirmiştir. (Baubück, 2010: 41-42)

Dayanağını buradan alan eleştirilerde yurtdışındaki Türk toplumunun etnik-dini

çeşitliliğinin kolektif bilinç oluşturma noktasında olumsuz bir unsur olduğu ve bu

farklılaşmanın diaspora toplumu olabilmeye mani olduğu dile getirilmektedir.

(Baubück, 2010: 43-45)

Benzer eleştiriler başka ülkeler için de geçerlidir. Özellikle Çin’in güneyindeki farklı

lehçe yapıları yüzünden Çin diaspora toplumu arasındaki etnik-dilsel farklılaşma

(Mandarin, Kanton, Min ve Hakka lehçeleri gibi) bunun en yalın örneklerindendir.

Bu durum farklı yerleşim alanlarında kümeleşme ve farklı toplumsal yapılanmaların

önünü açmıştır. Bu tür yapılanmalarda kolektif bilinç bir yana, toplumun birbirine

karşı yabancılaşması da söz konusu olmaktadır. Ancak bu durum dünyanın 136

ülkesinde yaşayan 40 milyondan fazla Çinlinin diaspora tanımı dışında tutulmasına

da mani değildir. Zira birçok yazılı kaynakta Çin dünyanın en büyük diasporaları

arasında sayılmaktadır.

Öte yandan Hint diasporasına yönelik bölünmüşlük eleştirileri de aynı şekilde

değerlendirilebilir. 20 milyonluk Hint diasporasının din farklılığı (Hindu, Sih, Parsi),

83

dil farklılığı (Pencap, Hindi, Tamil, Telugu) ve köken farklılığı (Pencap, Andra,

Pradeş, Gujurat) şeklindeki keskin bölünmüşlüğün kolektif bilincin oluşmasını

zorlaştırdığı veya aynı gruptakilerin farklı kolektif bilinçler ürettiği noktasında

eleştiriler de mevcuttur.

Modern diaspora toplumlarına yönelik bu türdeki kolektif bilinç eleştirileri

çoğunlukla klasik diaspora yaklaşımı üzerinden yapılmaktadır. Klasik diaspora

yaklaşımı, diasporanın saflığına, aynılığına ve tek tipliğine vurgu yaparken, modern

diasporalar daha heterojendir. Modern diasporalar farklılıkları zenginlik olarak kabul

eder ve çok kültürlülüğe ve çoklu kimliğe önem verir. Dolayısıyla yurtdışında

yaşayan toplulukların diaspora olup olmadığını yalnızca kolektif bilincin var olup

olmadığıyla değerlendirmek doğru bir yaklaşım olmamaktadır. Kolektif bilinç

diaspora toplumlarını var eden unsurlardan biridir; ancak bundan kasıt tek tip olmak

ise bu unsur modern diasporalarda çözüme kavuşturulabilir bir durum olarak

görünmektedir.

Diğer yandan yurtdışı toplulukların “diaspora” kelimesi altında anılması konusunda

uluslararası alanda olağanüstü bir ilgi ve alaka da söz konusu değildir. Çin dahil bir

çok ülke yurtdışında yaşayan toplumunu kati olarak bir “diaspora” kavramının

altında tanımlama eğiliminde değildir. Örneğin: Çin yurtdışında yaşayan milyonlarca

vatandaşına yönelik “Çin diasporası” kavramını değil, “Denizaşırı Çinliler”,

(Overseas Chinese) kavramını kullanmayı tercih etmektedir. 1983 yılında kurduğu

resmi kurumun adı “Overseas Chinese Affairs Office of the State Council”dir.

84

Gelişmekte olan ülkelerin kurmuş olduğu 38 diaspora kurumundan yalnızca 10

tanesinin kurumsal adında “diaspora” kavramı doğrudan kullanılmaktadır. Bunlar

Azerbaycan, Arnavutluk, Dominik Cumhuriyeti, Ermenistan, Gürcistan, Kosova,

Sierre Leone, Sırbistan ve Somali’dir. Bunların dışında resmi kurum adında “abroad”

kelimesi olan 14 kurum, “overseas” olan 5 kurum ve “expatriate” olan 5 kurum

mevcuttur. İsim veya strateji farklılıkları olsa da bu kurumların hemen hepsi

diaspora kurumları olarak varlıklarını sürdürmektedir.

Buradan yola çıkarak diaspora üzerindeki tartışmaların entelektüel ve akademik

zeminde bir kavram tartışması içerisinde olduğu söylenebilir. Ancak 21. yüzyılın

politik zemininde ülkeler için önemli olan yurtdışında yaşayan topluluklarıyla

anavatanları arasında bir bağ oluşturmak, onlara ulaşmak ve iki yönlü fayda ilişkisi

kurabilmektir. Görünen odur ki ilişkiler bu mecrada sürmeye devam edecek ve

diasporalar giderek daha önemli hale gelecektir.

3.2. RAKAMLARLA TÜRK DİASPORASI

3.2.1. Giriş

Türkiye’nin 74,7 milyonluk nüfusuna karşın yurtdışında yaşayan Türk kökenli

nüfusunun 6 milyon olduğu hesaplanmaktadır. Bu rakamlar Türkiye nüfusunun

yüzde 8’ine denk gelmektedir.

85

Şüphesiz göç sadece bir nüfus hareketliliği yahut bir yer değiştirme olayından ibaret

değildir, bilakis sosyal, kültürel, siyasi ve ekonomik boyutları olan ve toplumları

derinden etkileyen bir olguya sahiptir. Göç ve uyum, birbirini tamamlayan, belirli bir

zaman dilimine ihtiyaç duyan ve iki yönlü işlemesi gereken toplumsal kaynaşma

sürecidir. Özellikle Avrupa’da yarım asrı geride bırakan vatandaşlarımız, artık

bulundukları ülkenin siyasal ve ekonomik yaşantısına önemli katkılarda

bulunmaktadırlar.

Ülke dışında yaşayan Türkler, Türkiye’nin dışa açılımı ve yurtdışındaki Türkiye

imajını güçlendirme açısından oldukça önemli bir değerdir. Vatandaşlarımız

eğitimden sanata, ticaretten akademik hayata, politikadan sivil topluma hemen her

alanda aktif bir tutum seyretmekte, dünyanın dört bir yanında dernek, vakıf ve medya

kuruluşları kurarak büyük bir networkün temellerini atmaktadır.

Türkiye, aynı zamanda ortak tarihsel ve kültürel bağlara sahip olduğu milyonlarca

soydaş ve akraba topluluklarına sahiptir. Bu bağlamda Türkiye özellikle son yıllarda

bu bölgelerde yaşayan topluluklarla ilişkilerini geliştirmeyi hedeflemekte ve buna

yönelik faaliyetlerini arttırmaktadır.

Öte yandan Türkiye, uluslararası öğrenci hareketliliğindeki etkinliğini de her yıl daha

üst seviyelere çıkarmakta, öğrenciler için bir cazibe merkezi haline gelmektedir. Bu

gelişmelerin ekonomik yönü kadar kültürel, sosyal ve stratejik yönü de ülkemiz için

büyük önem arz etmektedir.

86

Rakamlarla Türk Diasporası bölümünde bazı başlıklar üzerinde verileri analiz ederek

diasporanın istatistiklerden oluşan bir röntgeninin çekilmesi amaçlanmıştır. Nüfus ve

Göç, Sivil Toplum Kuruluşları, Medya, Siyasal Katılım, Ekonomi-İstihdam, İthalat-

İhracat, Uluslararası Öğrenciler, Turizm ve Dış Temsilcilikler başlıkları altında

dünya geneline yayılmış Türk vatandaşlarına, soydaş ve akraba topluluklar ile

Uluslararası Öğrencilere ait veriler, çeşitli kaynaklardan yararlanmak suretiyle bir

araya getirilmiştir.

3.2.2. Nüfus ve Göç

Yurtdışında yaşayan Türk nüfusunun artışındaki en önemli etken şüphesiz 1960’lı

yıllarda başlayan ‘işçi göçü’ olmuştur. Türkiye’den Avrupa’ya ilk göç 1961 yılında

Almanya ile Türkiye arasında imzalanan anlaşmayla gerçekleşmiştir. Bunu diğer

batılı devletler takip etmiş, yapılan anlaşmalar bugün sayıları 5 milyonu aşan

Avrupa’daki Türk varlığının temelini oluşturmuştur. Sadece Almanya’da 2,5

milyonu aşan Türk kökenli vatandaşımız yaşamakta iken, bu oran Avrupa’daki

toplam Türk nüfusunun da neredeyse yarısına tekabül etmektedir.

Yurtdışında yaşayan Türk kökenli vatandaşlarımızın sayısı dünya genelinde 6,5

milyonu bulmaktadır. Yurtdışı vatandaşların yaşadıkları ülkeler baz alındığında bu

sayının 5 milyon 100 bin civarında olduğu görülmektedir. Soydaş ve akraba

toplulukların yaşadıkları ülkelerde ise yaklaşık 1 milyon 400 bin Türk kökenli

vatandaşımız bulunmaktadır.

87

Bu çerçevede yurtdışı vatandaşların yaşadıkları ülkelerde vatandaşlarımızın yüzde

58’i sadece Türk vatandaşı, yüzde 23’ü sadece bulunduğu ülke vatandaşı yüzde

19’luk dilimi ise çifte vatandaşlık hakkına sahip durumdadır. Toplamda ise

vatandaşlarımızın yüzde 42’sinin bulundukları ülkenin vatandaşlığına geçtiklerini

görmekteyiz. Bu oranlar vatandaşlarımızın bulundukları ülkelerde siyasal katılımı

daha üst seviyede sağlamaları açısından büyük önem arz etmektedir.

Grafik 1. Dünyadaki Türk Nüfusunun Ülkelere Göre Dağılımı

Almanya38%

Bulgaristan9%Fransa

9%

Hollanda6%

İngiltere6%

Avusturya4%

A.B.D4%

Belçika3%

İsviçre2%

Avustralya2%

Diğer17%

Grafik 2. Dünyadaki Türk Nüfusunun Bölgesel Dağılımı

79%

21%

88

Yurtdışı Vatandaşların Yaşadıkları Ülkeler

Soydaş ve Akraba Toplulukların Yaşadıkları Ülkeler

Grafik 3. Yurtdışı Vatandaşların Yaşadıkları Ülkelerdeki Türk Nüfusunun Genel Dağılımı

Almanya49%

Fransa11%

Hollanda8%

İngiltere8%

Avusturya5%

A.B.D.5%

Belçika4%

Diğer Ülkeler3%

Yurtdışında yaşayan Türk kökenli vatandaşlarımızın sayısı dünya genelinde 6,5

milyonu bulmaktadır. Yurtdışı vatandaşların yaşadıkları ülkeler baz alındığında bu

sayının 5 milyon 100 bin civarında olduğu görülmektedir. Almanya’da yaklaşık 2,5

milyon Türk kökenli vatandaşımız yaşamakta iken, bu oran toplam Türk nüfusunun

da yarısına tekabül etmektedir.


23%

19%58%

Ülke VatandaşıÇifte VatandaşTürk Vatandaşı

89

Bu ülkelerdeki vatandaşlarımızın yüzde 58’i sadece Türk vatandaşı, yüzde 23’ü

sadece bulunduğu ülke vatandaşı yüzde 19’luk dilimi ise çifte vatandaşlık hakkına

sahip durumdadır. Toplamda vatandaşlarımızın yüzde 42’sinin bulundukları ülkenin

vatandaşlığına geçtiklerini görmekteyiz. Ülkeler bazında değerlendirdiğimizde

karşımıza aşağıdaki tablo çıkmaktadır.


Almanya

Fransa

Hollanda

İngiltere

Avusturya

A.B.D

Belçika

İsviçre

Avustralya

İsveç

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

872,000

150,000

290,000

70,000

150,200

150,000

150,000

45,000

110,000

70,000

1,629,480

403,979

120,000

330,000

112,800

100,000

70,000

75,000

10,000

30,000

Ülke Vatan-daşı/Çifte Vatandaş

Türk Vatandaşı

3.2.2. Sivil Toplum Kuruluşları

Sivil toplum kuruluşları gerek vatandaşlarımızın kendilerini kamuoyunda temsil

edebilmeleri, gerek hükümetlerle doğrudan temas kurabilmeleri ve taleplerini daha

etkin bir biçimde dile getirebilmeleri noktasında önemli bir rol oynamaktadır.

Yurtdışı vatandaşlar ile soydaş ve akraba topluluklara yönelik çalışma yapan

derneklerin sayısı 5259’a ulaşmış durumdadır.

90

Yurtdışında yaşayan Türkler ile ilgili çalışma yapan toplam dernek sayısı 4.347’dur.

Bu derneklerin önemli bir kısmı vatandaşlarımızın yoğun olarak yaşadıkları Avrupa

ülkelerinde bulunmaktadır.

Almanya, yurtdışındaki vatandaşlarımızla ilgili çalışmalar yürüten derneklerin en

yoğun olarak bulunduğu ülke konumundadır. Bu anlamda Almanya’da toplam 2028

dernek bulunmaktadır. Fransa, Amerika, Hollanda, Belçika, Avustralya, İsviçre ve

Avusturya’da da önemli sayıda Türklerle ilgili çalışmalar yapan sivil toplum

kuruluşları bulunmaktadır. Soydaş ve akraba topluluklar ile ilgili çalışma yapan

derneklerin toplam sayısı 912’dir. Bu derneklerin büyük çoğunluğu Türkiye’de

bulunmaktadır. Ülkemizi Makedonya Bulgaristan ve Kosova takip etmektedir.

Grafik 6. Yurtdışında Yaşayan Türkler İle İlgili Çalışma Yapan Derneklerin Ülkelere Göre Dağılımı

Alman

ya

Fransa

Hollanda

ABDİsv

eç

Belçika

Avustr

alya

Danim

arka

İsviçr

e

Avustu

rya

Kanad

a

İngiltere

Norveç

Diğer

0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

2028

507360

277200 189 181 150 149 145

37 30 24 70

91

Tablo 7. Yurtdışı Vatandaşların Yaşadıkları Ülkelerde Bulunan STK SayılarıÜlke STK Adedi

1 Almanya 20282 Fransa 5073 Hollanda 3604 ABD 2775 İsveç 2006 Belçika 1897 Avustralya 1818 Danimarka 1509 İsviçre 14910 Avusturya 14511 Kanada 3712 İngiltere 3013 Norveç 24

704.347

DiğerTOPLAM

3.2.3. Medya Kuruluşları

Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın yaşadıkları ülkelerde kendi medyalarını

oluşturmaları son yıllarda ciddi bir ivme kazanmıştır. Bu gelişme

vatandaşlarımızın bu ülkelerde kalıcı olmak istemelerinin bir sonucudur.

Yurtdışındaki Türk toplumunun gerek bulundukları ülkede, gerekse kendi

ülkelerinde karşılaştıkları sorun ve isteklerinin ulusal medyada gerekli ölçüde yer

bulamadığı buna karşın, göçmenlerin bizzat kendileri tarafından oluşturulan yerel

medya araçları sayesinde daha etkin bir çalışma yürüttükleri gözlemlenmiştir. Diğer

taraftan Avrupa ülkelerinin birçoğunun da uyum sürecini daha sağlıklı yürütebilmek

adına özellikle yerel medyadan daha fazla yararlanma noktasında bir eğilim

92

gösterdiği de bilinmektedir. Aynı zamanda yerel medya araçları Türk imajını

güçlendirmek açısından önemli bir enstrümandır.

Bugün dünya genelinde vatandaşlarımızın yaşadıkları ülkelerde Türkiye kaynaklı

medya temsilcilikleri ve haber ajanslarının sayısı 136’ya çıkarken, vatandaşlarımızın

bulundukları ülkelerde yayın yapan yerel Türk medya araçlarının sayısı ise 295’e

ulaşmış durumdadır. Bunların önemli bir kısmını yazılı basın oluşturmaktadır ancak

son yıllarda elektronik medya alanında önemli bir artış olduğu gözlemlenmektedir.

Yerel Türk medyasındaki genel dağılım vatandaşlarımızın bu ülkelerdeki nüfus

yoğunluğuna paralellik arz etmektedir. Almanya, bu anlamda yerel Türk medyasının

da merkezi konumundadır. Almanya’da yayın yapan 71 farklı Türk medya kuruluşu

bulunmaktadır. Almanya’da 2.5 milyonu aşan Türk nüfusunun bulunması Türkiye

merkezli medya kuruluşlarının da ilgisini bu ülkeye kaydırmış, birçok eyalette

temsilcilikler açılmıştır. Geçtiğimiz yıl göçün 50.yılını geride bırakan Almanya’daki

Türk toplumu, Alman medya kuruluşlarında da önemli görevler üstlenmeye

başlamıştır. Bu gelişme aynı zamanda Türk vatandaşlarımızın sorunlarını ve

taleplerini gündeme getirmek ve siyasal katılımını sağlamak açısından oldukça

önemlidir. Bu noktada vatandaşlarımızın göç ettikleri ülkelerde bizzat kendileri

tarafından kurmuş oldukları yerel medya kuruluşlarının önemi daha da artmaktadır.

Almanya, Hollanda, Avusturya ve Belçika yerel Türk medyasının yaygınlaşması

anlamında ilk sıralarda yer almaktadırlar.

93

Maalesef bugüne kadar Türk medyasının dünya üzerindeki potansiyel gücünü ortaya

koyacak kapsamlı bir çalışma yapılmamıştır. Yapılan araştırmaların çoğunluğu

bölgesel nitelikte ve yüzeysel bir yöntemle ele alınmış, Türk medyasıyla ilgili geniş

bir fotoğraf ortaya koyamamıştır. Bu anlamda ciddi bir çalışma yapılmasının

gerekliliği ortadır.

Tablo 8. Yurtdışındaki Türk Medyasının Genel DağılımıÜlke Dergi Gazete

Haber/Medya Ajansı

İnternet Gazeteciliği

Radyo TVTürkiye

Medyası T.Yabancı

Medya T.TOPLAM

ABD 2 4 1 6 2 2 2 19Almanya 20 23 7 13 5 10 20 16 114Avustralya 6 2 1 2 11Avusturya 2 14 4 9 1 2 5 37Belçika 1 7 4 13 2 1 7 35Bulgaristan 2 3 1 1 1 1 7 16Danimarka 3 1 4Finlandiya 1 1 2Fransa 5 5 3 1 1 3 8 26Hollanda 5 8 3 2 2 7 15 42İngiltere 4 7 4 1 4 2 15 37İsveç 3 1 1 1 6İtalya 2 4 6Kanada 3 5 2 10Kosova 2 3 2 1 8Kazakistan 1 3 4Kırgızistan 1 1 1 3Macaristan 2 2Makedonya 3 3 1 2 2 1 12Moldova 2 1 1 4Norveç 1 1 1 3Romanya 2 3 1 3 9Rusya 1 1 1 2 5Ukrayna 1 1 3 5Yunanistan 3 6 4 2 2 10 27TOPLAM 58 103 37 69 31 34 99 16 447

94

Tablo 9. Yurtdışında Yaşayan Vatandaşlarımıza Yönelik Yayınlar Yapan Yerel Türk Medyası

ÜLKETürkiye Kaynaklı

Medya Temsilcilikleri

Ülkede yayın yapan yerel Türk Medya

kuruluşları

Ülke Medyasında Çalışanlar/Yabancı Medya Temsilcileri

Türk Haber Ajansları

TOPLAM

1 Almanya 20 71 16 7 1142 Hollanda 15 24 - 3 423 İngiltere 15 18 - 4 374 Avusturya 5 28 - 4 375 Belçika 7 24 - 4 356 Yunanistan 10 13 - 4 277 Fransa 8 15 - 3 268 ABD 2 16 - 1 199 Bulgaristan 7 8 - 1 16

10 Makedonya - 11 - 1 12Diğer 10 67 - 5 82TOPLAM 99 295 16 37 447

Grafik 7: Yurtdışında Yaşayan Vatandaşlarımıza Yönelik Yayınlar Yapan Yerel Türk Medyasının Çeşitliliği

103

6958

34 31

Gazeteİnternet GazeteciliğiDergiTVRadyo

3.2.4. Siyasal Katılım

Yurtdışı vatandaşların yaşadıkları ülkelerde vatandaşlarımızın yüzde 58’i sadece

Türk vatandaşı, yüzde 23’ü sadece bulunduğu ülke vatandaşı yüzde 19’luk dilimi ise

çifte vatandaşlık hakkına sahip durumdadır. Toplamda ise vatandaşlarımızın yüzde

95

42’sinin bulundukları ülkenin vatandaşlığına geçtiklerini görmekteyiz. Bu oranlar

vatandaşlarımızın bulundukları ülkelerde siyasal katılımı daha üst seviyede

sağlamaları açısından büyük önem arz etmektedir. Zira yaşanılan ülkenin

vatandaşlığına geçmek daha rahat çalışma koşulları, daha fazla sosyal haklardan

faydalanma gibi ayrıcalıkları sağlamakla birlikte aynı zamanda onlara ülkenin siyasi

geleceğini çizen seçimlerde oy kullanma ve siyasi yaşama katılma hakkını da

beraberinde getirmektedir.

Vatandaşlarımızın geride bıraktığımız 50 yıllık süreçte siyasal katılım anlamında

güçlü bir konumda olduğunu söyleyemeyiz. Ancak son yıllardaki olumlu gelişmeler

yurtdışında yaşayan insanlarımızın bu noktada daha bilinçli olduğunu

göstermektedir.

Avrupa’da yaşayan Türk kökenli vatandaşlarımız siyasi tercihlerini çoğunlukla ılımlı

göçmen politikaları izleyen sol tandanslı partilerden yana kullanmaktadır. Bu

anlamda Sosyal Demokratlar ve Yeşiller Türk seçmenlerin ilk tercihleri arasında yer

almaktadır.

Bugün Avrupa’da sayıları 800’ü aşan seçilmiş Türk kökenli temsilcinin olduğu

bilinmektedir. AB ülkeleri toplamında Türk kökenli 16 milletvekili ve 71 eyalet

düzeyinde milletvekili bulunmakta ayrıca çok sayıda temsilcimiz belediye meclis

üyesi olarak görev yapmaktadır.

96

Son yıllarda Avrupa’da gittikçe sertleşen ve çirkinleşen göçmen karşıtı ırkçı siyasi

söylemler bu ülkelerde yaşayan vatandaşlarımızın siyasal anlamda daha güçlü bir

temsile ihtiyaç duyduğunu ortaya koymaktadır.

Tablo 10. Yurtdışı Vatandaşların Yaşadıkları Ülkelerdeki Siyasal KatılımFederal Milletvekili 16Eyalet Milletvekili 71Federal/ Eyalet Bakanı 3Parti Başkanı/ Yardımcı 2Belediye Başkanı/Yardımcı 15Bld. Meclis Üyesi/Diğer 700Toplam 807

Tablo 11. Seçilmiş TemsilcilerÜlke Toplam

Federal Milletvekili

Eyalet Milletvekili

Federal/Eyalet Bakanı

Parti Başkanı/Yardımcısı

Belediye Başkanı/Yardımcısı

Bld. MeclisÜyesi/Diğer

1 Almanya 267 5 36 3 2 5 2162 İngiltere 18 1 - - - - 173 Fransa 103 - - - - 5 984 Hollanda 177 - 14 - - - 1635 Belçika 102 2 6 - - 3 916 Danimarka 36 2 - - - 1 337 İsviçre 24 - 9 - - - 138 İsveç 32 5 - - - 1 269 Avusturya 35 1 4 - - - 3010 Avustralya 5 - 2 - - - 311 Finlandiya 2 - - - - - 212 Norveç 8 - - - - - 813 Romanya 4 2 - - - - 214 Yunanistan 13 - 2 - - 3 815 Bulgaristan 64 23 - 1 7 31 216 Lübnan 2 - - - - 1 117 Moldova 1 - - 1 - - -18 Kosova 8 4 - 1 - - 319 Makedonya 6 3 - 1 - 2 -

97

Tablo 12. Yurtdışı Vatandaşların Yaşadıkları Ülkelerdeki Siyasal Katılım (Seçilmiş Temsilciler)

Ülke Toplam Federal Milletvekili

Eyalet Milletvekili

Federal/Eyalet Bakanı

Parti Başkanı/Yardımcısı

Belediye Başkanı/Yardımcısı

Bld. MeclisÜyesi/

Diğer1 Almanya 267 5 36 3 2 5 2162 Hollanda 177 - 14 - - - 1633 Belçika 102 2 6 - - 3 914 Fransa 103 - - - - 5 985 İsveç 32 5 - - - 1 266 Danimarka 36 2 - - - 1 337 İsviçre 24 - 9 - - - 138 Avusturya 35 1 4 - - - 309 İngiltere 18 1 - - - - 17

Diğer 15 2 13TOPLAM 807 16 71 3 2 15 700

3.2.5. Ekonomi ve İstihdam

İlk göçün gerçekleştiği 1961’den bugüne 50 yıldan fazla bir süreci geride bırakmış

bulunmaktayız. Avrupa’ya ‘misafir işçi’ statüsünde gelen vatandaşlarımız burada

oldukça zor şartlar altında çalışmak zorunda kalmışlardır.

Türk işçilerin aile birleşimi kapsamında Türkiye’deki yakınlarını bulundukları

ülkelere getirmesi nüfus anlamında da büyük bir artışa olanak sağlamıştır. Bu geçici

halin sürekliliğe dönmesinin en önemli nedeni şüphesiz ki ekonomik nedenlerden

kaynaklanan bir mecburiyettir. Pek çok vatandaşımız bulundukları ülkelerde sahip

oldukları imkânları birden bırakıp dönmeyi uygun görmemiş zamanla ailelerini ve

yakınlarını da buralara getirerek yeni bir yaşama doğru kucak açmışlardır.

98

Vatandaşlarımız bulundukları ülkelerde uzun yıllar işgücü olarak çalışmışlardır.

Ancak son yıllarda Türklerin serbest meslek sahibi olma konusunda hızlı bir artış

gösterdiklerini söylemek mümkündür. İşçilikten-patronluğa doğru bir geçiş olarak

adlandırabileceğimiz bu süreç 90’lı yılların sonunda önemli bir ivme yakalamış ve

günümüzde hatırı sayılır pek çok iş adamımızın faaliyet alanlarını genişletmelerini

sağlamıştır.

Tablo 13. Yurtdışı Vatandaşların Yaşadıkları Ülkelerdeki İşletmeler ve İstihdam

Ülke İşveren/ İşletme Sayısı

Sağladıkları İstihdam

Yıllık Ciro

1 Almanya 75.000 360.000 33 milyar Euro2 Fransa 28.150 50.000 360 milyon Euro3 Hollanda 19.600 82.000 5,5 milyar Euro4 İngiltere 15.000 30.0005 İsveç 5.000 12.0006 Belçika 4.000 30.0007 Danimarka 4.000 30.0008 İsviçre 3.800 18.0009 A.B.D. 3.500 10.00010 Avusturya 3.500 15.000 300 milyon Euro

Diğer: 3.894 17.630TOPLAM 165.444 654.630

Avrupa’daki Türk kökenli vatandaşlarımız tarafından kurulan işletmelerinin sayısı

165.000 civarındadır. Bu işletmeler, yaklaşık 655.000 kişiye istihdam sağlamaktadır.

İşletmelerin yıllık toplam cirosunun ise 50 milyar Euro’yu aştığı tahmin

edilmektedir.

99

1..............................................................................................................................

DÖRDÜNCÜ BOLÜM: AVUSTRALYA VE TÜRK DİASPORASI

4.1. AVUSTRALYA’YA GENEL BAKIŞ

100

4.1.1. Genel Bilgiler

Tablo 14. Avustralya Genel Bilgiler

101

Ülke İsmi Avustralya Milletler TopluluğuHükümet Sistemi Federal parlamenter demokrasi ve Anayasal MonarşiBaşkent Canberra

Yönetim Bölgeleri 6 federe devlet ve 2 bölge*; New South Wales, Queensland, South Australia, Tasmania, Victoria,Western Australia, Australian Capital Territory*, Northern Territory*,

Bağlı Bölgeler Ashmore and Cartier Islands, Christmas Island, Cocos (Keeling) Islands, Coral Sea Islands, HeardIsland and McDonald Islands, Macquarie Island, Norfolk Island

Bağımsızlık 1 Ocak 1901 (Birleşik Krallık Koloni Federasyonu’ndan)Ulusal Anma Günleri Avustralya Günü, 26 Ocak (1788); ANZAK Günü 25 Nisan (1915)Anayasa Kabul Tarihi 9 Haziran 1900; Yürürlük: 1 Ocak 1901

Yasal Sistemi İngiliz Kamu Hukukuna dayanır. Uluslararası Adalet Divanı yargısını çekincelerle birlikte bağlayıcıolarak kabul etmiştir. Uluslararası Ceza Mahkemesi yargısını şartlı kabul etmiştir.

Oy kullanma yaşı 18 yaş; zorunluDevlet Başkanı Avustralya(Commonwealth) Kraliçesi II. ELIZABETH (6 Ocak 1952den beri)Genel Vali Quentin BRYCE tarafından temsil edilir (5 Eylül 2008’den beri )Hükümet Başkanlığı Başbakan Julia Eileen GILLARD (24 Haziran 2010’dan beri)Başbakan Yardımcısı Wayne Maxwell SWAN (24 Haziran 2010’dan beri)Kabine Başbakan atamasıyla, Parlamento üyeleri arasından.

Seçim Sistemi

Monarşik sistem Commonwealth ülkerinde devam eder; Kraliçeyi temsil etmek üzere Genel Vali,Başbakan tavsiyesi üzerine Kraliçe tarafından atanır; yasama seçimlerini takiben, çoğunluk partisilideri veya çoğunluk koalisyonu lideri, başbakan olarak Genel Vali tarafından yemin ettirilerek görevebaşlar.

Yasama Organı İki Meclisli Federal Parlamenter Sistem

Senato76 üyesi vardır; 72 üyesi 6 federe devlet içerisinden(her birinden eşit sayıda), 4 üyesi iki anakarabölgesinden seçilir; Federe devletlerin yarısında her 3 yılda bir seçim olur ve seçilenler 6 yıl görevyapar. Diğer 2 bölgede ise seçimler her 3 yılda bir yapılır.

Temsilciler Meclisi 150 üyesi vardır; Seçilenler 3 yıl görev yaparlar.

Temsilciler Meclisi ve Senato SeçimleriEn son Senato yenileme seçimleri 21 Ağustos 2010 tarihinde yapılmıştır. En son Temsilciler Meclisiseçimleri de aynı tarihte yapılmıştır. Gelecek dönem yarı Senato ve Genel Temsilciler Meclisiseçimleri 2014 yılında yapılacaktır.)o Avustralya İşçi Partisi : 31o Liberal Parti : 28o Yeşiller : 9o Ülke Liberalleri :1o Demokratik İşçi Partisi :1o Bağımsız :1 o Ulusal Parti :5o Avustralya İşçi Partisi : 72 o Liberal Parti : 59 o Avustralya Ulusal Partisi: 12 o Bağımsızlar : 4 o Katter's Australian Party:1o Yeşiller :1 o Ülke Liberalleri Partisi :1

Yargı Organı Yüksek Mahkeme (Başyargıç ve Diğer 6 yargıç hükümet tavsiyesi üzerine genel vali tarafındanatanır.)

Siyasi Partiler ve Liderleri Avustralya Yeşilleri [Bob BROWN], Avustralya İşçi Partisi [Julia GILLARD]; Liberal Parti [TonyABBOTT]; Ulusal Parti [Warren TRUSS]

Uluslararası Örgütlerle İlişkiler

ADB, ANZUS, APEC, ARF, ASEAN (diyalog ortağı), Australia Group, BIS, C, CP, EAS, EBRD,FAO, FATF, G-20, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICCt, ICRM, IDA, IEA, IFC, IFRCS, IHO, ILO,IMF, IMO, IMSO, Interpol, IOC, IOM, IPU, ISO, ITSO, ITU, ITUC, MIGA, NEA, NSG, OECD,OPCW, OSCE (partner), Paris Club, PCA, PIF, SAARC (observer), Sparteca, SPC, UN,UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNMIS, UNMIT, UNRWA, UNTSO, UNWTO, UPU, WCO,WFTU, WHO, WIPO, WMO, WTO, ZC

Senato Parti Koltukları

Temsilciler Meclisi Parti Koltukları

4.1.2. Siyasal Sistem

102

Tablo 15. Avustralya’da Siyasal Sistem

1901 Avustralya Anayasası federal devlet sistemi kurmuştur. Bu sistem altında,

devler güçleri ulusal federal devlet ve eyaletler arasında paylaştırılmıştır. 6 eyalet ve

başkent bölgesini içeren 2 özerk bölgeden oluşan Avustralya’da, Yasama, Yürütme

ve Yargı organlarının yetkileri anayasal düzeyde, eyaletler ve federal devlet arasında

paylaştırılmıştır. Her eyaletin kendine has organları da vardır.

Avustralya Federal Devletinin yasama organı, seçilmiş 2 meclisli parlamento üzerine

kuruludur: Temsilciler Meclisi ve Senato. Günlük kullanımda Temsilciler Meclisi “

Lower House”, Senato ise “ Upper House” olarak adlandırılır.

Avustralya bağımsız bir devlet olmasına rağmen, Commonwealth Kraliçesi II.

Elizabeth resmi olarak Avustralya’nın da kraliçesidir ve yürütme erkinin başında

103

bulunur. Kraliçe, Avustralya hükümetinin tavsiyesi üzerine bir kişiyi Genel Vali

olarak atar ve bu kişi ülkede kraliçeyi temsil eder. Genel Vali geniş yetkilere sahiptir

fakat bu yetkilerini bakanların önerisi üzerine kullanır. Bakanlar meclislerden

atanarak Kabine sistemiyle, yürütme görevini yerine getirirler ve Meclise karşı

sorumludurlar. Başbakan ise sadece Temsilciler Meclisinden atanabilir.

İngiltere’nin aksine, Avustralya’nın yazılı bir anayasası vardır. Dış Politika,

Savunma, Ticaret ve Göçmenliği kapsayan federal hükümetin sorumlulukları

anayasa tarafından tanımlanmıştır. Eyaletlerin ve diğer bölgelerin sorumlulukları,

Milletler topluluğuna atfedilmeyen sorumluluklardan oluşur. Ayrıca federal

hükümetin tasarruflarına uymak zorunludur. Eyaletlerde Kraliçe her eyalet için ayrı

bir vali tarafından temsil edilir.

Avustralya Yüksek Mahkemesi, Milletler Topluluğu ile federe devletler arasındaki

uyuşmazlıkların çözüm mercidir. Mahkemenin verdiği pek çok karar, federal

hükümetin yetkilerini ve anayasal gücünü arttırmıştır.

Avustralya anayasasının değiştirilmesi ulusal referandumla mümkündür. Değişiklik

tasarısı istisnai durumlar hariç iki meclis tarafından öncelikle kabul edilmelidir.

Kabul edildikten sonra halk oylamasında çifte çoğunluk uygulaması yapılmaktadır.

Buna göre anayasa değişikliği ulusal düzeyde çoğunluk elde etmelidir ve en az 4

eyalette de çoğunluğu sağlamış olmalıdır. Ayrıca düzenlemeden doğrudan etkilenen

ülkelerde, çoğunlukla kabul edilmelidir. Bu duruma da üçlü çoğunluk kuralı

denilmektedir. Çifte çoğunluk kuralı Anayasa’nın değiştirilmesini zorlaştırmaktadır.

104

Federasyon’un 1901 yılında kurulmasından beri sadece 44 anayasal değişiklik

önerisinin 8’i kabul edilmiştir. Federal hükümete daha geniş yetkiler veren değişikler

konusunda eyalet halkları isteksiz davranmaktadırlar.

Avustralya’da Federal Hükümet, Temsilciler Meclisindeki çoğunluk partisine veya

koalisyona göre kurulmaktadır. Azınlık partileri ise Senato’da daha aktif rol

almaktadırlar. Hükümet tasarruflarının inceleme merci olarak Senato görev

yapmaktadır. Senatörler 6 yıl için seçilmekte ve Senatörlerin yarısı 3 yılda bir genel

seçimlerle birlikte değişmektedir.

Avustralya hükümetleri konseyi, üç hükümet düzeyi arasında (yerel, bölgesel, ve

ulusal) işbirliğine dayanan ulusal politika reformları başlatmak, yapmak, geliştirmek

için kurulmuş bir forumdur. Amaçları arasında, hükümetlerin yapısal reformlar

konusunda işbirliği yapması, entegrasyon ve yeterli ulusal-tek pazarın kurulması gibi

faaliyetler yer almaktadır. Konsey’de başbakan, federe devlet başbakanları, bölge

şefi bakanları ve Avustralya yerler hükümetler kurulu başkanı bulunmaktadır.

Bunlara ilaveten, Bakanlar Konsey’i özel politika alanlarında hükümetler arası

eylemlerde bulunmak ve geliştirmek amacıyla düzenli olarak toplanmaktadır. Bu

konseyde ulusal, bölgesel ve federe devlet düzeyinde bakanlar; yerel hükümet

temsilcileri; Yeni Zelanda ve Papua Yeni Gine’nin hükümet temsilcileri yer

almaktadır.

4.1.2.1. Önde Gelen Siyasi Partiler ve Figürler

105

a. Avustralya İşçi Partisi ve Lideri Başbakan Julia Eileen GİLLARD

Avustralya’nın en eski partisidir. 1890 yılında kurulan parti, 1901 Federal

Parlemento seçiminde ilk kez temsil edilmiştir. O tarihten bugüne kadar

devam eden tek partidir. Son yüzyıl içerisinde İşçi Partisi 33 yıl iktidarda

bulunmuştur. 2007’de Kevin Rudd, 2010 yılı seçimlerinde ise Julia Eileen

GILLARD ile tekrar iktidara gelen partidir.

b. Liberal Parti ve Lideri Tony ABBOTT

Partinin ilk hali 1910 yılında kurulmuştur; 1917 yılında ise ismi

Ulusalcılar Partisi olmuştur. 1932 yılında ismi Birleşik Avustralya

Partisi olmuştur. Liberal Parti adıyla ise, Sir Robert Menzies tarafından 1944 yılında

kurulmuştur. 1944 yılından itibaren, Liberal parti 1949-72, 1975-83, ve 1996-2007

tarihleri arasında koalisyon ortağı Country Party(The Nationals)’la birlikte iktidarda

bulunmuştur.

c. Avustralya Yeşilleri ve Lideri Bob Brown

Avustralya Yeşilleri, ülkede en yeni partilerden bir

tanesidir. Resmi olarak 1992 yılında kurulan partinin

çalışmaları 1980’li yılların başlarından beri devam

etmektedir. Yeşiller öncelikle Tazmanya eyaletinde tanınmışlardır. 1989-92 yılları

arasında Tazmanya Eyalet Meclisinde 5 temsilcileri bulunmuştur. 1990’lı yılların

106

http://www.alp.org.au/

http://www.liberal.org.au/

http://www.greens.org.au/

başlarında Yeşiller Partisinden 2 kişi Western Australia eyaletinde senatörlük

yapmıştır. 1996-2002 yılları arasında Federal Parlamentoda Bob Brown, Tazmanya

Eyaleti senatörü olarak partiyi ilk kez federal düzeyde temsil etmiştir.2005 yılında 4,

2007 seçimlerinde ise 5 senatör temsilcileri bulunmuştur.2011 yılı itibariyle

Temsilciler Meclisinde 1 üye, Senatoda 9 üyesi bulunmaktadır

d. Ulusal Parti ve Lideri Warren TRUSS:

Ulusal Parti, Avustralya’nın en eski ikinci partisidir. 1920’de

parlamentoda bulunan 11 üyenin Avustralya Çiftçi Federasyonu

Örgütünün ilkelerini destekleyerek kurdukları partidir. Country Parti ismiyle kurulan

parti, 1975 yılında National Country Party ismiyle faaliyet yürütmeye başlamıştır.

1982 yılında ise partinin ismi The Nationals (Ulusal Parti ) olarak değişmiştir. Şu an

parlamentoda 11 temsilciler Meclisinde, 6’da Senato’da üyeleri bulunmaktadır. The

Nationals of Western Australia Partisi de Ulusal Partiye bağlı faaliyet yürütmektedir.

Fakat ayrı bir yapısı ve organizasyonu vardır. Şu anda Temsilciler Meclisinde 1

üyeleri bulunmaktadır.

4.1.3. Eğitim Sistemi

107

Avustralya Anayasası eğitimin kontrolünü eyaletlere ve bölgelere vermiştir. Her

eyalet ve bölge hükümeti özel ve devlet okulları düzenlemelerini yapmaktadır. Her

Eyalette, Eyalet Hükümeti Eğitim Bakanına bağlı olarak yürütülen eğitim hizmetleri

eyaletler arasında farklılıklar taşırken, ülke bazında amaç, yapı ve süreç bakımından

bir takım genel benzerlikleri de bünyesinde göstermektedir. Hükümet devlet

okullarında ücretsiz eğitim imkanı sağlamaktadır. (geçici vize sahibi olan

öğrencilerin okul ücretini tam olarak ödemeleri istenebilir). Çoğu öğrenciler kilise ve

diğer gruplar tarafından yürütülen özel okullara gitmektedir; ancak bu öğrencilerin

bu okullara ücret ödemesi gerekmektedir.

Federal düzeyde Avustralya hükümeti Eğitim, İstihdam, İşyeri İlişkileri Bakanlığı

(Department of Education, Employment and Workplace Relations)- genel ve mesleki

eğitim sisteminin göreceli olarak ulusal birlik ve beraberliğini garanti etmekte ve

gerekli finansal yardımın büyük bir kısmını hizmete sokmaktadır. Ayrıca

üniversitelerin kurulması ve desteklenmesinden federal hükümet sorumludur.

Eğitim alanında diğer bir ulusal kurum ise Eğitim, Erken Dönem Çocukluk Gelişimi

ve Gençlik İşleri Bakanlar Konseyi (The Ministerial Council on Education, Early

Childhood Development and Youth Affairs (MCEECDYA)’dir. Milletler topluluğu,

eyalet ve bölge eğitim bakanları yılda iki kez karşılıklı çıkarlarla ilgili konuları

değerlendirmek ve işbirliği yapılan aktiviteleri koordine etmek için bir araya

gelmektedirler. Eğitim alanında forum niteliği taşımaktadır.

İki türlü yükseköğrenim programı vardır: meslek eğitim, öğrenimi (VET) sektöründe

olan kurumlar ile endüstri tarafından sunulan programlar ve üniversiteler diğer

108

yüksek öğrenim kurumları tarafından sunulan programlardır. Bu gibi yükseköğrenim

kurslarına giriş başvuru sahibinin vizesindeki koşullara bağlı olabilir.

Bazı hallerde Avustralya hükümeti yükseköğrenim kontenjanlarının büyük bir

kısmının masrafını karşılar (bunlar Federal hükümet destekli kontenjanlar diye

bilinir); geri kalan masrafları ise öğrenciler karşılar. Yükseköğrenimdeki öğrenciler

ayrıca, (Yüksek Öğrenim Katkı Programı'na (Higher Education Contributory Scheme

(HECS)) veya Yüksek Öğrenim Borç Programı'na da (Higher Education Loan

Programme (HELP)) başvurabilirler. Bu programlar federal hükümet destekli

kontenjanlara kaydolan öğrenciler için geçerlidir. Bir HECS veya HELP

borçlanması, öğrencinin sağlaması gereken katkının tamamını veya bir kısmını

karşılayabilir.

4.1.3.1. Eğitim Sistemi ve Eğitime İlişkin İstatistiki Veriler:

Avustralya’da eğitim, ilköğretim eğitimi (ilköğretim okulları),orta öğretim eğitimi

(Ortaokullar ve liseler) ve yüksekokul eğitimini (Üniversiteler ve/veya TAFE

Kolejleri) içeren üç katlı modeldedir.

4.1.3.2. Okul Öncesi Eğitim

109

Avustralya’da okul öncesi eğitimi eyaletlere göre farklılık göstermektedir. Okul

öncesi eğitim programları çocukların gelişimlerini sağlamak amacıyla oyunlar,

müzik, resim gibi etkinlikleri kapsamaktadır. Okul öncesi eğitimin ilkokul sisteminin

bir parçası olduğu Batı Avustralya ve Queensland dışında bütün eyaletlerde okul

öncesi eğitim ilkokuldan ayrıdır. Pek çok eyalet ve bölgede çocuklar 5 yaş civarında

bir hazırlık veya anaokuluna kaydolarak ilkokula başlar. Bunların yanı sıra gündüz

bakım evleri vardır. Aileleri çalışıyorken çocukların bakımlarından sorumludurlar ve

işletme esaslarına göre düzenlenmektedirler.

4.1.3.2.1. İlköğretim ve Ortaöğretim

En yaygın olan 13 yıl süren eğitim dilimini ilk ve ortaöğretim oluşturmaktadır. Tüm

eyalet ve bölgelerin yasaları 6 yaşından (1.sınıf), 15 yaşına (10.sınıf) kadar eğitimi

zorunlu kılmışlardır. Tasmanya'da bu sürenin üst sınıfı 16 yaştır. Çocukların

çoğunluğu beş yaşından önce anaokuluna başlar ve 15 yaşına geldikten sonra 2 yıl

daha okuyarak ortaöğrenimlerini tamamlamış olurlar. Devlete bağlı anaokulları,

ilkokullar ve ortaokullar Avustralya vatandaşlarına ve sürekli oturma iznine sahip

olanlara parasızdır. Ancak özellikle ortaokullarda ders kitaplarının kiralanması ve

ders araçlarının kullanılması için belli bir ücret alınabilir. Ders yılı genellikle ocak ya

da şubat başında başlayıp aralık sonuna kadar sürer. Bir ders yılı boyunca

Tasmanya'da üç, Queensland ve Kuzey Özerk Bölgesinde iki, diğer eyaletlerde dört

dönem vardır.

4.1.3.2.2. Eğitimde Toplam Nüfusun Yaş ve Bitirilen Okul Dağılımı

110

Tablo 16. Avustralya Eğitim Yaş, Cinsiyet ve Bitirilen Okul TablosuMales Females Persons

Age of persons attending an educational institution(e):0-4 years 122.166 116.950 239.1165-14 years 1.215.652 1.156.393 2.372.04515-19 years 459.296 463.502 922.79820-24 years 200.890 221.189 422.07925 years and over 251.125 374.060 625.185

Highest year of school completed(f):Year 12 or equivalent 3.236.749 3.486.472 6.723.221Year 11 or equivalent 793.135 796.494 1.589.629Year 10 or equivalent 1.792.353 1.845.686 3.638.039Year 9 or equivalent 554.015 556.862 1.110.877Year 8 or below 544.787 600.206 1.144.993Did not go to school 59.674 78.352 138.026

4.1.3.2.3. Eğitim Durumlarına Göre Nüfus Dağılımı

Tablo 17. Avustralya Eğitim Durumlarına Göre Nüfus DağılımıMales Females Persons

Pre-school 160.204 147.616 307.820

Infants/Primary: Government 606.438 568.101 1.174.539 Catholic 170.405 166.331 336.736 Other Non Government 93.916 91.607 185.523 Total 870.759 826.039 1.696.798

Secondary: Government 387.667 377.152 764.819 Catholic 138.482 142.306 280.788 Other Non Government 113.787 115.743 229.530 Total 639.936 635.201 1.275.137

Technical or Further Educational InstitutionFull-time student:

Aged 15-24 years 45.244 45.468 90.712Aged 25 years and over 18.226 31.460 49.686

Part-time student:Aged 15-24 years 74.884 40.481 115.365Aged 25 years and over 65.179 100.504 165.683

Full/Part-time student status not stated 3.638 2.949 6.587Total 207.171 220.862 428.033

University or other Tertiary Institutions:Full-time student:

Aged 15-24 years 171.119 215.881 387.000Aged 25 years and over 53.334 63.731 117.065

Part-time student:Aged 15-24 years 19.914 27.431 47.345Aged 25 years and over 77.351 111.593 188.944

Full/Part-time student status not stated 2.478 2.625 5.103Total 324.196 421.261 745.457

Other type of educational institution:Full-time student 16.016 19.472 35.488Part-time student 29.299 59.683 88.982Full/Part-time student status not stated 1.548 1.962 3.510Total 46.863 81.117 127.980

Type of educational institution not stated 844.272 796.016 1.640.288

Total 3.093.401 3.128.112 6.221.513

4.1.3.2.4. Konuşulan Dile Göre Kişilerin Eğitim Düzeyleri (%)

111


English Italian Greek Cantonese ArabicEducational Attainment (% aged 15 and over)

Bachelor degree or higher 15,5 8,6 12,6 27,1 13,9

Advanced diploma/diploma 7,5 5,2 6,1 8,3 6,6

Certif icate 3,4 15,9 13,3 10,8 4,1 8,3

Year 12 or equivalent 18,1 13,7 19,6 27,3 27,2

Less than 12 years of schooling 38,8 52,3 45,9 30 38,3

Education attainment not stated 4,3 6,9 5,1 3,1 5,8


Mandarin Vietnamese Spanish Germen HindiEducational Attainment (% aged 15 and over)

Bachelor degree or higher 38,7 14,6 18,3 18,6 43,2

Advanced diploma/diploma 10,9 5 9,4 9,8 9,3

Certif icate 3,4 3,3 4,6 14,6 24,1 7,7

Year 12 or equivalent 30,9 31,9 29 15,9 22,6

Less than 12 years of schooling 13,2 38,7 24,2 24,5 14,3

Education attainment not stated 3 5,1 4,4 7,1 2,9


112

Croatian Korean Turkish PolishEducational Attainment (% aged 15 and over)Bachelor degree or higher

7,8 9,5 33,4 9,9 20,5

Advanced diploma/diploma

6,1 6,6 7,8 5,4 10,3

Certificate 3,4 11,2 18,4 3,5 7,2 13,9

Year 12 or equivalent 26 19,7 39,5 26,8 24

Less than 12 years of schooling

43,7 39,9 11,2 45,3 25

Education attainment not stated 5,2 5,9 4,7 5,4 6,3

Macedonian

Tablo 21. Avustralya Dile Göre Eğitim Düzeyleri 4Serbian French Indonesian Filipino

Tagalog Serbian French IndenosianFilipinoEducational Attainment (% aged 15 and over)

Bachelor degree or higher 36 11,3 27,9 39,3 42,4

Advanced diploma/diploma 7,4 9,6 11,5 10,4 6,6

Certif icate 3,4 10 15,8 10,8 4,5 8,3

Year 12 or equivalent 24,8 28,8 24,1 32,1 22,5

Less than 12 years of schooling 17,2 29,8 20,6 11 15,3

Education attainment not stated 4,5 4,7 5,2 2,7 5

4.1.3.3. Eyaletlere Göre İlk ve Ortaöğretim Yapısı

4.1.3.3.1. Yeni Güney Galler (New South Wales) Eyaleti

İlköğretim, 1 yıl anasınıfı, 6 yıl ilkokul olmak üzere toplam 7 yıldır. İlkokulu

bitirenlere herhangi bir diploma verilmez. Ortaöğretim süresi 6 yıldır (7-12.sınıflar).

113

Ortaokulu bitirenlere 10.yılın sonunda okul sertifikası verilir. Liseyi bitirenlere 12

yılın sonunda lise diploması verilir. Lise düzeyinde mesleki ve teknik eğitim:

Yükseköğrenim görmek isteyen zorunlu öğretim çağını (10 yıl) tamamladıktan sonra

2 yıl süreli mesleki ve teknik eğitim okullarına devam ederler ya da isterlerse çalışma

hayatına atılırlar. Mesleki ve teknik eğitim kısaca TAFE denilen teknik ve ileri

eğitim kolejlerinde verilir.

4.1.3.3.2. Viktorya Eyaleti

Okul öncesi eğitim 4 yaşında başlar. İlköğretim, 1 yıl hazırlık 6 yıl ilkokul olmak

üzere toplam 7 yıldır. İlkokulu bitirenlere diploma verilmez. Ortaöğretim süresi 6

yıldır. Lisede 11. ve 12.sınıfı başarı ile tamamlayanlara Viktorya eğitim sertifikası

verilir.

4.1.3.3.3. Tasmanya Eyaleti

Okul öncesi eğitime 4 yaşında başlanır. İlköğretim, 1 yıl hazırlık sınıfı, 6 yıl ilkokul

olmak üzere toplam 7 yıldır. İlkokula başlama yaşı 5,5'tur. Ortaöğretim süresi 4

yıldır. 7 ve 10.sınıfları kapsar. Ortaokulu bitirenlere 10.yılın sonunda okul sertifikası-

ortaokul diploması verilir. Lise eğitimi 2 yıldır (11. ve 12. sınıflar). Lise diploması

almayı hedefleyen bir öğrenci 11. ve 12. yılda her yıl en az 10 ünite değerinde ders

seçmek ve bu derslerden 11. ve 12. yılların sonunda sınava girmek zorundadır. Liseyi

bitirenlere lise diploması verilir. 1993 yılında bu diplomanın yerini Tasmanya

öğrenim sertifikası almıştır.

114

4.1.3.3.4. Güney Avustralya Eyaleti

Okul öncesi eğitime 3,5-4 yaşında başlanır. İlkokul öğrenim süresi 7 yıldır.

İlköğretim 2 kademeye ayrılır. a) 1.kademe "Küçükler İlkokulu" olarak

isimlendirilir. 5 yaşına giren çocuklar "Kabul" adı verilen ana sınıfına alınırlar. Ana

sınıfı 1. ve 2. sınıflar küçükler ilkokulu olarak isimlendirilir. b) 2.kademe "İlkokul"

olarak isimlendirilir. 3.sınıftan 7.sınıfa kadar 5 yıldır. İlkokul bitiminde resmî bir

sertifika verilmez. Ancak bazı okullar kendiliklerinden diploma vermektedir.

Ortaöğretim 1.kademe süresi 3 yıldır (8-9-10.sınıflar). Bazı durumlarda bir yıl fazla

okunması söz konusu olabilmektedir.

4.1.3.3.5. Batı Avustralya Eyaleti

İlköğretimin 1. kademesinde öğrenim süresi 7 yıldır. Okula başlama yaşı 6-7 olmakla

birlikte, isteğe bağlı olarak 5 yaşında da başlanabilir. Ortaöğretim süresi üç yıldır ve

8-9-10. sınıfları kapsar. Ortaöğretimin 2. kademesinin sonunda ortaöğretim

diploması verilmektedir. Lisede öğrenim süresi iki yıldır (11. ve 12.sınıflar).

4.1.3.3.6. Queensland Eyaleti

Okul öncesi eğitim 4 yaşında başlar ve yarım gündür. İlköğretimin 1. kademesi 7

yıldır (1.sınıftan 7.sınıfa kadar). İlkokul sonunda diploma verilmez. Ortaöğretim

(ilköğretimin 2. kademesi) süresi 3 yıldır (8-9-10.sınıflar). 10.sınıfın sonunda

sertifika verilir. Lise öğrenim süresi 2 yıldır (11. ve 12. sınıflar). 12.yılın sonunda

lise diploması verilir.

115

4.1.3.3.7. Kuzey Özerk Bölgesi

Okul öncesi eğitime 4 yaşında başlanır. İlköğretim 1.kademesi 1 yılı geçiş olmak

üzere 7 yıldır. Zorunlu eğitim 1.sınıftan 7.sınıfa kadar sürer. Erken çocukluk eğitimi

dönemi (Geçiş ve 1-2-3.sınıflar için) Derslere göre bir zaman tahsis edilmemiştir.

İlkokul bitiminde herhangi bir diploma verilmez. Ortaöğretim(İlköğretimin

2.kademesi): Öğrenim süresi 3 yıldır, zorunludur. (8-9-10.sınıflar) İlköğretimi

bitirenlere sertifika verilir. Liselerde öğrenim süresi 2 yıldır (11. ve 12.sınıflar)

12.yılın sonunda diploma verilir.

4.1.3.3.8. Başkent Özerk bölgesi

Okul öncesi eğitime başlayacak öğrencilerin 3 Nisan itibarıyla 5 yaşına girmiş

olmaları gerekmektedir. İlköğretim süresi 1 yıl ana sınıfı 6 yıl ilkokul olmak üzere

toplam 7 yıldır. İlköğretimin 1.kademesi sonunda diploma verilmez. Ortaöğretimde

(İlköğretimin 2.kademesi) öğrenim süresi 4 yıldır (7-10.sınıflar). Ortaokulu

bitirenlere 10.yılın sonunda diploma verilir. Liselerde öğrenim süresi 2 yıldır (11. ve

12.sınıflar). Lisede öğrenci dilediği dersi seçmekte özgürdür. Liseyi bitirenlere

diploma verilir.

4.1.3.4. Yükseköğrenim

Avustralya'da akademik eğitime devam etmek isteyen öğrenciler lise 11 ve 12.

sınıflara devam etmek zorundadırlar. Öğrenciler 11. sınıfta 6 ders, 12. sınıfta ise en

116

az 10 krediyi tamamlamak şartıyla 5 veya 6 ders alırlar. Bu dersler, gelecekte

üniversitede devam etmek istedikleri alanlarla bağlantılı olur. Bir bakıma öğrenciler,

üniversite eğitimlerine liseden başlarlar. Örneğin, üniversitede hukuk okumak

isteyen bir öğrenci 11 ve 12. sınıflarda hukuk, sosyoloji, felsefe gibi dersleri tercih

eder. Mühendislik eğitimi yapmayı planlayan öğrenciler ise ağırlıklı olarak fen

derslerini seçmektedirler.

Üniversiteye girişte lise son sınıf (12. Sınıf) öğrencilerinin girdiği bitirme

sınavlarında aldıkları notlarla yıl içindeki başarılarının birlikte

değerlendirilmelerinden elde edilen puan esas alınır. Üniversite eğitiminde teorik

bilgilerle pratik uygulamaların dengesi gözetilir. Öğrenciler bilgileri kullanmaya ve

araştırmaya teşvik edilirler. Üniversiteyi bitirenler Lisans Diploması almaya hak

kazanırlar. Uzmanlar Avustralya'daki üniversite eğitimini LEGO sistemine

benzetmektedirler. Gerçekten de herhangi bir branşta eğitim gören öğrenciler ders

seçimi hususunda geniş bir serbestiye sahip olmakta, adeta branşını kendisi

tasarlamaktadır. Sözgelişi, hukuk fakültesinde okuyan bir öğrenci ilerde şirket

avukatı olmayı planlıyorsa hukuk deslerinin yanında ekonomi, maliye gibi dersler

seçebilir. Buna karşılık, örneğin ceza hukuku alanında çalışacaksa buna uygun olarak

ders seçimi yapacaktır.

Avustralya'da toplam 41 üniversite vardır. Avustralya'da tıb, hukuk ve bazı

mühendislik alanları hariç birçok fakültede lisans öğrenimi 3 yıldır.

117

Yüksek lisans (Mastır) eğitimi 1,5-2 yıldır. Yüksek lisans eğitimininin (okula ve

programa göre değişmek üzere) ilk 6 aylık veya 1 yıllık döneminin sonunda

öğrencilere "Graduate Diploma" denilen bir belge verilir. Bu süreç yüksek lisans

eğitiminin bir aşamasını teşkil etmektedir. Yüksek lisansı tamamlayanlara da Yüksek

Lisans Diploması verilmektedir. Doktora eğitimi tamamen proje ve araştırmaya

dayalı olmak üzere 3 - 5 yıldır. Doktora öğrencileri büyük oranda üniversitelerin ve

özel kuruluşların araştırma fonlarından yararlanırlar.

Türkiye'de liseyi bitirip gelen öğrenciler foundation adı verilen 1 yıllık bir telafi

eğitiminden sonra lise not ortalamalarına bağlı olarak üniversitelere kabul

edilmektedir. Avustralya'da yükseköğretim paralı olup yıllık ücretler seçilen

programa bağlı olarak 10000 - 16000 AUD arasında değişmektedir.

4.1.3.5. Avustralya’da Teknik ve İleri Eğitim Kolejleri (TAFE'LER)

Colleges of Technical and Further Education (TAFE) kurumları; mesleki eğitim,

çıraklık eğitimi ve yetişkin eğitimi görevinin çoğunu üstlenmiş, malî kaynağını

Commonwealth ve eyalet hükümetlerinden alan eğitim ve yüksek öğretim

kurumlarıdır.

Genelde TAFE programları iş bulmak amacıyla eğitim gören, teknoloji ve iş

sahalarının çoğunda mesleki gelişim isteyen kişiler için uygundur. TAFE programları

pratiğe yöneliktir ve epeyce kısadır. Programlar 1-1,5 veya 2-2,5 yıllıktır. 2-2,5 yıllık

programlar sonunda verilen diploma ön lisans diploması ayarındadır. TAFE'ler

öğrencilere kısa sürede kalifiye eleman olma ve iş hayatına atılma fırsatı tanırlar.

118

İstenirse TAFE'lerde elde edilen akademik kredilerle bir öğrenci bir üniversiteye

girip lisans derecesi alma imkânına da sahiptir. TAFE kolejlerinden birçoğu ayrıca

lise bitirme sınavlarına hazırlama ve mektupla eğitim gibi hizmetleri de üstlenmiştir.

TAFE'lerde okur-yazar olmayanlar için kurslar da açılır.

4.1.3.6. Sınav Kazanamayan Öğrencilere Sunulan Seçenekler

Avustralya'da HSC sınavlarında başarılı olamayıp bu sonuçlara göre herhangi bir

yükseköğretim kurumuna yerleştirilemeyen öğrencilere, yükseköğrenimlerine devam

edebilme konusunda sunulan seçenekler aşağıda maddeler halinde açıklanmaktadır.

4.1.3.6.1. UNITRACK Programları

Bazı üniversiteler, lise bitirme sınavlarında (az farkla) başarılı olamamış öğrenciler

için Unitrack adı verilen özel sınıflar açmaktadırlar. Bu sınıflar, üniversite

standartlarına göre yeterli görülmeyen öğrencileri hem bu standartlara taşımak hem

de üniversitelerin 1. sınıfınının derslerini vererek yıl kaybını önlemek amacını

gütmektedir. Unitrack programları belli başlı üniversitelerde bulunmaktadır. Unitrack

sınıflarında 1 yıl okuyan öğrenciler, başarılı oldukları taktirde 2. sınıftan itibaren

normal eğitimlerine devam ederler.

119

4.1.3.6.2. Açık Üniversitesi

Açık üniversite, üniversite eğitimine yönelik bir çok engeli ortadan kaldıran bir fikir

olarak değerlendirilmektedir. Açık üniversite için lise diploması yeterli olup giriş

sınavı veya yaş sınırı gibi sınırlamalar söz konusu değildir. Açık üniversite, lisans

eğitiminin yanısıra yüksek lisans eğitimi de vermektedir. Açık üniversite paralıdır ve

bir dönem için branşa bağlı olarak ders başına 51 AUD - 495 AUD arasında ücret

alınmaktadır. Ancak bu ücretlerin ödenmesinde öğrencilere kredi, burs gibi imkanlar

sağlanmaktadır. Öğrenciler çalışma hayatına başlayıp aylık geliri 3000 Avustralya

dolarına ulaşana kadar kredi ve bursların geri ödenmesi talep edilmez. Açık

üniversiteye kaydolan bir öğrenci Avustralya'daki herhangi bir üniversitenin

müfredatını takip edebilir. Eğitim ve sınavlar İnternet üzerinden yapılmaktadır.

Üniversiteler ayrıca açık üniversite öğrencileri için kurslar, seminerler düzenlemekte,

çalışma grupları oluşturarak öğrencilerin çabalarını desteklemektedir.

4.1.4. Ekonomik Durum

Avustralya ekonomisi 1990lı yılların başından itibaren sağladığı istikrarlı büyüme

performansı ile dünyanın güçlü ekonomileri arasında yer almaktadır. Yaşam

standartlarının gelişme hızı, OECD üyesi diğer ülkelerin üzerindedir. Dünyanın en

büyük 13. ekonomisi konumundaki Avustralya, küresel mali / ekonomik krizden de

en az olumsuz etkilenen ülkelerden biri olmuştur. Özellikle Çin’in, ekonomik

büyümenin motoru durumundaki maden kaynaklarına olan talebinin devam etmesi

Avustralya’nın lehine olmuştur.

120

Avustralya’nın milli geliri büyük ölçüde hammadde zenginliğine dayanmaktadır. En

zengin kaynakları, ülke ihracatından aldıkları pay sıralamasına göre kömür, demir

cevheri, altın, doğal gaz, ham petrol, uranyum ve alüminyumdur. Ayrıca, son

dönemde deniz yataklarında da zengin doğal gaz rezervleri bulunmuş, LNG ihracına

yönelik bağlantılar gerçekleştirilmeye başlanmıştır.

Başlıca ihraç ürünleri demir cevheri, kömür, altın, ham petrol ve doğal gaz; ithal

ürünleri ise ham petrol, motorlu araçlar, rafine petrol, ilaç, iletişim gereçleri

olmuştur.

Tablo 22: Temel Ekonomik Göstergeler2007 2008 2009 2010 2011

GSYH (Cari Fiyatlarla)Milyar USD 944,8 1.033,5 976,0 1.242,2 1.486,5

GSYH (PPP) MilyarUSD 788,2 825,8 846,0 877,5 914,5

Kişi başına GSYH USD 44.432 47.559 44.101 55.341 65.497

Kişi başına GSYH(PPP) USD 37.069 38.003 38.227 39.090 40.234

GSYH Reel BüyümeOranı % 4,90 2,20 1,50 2,40 2,20

Cari İşlemler DengesiMilyon USD -58.690 -44.848 -41.696 -35.445 -33.115

Cari İşlemler DengesiGSYH’ya oranı % -6,2 -4,3 -4,3 -2,9 -2,2

Mal ve Hizmet İhracatı/GSYH Oranı % 19,4 22,5 19,9 21,0 21,8

Mal ve Hizmet İthalatı/GSYH Oranı % 21,0 22,0 20,4 19,9 20,0

İşsizlik Oranı % 4,3 4,5 5,5 5,0 5,2Enflasyon Oranı % 3,0 3,7 2,1 2,7 3,1Kaynak: Avustralya Dışişleri ve Ticaret Bakanlığı

121

Avustralya’nın en çok ihracat yaptığı ülkeler Çin (%25,3), Japonya (% 18,9), Kore

Cumhuriyeti (% 8,8), Hindistan (% 7,1), ABD’dir (% 4). 2010’da en fazla ithalat

yapılan ülkeler ise Çin (% 18,7), ABD (% 12,1), Japonya (% 8,7), Tayland (% 5,2),

Singapur (% 5,1) olarak sıralanmaktadır.

4.1.5. İkili İlişkiler

Avustralya ile Türkiye arasında ilişkiler ilk kez 1915 yılında Gelibolu’da I. Dünya

Savaşı sırasında yaşanmış olmakla birlikte, ekonomik ve ticari ilişkiler dahil olmak

üzere, iki taraf arasında ilişkiler 1970’lere kadar yavaş gelişmiştir. Taraflar

arasındaki ilişkiler 1968 yılında resmi Türk göç programının başlamasıyla daha

kapsamlı olarak giderek gelişmeye başlamıştır.

Avustralya ile Türkiye arasındaki ticari ilişkiler ise son yıllarda önemli bir ivme

kazanmıştır. Bu gelişmede iki ülke arasındaki üst düzey ziyaretlerinin artması ve ikili

anlaşmaların imzalanmasının önemli bir etki yarattığı düşünülmektedir. Bu

kapsamda İki ülke arasında imzalanmış olan, Anlaşma ve Protokoller aşağıda

belirtilmektedir:

1935 medeni ve Ticari Konularda yasal İşlemlere İlişkin Anlaşma

1956 Vize Anlaşması

1967 Türk Vatandaşlarının Avustralya'da İkametleri ve İstihdamlarına İlişkin

Anlaşma

1988 Ticaret Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması

122

1994 Suçluların İadesi Anlaşması

1995 Eğitim Alanında İşbirliği Mutabakat Zaptı

2001 Türkiye Cumhuriyeti ile Avustralya arasında Suçluların İadesi Anlaşması

2003 T.C. Hükümeti ile Avustralya Hükümeti arasında Eğitim alanında İşbirliğine

İlişkin Mutabakat Muhtırası

2005 Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması

2005 Tarım Alanında Teknik, Bilimsel ve Ekonomik İşbirliğine İlişkin Mutabakat

Zaptı

2005 Çalışma ve Tatil Vizesi Mutabakat Muhtırası

2006 Askeri İşbirliği Çerçeve Anlaşması

2006 Sivil Havacılık Alanında Mutabakat Zaptı

2007 Terörizmle Mücadelede İşbirliğine Dair Mutabakat Muhtırası

Bununla birlikte iki ülke arasında 2009 yılında Sivil Havacılık Anlaşması

imzalanmış ve Ocak 2010 itibariyle yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Diğer taraftan,

ticaret ve yatırımların geliştirilmesi amacıyla iki ülke arasında bir Karma Ekonomik

Komitesi oluşturulmuştur. Bu çerçevede, Türkiye Avustralya Ticaret Ekonomik ve

Teknik İşbirliği Karma Komitesi VI. Dönem toplantısı 23 Şubat 2009 tarihinde

Canberra’da gerçekleştirilmiştir. İki ülke arasında ticari, ekonomik ilişkilerin son

durumu ile küresel finansal kriz konusunda görüş alışverişinde bulunulmuş, ayrıca

iki ülke arasında yatırımlar, enerji ve madencilik, tarım, müteahhitlik ve müşavirlik

ulaşım, kültür ve turizm alanlarında işbirliği olanakları değerlendirilmiştir.

123

Diğer taraftan, iki ülke Başbakanları arasında 26 Nisan 2012 tarihinde Ankara’da

yapılan görüşmede 2015 yılının ANZAC 100.yılı anma törenleri çerçevesinde

karşılıklı olarak Avustralya’da Türkiye yılı, Türkiye’de Avustralya yılı olarak

kutlanması kararı alınmıştır. Bu kapsamda her iki ülkede çeşitli ziyaret ve ortak

organizasyonların yapılması planlanmaktadır. Bu durumun iki ülke arasında sosyal,

kültürel, ticari ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi için uygun zemin yaratacağı ve

taraflara arasında farkındalığı artıracağı değerlendirilmektedir.

Avustralya İstatistik Bürosu tarafından 2011 yılında Avustralya’nın Türkiye’ye

toplam ihracatı 562 milyon Avustralya doları, ithalatı ise 464 milyon Avustralya

doları olarak açıklanmıştır. İki ülke arasındaki toplam ticaret hacmi 1,026 milyon

Avustralya dolarıdır. Taraflar arasında 2011 yılı ticareti Amerikan doları bazında;

Avustralya’nın Türkiye ihracatı 578 milyon ABD Doları, Türkiye’den ithalatı ise 479

milyon ABD doları düzeyindedir. Bu dönemde iki ülke arasındaki ticaret hacmi 1057

milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu verilerden ticaret dengesinin

99 Milyon ABD Doları olarak Avustralya lehine olduğu görülmektedir.

Bahse konu dönemde Avustralya’nın Türkiye’ye toplam ihracatı, bir önceki yılın

aynı dönemine göre, ihracatı % 34,9, ithalatı ise % 6,9 oranında artış göstermiştir. İki

ülke arasındaki ticaret hacmi, bir önceki yıl ile karşılaştırıldığında, % 20,6 artış oranı

ile 1,057 milyar ABD dolarına yükselmiştir. İki ülke arasındaki ticaret hacmi, ikinci

kez 2008 yılında olduğu gibi, bir milyara Amerikan dolarının üzerine çıkmıştır.

Tarafların karşılıklı ilgileri ve ilişkilerin gelişimi dikkate alındığında önümüzdeki

dönemde ticaret hacminin daha da fazla artacağı tahmin edilmektedir.

124

Tablo 23: Türkiye-Avustralya Dış Ticareti ( Milyon USD)2007 2008 2009 2010 2011 Değişim

Türkiye’ye İhracat 487 836 236 429 578 34,9%

Türkiye’den İthalat 333 400 364 448 479 6,9%

Hacim 820 1236 601 877 1057 20,6%Denge 153 437 -128 -20 99 607,2%Kaynak: Avustralya İstatistik Bürosu

Türkiye, Avustralya’nın 2011 yılında dış ticaretinde ilk 40 ülke arasında yer

almaktadır. Ülkemiz Avustralya’nın toplam ihracatında % 0,2 pay ile 33. sırada,

ithalatında % 0,2 pay ile 43. sırada, toplam ticaret hacminde % 0,2 pay ile 39.sırada

bulunmaktadır. Aynı dönemde, Avustralya’nın ülkemize belli başlı ihraç ürünleri,

kömür, canlı hayvan, altın, eczacılık ürünleri, alüminyum; ithal ürünleri ise meyve ve

kuruyemiş, otomotiv yedek parçaları, ev eşyaları, elektrikli makina ve parçaları,

kireç, çimento ve yapı malzemelerinden oluşmaktadır.

4.2. AVUSTRALYA TÜRK DİASPORASININ OLUŞUMUNUN TARİHSEL

SÜRECİ

4.2.1. Avustralya’daki Müslüman ve Türk Oluşumlarının Tarihi

“Avustralya Tarihi, ortak bir şeyleri olmayanların ortaklığının tarihidir. Aborjinlerin

ve Avustralya’ya göç eden bütün diğer göçmen toplumların ortaklığının tarihi...”

(Okan, 2006)

125

Bu ortak tarih kendi içinde incelendiğinde 50’den fazla farklı toplumun Avustralya

bağlamında tarihsel süreçlerinin ortaya çıktığı görülecektir. Bu çalışmamızda

Avustralya ülke kimliğine büyük çeşitlilik katan Avustralya Türklerinin tarihi

incelenmeye çalışılmıştır.

Avustralya Türklerinin İslamiyet ile olan bağları da göz önünde bulundurulduğunda,

Avustralya’da Müslümanların ilk dönemleri ve günümüze kadar uzanan tarihi,

simetrik olarak Avustralya’da yasayan diğer Müslüman ulusların tarihleriyle

ayrılmaz bir bütündür. Bu nedenle Avustralya Türk tarihini oluşturan temel taslardan

biri olan Müslüman kimliğin Avustralya’daki tarihi altyapısını genel hatları ile ele

almak, Avustralya Türk tarihinin daha iyi anlaşılabilmesi için de faydalı olacaktır.

Avustralya’daki Müslümanların dönemlerini, Makassarlı (Udjungpandang)

balıkçıların Kuzey Avustralya kıyılarına deniz salyangozu (sea slug) avlamak için

gelişlerine kadar tarihlendirebiliriz. (Abdel Fattah, 2001: Video: akt. Okan, 2006)

Makassarlı balıkçıların her yıl düzenli olarak gerçekleştirdikleri bu av ziyaretlerinin

1650’lerden daha öncelere uzanmadığı sanılmaktadır. (Macknight, 1976: 94-95: akt.

Okan, 2006) Her sene Aralık ayında, Kuzey Avustralya’da bulunan Darwin şehri ile

Karpentarya (Gulf of Carpentaria) Körfezi’ne kadar uzanan bölgede, Çin pazarı için

deniz salyangozu avlayan Makassarlı balıkçılar, dört ay süren bu avlanma

döneminden sonra Makassar’a geri dönerlerdi. Mayıs ayı itibariyle hemen hemen

hepsi geri dönmüş olurdu. Bu deniz salyangozu ticareti Makassarlı balıkçılar

tarafından 1907 yılına kadar sürdürülmüş ve daha sonraları ortadan kalkmıştır.

(Macknight, 1976: 48-56: akt. Okan, 2006)

126

Avustralya’daki Türk toplumunun tarihsel varlığı 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar

uzanmakla beraber sayıca çok azdır. 19. yüzyılın sonlarına doğru Avustralya’daki

Türk toplumunun sayısı kesin olarak bilinmemektedir. 1901 yılında 200 kişi kadar

bir sayı tespit edilmişse de bu tahmini bir rakamdır. (İçduygu, 1988) Avustralya’ya

19. Yüzyılın sonlarında gelen Türkler bireysel nedenlerle gelmişlerdir. Bu

dönemdeki Avustralya’ya yerleşen Türkler hakkında çok sınırlı bilgilere sahibiz.

Hüseyin Ara Bey ve yeğeni Ahmet Bey’in Avustralya’ya göçleri Avustralya’daki ilk

dönem Türk yerleşimcilerine örnek olarak verilebilir. (Türk Sesi Gazetesi, 1988)

19. Yüzyıl Avustralya’sında Türkler için iz bırakan bir diğer gelişme ise

Melbourne’da düzenlenen 1880-1881 ve 1888 Melbourne Uluslararası Sergileridir.

Bu sergilerin önemi ise Osmanlı Devleti’nin Türkiye adı ile bu fuarlarda temsil

edilmiş olmasıdır.

1948 yılında Kıbrıslı Türklerin Avustralya’ya gelmeye başlamalarına kadar

Avustralya’daki Türk toplumunu kurumsal bazda değerlendiremeyiz. 1950’li yılların

basına kadar Avustralya’daki Türk nüfus çok sınırlı kalmıştır. 1948 yılından itibaren

Kıbrıs’tan, On İki Ada’dan ve Bulgaristan’dan gelen Türkler ile Avustralya’daki

Türk toplumu kurumsallaşmaya başlamıştır. Birinci Dünya Savası döneminde

Avustralya’daki Türk nüfus dikkatle izlenmiş ve Türklerin Avustralya’ya girişleri

yasaklanmıştı. Savaştan sonra ilişkiler normalleşmeye başladıysa da Avustralya’ya

Türk göçü çok sınırlı kalmıştır. Türklerin Avustralya’ya gelişlerine göre genel

anlamda bir sıralama yapılırsa, mülteci olarak gelen az sayıda Türk; sonra Türk

uyruklu olan Rumlar, daha sonra İngiliz Pasaportu taşıyan Kıbrıslı Türkler ve en son

127

olarak da göçmen olarak Türkiye’den gelen Türkler diye bir sıralanabilir. Bunun

yanında Bulgaristan’dan, Batı Trakya’dan, Doğu Türkistan’dan, Tataristan’dan da az

sayıda da olsa Türkler Avustralya’ya gelmiştir.

4.2.2. Avustralya’da Kıbrıslı Türkler

1948-1950 yılları arasında Avustralya’ya gelerek yerleşen Kıbrıslı Türkler

Avustralya Türk toplumunun hem kurumsallaşmasında hem de sonradan

Avustralya’ya gelecek olan Türklere önderlik etmede önemli rol oynamıştır. 1950’li

yıllarda Kıbrıs’ta başlayan iç huzursuzluklar ve EOKA terörü Kıbrıslı Türklerin

Kıbrıs’tan göç etmelerine sebep olmuştu. Kıbrıslı Türklerin göç ettikleri ülkelerden

biri de Avustralya’ydı.

1948-1956 yılları arası Avustralya’nın Melbourne şehrine gelen Kıbrıslı Türkler,

önceleri buluşmak ve hasret gidermek için Arnavutların ve Rumların

kahvehanelerinde toplanmışlardır. Daha sonraları kendi derneklerini kurma kararını

verip Kasım 1956 tarihinde The Cyprus Turkish Association of Victoria adını

verdikleri derneklerini kurmuşlardır.

4.2.3. Avustralya’da Batı Trakya Türkleri

24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanan Lozan Antlaşması ile Batı Trakya Türkleri

Yunanistan’da azınlık olarak bırakılmıştır. Antlaşma da azınlık hakları güvence

altına alınmakla birlikte, iki ülke arasındaki siyasi duruma göre Batı Trakya

128

Türklerine karşı Yunan Hükümetlerinin de tavırları şekillenmiştir. Batı Trakya

Türklerine karsı Yunanistan Hükümetleri tarafından 1950’li yıllarda gösterilen sınırlı

yumuşama 1960’lı yıllarda Kıbrıs’taki olumsuz gelişmelerin de etkisiyle değişime

uğramıştır. Bu durumdan rahatsız olan Batı Trakya Türk toplumu Yunanistan

sınırları içinde temel haklar ve ekonomik haklar bağlamında hareket edemez hale

gelince yurtdışına göç etmeye başlamıştır. Bu göçler basta Türkiye olmak üzere Batı

Almanya, Amerika, İngiltere, Avustralya ve Hollanda gibi ülkelere yönelmiştir.

Batı Trakya’dan Avustralya’ya ilk göç, Kızılağaçlı Mehmet Hacıoğlu ve ailesinin, iki

yıl süren zorlu bir uğraşıdan sonra, 23 Eylül 1969 tarihinde Melbourne’a gelmesi ile

başlamıştır. Hacıoğlu Ailesi Mildura yakınlarındaki Bonagilla Kampı’na götürülür,

kısa bir süre sonra Melbourne’un 18 km. Kuzeyindeki Broadmeadows Göçmen

Kampı’na geçer. Daha sonra Batı Trakya Türklerinin ağırlıklı olarak yerleşim yeri

için seçtikleri Prahran’a yerleşmişlerdir.

Batı Trakya Türkleri bölgede bir süre yaşadıktan sonra Avustralya’ya temelli

yerleşim yönünde bir fikri değişim yaşamıştır.. Batı Trakya Türkleri çalışma ve

yerleşim düzenlerini kurdukça kendi etnik kimliklerini korumak, çocuklarına dil ve

din eğitimlerini verebilmek, Avustralya’da etnik kimliklerini muhafaza edebilmek,

aralarında sosyal dayanışmayı sağlayabilmek gibi çeşitli nedenlerle birlikte hareket

etmeye başlamışlar ve daha sonra da etkin bir sivil toplum kurulusu olacak olan

Avustralya Batı Trakya Türkleri Derneği’nin (A.B.T.T.D) temellerini atmışlardır.

129

4.2.4. Avustralya’ya Türkiye’den Kitlesel Göç

Avustralya ekonomik sistemi üretim alanındaki istihdam gereksinimini karşılamak

ve nüfus artısını sağlamak amacıyla 19. Yüzyıl’dan beri göçmen isçileri kabul

etmiştir. Ağırlıklı olarak İngiliz ve İrlandalı göçmenler 19. Yüzyıl’da Avustralya’ya

gelmiş, bu göç hareketini Alman ve İtalyanlar izlemişlerdir. Avustralya’nın göçmen

politikası Avrupa kökenli göçmenlere 1960’lı yıllara kadar öncelik vermiştir. Bunda

homojen bir kültürden oluşan Avustralya yaratma kaygısının etkileri olmuştur.

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra dünya ekonomisi hızla toparlanma yolunda

ilerlerken; 1950 ve 1960’lı yıllarda Batı Avrupa ülkeleri, Birleşik Amerika, petrol

üreten Ortadoğu ülkeleri ve Avustralya, ekonomilerini daha verimli kılmak amacıyla

yabancı işgücü ithal etmeye başlamışlardır. Savaş sonrası gelişen bu göç, işgücü göç

dalgasında 1960’lı yıllar ile birlikte, isçi gönderen ülkelerden biri olarak Türkiye de

yerini almıştır. 1961’de Almanya, 1964’te Avusturya, 1965’te Fransa, 1967’de İsveç

ile imzalanan antlaşmalar gereğince Türk isçileri bu ülkelerde çalışmak için göç

etmeye başlamışlardır. Aynı dönemde Avustralya, Avrupa ülkelerinden gereksinim

duyduğu işgücü ihtiyacını karşılayamaz hale gelince, göçmen kabul politikalarını da

esneterek, Türkiye, Yugoslavya ve Ortadoğu ülkelerine yönelerek bu talebini

karşılamaya çalışmıştır.

İki sene devam eden görüşmelerin neticesinde, 5 Ekim 1967 tarihinde Avustralya’nın

başkenti Canberra’da, Avustralya Göç İsleri Bakanı Bill Snedden ile Türkiye’nin ilk

Avustralya Büyükelçisi Baha Vefa Karatay arasında, ”Türklerin Avustralya’da

130

İkamet ve İstihdamı Hakkında Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Avustralya

Milletler Topluluğu Hükümeti Arasında Anlaşma adlı akit imzalanmıştır. Böylece,

Türkiye’den Avustralya’ya isçi göçü resmiyet kazanmıştır. Avustralya hükümeti

Türkiye’den Avustralya’ya gidecek olan isçilerin ve ailelerin yol masraflarını,

Avustralya’ya vardıkları zaman konaklama gereksinimlerini karşılamış; İngilizce

öğrenimi, dini ve milli günlerin kutlanması gibi konularda da Türk göçmenlere

yardımcı olunmaya çalışılmıştır. QF174.027 numaralı Qantas Havayollarına ait uçak,

168 kişilik ilk Türk göçmen kafilesini 14 Ekim 1968 Pazartesi günü, Sydney’in

Kingsford Smith Havaalanı’na getirmiştir. İlk kafile, Kıbrıslı Türkler ve

Avustralya’daki diğer Müslüman topluluklar tarafından karşılanmış ve daha sonra 51

erkek, 42 kadın ve 75 çocuktan oluşan ilk Türk göçmen kafilesi Villawood adlı

göçmen kampına yerleştirilmiştir.

Avustralya`ya gelen ilk dönem Türk göçmenlerin, İngilizce bilgilerindeki

eksikliklerden, Avustralya kültürüne yabancı olmalarından, farklı inanç yapılarıyla

dünyayı yorumlamalarından, gelecek beklentilerinin ilk baslarda toplumsal

entegrasyondan yana değil geri dönüş isteğinden yana olması gibi nedenlerden dolayı

zorlukları olmuştur. 1974 yılına kadar süren bu kitlesel isçi göçü 1974 yılından

itibaren nitelik ve nicelik değişimine uğramıştır. Nitelik değişimi, isçi göçünün is

bulma odaklı olmasının yanında siyasi amaçlı sığınma, aile birleşmesi yoluyla

Avustralya`ya göç, eğitimli işgücü göçü gibi alanlarda olmuştur. Nicelik değişimi ise

1968-1974 yılları arasındaki hızlı çıkış ve iniş yerini daha az ve daha düzenli sayıda

gelen bir göçmen kitleye bırakmıştır.

131

4.3. RAKAMLARLA AVUSTRALYA TÜRK DİASPORASI

4.3.1. Genel Bilgiler

Tablo 24. Avustralya Türk Toplumu

Vatandaş 150.000

Çifte Vatandaş 140.000

Temel Öğretim 25.000Meslek Okulu 3.000Yüksek Öğretim 5.500

Türk Okulu

15 Dernek Okulu, 14Bünyesinde Türkçe Sınıfı OlanDevlet Okulu, 13 DevletCumartesi Dil Okulu, 17 ÖzelOkul

Türk Öğretmen (Mahallen) 149Genel İşsizlik 4,10%Göçmenlerde İşsizlik 4,20%Türkler Arasında İşsizlik 8,30%

Türklerin İş Alanları

Hizmet sektörü, Gıda,Taksicilik, Madencilik, SağlıkSektörü, İth.-İhr., İnşaat,Finans, Tarım, Oto Tamir

İşveren Sayısı 2.200Türklerce İstihdam Edilen KişiSayısı 6.500

Türklerin Yatırım Toplamı 1.5 Milyar AUD

Türk Siyasetçiler2 Eyalet MV, 1 Bel. Bşk., 6Bel. Meclis Ü.

Türk STK'lar 135

Türk Yerel Basın

7 Gazete, 4 İnternet Gazetesi,1 Radyo, 1 TV, 2 FirmaRehberi, 1 Türkçe YayınlaraUlaşım Sağlayan TürkçeArayüz

Avustralya Türk Toplumu İstatistiki Genel Bilgi Tablosu

Nüf

usE

ğitim

Eko

nom

iL

obic

ilik

132

Avustralya'da yaşayan Türk kökenli kişilerin sayısı 150.000 civarındadır. (Bu

rakamın 20–25 bin kadarını KKTC ve Batı Trakya kökenli soydaşlarımız

oluşturmaktadır.) Türklerin kitlesel olarak Avustralya’ya gidişleri 1967 yılında

Türkiye ile Avustralya arasında imzalanan "Türk Vatandaşlarının Avustralya’da

İkametleri ve İstihdamları Anlaşması" çerçevesinde gerçekleşmiştir.

Avustralya, ülkeye gelen yabancıları geçici göçmen işçi olarak değil, Avustralya'ya

yerleştirmek ve bu ülke vatandaşlığını kazandırmak üzere kabul etmiştir. Bu sebeple,

Avustralya'daki Türkler, büyük oranda Avustralya vatandaşlığını kazanmışlardır.

Avustralya’da etnik kökene göre nüfus sayımı yapılmamaktadır, vatandaşlarımız

çifte vatandaşlığın kabul edildiği Avustralya’da, bu ülkenin vatandaşlığını da

aldıkları için Avustralya İstatistik Bürosu kayıtlarında Türk olarak değil, Avustralyalı

olarak görülmektedirler. Ancak Avustralya’daki kayıtlar etnik kökene göre değil,

evde konuşulan dile göre tutulmakta ve ancak evinde Türkçe konuşan kişiler olarak

kesin rakamlara ulaşmak mümkün olmaktadır.

Türkiye Büyükelçiliği tarafından yapılan Türk vatandaşı sayısı tahmini olarak 150

bin şeklinde yapılıyorsa da, Avustralya tarafından 2006 Ağustos ayında yapılan genel

nüfus sayımında 27.111 erkek, 26.752 kadın olmak üzere toplam 53.863 kişinin

evinde Türkçe konuştuğu ortaya çıkmıştır. Avustralya İstatistik Bürosunun(ABS)

tespitlerine göre Türk nüfusunun %81,6’sı evinde Türkçe konuşmaktadır.

133

Yoğun olarak yaşadıkları yerler: Türk nüfusunun önemli bir kısmı Melbourne ve

Sydney’de yaşamaktadır. Türk toplumu, bu kentler dışında, Mildura, Brisbane,

Wollongong, Adelaide ve Perth’e dağılmış bulunmaktadır. Canberra’da ise sadece

300 dolayında Türk ikamet etmektedir.

Avustralya vatandaşlığına geçiş: Büyük bölümü, Türk vatandaşlığının yanı sıra

Avustralya vatandaşlığını da kazanmıştır.

4.3.2. Ekonomik Veriler

Günümüzde vatandaşlarımız, gerek ücretli çalışan, gerekse girişimci olarak

Avustralya ekonomisine katılmaktadırlar. Kendi şirketlerini kuran 2.500 civarında

Türk işveren, yaklaşık 6.500 kişiye istihdam sağlamaktadır. Vatandaşlarımız işveren

olarak, gıda, inşaat, hizmet ve sanayi, toptan ve perakende ticaret, boyacılık, iletişim

alanlarında; iş gücü olarak, tarım, madencilik, balıkçılık, bankacılık, sigorta, finans,

eğitim, sağlık, inşaat sektörlerinde faaliyet göstermektedirler. Ülkede toplam işsizlik

oranı %4.1; yabancılar arasındaki işsizlik oranı %4.2; Türkler arasındaki işsizlik

oranı %8.3’tür.

4.3.3. Eğitim Verileri

Avustralya ortalamasının altında olmakla birlikte, toplumumuzda eğitim düzeyi

yüksek gençlerin sayısı giderek artmaktadır. Avustralya’da anaokullarında 2.000,

Temel Eğitim Kurumlarında (İlköğretim ve Liseler) 24.440 Türk kökenli öğrenci

134

öğrenim görmektedir. Yüksek Öğretim Kurumlarında 5.070 öğrenci öğrenim

görmektedir. Bu öğrencilerin, yaklaşık %45’i Temel Eğitimlerini Türkiye’de

almışlardır. Özel eğitim kurumlarında ise yaklaşık 600 öğrenci eğitim görmektedir.

Avustralya'da ilköğretim ve lise düzeyinde eğitim gören Türk öğrenciler "Cumartesi

Okulları" adı verilen okullarda Türkçe dersleri görmektedirler. İlköğretim çağındaki

öğrencilerin devam ettiği Cumartesi Okulları eğitim dernekleri tarafından

yönetilmektedir. Bu okullara öğrenci sayısına bağlı olmak üzere devlet yardımı

yapılmaktadır.

Lise düzeyindeki Cumartesi Okulları genellikle "Devlet Cumartesi Okulu" olarak

adlandırılmaktadır. Bu okullarda görev yapan Türkçe öğretmenlerinin maaşları

Eyalet Hükümetleri tarafından ödenmektedir. Türkçe, vatandaşlarımızın yoğun

olarak yaşadığı bölgelerde seçmeli yabancı dil olarak müfredatta yer almaktadır.

Sözkonusu dersler, hafta içi ve hafta sonu okullarda görev yapan 149 yerel Türkçe

öğretmeni tarafından verilmektedir. 6.100 öğrencimiz Türkçe derslerine

katılmaktadır. Aşağıda ülkedeki Türk okulları verilmiştir.

135

Tablo 25. NSW Türk Okulları 1Dernek OkullarıOkul Adı Öğrenci Sayısı Öğretmen SayısıAuburn Atatürk Türk Okulu 250 10Eastlakes Türk Okulu 40 3Marrickville Türk Okulu 45 3Sevenhills Türk Okulu 40 3Hurstville Türk Okulu 15 1Lidcombe Türk Okulu 20 2Guilford Türk Okulu 40 3Matraville Türk Okulu 20 1Bonnyrigg Türk Okulu 50 3Dulwichill Türk Okulu 15 1Nepean Türk Okulu 40 3TOPLAM 575 33


Okul Adı Öğrenci Sayısı Öğretmen SayısıBarela Public School 30 1Auburn Girls High School 40 2Auburn North Public School 35 1Granville Public School 40 1Auburn West Public School 50 1Eastlakes Public School 30 1Auburn Public School 20 1Granville East Publıc School 20 1Gardeners Road Public School 15 1TOPLAM 280 10

Bünyesinde Türkçe Sınıfı Bulunan Devlet Okulları

136


Okul Adı Öğrenci Sayısı Öğretmen SayısıArthur Phillip High School 120 6Dulwich Hill High School 70 5Smith Hills High School 50 3Liverpool Boys High School 20 1Hill Sport High School 50 2TOPLAM 310 17

Devlet Cumartesi Dil Okulları


Okul Adı Öğrenci Sayısı

Şule Koleji Liverpool Kampüsü (Kindergarden) 50

Şule Koleji Liverpool Kampüsü (Primary School) 500

Şule Koleji Liverpool Kampüsü (High School) 500Şule Koleji Auburn Kampüsü (Primary School) 300Şule Koleji Wollongong Kampüsü (Primary School) 150TOPLAM 1500

Sule Koleji (Özel Okul) NSW


Okul Adı ÖğrenciSayısı Öğretmen SayısıAustürk Türk Okulu 200 8School of Western Thrace Türk Okulu 19 2Huntingdale Western Thrace Türk Okulu 32 3Centre of Adult Education 20 1TOPLAM 271 14

Dernek Okulları

137


Okul Adı ÖğrenciSayısı Öğretmen SayısıMeadow Heights Primary School 300 1Roxburgh College 250 3Dallas Primary School 200 1Upfield Primary School 200 1TOPLAM 950 5

Bünyesinde Türkçe Sınıfı Bulunan Okullar


Okul Adı Öğrenci SayısıThomastown Secondary College 140Roxburgh Secondary College 190Collingtown Secondary College 158Keilor Downs Secondary College 180Cleeland Secondary College 110Geelong Secondary College 68Brimbank Secondary College 80Princess Hill Secondary College 120TOPLAM 1046

Devlet Cumartesi Dil Okulları


Okul Adı Öğrenci SayısıIşık Koleji Upfield Kampüsü (Erkek) 360Işık Koleji Primaty Eastmeadow Kampüsü 500Işık Koleji Secondary Eastmeadow Kampüsü 300Işık Koleji Keysborough Kampüsü 220Işık Koleji Geelong Kampüsü 96Işık Koleji Mildura Kampüsü 52Işık Koleji Shepparton Kampüsü 89Işık Koleji Sunshine Kampüsü 63TOPLAM 1680

Işık Koleji (Özel Okul) VIC

138


Okul Adı ÖğrenciSayısıİlim Koleji Broadmeadows 900

İlim Koleji (Özel Okul)


Okul Adı ÖğrenciSayısıMount Hira College 250

Mount Hira Koleji (Özel Okul)

Tablo 35. Güney Avustralya Türk Okulları

Okul Adı ÖğrenciSayısıBurç Koleji 350

Burç Koleji(Özel Okul)

Tablo 36. Batı Avustralya Türk Okulları

Okul Adı ÖğrenciSayısıDamla Koleji 159

Damla Koleji(Özel Okul)

4.3.4. Üniversite ve Lise Düzeyindeki Avustralya Türk Toplumu ile Anket

Çalışması

Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen proje kapsamında

Avustralya'dan gelen 100 öğrenci, 15 gün süreyle 9 farklı şehri içeren bir tur

kapsamında ülkemizde misafir edilmiştir. Gezi kapsamında, İstanbul'dan başlayarak

Çanakkale, Edirne, Bursa, Bilecik, Afyon, Konya ve Nevşehir şehirlerini gezen

öğrenciler 16 Temmuz 2011 tarihinde Ankara’ya gelmişlerdir. Ankara’dan sonra

öğrenciler geldikleri ülkelere dönmüşlerdir.

139

Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından düzenlenen Proje’nin Konya-Nevşehir-Ankara

ayağında öğrencilere bir anket uygulaması yapılmıştır. Anket kapsamında sorulan

sorulardan elde edilen değerlendirme aşağıda yer almaktadır.

Öğrencilerin büyük bir çoğunluğu Türkçe konuşabilmelerine rağmen, kendi

aralarında İngilizce konuşmayı tercih etmektedirler. Bunun nedenini

sorulduğunda ise aldığımız yanıt; İngilizce konuşarak kendi aralarında çok

daha rahat anlaşabildikleri, Türkçe konuşurken zorlandıkları, kendilerini

toplum içerisinde İngilizce daha rahat ifade edebildikleri olmuştur.

Anketlerde öğrencilerin Türkçeyi nerede öğrendikleri sorusuna, büyük bir

çoğunluk aile ortamında şeklinde yanıt vermiştir. Buna ilaveten öğrencilerin

bir kısmının Eyalet düzeyinde Devlet Cumartesi Okullarında, Türkçe

dilbilgisi ve eğitimi almış oldukları da gözlemlenmiştir.

Ayrıca öğrencilerin Türkçe okuma, yazma, dinleme ve konuşma seviyelerini

öğrenmek amacıyla sorulan sorulara verdikleri yanıtlardan Türkçe okuma,

konuşma ve yazma şıklarında ‘kötü’, ‘orta’ ve ‘iyi’ cevapları çoğunlukta iken

genel olarak Türkçe dinlemeye verilen tepkiler çok iyi olduğu yönündedir. Bu

bulguyu ‘İzlediğiniz Türk dizileri var mı?’ sorusuna öğrencilerin büyük

çoğunluğunun dizi isimlerini de belirterek verdiği olumlu yanıtlarla

birleştirdiğimizde Türk çocuklarının Türkçeyi duyduğunda anlama gibi bir

problemlerinin olmadığı gerçeği ortaya çıkmaktadır. Ayrıca Türk dilinin ve

kültürünün yabancı toplumlarda yaşayan Türk çocukları arasında

140

yaygınlaştırılmasında Türk dizilerinin önemli bir rol potansiyeline sahip

olduğu buradan çıkarılabilecek bir gerçekliktir.

Anket çalışmasında Türkiye tarihi ve Türkiye kültürü hakkında sorulan

sorular sonucu ortaya çıkan ölçekte, üniversite ve lise eğitimine devam eden

öğrencilerin, büyük bir bölümünün Türk Tarihi ve Kültürü ile ilgili çok az şey

bildiğidir. Öğrenciler gezdikleri bölgelerde karşılaştıkları Türkiye tarihi ve

kültürü manzaraları karşısında çok duygulandıklarını ve hayatlarında ilk kez

böyle bir şey görüp, duyduklarını ifade etmişlerdir.

Öğrencilerde gözlemlenen başka bir nokta da Avustralya-Türkiye arasındaki

uzaklıktan ve maddi kaygılardan ötürü, Türkiye’ye daha önce 1 kez geldikleri

veya hayatlarında ilk kez geldikleri bilgisi olmuştur. Bu nedenle de Türkiye

tarihi ve kültürü hakkında çok az şey bildiklerini ifade etmişlerdir.

Öğrencilerin Sivil Toplum Kuruluşlarına olan ilgisi de oldukça sınırlı

sayıdadır. Ayrıca okuduğunuz Türkçe kitaplar sorusunu da çok az sayıda

öğrenci cevaplayabilmiştir.

Öğrencilerin yarıdan fazlası, ailelerinin maddi gelirlerinin 3000-5000

Avustralya Doları civarında olduğunu ifade etmiştir. Bazı öğrencilerin ise

maddi gelir sorusuna cevap vermekten kaçındıkları görülmüştür.

141

Öğrencilerin kaldıkları evlerin ailelerine ait olup olmadığı sorusuna, büyük

bir çoğunluk ailelerine ait olduğu yönünde cevap vermiştir.

Başka bir soruda ise öğrencilerin Türkiye’de eğitimlerine devam etmek

isteyip istemeyecekleri sorulmuştur. Öğrencilerin yarıdan fazlası eğitimlerine

Türkiye’de devam edebilecekleri yönünde cevap vermiştir. Bazı öğrenciler

ise, Dil sorunu ve Diploma tanınması gibi nedenlerden ötürü eğitimlerini

Türkiye’de sürdürmek istemediklerini ifade etmiştir.

Anketlerde ayrıca öğrencilerin Avustralya Başbakanı ve Türkiye Cumhuriyeti

Başbakanının isimlerini bildikleri gözlemlenmiştir.

Gezi konusunda yaptıkları değerlendirmelere ilişkin olarak, öğrenciler

genelde gezi programından çok memnun olduklarını ve böyle şeylerin

tekrarlanması gerektiğini ifade etmişlerdir. Hayatlarında 1 kez Türkiye’yi

görmüş veya hiç görmemiş öğrencilerin de bulunduğu öğrenci grubu, gezi

programının çeşitlendirilmesi konusunda fikir beyan etmiştir. Öğrencilerin

gezi ile ilgili yaşadıkları sorunların başında ise, kısa bir zaman dilimi

içerisinde çok farklı yerleri gezmiş olmalarının getirdiği yoğunluktan

kaynaklanan yorgunluk gelmektedir. Öğrenciler bireysel olarak daha fazla

zaman geçirebilecekleri, daha özgür hareket edebilecekleri gezi programları

olmasını talep etmiştir.

142

Gezi ile ilgili olarak, öğrencilerin talep ettiği ve tarafımızca da eksiklik olarak

görülen bir nokta Türk Tarihi ve Kültürü konusunda eğitim programının

olmayışıdır. Öğrenciler geziler sırasında kendilerine rehber olarak gönderilen

kişilerin aktardıkları bilgilerle sınırlı kalacak şekilde, gezdikleri gördükleri

yerleri öğrenmişlerdir. Bunun dışında genel olarak Türk Tarihi ve Kültürü

üzerinde eğitim programının olmaması, gezinin en büyük eksikliğidir.

Anketlerde sorulan sorularda, öğrencilerin Türk Tarihi ve Kültürü hakkında

sınırlı bir bilgiye sahip oldukları gözlemlenmektedir. Bu noktada ileride

yapılacak benzer gezi ve kültür programları kapsamında, eğitsel faaliyetlere

profesyonel kişilerce yön verilmesi önem arz etmektedir.

Genel olarak tarafımızca gözlemlenen noktalar, öğrencilerin Türkiye’yle ilgili

olarak bilgilerinin sınırlı olduğu, Türkçe konuşma konusunda iyi bir

seviye’de olmalarına rağmen İngilizce konuşmayı tercih ettikleri yönündedir.

Bu doğrultuda yapılması gerekenlerin başında, öğrencilerin Türkiye tarihi ve

kültürü hakkında bilgilendirilmesine yönelik eğitsel faaliyetlerin

hızlandırılması ve genç kesimin kendi arasında Türkçe konuşmasının teşvik

edilmesidir.

4.3.5. Avustralya Türk Toplumunun Önde Gelen İsimlerinden Kazım Ateş ile

Yapılan Mülakat

Avustralya Türk Toplumu içerisinde yapılan araştırmalar sonucunda, genel olarak

bütün Türk STK’ları ile iyi ilişkilere sahip olan, lobicilik çalışmaları içerisinde aktif

143

olarak yer alan, Avustralya’nın gerek yaşam ve kültür, gerekse eğitim sistemi

içerisinde küçük yaştan itibaren yer almış, iki ve üçüncü nesilden olan kişiler

belirlenmiş ve mülakat talebinde bulunulmuştur. Ancak, Avustralya Milli Görüş

Teşkilatı Sorumlusu olan Kazım Ateş dışında mülakat yapılması uygun görülen diğer

isimler ile irtibat kurulamaması araştırma içerisinde yalnızca Kazım Ateş ile yapılan

mülakatın yer almasına sebep olmuştur.

Öte yandan, Avustralya Türk Toplumunun her kesimden ferdi tarafından tanınan ve

olumlu görüşler beyan edilen Kazım Ateş’in mülakat yapılacak en uygun aday

olduğuna da kanaat getirilmiştir.

Avustralya Türk Toplumunun önde gelen isimlerinden bir tanesi olan, Milli Görüş

Avustralya Teşkilatı sorumlusu olan Kazım Ateş, henüz 6 yaşındayken anne ve

babasıyla birlikte, 1969 yılında Avustralya’ya gitmiştir. Ateş, babasının önce Avrupa

ülkelerine gitmek için iş başvurusunda bulunduğunu ancak çok fazla başvuru olduğu

için beklemek durumunda kalacaklarından dolayı bundan vazgeçerek nispeten ilginin

daha az olduğu Avustralya’yı tercih ettiğini anlatmıştır. Ateş, göçün 45. yılında

Avustralya’daki Türklerin toplumun bütün katmanlarında yer aldıklarının; ticaretle,

siyasetle, eğitimle uğraşan, sanayide çalışan, esnaflık yapan çok sayıda

vatandaşımızın bulunduğunun altını çizmektedir. Üniversite mezunu olan 43

yaşındaki Ateş, tercümanlık ve STK yöneticiliği dışında ticaret ile de uğraşıyor.

144

Kazım Bey, ilk olarak sizden Avustralya’da yaşayan Türklerle ile ilgili genel bir

durum değerlendirmesi yapmanızı istersek, neler söylersiniz?

Bunlar genel ama geniş kapsamlı sorular. Avustralya’daki Türkler 1968 yılından beri

orada yaşamaktalar. Ağırlıklı olarak Melbourne ve Sydney şehirlerinde yaşıyorlar.

İlk etapta işçi olarak Avustralya’ya giden Türkler daha sonra yerleşmiş bir hüvviyete

büründüler. Göçün 45. yılında Avustralya’daki Türkler toplumun bütün katmanlarına

katılmış durumdalar. İşle uğraşan, ticaretle uğraşan, siyasetle uğraşan, eğitimle

uğraşan, sanayide çalışan, esnaflık yapan çok sayıda Türk toplum üyesi

bulunmaktadır.

Peki, sizin Avustralya’ya gidişiniz nasıl oldu? Bize bu konuda neler

anlatırsınız?

Biz ailecek Avustralya’ya yerleştik. Ben 6 yaşındaydım. 1969 yılında o zaman

Avustralya ve Türkiye arasındaki bir antlaşma gereği biz oraya gittik. Göçmen olarak

gittik yani. Avustralya’ya gitme konusunda benim bir kararım olmadı, bu anne ve

babamın vermiş olduğu bir karardı. Babam yurt dışına işçi olarak gidebilmek için İş

ve İşçi Bulma Kurumuna yazılmış. Almanya veya Avrupa’ya gitmek için. Oraya

gittiğinde, yani Kuruma başvurduğunda, Avustralya imkânı yeni açılmış,

beklemeden gitmek istiyorsanız Avustralya’ya gidebilirsiniz diye bir teklifte

bulunmuşlar. Babam da hemen kabul etmiş. Avustralya uzak oluşu nedeniyle birçok

insanın reddettiği bir ülkeymiş. Anne ve babalar, genç çocuklarının böyle uzak bir

145

yere gitmesini istememişler o yıllarda bile. Ama babam, kabul edenlerden olmuş. Biz

de o şekilde gittik.

Çok küçük yaşlarda göçün zorluklarını yaşadınız. İlk olarak neler yapmıştınız,

o günleri nasıl değerlendiriyorsunuz?

İlk günlerde, Avustralya’ya göç edenlerin işi çok zordu. Bugünkü toplumsal

hizmetler alt yapısı hemen hemen sıfırdı. Tercümanlık hizmetleri bile yoktu. Kimse

bizi karşılamadı. Devlet yetkilileri evi olmayanları, orada çevresi olmayanları alıyor,

geçici bir süre için hostellere yerleştiriyordu. Bizim daha önceden oraya göç eden bir

akrabamız vardı. Dolayısıyla biz onun yanına gittik. Bir taksiye bindik, adres verdik.

Bizi eve götürdüler. Ama anne ve babamız hemen ertesi gün işe gitti. Biz de ufak

yaşta tek başına evde yaşamayı öğrendik. İlk yaptığımız şey buydu. Tabii çok zor

oluyordu. Mahalleye çıkamıyorduk. Anne babamız kayboluruz, araba çarpar diye

endişe ediyordu. Onlar gündüzleri çalışıyordu, biz geceleri onların gelmesini

bekliyorduk.

Peki, çalışma şartlarıyla, iş fırsatlarıyla ilgili neler söylersiniz?

Erkekler daha çok ağır sanayide, oto sanayide çalışıyordu. İş boldu, ertesi gün işe

gittiler. Annelerimiz hafif sanayide, tekstil, gıda sanayisinde çalışıyordu. Mesela

benim annem bir bisküvi fabrikasına girmişti. Dediğim gibi iş çok olunca, hemen

bulabildiler. Türkiye’den oraya gidenler, ağırlıklı olarak Ankara ve civarından

insanlardı. İç Anadolulu insanlardı. Çorum, Yozgat, Tokat gibi illerden ve buralara

146

ait köylerden gelen insanlardı. Köylerde de tarımla, ziraatla uğraşıyorlardı.

Avustralya’ya geldiklerinde bilhassa kadınlar, ilk defa iş hayatıyla tanışıyorlardı.

Sanayide çalışmak hayatlarındaki en büyük tecrübeydi. İşler çok teknik değildi.

Dolayısıyla dili olmayan insanların da rahatça yapabilecekleri paketleme, sıralama,

dikiş, ütüleme gibi işlerdi. Erkekler de sanayide makine başında çalışıyorlardı.

Vasıfsız işler çok olduğu için, iş bulmakta sıkıntı yaşamıyorlardı.

Siz hangi alanlarda çalıştınız?

Ben üniversiteyi bitirdikten sonra tercümanlık yaptım uzun yıllar. Hâlâ da

yapmaktayım. Ayrıca bir grup arkadaşla birlikte, 15 yıl önce kurmuş olduğumuz bir

şirket bünyesinde süpermarketler çalıştırıyoruz. Ayrıca Türkiye’den de gıda ürünleri

ithalatında bulunuyoruz. Hem ticaret hem de tercümanlıkla uğraşıyorum.

Biraz da Avustralya’daki Türk toplumundan bahsedelim isterseniz.

Avustralya’daki Türk dernekleri, sivil toplum örgütleri nasıl ortaya çıktı? Bize

o günleri anlatır mısınız?

Biz Avrupa’ya gidenlerden 7-8 sene sonra gittik Avustralya’ya. Hemen bir iki yıl

içerisinde bir toparlanma yaşandı. Avustralya’ya giden Türklerin düşüncesi şuydu: 2

sene çalışırım, bir miktar para kazanırım, dönerim; onunla bir araba, ev, traktör

sahibi olurum. Düşünce buydu. Ama bu olmadı. İki sene içerisinde o dönüşler

sağlanmadı. Orada daha uzun zaman kalacağını anlayan Türk toplumu dernekleşme

147

zorunluluğunu hissetti. Türkleri buna iten en önemli faktörler, çocukların ana

dillerini öğrenmeleri ve unutmamaları için Türkçe eğitim veren okullar açılması ve

tabii vatandaşlarımızın dinî vecibelerini yerine getirebilecekleri ibadet mekanlarının

oluşturulması ihtiyacıydı. İlk kurulan dernekler, bu iki konuda hizmet veren

derneklerdi. Daha sonraki yıllarda toplum, Avustralya’da kalıcı olduğunu anladıktan

sonra, ihtiyaçlarda farklılıklar ortaya çıktı. Okullar yapıldı; ilkokul, ortaokul, lise

yapıldı. Spor kulüpleri kuruldu. Bugün artık akademik, sportif, kültürel alanda

çalışmalar yürüten derneklerimiz var.

Vatandaşlarımızın daha sonra geri dönme niyetiyle Avustralya’ya gittiğinden

bahsettiniz. Bugünkü durumu nasıl değerlendiriyorsunuz? Yeni nesil ne

düşünüyor?

İlk nesil geri dönemedi. Arzu edilen maddi imkâna, istenilen sürede kavuşulamadığı

için toplum ister istemez orada kök saldı. Yeni kuşak doğdu. Yeni kuşak, o kökü

güçlendirdi. O kuşağın çocukları da üçüncü kuşak şimdi yirmili yaşlarına geldi. Hatta

şimdi Türk toplumu için 4.kuşaktan söz edilebilir. Toplum şu anda ağırlıklı olarak

orada kalıcı. Hatta 2011 yılında nüfus sayımında şu manzara ortaya çıktı:

Avustralya’da yaşayan Türk toplumunun %45’i Türkiye doğumlu. Avustralya’da

doğanları ise buradaki Türk toplumunun %43’ünü oluşturuyor. 4 yıl sonra yapılacak

nüfus sayımında, Türk toplumunda Avustralya’da doğanlar, Türkiye’de doğanları

geçecek. Böylece bir mil taşı daha aşılmış olacak. Yani bu toplumun bu saatten

sonra, köklerini sökerek Türkiye’ye gelmesi çok zor. Peki buradaki toplumu

148

Avustralya’ya iten sebep neydi? Ekonomik nedenlerdi. Ekonomik neden gerekçe

olmadıkça, daha ciddi bir felaket olmadıkça orada yaşamaya devam edeceklerdir.

Geride kalan 45 yılı da göz önüne alarak Avustralyalılarla olan

münasebetlerinizle ilgili neler söylersiniz?

Çok ilginçtir Avustralya’nın Hristiyan olmayan bir ülkeyle yaptığı ilk göç anlaşması,

Türkiye ile olmuştur. Çünkü daha önce Avustralya’da “beyaz adam” politikası vardı.

Yani göçte Avrupalıya kapısı açıktı. Daha çok Kuzey ve Batı Avrupa’ya... Sonra

Akdeniz’le sınırı olan ülkelere açıldı; İtalya, Yunanistan gibi. İhtiyaç olunca, denildi

ki Türkiye ile de yapalım. Çünkü Türkler Almanya’da çok başarılı bir işçilik

sergilediler. Üstelik bizim 1915 yılında Çanakkale Savaşı’na dayanan bir mazimiz

var. O da dostluğa dönüştü. Türklerle bunu yapalım ve Türkleri Avustralya’ya

getirelim diye bir karar alındı. Tabii bu karar, geniş bir ilgi de uyandırdı. Türkler

hakkında savaştan kalan birtakım bilgiler var. Türklerin yiğit kahraman askerler

olduğuna dair genel bir kanı var. İlk etapta Türklerin oraya gelmesi olumlu bir tepki

almış. Türklerin güreş gibi spor dallarında Avustralya’ya katkı sağlayacağı yorumları

yapılmış. Ama Türkler geldikten sonra vasıfsız işçi oldukları için sanayide işe

başlamak durumundaydı. Elbette sonraki yıllarda eğitim düzeyleri ve İngilizceleri

geliştikçe, Türk toplumu Avustralya’nın tüm sosyal hayatına katılma noktasına geldi.

Avustralya ve Türkler arasında herhangi bir sorun olmadı. Hiçbir zaman da genel

olarak böyle bir sorun yaşanmadı. Hep kabullenildi. Bu da ağırlıklı olarak Avustralya

ve Türkiye’nin bundan 97 yıl önce Çanakkale’de savaşmalarından, oraya dayanan

özel bir dostluk bağından kaynaklanmaktadır.

149

Peki, Avustralya’da yaşayan Türklerin siyasete katılımı hakkında neler

söylersiniz? Türk toplumu yeterince temsil ediliyor mu?

Özellikle 80’li yıllardan sonra, Türk toplumu Avustralya’da kalıcı olduğunu

ispatlarcasına iş, eğitim, siyaset gibi alanlarda önemli atılımlar gösterdi. Ve yapılan

çalışmalar sonucunda, belediyelere encümen üyeleri seçildi. Aralarından belediye

başkanları seçildi. Mesela Melbourne’de 6 Türk belediye başkanı gördük.

Önümüzdeki yıllarda bu sayı artacaktır. Çünkü belediyelerdeki Türk encümen üyesi

sayısı artmaktadır. Yeni kuşaklar da bu işe girmektedir. 1996 yılında bir Türk

milletvekili seçildi. Şu anda Viktorya eyaleti meclisinde Türkçe konuşan, 2 Türk

milletvekili bulunmaktadır. Bunların sayısının da önümüzdeki yıllarda artacağı

beklenmektedir.

İş hayatına değinecek olursak, Avustralya’da Türkler hangi mesleklerle

uğraşıyorlar, ve ne tür yatırımlar yapıyorlar?

Türk toplumu, ağırlıklı olarak esnaflık yapıyor. Hazır yiyecek ve döner lokantaları

var. Bunun dışında berber, kasap, market gibi birçok ticari müessesse var. Son

yıllarda Türkiye ve Avustralya arasında iş yapanların sayısında da artış gözlenmekte.

Türkiye’deki ürünlerin daha kaliteli hâle gelmesi, hizmetlerin genişlemesi bu bağı

güçlendirmektedir. Türkiye’deki popüler birtakım ürünlerin bayiliğini yapan şirketler

çoğalmaya başladı.

150

Bu soruyu sizin özelinizde sormak istiyorum. Avustralya Türk toplumuyla

ilişkileriniz nasıl? Ne tür faaliyetlerde bulundunuz?

Ben 1977 yılından beri sivil toplum kuruluşları bünyesinde hizmetlerde

bulunuyorum. Dinî, kültürel hizmetler, gençlik hizmetleri veren dernekler içinde

bulundum. Şu anda da iş adamları derneğinde görev yapıyorum. Bunun dışında

medyada bir hayli hizmetim oldu. Gazete köşe yazarlığı, televizyon programları

yaptım. İki farklı radyoda güncel olaylara ilişkin yorumlarda bulunuyorum. Ulusal

çapta yayın yapan radyolar bunlar. Hizmetlerimiz de sürüyor.

Peki, kendinizi Avustralya’da mutlu hissediyor musunuz?

Avustralya’da yaşamaktan mutluyum diyebilirim. 43 senedir orada yaşamam bunun

delilidir. Avustralya, belki dünyadan çok uzak bir kıta ama yaşanabilirlikte sürekli

birinci gelen Melbourne şehrinde yaşıyorum ve daha fazla isteyebileceğim bir yer

yok. Ama tabii Türkiye’yi de çok seven, özleyen, hemen hemen her yıl gelen

biriyim. O açıdan da hem memnunum hem de şanslı olduğumu düşünüyorum.

4.4. AVUSTRALYA TÜRK DİASPORASININ LOBİCİLİK POTANSİYELİ

4.4.1. Sivil Toplum

Vatandaşlarımız, Federal Hükümetin ve yerel makamların sağladıkları desteklerden

bilistifade, Avustralya genelinde 130’dan fazla dernek kurmuşlardır. Bu çerçevede,

151

sosyal 47 dernek, eğitim amaçlı 14 dernek, işadamları tarafından kurulmuş 3 dernek,

dini amaçlı 20 dernek, kültürel amaçlı 22 dernek ile 12 spor ve gençlik derneği

faaliyette bulunmaktadır.

Öte yandan, Canberra Büyükelçiliğimiz ile Melbourne ve Sydney

Başkonsolosluklarımızın öncülüğünde Türk derneklerinin birleştirilmesi yolundaki

çabalar sürdürülmektedir. Bu çalışmalar sonucunda, Victoria Türk Kuruluşları

Konseyi ve New South Wales Türk Kuruluşları Konseyi oluşturulmuş, bunlar da

Avustralya Türk Atılımı (ATA) adlı çatı örgütü altında birleşmişlerdir. Ayrıca,

Avustralya Türk İş Konseyi, Avustralya Türk Sanayici ve İşadamları Derneği,

Avustralya Türk Kültür Platformu, NSW Türk Dayanışma Derneği, Avustralya

Atatürk Kültür Merkezi, NSW Auburn Türk İslam Kültür Merkezi, Avustralya Alevi

Kültür Merkezi, NSW RSL (Muharip Gaziler Derneği) Türk Alt Şubesi, NSW Türk

Gençlik ve Spor Kulüpleri Federasyonu, Feza Vakfı adlı çatı kuruluşları

bulunmaktadır.

Türklerin Avustralya’ya göç etmesinin 40. yılı çerçevesinde, Avustralya toplumuyla

bütünleşme açısından en iyi örneklerden birini oluşturan Türklerin başarılarına ve

katkılarına vurgu yapan bir karar Senato tarafından kabul edilmiştir.

Senato’nun 19 Mart 2009 tarihli sözkonusu kararında, Avustralya’daki Türk

toplumunun başarıları kutlanmakta ve takdir edilmekte; Çanakkale savaşlarında iki

düşman olan Türkiye ve Avustralya’nın örneği olmayan bir ilişki tesis ettikleri, iki

ülke arasındaki köklü ilişkilerin emsalsiz olma özelliğinin çağdaş Türkiye

152

Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün Anzak annelerine yönelik

unutulmaz sözleriyle ivme kazandığı kaydedilmekte; Türk Ulusunun bugün dost bir

güç olduğu ve Türk göçmenlerin Avustralya toplumu ile bütünleştikleri ifade

edilmekte; Türkiye-Avustralya ilişkilerinin, iki ülkenin, vatandaşlarının hak ve

özgürlüklerine bağlılığından ve Atatürk’ün “Yurtta barış, dünyada barış” sözlerinde

ifadesini bulan hakça bir dünya arayışından beslendiği belirtilmekte; Türkiye

Cumhuriyeti’nin demokrasi, hukuk devleti ve laikliğe bağlılığı takdir edilmekte ve

“Türk Vatandaşlarının Avustralya’da İkametleri ve İstihdamlarına İlişkin

Anlaşması"nın 40. yıldönümünde Türk Ulusuna Avustralya’nın dostluğunun,

bağlılığının ve desteğinin devam ettiği vurgulanmaktadır.

Benzeri bir karar, 22 Haziran 2009 tarihinde Federal Parlamento’nun Temsilciler

Meclisi kanadında da kabul edilmiştir. Anılan kararlar, Avustralya’daki Türk

toplumu açısından olumlu bir unsur olarak önem taşımaktadır.

Avustralya’da mukim, önde gelen Türk STK’ları aşağıda verilmiştir.

Tablo 37. Avustralya’daki Türk STK’larFaaliyet Alanı STK Adı STK Yetkilisi Bölge/Şehir

Din, Kültür

Adelaide Türk İslam ve Kültür Cemiyeti

Orhan Atakan South Australia

Din, Kültür

Avustralya İslam Konseyi Federasyonu

Adnan Sert South Australia

Din, Kültür

Avustralya İslam Kültür Merkezi Birliği

Müslüm Kisa Victoria

Din, Kültür

Avustralya Milli Görüş Teşkilatları Kazım ATEŞ Victoria

Din, Kültür

Avustralya Nur Vakfı Sitki Güzel Refik Koyu

Victoria

Din, Kültür

Avustralya Türk İslam Federasyonu ve Vakfı

Hayrettin Akgöl Victoria

153

Din, Kültür

Bonnyrigg Türk İslam Kültür Derneği

Ömer Lütfü Hatipoğlu, Muhammet Eriş

New South Wales

Din, Kültür

Broadmeadows Türk İslam ve Kültür Merkezi

Ramazan Öztaş Victoria

Din, Kültür

Canning Türk İslam Cemiyeti Kemal Ünlü Western Australia

Din, Kültür

Canning Türk İslam Derneği Hüseyin Aksakal Western Australia

Din, Kültür

Güney Avustralya Türk İslam, Eğitim ve Kültür Derneği

Hulusi Subaşi Victoria

Din, Kültür

Queensland Türk İslam Kültür Merkezi

Fatih Doğan Queensland

Din, Kültür

Redfern İslam Derneği Kadir Dere, Hüseyin Erbaş

New South Wales

Din, Kültür

Renmark İslam Derneği Osman Koç South Australia

Din, Kültür

Springvale Türk İslam Kültür Cemiyeti

Ali Altinsoy Victoria

Din, Kültür

Türk Nur Cemiyeti Bilgin Alpay Victoria

Din, Kültür

Viktorya İslam Cemiyeti Bilal Konak Victoria

Dostluk Avustralya Gelibolu Dostluk Birliği Gül Arslan VictoriaDostluk Uluslararası Dinlerarası Kültür Vakfı Mehmet Saral New South

WalesEğitim AUSTÜRK Eğitim ve Kültür Vakfı

(AUSTURK Foundation Inc.)Tevfik Kerimoğlu Victoria

Eğitim NSW Türk Eğitim ve Kültür Derneği Ali Yücel Dalgiç New South Wales

Eğitim NSW Türk Velileri ve Öğretmenler Birliği

Necip Günaydin New South Wales

Eğitim Türk Üniversite Mezunları Derneği Selahattin Sevimli New South Wales

Eğitim Queensland Eğitim ve Kültür Vakfı Yaşar Savran QueenslandEğitim Avustralya Türk Eğitim ve Kültür

CemiyetiFariz Dallikavak Victoria

Eğitim Avustralya Türk Üniversiteliler Birliği

Balkan Misirli Victoria

Eğitim Melburn Türk Eğitim ve Sosyal Yardımlaşma Merkezi / Melburn Türk Toplum Merkezi

Ramazan Altintaş Victoria

Eğitim Selimiye Vakfı Gursel Alpay (Yön. Kur. Baş.) , Ali Güngör (Genel Müdür)

Victoria

Eğitim Thomastown Türk Eğitim ve İslam Cemiyeti

Metin Çiftçioğlu Victoria

Eğitim Viktorya Türk Öğretmenler Derneği Dilek Dereli-Korlaet Victoria

154

Eğitim Feza Foundation Cemil Şahinler New South Wales

Eğitim Avustralya Türk Toplum ve Üniversiteliler Birliği

Deha Şenbay Victoria

Eğitim Batı Bölgesi Türk Egitim ve Yardımlaşma Derneği

Ahmet Çakir Victoria

Ekonomi Sidney İşadamları Derneği Abdullah Aksu New South Wales

Ekonomi Aktif Genç İşadamları Derneği Murat Coşkun VictoriaEkonomi Melburn Genç İşadamları Derneği Musa Ilhan VictoriaEkonomi Melburn Türk Taksiciler Derneği Erkal Eken, Turan

BayraktarVictoria

Ekonomi Avustralya Türk Sanayiciler ve İşadamları Derneği

Mehmet Ali Karamemiş

Victoria

Kültür Avustralya Atatürk Kültür Merkezi Erdoğan Karaoğlu, Ercan Er

New South Wales

Kültür Avustralya Alevi Kültür Derneği Ali Özer New South Wales

Kültür Avustralya Türk Emekliler Derneği Ayten Erer New South Wales

Kültür Avustralya Türk Sosyal ve Kültür Vakfı

Mehmet Kadayifçi New South Wales

Kültür Batı Sidney Türk Birliği Mahmut Olca New South Wales

Kültür Century Association Seleme Firat New South Wales

Kültür NSW Türk Kuruluşları Federasyonu Muzaffer Orel New South Wales

Kültür NSW Türk Kültür Ocağı Osman Özen New South Wales

Kültür Türk Dayanışma Derneği Beşir Karasu New South Wales

Kültür Türk Gençlik Derneği Mehmet Evin New South Wales

Kültür Queensland Türk Yardımlaşma Derneği

Nurettin Alkan Queensland

Kültür Güney Avustralya Türk Derneği Tanya Aysen Kaplan, Durmuş Tunç

South Australia

Kültür Avustralya Türk Derneği (Australian Turkish Association)

Nazmi Kaya Victoria

Kültür Avustralya Türk Kadınları Dostluk Derneği

Yüksel Çalşimşek Victoria

Kültür Avustralya Ülkü Ocakları Yaşar Yüksel VictoriaKültür Melburn Türk Gençlik Derneği Gülen Beyzade VictoriaKültür Melburn Türk Kadınlar Derneği Gülşen Kaya VictoriaKültür Moreland Türk Derneği (Moreland

Turkish Education and Social Affairs Centre)

Cemal Akdeniz Victoria

Kültür Türk Yaşlılar Derneği Mehmet Salih Raif Victoria

155

Kültür Türkçe Konuşan Toplum Görevlileri Derneği

Onur Ungun Victoria

Kültür Viktorya Türk Kuruluşları Konseyi (Council of Turkish Associations of Victoria)

Yusuf Vanlioğlu Victoria

Kültür Viktorya Türk Kültür Ocağı Tekin Aktaş VictoriaKültür Barış, Kültür ve Eğitim Vakfı Ali Güngör Western

AustraliaKültür Batı Avustralya Türk Eğitim ve

Kültür CemiyetiAli Yavuz Western

AustraliaKültür Türk Avustralya Kültür Evi Süha Arseven Western

AustraliaSavunu Avustralya Türk Demokratik

Dernekleri FederasyonuFerit Berk New South

WalesYardım Blindside AusTürk Orphan Childrens

Aid AssociationMurat Akgunes Victoria

Yardım Melburn Türk Kimsesizler ve Düşkünlere Yardım Derneği

Nihat Atilan Victoria

4.4.2. Siyasal Katılım

Ulusal (Federal) Parlamento’da Türk kökenli parlamenter bulunmamaktadır. Victoria

Eyaleti Parlamentosunda, biri Temsilciler Meclisinde (Hamdi Eren), diğeri Senato'da

(Adem Kubilay Somyürek) olmak üzere İşçi Partisi'ne mensup iki Türk kökenli

Parlamenter görev yapmaktadır. Bir Belediye Başkanı ve 6 Türk kökenli Belediye

Meclisi üyesi de mevcuttur.

Önde gelen Türk kökenli siyasetçilerle ilgili bilgiler, aşağıda yer almaktadır.

Adem AtmacaAvustralya'nın Victoria eyaletinde Türk nüfusunun en yoğun olduğu ve yaklaşık 150 bin kişinin yaşadığı Hume Belediyesinde encümen üyesi.Mobile: 0411 701 527Email: [email protected]

156

Councillor Portfolio: Economic Development

Burhan YiğitAvustralya'nın Victoria eyaletinde Türk nüfusunun en yoğun olduğu ve yaklaşık 150 bin kişinin yaşadığı Hume Belediye'sinde encümen üyesi.Mobile: 0417 107 831Email: [email protected] Portfolio: Waste and Litter Management, Financehttp://www.hume.vic.gov.au/About_Us/Your_Council/Your_Councillors

Prof. Dr. Hürriyet BabacanProfessor- Social and Cultural DevelopmentInstitute for Community, Ethnicity and Policy Alternatives (ICEPA)Victoria University, MelbourneVicAustralia

Ken Çapar (Avustralya doğumlu, Ebeveyn Türkiye Doğumlu)Victoria Eyaleti Brimbank Belediyesi encümen ü[email protected]

John Eren (Kıbrıs Türkü)Viktorya Yasama Meclisi üyesi. (Lara Bölgesi) Avustralya İşçi Partisi ÜyesiTel: (03) 5275 3898Fax:(03) 5275 3898 E-mail: [email protected]

Mehmet Ali Karamemiş (Çankırı, Türkiye)ATSIAD BaşkanıTel: 61 3 9333 8780Fax: 61 3 9333 8787E-mail: [email protected]

Adem Somyürek ( İzmir, Türkiye)Avustralya İşçi Partisi üyesiViktorya Yasam Konseyi üyesiAdres: Unit 2, 24 Langhorne Street, Dandenong 3175Tel: (03) 9794 0699Fax: (03) 9794 0414

157

http://www.hume.vic.gov.au/About_Us/Your_Council/Your_Councillors

E-mail: [email protected]

4.4.3. Basın

Aşağıda Avustralya’da bulunan Türklerin sahip olduğu yazılı ve görsel basın

kuruluşları yer almaktadır.

Tablo 38. Avustralya Türk GazeteleriYayın İsmi Yayın

Periyodu

Adres İletişim

Dayanışma Aylık PO Box 676Auburn NSW 214433 North RoadAuburn NSW 1835

Phone 02 9649 7502Fax 02 9649 [email protected]

Dünya Turkish Newspaper

Her Salı PO Box 547Auburn NSW 18352/63 Auburn RoadAuburn NSW 2144

Editor: Fahrettin AriPhone: 02 9646 3527Fax: 02 9646 [email protected]://www.dunya.com.au

Güneş (The Sun)

Her Cuma

58 Tatura CrescentBroadmeadows VIC 3047

Editor: Nurettin KamanPhone/Fax 03 9309 [email protected]

The Turkish News Weekly

Her Çarşamba

PO Box 998Auburn NSW 214442 Queen StreetAuburn NSW 2144

Editor: Arzu AgacayakPhone 02 9649 5580Fax 02 9649 [email protected]

Turkish Report

Haftalık PO Box 79Moreland VIC 3058131A Sydney RoadCoburg VIC 3058

Phone 03 9464 7782Fax 03 9464 [email protected]

Yeni Vatan Turkish Newspaper

Her Perşembe

PO Box 206Auburn NSW 1825Level 1/2C Auburn RoadAuburn NSW 2144

Editor: Ahmet PolatPhone 02 9646 3039Fax 02 9643 [email protected]

Zaman P.O. Box 917Auburn NSW 2144

Edior: Suleyman UnalPhone: 02 9649 6006Fax: 02 9649 [email protected]

İnternet Gazeteleri

158

mailto:[email protected]

http://www.yenivatan.com.au/



http://www.turkishnewsweekly.com/



http://www.dunya.com.au/




TürkMedyaTürkiye: Avrasya İş Merkezi No:6 Vatan Cad. Çağlayan/İstanbulTel: 0212 233 92 42

AusturkiyePosta Adresi : Austurkiye.com PO BOX 691 GLENROY 3046 VIC. AUSTRALIA0423 09 79 47 0417 55 24 [email protected] www.austurkiye.com/

Yenivatanhttp://www.yenivatan.com.au/ [email protected] | Tel : (02) 9646 3039

Dünyahttp://www.dunya.com.au/

Radyo YayınlarıRadyo Bayrak Tel : (02) 9750 4250 SYDNEY

Firma Rehberleri

Blue Media VisualiseYetkili Kişi: Yunus SağlamTelefon: +61 4 06 119 686Adres: Meadow Heights 3048 VIC AustraliaE-posta: [email protected] İnternet Adresi: blueimages.com.au

Turkish Golden Directory/Altın Rehber

159



Yetkili Kişi: Hülya ve Cüneyt KarayalçınTelefon: +61 3 9681 8844,

Faks: +61 3 9681 8833Adres: PO Box 220 Port Melbourne VIC 3207 AustraliaE-posta: [email protected] İnternet: goldendirectory.com.au

Görsel Yayın Kuruluşları

SBS TelevizyonuSydney OfficeMail: Locked Bag 028, Crows Nest NSW 1585Address: 14 Herbert Street, Artarmon NSW 2064Melbourne OfficePhone: 03 9949 2121Address: Level 2, Alfred Deakin Building, Federation Square, Melbourne VIC 3000 Mail: PO BOX 294, South Melbourne VIC 3205

UBI World TVTürkçe yayın yapan televizyon kanallarına erişim sağlayan bir yayın kuruluşu.Tel: 02 9776 2222;Fax: 02 9776 [email protected]

BEŞİNCİ BOLÜM: TÜRKÇE’NİN EĞİTİM MÜFREDATINA GİRİŞİ

(ÖRNEK OLAY)

160


http://www.goldendirectory.com.au/


5.1. AVUSTRALYA EĞİTİM MÜFREDATI DEĞİŞİMİNE GENEL BAKIŞ

Avustralya’nın eğitim yapısının aktarıldığı bölümde bahsedildiği üzere, Avustralya

Anayasası eğitimin kontrolünü eyaletlere ve bölgelere vermiştir. Her eyalet ve bölge

hükümeti özel ve devlet okulları düzenlemelerini kendisi yapmaktadır. Eyaletlerde,

eyalet hükümeti eğitim bakanına bağlı olarak yürütülen eğitim hizmetleri eyaletler

arasında bazı farklılıklar taşırken, ülke bazında amaç, yapı ve süreç bakımından bir

takım genel benzerlikleri de bünyesinde göstermektedir.

Federal düzeyde Avustralya hükümeti Eğitim, İstihdam, İşyeri İlişkileri Bakanlığı

(Department of Education, Employment and Workplace Relations) genel ve mesleki

eğitim sisteminin göreceli olarak ulusal birlik ve beraberliğini garanti etmekte ve

gerekli finansal yardımın büyük bir kısmını hizmete sokmaktadır. Ayrıca

üniversitelerin kurulması ve desteklenmesinden federal hükümet sorumludur.

Eğitim alanında diğer bir ulusal kurum ise Eğitim, Erken Dönem Çocukluk Gelişimi

ve Gençlik İşleri Bakanlar Konseyi (The Ministerial Council on Education, Early

Childhood Development and Youth Affairs (MCEECDYA)’dir. Milletler topluluğu,

eyalet ve bölge eğitim bakanları yılda iki kez karşılıklı çıkarlarla ilgili konuları

değerlendirmek ve işbirliği yapılan aktiviteleri koordine etmek için bir araya

gelmektedirler.

Eğitim alanında forum niteliği taşımakta olan söz konusu kurum(MCEECDYA),

2008 yılında aldığı “Melbourne Deklarasyonu” olarak adlandırılan bir kararla ve

buna ilaveten Avustralya Müfredat Yapısı (The Shape of the Australian Curriculum)

161

tasarısı ile Ulusal Müfredat programında 3 aşamalı bir değişim öngörmüştür.

Avustralya Müfredat Değerlendirme ve Raporlama Otoritesi (Australian Cirriculum,

Assessment and Reporting Authority) tarafından hazırlanan ve Mayıs 2009 tarihinde

tamamlanan birinci aşama, İngilizce, Matematik, Bilim ve Tarih derslerini

kapsamaktadır. Türkiye kökenlileri yakından ilgilendiren ikinci aşamada ise seçmeli

dilleri düzenleyen müfredat değişikliği ele alınmaktadır. Buna göre; ulusal

müfredatta seçmeli dil olarak yer alacak dersler bazı kıstaslara göre belirlenmiştir.

Aşağıda bahse konu kıstaslar aktarılmaktadır.

Avustralya okullarında hali hazırda bu dil dersini alan öğrenci sayısı

Avustralya Hükümeti’nin öncelikleri

Avustralya’da geniş kitlelerce konuşulan bir dil olup olmaması

Toplum desteği ‘’Community support’’ (Community schools)

Küresel önemi olan diller

Göç eğilimi

Ekonomik önem


Dillerin Seçiminde Kullanılan Kıstaslar

Dersi Alan

Mevcut Öğrenci Sayısı

Hükümet Öncelikler

i

Ülkede Konuşulm

a Oranı

Toplum

Desteği

Küresel Önem

Göç Eğilim

i

Ekonomik Önem

162

Çince X Xİtalyanca XFransızca XAlmanca XEndonezyaca X XJaponca X XKorece Xİspanyolca XArapça X X XYunanca X XVietnamca X X

Yukarıdaki listede görüldüğü üzere Türkçe ilk açıklanan listede yer almamaktadır.

5.2. MÜFREDATIN DEĞİŞİM SÜRECİ

Avusturalya Federal Hükümeti tarafından hazırlanan, ulusal müfredata yönelik bazı

değişiklikler içeren kanun tasarısının süreçleri aşağıda sunulmuştur.

Tablo 40. Avustralya Eğitim Müfredatı Değişim SüreciAşama Eylem Zaman AralığıMüfredat Şekillendirme Literatür taraması

Durum RaporuÖn Tavsiye Raporu

Ağustos 2009 - Eylül 2010

Kamuoyu Görüşü Ulusal Forum 25 Ekim 2010Yasa Tasarısının Tamamlanması

Aralık 2010

Kamuoyu Görüşünün Alınması

31 Ocak - 7 Nisan 2011

Yasa Tasarısının Yayınlanması

Temmuz 2011

Müfredat Oluşturma Genel içerik

İçerik tanımlaması (ve değerlendirilmesi) ve başarı standartları

Ağustos 2011 sonrası

Kamuoyu Görüşü Kamuoyu Görüşünün Alınması

2012 Yılı Boyunca

Yayınlama TBAAvustralya Devleti söz konusu tasarıya ilişkin olarak Ağustos 2009 - Eylül 2010

tarihleri arasında müfredatı şekillendirilmiş, 2010 Ekim ayı itibariyle ise Kamuoyu

görüşü süreci başlatılmıştır. Söz konusu süreçte 31 Ocak- 7 Nisan 2011 Tarihleri

163

arasında, online sistem üzerinden Avustralya halkının söz konusu değişikliklere

yönelik görüşleri alınmıştır.

Avustralya Devleti ulusal müfredat değişikliğine yönelik kamuoyu görüşleri

alındıktan sonra Ağustos 2011 tarihinden bu yana müfredat oluşturma sürecine

başlamış ve bunun için bir panel oluşturulmuştur. Panel sonucunda 21.11.2011

tarihinde Ulusal Müfredat içerisinde yer alacak dillere yönelik değişikliğe uğramış

şekliyle tasarı kamuoyuna sunuldu. Tasarının ilk halinde yer almayan “Türkçe”

eğitimi Ulusal Müfredat değişiklikleri içerisine dahil edilmiştir.

5.3. LOBİ ÇALIŞMALARI

Avustralya’da eğitim müfredatının değişim sürecinde Avustralya Türk Toplumu,

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilgili kurumlarının da desteği ile, 31 Ocak- 7 Nisan 2011

Tarihleri arasında online sistem üzerinden Avustralya halkının söz konusu

değişikliklere yönelik görüşleri alındığı süreçte, gerçek bir lobicilik başarısı

kazanmıştır. Bu süreçte, her alanda büyük bir itina ile çalışılması sonucu Avustralya

Türk Toplumunun geleceğini olumlu yönde etkileyecek bir başarı sağlanmış ve gerek

diasporik açıdan, gerekse kamu diplomasisi ve lobicilik faaliyetleri açısından Türk

toplumu ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ne kadar etkin bir güç olduğu hususunda

farkındalık oluşturulmuştur. Aşağıda süreç sırasında lobicilik faaliyetleri sırasında

ilgili organların yaptığı çalışmalar aktarılmaktadır.

5.3.1. Sivil Toplum Kuruluşları ve Avustralya Türk Toplumu

164

Lobicilik faaliyetleri hususunda önde gelim sırasının en başında yer alan STK’ların

ne kadar etkin ve verimli çalışabileceğinin ortaya çıktığı bahse konu çalışmada Türk

STK’ları;

Üyeleriyle ve toplumda ulaşabildikleri kesimlerle irtibata geçerek Avustralya

Müfredat Değerlendirme ve Raporlama Otoritesi’nin (ACARA) online

sisteminde fikir beyan etmeleri için yoğun çaba harcanmıştır. Fikirlerini

hangi şekilde beyan edecekleri, ilgili yorum bölümüne neler yazacakları e-

posta ve flyerlar vasıtası ile tüm topluma iletilmeye gayret edilmiştir.

STK’lar arasında ortak bir panel oluşturularak tek vücut halinde agresif ve

ofansif bir şekilde çalışılması sağlanmıştır.

Türklerin yoğun yaşadığı bölgelerin belediyelerine, milletvekillerine ve

federal düzeydeki bakanlara e-postalar ve mektuplar yoluyla müfredata

Türkçe’nin neden alınması gerektiğinin açıklanması için toplum teşvik

edilmiş ve örnek yazılar oluşturulmuştur.

Müfredata Türkçe’nin eklenmesi için çeşitli konferanslar düzenlenmiş,

Avustralyalı siyasetçiler, bakanlar, ACARA’da yer alan eğitimciler bu

programlara davet edilmiş ve brifingler verilmiştir.

165

Avustralya’daki iş adamı dernekleri ses getirecek açıklamalarda bulunmuş ve

Türkçe’nin önemini belirtmiştir.

Avustralya’da tanınmış Türk akademisyenlerin ve sanatçıların kamuoyuna

Türkçe’nin ve anadilin önemi hakkında beyanat vermesi sağlanmıştır.

5.3.2. Dış Misyon

Avustralya’daki Türk STK’ların kurduğu Panelin oluşturulması sağlanmıştır.

Panele lojistik destek verilmiştir.

Diplomatik kanallardan Avustralya Müfredatında Türkçe’nin neden yer

alması gerekliliği Avustralya Devletine iletilmiştir.

5.3.3. Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı

Bahse konu süreçte Başkanlık, Türkçe’nin Avustralya Ulusal Müfredatına

alınması için yoğun bir çalışma başlatılmıştır. Süreç içerisinde, Avustralya’da

bulunan bütün sivil toplum örgütleriyle görüşmeler yapılmış, Avustralya Türk

toplumunu online sistem üzerinde görüş bildirmeye yönlendirilmiştir.

Avustralya’da yaşayan milletvekilleri, sivil toplum örgütleri yöneticilerin

listesi çıkartılmış, düzenlemelere Türkçe’nin de eklenmesi için mektup

kampanyası başlatılmıştır.

166

Sivil toplum örgütlerinin, Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçiliği’nin ve

Başkanlığımızın girişimleriyle düzenlemelere Türkçe’nin de eklenmesi için

kampanya yürütecek Panel oluşturması sağlanmıştır. Panel düzenlemelere

yönelik olarak toplantılar düzenlemiş, Avustralya Türk toplumunu harekete

geçirmek için yazılı ve görsel basında kampanya faaliyetleri yürütmüştür.

Dışişleri Bakanlığı, MEB, Diyanet İşleri Başkanlığı konu ile ilgili olarak

bilgilendirilmiş ve söz konusu Bakanlıklar kanalıyla da girişimler

başlatılması sağlanmıştır. İlgili Bakanlar bilgilendirilmiş ve muadil

Avustralyalı Bakanlara mektup yazmaları talep edilmiş, söz konusu

mektuplar Başkanlık tarafından hazırlanmıştır.

Ayrıca Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğü tarafından Başbakanımız Sayın

Recep Tayyip ERDOĞAN’a sunum yapılması için söz konusu Kuruma bilgi

verilmiştir.

Başkanlığın yapmış olduğumuz başka bir çalışma ile dönemin Türkiye

Cumhuriyeti Devlet Bakanı Faruk ÇELİK tarafından Avustralya Federal

Göçmenlik ve Vatandaşlık Bakanına Türkçe’nin ulusal müfredata dahil

edilmesine yönelik mektup gönderilmiştir.

Panel sonucunda 21.11.2011 tarihinde Ulusal Müfredat içerisinde yer alacak

dillere yönelik değişikliğe uğramış şekliyle tasarı kamuoyuna sunuldu.

Tasarının ilk halinde yer almayan “Türkçe” eğitimi, Yurtdışı Türkler ve

Akraba Topluluklar Başkanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Sivil Toplum Örgütleri

167

çalışmaları ve Avustralya Türk Toplumunun yaptığı çalışmalar ile Ulusal

Müfredat değişiklikleri içerisine dahil edilmiştir.

ALTINCI BOLÜM: BULGULAR, ÖNERİLER ve GENEL SONUÇ

5..............................................................................................................................

6.1. BULGULAR

168

Yurtdışında Yaşayan Türk Diasporasının Lobicilik Potansiyeli hususunda yapılan

araştırma sonucunda önemli birçok saptama yapılmıştır. Ortaya çıkan bahse konu

saptamalar aşağıda sunulmuştur.

LOBİCİLİK

Baskı grupları ve lobi kavramları farklı niteliktedir. Lobiler, sadece yasama

üyeleri üzerinde etkinlik sağlayarak karar alma mekanizmasını etkilemek

amacıyla faaliyet gösterirler. Oysa baskı grupları sadece yasama organını

değil bütün siyasal iktidarı etkilemeye çalışır.

Demokratik sistemlerin ayrılmaz parçasını oluşturan baskı gruplarının temel

amacı, siyasi mekanizmayı kendi çıkarları doğrultusunda etkileyebilmektir.

Bunun yanı sıra, baskı grupları, toplumun bilinçlendirilmesinden kamu

hizmetlerinin denetlenmesine kadar pek çok konu üzerinde de çalışmaktadır.

Lobiler ise yalnızca çıkarlarına uygun yasaların hazırlanması, kabul edilmesi

ya da değiştirilmesi konularında faaliyet gösteren Baskı Grubu türüdür. Bu

açıdan lobiler, baskı gruplarının siyasi mekanizmayı özellikle yasama

alanında etkilemek için oluşturdukları özel gruplardır.

Lobicilik kavramı ABD’de ve AB’de gelişmiş şekilde uygulanırken, Türkiye

sınırları içerisinde prematüre bir olgu olarak kalmıştır. Elbette Türkiye de

diğer tüm dünya ülkeleri gibi ulusal, uluslararası ve örgütler bazında lobi

169

faaliyetlerini yürüten, bir ülkedir. Ancak, Türkiye’de uygulanmakta olan lobi

çalışmalarına bakıldığında bunların tam organize edilememiş, nasıl ve kimler

tarafından uygulandığı meçhul ve çoğunlukla olumsuz bir imaja sahip olan

faaliyetler olduğu söylenebilir

Türkiye’nin uluslararası alanda uyguladığı lobicilik çalışmalarının yönetimi

tek bir noktada olmamakla birlikte, kamu kurumları olarak; Başbakanlık

Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğü, Başbakanlık Yurtdışı Türkler

Başkanlığı, AB Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Yunus Emre Vakfı, STK

bazında; TOBB, TÜSİAD, MÜSİAD gibi ekonomi bazlı kurumları ile

Kızılay, İHH gibi yardım kuruluşları tarafından yürütülmektedir.

DİASPORA

Klasik diaspora; travmatik unsurların bulunduğu zorunlu bir dağılma

durumunu ve sürekli olarak terkedilen anavatana geri dönüş mitini

bünyesinde barındıran bir modele dayanmaktadır. Ancak modern tanıma

göre diaspora kavramı, yurtdışında yaşayan göçmenleri, işçileri, öğrencileri,

tüccarları, şirketleri, sivil toplum kuruluşlarını hatta turistleri dahi

kapsamaktadır.

Modern diaspora araştırmalarının içerisinde Türk diasporası emek/işgücü

sınıfında yer almaktadır.

170

Bazı araştırmalarda bir toplumu diaspora olarak tanımlamak için gerekli olan

kolektif bilincin Türk diasporasında var olup olmadığı noktasında çeşitli soru

işaretlerinin varlığına dikkat çekilmektedir. Bu tür araştırmalarda özellikle

etnik ve dini konularda keskin sınırlarla ayrılmış bir toplum yapısının altı

çizilmektedir.

Ülke dışında yaşayan Türkler, Türkiye’nin dışa açılımı ve yurtdışındaki

Türkiye imajını güçlendirme açısından oldukça önemli bir değerdir.

Vatandaşlarımız eğitimden sanata, ticaretten akademik hayata, politikadan

sivil topluma hemen her alanda aktif bir tutum seyretmekte, dünyanın dört bir

yanında dernek, vakıf ve medya kuruluşları kurarak büyük bir networkün

temellerini atmaktadır.

Türkiye, aynı zamanda ortak tarihsel ve kültürel bağlara sahip olduğu

milyonlarca soydaş ve akraba topluluklarına sahiptir. Bu bağlamda Türkiye

özellikle son yıllarda bu bölgelerde yaşayan topluluklarla ilişkilerini

geliştirmeyi hedeflemekte ve buna yönelik faaliyetlerini arttırmaktadır.

Özellikle 1990 sonrası dönemde, ülkeler kendi sınırları dışında yaşayan tüm

yurtdışı topluluklarını ve onlar tarafından kurulmuş tüm yapılanmaları

diaspora olarak kabul etme ve buna yönelik bir strateji oluşturma eğilimine

yönelmişlerdir. Bu konuda çalışan bakanlıkların, ya da ulusal ofislerin birçok

ülkede aynı dönemde faaliyete geçmiş olması ise tesadüf değildir.

171

Türkiye’de diasporaya yönelik çalışma yapan 20’ye yakın kamu kurumu

bulunmakla birlikte 2010 yılında kurulan Yurtdışı Türkler ve Akraba

Topluluklar Başkanlığı bahse konu kurumların üretkenliğini arttırmaktadır.

Türk Diasporası kavramı her ne kadar yurtdışında yaşayan 6 milyon

civarındaki vatandaş ve kaybettirme halleri dışında vatandaşlıktan çıkmış

olan kişileri hedeflemekte olsa dahi; birçok etnik ve dini unsurun

bütünlüğünde ABD, Avustralya, Batı Avrupa, Balkanlar, Orta Asya, Orta

Doğu, Kuzey Afrika bölgeleri başta olmak üzere Türkiye Cumhuriyeti’nin,

tarihsel olarak bağ kurduğu tüm halkları temsil etmektedir.

TÜRK DİASPORASI

Yukarıda da bahsedildiği gibi 6 milyon olarak telaffuz edilse ve genel olarak

çalışmalar bu minvalde yapılıyor olsa da söz konusu diaspora kavramı 6

milyonun çok ötesinde bir güruhu içinde barındırmaktadır.

Türk diasporası, Türkiye Cumhuriyeti içerisindeki her gelişmeden, ülke

içindekiler kadar etkilenmektedir. Türkiye’deki geçmiş dönem ekonomik ve

siyasi istikrarsızlıklar diasporanın kaderini de derinden etkilemiştir. Son 11

yılda gerçekleşen değişimler yine diasporayı direkt olarak etkilemektedir.

Diasporaya verilen önem ve yapılan çalışmalar da yine ülke içindeki siyasi ve

ekonomik değişimlerin bir sonucu olmuştur. Yurtdışı Türkler ve Akraba

Topluluklar Başkanlığı’nın kuruluşu, Dışişleri Bakanlığı’nın misyon ve

172

diplomat sayısını arttırışı, Yunus Emre Vakfı’nın kuruluşu ve dünya üzerinde

hızla teşkilatlanması gibi konular bu değişimin bazı sonuçları olarak ortaya

çıkmaktadır.

Yurtdışında yaşayan Türk kökenli vatandaşlarımızın sayısı dünya genelinde

6.5 milyonu bulmaktadır. Yurtdışı vatandaşların yaşadıkları ülkeler baz

alındığında bu sayının 5 milyon 100 bin civarında olduğu görülmektedir.

Soydaş ve akraba toplulukların yaşadıkları ülkelerde ise yaklaşık 1 milyon

400 bin Türk kökenli vatandaşımız bulunmaktadır. Türk Diasporası, Almanya

başta olmak üzere Avrupa ülkeleri, ABD, Kanada, Avustralya’da

yoğunlaşmıştır.

Resmi olarak yasaklama (Almanya, Avusturya), bürokratik engeller (Fransa)

veya maddi bazı zorluklar (İsviçre) bulunmadığı takdirde Türk Diasporası

çifte vatandaşlığı tercih etmektedir.

Diasporanın dünya genelinde kurduğu STK sayısı 5.000’den fazladır. Bu

dernekler vasıtası ile diaspora lobicilik faaliyetlerini yürütmektedir.

Teşkilatlanmalar daha çok dini tandanslı olmakla birlikte, bir kısmı ideolojik,

bir kısmı ise hemşeri dernekleri olarak yapılanmıştır. Kategorik olarak

STK’lar arasında en büyük pay, cami dernekleri ve dini cemaatler ekseninde

kurulmuş yapılara aittir.

173

Tek bir ülke ile sınırlı kalmamış çatı kuruluş STK’lar da bulunmaktadır.

Örnek olarak, IGMG, UETD, Türk Federasyonu, DİTİB, ADD, İslam

Merkezleri sayılabilir. Bu kuruluşlar Türk Diasporasının yoğun olduğu her

ülkede bir temsilcilik bulundurmaktadırlar.

Türk Diasporası teşkilatlanma anlamında başarılı fakat sürdürebilirlik ve

işlerlik hususunda yetersizdir. Kurulu bir çok STK lobicilik faaliyetlerine

hiçbir katkı sağlamamanın yanı sıra kahvehane haline getirilmiş ve

oluşturdukları bu algı ile lobicilik faaliyetlerine de ciddi anlamda ket

vurmaktadır.

Yukarıda sayılan çatı organizasyonların bazıları özellikle lobicilik konusunda

etkin ve verimli olmaya gayret etmekle birlikte maddi yetersizlikler ile yol

göstericiler bulunmaması nedeniyle istenilen düzeye gelememektedir.

İyi niyetli fakat bilinçsiz lobicilik çalışmaları yapan gruplar ile ideolojik

olarak Türkiye Cumhuriyeti karşıtı propagandalar yapan grupların Türk

Diasporası imajında oluşturduğu etki son derece zararlıdır.

Türk Diasporası ekonomik olarak her geçen gün güçlenme, eğitim

seviyesinin artmasıyla paralel daha saygın mesleklere yönelmektedir. Ancak,

hala büyük bir kısmı bulundukları ülkede işsizlik ve sosyal yardım konuları

ile olumsuz imaj oluşturmaktadır.

174

Türk Diasporası bulunduğu her ülkede ticari olarak en girişimci toplum

olarak dikkat çekmektedir. Özellikle, hizmet sektörü, inşaat ve lojistik

alanlarında tanınmış birçok Türk bulunmaktadır.

Vatandaşlarımız bulundukları ülkelerde uzun yıllar işgücü olarak

çalışmışlardır. Ancak son yıllarda Türklerin serbest meslek sahibi olma

konusunda hızlı bir artış gösterdiklerini söylemek mümkündür. İşçilikten-

patronluğa doğru bir geçiş olarak adlandırabileceğimiz bu süreç 90’lı yılların

sonunda önemli bir ivme yakalamış ve günümüzde hatırı sayılır pek çok iş

adamımızın faaliyet alanlarını genişletmelerini sağlamıştır.

Sadece Avrupa’da 200.000’e yakın Türk işveren, 700.000’e yakın kişiye

istihdam sağlamaktadır.

Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın yaşadıkları ülkelerde kendi

medyalarını oluşturmaları son yıllarda ciddi bir ivme kazanmıştır. Bu gelişme

vatandaşlarımızın bu ülkelerde kalıcı olmak istemelerinin bir sonucudur.

Yurtdışındaki Türk toplumunun gerek bulundukları ülkede, gerekse kendi

ülkelerinde karşılaştıkları sorun ve isteklerinin ulusal medyada gerekli ölçüde

yer bulamadığı buna karşın, göçmenlerin bizzat kendileri tarafından

oluşturulan yerel medya araçları sayesinde daha etkin bir çalışma yürüttükleri

gözlemlenmiştir. Diğer taraftan Avrupa ülkelerinin birçoğunun da uyum

sürecini daha sağlıklı yürütebilmek adına özellikle yerel medyadan daha fazla

yararlanma noktasında bir eğilim gösterdiği de bilinmektedir. Aynı zamanda

175

yerel medya araçları Türk imajını güçlendirmek açısından önemli bir

enstrümandır.

Maalesef bugüne kadar Türk medyasının dünya üzerindeki potansiyel gücünü

ortaya koyacak kapsamlı bir çalışma yapılmamıştır. Yapılan araştırmaların

çoğunluğu bölgesel nitelikte ve yüzeysel bir yöntemle ele alınmış, Türk

medyasıyla ilgili geniş bir fotoğraf ortaya koyamamıştır. Bu anlamda ciddi

bir çalışma yapılmasının gerekliliği ortadır.

Toplamda yaklaşık yarısı bulunduğu ülkenin vatandaşı olan Türk Diasporası

siyasal katılım hususunda oldukça etkisiz kalmıştır.

Siyasal katılım iki açıdan incelendiğinde; oy kullanan olarak, Avrupa

trendine uyan vatandaşlarımız seçim dönemlerinde sandıklara istenilen

düzeyde yönelmemektedir.

Maddi teşvik / ceza durumlarında ise oldukça verimli oldukları

gözlemlenmiştir.

Örneğin Belçika’da vatandaşlarımız arasında oy kullanma oranının %95

seviyesinde olduğu düşünülmektedir. Bunun nedeni Belçika’da sandığa

gitmemenin cezasının birkaç yüz Euro olmasıdır.

176

Oy atılan konumunda ise vatandaşlarımız gerek kişisel ve grupsal çıkarlar

nedeniyle yeterli etkinliğe ulaşamamaktadır. Bir başka ana neden de siyasi

partilerin uyguladığı ayrımcı politikalardır.

Oy kullanımının yüksek olduğu ülkelerde siyasetçi sayısı da buna paralel

oranda artmaktadır. Belçika’da siyasete atılan Türk sayısı oldukça fazladır.

Türk Diasporası eğitim açısından iki anlamda sıkıntı yaşamaktadır. Bu

sıkıntılar birbirinin tetikleyicisidir.

Birinci sıkıntı olan anadilde eğitim alamamadır. Anadil eğitim hususunda,

özellikle finansal krizin etkisiyle bütçe kesintilerine giden ülkelerde seçmeli

ders olarak bulunan Türkçe’nin kalkması, anaokulunda başlayan eğitimde

anadilin yer almaması, evde konuşulan Türkçe’nin gramer olarak değil de

günlük konuşma şeklinde öğrenilmesi diasporanın önde gelen

sorunlarındandır.

Bahse konu anadil sorunu, diasporanın eğitim seviyesini de etkileyerek ikinci

önemli sıkıntıya yol açmaktadır. Anadilini öğrenmeyen/öğrenemeyen çocuk

ikinci bir dil öğrenme konusunda eksikliklerle hayata başlamakta ve

yaşıtlarını takip etme de zorluklar yaşamaktadır. Bu sebeple, diasporanın

büyük bölümü düşük seviyede okullarda öğrenim görmekte ve eğitimli,

entelektüel bir birikim oluşturulamamaktadır.

177

AVUSTRALYA TÜRK DİASPORASI

Avustralya Türk Toplumu her ne kadar mesafe olarak uzakta olsa da toplum

diğer ülkelerdeki diaspora gibi Türkiye’deki iç siyasete ve ekonomiye dair

gelişmelerden etkilenmektedir.

Avustralya’nın göçmen toplumlardan oluşan bir ülke olması iyi ve kötü

olmak üzere iki sonuca yol açmaktadır. Olumlu sonuç diaspora topluma

mükemmel biçimde entegre olarak ayrımcılık, hak ihlalleri,

eğitimsizleştirilme gibi problemlerden uzak kalmaktadır. Ancak olumsuz

olan, özellikle 3. ve 4. nesillerin çok çabuk anavatandan uzaklaşma ve asimile

olma eğiliminde olmasıdır.

Yapılan anketlerin ortaya koyduğu üzere gerek Türkiye tarihi ve kültürünün

öğrenilmesi, gerek Türkçe’nin öğrenilmesi ve kendini anadilde ifade etmeyi

tercih etme meseleleri korkutucu bir hal almadan önüne geçilmesi gereken

bazı sıkıntıların varlığını ortaya koymaktadır.

Sivil toplum yapılanmasının ve toplumsal bütünleşmenin Avrupa’dan

oldukça iyi durumda olduğu gözlemlenmiştir. Toplumun her kesimi birlikte

hareket etmeye uygun gözükmektedir.

Her ne kadar STK yapılanmaları ve bütünleşmeler olumlu olsa dahi bir yol

haritası ve yol göstericiye ihtiyaç bulunmaktadır.

178

Ekonomik olarak Avustralya Türk Toplumu içerisinde ilerlemeler olsa dahi

işsizlik seviyesi ülke ortalamasının 2 katından fazla, göçmen ortalamasından

da bir baz puan yüksektir.

Yerel medya eksiklerine rağmen birçok Avrupa ülkesindekinden iyi

durumdadır.

Siyasi katılım, Avrupa ülkelerinde olduğu gibi düşük olsa dahi, ülkenin

göçmen ülke olması, oy kullanma oranlarının ülke genelinde arttırılmasına

bağlı çalışmaları ve en önemlisi de Türkler arasında toplumsal bilinçlendirme

çalışmaları sebebiyle artmaktadır.

Özellikle belediye meclisi üyelerinin giderek artması, eyalet

milletvekillerinin bulunması yakın zamanda ulusal meclise de temsilci

gönderilmesinin mümkün olduğunu göstermektedir.

6.2. ÖNERİLER

Türk diasporası hakkında saptanan konuların tamamı olmasa da ana alanlarda

birbirine paralel olduğu gözlemlenmiştir. Aşağıda sunulan öneriler her ne

kadar Avustralya Türk Toplumunu hedef alsa da tüm Türk Diasporası için

uygun olduğu düşünülmektedir.

179

Diasporanın en önemli parçası olan 3. ve 4. nesiller için elde edilmiş hakların

yanı sıra anavatan ile birlikte tarih ve kültür bilinçlendirmesi çalışmalarına

ihtiyaç vardır. Avrupa’da bulunan diaspora kadar sık ülkeye gelemeyen

Avustralya diasporasının özellikle, bir tema eksenindeki programlar

kapsamında 1 – 3 aylık Türkiye ziyaretleri yapması son derece olumlu

olacaktır. Bu ziyaretlerin çeşitli geziler ve eğitimlerden oluşması hem

diasporanın kişisel gelişimine katkı sağlayacak, hem de anavatan ile bağları

kuvvetli kılacaktır.

Söz konusu nesillerin özellikle STK’lara üye olmasının önemi büyüktür.

STK’lara üye oldukça anavatan ile bağları kuvvetlenecek olan nesillerin Türk

toplumunun bir parçası olarak hissetmesi son derece mühimdir. STK’ların bu

konuda girişimci olması, gençlere yönelik aktiviteler yapması, aileleri bu

konuda bilinçlendirmesi, üye olanları eğitim aktivitelerinde çalıştırması, STK

bünyesinde Türk dili ve kültürü eğitimleri vermesi toplumsal güçlenmenin en

büyük iticilerinden olacaktır.

Aynı nesillerin Türkçe öğrenme konusunda aileleri tarafından yönlendirilmesi

de anadillerini ve dolayısıyla eğitim seviyelerini yükseltmelerine katkı

sağlayacaktır. Bu bağlamda, ailelerin özellikle STK’lar vasıtası ile

bilgilendirilmesi, STK’ların zaten müfredatta olan Türkçeye yönlendirme

yapmasının yanı sıra kendi bünyelerinde küçük yaştakilere de temel Türkçe

eğitimini vermesi son derece yararlı olacaktır.

180

STK’ların kapasitelerini geliştirmesi ve lobicilik kapsamında daha fazla

aktivitede bulunması önemlidir. Bu aktiviteler konusunda bilgilendirilmesi ve

STK yöneticilerinin çeşitli eğitimler alması STK’ların kapasitesinin maddi

yönden geliştirilmesinden daha değerlidir.

Hazırlanacak bir STK kiti ve basın kiti lobicilik faaliyetleri açısından büyük

potansiyel taşımaktadır. Özellikle, lobiciliğin temel değerlerinin öğretildiği,

çeşitli görseller ve bilgiler içeren STK kitleri, temel ülke politikalarının

aktarılması hususunda da değerli bir kaynak olacaktır. Bununla birlikte,

hazırlanacak basın kiti de yine anavatanla diaspora arasındaki bağın

kurulmasına yardımcı olacak öğelerin yayınlarda kullanılmasını sağlamak

adına oldukça verimli olacaktır.

STK’ların mutlaka yol gösterici bir çatı yapılanma tarafından hareket

ettirilmesi faydalıdır. Bu çatı yapının bir STK olmasının lüzumu olmamakla

birlikte, birkaç kişiden oluşan bir kurul şeklinde hareket etmesi ve tüm

toplumu etkileyen kararlar hususunda birlikte karar alması lobicilik

süreçlerini olumlu yönde etkileyecektir. Örneğin, “Türkçe’nin Müfredata

Alınması” çalışmasında anavatan ile birlikte çalışan mekanizma sonuca

ulaşılmasında büyük fayda sağlamıştır. Yurtdışı Vatandaşlar Danışma Kurulu

üyeleri bu çalışmaların gerçekleştirilmesinde faydalı olacaktır.

6.3. GENEL SONUÇ

181

Daha önce de bahsedildiği üzere, bir hedefi olan ve o hedef doğrultusunda örgütlü bir

şekilde hareket edebilen kümelerin öneminin giderek arttığı günümüzde, uluslararası

alanda mevcut insan gücünün atıl bir şekilde bırakılması ve kullanılmaması büyük

bir kayıptır. Söz konusu kaybın yaşanmaması için yapılan bu çalışmada Lobicilik,

Diaspora, Türk Diasporası, Avustralya Türk Diasporası ve Avustralya Türk

Diasporasının aktiviteleri ele alınmış, bu çalışmaların nasıl geliştirileceği yönünde

önerilerde bulunulmuştur.

Çalışma kapsamında görülmüştür ki; Avustralya özelindeki bulgular ve öneriler

yalnızca Avustralya’yı değil, tüm Türk Diasporasının yapısına yöneliktir. Eğitim,

istihdam, siyasal katılım, sivil toplum yapılanmasındaki eksiklikler; lobicilik

faaliyetleri açısından noksan ve güdük kalanlar, çatı karar alıcı ve yol göstericilere

duyulan ihtiyaç, ayrımcılık ve hak ihlallerine karşı takınılması gereken tavırlar her

ülkede paralellik göstermektedir.

Bu kapsamda, Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı’nın önemi ortaya

çıkmaktadır. Gerek aksiyon gücüyle, gerek diaspora ile bağıyla, gerekse bir sivil

toplum kuruluşu tarzı çalışma yapısıyla diplomasiden yarı arınmış prensipleriyle

Başkanlığın önümüzdeki dönemde daha da ihtiyaç duyulan bir hale geleceği

aşikardır. Avustralya’da yapılan güçlü lobi çalışması da bunu net bir biçimde ortaya

koymaktadır.

182

KAYNAKÇA

KİTAPLAR

Akad, Mehmet, “Baskı Gruplarının Siyasal İktidarla İlişkileri”, İstanbul,

Fakülteler Matbaası, 1976

183

Akçalı, Nazif, Çağdaş Siyasi Rejimler, Bilgehan Basımevi, İzmir,1989.

Aktan, Coşkun Can, Görünmez Ayak ve Milletlerin İsrafı; Rant Kollama,

Zaman Kitap, İstanbul, 2003

Allen, D. Hertzke, Representing God in Washington: The Role of Religious

Lobbies in the American Policy, Knoxville, The University of Tennessee,

Press, 1988.

Asna, Alaattin, Public Relations:” Temel Bilgiler, Der Yayınları, İstanbul,

1993

Arı, Tayyar, Amerika’da Siyasal Yapı, Lobiler ve Dıs Politika, ALFA, 3.

Baskı, İstanbul, 1997

Armaoglu, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1980), Türkiye _s Bankası

Kültür Yayınları, Ankara, 1984.

Ay, Hakan, Baskı Gruplarının Gücü ve Siyasal Karar alma Sürecine Etkisi,

Zaman Kitap, İstanbul,2003

Aziz, Aysel, Siyasal İletişim, Nobel Yayınları, İstanbul, 2007

184

Balta Petekoğlu, Filiz, Halkla İlişkiler Nedir?, Beta Yayınları, İstanbul, 2007

Bayramoglu, Nisa, Amerika Birleşik Devletleri’nde Lobi Faaliyetleri, Dış

Politika Enstitüsü, Ankara, 1985.

Biber, Ayhan, Sivil Toplum Örgütlerinde Halkla İlişkiler, Nobel Yayın

Dağıtım, Ankara, 2006

Brown, J.A.C., Siyasal Propaganda, çev. Yusuf Yazar, Ağaç Yayıncılık Ltd.

Sti., İstanbul, 1992.

Canöz, Kadir, Halkla İlişkiler Uygulaması Olarak Lobicilik, NKM Yayınları,

İstanbul, 2007

Cohen, Robin, Global Diasporas: An Introduction, London, UCL, 1997

Çomaklı, Şafak Ertan, Baskı Gruplarının Siyasal Partilerle İlişkileri Zaman

Kitap, İstanbul, 2003

Daniel, Elazar, Modern Diaspora in International Politics içinde ”The Jewish

People as the Classic Diaspora: A Politic Analysis”, Londra,1986

Dinçer, Müjde K., Lobicilik, İzmir, Alfa Yayınları, 1999

185

Encyclopedia of Diasporas: Immigrant and Refugee Cultures Around the

World. Volume I: Overviews and Topics, Newyork, Springer, 2005

Esin, Arif, Avrupa Birliğinde Lobicilik Faaliyetleri, İstanbul, İKV Yayınları,

1995

Farnel, Frank J., Lobicilik Müdehale ve Teknikleri, Paris, Les éditions

D’organisation, 1994

Fincancı, Yurdakul, Sivil Toplum - Asgari Devlet – Sivil Devlet, Yurdakul

Fincancı (Ed), Sivil Toplum, TÜSES Yay., İstanbul, 1991

Fraser, P.Seitel, The Practice Of Public Relations, Seventh Edition, Prenhee-

Hall Inc., 1998

Hanlı, Hakan, Küresel Lobicilik ABD AB ve Türkiye, Stradigma, 2003

Harris, Joseph, Global Dimensions of the African Diaspora, Howard

University Press, Washington, 1993

Mearsheimer, John, Walt, Stephen., İsrail Lobisi ve ABD Dış Politikası,

Çeviren: Ramazan Arıkan (ADAM Sos. Ar.Mer.), Ankara, 2006

186

Kazancı, Prof. Dr. Metin, Kamuda ve Özel Sektörde Halkla İlişkiler, Turhan

Kitabevi, 1990

Key, Jr. V.O., Politics, Parties, Pressure Groups, Fifth Edition, Thomas

Y.C.Company, NY, 1969

Kışlalı, Doç. Dr. Ahmet Taner, Siyaset Bilimi, Ankara Üniversitesi Basın

Yayın Yüksekokulu Yayınları: 9, 1989

Mack, Charles S. (Foreword By Richard A. Edwards), Lobbying And

Government Relations A Guide For Executives, Library Of Congress

Catologing İn Publication Datee Quarism Books, London, 1989

Okay, Ayla, Okay, Aydemir, Halkla İlişkiler: Kavram, Strateji ve

Uygulamaları, Der yayınları, İstanbul, 2005

Oktay, Prof. Dr. R. Mahmut, Halkla İlişkiler Mesleğinin İletişim Yöntem ve

Araçları, Der Yayınları, 1996

187

Oktay, Prof. Dr. R. Mahmut, Politikada Halkla İlişkiler, Derin Yayınları,

2002

Paksoy, Arzu Çekirge, Türkiye’deki Halkla İlişkiler Uygulamaları, Rota

Yayınları, İstanbul, 1999

Peltekoğlu, Filiz Balta, Halkla İlişkiler Nedir, Beta Basım Yayım Dağıtım

A.İ., İstanbul, 2001

Smith, Anthony, Ulusların Etnik Kökeni, Ankara, Dost, 2002

Tivnan, Edward, The Lobby Jewish Political Power and American Foreign

Policy, Simon and Shuster, New York, 1987.

Türkmen, Murat, Dış Türkler, Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi SBE,

Malatya, 2008

Urofsky, Melvin, We Are One!American Jewry and Israel, Anchor Press,

New York, 1978.

Uslaner, Eric M., All Politics Are Global: Interest Groups and the Making of

Foreign Policy, Interest Group Politics, 4th ed. by Allan Y. Cigler and Wolpe

188

Bruce C., Lobbying Congress, Washington, Congressional Quarterly Inc.,

1990

Yıldız, U. Burç, AB’de Lobicilik ve Lobilerin Karar Alma Mekanizmalarına

Etkileri, Periskop, 2003

TEZLER

Ara, Barış, Avrupa Birliği’nde Lobicilik, Yüksek Lisans Tezi, Ankara,

Ankara Üniversitesi SBE, 2004

Çerçi, Vuslat, Avrupa Birliği’nde Lobicilik, Ankara Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü Ulus.İlişk.A.B.D., Ankara., 2006.

Fındık, F. G., Lobicilik, ABD ve AB Uygulamaları, Marmara Üniversitesi

SBE, Yüksek Lisans Tezi (Danışman: Prof. Dr. Melda Şimşek), 2002

Gül, Öykü, Halkla İlişkiler Açısından Lobicilik ve Türkiye Örneği, Marmara

Üniversitesi SBE, Yüksek Lisans Tezi (Danışman: Prof. Dr. Melda Şimşek),

2003

Kantar, Şenol, ABD’de Ermeni Toplumu ve Türkiye’ye Yönelik Lobi

Faaliyetleri,Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, SBE,

Erzurum, 2003

189

Kaya, Bayram, Modern Pazarlama ve Tanıtmada Lobiciliğin Rolü ve Önemi

(Çok Boyutlu Kavramsal Model İçinde İncelenmesi), İstanbul Üniversitesi

SBE, Doktora Tezi, 1989

Okan, Ali Bilge, Tarihsel Boyutta Avustralya'daki Türk Diasporası (1950 –

2004), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans

Tezi, İstanbul, 2006

Öztürk, Meltem, Avrupa Birliği-Türkiye İlişkilerinde Lobiciliğin Konumu,

İstanbul Üniversitesi SBE, Doktora Tezi. (Danışman: Prof. Dr. Arif Esin),

1999

Tuncer D., Kaya B., Gönentürk A.D., Lobicilik - Yöntemler, Biçimler, Örnek

Olaylar (Seçme Yazılar), Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Kütüphanesi,

1998

Ker, Müjde, Dünya’da ve Türkiye’de Baskı Grupları, Lobicilik ve Halkla

İlişkiler Açısından Önemi, Yayınlanmamıs Yüksek Lisans Tezi, Ege

Üniversitesi SBE, İzmir, 1995

190

Ünlüsoy, Emre, Avrupa Birliği’nde Lobicilik: Sivil Toplum Uygulamaları

Örneği (Olay İncelemesi), Ankara., 2006.

Yıldırım, Tansu, Amerika Birleşik Devletleri'nde Lobicilik ve Silah

Ambargosu Üzerinde Yunan Lobisinin Etkileri”, Yayınlanmamış Yüksek

Lisans Tezi, İstanbul Üni., İktisat Fakültesi İstanbul, 1994.

Yılmaz, Mustafa Ertuğrul, Etkin Bir Halkla İlişkiler Uygulaması Olarak

Lobicilik ve Amerika Birleşik Devletlerinde Ermeni Lobisi Faaliyetlerinin

Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, 2006, Ankara

Yılmaz, Serdar, Amerika Birleşik Devletleri’nde Lobicilik ve Lobiler,

Yayınlanmamıs Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü, İstanbul, 1993.

MAKALELER

Caha, Havva, Çıkar ve Baskı Gruplarının İktisadi Analizi, Yeni Türkiye Sivil

Toplum Özel Sayısı, 2007

Canöz, Kadir Yasamayı Engelleme Amaçlı Lobicilik: Filibuster, Selçuk

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21, 2009

191

Emrealp, Sadun, Yerel Yönetimler İle Sivil Toplum Örgütleri Arasındaki

İşbirliği, Taciser Ulaş (Ed), Merhaba Sivil Toplum, İstanbul: Helsinki

Yurttaşlar Derneği Yayın Dizisi 10., 1998

Göksu, T. , Bilgiç, V.K., Baskı Grupları Ve Karar Alma Mekanizmasına

Etkileri, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 36, Sayı 2, 2 Haziran 2003

Kaleağası, Bahadır, Lobicilik nedir, Ne Değildir?, Radikal, 28 Ekim 2006

Kodaloğlu, Aydan, A.B.D.’de Lobi ve Lobicilik, Avrasya Dosyası, c.1, S. 1,

1994

Mazey, Sonia; Richardson, J. Jeremy, Interest Groups and EU Policy

Making: Organizational Logic and Venue Shopping, European Union: Power

and Policy Making, Londra ve New York, Routledge, 2001

Michalowitz, Irina, Governing and Lobbying in the EU: Examples from the

IT and Transport Sectors, European Public Choice Society Annual

Conference, Belgrad, 2002

DİĞER

Özkan, Abdullah., “Lobicilik”, Milli Gazete, 1 Ocak 2009

192

Focus Dergisi, Tarih Boyunca Diasporalar,

http://www.focusdergisi.com.tr/tarih/00373

Haaretz Gazetesi, 06.01.2008

http://www.eulobby.net/

http://www.lobbying-europe.com/

http://www.lobicilik.com/

TOBB / DEİK Dünyada Diaspora Strateji Önerileri, Kasım 2011

193

http://www.lobicilik.com/

http://www.lobbying-europe.com/mod.php?mod=userpage&page_id=20

http://www.focusdergisi.com.tr/tarih/00373

gİrİŞ - microsoft · web viewyasama ve yürütme hatta yargı alanlarında etkili olabilmek...

Documents