gramatika - institut za hrvatski jezik i jezikoslovljeihjj.hr/uploads/content/mikalja_sct03.pdf ·...

GRAMATIKA

TALIJANSKA UKRATKO

ILI

K R ATA K N A U KZ A N A U Č I T I

L AT I N S K I J E Z I K

Koga slovinski upisa otac Jakov Mikalja Družbe Isusove

U Loretu, po Paulu i Ivanu Batisti Serafinu 1649.Superiorum Permissu

GRAMATIKA TALI(J)ANSKA UKRATKO

ILI KRATAK NAUK

ZA NAUČITI LATINSKI JEZIK

Koga slovinski upisa otac Jakov Mikalja Družbe Isusove

U Loretu, po Paulu i Ivanu Batisti Serafinu 1649.Superiorum Permissu

9

Dobromu pri(j)atelju koji štije ove knjige

Bivši ja upisao slovnik ilti dicionar, u komu r(i)ječi slovinske ho-tih izgovoriti ne samo di(j)ački2 nego i tali(j)anski ilti latinski3,

da ako tko hotit bude latinski jezik naučiti, moć bude učit ga iz iste knjige. Koja stvar da mu lašnja bude, hotio sam upisati također ovi kratak nauk ili gramatiku latinsku, s kojom veoma će mu lašnje biti učit ga. Koji nauk – premda je kratak – ufam se da će koristan biti ne samo za one koji žude latinski jezik naučiti, nego jošte za djecu od Dalmaci(j)e koja uče di(j)ački jezik gramatikom za Latine upi-sanom. Jere djeca najpri(j)e nauče materin jezik, to jest slovinski, a pak malo po malo u skulah uče latinski jezik i veoma jim je mučno učiti di(j)ački jezik ne razumivši dobro latinski. Zato, rekoh, korisno bi i dobro bilo da najpri(j)a nauče ovo malo gramatike latinske slo-vinskim jezikom izgovorene, jere pak lašnje bi jim bilo učiti di(j)a- čki jezik gramatikom za Latine upisanom. Zato, dobri pri(j)atelju, dobrovoljno primi, molim te, ovi moj mali trud promislivši da ako je i malahan, biti će mnozim veoma koristan, i Bog ti dao svoju milost.

2 Di(j)ački = latinski.3 Latinski = talijanski.

11

O D I M E N A

Dvi su vrste imena: ime stojeće i ime ganutivo. Ono je ime stojeće koje samo po sebi može stati u besjedi, kakoti čovjek

hodi, konj trči. A ime ganutivo je koje ne može stati sam po sebi bez imena stojećega, kakoti ovo ime dobar, dobra, dobro ganutivo je ime jer se nahodi sad s jednim, sad s drugi(j)em imenom stoje - ći(j)em4 i tako rečemo: dobar čovjek, dobra žena, dobro d(i)jete, i tako od ostal(i)jeh.

OD IMENA STOJEĆEGA

U slovinski jezik nahode se tri vrste imena stojećega, to jest ime muško, ime žensko i ime ni muško ni žensko: kakoti vinograd

muš[k]o je ime, kuća žensko je ime, a drvo nije ni muško ni žensko. I tako rečemo: dobar vinograd, dobra kuća, dobro drvo.

Al u latinski jezik n(i)jesu nego dvi(j)e same vrste imena stojeće-ga, to jest muško ime i žensko.

Također oni ne prominjuju isto ime kako mi, nego (što je veoma lašnje za naučiti) samo prominjuju članke koje stavljaju prid ime-nom. I po ovizi(j)eh članci(j)eh poznaje se također koje je ime muš-ko, koje li žensko, kako se može viditi po ovomu imenu muškomu: vojnik – il soldato, jere:

Kad je jedini broj, to jest kad od jednoga govorimo:

Kad ga imenujemo, rečemo vojnik il soldatoKad se pita čigovo je, rečemo vojníka del soldatoKad hoćemo da mu se što da, rečemo daj vojníku al soldatoKad ga vidimo, rečemo viđu vojníka il soldatoKad ga zovemo, rečemo o, vojniče ò soldatoKad uzmemo što od njega, rečemo uzeh od vojníka dal soldato

A kad je broj većine:Kad jih imenujemo, rečemo vojníci li soldatiKad se pita čigovo je, rečemo vojníká delli soldati

4 Nije dovoljno jasno piše li u originalu ſtojecchiem ili ſtojecchjem.

13

Kad hoćemo da im se što da, rečemo daj vojníkom alli soldatiKad jih vidimo, rečemo viđu vojníke li soldatiKad jih zovemo, rečemo ò, vojnici ò soldatiKad uzmemo što od njih, rečemo uzeh od vojníká dalli soldati

Eto, u jedinomu broju svud je soldato, soldato, a u broju većine svud je soldati, soldati, i ne prominjuje se ino nego samo oni članci koji se prid stavljaju.

Od članci(j)ehČlanak muški5 je il, alti lo kad je jedini broj. A kad je broj većine

je i, li, alti gli.Članak ženski je la: kad je broj jedini. A kad je broj većine: le.Prominjuju se ovi članci na šest načina koja latinski zovu Casi6: i

prvoga zovu nominativ, 2. genitiv, 3. dativ, 4. akuzativ, 5. vokativ, 6. ablativ. Mi ćemo se i naški služiti isti(j)em imenima u ovoj knjižici.

Prilika muškoga članka il alti lo jedini broj

Nominatiuo il alti loGenitiuo del delloDatiuo a : al alloAccusatiuo il loVocatiuo ò òAblatiuo dal dallo

broj većineNominatiuo i, li alti gli Genitiuo dei, delli degliDatiuo ai, alli agliAccusatiuo i, li gliVocatiuo ò oAblatiuo dai, dalli dagli

Prilika ženskoga člankajedini broj

Nominatiuo la5 Orig. graf. muſchi.6 U rječniku Blago jezika slovinskoga pojavljuje se naziv kas od imena, što bi dopu-štalo čitanje ove riječi kao kasi.

15

Genitiuo dellaDatiuo a, allaAccusatiuo laVocatiuo òAblatiuo da, dalla

broj većine

Nominatiuo leGenitiuo delleDatiuo alleAccusati[u]o leVocatiuo òAblatiuo dalle

Kad se imamo služiti člankom muš-kim il, kadli člankom lo

Članak muški il stavlja se prid imenom koje počimlje jednim al dvama slovima neglasoviti(j)em, kakoti: il signore, il pane, il sale, il tributo, il trionfo, il bere, il mangjare, il mio, il nostro, il vostro...

Drugi članak muški lo stavlja se prid imenom koje počimlje slo-vom s, a za njim također sl(i)jedi drugo slovo neglasovito, alti dva, kakoti: lo spirito, lo sdegno, lo strepito, lo strale, lo scolare, lo scogljo...

A kad ime počimlje slovom glasovitim, ima se učiniti apostrof. To jest, ima se dignut slovo glasovito stavivši jedan rizak za neglasovi-tim ovako: l’ animo, l’ angelo, l’ uno, l’ altro, l’ vltimo, l’ assentio...

I ovo također se čini i u žensko ime koje počimlje glasovitim slo-vom, kakoti: l’ anima, l’ età, l’ hora, l’ unità, l’ invidia, l’ ingjustitia. Također i u broju većine: l’ anime, l’ hore, l’ arti. I ime muško koje u broju većine počimlje slovom i, kakoti: gl’ impii, gl’ inique, l’ ingjusti. Al koje počimlje inim glasovitim, običa(j)i se bez apostrofa, kakoti: gli altri, gli honori, gli ultimi, gli empii...

17

Prilika imena muškoga jedini broj

Nominatiuo il capitano vojvodaGenitivo del capitano vojvode, il vojvodinoDatiuo al capitano vojvodiAccusativo il capitano vojvoduVocativo o capitano o vojvodaAblativo dal capitano od vojvode

broj većineNominativo li capitanii vojvode Genitivo delli capitanii vojvódáDativo alli capitanii vojvodamAccusativo li capitanii vojvodeVocatiuo o capitanii o vojvodeAblatiuo dalli capitanii od vojvòdá

Prilika imena ženskoga jedini broj

Nominatiuo la casa kućaGenitivo della casa kućeDativo alla casa kućiAccusativo la casa kućuVocativo o casa o kućoAblatiuo dalla casa od kuće

broj većineNominativo le case kućeGenitivo delle case kúćáDativo alle case kućamAccusativo le case kuće Vocativo o case o kućeAblativo dalle case od kúćá

Na priliku oviz(i)jeh dvojih imena ima se svako ime r(i)jeti – muško i žensko, ne prominjujući se ime u sebi nego samo njegovi članci.

19

Ime nadiveno kakoti je Petar, Pavo, Andri(j)a, Luci(j)a... u no-minativu i akuzativu ne ima članka, premda ga ima u ostal(i)jeh ka - si(j)eh, kako ovdi vidiš. Ne ima ni broja većine.Nominativo Pjetro Petar Lucia Luci(j)a Genitivo di Pietro Petra di Lucja Luci(j)eDativo A Pjetro Petru A Lucia Luci(j)iAccusativo Pjetro Petra Lucia Luci(j)uVocativo o Pjetro o Petre o Lucia o Luci(j)oAblatiuo da Pjetro od Petra da Lucia od Luci(j)e

Ovo budi dosta rečeno od imena stojećega. Samo valja znati da ime koje je muško ali žensko u slovinski jezik ne zgađa se vazda da je muško ali žensko u latinski jezik, nego mnogo puta što je muško u slovinski jezik, bude žensko u latinski, a što je žensko u slovinski, bude muško u latinski. Kako na priliku Slovinci imenom ženskim zovu ribu, a Latini muškim reku il pesce. Također Slovinci reku glava, noga ženskim imenom, a oni reku il capo, il pjede muškim. A meso, koje mi muškim imenom zovemo, oni reku la carne ženskim, i tako od ostal(i)jeh.

Od svrhe imenaMuško ime svršuje u jedinom broju u slovo o alti e, a malokrat

u slovo a, kakoti: il papa, il pedota, il poeta, il profeta, il pjaneta. Al u broju većine vazda svršuje u slovo i, kakoti: li soldati, li poeti, li profeti. Al ova imena muška koja slide, na dva načina svršuju u broju većine, to jest u slovo i i slovo a, kako se ovdi vidi:ruka il braccjo ruke li bracci ilti le braccjaobrva il cigljo obrve li cigli le cigljanóž il coltello noži li coltelli le coltellaprst il dito prsti li diti le ditakonac il filo konci li fili le filaudo il membro uda li membri le membrakóst l’ osso kosti li ossi l’ ossakoljeno il ginochjo koljena i ginocchi le ginochjauho l’ orechjo uši gli orrecchi le orechjadrvo il legno drva i legni le legna.

21

Žensko ime u jedinom broju svršuje čestokrat u slovo a, malokrat u slovo e alti u, a samo jednom u slovo o, kakoti je la mano – rúka.

Žensko ime koje svršuje u a u jed[i]nom broju, u broju većine svršuje u e, kakoti: la femina – žena, le femine – žene; la vita – život, le vite – životi.

Al njeka imena ženska svršuju u slovo a, toliko u broju jedinomu, koliko u broju većine, kakoti: la bontà, l’ humiltà, l’ aversità, la prosperità, la sicurtà, la città; i druga taka od di(j)ačkoga jezika uzeta. U broju većine imaju također a, kakoti: le bontà, le prosperità, le sicurtà, le città i ostala. Također čine i ona imena koja svršuju u slovo u, kakoti: la virtù, la servitù – le virtù, le servitù, premda reku kadgod le virtudi.

A ime žensko koje u jedinom broju svršuje u slovo e alti o, u broju većine vazda svršuje u slovo i, kako i muška imena. Na priliku:la mano ruka le mani rukela carne meso le carni mésala madre mati le madri matere.

O D I M E N A GANUTIVOGA

Ime ganutivo ima se pogađati s imenom stojećim. Zato kako la-tinski jezik ima samo dvi vrste imena stojećega, to jest žensko

i muško, tako i ime ganutivo ima u sebi samo dva imena, to jest žensko i muško.

Prilika imena ganutivogaNominatiuo il buono la buona dobar dobraGenitiuo del buono della buona dobroga dobreDatiuo al buono alla buona dobromu dobrojAccusatiuo il buono la buona dobra dobru

23

Vocatiuo ò buono ò buona ó dobri ò dobraAblatiuo dal buono dalla buona od dobroga od dobre

broj većineNominatiuo li buoni le buone dobri dobreGenitiuo delli buoni delle buone dobrí(j)eh dobrí(j)ehDatiuo alli buoni alle buone dobrim dobrimAccusatiuo li buoni le buone dobre dobreVocatiuo ò buoni ò buone ò dobri ò dobreAblatiuo dalli buoni dalle buone od dobri(j)eh od dobri(j)eh

Na ovi način se ima r(i)jeti svako ime ganutivo koje svršuje u slovo o muški, a u slovo a ženski.

A ime ganutivo koje svršuje u slovo e muški, svršuje također u slovo e ženski. A kad je broj većine, vazda svršuje muško u slovo i, a žensko7 u slovo e, kako se vidi u gornje ime i u ime koje slidi.

Prilika imena ganutivoga koje svršuje u slovo eNominatiuo il crudele la crudele nemio, nemilaGenitiuo del crudele della crudele nemiloga, nemileDatiuo al crudele alla crudele nemilomu, nemilojAccusatiuo il crudele la crudele nemila, nemiluVocatiuo ò crudele ò crudele ò nemili, ò nemilaAblatiuo dal crudele dalle crudele od nemiloga, od nemile

broj većineNom. li crudeli le crudele nemili, nemile Gen. delli crudeli delle ceudele nemili(j)eh, nemili(j)eh8 Dat. alli crudeli alle crudele nemilim, nemilimAcc. li crudeli le crudele nemile, nemileVocat. ò crudeli ò crudele ò nemili, ò nemile Ablat. dalli crudelli dalle crudele od nemili(j)eh, od nemili(j)eh

7 Orig. graf. ſensko.8 Tiskarska pogrješka; ei umjesto ie.

25

OD NAMISNIKA IMENAZove se namisnik imena jere se stavlja namjesto imena. Dv(i)je su

vrste namisnika imena, to jest prvorodni, kakoti: io, tu, quello, questo – ja, ti, oni, ovi; i ishodeći, to jest koji ishodi od prvorodno-ga, kakoti: mio, tuo, suo – moj, tvoj, njegov.

Namisnici imena prvorodniOvi namisnici imena prvorodni ne imaju članka u nominativu ni u

akuzativu, kako se vidi u prilikah koje sl(i)jede.jedini broj

Nominativo io jáGenitivo di me meneDativo a me ili mi meni Accusatiuo me ili mi mene Ablatiuo da me od mene

broj većineNominativo noi miGenitivo di noi násDativo a noi ili ci namiAccusativo noi ili ci násAblativo da noi od nás

jedini brojNominativo tu tiGenitivo di te tebé Dativo a te ili ti tebiAccusatiuo te ili ti tebeVocatiuo o tu o tíAblativo da te od tebé

broj većineNominativo voi víGenitivo di voi vásDativo a voi ili vi vamiAccusativo voi ili vi vásVocativo o voi o víAblativo da voi od vás

jedini brojGenitivo di se sebe

27

Dativo a se sebiAccusativo se sebeAblativo da se od sebé

Kad je broj većine, također čini: gen. di se, dat. a se, acc. se, abl. da se.

Od ostali(j)eh namisnici(j)eh imena stavit ćemo ovdi samo nomi-nativ i genitiv, a ostale kase lasno će svak po sebi umjeti jere slide genitiv svoga broja.

jedini brojNominativo egli onGenitivo di lui njegáDativo a lui njemuAccusativo lui njegaAblativo da lui od njega

broj većineNominatiuo eglino oniGenitivo di loro njíhDativo a loro njimaAccusativo loro njíhAblativo da loro od njíh

ženskijedini broj

Nominativo ella onaGenitivo di lei oné

broj većineNominativo elle oneGenitivo di loro njíh

jedini brojNominativo colui onGenitivo di colui onoga

broj većineNominativo coloro oniGenitivo di coloro onizi(j)eh

29

ženski jedini broj

Nominatiuo colei onaGenitiuo di colei oné

broj većineNominatiuo coloro oneGenitiuo di coloro onizi(j)eh

jedini brojNominatiuo quello onGenitiuo di quelle onoga

broj većineNominatiuo quelli oniGenitiuo di quelli onizi(j)eh

ženski jedini broj

Nominatiuo quella onaGenitiuo di quella oné

broj većineNominatiuo quelle oneGenitiuo di quelle onizi(j)eh

jedini brojNominatiuo questo, questa ovi, ovaGenitiuo di questo, di questa ovoga, ové

broj većineNominatiuo questi, queste ovi, oveGenitiuo di questi, di queste ovi(j)eh, ovizi(j)eh

jedini brojNominatiuo cotesto, cotesta táGenitiuo di cotesto, di cotesta togá, té

broj većineNominatiuo cotesti, coteste tí, téGenitiuo di cotesti, di coteste tih, tizi(j)eh

31

jedini brojNominatiuo costui, costei oví, ovaGenitiuo di costui, di costei ovoga, ové

broj većineNominatiuo costoro ovi, oveGenitiuo di costoro ovi(j)eh, ovizi(j)eh

jedini brojNominatiuo esso, essa on, onaGenitiuo di esso, di essa njegá, njé

broj većineNominatiuo essi, esse oni, oneGenitiuo di essi, di esse njíh

jedini brojNominatiuo esso stesso, essa stessa on isti, ona istaGenitiuo di esso stesso, di essa stessa njega istoga, nje iste

broj većineNominatiuo essi stessi, esse stesse oni isti, one isteGenitiuo di essi stessi, di esse stesse nji(j)eh isti(j)eh

jedini brojNominatiuo ciascuno, ciascuna svaki, svakaGenitiuo di cjascuno, di cjascuna svakoga, svake

broj većineNominatiuo ciascuni, ciascune svi, sveGenitiuo di sciascuni, di cjascune svi(j)eh

jedini brojNominatiuo niuno, niuna nijedan, nijednaGenitiuo di niuno, di niuna nijednoga, nijedneReče se također: nessuno, nessuna; veruno, veruna

jedini brojNominatiuo alcuno, alcuna njeko, njekaGenitiuo d’ alcuni, d’ alcune njekoga, njeke

broj većineNominatiuo alcuni, alcune njeki, njeke

33

Genitivo d’ alcuni, d’ alcune njek(i)jehjedini broj

Nominatiuo altro, altra drugi, drugaGenitiuo d’ altro, d’ altra drugoga, druge

broj većineNominatiuo altri, altre drugi, drugeGenitiuo d’ altri, d['] altre drugi(j)eh

jedini brojNominatiuo il quale, la quale koji, kojaGenitiuo del quale, della qualle koga, koje

broj većineNominativo li qualli, le qualli koji, kojeGenitivo delli quali, delle quali koji(j)eh

Ovi namisnik imena che zlamenuje također koji, koja i vazda na jedan isti način se reče: che – ili je muško ili žensko, ili broj većine ili jedini, kakoti: io che, tu che, noi che, voi che, le donne che...

Kad se pita za znatiNominativo qual? tko?, koja?Genitivo di qual? koga?, koje?Nominatiuo quali? koji, koje

Također chi? zlamenuje tko?, koja?Genitivo di chi, dat. à chi... Također u broju većine čini chi, kakoti

Chi sono quelli – Tko su oni?Ovi namisnik imena chi ima i na drugi način kase, kakoti: nom.

chi?, gen. di cui, dat. a cui, acc. chi, abl. da cui.Che kadgod zlamenuje9 što, gen. di che, dat. a che, acc. che, abl.

da che?Cjo zlamenuje ono, gen. di ciò, dat. a ciò, acc. ciò, abl. a ciò.

Nominativo il tale, la tale tá čovjek, tá ženaGenitivo del tale, della tale toga, té

broj većineNominativo li tali, le tali tí ljudi, té ženeGenitivo delli tali, delle tali tizi(j)eh ljudi(j)eh, tizi(j)éh ženáh

NAMISNICI IMENA ISHODEĆINominativo il mio, la mia moj, moja9 Orig. graf. ʒlamenaje.

35

Genitivo del mio, della mia moga, mojebroj većine

Nominativo li miei, le mie moji, mojeGenitiuo delli miei, delle mie moji(j)eh

jedini brojNominativo il tuo, la tua tvoj, tvojaGenitiuo del tuo, della tua tvoga, tvoje

broj većineNominatiuo li tvoi, le tue tvoji, tvojeGenitiuo delli tuoi, delle tue tvoji(j)eh

jedini brojNominatiuo il nostro, la nostra náš, našaGenitiuo del nostro, della nostra našega, naše

broj većineNominatiuo li nostri, le nostre naši, našeGenitiuo delli nostri, delle nostre naši(j)eh

jedini brojNominatiuo il vostro, la vostra vàš, vašaGenitiuo del vostro, della vostra vašega, vaše

broj većineNominatiuo li vostri, le vostre vaši, vašeGenitiuo delli vostri, delle vostre vaš(i)jeh

Ovi namisnici imena cui, altrui, loro vazda su genitivi muškoga i ženskoga imena.

Cui hoće r(i)jeti koga il koje al koji(j)eh, kakoti: Il cui valor, to jest Il valor del quale, della quale, de quali e delle quali.

La cui virtu – le cui virtù, to jest le virtù del quale, ò della quale.Altrui: hoće r(i)jeti tuđe, kakoti La robba altrui, li beni altrui –

blago tuđe.Loro: hoće r(i)jeti njihovo, kakoti Il lor havere, la lor bontà, li

loro compagni, le loro facoltà.OD R(I)JEČI

R(i)ječ toliko latinski koliko slovinski nahodi se od četiri vrste: r(i)ječ čineća, trpljeća, posobita, bez sobstva.

R(i)ječ čineća je: Já učim, tí učiš, on uči, mí učimo, ví učite, oni úče.

37

R(i)ječ trpljeća10 je: Já sam učen, tí si učen, ón je učen...R(i)ječ posobita je: Já se veselim, tí se veseliš, ón se veseli...R(i)ječ bez sobstva je: daždi, grmi, sniži.

Svaka od oviz(i)jeh r(i)ječi(j)eh ima pet načina. Prvi način kaže, 2. zapovi(j)eda, 3. žudi, 4. sastavlja zajedno, 5. ne svršuje.

Ima također r(i)ječ pet vrimena, to jest vr(i)jeme sadašnje, vr(i)jeme neizvršeno, vr(i)jeme prošasto, vr(i)jeme veće neg prošasto i vr(i)jeme koje ima doći.

A svako vr(i)jeme ima tri sobstva jedinoga broja, kakoti: já imam, ti imaš, on ima; a druga tri broja većine, kakoti: mí imamo, ví imate, oni imaju.

OD R(I)JEČI ČINEĆER(i)ječ čineća u latinski jezik od četiri je vrsta, jere na četiri načina

ima svrhu vr(i)jeme sadašnje načina koji ne svršuje.Prva vrsta svršuje u slova are, u dugo, kakoti insegnare. Druga u slova ere, u dugo, kakoti vedere.Treća također u slova11 ere, al u kratko kakoti scrivere.Četvrta u slova ire, u dugo kakoti sentire.Svaka od ov(i)jeh četiri vrsta r(i)ječi kako razliko svršuje, tako se

i razliko prominjuje, zato stavit ćemo12 priliku od svake [od] ovizi(j)eh četiri vrsta da po njoj moć se budu ostale r(i)ječi iste vrste lasno prominjivati. Jere svaka ina r(i)ječ ima se prominjivat na priliku jedne od četeri goru rečeni(j)eh r(i)ječi(j)eh.

Al je od potribe stavit prid njima ovu ri(j)eč havere, to jest imati, po kojoj lašnje će se ostale prominjivati i razumjeti.

R(i)ječ havere, to jest imatinačina koji kaže

vr(i)jeme sadašnje

Io ho, tu hai, quello hà, noi habbiamo, voi havete, quelli hanno.Já imam, tí imaš, ón ima, mí imamo, ví imate, oni imaju.

vr(i)jeme neizvršenoIo havevo, tu havevi, quello haveva, noi havevamo, voi havevate,

quelli havevano.Ja imah, tí imaše, ón imaše, mí imahomo, vi imahote, oni imahu

10 Orig. graf. Tripgljechja.11 Orig. graf. slovo.12 Orig. graf. ſtavitckjemo.

39

vr(i)jeme prošastoIo hebbi, et hò havuto. Já imàh i imao sam.Tu havesti, et hai havuto. Tí ima i imao si.Quello hebbe, et hà havuto. On ima i imao je.Noi havemmo, et habbiamo havuto. Mí imasmo i imali smo.Quelli hebbero, et hanno havuto. Oni imaše i imali su.

vr(i)jeme veće neg prošastoIo havevo havuto. Já bí(j)ah imao.Tu havevi havuto. Tí bi(j)aše imao.Quello haveva havuto. On bi(j)aše imao.Noi havevamo havuto. Mí bi(j)ahomo imali.Voi havevate havuto. Ví bi(j)ahote imali.Quelli haueuamo hauuto. Oni bi(j)ahu imali.

vr(i)jeme koje ima doćiIo hauero, tu hauerai, quello hauerà, noi haueremo, voi hauerete, quelli haueranno.Já ću imati, tí ćeš imati, on će imati, mí ćemo imati, ví ćete imati, oni će imati.

Načina koji zapov(i)jedavr(i)jeme sadašnje

Habbi tu, habbia quello, habbiamo noi, habbiate voi, habbiano quelli.Imaj tí, da ima ón, imajmo mi, imajte vi, da imaju oni.

vr(i)jeme koje ima doćiHaueraj tu, hauerà quello, haueremo noi, hauerete voi, haueranno quelli.Imati ćeš tí, imati će ón, imat ćemo mí, imat ćete ví, imati će oni.

Načina koji žudiVr(i)jeme sadašnje i vr(i)jeme neizvršeno

Dio volesse, che io hauessi, et hauerei, tu hauessi, et haueresti, quello hauesse, et hauerebbe, noi hauessimo, et haueressimo, voi haueste, et hauereste, quelli hauessero, et hauerebbono.Da bi Bóg hotio da já imam i da bih imao; da tí imaš i da bi imao; da on ima i da bi imao; da mí imamo i da bismo imali; da ví imate i da biste imali; da oni imaju i da bi imali.

41

vr(i)jeme prošastoDio voglja, che io habbia hauuto, che tu habbia hauuto, che quello habbia hauuto, che noi habbiamo13 hauuto; che uoi habbiate hauuto; che quelli habbiano hauuto.Da bi Bóg hotio da sam já imao; da si tí imao; da je ón imao; da smo mí imali; da ste vi imali; da su oni imali.

vr(i)jeme veće neg prošastoDio volesse, che io hauessi hauuto che tu hauessi hauuto, che quello hauesse hauuto, che noi hauessimo hauuto o che uoi haueste hauuto, che quelli hauessero hauato.Da Bóg hoće da já budem imao; da tí budeš imao; da ón bude imao; da mí budemo imali; da ví budete imali; da oni budu imali.

vr(i)jeme koje ima doćiDio voglia che io habbia, che tu habbi, che quello habbia, che noi habbiamo, che uoi habbiate, che quelli habbino.Da bi Bóg hotio da já imam; da ti imaš; da ón ima; da mí imamo; da vi imate; da oni imaju.

Načina koji sastavljavr(i)jeme sadašnje

Hauendo io, ò essendo, che io habbia, che tu habbi, che quello habbia, che noi habbiamo, che uoi habiate, che quelli habbiano.Imajući já il budući da já imam; da tí imaše; da ón íma; da mí imamo; da ví imate; da oni imaju.

vr(i)jeme neizvršenoHauendo io, ò essendo, che io hauessi, et hauerei, che tu hauesti, et haueresti, che quello hauesse, et hauerebbe, che noi hauessimo, et haueressimo, che uoi haueste, et hauereste, che quelli hauessero, et hauerebbono.Imajući já il budući da bih já imao i imao bih; da bi tí imao i imao bi; da bi ón imao i imao bi; da bismo mí imali i imali bismo14; da biste ví imali i imali biste; da bi oni imali i imali bi.

vr(i)jeme prošastoHauendo io hauuto, ò essendo, che io habbia hauuto, che tu habbi hauuto, che quello habia hauuto, che noi habbiamo hauuto, che voi habbiate hauuto, che quelli habbiano hauuto.Budući ja imao il budući da sam já imao; da si ti imao; da je ón imao; da smo mi imali; da ste vi imali; da su oni imali.13 Orig. graf. hebbiamo.14 Orig. graf. imabiliſmo.

43

vr(i)jeme veće neg prošastoHauendo io hauuto, ò essendo, che io hauessi, et hauerei hauuto, che tu hauessi, et haueresti hauuto, che quello hauesse, et hauerebbe hauuto, che noi hauessimo, et haueressimo hauuto, che noi haueste, et hauereste hauuto, che quelli hauessero, et haverebbono hauuto.Budući já imao il budući da já budem i bio bih imao; da tí budeš i bio bi imao; da ón bude i bio bi imao; da mí budemo i bili bismo imali; da vi budete i bili biste imali; da oni budu i bili bi imali.

vr(i)jeme koje ima doćiQuando io hauerò et hauerò hauuto, quando tu hauerai, et hauerai hauuto, quando, quello haueuà, et hauerà hauuto, quando noi haueremo, et haueremo hauuto, quando uoi hauerete, et hauerete hauuto, quando quelli haueranno, et haueranno hauuto.Kàd já uzimam i kàd budem imao; kàd tí uzimaš i kàd budeš imao; kad ón uzima i kad bude imao; kad mi uzimamo i kad budemo imali; kad vi uzimate i kad budete imali; kàd oni uzimaju i kàd budu15 uzimali16.

Načina koji ne svršujevr(i)jeme sadašnje

Hauere. Imativr(i)jeme prošasto

Hauer hauuto. Biti imaovr(i)jeme koje ima doći

Hauer da hauere. Imát imati

PRILIKA PRVE VRSTE R(I)JEČI ČINEĆEkoja ima svrhu u are, kakoti insegnare

načina koji kaževr(i)jeme sadašnje

Io insegno, tu insegni, quello insegna, noi insegnamo, uoi insegnate, quelli insegnano.Já učim, ti učíš, on uči, mí učimo, ví učíte, oni uče.

vr(i)jeme neizvršenoIo insegnauo, tu insegnaui, quello insegnaua, noi insegnauamo, uoi in15 Orig. graf. budda. 16 Vjerojatno pogrješka umjesto imali.

45

segnauate, quelli insegnauano.Ja učáh, tí učaše, ón učaše, mi učahomo, ví učahote, oni učahu.

vr(i)jeme prošastoIo insegnai, et hò insegnato. Já učìh i učio sam.Tu insegnasti, et hai insegnato. Tí učì i učio si.Quello insegnò, et hà insegnato. Ón uči i učio je.Noi insegnammo, et habbiamo insegnato. Mí učismo i učili smo.Voi insegnaste, et hauete insegnato. Vi učiste i učili ste.Quelli insegnorno, et hanno insegnato. Oni učiše i učili su.

vr(i)jeme veće neg prošastoIo haueuò insegnato, tù haueuai insegnato, quello haueua insegna

to, noi haueuamo insegnato, voi haueuate insegnato, quelli haueuano insegnato.

Já bi(j)ah učio, tí bi(j)aše učio, ón bi(j)aše učio, mí bi(j)ahomo učili, ví bi(j)ahote učili, oni bi(j)ahu učili.

vr(i)jeme koje ima doćiIo insegnero, tu insegnerai, quello insegnerà, noi insegneremo, uoi

insegnerete, quelli insegneranno.Ja ću učit, tí ćeš učit, ón će učit, mi ćemo učiti, ví ćete učiti, oni će

učiti.


Insegna tu, insegni quello, insegnamo noi, insegnate uoi, insegnino quelli.

Uči tí, da uči ón, učimo mí, učite ví, da uče oni.vr(i)jeme koje ima doći

Insegnerai tu, insegnerà quello, insegnerete uoi, insegneranno quelli.Učiti ćeš tí, učiti će ón, učiti ćete ví, učiti će oni.

Načina koji žudivr(i)jeme sadašnje i vr(i)jeme neizvršeno

Iddio volesse, che io insegnassi, che tu insegnassi, che quello insegnasse, che noi insegnassimo, che uoi insegnaste, che quelli insegnassero.

Da bi Bóg hotio da bi já učio; da bi tí učio; da bi ón učio; da bismo mí učili; da biste ví učili; da bi oni učili.

47

vr(i)jeme prošastoDio uoglia, che io habbia insegnato, che tu habbi insegnato, che

quello habbia insegnato, che noi habbiamo insegnato, che uoi habbiate insegnato, che quelli habbiano insegnato.

Da Bóg hoće da sam já učio; da si tí učio; da je ón učio; da smo mí učili; da ste ví učili; da su oni učili

vr(i)jeme veće neg prošastoIddio uolesse, che io hauessi insegnato, che tu hauessi insegnato,

che quello hauesse insegnato, che noi hauessimo insegnato, che uoi haueste insegnato, che quelli hauessero insegnato.

Da bi Bóg hotio da já budem učio; da tí budeš učio; da ón bude učio; da mí budemo učili; da ví budete učili; da oni budu učili.

vr(i)jeme koje ima doćiIddio uoglja, che io insegni, che tu insegni, che quello insegna,

che noi insegnamo, che uoi insegnate, che quello insegnano.Da Bóg hoće da jà učim; da tí učiš; da ón uči; da mí učimo; da ví

učite; da oni uče.


Insegnando io, ò essendo che io insegni, che tu insegni, che quello insegna, che noi insegnamo, che uoi insegnate, che quelli insegnano.

Učeći já il budući da já učim; da tí učiš; da ón uči; da mi učimo; da ví učite; da oni uče.

vr(i)jeme neizvršenoInsegnando io, ò essendo, che io insegnassi et insegnarci, che tu

insegnassi, et insegnaresti, che quello insegnasse, et insegnarebbe, che noi insegnassimo, et insegnaressimo, che uoi insegnaste, et insegnareste, che quelli insegnassero, et insegnarebbono.

Učeći já il budući da bíh já učio i učio bih; da bi tí učio i učio bi; da bi ón učio i učio bi; da bismo mí učili i učili bismo; da biste ví učili i učili biste; da bi oni učili i učili bi.

49

vr(i)jeme prošasto17

Hauendo io insegnato, ò essendo che; io habbia insegnato, che tu habbi insegnato, che quello habbia insegnato, che noi habbiamo insegnato, che uoi habbiate insegnato, che quelli habbiano insegnato.

Budući ja učio il budući da sam já učio; da si tí učio; da je ón učio; da smo mi učili; da ste vì učili; da su oni učili.

vr(i)jeme veće neg prošastoHauendo io insegnato, ò essendo, che io hauessi, et hauerei inse

gnato, che tu hauessi, et haueresti insegnato, che quello hauesse, et hauerebbe insegnato, che noi hauessimo, et haueressimo insegnato, che voi haueste, et haueresrti insegnato, che quelli hauessero, et hauerebbero insegnato.

Budući ja učio il budući da já budem i bio bih učio; da tí budeš i bio bi učio; da ón bude i bio bi učio; da mi budemo i bili bismo učili; da ví budete i bili biste učili; da oni budu i bili [bi] učili.

vr(i)jeme koje ima doćiQuando io insegnerò, et hauerò insegnato, quando tu insegnerai,

et hauerai insegnato, quando quello insegnerà, et hauerà insegnato, quando noi insegneremo, et haueremo insegnato, quando uoi insegnerete, et hauerete insegnato, quando quelli insegneranno, et haueranno insegnato.

Kada já uzučim i kad budem učio; kàd tí uzučiš i kad budeš učio; kàd ón uzuči i kàd bude učio; kád mí uzučimo [i] kàd budemo učili; kad vi uzučite i kad budete učili; kàd oni uzuče i kad budu učili.


Insegnare. Učitivr(i)jeme prošasto

Dauer insegnare. Biti učiovr(i)jeme koje ima doći

Hauer ad18 insegnare. Imat učitiPRILIKA DRUGE VRSTE

R(I)JEČI ČINEĆEkoja ima svrhu u ere dugo, kakoti vedere


Io uedo, tu uedi, quello uede, noi uediamo, uoi uedete, quelli uedeno.17 Orig. graf. Projcjaſto.18 Treba: da.

51

Já vidim, ti vidiš, ón vidi, mí vidimo, vi vidite, oni vide.vr(i)jeme neizvršeno

Io vedevo, tu vedevi, quello vedeva, noi vedeuamo, voi vedevate, quelli vedevano.

Já viđáh, ti viđaše, ón viđaše, mí viđahomo, vi viđahote, oni vi-đahu.

vr(i)jeme prošastoIo viddi, & ho veduto, tu vedesti, & hai veduto, quello vidde, &

ha veduto, noi vedemmo, & habbiamo veduto, voi vedeste, & hauete veduto, quelli viddero, & hanno veduto.

Já vidíh i vidio sam; ti vidi i vidio si; on vidi i vídio je; mí vidismo i vidili smo; ví vidiste i vidili ste; oni vidiše i vidili su.

vr(i)jeme veće nego prošastoIo haueuo veduto, tu haueui veduto, quello haueua veduto, noi

haueuamo veduto, voi haueuate veduto, quelli haueuano veduto.Já bi(j)ah vidio, tí bi(j)aše vidio, ón bi(j)aše vidio, mi bi(j)ahomo

vidili, v[i] bi(j)ahote vidili, oni bi(j)ahu vidili.vr(i)jeme koje ima doći

Io vedrò, tu vedrai, quello vedrà, noi vedremo, voi vedrete, quelli vedranno.

Já ću vidit, ti ćeš vidit, ón će vidit, mí ćemo viditi, [vi] ćete viditi, oni će viditi.

Načina koji zapovidavr(i)jeme sadašnje

Vedi tu, veda lui, veggiamo noi, vedete voi, veggano quelli.Vidi tí, da vidi ón, viđmo mí, vidite vi, da vide oni.

53

vr(i)jeme koje ima doćiVedrai tu, vedrà quello, vedremo noi, vedrete voi, vedrano quelli.Vidit ćeš tí, vidit će ón, vidit ćemo mí, vidit ćete ví, vidit će oni.


Volesse Dio, che io vedessi, e vedrei, che tu vedessi, e vedresti, che quello vedesse, e vedrebbe, che noi vedessimo, e uederessimo, che voi vedeste, e vedreste, che quelli vedessero e vedrebbono.

Da bi Bóg hotio da já vidim i da bíh vidio; da tí vidíš i da bi vidio; da ón vidi i da bi vidio; da mí vidimo i da bismo vidili; da ví vidite i da biste vidili; da oni vide i da bi vidili.

vr(i)jeme prošasto19

Dio voglia, che io habbia veduto, che tu habbi veduto, che quello habbia veduto, che noi habbiamo veduto, che voi habbiate veduto, che quelli habbino veduto.

Da Bóg hoće da sam já vidio; da si tí vidio; da je ón vidio; da smo mí vidili; da ste ví vidili; da su oni vidili.

vr(i)jeme veće neg prošastoVolesse Dio, che io hauessi veduto, che tu hauessi veduto, che

quello havesse veduto, che noi hauessimo veduto, che voi haueste veduto, che quelli hauessero veduto.

Da bi Bóg hotio da já budem vidio; da tí budeš vidio; da ón bude vidio; da mi budemo vidili; da ví budete vidili; da on[i] budu vidi-li.

19 Orig. graf. Projcjaſto.

55

vr(i)jeme koje ima doćiDio voglia, che io vegga, che tu vegghi, che quello vegga, che noi

veggiamo, che voi veggiate, che quelli veggano.Da Bóg hoće da já vidim; da tí vidiš; da ón vidi; da mí vidimo; da

ví vidite; da oni vide.


Vedendo io o essendo che io vegga, che tu vegghi, che quello vegga, che noi vediamo, che voi vediate, che quelli20 veggano.

Videći já il budući da já vidim; da tí vidiš; da ón vidi; da mí vidi-mo; da ví vidite; da oni vide.

vr(i)jeme neizvršenoVedendo io, ò concio sia cosa, che io vedessi, e vedrei, che tu

vedessi, e vederesti, che quello vedesse, e vederrebe, che noi vedessimo, e vederessimo, che voi vedeste, e vedereste, che quelli vedessero, e vederebbero.

Videći já il budući da bih ja vidio i vidio bih; da bi tí vidio i vi[di]o bi; dá bi ón vidio i vidio bi; da bismo mí vidili i vidili bismo; da biste ví vídili i vidili biste; da bi oni vidili i vidili bi.

vr(i)jeme prošastoHauendo io ueduto ò conciò sia cosa che io habbia veduto, che tu

habbi ueduto, che quello habbia veduto, che

20 Orig. graf. che che quelli.

57

[noi] habbiamo veduto, che voi habbiate veduto, che quelli habbiano veduto.

Budući já vidio il budući da sam já vidio; da si tí vidio; da je ón vidio; da smo mí vidili; da ste vi vidili; da su oni vidili.

vr(i)jeme veće neg prošastoHauendo io veduto, ò conciò sia cosa che io hauessi & hauerei

veduto, che tu hauessi & haueresti veduto, che quello hauesse & hauerebbe veduto, che noi hauessimo & haueressimo veduto, che voi haueste & hauereste veduto, che quelli hauessero & hauerebbono veduto.

Budući já vidio il budući da já budem i bio bih vidio; da tí budeš i bio bi vidio; da ón bude i bio bi vidio; da mí budemo i bili bismo vidili; da vi budete i bili biste vidili; da oni budu i bili bi vidili.

vr(i)jeme koje ima doćiQuando io vedrò, & hauerò veduto, quando tu vedrai, & hauerai

vedutò, quando quello vedrà, & haverà veduto, quando noi vedremo, & haveremo veduto, quando voi vedrete, & hauerete veduto, quando quelli vedranno, & haueranno veduto.

Kad já uzvidim i kàd budem vidio; kàd tí uzvidiš i kàd budeš vi-dio; kàd ón uzvidi i kàd bude vidio; kad mí uzvidimo i kad budemo vídili; kad vi uzvidite i kad budete vidíli; kad oni uzvide i kad budu vidili.


Vedere. Viditivr(i)jeme prošasto

Hauer veduto. Biti vidio

59

vr(i)jeme koje ima doćiHauere da vedere. Imat viditi

PRILIKA TREĆE VRSTE R(I)JEČI ČINEĆEkoja ima svrhu u ere, kakoti scriuere


Io scriuo, tu scriui, quello scríue, noi scriuiamo, voi scrivete, quelli scriuono.

Já pišem, tí pišeš, ón piše, mí pišemo, vi pišete, oni pišu.vr(i)jeme neizvršeno

Io scriueuo, tu scriueui, quello scriueua, noi scriueuamo, voi scriveuate, quelli scriueuano.

Já pisah, tí pisaše, ón pisaše, mí písahomo, vi písahote, oni pisahu.vr(i)jeme prošasto

Io scrissi, & hò scritto, tù scrivesti, & haí scritto; quello scrisse, & hà scritto: noi scriuessimo; & habbiamo scritto, voi scriueste, & hauete scritto, quelli scrissero, & hanno scritto.

Já pisàh i pisao sam; tí písa i pisao si; ón písa i písao je; mí pisasmo i pisali smo; vi pisaste i písali ste; oni pisaše i pisali su.

vr(i)jeme veće neg21 prošastoIo haueuo scritto, tu haueui scritto, quello haueua scritto, noi haue

uamo scritto, voi haueuate scritto, quelli haueuano scritto.Ja bí(j)ah písao, tí bi(j)aše pisao, ón bi(j)aše pisao, mí bi(j)ahomo

pisali, ví bi(j)ahote pisali, oni bi(j)ahu pisali.vr(i)jeme koje ima doći

Io scriuerò, tu scriuerai, quello scriuera, noi scriueremo, voi scriuerete, quelli scriueranno.

Já ću pisat, tí ćeš písat, ón će písat, mi ćemo pisat, ví ćete pisat, oni će písat.


Scriui tu, scriua quello, scriuiamo noi, scriuete uoi, scriuano quelli.Píši tí, da píše ón, pišimo mí, pišite vi, da pišu oni.

21 Orig. graf. nogh.

61

vr(i)jeme koje ima doćiScriuerai tu, scriuerà quello, scriuaremo noi, scriuerete voi, scri

ueranno quelli.Pisati ćeš tí, pisati će ón, pisati ćemo mí, pisati ćete vi, pisati će oni.


Volesse Dio, che io scriuersi, che tu scriuessi, e che quello scriuesse, che noi scriuessimo, che voi scriueste, che quelli scriuessero.

Da bi Bóg hotio da bih já pisao; da bi tí pisao; da bi ón pisao; da bismo mí pisali; da biste ví pisali; da bi oni pisali.

vr(i)jeme prošastoDio voglja che io habbi scritto, che tu habbi scritto, che quello

habbia scritto, che noi habbiamo scritto, che voi habbiate scritto, che quelli habbiamo scritto.

Da Bóg hoće da sam já pisao; da si ti pisao; da je ón pisao; da smo mí pisali; da ste ví pisali; da su oni pisali.

vr(i)jeme veće neg prošastoVolesse Dio22, che io hauessi scritto, che tu havessi scritto, che

quello hauessa scritto, che noi havessimo scritto, che voi haueste scritto, che quelli hauessero scritto.

Da bi Bóg hotio da já budem písao; da tí budeš pisao; da ón bude písao; da mí budemo písali; da ví budete písali; da oni budu písali.

vr(i)jeme koje ima doćiDio voglja, che io scriua, che tu scriui, che quello scriua, che noi

scriuiamo, che uoi scriuiate, che quelli scriuano. Da bi Bóg hotio da já píšem; da tí pišeš; da ón piše; da mi pišemo;

da ví pišete; da oni pišu.Načina koji sastavlja

vr(i)jeme sadašnjeScriuendo io, ò essendo, che io scriva, che tu scriui, che quello

scriua, che noi scriuiamo, che voi scriuiate, che quelli scriuano.Pišući já il budući da ja pišem; da tí pišeš; da ón piše; da mí píše-

mo; da ví pišete; da oni píšu.22 Orig. graf. Did.

63

vr(i)jeme neizvršenoScriuendo io, ò essendo, che io scriuessi e scriuerei, che tu scri

uessi e scriueresti, che quello scrivesse e scriuerebbe, che noi scriuessimo e scriueressimo, che voi scriueste e scriuereste, che quelli scriuessero e scriuerebbono.

Pišući já il budući da já bìh pisao il pisao bih; da tì bi pisao il pisao bi; da ón bi pisao il pisao bi; da mí bismo pisali il pisali bismo; [da] ví biste písali il písali biste; da oni bi písali il pisali bi.

vr(i)jeme prošastoHauendo io scritto, ò essendo che io habbia scritto, che tu habbi

scritto, che quello habbia scritto, che noi habbiamo scritto, che voi habbiate scritto, che quelli habbiano scritto.

Budući ja pisao i budući da sam ja pisao; da si tí pisáo; da je ón pisao; da smo mí pisali; da ste ví pisali; da su oni pisali.

vr(i)jeme veće nego prošastoHauendo io scritto, ò essendo, che io hauessi, et hauerei scritto,

che tu hauessi, & haueresti scritto, che quello hauesse, & hauerebbe scritto, che noi hauessimo, & haueressimo scritto, che voi haueste & hauereste scritto, che quelli hauessero, & hauerebbono scritto.

Budući já pisao il budući da ja budem i bio bih23 písao; da tí budeš i bio bi písao; da ón bude i bio bi písao; da mí budemo i bíli bísmo pisali; da ví budete i bili biste písali; da oni budu i bili bi pisali.

vr(i)jeme koje ima doćiQuando io scriuerò, & hauerò scritto, quando tu scriuerai, & ha

uerai scritto, quando quello scriuera, & hauerà scritto, quando noi scriueremo, & haueremo scritto, quando voi scriuerete, & hauerete scritto, quando quelli scriueranno, & haueranno scritto.

Kàd já uspišem i kàd budem pisao; kad tí uspišeš i kàd budeš pisao; kad ón uspiše i kàd bude pisao; kàd mi uspišemo i kàd budemo pisali; kàd ví uspišete i kàd budete pisali; kàd oni uspišu i kád budu pisali.


Scriuere. Pisativr(i)jeme prošasto

Hauer scritto. Biti písao23 Tiskarska pogrješka: boi bih umjesto bio bih

65

vr(i)jeme koje ima doćiHauer da scriuere. Imat pisati

ČETVRTA PRILIKA R(I)JEČI ČINEĆEkoja ima svrhu u ire, kakoti sentire


Io sento, tu senti, quello sente, noi sentiamo, voi sentite, quelli sentono.

Já ćutim, ti ćutiš, ón ćuti, mí ćutimo, vi ćutite24, oni ćute.vr(i)jeme neizvršeno

Io sentiuo, tu sentiui, quello sentiua, noi sentivamo, voi sentiuate, quelli sentiuano.

Já ćućáh, tí ćućaše, ón ćućaše, mí ćućahomo, ví ćućahote, oni ću-ćahu.

vr(i)jeme prošastoIo sentii, & hò sentito, tu sentisti, & hai sentito: quello senti, et hà

sentito, noi sentissimo, & habbiamo sentito, voi sentiste, & hauete sentito, quelli sentirono, & hanno sentito.

Já ćutih i ćutio sam; ti ćuti i ćutio si; ón ćuti i ćutio je; mí ćutismo i ćutili smo; vi ćutiste i ćutili ste; oni ćutiše i ćutili su.

vr(i)jeme veće neg prošastoIo haueuo sentiro, tu haueui sentito, quello haueua sentito, noi

haueuamo sentito, uoi haueuate sentito, quelli haueuano sentito.Já bi(j)ah ćutio, tí bi(j)aše ćutio, ón bi(j)aše ćutio, mi bi(j)ahomo

ćutili, ví bi(j)ahote ćutili, oni bi(j)ahu ćutili.vr(i)jeme koje ima doći

Io sentirò, tu sentirai, quello sentirà, noi sentiremo, voi sentirete, quelli sentiranno.

Já ću ćutit, tí ćeš ćutit, ón će ćutit, mí ćemo ćutít, ví ćete ćutit, oni će ćutit.


Senti tù, senta quello, sentiamo noi, sentite voi, sentano quelli.Ćuti tí, da ćuti ón, ćutimo mí, ćutite vi, da ćute oni.

24 Orig. graf. chjutiſe.

67

vr(i)jeme koje ima doćiSentirai tu, sentirài quello, sentiremo noi, sentirete voi, sentirrano

quelli.Ćutiti ćeš tí, ćutiti će ón, ćutiti ćemo mi, ćutiti ćete ví, ćuti[t] će25 oni.


Volesse Dio, che io sentissi, che tu sentissi, che quello sentisse, che noi sentissimo, che uoi sentiste, che quelli sentissero.

Da bi Bóg hotio da bih já ćutio; da bi tí ćutio; da bi ón ćutio; da bismo mí ćutili; da biste ví ćutili; da bi oni ćutili.

vr(i)jeme prošastoDio voglja, che io habbi sentito, che tu habbi sentito, che quello habbi

sentito, che noi habbiamo sentito, che voi habbiate sentito, che quelli habbino sentito.

Da Bóg hoće da sam jà ćutio; da si tí ćutio26; da je ón ćutio27; da smo mí ćutili; da ste ví ćutili; da su oni28 ćutili.

vr(i)jeme veće neg prošastoVolesse Dio, che io hauessi sentito, che tu hauessi sentito, che quello

hauesse sentito, che noi hauessimo sentito, che voi haueste sentito, che quelli hauessero sentito.

Da bi Bóg hotio da ja budem ćutio; da ti budeš ćutio; da ón bude ćutio; da mí budemo ćutili; da vi budete ćutili; da oni budu ćutili.

vr(i)jeme koje ima doćiDio voglja che io senta, che tu senti, che quello senta, che noi sentia

mo, che voi sentiate, che quelli sentiano.Da bi Bóg hotio da ja ćutim; da ti ćutiš; da ón ćuti; da mí ćutimo; da

ví ćutite; da oni ćute.Načina koji sastavlja

vr(i)jeme sadašnjeSentendo io, ò essendo, che io senta, che tu senti, che quello senta, che

noi sentiamo, che voi sentiate, che quella sentano.Ćuteći já il budući da já ćutim; da ti ćutiš; da ón ćuti; da mí ćutimo;

da ví ćutite; da oni ćute.vr(i)jeme neizvršeno

Sentendo io, o essendo, che io sentissi, e sentirei, che tu sentissi e sen25 Orig. graf. chjutichje.26 Orig. graf. chjutlo.27 Orig. graf. chjutto.28 Tiskarska pogrješka: mi umjesto oni.

69

tiresti, che quello sentisse, e sentirebbe, che noi sentissimo e sentiressimo, che voi sentiste, e sentireste, che quelli sentissero, e sentirebbono.

Ćuteći já il budući da bih já ćutio i ćutio bih; da bi tí ćutio i ćutio bi; da bi ón ćutio i ćutio bi; da bismo mí ćutili i ćutili bismo; da biste ví ćutili i ćutili biste; da bi oni ćutili i ćutili bi.

vr(i)jeme prošastoHauendo io sentito, ò essendo, che io habbia sentito, che tu habbi

sentito, che quello habbia sentito, che noi habbiamo sentito, che voi habbiate sentito, che quelli habbiano sentito.

Budući ja ćutio il budući da sam já ćutio; da si tí ćutio; da je ón ćutio; da smo mí ćutili; da ste ví ćutili; da su oni ću[tili].

vr(i)jeme veće neg prošastoHauendo io sentito, ó essendo, che io hauessi, & hauerei sentito,

che tu hauessi, & haueresti sentito, che quello hauesse, & hauerebbe sentito; che noi hauessimo, & haueressimo sentito; che voi haueste; et hauereste sentito; [che] quelli hauessero, et hauerebbono sentito.

Budući já ćutio il budući da ja budem i bio bih ćutio; da tí budeš i bio bi ćutio; da ón bude i bio bi ćutio; da mí budemo i bili bismo ćutili; da vi budete i bili biste ćutili; da oni budu i bili bi ćutili.

vr(i)jeme koje ima doćiQuando io sentirò, & hauerò sentito; quando tu sentirai, & hauerai

sentito, quando quello sentirà, & hauerà sentito, quando noi sentiremo, & haueremo sentito; quando voi sentirete, & hauerete sentito, quando quelli sentiranno; & haueranno sentito.

Kàd já uzćutim i kàd budem ćutio; kad tí uzćutiš i kàd budeš ćutio; kàd ón uzćuti i kàd bude ćutio; kàd mí uzćutimo i kàd budemo ćutili; kad ví uzćutite i kad budete ćutili; kad oni uzćute i kad budu ćutili.


Sentire. Ćutitivr(i)jeme prošasto

Hauer sentito. Biti ćutiovr(i)jeme koje ima doći

Hauer da sentire. Imat ćutiti

71

Rekosmo da na način ov(i)jeh četiri(j)eh r(i)ječi(j)eh sve ostale r(i)ječi čineće imaju se prominjivati, svaka po svojoj prilici. Zato kad se išće jed-na r(i)ječ u slovniku, naći ćeš vr(i)jeme sadašnje načina koji ne svršuje i po njemu moći ćeš znati kako se ima ona r(i)ječ prominjivati, jere će svr-hu imati ilti u are, ilti u ere kratko, ilti u ere dugo, ilti u ire, kakoti: insegnare, vedere, scrivere, sentire. Ako, dakle, digneš ona tri najposl’jednja slova: are, ere, ire, od insegnare ostati će insegn, od vedere ostati će ved, od scriuere ostati će scriu, od sentire ostati će sent. Al ako pak na mjesto oni tri(j)u slova staviš jedno o, učinit će se insegno, vedo, scrivo, sento, i tako pak će bit lasno počet prominjivati, kakoti:Io insegno, tu insegni, quello insegna, noi insegnamo, etc.Io vedo, tu vedi, quello vede, noi vediamo, voi vedete, quelli vedono, etc.Io scriuo, tu scriui, quello scriue, noi scriuiamo, voi scriuete, etc.Io sento, tu senti, quello sente, noi sentiamo, voi sentite, quelli sentono.

I tako svaka ina r(i)ječ koja se nađe u slovniku ilti u dicionaru ima se prominjivati. Kakoti, na priliku, žudiš znati kako se latinski reče ova r(i)ječ hoditi. Nađi u slovniku hoditi, naći ćeš za njom latinsku r(i)ječ caminare. Digni, dakle, kako smo rekli, ona tri najposlednja slova are, ostat će camin, nadovrzi slovo o, učiniti će se camino. I tako već počmi prominjivati na način od prilike prve vrste r(i)ječi: io insegno, tu insegni, quello insegna, noi insegnamo, voi insegnate, quelli insegnano ovako: io camino, tu camini, quello camina, noi caminamo, voi caminate, quelli caminano – já hodim, tí hodiš, ón hodi, mí hodimo, ví hodite, oni hode.

Nahode se njeke r(i)ječi koje ne slide goru rečeni nauk i zato zovu se r(i)ječi bezredne. A među ostali(j)em ri(j)ečima bezredni(j)em jesu

njeke r(i)ječi koje svršuju u sco, kakoti ubidisco, nutrisco. Ovi(j)e(m) nije od potribe dignuti tri najposlednja slova, nego samo dva, to jest re. Također ne nadomeće jim se samo jedno o, nego valja nadovrći ova tri slova sco, kakoti: ubidire – digni re, a stavi sco, učinit će se ubidisco.

Ove r(i)ječi koje svršuju u sco stavljene su zajedno na svrsi od r(i)je-či(j)eh bezredni(j)eh četvrte vrste, vidi jih ondi.

A o[v]di stavit ću također ukratko njekoliko ostali(j)eh r(i)ječi(j)eh bezredni(j)eh da se lašnje mogu pametiti, i valja jih dobro zamiriti da se tko u nji(j)eh ne privari. A malo posli(j)e u duglje ćemo od nji(j)eh govoriti.

Poći – andare: ne reče se io ando, nego io vo, alti io vado, tu

73

vai, quello và, noi andiamo, voi andate, quelli vanno.Imati – hauere: io ho, tu hai, quello ha, noi habbiamo, voi havete, quelli

hanno.Moći – potere: io posso, tu puoi, quello puo, noi potiamo, voi potete,

quelli possono.Biti dužan – douere: io deuo, tu deui, quello deue, noi dobiamo, voi do

uete, quelli deuono.Boliti – dolere: io dolgo, tu doli, quello dole, noi doliamo, voi dolete,

quelli dolgono.Ležati – gjacere: io gjaccjo, tu gjaci, quello gjace, noi gjacjamo, voi

gjacete, quelli gjacjono.Znati – sapere: io so, tu sai, quello sa, noi sapjamo, voi sapete, quelli

sanno.Mučati – tacere: io taccjo, tu taci, quello tace, noj tacjamo, voi tacete,

quelli tacjono.Držati – tenere: io tengo, tu tjeni, quello tjene, noi teniam[o], voi tenete,

quelli tengono.Hotiti – volere: io vogljo, tu uuoi, quello vuole, noi vogljamo, uoj volete,

quelli vogljono.Staviti – ponere: io pongo, tu poni, quello pone, noi poniamo, uoi ponete,

quelli pongono.Viditi se – parere: io pajo, tu pari, quello pare, noi pajamo/noi paremo,

uoi parete, quelli pajono ò parono.Reći – dire: io dico, tu dici, quello dice, noi dicjamo, uoi dite, quelli

dicono.Uspeti se – salire: io salgo, tu sagli, quello saglje, noi saliamo, voi salite,

quelli salgono.Doći – venire: io vengo, tu vjeni, quello vjene, noi veniamo, voi venite,

quelli vengono.Iziti – uscire: io esco, tu esci, quello esce, noi usciamo, voi uscite, quelli

escono.Čuti – udire: io odo, tu odi, quello ode, noi udiamo, voi udite, quelli

odono.Uzeti – togljere: io tolgo, tu togli, quello toglje, noi togljamo, uoi toglje

te, quelli uolg[o]no.OD R(I)JEČI TRPLJEĆE

Za umiti prominjivati r(i)ječ trpljeću od potribe je dobro znati kako se prominjuje ova r(i)ječ esser, to jest biti, jere po njoj veoma lasno moći

će se svaka r(i)ječ trpljeća prominjivati.

75

Prilika r(i)ječi essere, to jest bitinačina koji kaževr(i)jeme sadašnje

Io sono, tu sei, quello e, noi siamo, uoi sete, quelli sono.Já jesam, ti jesi, ón jest, mí jesmo, vi jeste, oni jesu.

vr(i)jeme neizvršenoIo ero, tu eri, quello era, noi erauamo, uoi erauate, quelli erano.Ja bíh, tí biše, ón biše, mí bíhomo, ví bíhote, oní bíhu.

vr(i)jeme prošastoIo fui, e son stato, tu fusti, e sei stato, quello fu, et e stato, noi fummo, e siamo stati, uoi fuste, e sete stati, quelli furono, e sono stati.Já bíh i bio sam, tí bi i bio si, ón bi i bio je, mí bismo i bili smo, vi biste i bili ste, oni bíše i bíli su.

vr(i)jeme veće neg prošastoIo ero stato, tu eri stato, quello era stato, noi eramo stati, uoi erate stati, quelli erano stati.Já bíh bio, tí biše bio, ón biše bio, mí bihomo bíli, vi bihote bili, oni bihu bíli.

vr(i)jeme koje ima doćiIo sarò, tu sarai, quello sarà, noi saremo, uoi sarete, quelli saranno.Já ću biti, tí ćeš biti, ón će biti, mí ćemo biti, vi ćete biti, oni će biti.


Sii tu, sia quello, siamo noi, siate uoi, siano quelli.Budi ti, budi ón, budimo mí, budite ví, da budu oni.

vr(i)jeme koje ima doćiSaraj tu, sarà quello, saremo noi, sarete uoi, saranno quelli.Biti ćeš tí, biti će ón, biti ćemo mí, biti ćete ví, biti će oni.


Iddio uolesse, che io fossi, che tu fossi, che quello fosse, che noi fossimo, che uoi foste, che quelli fossero.Da bi Bóg hotio da budem já; da budeš tí; da bude ón; da budemo mi; da budete ví; da budu oni.

vr(i)jeme prošastoIddio uoglja, che io sia stato, che tu sia stato, che quello sia stato, che noi siamo stati, che uoi siate stati, che quelli siano stati.

77

Da Bóg hoće da sam jà bio; da si tí bio; da je ón bio; da smo mí bíli; da ste ví bíli; da su oni bíli.

vr(i)jeme veće neg prošasto29

Iddio volesse, che io fossi stato; che tu fossi stato, che quello fosse stato, che noi fossimo stati, che voi foste stati, che quelli fossero stati.Da bi Bóg hotio da já budem bio; da tí budeš30 bio; da ón bude bio; da mí budemo bili; da ví budete bili, da oni budu bili.

vr(i)jeme koje ima doćiIddio voglja, che io sia, che tu sii, che quello sia, che noi siamo, che voi siate, che quelli siano.Da Bóg hoće da sam já; da si tí; da je ón; da smo mi; da ste ví; da su oni.


Essendo io, ò concio sia cosa che io sia, che tu sii, che quello sia, che noi siamo, che voi siate, che quelli siano.Bivši já il budući da sam já; da si tí; da je ón; da smo mí; da ste ví; da su oni.

vr(i)jeme neizvršenoEssendo io, ò conciò sia cosa, che io fossi, e serei, che tu fossi, e saresti, che

quello fosse, e sarebbe, che noi fossimo, e saressimo, che voi foste, e sareste, che quelli fossero, e sarebbono.Bivši já il budući da budem i bio bih já; da budeš i bio bi tí; da bude i bio bi ón; da budemo i bili bismo mí; da budete i bili biste ví; da budu i bíli bi oni.

vr(i)jeme prošastoEssendo io stato, ò concio sia cosa, che io sia stato: che tu sii stato che quello sia stato, che noi siamo stati, che uoi siate stati che quelli siano stati.Bivši bio jà il budući da sam já bio; da si ti bio; da je ón bio; da smo mí bili; da ste ví bili; da su oni bili.

vr(i)jeme veće neg prošastoEssendo io stato, ò concio sia cosa che io fossi stato, e sarei stato, che tu fossi stato, e saresti stato, che quello fusse stato e sarebbe stato, che noi fossimo stati, e sarissimo stati, che voi foste stati, e sareste stati, che quelli fossero stati, e sarebbono stati.Bivši bio já il budući da já budem bio i bio bih bio; da tí budeš bio i bio bí bio; da ón bude bio i bio bi bio; da mí budemo bíli i bili smo bíli; da ví budete bili i bili biste bíli; da oni budu bili i bili bi bili.29 Orig. graf. procjaſto.30 Orig. graf. buddeſ.

79

vr(i)jeme koje ima doćiQuando io sarò ò sarò stato, quando tu sarai, ò sarai stato, quando

quello sarà, ò sarà stato, quando noi saremo, ò saremo stati, quando voi sarete, stati, quando quelli saranno, ò saranno stati.Kád já uzbudem il kad budem bio; kàd ti uzbudeš il kad budeš bio; kád ón uzbude il kàd bude bio; kàd mi uzbudemo il kàd budemo bíli; kàd ví uzbudete il kàd budete bíli; kad oni uzbudu il kàd budu bíli.

Načina koji ne svršujeVr(i)jeme sadašnje: essere – bitiVr(i)jeme prošasto: essere stato – biti bioVr(i)jeme koje ima doći: hauer ad essere – imat biti

Tko umi prominjivati ovu r(i)ječ essere, to jest biti, već mu je lasno svaku r(i)ječ trpljeću prominjivati. Ne budući ino r(i)ječ trpljeća u latinski jezik nego ova r(i)ječ essere, s jednim imenom ganutivim, u čemu se sasma pogađa latinski jezik, i slovinski, jere također r(i)ječ trpljeća slovinski nije drugo nego ova r(i)ječ biti s jednim imenom ganutivim, kako na priliku: ja jesam učen, ti jesi učen, on je uče(n), mi jesmo učeni, vi jeste učeni, oni jesu učeni. Dosta je, dakle, naći u slovniku kako se reče latinski učen i naći ćeš insegnato, koje ime ako staviš za ovom ričju essere, učiniti ćeš r(i)ječ trpljeću, kakoti: io sono insegnato, tu sei insegnato, quello e insegnato, noi siamo insegnati, voi sete insegnati, quelli sono insegnati.Također kad se razumi od ženskoga imena, kako mi slovinski prominjiva-mo ime ganutivo, tako ga prominjuju i latinski. Kako na priliku rekli b[i]-smo: Ja sam učena, ti si učena, ona je učena, mi smo učene, vi ste učene, one su učene – Io sono insegnata, tu sei insegnata, quella e insegnata, noi siamo insegnate, voi sete insegnate, quelle sono insegnate.I tako od svake druge r(i)ječi trpljeće ima se učiniti.

OD R(I)JEČI POSOBITER(i)ječ posobita različna je od r(i)ječi čineće jere pridstavlja ove glaske: mi, ti, si; a u broju od većine: ci, vi, si. Kakoti mi slovinski pridstavljamo glasak se, kako na priliku: Ja se veselim, ti se veseliš, on se veseli, mi se veselimo, vi se veselite, oni se vesele, a latinski bi rekli: Io mi rallegro, tu ti rallegri, quello si rallegra, noi ci rallegriamo, voi vi rallegrate, quelli si rallegrano.I tako već u svako ino vr(i)jeme ima se pristaviti, kad je broj jedini: mi, ti, si; kad je broj većine: ci, vi, si.

OD R(I)JEČI BEZ SOBSTVAR(i)ječ bez sobstva je najlašnja, jere ne ima mnoga sobstva, nego treće

81

u broju jedinomu, a u broju većine ne ima ni jedno sobstvo, i ovako se prominjuje: pjoue, pjoueua, ha pjouuto, haueua pjouuto, pjouerà, etc. – daždi, dažđa-še, daždilo je, biše daždilo, dažditi će;tona, tonaua, hà tonato, haueua tonato, tonerà, etc. – grmi, grmljaše, gr-milo je, biše grmilo, grmiti će;neuiga, neuigaua, hà neuigato, haueua neuigato, neuigarà – sniži, sniža-še, snižilo je, biše snižilo, snižiti će.

OD R(I)JEČI(J)EH BEZREDNI(J)EHOne r(i)ječi se zovu bezredne koje ne imaju reda, to jest ne slide red

svoje vrste u svemu, nego u njekoliko vrjemena se pogađaju, a u njekoliko se ne pogađaju. Nećemo mi ovdi staviti vrjemena u koji(j)eh se pogađaju s[a] svojom vrstom, nego samo stavit ćemo vrjemena u koji(j)eh se ne pogađaju.

Od r(i)ječi(j)eh bezredni(j)eh prve vrsteČetiri su r(i)ječi bezredne u prvoj vrsti, to jest: dare, stare, fare, andare, koje počimlju ovako: dò, stò, fò, vo ilti vado.

Od r(i)ječi dare, to jest datinačina koji kaže

Vr(i)jeme sadašnje: io do, tu dai, quello da, noi diamo, uoi date, quelli danno.Vr(i)jeme neizvršeno: io dauo, tu daui, quello daua, noi dauamo...Vr(i)jeme prošasto: io detti/io djedi, tu desti, quello dette/quello djede, noi demmo, uoi deste, quelli dettero/quelli diedero.A na drugi način: io ho dato, tu hai dato, quello hà dato, etc. pogađa se već s[a] svojom vrstom.Vr(i)jeme koje ima doći: io darò, tu darai, quello darà, etc.

Od r(i)ječi stare, to jest státiProminjuje se ova r(i)ječ stare kako i r(i)ječ dare i počimlje ovako: io stò, tu stai, quello stà, noi stiamo, uoi state, quelli stanno.

Od r(i)ječi fare, to jest činitinačina koji kaže

Vr(i)jeme sadašnje: io fò/io faccjo, tu fai, quello fà, noi faccjamo, uoi fate, quelli fanno.Vr(i)jeme neizvršeno: io faceuo, tu faceui, quello faceua, noi faceuamo...Vr(i)jeme prošasto: io feci, tu facesti, quelo fece, noi facemmo, uoi faceste, quelli fecero.A na drugi način: io ho fatto, tu hai fatto, etc. pogađa se u ostalo.Vr(i)jeme koje ima doći: io farò, tu farai, quello farà...

83

Načina koji zapovi(j)edaVr(i)jeme sadašnje: fà tu, faccja quello, faccjamo noi, fate uoi, faccjano quelli.

Načina koji žudiVr(i)jeme sadašnje i vr(i)jeme neizvršeno: Dio volesse, che io facessi, che tu facessi, che quello facesse, che noi facessimo, che voi faceste, che quelli facessero.

Od r(i)ječi andare, to jest poći, otitiOva r(i)ječ andare ne ima svoga početka, nego joj se daje r(i)ječ vò ilti vado, koja također je kljasta, ne imajući drugo nego početak, tako da od ov(i)jeh dvi(j)uh r(i)ječi(j)eh čini se jedna cilovita ovako:

Načina koji kažeVr(i)jeme sadašnje: io vò/io vado, tu vai, quello va, noi andiamo, voi andate, quelli vanno.Vr(i)jeme neizvršeno: io andavo, tu andaui, quello andaua, noi andavamo, voi andauate, quelli andauano.Vr(i)jeme prošasto: io andai/io sono andato, tu andasti/tu sei andato, quello andò/quello è andato.Vr(i)jeme veće nego prošasto: io ero andato, tu eri andato, quello era andato, noi erauamo andati.Vr(i)jeme koje ima doći: io anderò, tu anderai, quello anderà, noi anderemo, voi anderete, quelli anderanno.

Načina koji zapov(i)jedaVr(i)jeme sadašnje: va tu, vada quello, andiamo noi, andate voi, vadano quelli.

Načina koji žudiVr(i)jeme sadašnje: che io andassi, che tu andassi, che quello andasse, che noi andassimo, che voi andaste...Vr(i)jeme neizvršeno: io andrei/io andarei, tu andresti/tu andaresti.Vr(i)jeme prošasto: che io sia andato, che tu sia andato, che quello sia andato, che noi siamo andati...Vr(i)jeme veće nego prošasto: che io fossi e sarei andato, che tu fossi e saresti andato...Vr(i)jeme koje ima doći: che io vada, che tu vadi, che quello vada, che noi andiamo, che voi andiate, che quelli vadano.

Načina koji ne svršujeVr(i)jeme sadašnje: andare poći.Vr(i)jeme prošasto: essere andato bit pošao.

85

Od r(i)ječi(j)eh bezredni(j)eh druge vrsteOd r(i)ječi parere, to jest viditi se, činiti se

Vr(i)jeme sadašnje: io pajo, tu pari, quello pare, noi pajamo/noi paremo, voi parete, quelli pajono quelli parono.Vr(i)jeme neizvršeno: io pareuo, tu pareui, quello pareua o parea.Vr(i)jeme prošasto: io pareui, io sono paruto, tu paresti/tu sei paruto.Vr(i)jeme veće nego prošasto: io ero paruto, tu eri paruto.Vr(i)jeme koje ima doći: io parerò, tu parerai, quello parerà.

Načina koji zapov(i)jedaVr(i)jeme sadašnje: pari tu, paja quello, pariamo noi, parete uoi, pajano quelli.

Od r(i)ječi sedere, to jest sjeditiVr(i)jeme sadašnje: io seggo/io sjedo, tu sjedi, quello sjede.Vr(i)jeme neizvršeno: io sedeuo, tu sedeui, quello sedeua, ò sedea.Vr(i)jeme prošasto: io sedetti/io sedei, tu sedesti, quello sedette, noi sedemmo, uoi sedeste, quelli sedettero, io hò seduto, tu hai seduto.

Od r(i)ječi devere, to jest biti držan, imati datiVr(i)jeme sadašnje: io deuo/io debbo, tu deui/tu debbi, quello deue/quello debbe, noi dobbiamo, uoi douete, quelli deuono.Vr(i)jeme neizvršeno: io doueuo, tu doueui, quelle doueua, noi doueuamo.Vr(i)jeme prošasto: io douetti, tu douesti, quello douette, noi douemmo.

Od r(i)ječi potere, to jest moćiVr(i)jeme sadašnje: io posso, tu puoi, quello puo, noi potiamo, uoi potete, quelli possono ò ponno.Vr(i)jeme neizvršeno: io poteuo, tu poteui, quello poteua o potea.Vr(i)jeme prošasto31: io potei/io hò potuto, tu potesti/tu hai potuto, quello ha potuto.

Od r(i)ječi tenere, to jest držatiVr(i)jeme sadašnje: io tengo, tu tieni, quello tiene, noi teniamo.Vr(i)jeme neizvršeno: io teneuo, tu teneui, quello teneua ò tenea.Vr(i)jeme prošasto: io tenni/io hò tenuto, tu tenesti/tu hai tenuto, quello tenne/quello hà tenuto.

Od r(i)ječi volere, to jest hotitiVr(i)jeme sadašnje: io vogljo/io uò, tu uuoi, quello uuole, noi uogljamo, uoi uolete, quelli uogljono.Vr(i)jeme neizvršeno: io uoleuo, tu uoleui, quello uoleua.Vr(i)jeme prošasto32: io uolsi/io hò uoluto, tu uolesti/tu hai uoluto, quello uolse/quello hà uoluto, noi uolemmo/noi habbiamo uoluto, uoi uoleste/uoi hauete voluto, quelli uolsero/quelli hanno uoluto.31 Orig. graf. Procjaſto.32 Orig. graf. Procjaſto.

87

Od r(i)ječi dolere, to jest bolitiVr(i)jeme sadašnje: io dolgo/io dogljo, tu duoli, quello duole ò dole, noi dogljamo, voi dolete, quelli dolgono, ò dogljono.Vr(i)jeme neizvršeno: io dolevo, tu dolevi, quello doleua.Vr(i)jeme prošasto: io dolsi/io ho doluto, tu dolesti/tu hai doluto.Ova ista r(i)ječ kadgod je posobita i tad joj se pridstavljaju glaski mi, ti, si, ci, vi, si; i reče se dolersi, to jest boliti se, i ovako se prominjuje:io mi dolgo, tu ti duoli, quello si duole, noi ci ddogliamo...io mi doleuo, tu ti doleui, quello si doleua, noi ci doleuamo...io mi son doluto, tu ti sei doluto, quello si è doluto, noi ci siamo dolutiio mi ero doluto, tu ti eri doluto...

Od r(i)ječi sapere, to jest znatiVr(i)jeme sadašnje: io so, tu sai, quello sà, noi sapiamo, voi sapete.Vr(i)jeme neizvršeno: io sapeuo, tu sapeui, quello sapeua ò sapea.Vr(i)jeme prošasto: io sapei/io ho saputo, tu sapesti/tu hai saputo, quello seppe/quello hà saputo, noi sapemmo/noi habiamo saputo...

Od r(i)ječi solere, to jest običa(j)itiVr(i)jeme sadašnje: io sogljo, tu soli, quello suole, noi sogljamo.Vr(i)jeme neizvršeno: io soleuo, tu soleui, quello soleua, ò solea.Vr(i)jeme prošasto: io son stato solito/io sui solito, tu sei stato solito.

Od r(i)ječi cadere, to jest pasti, ukinuti seVr(i)jeme sadašnje: io cado/io caggio, tu cadi, quello cade...Vr(i)jeme neizvršeno: io cadeuo, cadeui, quello cadeua.Vr(i)jeme prošasto: io caddi ò cadei/io son caduto, tu cadesti...Ove tri r(i)ječi: gjacere, tacere, pjacere u vr(i)jeme prošasto čine: gjacqui, tacqui, pjacqui.Vr(i)jeme sadašnje: io gjacio, tu gjaci, quello giace, noi giacjamo.Vr(i)jeme prošasto: io gjacqui/io ho gjacjuto, tu gjacesti/tu hai gjacjuto, quello giacque/quello ha giacjuto, noi gjacemmo...U vr(i)jeme koje ima doći načina koji žudi čine: pjaccja, taccja, gjaccja.Godere – uživati, u vr(i)jeme prošasto čini: io godei/io godetti...Rimanere – ostati, čini: io rimasi/io son rimasto ò rimaso.Suadere – nagovoriti: io suasi/io hó suaso, tu suadesti...Temere – bojati se: io temei/io ho temuto, tu temesti...Valere – valjati: io valsi/io ho valuto, tu valesti, quello valse.

Od ri(j)eči(j)eh bezredni(j)eh treće vrsteOd r(i)ječi togljere, to jest uzeti

Vr(i)jeme sadašnje: io tolgo/io togljo, tu togli, quello toglje...Vr(i)jeme neizvršeno: io togljeuo, tu togljeui, quello togljeua...

89

Vr(i)jeme prošasto: io tolsi/io ho tolto, tu togljesti/tu hai tolto, quello tolse/quello hà tolto, noi togljemmo/noi habbiamo tolto...Stavit ćemo ovdi razlike svrhe r(i)ječi(j)eh bezredni(j)eh ove treće vrste i kako se prominjuju u vr(i)jeme prošasto. Takođe[r] kako čine u vr(i)jeme koje ima doći načina koji žudi.Cuocere: cuoco, cossi... ho cotto, cuoca – svaritiVincere: vinco, vinsi... hò vinto, vinca – dobitiConoscere: conosco, conobbi... hò conoscjuto, conosca – poznatiCrescere: cresco, crebbi, e son crescjuto, cresca – rastiNascere: nasco, nasqui, e son nato, nasca – rodit se i niknutiAccendere: accendo, accesi... hò acceso, accenda – užećiAscendere: ascendo, ascesi... son asceso, ascenda – uziti, uspeti seAscondere: ascondo, ascosi... ho ascoso, asconda – skritiArdere: ardo, arsi, son arso, arda – goritiAppendere: appendo, appesi... ho appeso, appenda – objesitiCredere: credo, credei... ho creduto, creda – vjerovatiChjedere: chjedo, chjesti... ho chjeduto ò chjesto, chjegga – prositiChjudere: chjudo, chjusi... ho chjuso, chjuda – zatvoritiDividere: divido, divisi... ho diviso, divida – razd(i)jelitiEscludere: escludo, esclusi et hò escluso, escluda – izmetnuti, ne primitiFondere: fondo, fusi... ho fuso, fonda – slitiMordere: mordo, morsi... hò morso, morda – ujestiNascondere: nascondo, nascosi et ho nascosto, nasconda – sakritiPendere: pendo, pendei... hò penduto, penda – visitiPrendere: prendo, presi... hò preso, prenda – uhititiRadere: rado, rasi ò radei... hó raso, rada – obričiti, obritiRendere: rendo, rendei ò resi... hò reso ò renduto, renda – vratitiRespondere: respondo, risposi... hò risposto, responda – odgovoritiRodere: rodo, rosi... ho roso, roda – gristiSpandere: spando, spasi... ho spaso, spanda – rastritiSpendere: spendo, spesi... hò speso ó spenduto, spenda – stratitiUccidere: uccido, uccisi... hò ucciso, uccida – ubitiVendere: vendo, vendei... hò venduto, venda – prodatiCogljere: colgo, colsi... hò colto, colga – bratiScegljere: scelgo, scelsi... hò scelto, scelga – izabratiSvellere: svello, svelsi... hò svelto, svella – izgulitiFremere: fremo, fremei... hò fremuto, frema – režatiPremere: premo, premei ò pressi... hò premuto, prema – tištitiBattere: batto, battei... ho battuto, batta – udaratiMettere: metto, messi... ho messo, metta – stavitiPercuotere: percuoto, percossi... ho percosso, percuota – udriti

91

Beuere: beuo, beuei... ho beuuto, beua – pitiMuouere: muouo, mossi... ho mosso, muova – ganuti, krenutiRiceuere: riceuo, riceuei... hò ricevuto, riceva – primitiViuere: viuo, vissi ó vivei... ho vissuto, viua – živitiCorrere: corro, corsi... ho corto, corra – trčati

Od r(i)ječi(j)eh bezredni(j)eh četvrte vrsteOd r(i)ječi ire, to jest poći al hoditi

Ova r(i)ječ ne ima nego treće sobstvo broja većine u vr(i)jeme neizvršeno načina koji kaže: iuano.A u vr(i)jeme prošasto čini: io sono ito, tu sei ito, quello è ito.A u načinu koji zapov(i)jeda ima samo drugo sobstvo broja većine: ite.Način koji ne svršuje čini: ire.

Od r(i)ječi gire, to jest poći al hoditiSamo ima drugo sobstvo broja većine u vr(i)jeme sadašnje načina koji kaže: gite – vi hodite, vi grete.Vr(i)jeme neizvršeno: io giuo, tu giui, quello giua ò gia, noi giuamo... quelli giuano.Vr(i)jeme prošasto: io gio, e songito, tu gisti, e sei gito, quello gi, ó gio... è gito, noi gimmo, e siamo giti, voi giste, e sete giti, quelli girno, e sono gitti.Vr(i)jeme veće nego prošasto: io ero gito, tu eri gito, quello era gito.Vr(i)jeme koje ima doći ima samo treća sobstva: quello gira, quelli giranno.Vr(i)jeme sadašnje načina koji zapov(i)jeda ima samo drugo sobstvo broja većine: gite – pođite.Načina koji žudi vr(i)jeme sadašnje i vr(i)jeme neizvršeno: Dio volesse, che io gissi, che tu gissi...Vr(i)jeme prošasto: Dio voglja, che io sia gito, che tu sii gito.Vr(i)jeme veće neg prošasto: Dio volesse, che io fussi gito, che tu fussi gito.Načina koji sastavlja, vr(i)jeme neizvršeno: Concjo sia cosa, che io gissi, e girei, che tu gissi, e giresti.Vr(i)jeme prošasto: essendo gito io, ó concjo sia cosa, che io sia gito, che tu sii gito.Vr(i)jeme veće nego prošasto: essendo io gito, ò concja sia cosa, che io fussi, e sarei gito, che tu fussi, e saresti gito.Način koji ne svršuje: gire – poći; esser gito – biti pošo; dovergire – imat poći.

Od r(i)ječi salire, to jest uspeti seVr(i)jeme sadašnje: io salgo, ò sagljo, tu sali, quello sale, noi sagljamo.Vr(i)jeme neizvršeno: io saliuo, tu saliui, quello saliua, noi saliuamo.Vr(i)jeme prošasto: io salii, io salsi, e sono salito, tu salisti, e sei salito.

93

Od r(i)ječi venire, to jest doćiVr(i)jeme sadašnje: io vengo, tu vieni, quello viene, noi veniamo...Vr(i)jeme neizvršeno: io veniuo, tu veniui, quello veniua...Vr(i)jeme prošasto33: io venni, io son venuto, tu venisti, tu sei venuto, quello venne, quello è venuto, noi venimmo, noi venissimo...

Od r(i)ječi muorire, to jest umr(i)jetiVr(i)jeme sadašnje: io muojo, io muoro, tu muori, quello muore.Vr(i)jeme neizvršeno: io moriuo, tu morivi, quello moriua...Vr(i)jeme prošasto: io morsi, io son morto, tu moristi, tu sei morto, quello mori ò morse, quello è morto, noi morimmo e siamo morti.

Od r(i)ječi aprire, to jest otvoritiVr(i)jeme sadašnje: io apro, tu apri, quello apre, noi apriamo...Vr(i)jeme neizvršeno: io apriuo, tu apriui, quello apriua...Vr(i)jeme prošasto: io aprii, io apersi... hò aperto, tu apristi...

Od r(i)ječi dire, to jest r(i)jetiVr(i)jeme sadašnje: io dico, tu dici, quello dice, noi diciamo...Vr(i)jeme neizvršeno: io diceuo, tu diceui, quello diceua...Vr(i)jeme prošasto: io dissi... hò detto, tu dicesti... hai detto, quello disse... hà detto, noi dicemmo... habbiamo detto...

Od r(i)ječi koje svršuju u scoOd ove četvrte vrste r(i)ječi(j)eh bezredni(j)eh jesu i r(i)ječi koje svršuju u sco koje ne imaju svoja sobstva u svako vri(j)eme, nego samo imaju četi-ri sobstva vrjemena sadašnjega načina koji kaže, a tri vrjemena sadanjega načina koji zapov(i)jeda, a četiri vrjemena koje ima doći načina koji žudi, i vrjemena sadanjega načina koji sastavlja kako prilika kaže koja slidi.

Načina koji34 kaže vr(i)jeme sadašnjeIo ubidisco, tu ubidisci, quello ubidisce, noi... voi... quelli ubidiscono.

Načina koji zapov(i)jeda vr(i)jeme sadašnjeUbidisci tu, ubidisca quello, noi... voi... ubidiscano quelli.Načina koji žudi vr(i)jeme koje ima doći i načina koj[i] sastavlja vr(i)jeme sadašnjeChe io ubidisca, che tu ubidischi, che quello ubidisca, che noi... che voi... che quelli ubidischino.A sva ostala sobstva ovi(j)eh i ini(j)eh vrjemena uzimlju od svoji(j)eh prvorodni(j)eh r(i)ječi(j)eh koje zlamenuju ono isto što i one, kakoti ove r(i)ječi patisco – trpim. Prvorodna jest pato i ovako se prominjiva:

Načina koji kaže vr(i)jeme sadašnje33 Orig. graf. Procjasto. 34 Orig. graf. koje.

95

Io patisco, tu patisci, quello patisce, noi patiamo, voi patite, quelli patiscono.

< 43a>35

Načina koji zapov(i)jeda vr(i)jeme sadašnjePatisci tu, patisca quello, patiamo noi, patite uoi...

Vr(i)jeme koje ima doći načina koji žudi i vr(i)jeme sadašnje načina koji sastavlja

Io patisco, tu patischi, quello patisca, noi patiamo...A sve ostalo se uzimlje od r(i)ječi: io pato, tu pati, quello pate, noi patiamo, voi patite, quelli patono. I to se razumi od svi(j)eh ovizi(j)eh koje slide:pero perisco ginemmento mentisco lažemfallo fallisco varam se, gri(j)ešiminghiotto inghiotisco proždiremoffiro offerisco davam, poklanjamforbo forbisco čistim.

Početak prvorodni(j)eh ostali(j)eh koji slide nije običajan, a sve ostalo je običano.Aggradisco – drago mi je i ugodno Languisco – oslabiti, mlohavitiFerisco – ranim Tradisco – izdajemNutrisco – hranim Rapisco – grabimAdolcisco – oslađujem Capisco – uzeti u seArdisco – smim Ordisco – snujemImpallidisco – požućujem Gioisco – radujem seStordisco – smetam, glavu razbi(j)am Ubidisco – slušamSbigotisco – vadim iz pameti Ingagljardisco – jačim seFinisco – svršujem Fjorisco – cvitamAvilisco – pogrđujem Sofferisco – trpimProferisco – izustim, govorim Apparisco – vidim seComparisco – činim se viditi, kažem se Impazzisco – mahnitamInanimisco – kr(i)jepim, nukam Colorisco – omastivamEmpisco – napunjam mi pentisco – kajem se35 Stranica je obrojčena s 43a, jer je u originalnom tekstu broj 43 pogrješkom ponovljen.

97

< 44a>36

Od r(i)ječi uscire, to jest izitiOva r(i)ječ svršuje također37 u sco, al je razlika od ostali(j)eh koje

svršuju u sco jere ostale imaju slovo i- prid sco, kakoti ubidisco, a r(i)ječ uscire ne reče se uscisco, nego esco, i ovako se prominjuje:

Načina koji kažeVr(i)jeme sadašnje: io esco, tu esci, quello esce, noi usciamo, voi

uscite, quelli escono.Vr(i)jeme neizvršeno: io usciuo, tu usciui, quello usciua, noi usci

uamo, voi usciuate, quelli usciuano.Vr(i)jeme prošasto: io uscii, io son uscito, tu uscisti.Vr(i)jeme veće nego prošasto: io ero uscito, tu eri uscito, quello

era uscito.Načina koji zapov(i)jeda

Vr(i)jeme sadašnje: esci tu, esca quello usciamo noi.Načina koji žudi

Vr(i)jeme sadašnje i vr(i)jeme neizvršeno: Iddio volesse, che io u scissi, che tu uscissi.

Vr(i)jeme prošasto: Iddio voglia, che io sia uscito.Vr(i)jeme veće neg prošasto: Iddio volesse, che io fussi uscito, che

tu fussi uscito.Vr(i)jeme koje ima doći: Iddio voglia, che io esca, che tu eschi, che

quello esca, che noi usciamo.Načina koji sastavlja

Vr(i)jeme sadašnje: uscendo io, ò concio sia cosa, che io esca, che tu eschi.

Vr(i)jeme neizvršeno: uscendo io, ò concio sia cosa,che io uscissi & uscirei, che tu uscissi & usciresti.Vr(i)jeme prošasto: essendo uscito io, ò concio sia cosa, che io sia

uscito, che tu sii, uscito.Vr(i)jeme veće nego prošasto: essendo uscito io, ò concio sia

cosa, che io fussi, e sarei uscito.36 Stranica je obrojčena s 44a, jer je u originalnom tekstu broj 44 pogrješkom po-novljen37 Graf. tokoghjer. Pretpostavlja se da je riječ o pogrješci, jer u Mikaljinu rječniku nije potvrđena riječ tokođer nego također. ARj nema tokođer.

99

Vr(i)jeme koje ima doći: uscendo io, ò quando io usciro, e saro uscito.

Načina koji ne svršujeVr(i)jeme sadašnje: uscire.Vr(i)jeme prošasto: essere uscito.Vr(i)jeme koje ima doći: hauer da uscire.

OD PARTIČIPI(J)APartičipio jest jedan dio besjede koji se prominjuje kakono ime

ganutivo, al zlamenuje vr(i)jeme, il sadašnje il prošasto, il vr(i)jeme koje ima doći, i zato tri su vrste od partičipi(j)a.

Kad zlamenuje vr(i)jeme sadašnje, vazda svršuje u ova slova te, kakoti l’ amente – koji ljubi; il legente – koji štije.

Kad zlamenuje vr(i)jeme prošasto, svršuje il u slova to ilti u slova so, i prominjuje se ovako: l’ amato, l’ amata – ljubljen, ljubljena; il letto, la letta – štiven, štivena; l’ uciso, l’ ucisa – ubi(j)en, ubi(j)e na.

101

Kad zlamenuje vr(i)jeme koje ima doći, svršuje u slova rò. Al ovi partičipio ne nahodi se, nego samo u dvi(j)uh r(i)ječi(j)eh, to jest futuro, futura – koji ima biti, koja ima biti; venturo, ventura – koji ima doći, koja ima doći. I nadomeću se članci svakom partičipi(j)u kako i imenu ganutivomu.

OD OSTAL(I)JEH ČETIRI D(I)JELA BESJEDE

Ostala četiri d(i)jela besjede, koja di(j)ački zovu adverbium, prepositio, interjectio, conjunctio, budući da se ne prominjuju ni slo-vinski, ni latinski, ni di(j)ački, nego vazda na jedan način se reku, ne imaju potribu od mnoga nauka, jere kako se nađu u slovniku, tako se imaju vazda r(i)jeti. Kako na priliku su ova di(j)ela: brzo, lasno, prid, do, ah, jaoh, nuti, dakle, ako ne; i ostala taka.

Ovo malo nauka za učiti jezik latinski dosta će biti da se čovjek dobro i lasno uputi govoriti latinski, jere posli(j)e, govoreći malo pomalo, naučiti će se izvrsno govoriti.

Svrha. Bogu hvala.

Transkribirala Marijana Horvat

gramatika - institut za hrvatski jezik i jezikoslovljeihjj.hr/uploads/content/mikalja_sct03.pdf ·...

Documents