1

Οδηγός για τις υποψήφιες πόλεις για τον τίτλο Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης Ο θεσµός της «Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης» δηµιουργήθηκε µε στόχο να συµβάλει στην προσέγγιση των λαών της Ευρώπης. Με βάση αυτό το σκεπτικό και κατόπιν πρωτοβουλίας της Μελίνας Μερκούρη, καθιερώθηκε από το Συµβούλιο Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον Ιούνιο του 1985. Έκτοτε ο θεσµός προσέλκυσε πολλούς επισκέπτες, γνωρίζοντας ολοένα και µεγαλύτερη επιτυχία ανάµεσα στους Ευρωπαίους. Αξιοσηµείωτες είναι επίσης οι πολιτιστικές και κοινωνικοοικονοµικές του συνέπειες. Από το 1985, 32 πόλεις έχουν ανακηρυχθεί Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης, από τη Στοκχόλµη και τη Γένοβα, µέχρι την Αθήνα, τη Γλασκόβη, την Κρακοβία και το Πόρτο. Με την πάροδο του χρόνου, ο θεσµός εξελίχθηκε, χωρίς ωστόσο να χάνει τον αρχικό του στόχο: προβολή του πλούτου, της πολυµορφίας των ευρωπαϊκών πολιτισµών και των κοινών τους χαρακτηριστικών, καλύτερη αλληλογνωριµία των ευρωπαίων πολιτών, εµπέδωση της συνείδησης ότι ανήκουν στην ίδια «ευρωπαϊκή» κοινότητα. Στη συνέχεια παρατίθενται όλες οι πληροφορίες που αφορούν τα διάφορα στάδια της διαδικασίας επιλογής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης. Ο παρών οδηγός επιχειρεί να επεξηγήσει και να διασαφηνίσει τα κριτήρια και τους στόχους της εκδήλωσης. Πολλά στοιχεία αντλούνται από την προηγούµενη εµπειρία ανάδειξης πόλεων σε Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης (ΠΠΕ).

2

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

I. Πώς ανακηρύσσεται µια πόλη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης; 1.1) Πόλεις που ενδιαφέρονται για τους τίτλους των ετών 2011 και 2012 σ.3 1.2) Πόλεις που ενδιαφέρονται για τους τίτλους των ετών 2013 και εξής. σ.5 1.3) Υποβολή υποψηφιοτήτων σ.7 II. Φάση εποπτείας: από την ανακήρυξη στην εκδήλωση σ.8 III. Στόχοι και κριτήρια της εκδήλωσης σ.11 3.1) Η ιδέα της εκδήλωσης «Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» σ.12 3.2) Η «ευρωπαϊκή διάσταση» της εκδήλωσης σ.13 3.3) Κριτήρια σχετικά µε την «πόλη και τους πολίτες» σ.14 IV. Τα κλειδιά της επιτυχίας σ.15 V. ∆ικαιώµατα συνδεόµενα µε τον τίτλο σ.18 VI. Κοινοτική συγχρηµατοδότηση της εκδήλωσης σ.18 VII. ∆ιάδοση καλών πρακτικών σ.20 VIII. Πηγές πληροφοριών σ.21 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Παράρτηµα A Η ευρωπαϊκή διάσταση µέσα από τα θέµατα που προτάθηκαν σ.22 Παράρτηµα B Η ευρωπαϊκή διάσταση όπως υλοποιήθηκε στο πλαίσιο έργων σ.27

Παράρτηµα Γ Μερικά παραδείγµατα σχετικά µε την ευρωπαϊκή διάσταση που συνάδουν

µε την ιδέα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης σ.28 Παράρτηµα ∆ Η πόλη και οι πολίτες: µια συµµετοχική Πολιτιστική Πρωτεύουσα της

Ευρώπης σ.33 Παράρτηµα E Η πόλη και οι πολίτες: µια εκδήλωση καταλυτική µεσοπρόθεσµα και

µακροπρόθεσµα σ.37

3

I Πώς ανακηρύσσεται µια πόλη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης; Το Συµβούλιο Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι το µόνο θεσµικό όργανο που είναι σε θέση να απονείµει τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης. Ο τίτλος απονέµεται πλέον αποκλειστικά σε πόλεις που βρίσκονται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και διαρκεί ένα χρόνο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και συγκεκριµένα η Γενική ∆ιεύθυνση Εκπαίδευσης και Πολιτισµού, παρακολουθεί τη διαδικασία επιλογής της πόλης. Η διαδικασία αυτή προβλέπεται σε νοµοθετική πράξη που καλείται «απόφαση». Από την 1η Ιανουαρίου 2007, η ισχύουσα απόφαση σχετικά µε τις Πολιτιστικές Πρωτεύουσες είναι η απόφαση 1622/2006/ΕΚ1. Στη συνέχεια γίνεται λόγος για την «εκδήλωση» Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, προκειµένου να οριστεί το σύνολο των γεγονότων που συνιστούν το πρόγραµµα της πόλης που φέρει τον τίτλο για ένα χρόνο. Τα 27 κράτη µέλη (ΚΜ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης καλούνται να φιλοξενήσουν την εκδήλωση Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης εκ περιτροπής από το 2005 έως το 2019. Η περίοδος αυτή αναφέρεται στο παράρτηµα της απόφασης 1622/2006/ΕΚ. Αποφασίστηκε από κοινού µε τα κράτη µέλη. Κάθε χρόνο, δύο κράτη µέλη µεταξύ των 25 µπορούν να φιλοξενήσουν την εκδήλωση. Έτσι, από το 2011, δύο πόλεις µπορούν να ανακηρυχθούν Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης για ένα έτος. 1.1) Πόλεις που ενδιαφέρονται για τους τίτλους των ετών 2011 και 2012 Για τους τίτλους των ετών 2011 και 2012, η διαδικασία επιλογής είναι διαφορετική από αυτή που θα ισχύσει από το 2013 και εξής λόγω αλλαγής της νοµοθεσίας2 . Για λόγους µετάβασης, οι πόλεις των κρατών µελών που ενδιαφέρονται για τους τίτλους των ετών 2011 και 2012 θα επιλεγούν όπως εξηγείται στη συνέχεια (πρβλ. άρθρο 14 της απόφασης 1622/2006/ΕΚ) : Το αργότερο 4 χρόνια πριν από την έναρξη της εκδήλωσης, τα κράτη µέλη στα οποία θα πραγµατοποιηθεί η εκδήλωση υποβάλλουν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συµβούλιο και την Επιτροπή Περιφερειών την υποψηφιότητα µίας ή περισσότερων πόλεων, ενδεχοµένως συνοδευόµενη από εισήγηση. Το κράτος µέλος δικαιούται να υποβάλει την υποψηφιότητα

1 Επίσηµη Εφηµερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΕΕ) L 304 της 3ης Νοεµβρίου 2006. Η εν λόγω απόφαση υπάρχει στην ακόλουθη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/culture/eac/index_fr.html (ιστότοπος υπό κατασκευή). 2 Μέχρι την 31η ∆εκεµβρίου 2006, η ισχύουσα απόφαση σχετικά µε τις Πολιτιστικές Πρωτεύουσες ήταν η απόφαση 1419/1999/ΕΚ (ΕΕ L166 της 1.7.99, σ.1), όπως τροποποιήθηκε από την απόφαση 649/2005/ΕΚ (ΕΕ L117 της 4.5.2005, σ. 20), που είναι διαθέσιµη στην ακόλουθη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/culture/eac/index_fr.html

4

µίας µόνο πόλης, αλλά το πνεύµα της απόφασης ευνοεί την ανάπτυξη πραγµατικού ανταγωνισµού. Είναι σαφές ότι εναπόκειται στην κυβέρνηση του ενδιαφερόµενου κατά το εκάστοτε έτος κράτους µέλους να αποστείλει επιστολή στα ευρωπαϊκά θεσµικά όργανα ορίζοντας τις υποψήφιες πόλεις. Κατά συνέπεια, οι ενδιαφερόµενες πόλεις πρέπει να επικοινωνήσουν µε τις εθνικές αρχές για να γνωστοποιήσουν την επιθυµία τους να θέσουν υποψηφιότητα. Η επιστολή που αποστέλλει η κυβέρνηση του ενδιαφερόµενου κράτους µέλους συνοδεύεται από φάκελο υποψηφιότητας για κάθε υποψήφια πόλη. Για το έτος 2011, η σύνθεση του φακέλου υποψηφιότητας παραµένει ελεύθερη· ωστόσο, συνιστάται να αναφερθούν στο φάκελο οι απαντήσεις που θα ήταν σε θέση να δώσει η πόλη στις ερωτήσεις του εντύπου «υποβολή υποψηφιότητας», το οποίο σχολιάζεται στην παράγραφο 1.3 κατωτέρω. Ο φάκελος συντάσσεται σε µία ή περισσότερες από τις 23 επίσηµες γλώσσες, εκ των οποίων η µία είναι η αγγλική. Οι φάκελοι υποψηφιότητας για το έτος 2012 συντάσσονται σύµφωνα µε τα διαλαµβανόµενα στην παράγραφο 1.3 κατωτέρω. Οι εν λόγω υποψηφιότητες διαβιβάζονται στην αρµόδια επιτροπή για το εκάστοτε έτος. Η επιτροπή αυτή αποτελείται από 7 πρόσωπα που ορίζονται από τα θεσµικά όργανα, σύµφωνα µε τις αρχές που αναπτύσσονται στο άρθρο 6 της απόφασης 1622/2006/ΕΚ. Οι προσωπικότητες αυτές είναι ανεξάρτητοι εµπειρογνώµονες στον τοµέα του πολιτισµού. Οι υποψήφιες πόλεις για τα έτη 2011 και 2012 µπορούν να εφαρµόσουν είτε τα κριτήρια επιλογής του άρθρου 3 και του παραρτήµατος ΙΙ της απόφασης 1419/1999/ΕΚ («παλαιά» απόφαση) είτε τα κριτήρια επιλογής του άρθρου 4 της απόφασης 1622/2006/ΕΚ («νέα» απόφαση). Πρέπει να διευκρινίσουν τι έχουν επιλέξει στην υποψηφιότητά τους. Η Επιτροπή διοργανώνει τη συνεδρίαση της επιτροπής τους µήνες που ακολουθούν την παραλαβή των υποψηφιοτήτων. Μια αντιπροσωπεία από τις υποψήφιες πόλεις καλείται να παρουσιάσει το φάκελό της κατά τη συνεδρίαση αυτή, η οποία λαµβάνει χώρα στις Βρυξέλλες. Η επιτροπή αξιολογεί τις υποψηφιότητες βάσει των στόχων και των κριτηρίων που πρέπει να πληρούνται, σύµφωνα µε την επιλογή που έχει κάνει η υποψήφια πόλη βάσει των όρων που εξηγούνται ανωτέρω. ∆ιατυπώνει επίσης σύσταση ως προς τις 2 πόλεις που θα ανακηρυχθούν Πρωτεύουσες για το εκάστοτε έτος. Αν κριθεί απαραίτητο, παρέχει συµβουλές για τη βελτίωση των σχεδίων των πόλεων. Μετά το πέρας της συνεδρίασης, η επιτροπή συντάσσει έκθεση, στην οποία αξιολογεί τις ληφθείσες υποψηφιότητες και διατυπώνει τις συστάσεις της σχετικά µε τις πόλεις που πρέπει να ανακηρυχθούν πρωτεύουσες και, ενδεχοµένως, τις συµβουλές της για την υλοποίηση της εκδήλωσης. Η έκθεση αυτή διαβιβάζεται στην Επιτροπή, το Κοινοβούλιο, το Συµβούλιο και την Επιτροπή των Περιφερειών· τότε καθίσταται δηµόσιο έγγραφο και µπορεί να διανεµηθεί στον τύπο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο µπορεί να απευθύνει γνώµη στην Επιτροπή σχετικά µε την ή τις υποψηφιότητες εντός τριών µηνών από την παραλαβή της έκθεσης.

5

Λαµβάνοντας υπόψη τη γνώµη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και την έκθεση της επιτροπής επιλογής, το Συµβούλιο ορίζει 2 πόλεις (µία σε κάθε οικείο κράτος µέλος) ως «Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης» για το εκάστοτε έτος. 1.2) Πόλεις που ενδιαφέρονται για τους τίτλους των ετών 2013 και εξής. Η διαδικασία ανακήρυξης των πόλεων για τους τίτλους των ετών 2013 και εξής έχει ως ακολούθως: Η επιλογή γίνεται σε δύο φάσεις: -> Φάση προεπιλογής: - Έξι χρόνια πριν από την έναρξη της εκδήλωσης, τα ενδιαφερόµενα κράτη µέλη δηµοσιεύουν πρόσκληση υποβολής υποψηφιοτήτων απευθυνόµενη στις πόλεις που θα ενδιαφέρονταν για τον τίτλο. Οι πόλεις έχουν στη διάθεσή τους δέκα µήνες για να απαντήσουν, για να υποβάλουν δηλαδή ένα συνολικό διάγραµµα του προγράµµατος για το δεδοµένο έτος (βλ. 1.3 Υποβολή υποψηφιοτήτων). Οι πόλεις που ενδιαφέρονται για τον τίτλο µπορούν να λάβουν πληροφορίες κατά την ενηµερωτική συνεδρίαση που διοργανώνεται εντός της ανωτέρω περιόδου από το κράτος µέλος στο οποίο ανήκουν. - Σε κάθε ενδιαφερόµενο κράτος µέλος συνεδριάζει η λεγόµενη επιτροπή επιλογής. Η επιτροπή αυτή αποτελείται από δεκατρία µέλη: έξι εµπειρογνώµονες που ορίζονται από το κράτος µέλος και επτά που ορίζονται από τα ευρωπαϊκά θεσµικά όργανα. Οι επτά «ευρωπαίοι» εµπειρογνώµονες ορίζονται για τρία χρόνια και ανανεώνονται κατά το ένα τρίτο (2 + 2+ 3). Συνοδεύουν τους «εθνικούς» εµπειρογνώµονες σε καθένα από τα δύο ενδιαφερόµενα κράτη µέλη για να αξιολογήσουν τις υποψηφιότητες βάσει των στόχων και κριτηρίων που πρέπει να πληρούνται. Τα κριτήρια αυτά αναπτύσσονται και επεξηγούνται στο µέρος ΙΙΙ του παρόντος οδηγού («Στόχοι και κριτήρια της εκδήλωσης»), καθώς και στα παραρτήµατα. - Η επιτροπή καταρτίζει κατάλογο των επικρατέστερων πόλεων που θα εξεταστούν περαιτέρω, διατυπώνοντας συστάσεις σχετικά µε την απαιτούµενη πρόοδο και εξέλιξη. Ο κανονισµός του διαγωνισµού , συµπεριλαµβανοµένων των κανόνων ψηφοφορίας και παρουσίασης των υποψηφιοτήτων ενώπιον της επιτροπής, θα ορίζεται στην πρόσκληση υποβολής υποψηφιοτήτων ή σε επίσηµο έγγραφο δηµοσιευµένο από το ενδιαφερόµενο κράτος µέλος. -> Φάση επιλογής:

6

- Οι προεπιλεγείσες πόλεις έχουν στη συνέχεια στη διάθεσή τους µερικούς µήνες για να αναπτύξουν και να επεξεργαστούν το πρόγραµµά τους. Ο λεπτοµερής αυτός φάκελος, που πρέπει να περιέχει συγκεκριµένα στοιχεία (βλ. µέρος 1.3 κατωτέρω), παρουσιάζεται στη δεύτερη συνεδρίαση της σχετικής επιτροπής επιλογής σε κάθε κράτος µέλος. Η συνεδρίαση αυτή πραγµατοποιείται εννέα µήνες µετά τη συνεδρίαση προεπιλογής. Η επιτροπή συστήνει µία πόλη για κάθε ενδιαφερόµενη χώρα και παρέχει συµβουλές σχετικά µε τη συνέχεια των προετοιµασιών. Ανακήρυξη: Βάσει των εκθέσεων της οικείας επιτροπής επιλογής, καθένα από τα δύο κράτη µέλη υποβάλλει µία υποψηφιότητα πόλης στα ευρωπαϊκά θεσµικά όργανα. Το Συµβούλιο Υπουργών της Ένωσης ανακηρύσσει επίσηµα τις δύο πόλεις που θα γίνουν Πολιτιστικές Πρωτεύουσες τέσσερα χρόνια αργότερα. Μετά την ανακήρυξη, οι προετοιµασίες των δύο επιλεγεισών πόλεων παρακολουθούνται από την επιτροπή, η οποία περιλαµβάνει στη φάση αυτή µόνο τις 7 προσωπικότητες που έχουν οριστεί από τα ευρωπαϊκά θεσµικά όργανα – και καλείται πλέον εποπτική και συµβουλευτική επιτροπή. Η εν λόγω φάση σχολιάζεται στο σηµείο ΙΙΙ του παρόντος οδηγού. Στη συνέχεια παρατίθεται ένας ανακεφαλαιωτικός πίνακας µε το χρονοδιάγραµµα των διαφόρων σταδίων της διαδικασίας ανακήρυξης: Χρονικός άξονας (σε έτη, όπου ν το έτος της εκδήλωσης µε βάση υπολογισµού την 1η Ιανουαρίου

του).

Στάδιο της διαδικασίας Αρµόδιος φορέας

ν-6 (για παράδειγµα, τέλος 2006 για τον τίτλο του 2013)

Πρόσκληση υποβολής υποψηφιοτήτων Κράτος µέλος (ΚΜ)

ν-6+10 µήνες

Καταληκτική προθεσµία για υποβολή υποψηφιότητας Υποψήφιες πόλεις

ν-5 (για παράδειγµα, τέλος 2007 για τον τίτλο του 2013)

Συνεδρίαση της επιτροπής για την προεπιλογή στο ενδιαφερόµενο ΚΜ => κατάλογος προεπιλεγεισών πόλεων (13 εµπειρογνώµονες) ΚΜ

ν-5 + 9 µήνες

Συνεδρίαση της επιτροπής για την τελική επιλογή στο ενδιαφερόµενο κράτος µέλος ΚΜ

7

(13 εµπειρογνώµονες)

ν-4 (για παράδειγµα, τέλος 2008 για τον τίτλο του 2013)

Γνωστοποίηση της υποψηφιότητας µίας πόλης στα ευρωπαϊκά θεσµικά όργανα ΚΜ

ν-4 + 3 µήνες

Γνώµη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά µε αυτή την υποψηφιότητα

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Ανακήρυξη της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης

Συµβούλιο Υπουργών της Ένωσης

1.3) Υποβολή υποψηφιοτήτων Η παρούσα παράγραφος αφορά κυρίως τις πόλεις που επιθυµούν να θέσουν υποψηφιότητα για τους τίτλους των ετών 2012 και εξής. Προκειµένου να δοθούν στις πόλεις συγκεκριµένες οδηγίες για την υποβολή της υποψηφιότητάς τους, αλλά και για να διευκολυνθεί το έργο της επιτροπής, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και, για τους τίτλους των ετών 2013 και εξής, το ενδιαφερόµενο κράτος µέλος, ζητούν από τις πόλεις να συµπληρώσουν το έντυπο µε τίτλο «υποβολή υποψηφιότητας» δηλώνοντας την υποψηφιότητά τους. Το έντυπο αυτό υπάρχει στον ιστότοπο της Γενικής ∆ιεύθυνσης Εκπαίδευσης και Πολιτισµού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην ακόλουθη διεύθυνση http://ec.europa.eu/culture/eac/index_fr.html. Οι ενότητες που περιέχει αφορούν τις πτυχές της εκδήλωσης που οι πόλεις θα πρέπει να έχουν προετοιµάσει για να συµµετάσχουν στο διαγωνισµό. Το έντυπο αυτό θα συνοδεύεται από φάκελο, ο οποίος διαµορφώνεται ελεύθερα. Ο φάκελος αυτός θα υποστηρίζει και θα αναπτύσσει περαιτέρω τις απαντήσεις που δίδονται στο έντυπο. Οι υποψήφιες πόλεις µπορούν να επισυνάψουν όποιο άλλο στοιχείο κρίνουν χρήσιµο (όπως για παράδειγµα το λογότυπο). ∆εδοµένου ότι η επιτροπή θα διαθέτει περιορισµένο χρόνο για τη µελέτη των υποψηφιοτήτων, συνιστάται να περιοριστεί ο όγκος του φακέλου: ο φάκελος θα πρέπει να περιέχει µόνο ουσιώδεις πληροφορίες που θα έχουν άµεση σχέση µε το έτος του διεκδικούµενου τίτλου. Το έντυπο και ο φάκελος υποψηφιότητας συντάσσονται σε µία ή περισσότερες από τις 20 επίσηµες γλώσσες της Ένωσης, εκ των οποίων η µία θα πρέπει να είναι η αγγλική. Μια από τις ενότητες του εντύπου αφορά τον φορέα ο οποίος θα ιδρυθεί για το σχεδιασµό και την υλοποίηση της εκδήλωσης. Ο ειδικός αυτός φορέας, όπως θα ορίζεται στο έντυπο υποβολής υποψηφιότητας, και για τον οποίο θα ζητηθούν εγγυήσεις, θα είναι ο συνοµιλητής της Επιτροπής, ιδίως στη φάση της εποπτείας. Τίτλος του έτους 2012 :

8

Οι πόλεις που επιθυµούν να θέσουν υποψηφιότητα για τον τίτλο πρέπει να το δηλώσουν στις εθνικές αρχές, όπως αναφέρεται στο σηµείο 1.1 ανωτέρω, και να τους υποβάλουν το έντυπο «υποβολή υποψηφιότητας» συνοδευόµενο από το φάκελο υποψηφιότητας.Οι υποψήφιες πόλεις πρέπει να συµπληρώσουν όλες τις ενότητες του εντύπου όσο το δυνατό πληρέστερα και πιο εµπεριστατωµένα. Τίτλοι των ετών 2013 και εξής: Μετά τη δηµοσίευση της πρόσκλησης υποβολής υποψηφιοτήτων από το οικείο κράτος µέλος, οι πόλεις που επιθυµούν να συµµετάσχουν στο διαγωνισµό πρέπει να στείλουν τα προαναφερόµενα έγγραφα (το έντυπο «υποβολή υποψηφιότητας» µαζί µε το φάκελο) στην αρµόδια αρχή που έχει ορίσει το κράτος µέλος (η αρχή αυτή αναφέρεται στην πρόσκληση). Για τη φάση της προεπιλογής, τα έγγραφα αυτά πρέπει να διαµορφώνουν µια συνολική εικόνα του προγράµµατος που κάθε υποψήφια πόλη προτίθεται να υλοποιήσει κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης. Οι πόλεις που θα προκριθούν µετά το πέρας της φάσης προεπιλογής πρέπει να συµπληρώσουν και να αναπτύξουν κατά τρόπο εµπεριστατωµένο αυτά τα έγγραφα. Ο κανονισµός του διαγωνισµού, συµπεριλαµβανοµένων των κανόνων ψηφοφορίας και παρουσίασης των υποψηφιοτήτων ενώπιον της επιτροπής, διευκρινίζεται στην πρόσκληση υποβολής υποψηφιοτήτων που δηµοσιεύει το οικείο κράτος µέλος. II. Φάση εποπτείας: από την ανακήρυξη στην εκδήλωση Για τους τίτλους των ετών 2010 και εξής, µετά την επίσηµη ανακήρυξη µιας πόλης ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης από το Συµβούλιο Υπουργών της Ένωσης τίθεται σε εφαρµογή η φάση εποπτείας και παροχής συµβουλών. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, η πρόοδος των εργασιών της πόλης εποπτεύεται και καθοδηγείται από επιτροπή διεθνών εµπειρογνωµόνων (καλούµενη εποπτική και συµβουλευτική επιτροπή), αποτελούµενη από 7 ανεξάρτητες προσωπικότητες που ορίζονται από την Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συµβούλιο Υπουργών και την Επιτροπή Περιφερειών. Η παρέµβαση της επιτροπής εµπειρογνωµόνων επιτρέπει: - να αξιολογηθεί η πρόοδος των προετοιµασιών· - να παρασχεθούν συµβουλές· - να επαληθευτεί ότι το πρόγραµµα και οι δεσµεύσεις βάσει των οποίων επελέγησαν οι πόλεις (ιδίως όσον αφορά την τήρηση των κριτηρίων σχετικά µε την ευρωπαϊκή διάσταση και την πτυχή «η πόλη και οι πολίτες») τηρούνται πράγµατι.

9

Στο πλαίσιο αυτό, οι αρµόδιοι για την υλοποίηση των προγραµµάτων φορείς και οι αρχές των οικείων πόλεων θα κληθούν σε συνεδρίαση µε την εποπτική και συµβουλευτική επιτροπή δύο φορές, την πρώτη 2 έτη πριν από την εκδήλωση και τη δεύτερη 8 µήνες νωρίτερα. Ειδικότερα, η εποπτεία αναλύεται ως εξής: -> Ενδιάµεση εποπτεία ∆ύο χρόνια πριν από την εκδήλωση, µε πρωτοβουλία της Επιτροπής η εποπτική και συµβουλευτική επιτροπή συνεδριάζει µε τους αρµόδιους για την υλοποίηση των προγραµµάτων φορείς και τις αρχές των δύο πόλεων που έχουν ανακηρυχθεί πρωτεύουσες. Το αργότερο 3 µήνες πριν από αυτή τη συνεδρίαση, οι αρµόδιοι για την υλοποίηση των προγραµµάτων φορείς των δύο Πρωτευουσών πρέπει να έχουν υποβάλει στην Επιτροπή έκθεση προόδου, σχετικά µε τα προγράµµατα που υπέβαλαν κατά την επιλογή και τις δεσµεύσεις που ανέλαβαν τότε. Η έκθεση που υποβάλλει κάθε πόλη βασίζεται στα θέµατα που θίγονται στο έντυπο «υποβολή υποψηφιότητας» και παρουσιάζει την επιτευχθείσα πρόοδο σε σχέση µε τις απαντήσεις που δόθηκαν στο έντυπο στο στάδιο της επιλογής.

Η εποπτική επιτροπή βασίζεται στο εν λόγω έγγραφο και στις επαφές της µε την πόλη κατά τη συνεδρίαση για να συντάξει την ενδιάµεση έκθεση εποπτείας σχετικά µε την πορεία των προετοιµασιών της εκδήλωσης και τις εργασίες που πρέπει να γίνουν.

-> Τελική εποπτεία:

Το αργότερο οκτώ µήνες πριν από την εκδήλωση, η εποπτική επιτροπή συνεδριάζει ξανά µε τους αρµόδιους για την υλοποίηση των προγραµµάτων φορείς και τις αρχές των δύο πόλεων που έχουν ανακηρυχθεί Πολιτιστικές Πρωτεύουσες, µε σκοπό την αξιολόγηση των προπαρασκευαστικών εργασιών που έχουν ολοκληρωθεί µέχρι τη στιγµή εκείνη και των εργασιών που αποµένουν ακόµη. Το αργότερο 3 µήνες πριν από την εν λόγω συνεδρίαση, οι αρµόδιοι για την υλοποίηση των προγραµµάτων φορείς πρέπει να έχουν υποβάλει στην Επιτροπή έκθεση προόδου, η οποία συντάσσεται σύµφωνα µε τις προαναφερόµενες αρχές. Στην έκθεση αυτή αναλύεται επίσης η επιτευχθείσα πρόοδος σε σχέση µε τις συστάσεις που διατύπωσε η επιτροπή στο στάδιο της ενδιάµεσης εποπτείας.

Το θέµα της απονοµής του βραβείου προς τιµήν της Μελίνας Μερκούρη (βλ. κατωτέρω) και της διάθεσης του ποσού του στον προϋπολογισµό του προγράµµατος της εκδήλωσης πρέπει επίσης να θίγεται.

Η εποπτική επιτροπή βασίζεται στο έγγραφο και αυτό στις επαφές της µε τις πόλεις κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης για να συντάξει την τελική έκθεση εποπτείας σχετικά µε την πορεία των προετοιµασιών της εκδήλωσης και τις εργασίες που πρέπει ακόµη να γίνουν.

-> Βραβείο:

Επ’αυτής της βάσης, η Επιτροπή απονέµει βραβείο «προς τιµήν της Μελίνας Μερκούρη» στις ανακηρυχθείσες πόλεις (από το 2010 και µετά), εφόσον έχουν τηρήσει τις δεσµεύσεις

10

που ανέλαβαν στο στάδιο της επιλογής και εφάρµοσαν τις συστάσεις των επιτροπών στα στάδια επιλογής και εποπτείας. Το εν λόγω βραβείο, που παραδίδεται το αργότερο τρεις µήνες πριν από την εκδήλωση, έχει τιµητικό χαρακτήρα (του οποίου ο αντίκτυπος στα µέσα ενηµέρωσης µπορεί να ωφελήσει τόσο τις οικείες πόλεις όσο και τον ίδιο το θεσµό) αλλά και οικονοµικό αντίκρισµα.

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε την κοινοτική συγχρηµατοδότηση της εκδήλωσης περιέχονται στο µέρος VI κατωτέρω µε τίτλο «Κοινοτική συγχρηµατοδότηση της εκδήλωσης». Η χρονολογική σειρά της φάσης εποπτείας έχει ως εξής:

Χρονικός άξονας (σε έτη, όπου ν το έτος της εκδήλωσης µε βάση υπολογισµού την 1η Ιανουαρίου

του).

Στάδιο της διαδικασίας Αρµόδιος φορέας

ν-2 – 3 µήνες (τρεις µήνες πριν από τη συνεδρίαση ενδιάµεσης εποπτείας)

∆ιαβίβαση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή της ενδιάµεσης έκθεσης προόδου των ανακηρυχθεισών πόλεων

Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης

ν-2 (για παράδειγµα, τέλος 2011 για τον τίτλο 2014)

Συνεδρίαση ενδιάµεσης εποπτείας της εποπτικής και συµβουλευτικής επιτροπής (7 ευρωπαίοι εµπειρογνώµονες) και των οικείων πόλεων Ευρωπαϊκή Επιτροπή

ν-11 µήνες (τρεις µην πριν από τη συνεδρίαση τελικής εποπτείας)

∆ιαβίβαση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή την τελικής έκθεσης προόδου των ανακηρυχθεισών πόλεων

Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης

ν-8 µήνες

Συνεδρίαση τελικής εποπτείας της εποπτικής και συµβουλευτικής επιτροπής (7 ευρωπαίοι εµπειρογνώµονες) και των οικείων πόλεων

ν-3 µήνες Βραβείο Ευρωπαϊκή Επιτροπή

ν Έτος της εκδήλωσης

Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης

Ν+1

Αξιολόγηση των αποτελεσµάτων της εκδήλωσης Ευρωπαϊκή Επιτροπή

11

III. Στόχοι και κριτήρια της εκδήλωσης Οι στόχοι και τα κριτήρια της εκδήλωσης Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης ορίζονται στο νοµικό κείµενο που διέπει τη διαδικασία ανακήρυξης (απόφαση 1622/2006/ΕΚ). Επιπλέον, η εµπειρία από τη διοργάνωση της εκδήλωσης στο παρελθόν έχει αναδείξει ορισµένα στοιχεία που βασίζονται στην ιδέα της εκδήλωσης και αποδεικνύονται αποφασιστικά για την επιτυχία µιας Πρωτεύουσας. Στόχος της παρούσας ενότητας είναι η παροχή οδηγιών στις πόλεις που επιθυµούν να θέσουν υποψηφιότητα µε τους εξής τρόπους: -αποσαφηνίζοντας τα κριτήρια -δείχνοντας πώς συνδέονται τα κριτήρια αυτά µε την υλοποίηση της εκδήλωσης βάσει της εµπειρίας προηγούµενων διοργανώσεων. Πρέπει να υπογραµµιστεί ότι το πρόγραµµα που υποβάλλουν οι υποψήφιες πόλεις πρέπει να πληροί πολύ υψηλές απαιτήσεις καλλιτεχνικής και πολιτιστικής ποιότητας. Οι υποψηφιότητες αξιολογούνται από την επιτροπή µε βάση τους ειδικούς στόχους και τα ειδικά κριτήρια της διοργάνωσης: έτσι, κάθε υποψηφιότητα κρίνεται µε βάση τα στοιχεία που αναφέρονται στα άρθρα 3 και 4 της απόφασης 1622/2006/ΕΚ. Τα κριτήρια αυτά, για λόγους ευκρίνειας, χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: «ευρωπαϊκή διάσταση» και «πόλη και πολίτες». Αποσαφηνίζονται στα σηµεία 3.2 και 3.3 κατωτέρω. Τα παραδείγµατα που παρατίθενται στα παραρτήµατα για να γίνουν κατανοητά τα κριτήρια αυτά αποτελούν ερµηνείες και ταυτόχρονα συγκεκριµένες περιπτώσεις εφαρµογής των κριτηρίων µε σκοπό να προσανατολιστεί στη σωστή κατεύθυνση ο προβληµατισµός γύρω από την υποψηφιότητα· πρέπει δε να θεωρηθούν επίσης ως παράγοντες έµπνευσης. ∆εν πρέπει να χρησιµοποιηθούν έτσι ώστε να περιοριστούν τα προγράµµατα σε άκαµπτα πλαίσια. Αποτελούν απλώς καλές πρακτικές που µπορούν να ενθαρρύνουν τη δηµιουργικότητα των διοργανωτών. Οι τελευταίοι έχουν την ευχέρεια να µεταφέρουν τις αναφερόµενες ιδέες στον δικό τους τρόπο έκφρασης και στον δικό τους πολιτισµό. Επιπλέον, δεν θα ήταν δυνατό να αγνοηθεί ο εξελικτικός χαρακτήρας των καλλιτεχνικών µορφών και περιεχοµένων που οι συµµετέχοντες θα µπορούν να επινοήσουν ή να υιοθετήσουν µε την πάροδο του χρόνου. Όλα τα παραδείγµατα αντλούνται από τα προγράµµατα πόλεων που έχουν υποβάλει υποψηφιότητα. Μπορεί να διαφέρουν επίσης ελαφρώς από τα έργα που υλοποιήθηκαν ή θα υλοποιηθούν στο πλαίσιο του έτους κατά το οποίο οι πόλεις αυτές ήταν ή θα γίνουν Πρωτεύουσες. Η ποιότητα µιας υποψηφιότητας βασίζεται πάνω απ’όλα στην καλή κατανόηση της ιδέας της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης και των κριτηρίων επιλογής. Πρέπει επίσης να επισηµανθούν τα κατωτέρω βασικά στοιχεία.

12

3.1) Η ιδέα της εκδήλωσης «Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης»

Ο τίτλος απονέµεται σε µια πόλη για ένα συγκεκριµένο έτος. Οι πόλεις που θέτουν υποψηφιότητα για τον τίτλο έχουν τη δυνατότητα να συνδέσουν ένα περιφερειακό έδαφος –ή ευρωπεριφερειακό για τις συνοριακές πόλεις – στο πρόγραµµά τους. Για παράδειγµα το 2007 το Λουξεµβούργο συνέδεσε την «Ευρύτερη Περιφέρεια» στο πρόγραµµά του, ενώ το Έσσεν για το 2010 έχει συνδέσει την περιφέρεια του Ρουρ.

Μια πόλη δεν ορίζεται Πρωτεύουσα µόνο γι’αυτό που είναι ή γι’αυτό που κάνει. Πάνω απ’όλα παίρνει τον τίτλο για το πρόγραµµα των συγκεκριµένων πολιτιστικών εκδηλώσεων που σχεδιάζει να οργανώσει κατά τη διάρκεια του έτους της ανακήρυξής της ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, το οποίο πρέπει να είναι ένα ιδιαίτερο έτος. Με αυτή την έννοια, ο θεσµός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας είναι εντελώς διαφορετικός από την Παγκόσµια Κληρονοµιά της UNESCO για παράδειγµα. Ο τίτλος δεν είναι µια απλή ετικέτα: είναι το επιστέγασµα µιας χρονιάς που αποτελεί ορόσηµο για την πόλη σε πολιτιστικό επίπεδο. Συνεπώς, η υποβολή υποψηφιότητας υπό µορφή τουριστικού φυλλαδίου αντενδείκνυται.

Η πόλη καλείται να αξιοποιήσει τις ιδιαιτερότητές της και να δείξει δηµιουργικότητα. Στο πλαίσιο αυτό, η κληρονοµιά και η µόνιµη πολιτιστική ζωή της πόλης αποτελούν µεν πλεονεκτήµατα, αλλά δεν είναι παρά η βάση για τη διοργάνωση της εκδήλωσης.

Το πρόγραµµα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης πρέπει να έχει ιδιαίτερο χαρακτήρα: πρέπει να έχει σχεδιαστεί ειδικά για το θεσµό.

Ορισµένες υποψηφιότητες υπέκυψαν στον πειρασµό να συγκεντρώσουν σε ένα ετερόκλητο σύνολο µε την ονοµασία Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης τις πολιτιστικές εκδηλώσεις που εκτυλίσσονται τακτικά στην πόλη ή και να προβάλουν «απλώς» την αρχιτεκτονική τους κληρονοµιά. Οι πόλεις αυτές δεν προκρίθηκαν. Η εκδήλωση αποτελεί ευκαιρία να ενισχυθεί η συνεργασία στον πολιτιστικό τοµέα και να προωθηθεί ο διάλογος κατά τρόπο διαρκή σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πρέπει να υπογραµµίζει τα κοινά στοιχεία και την πολυµορφία των ευρωπαϊκών πολιτισµών. Η πολιτιστική πολυµορφία καλύπτει επίσης τον πλούτο που φέρνει το σύνολο των κατοίκων, συµπεριλαµβανοµένων των µεταναστών και νεοαφιχθέντων από άλλες ευρωπαϊκές και µη ευρωπαϊκές χώρες. Ένας από τους σηµαντικότερους στόχους της εκδήλωσης είναι να προωθηθεί η αλληλογνωριµία των ευρωπαίων πολιτών και να αναδειχθεί ταυτόχρονα το αίσθηµα του ανήκειν στην ίδια κοινότητα. Στο πλαίσιο αυτό, το συνολικό όραµα της εκδήλωσης πρέπει να είναι «ευρωπαϊκό» και το πρόγραµµα πρέπει να είναι ελκυστικό σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Είναι επιθυµητό οι δύο πόλεις που φέρουν τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης να δηµιουργήσουν δεσµούς µεταξύ των προγραµµάτων τους. Η εµπειρία ανάδειξης παλαιότερων Πρωτευουσών δείχνει ότι όλες οι πόλεις που προετοίµασαν µε σοβαρότητα την υποψηφιότητά τους µπορούν να επωφεληθούν από τον προβληµατισµό που αναπτύχθηκε, ακόµη και αν δεν επελέγησαν εν τέλει για τον τίτλο. Η κινητοποίηση των φορέων του τοµέα, ο προβληµατισµός σχετικά µε την πολιτιστική πολιτική, οι σχεδιασθείσες εταιρικές σχέσεις µπορούν να αξιοποιηθούν για να δοθεί ώθηση στην πολιτιστική ζωή της πόλης.

13

3.2) Ευρωπαϊκή διάσταση της εκδήλωσης Όσον αφορά την «ευρωπαϊκή διάσταση», το άρθρο 4 της απόφασης 1622/2006/ΕΚ προβλέπει ότι: το πρόγραµµα

α) ενισχύει τη συνεργασία µεταξύ πολιτιστικών φορέων, καλλιτεχνών και πόλων

από τα αντίστοιχα κράτη µέλη και άλλα κράτη µέλη σε όλους τους

πολιτιστικούς τοµείς,

β) καταδεικνύει τον πλούτο της πολιτιστικής πολυµορφίας στην Ευρώπη,

γ) αναδεικνύει τις κοινές πτυχές των ευρωπαϊκών πολιτισµών.

Στα παραρτήµατα (βλ. Παραρτήµατα A, B και Γ) παρατίθενται διευκρινίσεις και παραδείγµατα που καθιστούν απτή την έννοια της «ευρωπαϊκής διάστασης» σε σχέση µε τα αναφερόµενα κριτήρια.

Συγκεκριµένα, µια υποψήφια πόλη πρέπει να προβάλει το ρόλο που έχει διαδραµατίσει στον ευρωπαϊκό πολιτισµό, τους δεσµούς της, τη θέση της και την ένταξή της στην Ευρώπη, καθώς και τη σύγχρονη συµµετοχή της στην ευρωπαϊκή καλλιτεχνική και πολιτιστική ζωή, παράλληλα µε τις ιδιαιτερότητες που τη χαρακτηρίζουν. Η ευρωπαϊκή διάσταση µπορεί επίσης να καταδειχθεί από την πόλη µέσα από το διάλογο και τις ανταλλαγές της µε άλλους πολιτισµούς και καλλιτέχνες από άλλες ηπείρους, ούτως ώστε να προωθηθεί ο διαπολιτισµικός διάλογος.

Η έννοια της ευρωπαϊκής διάστασης έχει δύο κυρίως πτυχές: 1) τα θέµατα: η φύση των προτεινόµενων θεµάτων (Παράρτηµα A). 2) ο τρόπος υλοποίησης των στοιχείων που αποτελούν το πρόγραµµα της εκδήλωσης (Παράρτηµα B). Στο παράρτηµα Γ παρατίθενται παραδείγµατα τα οποία, χωρίς να εντάσσονται άµεσα σε µία από τις ανωτέρω κατηγορίες, είναι συναφή µε την ευρωπαϊκή διάσταση µιας Πρωτεύουσας. Επιπλέον, η ευρωπαϊκή διάσταση της εκδήλωσης προκύπτει και από τη συνολική της ένταξη στα ευρωπαϊκά πολιτιστικά δρώµενα και από την κατάλληλή σύνδεσή της µε τα ευρωπαϊκά θεσµικά όργανα και τις πολιτικές τους. Για παράδειγµα, ευνοείται κάθε συγκεκριµένη δράση σε µια Πρωτεύουσα που είναι συντονισµένη µε τις 3 προτεραιότητες του προγράµµατος πλαισίου στον πολιτιστικό τοµέα µε τίτλο πρόγραµµα «Πολιτισµός». Οι 3 αυτές προτεραιότητες είναι οι εξής:

14

• Η προώθηση της διακρατικής κινητικότητας των εργαζοµένων στον πολιτιστικό τοµέα·

• Η στήριξη της διακρατικής κυκλοφορίας των καλλιτεχνικών και πολιτιστικών έργων και προϊόντων·

• Η στήριξη του διαπολιτισµικού διαλόγου Εξάλλου, η προώθηση του προγράµµατος, η διοργάνωση της απονοµής ευρωπαϊκών βραβείων και συνεδρίων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η στήριξη των συναντήσεων µεταξύ καλλιτεχνών και καλλιτεχνικών φορέων που επιχειρούν να προωθήσουν τη συνεργασία όπως αυτή στηρίζεται από το πρόγραµµα Πολιτισµός µπορούν να συµβάλουν στην ένταξη της εκδήλωσης της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας στη συνολική ευρωπαϊκή πολιτιστική δράση. Τα ανωτέρω στοιχεία θα οργανωθούν έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ευρεία προβολή της εκδήλωσης και πραγµατική ελκυστικότητα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Προκειµένου να οργανωθούν καλύτερα οι πληροφορίες των παραρτηµάτων, καθένα από τα προβαλλόµενα θέµατα συνδυάζεται µε διαφορετικές ερµηνείες που επεξηγούνται από σειρά παραδειγµάτων. 3.3) Κριτήρια σχετικά µε την «πόλη και του πολίτες»: Το δεύτερο σκέλος των κριτηρίων που πρέπει να πληροί µια υποψήφια Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης έχει τον τίτλο «Η πόλη και οι πολίτες». Στο πλαίσιο αυτό, η λέξη «πολίτες» δηλώνει συνοπτικά τους ευρωπαίους πολίτες και όλους όσοι ζουν µόνιµα ή προσωρινά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ορίζει (βλ. άρθρο 4 της απόφασης 1622/2006/ΕΚ) ότι το πρόγραµµα:

α) ενισχύει τη συµµετοχή των πολιτών που ζουν στην πόλη και τα περίχωρά της

και κεντρίζει το ενδιαφέρον τους καθώς και το ενδιαφέρον πολιτών από το

εξωτερικό,

β) είναι βιώσιµο και αποτελεί αναπόσπαστο µέρος της µακροπρόθεσµης

πολιτιστικής και κοινωνικής ανάπτυξης της πόλης.

Στα παραρτήµατα (βλ. παραρτήµατα ∆ και E) παρέχονται διευκρινίσεις και παραδείγµατα για να γίνουν κατανοητές οι ανωτέρω έννοιες. ∆ύο άξονες ανακύπτουν από τα κριτήρια που συναποτελούν το θέµα «η πόλη και οι πολίτες»: 1) η συµµετοχή του κοινού: η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης πρέπει να είναι ελκυστική και να ευνοεί τη συµµετοχή του κοινού. Το θέµα αυτό αποτελεί αντικείµενο του παραρτήµατος ∆.

15

Η ελκυστικότητα, σε τοπικό επίπεδο, αλλά και σε ευρωπαϊκή κλίµακα, είναι ένας από τους πρωταρχικούς στόχους µιας Πρωτεύουσας: πώς να προσελκυστεί όχι µόνο ο πληθυσµός της περιοχής και της χώρας, αλλά και ξένοι τουρίστες; Στην περίπτωση µιας πόλης των χωρών της Βαλτικής, για παράδειγµα, η προβληµατική θα µπορούσε να διατυπωθεί ως εξής: πώς θα µπορούσε η εκδήλωση να ενδιαφέρει τον ισπανό, τον έλληνα ή και τον σουηδό τουρίστα; Τέτοιου είδους ερωτήσεις θα κληθούν να απαντήσουν οι υποψήφιες πόλεις. Συνεπώς, πρέπει να αποφεύγεται κάθε εκδήλωση µε αυστηρά τοπικό ενδιαφέρον. Η προώθηση του τουρισµού σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι επίσης µια από τις προκλήσεις της εκδήλωσης. Πέραν της ευρείας απήχησης της εκδήλωσης, πρέπει να εξασφαλιστεί η πραγµατική συµµετοχή των κατοίκων της πόλης, της περιφέρειας και πέραν αυτής στην εκδήλωση. Στο πλαίσιο αυτό, ο πληθυσµός ως τοπικό πολιτιστικό δίκτυο πρέπει να αισθάνεται συµµέτοχος. Η πόλη καλείται να αναπτύξει ένα ισόρροπο σχέδιο, αξιοποιώντας τις ιδιαιτερότητές της ως στοιχεία της ευρωπαϊκής πολιτιστικής πολυµορφίας, προσελκύοντας ταυτόχρονα επισκέπτες από το εξωτερικό και προκαλώντας το ενδιαφέρον και τον ενθουσιασµού των κατοίκων της περιοχής.

2) η βιωσιµότητα της εκδήλωσης, που πρέπει να εντάσσεται στη µακροπρόθεσµη ανάπτυξη της πόλης: πρέπει να σχεδιαστεί µια εκδήλωση µε καταλυτικές συνέπειες σε µεσοπρόθεσµο και µακροπρόθεσµο επίπεδο. Το θέµα αυτό αποτελεί αντικείµενο του παραρτήµατος E. Στόχος του κριτηρίου αυτού είναι να δοθεί το έναυσµα στην πόλη να καταρτίσει ένα πρόγραµµα µε βιώσιµα αποτελέσµατα, ένα πρόγραµµα ενταγµένο στη µακροπρόθεσµη ανάπτυξη της πόλης, που δεν θα έχει το χαρακτήρα ενός εφήµερου πυροτεχνήµατος πολιτιστικών εκδηλώσεων. Έτσι, οι πόλεις καλούνται να δηµιουργήσουν στο πλαίσιο της εκδήλωσης µακροπρόθεσµα έργα και συνεργασίες. Κατ’αυτόν τον τρόπο η εκδήλωση θα δώσει µια ευκαιρία που θα µπορέσει να συµβάλει στην τροποποίηση ή την παγίωση και ανάπτυξη των πολιτιστικών πρακτικών της πόλης. IV. Τα κλειδιά της επιτυχίας Πέραν της τήρησης των ανωτέρω κριτηρίων, η εµπειρία από προηγούµενες διοργανώσεις επιτρέπει να αναδειχθούν ορισµένα στοιχεία που αποδεικνύονται σηµαντικά για την επιτυχία της εκδήλωσης. Για την ακρίβεια, µπορεί να µην υπάρχει συγκεκριµένο κλειδί της επιτυχίας για µια εκδήλωση όπως η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, αλλά οι εµπειρογνώµονες που έχουν αναλάβει παλαιότερες διοργανώσεις, οι επιτροπές που έχουν αξιολογήσει τις υποψηφιότητες και τα αποτελέσµατα µιας συνθετικής µελέτης που ανέθεσε η Επιτροπή (της λεγόµενης «έκθεσης Palmer») υπογραµµίζουν τα κατωτέρω στοιχεία: 1. Καίρια σηµασία έχει ο έγκαιρος σχεδιασµός της ιδέας βάσει των κριτηρίων και στόχων της εκδήλωσης, καθώς και το να γίνει απόλυτα σαφές το τι θέλει κανείς να κάνει. Η

16

υποψηφιότητα πρέπει πάνω απ’όλα να παρουσιάζει µια σαφή και συνεκτική εικόνα του έτους των εκδηλώσεων, διαµορφωµένη µε βάση τη φιλοσοφία του θεσµού και τα κριτήρια που ορίζονται στην απόφαση. Μια απλή απαρίθµηση εκδηλώσεων ή ετερόκλητων σχεδίων δεν θα µπορούσε να αποτελεί το πρόγραµµα µιας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης.

2. Η δέσµευση του ∆ηµοσίου όσον αφορά το πρόγραµµα και τον προϋπολογισµό πρέπει να είναι σταθερή και αδιάλειπτη καθόλη τη διάρκεια των προετοιµασιών µιας Πρωτεύουσας. 3. Ο φορέας που δηµιουργείται για το σχεδιασµό και την υλοποίηση της εκδήλωσης πρέπει να διαθέτει επαρκείς οικονοµικούς και διοικητικούς πόρους. Η ποιότητα των επαφών και δικτύων που θα µπορέσει να δηµιουργήσει µε την κοινωνία των πολιτών έχει θεµελιώδη σηµασία από την άποψη αυτή. 4. Η επιλογή των εταίρων και των έργων που θα συγκροτήσουν το πρόγραµµα είναι ένα από τα καίρια στοιχεία της προετοιµασίας, ιδίως στο πλαίσιο της «ευρωπαϊκής διάστασης» της εκδήλωσης. Προς τούτο, είναι σηµαντικό: - να επιλεγούν προσεκτικά οι εταίροι σε ευρωπαϊκή κλίµακα: ξεκινώντας από τους δεσµούς και τις επαφές που υπάρχουν ήδη, η διαδικασία πρέπει να ξεκινήσει εγκαίρως, ούτως ώστε να δηµιουργηθούν επαφές και να ολοκληρωθεί ο σχεδιασµός σε πρώιµο στάδιο. - να εστιαστεί η προσοχή στην ποιότητα και τα χαρακτηριστικά των έργων και όχι στην πολιτική διάσταση των επαφών. Είναι σηµαντικό να εξεταστεί η ευρωπαϊκή διάσταση της εκδήλωσης τηρώντας σηµαντικές αποστάσεις. - να µη λησµονείται ότι τα πιο φιλόδοξα και εκ των προτέρων αµφιλεγόµενα ευρωπαϊκά έργα είναι αυτά που είναι πιθανότερο να έχουν τον ισχυρότερο αντίκτυπο. Έτσι, δεν πρέπει να οπισθοχωρεί κανείς µπροστά στη δυσκολία του εγχειρήµατος. 5. Ένας από τους παράγοντες της επιτυχίας προηγούµενων Πρωτευουσών ήταν το γεγονός ότι η πόλη µπόρεσε να προσεταιριστεί τόσο τους πολιτιστικούς και κοινωνικοοικονοµικούς φορείς, όσον και τους κατοίκους της περιοχής. Η εκδήλωση πρέπει να συνδυάζει τις καλλιτεχνικές απαιτήσεις µε τη θερµή ανταπόκριση του κοινού. 6. Για να µπορέσει µια πόλη να κάνει τους πολιτιστικούς και κοινωνικοοικονοµικούς φορείς να εγκύψουν γύρω από ένα κοινό σχέδιο, είναι σηµαντικό να συµβουλευθεί κατ’αρχήν τους τοπικούς πολιτιστικούς φορείς, εφαρµόζοντας στην εκδήλωση την προσέγγιση «εκ των κάτω προς τα άνω». Όσον αφορά τις εταιρικές σχέσεις µε κοινωνικοοικονοµικούς φορείς, µπορεί να αναφερθεί ενδεικτικά το παράδειγµα της Λιλ, η οποία µπόρεσε να κινητοποιήσει κοινωνικοοικονοµικούς εταίρους µε την ενεργό συµµετοχή των χορηγών. Στο πλαίσιο αυτό υπενθυµίζεται ότι οι χορηγοί συνεισφέρουν κατά µέσον όρο µε ποσοστό 13% στους πόρους του προϋπολογισµού µιας Πρωτεύουσας (πηγή: έκθεση Palmer). Η συνεργασία αυτή είναι ουσιαστική ιδίως για τον τοµέα των µεταφορών. Το 2004, ο γαλλικός οργανισµός

17

σιδηροδρόµων (SNCF) προσέφερε πολύ συµφέρουσες τιµές για τα δροµολόγια σύνδεσης της Λιλ µε πολλές πόλεις της Γαλλίας και του εξωτερικού, ιδίως µε την ευκαιρία της εκδήλωσης Λιλ 2004. 7. Οι διοργανωτές της εκδήλωσης δεν έχουν παρά να κερδίσουν, αν προβάλουν τις ιδιαιτερότητες της πόλης. Οι παλαιές πρωτεύουσες υπογραµµίζουν ότι είναι χρήσιµο να επεκταθούν σε άλλους πολιτισµούς µε εφαλτήριο τον τοπικό πολιτισµό, συνιστώντας έτσι να οικοδοµήσουν την εκδήλωση µε βάση τις ρίζες της πόλης. 8. Είναι σηµαντικό το πρόγραµµα να είναι στραµµένο στο µέλλον, χωρίς ωστόσο να παραγνωρίζεται η ιστορία της πόλης, η οποία αποτελεί τη βάση της ταυτότητάς της. Τούτο σηµαίνει ότι ο καινοτόµος χαρακτήρας της εκδήλωσης και, στο πλαίσιο αυτό, η θέση που δίδεται στις σύγχρονες καλλιτεχνικές µορφές και η δυνατότητα ενθάρρυνσης της δηµιουργικότητας µέσω της συµµετοχής ντόπιων και ευρωπαίων καλλιτεχνών στην εκδήλωση είναι στοιχεία πρωταρχικής σηµασίας. Το πρόγραµµα θα χαρακτηρίζεται από έναν καλλιτεχνικό δυναµισµό που θα υπερβαίνει τα ιστορικά πλεονεκτήµατα της πόλης, ιδίως τον πλούτο της κληρονοµιάς της. 9. Η βιωσιµότητα της εκδήλωσης είναι µια παράµετρος που πρέπει να ενσωµατωθεί στο έργο ήδη από τη σύλληψή του: η µετά την Πολιτιστική Πρωτεύουσα περίοδος σχεδιάζεται πριν από το έτος διοργάνωσης. Στο επίκεντρο των κριτηρίων «ευρωπαϊκή διάσταση» και «πόλη και πολίτες», η πρόκληση είναι λοιπόν να σχεδιαστεί ένα έργο ισόρροπο, που θα αξιοποιεί τις ιδιαιτερότητες της πόλης ως στοιχεία της ευρωπαϊκής πολιτιστικής πολυµορφίας, ενώ ταυτόχρονα θα προσελκύσει επισκέπτες από το εξωτερικό και θα προκαλέσει το ενδιαφέρον και τον ενθουσιασµού των κατοίκων της περιοχής και όχι µόνο. 10. Η εκστρατεία επικοινωνίας µε αποδέκτες την πόλη, την περιφέρεια και πέραν αυτών αποτελεί καίριο στοιχείο του προγραµµατισµού της Πρωτεύουσας και σχεδιάζεται από πολύ πρώιµο στάδιο. 11. Η ανεξαρτησία του καλλιτεχνικού διευθυντή και του υπεύθυνου για την υλοποίηση του προγράµµατος φορέα έναντι των πολιτικών αρχών µπορεί να αποδειχθεί κρίσιµη κατά την προετοιµασία της διοργάνωσης. Ορισµένες παλαιές πρωτεύουσες υπέφεραν σε µεγάλο βαθµό από την άµεση και πανταχού παρούσα ανάµειξη των πολιτικών αρχών στον υπεύθυνο για την υλοποίηση του προγράµµατος φορέα. ∆εν πρέπει να λησµονείται ότι η προετοιµασία µιας πόλης για τη διοργάνωση διαρκεί τουλάχιστον έξι χρόνια και ότι οι πολιτικοί υπεύθυνοι µπορεί να αλλάξουν στο διάστηµα αυτό. Μια µελέτη που ανέθεσε η Επιτροπή σχετικά µε τις πόλεις που είχαν ανακηρυχθεί Πολιτιστικές Πρωτεύουσες µεταξύ των ετών 1995 και 2004, η λεγόµενη «έκθεση Palmer», παρέχει ορισµένα στοιχεία για τους παράγοντες επιτυχίας µιας πρωτεύουσας. ∆είχνει ότι οι ερωτηθέντες που είχαν συµµετάσχει στη διοργάνωση υπογραµµίζουν τη σηµασία του πλαισίου της εκδήλωσης, της συµµετοχής του ντόπιου στοιχείου, των εταιρικών σχέσεων, την ανάγκη ύπαρξης σαφών στόχων, επαρκών πόρων και ισχυρής διεύθυνσης σε συνδυασµό µε

18

πολιτική βούληση. Οι σχετικές παρατηρήσεις περιέχονται στις σελίδες 138,139 και140 της µελέτης. Η εν λόγω µελέτη προσεγγίζει επίσης τη σηµασία του ελέγχου και της αξιολόγησης των υπαρχόντων συστηµάτων για τη διοργάνωση του θεσµού (βλ. σχετικά σελίδες 130 και 131 της έκθεσης Palmer). V. ∆ικαιώµατα συνδεόµενα µε τον τίτλο Οι πόλεις δεν µπορούν να δηλώνουν ότι είναι Πολιτιστικές Πρωτεύουσες και να φέρουν τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης παρά µόνον αφού πράγµατι ανακηρυχθούν Πρωτεύουσες από το Συµβούλιο Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέχρι τότε, είναι «υποψήφιες» για τον τίτλο. Η Επιτροπή θεωρεί ότι η προστασία του τίτλου της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης αποτελεί µείζον θέµα για την ακτινοβολία της εκδήλωσης και το µέλλον της. Πρόκειται για ένα από τα µέτρα που αποσκοπούν στην προστασία του κύρους του τίτλου και στην εξασφάλιση της προβολής που του αξίζει. Η Επιτροπή οριστικοποιεί επί του παρόντος τη διαδικασία που οδηγεί στην προστασία του τίτλου βάσει του δικαίου των σηµάτων. [παράγραφος υπό εξέλιξη] VI. Κοινοτική συγχρηµατοδότηση της εκδήλωσης Η Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχει χρηµατοδοτική συµβολή στις Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης µέσω του προγράµµατος-πλαισίου της στον τοµέα του πολιτισµού. Το πρόγραµµα αυτό, που είχε την ονοµασία «Πολιτισµός 2000» κατά την περίοδο 2000-2006, από το 2007 και µέχρι το 2013 θα ονοµάζεται πρόγραµµα «Πολιτισµός». Μέχρι και τη διοργάνωση του 2009, η οικονοµική στήριξη της εκδήλωσης έχει τη µορφή επιδότησης. Από το 2007, η επιδότηση ανέρχεται σε 1,53 εκατ. ευρώ για κάθε Πρωτεύουσα. Χορηγείται βάσει ενός «σχεδίου» που αντιπροσωπεύει ένα µέρος του προγράµµατος του έτους της διοργάνωσης και πρέπει να υποβληθεί από τον αρµόδιο για την υλοποίηση της εκδήλωσης φορέα. Οι ακριβείς λεπτοµέρειες υποβολής του σχεδίου και χορήγησης της επιδότησης υπάρχουν στον ιστότοπο της Γενικής ∆ιεύθυνσης Εκπαίδευσης και Πολιτισµού της Ευρωπαϊκής ∆ιεύθυνσης στην ακόλουθη διεύθυνση http://ec.europa.eu/culture/eac/index_fr.html.

3 Ποσό προς επιβεβαίωση µετά την έκδοση της απόφασης για τη θέσπιση του προγράµµατος «Πολιτισµός».

19

Το σχέδιο αυτό πρέπει να περιλαµβάνει, ιδίως, µια έντονη ευρωπαϊκή διάσταση, όπως αυτή περιγράφεται στο σηµείο 2.2 ανωτέρω. Η κοινοτική επιδότηση δεν πρέπει να υπερβαίνει το 60% του συνολικού προϋπολογισµού του υποβληθέντος σχεδίου. Οι πόλεις που θα είναι Πρωτεύουσες το 2010 θα είναι οι πρώτες που δεν θα λάβουν επιδότηση, αλλά ένα βραβείο. Τα βραβείο αυτό, προς τιµήν της Μελίνας Μερκούρη, θα απονέµεται στις Πρωτεύουσες το αργότερο 3 µήνες πριν από την έναρξη της εκδήλωσης, εφόσον θα έχουν τηρήσει τις δεσµεύσεις που ανέλαβαν κατά το στάδιο της επιλογής και εφόσον έχουν εφαρµόσει τις συστάσεις της επιτροπής, ιδίως σε ό,τι αφορά την ευρωπαϊκή διάσταση της εκδήλωσης. Το χρηµατικό έπαθλο που συνοδεύει το βραβείο θα αποτελεί την κοινοτική συγχρηµατοδότηση της εκδήλωσης και θα αντικαταστήσει την προαναφερόµενη επιδότηση· το ύψος του θα ανέρχεται σε 1,54εκατ. ευρώ.

Το χρηµατικό έπαθλο που συνοδεύει το βραβείο θα χορηγείται στον αρµόδιο για την υλοποίηση του προγράµµατος φορέα. Πρέπει να διατίθεται για τη χρηµατοδότηση έργων που εντάσσονται στο πρόγραµµα του έτους ή προκύπτουν από αυτό.

Άλλες κοινοτικές πολιτικές, όπως τα διαρθρωτικά ταµεία, ιδίως το Ευρωπαϊκό Ταµείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο (ΕΚΤ) µπορούν να συµβάλουν στην αστική ανάπτυξη. Τα Ταµεία αυτά µπορούν να παρέµβουν ιδίως µε σκοπό τη βελτίωση των τοπικών υποδοµών, την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, τη στήριξη των τοπικών πολιτικών για την καινοτοµία, την ανάπτυξη και την απασχόληση. Έτσι, ορισµένες πόλεις έχουν τη δυνατότητα να λάβουν πιστώσεις από τα κοινοτικά διαρθρωτικά ταµεία.

Χρηµατοδότηση από τα διαρθρωτικά ταµεία χορηγείται σε κάθε κράτος µέλος σε συνάρτηση µε διάφορες διαρθρωτικές παραµέτρους. Στη συνέχεια, η χρηµατοδότηση αυτή κατανέµεται εντός του κράτους µέλους µεταξύ των περιφερειών που έχουν προτεραιότητα από τις «διαχειριστικές αρχές» που είναι αρµόδιες για τη διαχείριση της εν λόγω χρηµατοδότησης. Η κατανοµή των πόρων αυτών προγραµµατίζεται πολλά χρόνια νωρίτερα· εναπόκειται στην πόλη που έχει ανακηρυχθεί Πρωτεύουσα να πληροφορηθεί σχετικά µε το πρόγραµµα διάθεσης αυτών των πιστώσεων από τη «διαχειριστική αρχή» της περιφέρειάς της. Περισσότερες πληροφορίες επί του θέµατος παρέχονται στον ιστότοπο της Γενικής ∆ιεύθυνσης Εκπαίδευσης και Πολιτισµού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην ακόλουθη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/culture/eac/index_fr.html Οι πολιτιστικοί φορείς που συµµετέχουν στην εκδήλωση έχουν επίσης τη δυνατότητα να εξασφαλίσουν τη χρηµατοδότηση των έργων τους από το κοινοτικό πρόγραµµα «Πολιτισµός», εφόσον πληρούν τους όρους αυτού του προγράµµατος, ιδίως σε ό,τι αφορά την ευρωπαϊκή εταιρική σχέση. Οι συνεργίες µεταξύ του προγράµµατος Πολιτισµός και της 4 Ποσό προς επιβεβαίωση µετά την έκδοση της απόφασης για τη θέσπιση του προγράµµατος «Πολιτισµός».

20

εκδήλωσης Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης είναι ιδιαίτερα επιθυµητές: η διοργάνωση του θεσµού αποτελεί ιδανική ευκαιρία για την ανάπτυξη σχεδίων µε βάση ευρωπαϊκές εταιρικές σχέσεις που εµπίπτουν στο πλαίσιο του προγράµµατος Πολιτισµός και, πέραν αυτού, στο πλαίσιο άλλων κοινοτικών προγραµµάτων που υπάγονται στην αρµοδιότητα της Γενικής ∆ιεύθυνσης Εκπαίδευσης και Πολιτισµού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε τους όρους συµµετοχής στο πρόγραµµα Πολιτισµός παρέχονται στην ακόλουθη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/culture/eac/index_fr.html Πληροφορίες σχετικά µε τις πολιτικές και τα προγράµµατα που προτείνει η Γενική ∆ιεύθυνση Εκπαίδευσης και Πολιτισµού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι διαθέσιµες ως εξής: - ∆ιά βίου µάθηση: http://ec.europa.eu/education/index_fr.html, - Νεότητα: http://ec.europa.eu/youth/index_en.html - Ιθαγένεια: http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/activecitizenship/index_fr.htm - Πολυγλωσσία: http://ec.europa.eu/education/policies/lang/languages_fr.html - Εξάλλου, τα ευρωπαϊκά έτη όπως το 2008, ευρωπαϊκό έτος διαπολιτισµικού διαλόγου, µπορούν να αποτελέσουν ευκαιρίες κοινοτικής χρηµατοδότησης στο πλαίσιο της εκδήλωσης Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. VII. ∆ιάδοση καλών πρακτικών Η εµπειρία που έχουν αποκτήσει οι πόλεις που υπήρξαν παλαιότερα Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης αποτελεί πολύτιµη πηγή πληροφοριών για τις πόλεις που διαγωνίζονται για τον τίτλο. Έτσι, η διάδοση καλών πρακτικών, αλλά και η επισήµανση των προβληµάτων που αντιµετώπισαν οι παλαιότερες Πρωτεύουσες µπορούν να επηρεάσουν καίρια την εξέλιξη της διοργάνωσης. Έτσι, συνιστάται στις πόλεις που ενδιαφέρονται για την εκδήλωση: -να προµηθευτούν την «έκθεση Palmer», της οποίας τα ακριβή στοιχεία παρατίθεται στην ενότητα «Πηγές πληροφοριών» κατωτέρω, -να έλθουν σε επαφή µε τους υπευθύνους παλαιότερων πρωτευουσών, - να αναπτύξουν σχέσεις µε τα δίκτυα Πρωτευουσών, - να συµβουλευθούν την τεκµηρίωση που προκύπτει από παλαιότερες διοργανώσεις και τηρείται στη Γενική ∆ιεύθυνση Εκπαίδευσης και Πολιτισµού στις Βρυξέλλες (1, place Madou, Βρυξέλλες). Πρέπει να προηγηθεί σχετική αίτηση στη διεύθυνση Eac-Culture@ec.europa.eu. Εξάλλου, η Επιτροπή θα προσπαθήσει να ευνοήσει τις ανταλλαγές εµπειριών µεταξύ των παλαιών και των νέων Πρωτευουσών.

21

VIII. Πηγές πληροφοριών

1. Ιστότοπος της Γενικής ∆ιεύθυνσης Εκπαίδευσης και Πολιτισµού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην ακόλουθη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/culture/eac/index_fr.html (ιστότοπος υπό κατασκευή)

2. Απόφαση αριθ. 1622/2006/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της 24ης Οκτωβρίου 2006, για τη θέσπιση κοινοτικής δράσης όσον αφορά την εκδήλωση «Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» για τα έτη 2007 έως 2019 (ΕΕ L 304 της 3.11.2006, σ. 1).

3. Απόφαση 1419/1999/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της 25ης Μαΐου 1999, για τη θέσπιση κοινοτικής δράσης όσον αφορά την εκδήλωση «Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» για το διάστηµα 2005 έως 2019 (ΕΕ L 166 της 1.7.1999, σ. 1. Απόφαση τροποποιηθείσα από την απόφαση αριθ. 649/2005/ΕΚ (ΕΕ L 117 της 4.5.2005, σ. 20).

4. «Μελέτη Palmer»: Μελέτη για τις Ευρωπαϊκές Πολιτιστικές Πρωτεύουσες και Πόλεις, καθώς και για τους ευρωπαϊκούς πολιτιστικούς µήνες (1995-2004) που εκπόνησε η Palmer/RAE Associates. ∆ιατίθεται επί γραµµής στον ιστότοπο της Γενικής ∆ιεύθυνσης Εκπαίδευσης και Πολιτισµού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην ακόλουθη διεύθυνση http://ec.europa.eu/culture/eac/index_fr.html και σε έντυπη µορφή κατόπιν αίτησης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδροµείου: Eac-Culture@ec.europa.eu)

22

Παράρτηµα A : Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ∆ΙΑΣΤΑΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΡΟΤΑΘΗΚΑΝ

Πρόκειται για θέµατα που προβάλλουν τη συνεισφορά της πόλης στην κοινή ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονοµιά και υπογραµµίζουν τη σηµερινή συµµετοχή της πόλης στην ευρωπαϊκή πολιτιστική ζωή. Μέσω των θεµάτων αυτών, η πόλη δείχνει τις ευρωπαϊκές όψεις της. Στο εν λόγω θέµα, µπορούν να παρατεθούν τα ακόλουθα παραδείγµατα: -α) Καλλιτεχνικά/πολιτιστικά κινήµατα και ρυθµοί ευρέως διαδεδοµένοι και γνωστοί σε ευρωπαϊκό επίπεδο που έχουν εµπνευστεί από την πόλη ή στα οποία η πόλη έχει συνεισφέρει σηµαντικά.

Τίτλος έργου: Ευρωπαϊκοί διάλογοι µπαρόκ Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Βίλνιους 2009 Χρόνος έργου: Έναρξη την 16η Φεβρουαρίου 2009

Ιδέα του έργου: Ένα ειδικό πρόγραµµα µπαρόκ καλλιτεχνικών έργων (αρχιτεκτονική, µουσική, θέατρο, ζωγραφική, λογοτεχνία και χορός) και µέσων θα εκτυλιχθεί καθόλη τη

23

διάρκεια του 2009 σε διάφορους δηµόσιους χώρους. Επιχειρεί να επιτύχει µια επίκαιρη παρουσίαση και σύγχρονη ερµηνεία της ευρωπαϊκής µπαρόκ καλλιτεχνικής κληρονοµιάς που διαµόρφωσε το Βίλνιους. Το Βίλνιους αναπτύχθηκε ως µπαρόκ πόλη από απόψεως πολιτιστικής ταυτότητας, µε τη µία πλευρά του «προσώπου» του στραµµένη στις µπαρόκ φόρµες της Ιταλίας και της Κεντρικής Ευρώπης, και την άλλη πλευρά στραµµένη στον εαυτό της, στις εκφράσεις µπαρόκ «στο ύφος του Βίλνιους», µια λεγόµενη ευρωπαϊκή διάλεκτο του µπαρόκ. Ο διάλογος αυτός µεταξύ του µπαρόκ της ∆υτικής Ευρώπης και του βόρειου µπαρόκ της πόλης του Βίλνιους δηµιουργεί τη µοναδική αυτή πλατφόρµα και στήνει νέες γέφυρες προς το µέλλον που θα διαµορφωθεί. Το έργο θα αποτελέσει έναυσµα για έναν έντονο και ζωηρό διάλογο µεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών και εθνών του εικοστού αιώνα µέσω πολυάριθµων καλλιτεχνικών γεγονότων. Περφόρµερ µπαρόκ, ιστορικοί του πολιτισµού και άλλοι καλλιτέχνες από 27 ευρωπαϊκές χώρες θα συµµετάσχουν στο πρόγραµµα Ευρωπαϊκοί ∆ιάλογοι Μπαρόκ.5 β) Πρόσφατη εξέλιξη καλλιτεχνικών και πολιτιστικών κινηµάτων και ρυθµών. Η εκδήλωση Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης είναι µια πλατφόρµα που ενδείκνυται για την προώθηση νέων τάσεων και καλλιτεχνικών και πολιτιστικών κινηµάτων που δεν είναι ακόµη αρκετά γνωστά και θα άξιζαν να προβληθούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι διοργανωτές θα µπορέσουν να επικεντρωθούν στις ευρωπαϊκές πτυχές των νέων αυτών τάσεων, κατά τρόπον ώστε οι εκφάνσεις αυτές να είναι εναρµονισµένες µε την ευρωπαϊκή διάσταση της εκδήλωσης.

Τίτλος έργου: «Το φάντασµα του πόθου» Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Γκρατς 2003 Χρόνος έργου: 2003

Ιδέα του έργου: Ένας από τους καίριους παράγοντες της επιτυχίας του Γκρατς ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης το 2003 ήταν το γεγονός ότι επικεντρώθηκε σε νέα, σύγχρονα καλλιτεχνικά κινήµατα που µερικές φορές πραγµατεύθηκαν θέµατα παρµένα από το παρελθόν. Η έκθεση «Το φάντασµα του πόθου» έδειξε µε ποιον τρόπο η σύγχρονη τέχνη αντανακλά και καθρεφτίζει την επίδραση του έργου του Λεοπόλδου φον Ζάχερ Μαζόχ (που πέρασε µεγάλο µέρος της ζωής του στο Γρατς) στις τέχνες. Είναι ίσως χρήσιµο να υπογραµµιστεί εδώ η καινοτόµος διάθεση καλλιτεχνών ανοικτών στις νέες τεχνολογίες, στον πειραµατισµό και στις καινοτοµίες τεχνικής φύσης ή στο κοινωνικό πεδίο.

Τίτλοι έργων: «Οι κινηµατογράφοι του µέλλοντος» και «Μικροµανίες» Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Λιλ 2004 Χρόνος έργων: 2004

Ιδέα του έργου: Η πρώτη από τις δύο αυτές εκδηλώσεις αξίζει να σηµειωθεί λόγω της χρήσης «νέων εικόνων» από τους εµπλεκόµενους καλλιτέχνες, ενώ η δεύτερη λόγω των µικρών εγκαταστάσεων που ανατέθηκαν σε ντιζάινερ και διασκορπίστηκαν στην πόλη και σε εκθεσιακούς χώρους προκαλώντας αδιαµφισβήτητα το ενδιαφέρον του κοινού.

5 Σελίδα 9 Βιογραφικό Βίλνιους, ∆ηµιουργικότητα και Ζωτικότητα

24

γ) Προσωπικότητες της τέχνης/του πολιτισµού από την πόλη που έγιναν «ευρωπαίοι» καλλιτέχνες λόγω της φήµης τους ή/και της κινητικότητας και του ρόλου τους σε ευρωπαϊκή κλίµακα

Τίτλος έργου: Έκθεση Ρούµπενς Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Λίλ 2004 Χρόνος έργου: 2004

Ιδέα του έργου: Το 2004 η Λιλ οργάνωσε µια µεγάλη έκθεση Ρούµπενς, τιµώντας αυτόν τον καλλιτέχνη µε τις βαθιές ρίζες στην ιστορία της Φλάνδρας. Ο καλλιτέχνης αυτός φιλοτέχνησε πολλούς πίνακες για ναούς, αλλά και για βασιλικές οικογένειες της Ευρώπης, ενώ ανέλαβε διπλωµατικές αποστολές σε διάφορα µέρη της Ευρώπης. Μαθήτευσε κοντά σε φλαµανδούς δασκάλους στην Αµβέρσα, προτού µεταβεί στην Ιταλία για 8 χρόνια. Έτσι, η τέχνη του Ρούµπενς αντιπροσωπεύει µια πανευρωπαϊκή ταυτότητα. Η πρωτοβουλία αυτή ήταν ένα σύµβολο της επιθυµίας για τελειότητα και παγκοσµιότητα. Η έκθεση της Λιλ προέβαλε τόσο το ζωγραφικό του ύφος όσο και την ανθρωπιστική του διάσταση. Σύνδεσµοι µε την Αµβέρσα (µέσω της έκθεσης «Ρούµπενς συλλέκτης») και το Arras (η έκθεση «Ρούµπενς εναντίον Πουσέν» διερεύνησε τη µεγάλη διαµάχη του 17ου αιώνα στην Ευρώπη µεταξύ του σχεδίου και του χρώµατος) και τη σύγχρονη τέχνη (η έκθεση «∆ιαλέξαµε τον Ρούµπενς» παρουσιάζει το έργο 28 καλλιτεχνών σε 12 θέµατα εµπνευσµένα από το έργου του φλαµανδού δασκάλου και προτείνει έναν συναρπαστικό παραλληλισµό σύγχρονων έργων µε την εποχή του Ρούµπενς) δείχνουν τις επιδράσεις στον καλλιτέχνη διά µέσου του χώρου και του χρόνου. Χρησίµευσε επίσης ως βάση για την ανάπτυξη του τουρισµού. ********** δ) Πρόσωπα που ήταν/είναι Ευρωπαίοι, αλλά δεν απέκτησαν τη φήµη άλλων συναδέλφων τους.

Τίτλος έργου: ….. Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Γκρατς 2003 Χρόνος έργου: 2003

Ιδέα του έργου: Το 2003 το Γκρατς οργάνωσε µια έκθεση έργων του Joze Plecnik, ενός σλοβένου αρχιτέκτονα που έζησε στη Λιουµπλιάνα στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα και είχε µεγάλη επίδραση στο έργο πολλών αρχιτεκτόνων σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, χωρίς να φθάσει τη φήµη π.χ. του Λε Κορµπυζιέ ή του Βάλτερ Γκρόπιους.

25

ε) Προσδιορισµός και απόδοση τιµής σε πτυχές της ιστορίας, της ταυτότητας και της κληρονοµιάς της Ευρώπης που υπάρχουν ήδη στην ανακηρυχθείσα πόλη / προώθηση της γνώσης των Ευρωπαίων για τα πρόσωπα και τα γεγονότα που σηµάδεψαν την ιστορία και τον πολιτισµό της πόλης. Η οπτική των θεµάτων αυτών είναι να καταδειχθούν οι σηµερινές συνέπειες ιστορικών γεγονότων ή στοιχείων σε ευρωπαϊκή κλίµακα.

Τίτλος έργου: Μεγάλες ευρωπαϊκές προσωπικότητες Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Λουξεµβούργο 2007 Χρόνος έργου: καθόλη τη διάρκεια του 2007

Ιδέα του έργου: Το έργο αυτό επιχειρεί να γνωρίσει στους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρύτερης Περιφέρειας του Λουξεµβούργου προσωπικότητες που επηρέασαν το παρελθόν ή, πιο πρόσφατα, καθοδήγησαν την εξέλιξη της ευρωπαϊκής ιδέας. Ο Ροµπέρ Σουµάν, για παράδειγµα, είναι ένας από τους θεµελιωτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. ∆ιαδραµάτισε ζωτικό ρόλο στην ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα, που αποτέλεσε το πρώτο βήµατα για τη δηµιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γεννήθηκε στο Clausen του Λουξεµβούργου από γάλλο πατέρα και λουξεµβουργιανή µητέρα και απέκτησε γερµανική υπηκοότητα λόγω της προσάρτησης της Αλσατίας-Λορραίνης (από όπου καταγόταν ο πατέρας του) το 1871 από την Πρωσσία. Το έργο αποτίει φόρο τιµής στον Ροµπέρ Σουµάν µέσω της Έδρας Ροµπέρ Σουµάν και του Καλλιτεχνικού Βραβείου Ροµπέρ Σουµάν. Σηµαντικές εκδηλώσεις θα πραγµατοποιηθούν στο Maison Robert Schuman.6 ********** στ) Εστίαση στην πολιτιστική ιστορία και τις παραδόσεις της Ευρώπης, ιδιαίτερες εκφράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Τίτλος έργου: Σύνορα Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Κορκ 2005 Χρόνος έργου: καθόλη τη διάρκεια του 2005

Ιδέα του έργου: Ο καλλιτέχνης Dara McGrath δηµιούργησε µια έκθεση τεκµηρίωσης µε βάση µια σειρά φωτογραφιών από τα σηµεία ελέγχου των εσωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το έργο χρειάστηκε τρία χρόνια για να ολοκληρωθεί και οι εικόνες εγείρουν θέµατα γεωγραφικών συνόρων, ταυτότητας και εθνικότητας σε ευρωπαϊκό πλαίσιο. Το έργο έγινε προσιτό στο κοινό υπό µορφή δηµόσιας έκθεσης σε γιγαντοαφίσες στο Κορκ.7 ********** ζ) Ανάπτυξη ευρωπαϊκών θεµάτων, προκλήσεις που αντιµετωπίζει η Ευρώπη 6 Σελίδα 46 Λουξεµβούργο και Ευρύτερη Περιφέρεια Λουξεµβούργου, Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2007 7 Σελίδα 39 Κορκ 2005 Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης

26

Τίτλος έργου: Ανοιχτό λιµάνι για την ειρήνη, τα ανθρώπινα δικαιώµατα και την επίλυση συγκρούσεων Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Σταβάνγκερ 2008 Χρόνος έργου: 2004-2008

Ιδέα του έργου: Η οργάνωση Worldview Rights και το Ίδρυµα Βραβευθέντων µε το Νόµπελ Ειρήνης, που βρίσκονται αµφότερα στο Σταβάνγκερ, καθιστούν το συνέδριο του Σηµείου Ειρήνης ένα µόνιµο τόπο συνάντησης των βραβευθέντων µε το νόµπελ ειρήνης και άλλων προσώπων που εργάζονται για την ειρηνική επίλυση συγκρούσεων. Το Σηµείο Ειρήνης θα διοργανώνεται κάθε δύο χρόνια και θα περιλαµβάνει τα ακόλουθα: διεθνές συνέδριο για την ειρήνη, διεθνές πρόγραµµα πολιτισµού, λογοτεχνικές συνόδους εργασίας και καλλιτεχνικά έργα, διεθνή έκθεση µε τα πιο ενεργά πρόσωπα παγκοσµίως στο θέµα της ειρήνης, αρκετές πρωτοβουλίες επικοινωνίας και δραστηριότητες απευθυνόµενες σε χώρες υπό καταπιεστικά καθεστώτα και συναυλία που θα µεταδοθεί από την τηλεόραση σε όλο τον κόσµο. Στο πλαίσιο του καλλιτεχνικού προγράµµατος, εγκαινιάζεται η συνεργασία µεταξύ του Σηµείου Ειρήνης, που τυγχάνει της στήριξης αρκετών διεθνών καλλιτεχνών και νέων, υποσχόµενων καλλιτεχνών από τις χώρες καταγωγής των βραβευθέντων µε το νόµπελ ειρήνης. Στόχος είναι να χρησιµοποιηθεί η τέχνη ως µέσο προώθησης της πολυµορφίας και της κατανόησης των λαών, καθώς και των καλλιτεχνικών ανταλλαγών µεταξύ της Ευρώπης και του υπόλοιπου κόσµου.8 ********** η) Εκδηλώσεις που εστιάζονται στα ταλέντα ευρωπαίων καλλιτεχνών

Τίτλος έργου: Παράλληλος κόσµος - Πολωνία Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Λιλ 2004 Χρόνος έργου: Μάιος 2004

Ιδέα του έργου: Το 2004 η Λιλ οργάνωσε διάφορες εκδηλώσεις αφιερωµένες σε ένα ιδιαίτερο θέµα ή µια ξένη χώρα, µε την ονοµασία «Παράλληλοι κόσµοι». Η Λιλ κάλεσε, για παράδειγµα, πολωνούς καλλιτέχνες που ειδικεύονται στο θέατρο, το χορό, τη µουσική κλπ., προκειµένου να δώσουν παραστάσεις σε µερικά από τα Maisons Folies (παλαιά βιοµηχανικά κτήρια που έχουν αναπαλαιωθεί και λειτουργούν ως χώροι πολιτισµού) και να παρουσιάσουν το δηµιουργικό έργο των νέων πολωνών καλλιτεχνών. ********** θ) Θέση και ρόλος των πολιτισµών των µεταναστών στην πόλη

Τίτλος έργου: Οι µετανάστες – Προς ένα κοινό µέλλον

8 Σελίδα 25 Ανοιχτός Λιµένας, Αίτηση Μέρος 2, Σταβάνγκερ 2008

27

Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Κωνσταντινούπολη 2010 Χρόνος έργου: καθόλη τη διάρκεια του 2010

Ιδέα του έργου: Το έργο αυτό αποσκοπεί στο να δηµιουργήσει ένα κοινό έδαφος επικοινωνίας µέσω της παγκόσµιας γλώσσας του κινηµατογράφου και να φωτίσει διάφορες πτυχές των θεµάτων της µετανάστευσης, όπως αυτά γίνονται αντιληπτά σε διάφορες χώρες και διάφορους πολιτισµούς. Παρόλο που τα προβλήµατα και θέµατα που σχετίζονται µε τη µετανάστευση φαίνεται ότι είναι ιδιαίτερα σε κάθε χώρα, οι συνέπειες είναι οι ίδιες. Οι διαφορετικές προσεγγίσεις των δηµιουργικών αυτών ανθρώπων ελπίζεται ότι θα αναδείξουν µια ανανεωτική ανθρωπιστική µατιά στο κοινό αυτό πρόβληµα. Η Κωνσταντινούπολη είναι σηµαντική, καθότι έχει δεχθεί πολλούς µετανάστες στη διάρκεια της ιστορίας της. Θα γυριστούν τρεις ταινίες µυθοπλασίας µικρού µήκους σχετικά µε τη µετανάστευση στην Ευρώπη κατόπιν διαγωνισµού ανοιχτού σε όλα τα κράτη µέλη της ΕΕ και σε όλες τις υποψήφιες χώρες.9

Παράρτηµα B : Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ∆ΙΑΣΤΑΣΗ ΟΠΩΣ ΕΦΑΡΜΟΣΤΗΚΕ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΡΓΩΝ

Η πτυχή αυτή µπορεί να λάβει διάφορες µορφές, όπως οι εξής: ι) Συνεργασίες, συµπαραγωγές, ανταλλαγές και άλλα µέσα συνεργασίας µεταξύ καλλιτεχνών, πολιτιστικών οργανισµών και οµάδων που έχουν τη βάση τους σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, παραγωγές/εκθέσεις περιοδεύουσες σε άλλες χώρες.

Τίτλος έργου: Θέατρα της Ευρώπης Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Γένοβα 2004 Χρόνος έργου: Οκτώβριος-Νοέµβριος 2004

Ιδέα του έργου: Κατά τη θεατρική περίοδο 2004 µε την ονοµασία «Ένα ταξίδι στην Ευρώπη», το Teatro Stabile di Genoa ενέταξε στο πρόγραµµά του ένα ειδικό έργο µε την ονοµασία «Θέατρα της Ευρώπης». Καθόλη τη διάρκεια του 2004, το πρόγραµµα της περιόδου µετέφερε τους θεατές σε ένα µεγάλο ταξίδι στο χώρο και το χρόνο του ευρωπαϊκού θεάτρου µε τριάντα παραστάσεις που παρήγαγε και φιλοξένησε, από τον Ευριπίδη µέχρι τον Μολιέρο, από τον Σαίξπηρ µέχρι τον Κλάιστ, από τον Θερβάντες µέχρι τον Κάφκα, από τον Πίντερ µέχρι τον Πιραντέλλο, από το Ντάριο Φο µέχρι τον Μπότο Στράους κ.ο.κ. Η εκδήλωση «Θέατρα της Ευρώπης» περιλάµβανε έναν κύκλο διαφόρων ευρωπαϊκών θεατρικών έργων που ανέβηκαν στην πρωτότυπη γλώσσα τους από 4 θιάσους από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες (Ιταλία, Γαλλία, Γερµανία και Λιθουανία) που προσκλήθηκαν στη Γένοβα.10 9 Έργο αριθ. 67 στην Κωνσταντινούπολη ΠΠΕ 2010 10 http://www.genova-2004.it/default.asp?id=376&lingua=ENG

28

********** ια) Πολύ ειδικές εταιρικές σχέσεις µεταξύ δύο ή περισσότερων πόλεων ή εντός µιας περιφέρειας

Τίτλος έργου: Έργο Squatters (χρήση του χώρου) Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Πόρτο και Ρότερνταµ 2001 Χρόνος έργου: 2001

Ιδέα του έργου: Το έργο αυτό διερευνά την πόλη, τον αστικό χώρο και τον τρόπο µε τον οποίο λειτουργεί υπό τις ιδιαίτερες τοπικές συνθήκες του Ρότερνταµ και του Πόρτο. ∆ιεθνείς καλλιτέχνες προσκλήθηκαν για να εξερευνήσουν τις δύο αυτές πόλεις. Οργανώθηκε έρανος για δενδροφύτευση στο Ρότερνταµ και στο Πόρτο. Ο Francis Alÿs (Βέλγιο, Μεξικό) δείχνει το αρχείο του, συµπεριλαµβανοµένων µερικών φηµισµένων έργων του που σχετίζονται µε το βάδισµα. Η µοναδική φύση κάθε έργου και κάθε χώρου δίδει στο Squatters µια κυτταρική δοµή. Κάθε έργο αποτελεί µια µίνι έκθεση που διεκδικεί ένα συγκεκριµένο αστικό χώρο και του προσδίδει νέα σηµασία11.

Παράρτηµα Γ : ΜΕΡΙΚΑ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ∆ΙΑΣΤΑΣΗ ΠΟΥ ΣΥΝΑ∆ΟΥΝ ΜΕ ΤΗΝ Ι∆ΕΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Σε ορισµένες περιπτώσεις, οι δύο προαναφερόµενες πτυχές, δηλαδή τα θέµατα και ο τρόπος υλοποίησης των εκδηλώσεων, µπορούν να εξελιχθούν µαζί. Το περιεχόµενο και η υλοποίηση των εκδηλώσεων που αποτελούν το πρόγραµµα του θεσµού µπορούν να παρουσιάζουν µαζί µια ευρωπαϊκή διάσταση που υπερβαίνει την απλή συγχρηµατοδότηση. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να υπογραµµιστεί η σηµασία των διαπολιτισµικών ανταλλαγών για την προώθηση της πολυµορφίας και του διαλόγου µε τρίτες χώρες. Μιλούµε για την προβολή καλλιτεχνών που γεννήθηκαν εκτός της Ευρώπης και ζουν στην Πολιτιστική Πρωτεύουσα ή για το χώρο του προγράµµατος που µπορεί να διατεθεί στις χώρες ή τις κοινότητες που διαδραµάτισαν κάποιο ρόλο στην ιστορία της πόλης. Θα ήταν επίσης δυνατό να κληθούν καλλιτέχνες να διαµείνουν στην πόλη ή γενικότερα να ληφθούν µέτρα που ευνοούν τις καλλιτεχνικές ανταλλαγές. Η απαρίθµηση αυτή δεν είναι εξαντλητική. Οι εµπειρογνώµονες υπογράµµισαν το γεγονός ότι στην πράξη συχνά η ευρωπαϊκή πτυχή ορισµένων θεµάτων προέκυψε από τις εταιρικές σχέσεις που δηµιουργήθηκαν.

Τίτλος έργου: το «Βαλκανικό Προξενείο» Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Γκρατς 2003 Χρόνος έργου: 2003

11 www.absolutearts.com

29

Ιδέα του έργου : Το «Βαλκανικό Προξενείο» που δηµιουργήθηκε και υλοποιήθηκε στο Γκρατς για περίοδο ενός έτους έδωσε την ευκαιρία σε καλλιτέχνες από τις βαλκανικές χώρες να εκθέσουν έργα τους στο Γκρατς. Επιπλέον, αποτέλεσε αφορµή διαλόγου σχετικά µε την πολυεθνική και ευρωπαϊκή διάσταση «των Βαλκανίων» και κάλεσε τους καλλιτέχνες να ετοιµάσουν οι ίδιοι τις εκθέσεις στο Γκρατς, µε βάση το υπόβαθρο και τις εµπειρίες καθενός, και τη σύλληψη του έργου τους. **********

Τίτλος έργου: Εταιρική σχέση µε τη Ρουµανία, ιδίως το Σιµπίου Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Λουξεµβούργο 2007 Χρόνος έργου: Υπό εξέλιξη

Ιδέα του έργου: Η περιοχή Σιµπίου υπήρξε τόπος προορισµού για πολλούς µετανάστες από το Λουξεµβούργο και τη σηµερινή Γερµανία κατά τον 12ο αιώνα. Η παρουσία των Σαξόνων αυτών µεταναστών γίνεται αισθητή µέχρι σήµερα, καθότι µια παραλλαγή της φραγκικής γλώσσας πολύ παρεµφερής µε τη σηµερινή λουξεµβουργιανή οµιλείται ακόµη από ένα µέρος του σηµερινού αυτόχθονος πληθυσµού. Το πρόγραµµα περιλαµβάνει τα εγκαίνια του «Σπιτιού του Λουξεµβούργου» στο κέντρο του Sibiu. Μια υπάρχουσα καλλιτεχνική διαδροµή στο Σιµπίου θα βελτιωθεί. Θα γίνουν ανταλλαγές µε καλλιτέχνες από τους ροµά του Σιµπίου12. **********

Τίτλος έργου: Access All Beckett (Μπέκετ µε πρόσβαση σε όλους) Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Κορκ 2005 Χρόνος έργου: 2005

Ιδέα του έργου: Η παρισινή εταιρεία θεατρικής παραγωγής Gare St. Lazare Players έχει γίνει συνώνυµη µε το έργο του Σάµουελ Μπέκετ. Το 2005 το Κορκ κάλεσε για µια περίοδο την Gare St. Lazare στο Κορκ, προκειµένου να προβάλει τη δουλειά της και ιδίως να εξερευνήσει την πόλη µέσω της µπεκετικής αισθητικής. Η Gare St. Lazare Players παρουσιάζει µια µοναδική σειρά έργων πρόζας όπως τα «Κείµενα για το τίποτα», το «III Seen III Said» και το «Αρκετά», σε διάφορους χώρους της πόλης όπου κανονικά απαγορεύεται η είσοδος στο κοινό13. **********

Τίτλος έργου: ∆ιεύρυνση Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Κορκ 2005 Χρόνος έργου: 2005

Ιδέα του έργου: Με επίγνωση της ιστορικής στιγµής και πλήρες χαράς για το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση επέκτεινε τα σύνορά της για να αγκαλιάσει άλλα έθνη, το 2005 το Κορκ 12 Σελίδα 50 Λουξεµβούργο και Ευρύτερες Περιφέρειες του Λουξεµβούργου, Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2007 13 Σελίδα 35 Κορκ 2005 Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης

30

γιόρτασε την επιστροφή της Ανατολικής Ευρώπης στη µεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια. Πρόθεση των οργανωτών ήταν να δώσει ερεθίσµατα, να προσεταιριστεί, να προκαλέσει και να εκπαιδεύσει όλους τους κατοίκους και επισκέπτες του Κορκ φιλοξενώντας σειρά εκθέσεων για τους πολιτισµούς της Νέας Ευρώπης. ∆έκα νέα κράτη µέλη παρουσίασαν τον πολιτισµό τους – µε τους δικούς τους όρους και µε το δικό τους ύφος – για ένα µήνα το καθένα. Το Κορκ ήταν ο υπερήφανος οικοδεσπότης αυτών των δηµιουργικών πρεσβειών, εντείνοντας τη σηµασία των τοπικών και παγκόσµιων πολιτιστικών αλληλεπιδράσεων και δηµιουργώντας νέα καλλιτεχνικά δίκτυα.14

Τίτλος έργου: Φωτο-Γέφυρα Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Κωνσταντινούπολη 2010 Χρόνος έργου: καθόλη τη διάρκεια του 2010

Ιδέα του έργου: Στόχος είναι η συνάντηση αλληλογνωριµίας καλλιτεχνών από Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης και ιδίως φωτογράφων, οι οποίοι χρησιµοποιούν το πιο ισχυρό καλλιτεχνικό µέσο της εποχής µας, για την προώθηση της Κωνσταντινούπολης στο εξωτερικό. Έτσι, για ένα χρόνο η Κωνσταντινούπολη θα γίνει η πρωτεύουσα καλλιτεχνικών συναντήσεων µεταξύ φωτογράφων και των πολιτισµών τους. Μέσω του έργου, οι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης θα δουν µε νέα µατιά τις 37 Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης, ενώ θα επιλεγούν νέοι φωτογράφοι από την Τουρκία για να φωτογραφίσουν διάφορες Πρωτεύουσες. Αντίστοιχα, νέοι φωτογράφοι από 37 Πολιτιστικές Πρωτεύουσες θα µείνουν για µία εβδοµάδα στην Κωνσταντινούπολη φωτογραφίζοντας την πόλη.15 **********

Τίτλος έργου: Πόλεις στο όριο Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Λίβερπουλ Χρόνος έργου: 2008

Ιδέα του έργου: Το Λίβερπουλ οργανώνει ένα έργο µε τίτλο «Πόλεις στο όριο» που αφορά 5 πόλεις-λιµάνια (Λίβερπουλ, Μασσαλία, Νάπολη, Κωνσταντινούπολη και Γκντανσκ). Οι πόλεις αυτές έχουν πολλά κοινά, όπως η λιµενική κληρονοµιά τους, οι πληθυσµοί των µεταναστών, κοινωνικά και οικονοµικά προβλήµατα και η µοναδική τους ταυτότητα εντός της χώρας τους. Το Λίβερπουλ δηµιούργησε επίσης ένα ισχυρό έργο αδελφοποίησης µε τη Σανγκάη και τη Νέα Υόρκη – τα έργα αυτά είναι επιτυχηµένα διότι οι πόλεις επωφελούνται από την αδελφοποίηση.

Τίτλος έργου: Μετεγκατάσταση Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Κορκ 2005 Χρόνος έργου: Μάιος-Ιούλιος 2005

14 Σελίδα 57 Κορκ 2005 Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 15 Έργο αριθ. 41 στο πλαίσιο της Κωνσταντινούπολης Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης 2010

31

Ιδέα του έργου : κύκλος θεατρικών παραστάσεων σε µη θεατρικούς χώρους. Ένας θίασος του Κορκ ένωσε τις δυνάµεις του µε 3 άλλους ευρωπαϊκούς θιάσους (από τη Γαλλία, την Πολωνία και το Ηνωµένο Βασίλειο) για το ανέβασµα σειράς παραστάσεων εκτός της θεατρικής αίθουσας σε ασυνήθιστους και ιστορικούς χώρους στην καρδιά του Κορκ. ιβ) Οργάνωση συγκεκριµένων δραστηριοτήτων για τη στήριξη και ανάπτυξη της δηµιουργικής εργασίας, την ενθάρρυνση της καλλιτεχνικής καινοτοµίας και τη δηµιουργία νέων µορφών πολιτιστικής δράσης και διαλόγου,

Τίτλος έργου: Εποχή της προσοµοίωσης – Συνέδριο και Έκθεση Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Λιντς 2009 Χρόνος έργου: Συνέδριο Ιανουάριος 2009, Έκθεση Ιανουάριος-Αύγουστος 2009

Ιδέα του έργου: Έργο βασισµένο στο θέµα «Εποχή της Προσοµοίωσης. Οι Bill Buxton , Moses Boudourides (Ηνωµένο Βασίλειο), Ken Perlin (ΗΠΑ), Vladimir Batagelj (Σλοβενία), Eric Klopfer (ΗΠΑ) και πολλοί άλλοι εµπειρογνώµονες από τους τοµείς της εκπαίδευσης, της επιστήµης και της έρευνας συµµετέχουν στο διεπιστηµονικό αυτό έργο. Βραδινές παραστάσεις ολοκληρώνουν το έργο. ιγ) Οργάνωση ειδικών πολιτιστικών έργων µε στόχο την ενασχόληση των νέων µε τις τέχνες

Τίτλος έργου: Νέοι Ευρωπαίοι Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Κορκ 2005 Χρόνος έργου: ∆ιοργάνωση έκθεσης από τον Απρίλιο του 2004 και στη συνέχεια περιοδεία

Ιδέα του έργου: Το έργο Νέοι Ευρωπαίοι είναι ένα φωτογραφικό και συγγραφικό έργο που προβάλλει τα όνειρα και τις επιδιώξεις των νέων της Ευρώπης σήµερα, άσχετα από την προέλευσή τους. Περιλαµβάνει το έργο δέκα νέων ανθρώπων σε κάθε πόλη, από τους οποίους οι µισοί έχουν γεννηθεί εκεί και οι άλλοι µισοί είναι µετανάστες. Το έργο επιτρέπει σε αιτούντες άσυλο και σε νέους του τόπου να παρουσιάσουν τις εικόνες, τις επιδιώξεις και τους φόβους τους σε δηµόσιο χώρο. Περιλαµβάνει δηµόσιο διάλογο, συζητήσεις και εκθέσεις που εξετάζουν την έννοια των νέων ευρωπαϊκών ταυτοτήτων και εστιάζονται στις πολιτιστικές διαφορές, την ενσωµάτωση και τις έννοιες της ιθαγένειας. Το έργο είναι αποτέλεσµα συνεργασίας της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Κορκ 2005, του Ιρλανδικού Κέντρου Στήριξης Μεταναστών (NASC), της Ένωσης Νέων του Κορκ (Ógra Chorcaí) και του Βρετανικού Συµβουλίου.16 ιδ) Οργάνωση ειδικών πολιτιστικών έργων µε στόχο την αύξηση της κοινωνικής συνοχής

Τίτλος έργου: Τα Μυρµήγκια του Πολιτισµού βαδίζουν προς το 2010 Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Κωνσταντινούπολη 2010

16 Σελίδα 37 Κορκ 2005 Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης

32

Χρόνος έργου: 2010 για τρία χρόνια

Ιδέα του έργου: Σκοπός του έργου είναι να ευαισθητοποιηθούν τα παιδιά για τη ζωή σε µια Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, να βοηθηθούν να αναγνωρίσουν τις πολυδιάστατες προκλήσεις της ζωής στην ατοµικότητά τους και να διοχετεύσουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους σε µια θετική στάση και στην προσωπική τους ανάπτυξη. Το έργο ξεκινά µε µαθητές της 6ης τάξης.17 ********** ιε) Ανάπτυξη υψηλής ποιότητας και καινοτόµου ευρωπαϊκού πολιτιστικού τουρισµού λαµβάνοντας δεόντως υπόψη τη σηµασία που έχει στο πλαίσιο αυτό η βιώσιµη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονοµιάς

Τίτλος έργου: Έργο βιώσιµου τουρισµού και αστικής ανάπλασης Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Κωνσταντινούπολη 2010 Χρόνος έργου: καθόλη τη διάρκεια του 2010.

Ιδέα του έργου: Το έργο είναι µοναδικά σχεδιασµένο να οδηγήσει την Κωνσταντινούπολη στο 2010 και επιπλέον ενσωµατώνει τα έργα «Πύργος Anemas», «Τεκφούρ Σεράι» και «Τείχη της Πόλης» του Μητροπολιτικού ∆ήµου της Κωνσταντινούπολης κατά τρόπον ώστε να στηρίξει την αστική ανάπλαση και τον «βιώσιµο τουρισµό». Το έργο δηµιουργεί µια εντελώς νέα, ανεξάρτητη, εναλλακτική µόνιµη διαδροµή πολιτιστικού τουρισµού κατά µήκος των Τειχών της Πόλης από το Edirnekapi µέχρι το Ayvansaray. Επιτρέπει στους ξένους και τούρκους τουρίστες να εξερευνήσουν την ιστορική-πολιτιστική κληρονοµιά µε τη σηµαντική γλωσσική, θρησκευτική και πολιτιστική πολυµορφία κατά µήκος αυτής της διαδροµής, να περάσουν αρκετές ακόµη ώρες και να επεκτείνουν την περιήγησή τους για µερικές ακόµη ώρες επισκεπτόµενοι µνηµεία της ιουδαϊκής, της χριστιανικής και της µουσουλµανικής πίστης, καθώς και τα Τείχη της Πόλης, το Τεκφούρ Σεράι και τον Πύργο Anemas. Η διαφοροποίηση των διαδροµών έχει επίσης ευνοϊκές οικονοµικές, κοινωνικές και πολιτιστικές συνέπειες στην τοπική κοινωνία18. ιστ) Χρήση άλλων ευρωπαϊκών γλωσσών

Τίτλος έργου: Κορκ 2005- Σειρά µεταφράσεων Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Κορκ 2005 Χρόνος έργου: καθόλη τη διάρκεια του 2005

Ιδέα του έργου: Το έργο περιλάµβανε 13 χώρες και 26 ποιητές. Το Λογοτεχνικό Κέντρο Munster ανέθεσε σε 13 ποιητές του Κορκ να ταξιδέψουν στην Ευρώπη για να µεταφράσουν και να εκδώσουν έργα 13 ποιητών από τη Νέα Ευρώπη. Καθένας από τους 13 ποιητές του Κορκ συνεργάστηκε µε έναν ποιητή από τη Σλοβενία, τη ∆ηµοκρατία της Τσεχίας, την Πολωνία, την Εσθονία, τη Ρουµανία, τη Λεττονία, την Τουρκία, τη Λιθουανία, την Ουγγαρία την Κύπρο, τη Μάλτα, τη Σλοβακία και τη Βουλγαρία. Η σειρά µεταφράσεων υπογραµµίζει την αδιάλειπτη δέσµευση της Ιρλανδίας στο λογοτεχνικό πολιτισµό της Νέας Ευρώπης19. 17 Έργο αριθ. 61 στην Κωνσταντινούπολη ΠΠΕ 2010 18 Έργο αριθ. 7 στην Κωνσταντινούπολη ΠΠΕ 2010 19 Σελίδα 59 Κορκ 2005 Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης

33

********** ιζ) Ανάπτυξη ευρωπαϊκών δικτύων

Τίτλος έργου: Κωνσταντινούπολη και αδελφές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες από το παρελθόν στο µέλλον Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Κωνσταντινούπολη 2010 Χρόνος έργου: καθόλη τη διάρκεια του 2010

Ιδέα του έργου: Το έργο επιδιώκει να προκαλέσει ευαισθητοποίηση για τις καλλιτεχνικές αξίες και να τις διατηρήσει για τις επόµενες γενεές δηµιουργώντας µια διεθνή βάση δεδοµένων που θα καθοδηγεί µαθητές της πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης, φοιτητές πανεπιστηµίου και οικογένειες. Το έργο προβλέπει τη δηµιουργία µε τη στήριξη ηλεκτρονικού υπολογιστή ενός διεθνούς δικτύου πολιτιστικών και ιστορικών πρωτοβουλιών που θα ξεκινήσουν από την Τουρκία και θα επεκταθούν στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.20

Παράρτηµα ∆: Η ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ: ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Υπογραµµίζεται εδώ η πρόκληση που αποτελεί για την εκδήλωση η συµµετοχή του πληθυσµού, όπως αναφέρεται στα κριτήρια υπό τον τίτλο «η πόλη και οι πολίτες». Η πρόκληση αυτή είναι ένας από τους καίριους παράγοντες επιτυχίας µιας Πρωτεύουσας. Στις υποψηφιότητες πρέπει να διευκρινίζεται ποιο έργο αφορά τη συµµετοχή του πληθυσµού, η οποία πρέπει να υποστηρίζεται από σχεδιασµό χρήσης των µέσων ενηµέρωσης και από ενέργειες πιο ενεργού ανάµειξης του πληθυσµού µέσω, για παράδειγµα, µεγάλων υπαίθριων εκδηλώσεων, πλανόδιων καλλιτεχνών, ενός δικτύου εθελοντών «πρεσβευτών» κλπ., ενώ κάθε σχετική καινοτοµία είναι ευπρόσδεκτη. Η αξιοποίηση του πολιτισµού, των τεχνών και της κληρονοµιάς µιας πόλης µπορεί να συνεισφέρει στη βελτίωση της εικόνας της πόλης και της σχέσης των κατοίκων της µε το αστικό περιβάλλον. α) Συµµετοχή των πολιτών στην πολιτιστική ζωή της πόλης 20 Έργο αριθ. 38 στην Κωνσταντινούπολη 2010

34

Τίτλος έργου: Πρόγραµµα εθελοντών, καλωσόρισµα από το Λίβερπουλ Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Λίβερπουλ 2008 Χρόνος έργου: 2005-2008 και µετά Ιδέα του έργου: Το Πρόγραµµα Εθελοντών έχει ως στόχο να δώσει την ευκαιρία στους κατοίκους του Merseyside να συµµετάσχουν ενεργά στις εκδηλώσεις που διοργανώνει η Πολιτιστική Εταιρεία του Λίβερπουλ (φορέας διοργάνωσης της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Λίβερπουλ 2008). Το πρόγραµµα θα δώσει τη δυνατότητα σε χιλιάδες ανθρώπους να λάβουν κατάρτιση, να γνωρίσουν άλλους εθελοντές και να αναπτύξουν ένα αίσθηµα υπερηφάνειας για την πόλη τους ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα. Οι συνέπειες του προγράµµατος εθελοντών αναµένεται να είναι ευρείες και µεγάλης διάρκειας, καθότι άνθρωποι διαφορετικής προέλευσης θα βελτιώσουν τις βασικές τους δεξιότητες µέσω άρτιων πακέτων κατάρτισης, θα µάθουν περισσότερα για την κληρονοµιά της πόλης τους και θα έλθουν σε επαφή µε τους τουρίστες µέσα σε ένα θετικό πλαίσιο. **********

Τίτλος έργου: Κάτοικοι Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Λιλ 2004 Χρόνος έργου: καθόλη τη διάρκεια του 2004

Ιδέα του έργου: Το έργο αυτό της Λιλ το 2004 βασίστηκε στις δυνάµεις του τόπου. Περιλάµβανε τακτικές συναντήσεις µε ανθρώπους από κάθε γειτονιά ήδη από τις αρχές του 2002. Η συµµετοχή των κατοίκων στην προετοιµασία εκδηλώσεων (όπως οι Fallas, παράδοση της ισπανικής πόλης Βαλένθια, που γρήγορα υιοθετήθηκε από τους κατοίκους της Λιλ) αποτέλεσε καίριο παράγοντα επιτυχίας. Η «πρόσληψη» Πρεσβευτών διαδίδει το έργο Λιλ 2004 στις πόλεις και επαρχίες της περιοχής. Η οµάδα των οργανωτών επιλέγει έργα που προτάθηκαν από κατοίκους και συλλόγους της περιοχής. Τα 12 «Maisons Folie» δηµιούργησαν ένα µοναδικό δίκτυο νέων χώρων εκδηλώσεων, κύριος στόχος των οποίων είναι να προωθηθεί η αλληλεπίδραση µεταξύ των ντόπιων κατοίκων και των καλλιτεχνών που εργάζονται εκεί. Οι χώροι αυτοί είναι εγκατεστηµένοι εκτός του κέντρου των πόλεων σε εγκαταλειµµένα κτήρια σε πιο αποµακρυσµένες περιοχές και είναι ανοιχτοί σε καλλιτέχνες από όλες τις χώρες, συνεισφέροντας σηµαντικά στη βιωσιµότητα έργων µεταξύ καλλιτεχνών και κατοίκων κατά τη διάρκεια και µετά το έτος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας21. **********

Τίτλος έργου: Συµµετοχικό πνεύµα και πρακτικές για τη συµµετοχή των νέων στη ζωή της τοπικής κοινωνίας Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Γένοβα 2004 Χρόνος έργου: Μάρτιος – Οκτώβριος 2004

Ιδέα του έργου: Η πρόταση του συλλόγου Arciragazzi Liguria βασίζεται στην επιθυµία για προβληµατισµό, εξάπλωση και προώθηση του πνεύµατος συµµετοχής και υπευθυνότητας των νέων τόσο στην Ιταλία όσο και σε διεθνές επίπεδο. Εφαρµόστηκαν πρωτοβουλίες που αφορούσαν την εξ αποστάσεως µάθηση για οµάδες νέων σε 4 τουλάχιστον ευρωπαϊκές πόλεις

21 www.lille2004.com

35

(συν τη Γένοβα), οι οποίοι επεξεργάστηκαν προτάσεις για τις πόλεις τους και εννοιοποίησαν τις εµπειρίες σχετικά µε το θέµα «συµµετοχή των νέων στη ζωή της τοπικής κοινωνίας», µε συνεχείς επαφές και ανταλλαγές µεταξύ τους. Τον Οκτώβριο του 2004 έγινε συνάντηση των εκπροσώπων τους στη Γένοβα (∆ιεθνές Φόρουµ Παιδιών). Με την ευκαιρία αυτή, οι παρουσιαστές επεξεργάστηκαν ένα Χάρτη της Γένοβα για τη συµµετοχή των νέων στη ζωή της κοινότητας22. **********

Τίτλος έργου: Μυστικά της γειτονιάς Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Σταβάνγκερ 2008 Χρόνος έργου: 2004-200923

Ιδέα του έργου: Τα «Μυστικά της γειτονιάς» θα είναι ένα φόρουµ συνάντησης µεταξύ διεθνών καλλιτεχνών και της τοπικής κοινωνίας σχετικά µε τα σηµαντικότερα κτήρια και χώρους της περιοχής. Σήµερα οι κάτοικοι του Σταβάνγκερ προέρχονται από 100 και πλέον διαφορετικές εθνικότητες. Το έργο θέτει τα ερωτήµατα: Πόσο προσανατολισµένη στο διεθνή χώρο είναι η σκέψη του µέσου πολίτη του Σταβάνγκερ και του Σάντνες; Πώς βλέπουν οι κάτοικοι του Σταβάνγκερ την ίδια τους την πόλη; Τι συµβαίνει όταν οι κάτοικοι βρίσκονται αντιµέτωποι µε προκλητικά, σύγχρονα έργα σχεσιακής τέχνης; Τι γνώµη έχουν για το τι συµβαίνει όταν άνθρωποι από άλλους πολιτισµούς εγκαθίστανται στην πόλη τους; Τα «Μυστικά της γειτονιάς» θα κινήσουν το ενδιαφέρον και τον ενθουσιασµό του κοινού για την ανάπτυξη της αισθητικής της πόλης τους ως αφετηρίας για έναν δηµόσιο διάλογο σχετικά µε το αίσθηµά τους ταυτότητας. Ελπίζουµε να κινητοποιήσουµε τόσο µεµονωµένους πολίτες όσο και το ευρύ κοινό. Θα προκηρυχθεί διαγωνισµός για να οριστούν τα πέντε έως έξι σηµαντικότερα κτήρια του Σταβάνγκερ και του Σάντνες. Επιπλέον, θα ακολουθήσει δηµόσιος διάλογος σχετικά µε την αρχιτεκτονική, την αισθητική και την αστική ανάπτυξη. Έτσι, κάθε πολίτης θα έχει ενεργό συµµετοχή από την αρχή. **********

β) Ιθαγένεια παιδιών και νέων

Τίτλος έργου: Ιδανική πόλη Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Λιλ 2004 Χρόνος έργου: καθόλο το 2004

Ιδέα του έργου: Η συµµετοχή του δηµόσιου σχολείου στη Λιλ και τη γύρω περιοχή περιλαµβάνει ένα τεράστιο πρόγραµµα που ενώνει εκατοντάδες σχολεία πρωτοβάθµιας, δευτεροβάθµιας και τεχνικής εκπαίδευσης από την Ακαδηµία της Λιλ γύρω από το θέµα της ιδανικής πόλης. Οι µαθητές ενθαρρύνθηκαν να λάβουν µέρος σε πολλές καλλιτεχνικές δραστηριότητες (λογοτεχνία, αρχιτεκτονική, γαστρονοµία κλπ.) και να στοχαστούν ένα ιδανικό µέλλον και µια νέα τέχνη του βίου µε έµπνευση τη Λιλ 2004. Το αποτέλεσµα ήταν περισσότερα από 900 έργα, καθώς και πολλές επισκέψεις µαθητών σε εκδηλώσεις και 22 http://www.genova-2004.it 23 Σελίδα 10 της υποψηφιότητας του Σταβάνγκερ, Ανοιχτού Λιµένα

36

εκθέσεις της Λιλ 2004. Μερικές τάξεις συµµετείχαν άµεσα σε έργα που περιλήφθηκαν στο επίσηµο καλλιτεχνικό πρόγραµµα24. **********

Τίτλος έργου: Οι αόρατες πόλεις της παιδικής ηλικίας Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Γένοβα 2004 Χρόνος έργου: 2004

Ιδέα του έργου: Οι αόρατες πόλεις του συγγραφέα Ίταλο Καλβίνο επελέγησαν ως αντανακλάσεις της αστικής ζωής, για το όραµα διαφορετικών οπτικών της πόλης και για το βλέµµα που αποκαλύπτει ασυνήθιστους κόσµους, επαφές, αντιλήψεις, µορφές και δυνατότητες ζωής· µε άλλα λόγια µια αποκαλυπτική οπτική που µοιάζει µε αυτή του παιδιού. Η Γένοβα 2004 επιδιώκει να εξερευνήσει τις απόψεις των παιδιών για την πόλη στο πλαίσιο της δηµιουργίας ενός νέου και διαφοροποιηµένου κόσµου γνώσης, φαντασίας και σχέσεων που λαµβάνουν υπόψη τις µεταµορφώσεις της αστικής ζωής και σκιαγραφούν την κοινοτική ζωή του µέλλοντος. Η βάση προσδιορισµού των αόρατων πόλεων της παιδικής ηλικίας είναι ο πλούτος της έρευνας σχετικά µε το πώς τα παιδιά αντιλαµβάνονται, ζουν, ανακαλύπτουν και εξερευνούν τις πόλεις, που διεξήχθη από τις εκπαιδευτικές υπηρεσίες του δηµοτικού συµβουλίου της Γένοβα από κοινού µε σχολεία και πολιτιστικούς συλλόγους. Καθένα από αυτά τα οράµατα περιέχει θεµελιώδη στοιχεία της «εκπαιδευτικής πόλης» και προβάλλει τους τρόπους µε τους οποίους τα παιδιά προωθούν και βιώνουν νέες καλλιτεχνικές µορφές25. **********

Τίτλος έργου: Νέα Ευρώπη, Νέα Λιθουανία Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Βίλνιους 2009 Χρόνος έργου: Ιούλιος-Αύγουστος 2009

Ιδέα του έργου: Το έργο αυτό θα δώσει την ευκαιρία στους εφήβους και νέους της Ευρώπης να καταλάβουν καλύτερα την ευρωπαϊκή τους ταυτότητα και τις ευρωπαϊκές αξίες, καθώς και να ανακαλύψουν νέες ευκαιρίες σύναψης συνεργασιών που θα διαρκέσουν. Η Λιθουανία ήταν το πρώτο κράτος της πρώην ΕΣΣ∆ που διακήρυξε την αποκατάσταση της ανεξαρτησίας της το 1990, προσθέτοντας ένα ακόµη σηµαντικό στοιχείο στους ιστορικούς αγώνες του 20ού αιώνα για την ελευθερία. Από τις 11 Μαρτίου 1990 κάθε χρόνο γεννιούνται στη Λιθουανία περίπου 30.000 νέοι πολίτες. Έτσι, το 2009 η Λιθουανία θα έχει περίπου µισό εκατοµµύριο παιδιά και νέους που θα έχουν γεννηθεί σε µια ανεξάρτητη Λιθουανία.26 ********** γ) Γιορτή/προβολή της πόλης εκτός των συνόρων της

Τίτλος έργου: Φωτο-Γέφυρα Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Κωνσταντινούπολη2010 Χρόνος έργου: 2010

24 www.lille2004.com 25 http://www.genova-2004.it 26 Σελίδα 23, Βιογραφικό Βίλνιους, ∆ηµιουργικότητα και Ζωτικότητα

37

Ιδέα του έργου: Στόχος είναι η συνάντηση αλληλογνωριµίας καλλιτεχνών από Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης και ιδίως φωτογράφων, οι οποίοι χρησιµοποιούν το πιο ισχυρό καλλιτεχνικό µέσο της εποχής µας, για την προώθηση της Κωνσταντινούπολης στο εξωτερικό. Έτσι, για ένα χρόνο η Κωνσταντινούπολη θα γίνει η πρωτεύουσα καλλιτεχνικών συναντήσεων µεταξύ φωτογράφων και των πολιτισµών τους. Οι φωτογραφίες θα προβάλουν τις µοναδικές προσεγγίσεις και εντυπώσεις των καλλιτεχνών, παίρνοντας αποστάσεις από τις συµβατικές φωτογραφίες των ενηµερωτικών φυλλαδίων. Μέσω του έργου, οι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης θα δουν µε νέα µατιά τις 37 Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης, ενώ θα επιλεγούν νέοι φωτογράφοι από την Τουρκία για να φωτογραφίσουν διάφορες Πρωτεύουσες. Αντίστοιχα, νέοι φωτογράφοι από 37 Πολιτιστικές Πρωτεύουσες θα µείνουν για µία εβδοµάδα στην Κωνσταντινούπολη φωτογραφίζοντας την πόλη27. Παράρτηµα E: Η ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ: ΜΙΑ ΚΑΤΑΛΥΤΙΚΗ ΕΚ∆ΗΛΩΣΗ ΜΕΣΟΠΡΟΘΕΣΜΑ

ΚΑΙ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΑ Η βιωσιµότητα της εκδήλωσης Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης αποτελεί άλλη µία µεγάλη πρόκληση: η εκδήλωση δεν πρέπει να θεωρείται αυτοσκοπός· είναι ένας βατήρας ή ένας καταλύτης για να επιτευχθεί ένα πιο µακροπρόθεσµο αποτέλεσµα. Οι υποψήφιες πόλεις πρέπει να γνωρίζουν ότι το κόστος που συνεπάγεται η διοργάνωση µιας τέτοιας εκδήλωσης δεν αφήνει περιθώρια να θεωρηθεί ως ένα απλό γεγονός περιορισµένης χρονικής εµβέλειας χωρίς ένα πιο µακροπρόθεσµο όραµα. Το όραµα αυτό παρουσιάζεται ήδη από τη σύλληψη του σχεδίου: η εµπειρία δείχνει ότι η µετά την Πολιτιστική Πρωτεύουσα εποχή προετοιµάζεται πριν από την εκδήλωση. Η βιωσιµότητα του έργου αποτελεί έτσι ένα από τα σηµαντικά στοιχεία της υποψηφιότητας. Μέχρι σήµερα, σε πολλές πόλεις που υπήρξαν Πρωτεύουσες, οι δυνατότητες µακροπρόθεσµης ανάπτυξης δεν αξιοποιήθηκαν επαρκώς. Ωστόσο, η ανάπτυξη αυτή µπορεί να λάβει διάφορες µορφές, ανάλογα µε τις ιδιαιτερότητες της πόλης, τα πλεονεκτήµατα και τις αδυναµίες της: οι υποδοµές µπορούν να αποτελέσουν ένα από τα στοιχεία αυτής της ανάπτυξης – εφόσον βεβαίως εξακολουθήσουν να αξιοποιούνται σωστά µετά τη διοργάνωση -, αλλά και τα έργα, τα δίκτυα και οι οργανώσεις που διατηρούνται και µετά το τέλος της διοργάνωσης, η εικόνα της πόλης, η θέση της από άποψη επισκέψεων τουριστών κλπ. Όλα αυτά τα αποτελέσµατα µπορούν να συνδυαστούν, µέσω µιας µακροπρόθέσµης πολιτικής αστικής ανάπλασης µέσω του τουρισµού για παράδειγµα. Ένα καλό παράδειγµα από την άποψη αυτή είναι η συνέχεια που δόθηκε στη Λιλ 2004: ένας από τους στόχους που πέτυχε η Λιλ 2004 ήταν η µεταµόρφωση της εικόνας της πόλης ή ακριβέστερα η προσαρµογή της στη σύγχρονη πραγµατικότητα, η τοποθέτηση της Λιλ στον ευρωπαϊκό χάρτη και η ανάδειξη των δυνατοτήτων και της πολιτιστικής ανάπτυξης της πόλης στους ίδιους τους κατοίκους της. Μετά τον ενθουσιασµό των κατοίκων για τις εκδηλώσεις του 2004, η Λιλ αποφάσισε να διοργανώνει περίπου κάθε δύο χρόνια ένα φεστιβάλ διάρκειας αρκετών µηνών – µε την ονοµασία Λιλ 3000 – αποτελούµενο από πολιτιστικές εκδηλώσεις µε άξονα ένα θέµα (διαφορετικό κάθε φορά) σχετικό µε το άνοιγµα στον κόσµο και την

27 Έργο αριθ. 41 στην Κωνσταντινούπολη ΠΠΕ 2010

38

καινοτοµία. Η δραστηριότητα των «Maisons Folie» είναι σηµαντικός παράγοντας για τη διατήρηση των αποτελεσµάτων στην πόλη, διότι την εντάσσει στα διεθνή πολιτιστικά δίκτυα και στα ευρωπαϊκά έργα µαζί µε άλλες πολιτιστικές δοµές και άλλες πόλεις, εχέγγυο ανάπτυξης για το µέλλον. θ) Συνέπειες της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας στην ανάπλαση της πόλης

Τίτλος έργου: Η πόλη αλλάζει Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Λίβερπουλ 2008 Χρόνος έργου: 30 Ιανουαρίου 2006- 31 ∆εκεµβρίου 2006

Ιδέα του έργου: Η πόλη υφίσταται βαθιές αλλαγές µε γρήγορο ρυθµό, σε τέτοιο σηµείο ώστε µερικοί κάτοικοι δεν µπορούν να τις παρακολουθήσουν. Ο τίτλος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης 2008 επιτάχυνε ένα ρυθµό που είχε αρχίσει ήδη να επανακάµπτει κατά την τελευταία δεκαετία. Οι πόλεις και οι πολιτισµοί ανέκαθεν καταστρέφονταν για να οικοδοµηθούν ξανά. Η παρουσίαση ενός προγράµµατος εργασιών γύρω από αυτό το θέµα έχει ως στόχο να µπορέσουν οι κάτοικοι του Λίβερπουλ και του Merseyside να συλλογιστούν πιο καθαρά και ανοιχτά επί των θεµάτων αυτών µέσω των τεχνών. Το πρόγραµµα περιλαµβάνει οµιλίες, δηµόσιους διαλόγους, περιπάτους, εκθέσεις και τοπικές και διεθνείς παραστάσεις – όλα αυτά µε κάποιον τρόπο συνδέονται µε την αρχιτεκτονική, την πολεοδοµία και τον τρόπο µε τον οποίο αλλάζουν οι πόλεις28. ι) Υποδοµή

Τίτλος έργου: Εγκαίνια Κέντρου Pompidou Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Λουξεµβούργο 2007 Χρόνος έργου: Μάιος 2007

Ιδέα του έργου: Το νέο Κέντρο Pompidou θα εγκαινιαστεί στη νέα συνοικία του Αµφιθεάτρου. Είναι η πρώτη φορά που αποκεντρώνεται ένα εθνικό πολιτιστικό ίδρυµα εγκατεστηµένο στο Παρίσι. Το αποκεντρωµένο µουσείο στο Μετς θα επιτρέψει στο κοινό να δει ορισµένα από τα 13.000 αντικείµενα τέχνης που δεν εκτίθενται στο Παρίσι. Μια ολοκληρωµένη σειρά αποκεντρωµένων εκδηλώσεων σε όλους τους τοµείς της τέχνης θα καταστήσει τα εγκαίνια του Κέντρου Pompidou κορυφαίο γεγονός για το Μετς29. ια) Συνεισφορά σε µια βιώσιµη πόλη

Τίτλος έργου: Νορβηγικό ξύλο Πολιτιστική Πρωτεύουσα: Σταβάνγκερ 2008

28 www.liverpool08.com 29 Σελίδα 56 της υποβολής υποψηφιότητας του Λουξεµβούργου και της Ευρύτερης Περιφέρειας Λουξεµβούργου ΠΠΕ 2007

39

Χρόνος έργου: 2006-2008

Ιδέα του έργου: Το Σταβάνγκερ, Πολιτιστική Πρωτεύουσα για το 2008, επιδιώκει να καλέσει διακεκριµένους αρχιτέκτονες από την Ευρώπη και άλλα µέρη του κόσµου για να σχεδιάσουν κτήρια για το κέντρο της πόλης και τις υπό µεταµόρφωση περιοχές της, οι οποίες θα οικοδοµηθούν όλες. Θα καταδειχθεί ότι το ξύλο είναι ένα φυσικό υλικό που δεν ρυπαίνει και αποτελεί ανανεώσιµο πόρο. Η ανακύκλωση ξύλου θα αποτελέσει παράλληλο θέµα του έργου. Θα προσκληθούν αρχιτέκτονες από τη Φινλανδία, την Ελβετία, την Αυστρία, τη Γερµανία, τη Νορβηγία, τις ΗΠΑ, τον Καναδά, τη Ρωσία και την Ιαπωνία. Οι χώρες αυτές έχουν µακρά παράδοση στη χρήση του ξύλου ως δοµικού υλικού µε νέους και συναρπαστικούς τρόπους.