TÜRKİYE FUTBOL FEDERASYONUGÖZLEMCİLER VE TEMSİLCİLER KURULU

2008 - 2009FUTBOL SEZONU

Gözlemci El Kitabı

Ağustos 2008

2

3

İÇİNDEKİLER

I. ÖNSÖZ......................... ...........................................................5 II. GİRİŞ..................... ..................................................................7 III. GÖZLEMCİDEN BEKLENENLER ............................................8 IV. SORUMLULUKLAR – GÖREV PAYLAŞIMI ............................9 V. GÖZLEMCİLERİN ATANMASI - HAZIRLANMA VE SEYAHAT............. ..................................................................10 VI. STADYUMDAKİ GÖREVLER VE SORUMLULUKLAR .........12 VII. GÖZLEM TEKNİĞİ .................................................................15 VIII. GÖZLEMCİ RAPORU ............................................................18 IX. RAPOR DENETİM SİSTEMİ ..................................................35 X. İDARİ KONULAR ...................................................................37 XI. İLETİŞİM.................... ............................................................38

4

5

I. ÖNSÖZ

Değerli Gözlemciler,

Çağdaş ve kurumsal bir yapıda eğitim ve altyapı seferberliğiyle futbolumuza yaygınlık, katılım ve uluslararası arenada rekabetçi bir yapı kazandırma amacındaki Federasyon’umuzun bu hedefine ulaş-ması hiç kuşkusuz ki ancak futbolumuzun içerisindeki tüm kurumları-nın futbolun evrensel gerçekleri ve doğruları çizgisinde işbirliği ve özverili çalışmalarıyla mümkündür.

Futbolun çok hızla gelişen ve değişen dinamikleri içerisinde Gözlemcilik kurumunun işlevini en layık şekilde yapabilmesi için, yapısı ve kurumsallaşması yönündeki çabaların günümüzde olduğu gibi gelecekte de sürdürülmesi ve çağın getirdiği değişiklik ve yenilik-lerin kararlılıkla uygulanması gerekmektedir.

Değişmemesi gereken ve değişmeyecek olan; görevlerin; adalet, objektiflik, kararlılık ve tutarlılık içerisinde sürdürülerek futboldaki güven ortamının olabildiğince yükseltilmesine katkı sağlamaktır.

Kurul olarak görev üstlendiğimiz tarihten günümüze Başkan’ımız merhum Hasan DOĞAN Bey’in bize çizdiği yolda ve aşıladığı felse-fede bu değerlere sahip çıkarak yürüttüğümüz çalışmalar siz değerli gözlemcilerimizin katkılarıyla birlikte futbol kamuoyu tarafından takdir edilmekte ve desteklenmektedir.

6

Gözlemcilik kurumunun Anayasası niteliğindeki “Gözlemci El Kitabı”; UEFA standartları doğrultusunda, ülkemiz şartları ve geçmiş sezonlarda yaşanan zorluklar göz önüne alınarak Kurulumuz tarafın-dan güncellenmiştir.

Tecrübe, bilgi ve bugüne kadar Türk futbolu ve kurumumuza kat-kılarına büyük güven ve saygı duyduğumuz siz gözlemcilerimizin görevinizin taşıdığı sorumluluk bilinci içerisinde sürdürdüğünüz hiz-metlerinizi bu güne kadar olduğu gibi, bundan sonra da aynı şevk, heyecan ve disiplin içerisinde devam edeceğinden emin olarak, yeni futbol sezonunda sizlere başarılar diliyorum.

Saygılarımla

Kemal DİNÇERGözlemciler ve Temsilciler Kurulu Başkanı

7

II. GİRİŞ

Her kulübe eşit uzaklıkta bulunma ve adil olma anlayışı ile tüm alanlarda UEFA standartlarında yapılanmayı hedefleyen Federasyo-numuz, futbolumuzun herkes için sağlıklı ve güvenli bir ortamda, eşit koşullar altında adil olarak oynanmasında ve fair-play anlayışıyla da seyir keyfini yükseltecek şekilde organize edilmesinde gözlemci ve temsilcilerimizin hizmetlerine büyük önem vermektedir.

Ülke futbolumuzun gelişmesi, bu çatı altındaki tüm kurumların gelişmesine bağlıdır. Gözlemcilik kurumu, hakemlik kurumunun doğru ve objektif değerlendirmelerle yüceltilmesinde, önemi giderek artan bir rol oynamaktadır. Gözlemci raporu ve gözlemcinin hakeme verdiği not, hakem klasmanlarının belirlenmesinde temel oluşturmak-tadır.

Hakemlerimizin gelişimi, gözlemcilerimizin hakemi doğru şekilde değerlendirmesi ile mümkün olabilir. Bu da, İl Gözlemcilerinden baş-layarak her klasmandaki gözlemcinin standart ve çağdaş eğitimden geçirilmesiyle gerçekleşebilir.

Hakemlere verilen talimatların ve hakemlerin aldığı bilgilerin göz-lemciler tarafından da bilinmesi maçlarda standardın sağlanması açısından çok önemlidir. Hakem ile gözlemcinin aynı bilgilere ve eği-time sahip olmasının öneminden yola çıkarak, 2008-2009 sezon öncesi seminerlerinde MHK ile işbirliği içinde ortak eğitim çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Ayrıca gözlemciler, yıl içinde görevlendirildikleri müsabakalarda yerinde denetlenerek ve doldurdukları raporlar ince-lenerek değerlendirilmektedir.

8

Gözlemci Raporu, UEFA standartlarına uygun olarak hazırlanmış-tır. Bundan, hem UEFA uygulamalarına uyum sağlamak, hem de gözlemcilerin hakemlere ilişkin görüşlerinde kalıplaşmış ifadeler yeri-ne, özgün yorumlarına yer vermeleri amaçlanmıştır.

2008-2009 sezonunda Süper Lig maçlarında görevlendirilen göz-lemciler, maçtan sonra hakemler ile karşılıklı görüşerek maçın anali-zini yapacaklardır. Uygulama esasları MHK ile işbirliği içinde ve TFF Yönetim Kurulu görüşleri doğrultusunda belirlenecek olup, maç son-rası görüşmenin çerçevesi ve kapsamı bu El Kitabı’nın ilgili bölümle-rinde detaylarıyla irdelenmiştir.

Gözlemcilikle ilgili temel karar ve değerlere göre, gözlemciye des-tek olmak amacı ile GTK tarafından yeniden düzenlenen bu El Kitabı dikkatle incelenmeli ve gözlemcinin temel rehberi olmalıdır.

III. GÖZLEMCİDEN BEKLENENLER

Gözlemci, hakemin performansını değerlendiren kişi olmaktan başka, hakemin öğretmeni ve eğitmeni olmalıdır.

Gözlemci, GTK tarafından görevlendirildiği maçta hakemlerin per-formansını objektif ve bağımsız bir şekilde değerlendirmeli ve MHK’na destek sağlamalıdır. Gözlemci raporu GTK, MHK ve hakem tarafından net bir şekilde anlaşılmalıdır. MHK’na hakemin performan-sı konusunda somut ve kesin bir fikir vermelidir. Gözlemci, hakeme vereceği not ile de adalet duygusunu yansıtabilmelidir. Yapılacak değerlendirme ve verilecek not, diğer hakemler için eşitsizlik yarat-mamalıdır. Gözlemci Raporu; hakemin o maçtaki performansını, hakemlik yeteneklerini, geliştirilmesi gereken yönlerini yansıtmalıdır. Hakemlerin eğitiminde ele alınacak konuların seçimine yardımcı olmalıdır. Gözlemci; hakemin neden hatalı kararlar verdiğini bulup

9

değerlendirmeli ve aynı hataları daha sonraki maçlarda tekrarlama-ması için hakeme rehberlik yapmalıdır. Hakem, raporunu aldıktan sonra kendi performansını, olumlu ve olumsuz yönlerini öğrenerek eksikliklerini gidermeye yönelmelidir.

Gözlemci Raporu, hakemin performansını yansıtmasının yanın-da, aynı zamanda gözlemcinin de bilgi ve beceri düzeyini yansıtır. Gözlemciler bilgilerini sürekli yenilemeli, yapılan seminerlere, eğitim çalışmalarına katılmalı ve güncel Oyun Kuralları Kitabı’nı, statü, yönetmelik ve iç talimatları, GTK talimatlarını dikkatle izlemelidir.

IV. SORUMLULUKLAR - GÖREV PAYLAŞIMI

Bir futbol maçının organizasyonu etkili ve iyi bir ekip çalışması gerektirir.

Maç mahallindeki sorumluluklar, GTK tarafından görevlendirilen kişilerce aşağıdaki gibi paylaşılmaktadır:

1. Temsilci

Temsilci, TFF adına müsabaka organizasyonunu denetleyerek talimatlara uygun işleyişi kontrol eden ve durumu raporla TFF’na bil-diren kişidir.

2. Gözlemci

Gözlemci, müsabakada görevli hakemlerin uluslararası ve ulusal mevzuata uygun olarak görev yapıp yapmadıkları hakkında gözlem yaparak, ilgili hakemler hakkında rapor hazırlamakla görevli kişidir. Maçta görevli temsilci bulunmadığı hallerde temsilcinin de görevlerini üstlenir.

10

3. FGAT (Federasyon Güvenlik ve Akreditasyon Temsilcisi)

FGAT, maçın sağlıklı ve güvenli bir ortamda oynanmasını sağla-mak üzere; saha içi, koridorlar, hakem ve sporcu soyunma odalarının denetiminden sorumludur.

4. GTK Üyeleri

GTK Üyeleri, GTK tarafından görevlendirilen temsilcileri ve göz-lemcileri yerinde denetlemek amacı ile müsabakalarda bulunabilirler. Bu durumda, GTK Üyesinin o müsabakanın organizasyonu ile ilgili bir görevi yoktur. Ancak, GTK Başkan ve Üyeleri stadyumlarda istediği yere girebilme, bilgi ve belge temin etme hakkına sahiptir.

Hakem ise, oyun kurallarını uygulama konusunda sahanın tek yetkilisidir. Hakem, güvenlik veya organizasyon ile ilgili bir sorun yaşadığında, ilgili temsilci ile görüşmelidir.

V. GÖZLEMCİLERİN ATANMASI - HAZIRLANMA VE SEYAHAT

A. Atama

Gözlemciler, GTK tarafından atanır. Her müsabakada esas olarak bir gözlemci görevlendirilir. Gerekli görüldüğü takdirde bu sayı arttırı-labilir.

B. Tebligat

Tebligat GTK’nun belirlediği ve gözlemcilere ilan ettiği yöntem ile yapılır.

C. Hazırlanma

Gözlemci gerekli tüm dokümanları yanına almalıdır. Ayrıca bilgi tazelemek amacı ile sorumlu olduğu yazılı dokümanları gözden geçirmelidir.

11

Gözlemci El Kitabı, gözlemcinin rehberi olmakla birlikte; GTK tara-fından verilen talimatlar, GTK Teşkilatlanma, Çalışma Prensipleri ve Görevleri İle İlgili Talimat ve bu talimata bağlı diğer İç Talimatlar, Temsilci El Kitabı, MHK Teşkilatlanma, Çalışma Prensipleri ve Görevleri İle İlgili Talimat ve bu talimata bağlı diğer iç Talimatlar ile FIFA Oyun Kuralları Kitabı ile Hakem, Yardımcı Hakem ve Dördüncü Hakem El Kitabı, Profesyonel Lig ve Kupa Müsabakaları Statüsü, Futbol Müsabaka Talimatı ve TFF Başkanlığı tarafından yürürlüğe konulan diğer talimat ve iç talimatlar da gözlemcilerin sorumluluk alanındadır.

D. Seyahat ve Konaklama

Müsabakaya atanan gözlemci; Temsilci, Gözlemci, Hakem ve Eğitimci Tazminat, Harcırah, Ulaşım Ücretleri ile Ödeme Prensip ve Yöntemleri Talimatı’nda belirtilen koşullara tabidir. Gözlemci, Tazminat Formu düzenleyerek seyahat belgelerini (uçak, otobüs vb. biletin aslı) görevden sonra raporuyla birlikte sekreteryaya gönderir. Gözlemcinin tahakkuk edecek olan tazminatı, harcırahı ve ulaşım bedeli sekreteryaya bildirdiği banka hesabına yatırılır.

Gözlemciler; görev yapacakları müsabaka yeri ile bulundukları kent arası mesafeyi de göz önünde bulundurarak, görevini riske atmayacak şekilde bir seyahat planı yapmak zorundadır. Seyahat sırasında bir sorun yaşanması durumunda, zaman kaybetmeksizin Gözlemci ve Temsilci İşleri Müdürü bilgilendirilmelidir. Özel durumlar hariç, gözlemciler müsabaka mahalline yalnız olarak gitmelidir. Gözlemciler, müsabaka yerine gidiş-dönüş ve görev sırasında, temsil ettikleri kuruma yakışır şekilde giyinmeli, uygun yerlerde konaklama-lıdır. Gözlemciler, görevleri süresince akreditasyon kartlarını görünür şekilde taşımalıdır.

12

VI. STADYUMDAKİ GÖREVLER VE SORUMLULUKLAR

A. Stada Geliş

Gözlemci, Zaman Çizelgesi’ne uyacak şekilde maçın başlama saa-tinden 120 dakika önce stadyuma gelmelidir. Temsilciler ve hakemler ile irtibata geçmeli ve kendini tanıtmalıdır. Gözlemci, temsilciler ile ile-tişim ve işbirliği içinde, ancak görev ve yetki alanlarına müdahale etmeden görevini yürütmelidir. Gözlemci maç öncesinde, hakem oda-sına tanışma ve bilgi amaçlı girmeli, çok uzun süre kalmamalıdır.

B. Gözlemcinin Tribündeki Yeri

Gözlemci maç sırasında protokol tribününde, Temsilci ile birlikte kendisi için ayrılmış olan koltuğa oturmalıdır. Oturacağı yer ile ilgili olarak herhangi bir sorun yaşaması durumunda, tribün görevlileri veya yerel yöneticiler ile tartışmaya girmemeli, sorunu Temsilciye iletmelidir. Olağanüstü bir durumda hakem odasına gitmesi gerekti-ğinde zaman kaybı yaşamaması için, maçtan önce, tribündeki yerin-den hakem odasına bir kez yürümesi tavsiye edilir.

C. Not Alma (Kayıt)

Gözlemcinin maç sırasında, rapor yazarken faydalanabileceği şekilde kayıt tutması temel zorunluluktur. Not almak için kağıt-kalem veya ses kayıt cihazı kullanılmalıdır.

D. Konsantrasyon

Gözlemci maç boyunca dikkatini ve konsantrasyonunu bozmak-tan kaçınacak şekilde davranmalıdır. Temsilci, olay çıkacağını sezin-lediği hallerde sahaya inebilir. Böyle bir durumda gözlemciden olay-ları tespit edip sonradan kendisine iletmesini talep edebilir.

13

E. Devre Arası

Gözlemci, yalnızca herhangi bir olayın hakemlerle değerlendiril-mesi gerektiğinde veya maçın güvenliğini etkileyebilecek çok özel durumlarda devre arasında hakem odasına girmelidir. Gözlemci, stada geldiği andan itibaren maç sonuçlanıncaya kadar hakemlerin konsantrasyonunu bozmaktan kaçınmalıdır.

F. Medya İle İlişkiler

Gözlemci medya mensuplarına karşı mesafesini korumalı ve maç, hakemler ve hakem kararları ile ilgili yorum yapmamalıdır.

G. Prensiplere Uymak

Gözlemciler görevlerini yerine getirirken profesyonel bir iş anlayışı içinde ve uygun bir şekilde davranmalıdır.

Gözlemci, görevi sırasında ve sonrasında, görevi veya işlevi dola-yısıyla elde ettiği gizli bilgileri kullanmamalı veya açıklamamalıdır. TFF ve GTK adına konuşmamalı ve TFF ve GTK’nun ilke ve prensip-lerine uymayan davranışlardan kaçınmalıdır.

Hakem kararlarıyla ilgili herhangi bir açıklama yapmamalıdır. Gözlemci Raporu’nun içeriği sadece GTK ve hakemlere açıklanmalı-dır.

Gözlemciler bir kulüp ile maddi veya ailevi bağlantılarını GTK’na bildirmelidir.

H. Sorunlu Durumlar

Gözlemci, görevi sırasında olağanüstü bir durum veya çözemedi-ği bir sorunla karşılaştığında Gözlemci ve Temsilci İşleri Müdürü Baki ŞAHİN’i telefonla aramalıdır.

14

TFF’nun organize ettiği müsabakalarda görevlendirilen gözlemci-ler herhangi bir saldırıya maruz kaldıklarında; Ceza Kanunlarının uygulanması bakımından, kendilerinin işledikleri suçlar ile kendilerine karşı işlenen suçlarda Devlet Memurlarına ilişkin hükümler uygula-nır.

I. Maçtan Sonra

Gözlemci, hakemler ve her iki takımın oyuncuları sahayı terk etmeden protokol tribününü terk etmemelidir.

Gözlemci, maç bitiminden makul bir süre sonra hakem odasına gitmelidir. Hakem ile sarı, kırmızı kartları ve diğer olayları görüşüp kendi kayıtları ile karşılaştırmalıdır. Gerek görürse hakemleri incitme-den ve tartışma ortamı yaratmadan, yapıcı eleştiri ve önerilerini sözel olarak belirtebilir.

Gözlemcilerin, özellikle sorunlu durumlarda stadı hakemler ile birlikte terk etmesi tavsiye olunur.

SÜPER LİG MAÇLARI İÇİN (Ek olarak):

Maçtan sonra uygun bir ortamda hakemlerle birlikte maçın anali-zini yapmalıdır. Bu görüşme, 10 dakikadan az, 45 dakikadan fazla sürmemelidir. Gözlemci, bu görüşmede raporunda yazacağı olumlu ve olumsuz noktaları belirtmelidir. Önce olumlu yönler, daha sonra olumsuz yönler, akabinde de geliştirilmesi gereken yönler konuşul-malıdır. Bu görüşmede üzerinde durulan pozisyonlar dakikası belirti-lerek açıklanmalıdır. Hakemlere, maçta gerçekleşen olaylara daya-narak, anlaşılır ve ölçülebilir somut tavsiyelerde bulunulmalıdır. Görüşme tek taraflı olmamalı; gözlemci, konuşmaları tartışma düze-yine getirmeden, hakemlere kendilerini ifade etme fırsatı vermeli, özeleştiriyi teşvik etmelidir. Hakemler ile işbirliği halinde gelişmeye yönelik çözümler ve seçenekler sunmalıdır. Bu görüşme sırasında hakemlere notlarının söylenmemesi gerekir.

15

VII. GÖZLEM TEKNİĞİ

Gözlem; ön hazırlık gerektiren, kayıt, değerlendirme ve rapor düzenleme organizasyonudur.

Gözlem; dikkat, konsantrasyon, doğru açıdan bakma ve yetenek gerektirir.

Hakem, yardımcı hakemler ve dördüncü hakem performanslarının değerlendirilmesi gözlemcinin temel görevidir.

Konsantrasyon; dikkatin bir olaya yönlendirilmesi ve odaklanma-sıdır. Aynı zamanda, görev bilincinin göstergesidir. Doğru ve objektif değerlendirme yapabilme, öncelikle dikkat ve konsantrasyona bağlı-dır. Maça dikkatini veremeyen gözlemcinin pozisyonlara konsantre olması mümkün değildir.

Gözlemci, maç boyunca dikkatinin dağılmayacağı uygun bir ortamda bulunmalı ve dikkatini sadece hakemler üzerinde yoğunlaş-tırmalıdır. Gözlemci, ancak bu durumda, hakemin kararlarını doğru yorumlayabilir ve objektif değerlendirmeler yapabilir. Protokol tribü-nünde ön sırada oturma uygulaması, gözlemcilerimizi büyük ölçüde rahatlatmasına karşın; maç sırasında yanında bulunan kişilerle soh-bet eden bir gözlemcinin, dikkatini maça vermesi veya pozisyonlara yoğunlaşması, bunların sonucunda da hakemleri objektif değerlendir-mesi mümkün değildir.

Gözlemcinin, görevini sağlıklı olarak yerine getirebilmesi için oyun alanını tamamen görebileceği bir konumda bulunması gerekir. Gözlemci, bulunduğu konum itibarı ile bir kararın doğru veya yanlış olduğunu anlayamadığı durumda, hakemin pozisyona uzaklığına, doğru açıda bulunup bulunmadığına göre değerlendirme yapmalıdır. Aynı şekilde; gözlemci, yardımcı hakemlerin ofsayt işaretlerinde de, onların doğru yerde olup olmadıklarına göre değerlendirme yapmalı-

16

dır. Örneğin; bir gol pozisyonunda, yardımcı hakemin topun çizgiyi geçip geçmediği hususundaki işaretinde, yardımcı hakemin kale çiz-gisi hizasında olup olmadığını göz önünde bulundurmalıdır.

Yetenek; herhangi bir işi yapmaya yatkınlık, o işle ilgili doğuştan gelen kapasite ve kavrama gücüdür. Gözlemcilik, futbol ve hakemlik ile ilgili bilgi birikiminin ötesinde kişisel yeteneğin de çok önemli oldu-ğu bir etkinliktir. Sadece futbol ve hakemlik deneyimiyle gözlem yap-mak, olaya tek açıdan bakmaktır. Kişisel yetenek, sağlıklı gözlem yapmanın en önemli ögesidir. Gözlemci, müsabakada gelişen bir olayı, birkaç açıdan çözümleyebilme yeteneğine sahip olmalıdır. Örneğin; bariz gol şansı pozisyonunda, kriterleri tek tek yorumlayarak bir sonuca varmak gözlem yeteneği gerektirir. Gözlemci, bariz gol şansı görüntüsünü, o anda bütün bariz gol şansı kriterleri açısından çözümleyip hakemin kararını değerlendirebilmelidir.

Gözlemci; futbolu bilen, kuralların ruhunu algılayan ve yorumla-yan, talimatları uygulayan, otoritesini kullanabilen, baskılardan etki-lenmeyen, yönetici formasyonu olan hakemi takdir edebilmelidir.

Hakemin çağdaş yorumu ve yönetici kimliği; FIFA ve MHK talimat-ları doğrultusunda, “Oyun kurallarının ruhuna uygun yorumlama yeteneği ile maçı güzelleştirmeye çalışan, olumsuz futbol oynayanla-rı cezalandıran, olumlu futbola prim tanıyan, maçın temposunun ve topun oyunda kalma süresinin artmasına katkıda bulunan, kimliğini oyunda kabul ettiren” olarak açıklanmaktadır. Çağdaş hakem; kendi-sine ihtiyaç duyulduğunda ortaya çıkan; gerektiğinde düdüğünü, kartlarını, beden dilini ve sözel iletişim becerilerini kullanan bir yöne-ticidir.

Hakemin görevi, sadece gördüğü ihlalleri kuralların istediği şekil-de cezalandırmak değildir. Hakem, olabilecek ihlalleri ve olayları öngörerek tedbir alabilmelidir. Dolayısı ile hakem sadece verdiği kararların doğruluğu açısından değil, olayları önleyebilirliği açısından

17

da gözlenmelidir. Hakemin verdiği herhangi bir karar, tamamen kural-lar çerçevesinde ve doğru olabilir. Ancak, bu karar öncesinde hakem; çağdaş yorum, olumlu futbol, yönetici kimlik ve yetki paylaşımı gibi futbol değerlerini dikkate almalıdır. Gözlemci; hakemi, olumsuz bir durumu, futbolun bu değerleri doğrultusunda, bilgi birikimi ve deneyi-miyle donanmış yönetici hakem kimliğiyle ve kuşkusuz yine futbolun kuralları ve talimatları kapsamında önceden alacağı tedbirlerle önle-yebileceği konusunda da değerlendirmelidir.

Hakem kararlarını değerlendirmedeki en önemli kriterlerden biri de; GÖREMEME ile gördüğü halde YAPAMAMA arasındaki farktır.

Hakem performanslarının değerlendirilmesinde kullanılacak kri-terlerin, bağlı bulunduğumuz uluslararası kurumların normlarına (UEFA ve FIFA) uyum sağlanması kaçınılmaz bir gerekliliktir. Bu uyum çerçevesinde hakemler, yönettikleri müsabakalarda 10 puan üzerinden değerlendirilmektedirler. Bu yöntemin temel amacı, hakem-lerin o müsabakadaki genel performanslarının futbol oyun kuralları-nın ruhunu yansıtan Eşitlik (adalet), Güvenlik (sağlık) ve Zevk (keyif) temel ilkeleri doğrultusunda aşağıda belirtilen beş ana başlık altında toplanan değerlerle ölçülmesidir.

• Oyun Kurallarının Uygulanması, Yorumlanması, ve Maçın Kontrolü, Taktiksel Yaklaşım ve Maçın Yönetimi

• Disiplin Kontrolü, Oyuncuların ve Takım Yetkililerinin (Yedek Kulübesi) Yönetimi

• Fiziksel Durum, Yer Alma ve Hareketlilik• Yardımcı Hakemler ve Dördüncü Hakem ile İşbirliği• Kişilik

İşte bu anlayışa entegre olan ülkemizdeki sistemde notlar, hakem-lerin müsabaka ile ilgili genel performanslarını yansıtırken; hakemle-rin o müsabakadaki spesifik hataları açıklanacak, hakem hakkındaki genel değerlendirme ise gözlemcinin özgün ifadesi ile belirtilecektir.

18

YAPILAN HATALARIN NOT İLE BAĞLANTISI

Hata ve eksikliklerin çokça belirtildiği bir hakeme verilen not da buna paralel olmalıdır. Çok yetenekli ve özellikli olduğunu sahada gösteren bir hakemin yapacağı basit bir iki hata için (yanlış bir taç, bir gizli faulü görememe gibi) notun düşürülmesi doğru değildir.

Hakem hatalarının öncelikle niteliği, oyunun seyrine, skora ve sonuca etki edip etmediği, daha sonra ise, aynı hatanın sürekli yapı-lıp yapılmadığı önemlidir.

VIII. GÖZLEMCİ RAPORU

Gözlemci, rapor düzenlemek için GTK tarafından bu El Kitabı’nda yayınlanan talimatları izlemeli ve değerlendirme kriterlerini uygula-malıdır. Ayrıca hakemleri değerlendirirken, MHK tarafından yayınla-nan Hakem, Yardımcı Hakem ve 4.Hakem El Kitabı’nda yer alan ve hakemlere verilmiş olan talimatları mutlaka göz önünde bulundurma-lıdır.

Hakemleri ve yardımcı hakemleri gözlemlemenin amaçları şunlar-dır:

• Hakemlerin performanslarını nasıl arttırabilecekleri konusunda yol göstermek

• Oyun Kurallarının standart ve tutarlı bir şekilde yorumlanmasını ve uygulanmasını sağlamak

• Hakemlerin performanslarını değerlendirmek • Genç ve yetenekli hakemlerin tespit edilmesine yardımcı olmak• Hakemlerin klasmanlara ayrılmasına baz oluşturacak değerlendir-

meler yapmak • Hakem eğitimine temel oluşturacak bilgiler vermek

19

Hakem Gözlemci Raporu’nun amacı ise:

• Standart notlar verilmesini sağlamak • Hakemlere ve yardımcı hakemlere en yakın ondalığa kadar kesin

notlar vermek (7.4, 8.2, 8.9, vs.) • FIFA ile uniform bir skala ve aynı başlıkları kullanmak • Raporun doldurulması ve gönderilmesi için bir elektronik form

kullanılmasını sağlamak• Yapılan yorum ve değerlendirmeleri spesifik örneklerle destekle-

mek

RAPOR DÜZENLEME

1.BÖLÜM

A. MAÇ BİLGİLERİ

• FYS ortamında hazırlanan raporlarda maç numarası, maç tarihi, maç saati, stad adı, lig, grup, takım adları ve skor, sistem (FYS) tarafından girilecektir. Diğer raporlarda ise gözlemci tarafından doldurulacaktır.

• Skor rakamla (0, 1, 2, vb.) yazılmalıdır.• İhtar ve ihraçlar, ilgili takım bölümlerini taşmayacak şekilde yazıl-

malıdır. Forma numarası tek rakamlı olan bir oyuncu, örneğin; 9 numaralı oyuncu kart görmüş ise 09 değil 9 olarak işaretlenmeli-dir. İhtar almış bir oyuncu sonradan ihraç edilmiş ise, ihtarı yazıl-mamalıdır. Bu bölümlere başka bir işaret (x, /, --, vb.) konulmama-lıdır.

• Raporun yazımında aynı büyüklükte punto kullanılmalı, rapor for-matı bozulmamalıdır.

• Not bölümünde rakamların önüne ve arkasına herhangi bir işaret konulmamalı (=8.2=, 7/6 vb.), ondalıklı iki rakamın arasına nokta konulmalıdır (7.0, 8.4, v.b.)

20

B. HAKEM BİLGİLERİ

• FYS ortamında hazırlanan raporlarda sistem tarafından girilecek-tir. Diğer raporlarda ise gözlemci tarafından doldurulacaktır.

C. GÖZLEMCİ BİLGİLERİ

• FYS ortamında hazırlanan raporlar dışında, Rapor Tarihi bölümü-ne maçın oynandığı tarih değil, raporun düzenlendiği tarih yazıl-malıdır.

• İmza unutulmamalı, imza yerine paraf ya da kaşe kullanılmamalı-dır.

D. NOT

HAKEMLERİN, YARDIMCI HAKEMLERİN VE DÖRDÜNCÜ HAKEMLERİN NOT İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Hakem Gözlemi için genel noktalar;

– Maç sırasında analiz– Maçın seyrini ve gelişimini etkileyen proaktif veya önleyici kararla-

rı tespit etmek– Maçın gerektirdiği reaktif kararlara, çözümlere dikkat etmek– Zor ve kritik pozisyonların/kararların, sonraki kararlar üzerindeki

etkilerini göz önünde bulundurmak (kişilik) : Tutarlılık ve cesaret

DEĞERLENDİRME ÇİZELGESİ

Kanımızca bu çizelge uygun notlar vermek için yeterince açıktır.

9.0 - 10 Mükemmel performans (Eksiksiz)8.5 - 8.9 Çok iyi (Çok beğenilen performans)8.0 - 8.4 İyi (Verimli performans)7.5 - 7.9 Tatmin edici (Geliştirilmesi gereken noktalar var)7.0 - 7.4 Vasat performans (Beklentilerin altında)6.0 - 6.9 Zayıf performans (Oldukça yetersiz)5.0 - 5.9 Çok zayıf performans (Kabul edilemez)

21

Gözlemci öncelikle hakemin genel performansını değerlendirme-lidir.

Hakeme verilen not raporda yazılan ifadelerle doğrulanmalıdır.

Rapordaki her kriter (hakem için 2.bölümden 7.bölüme kadar ve yardımcı hakemler için 9. ve 10.bölümler) maç içinde meydana gelen olaylara göre değerlendirilmeli, özetlenmeli, ama net olarak tanımlan-malıdır.

• 8.0 - 8.4 arasındaki bir not, hakemin maçı standart beklentilere uygun bir şekilde, yani verimli bir performans ortaya koyarak yönettiği anlamına gelir. Çünkü hakemlerden beklenen maçı “İYİ” yönetmeleridir. Maçı verimli bir performans sergileyerek iyi yöneten bir hakem, gelişme potansiyeli de gösteriyorsa verilecek not bu aralığın üst sınırına yaklaşmalıdır.

• 8.0’den düşük bir not verilmesi halinde, gözlemci bir veya daha fazla sayıda geliştirilmesi gereken nokta belirtmeli, bunları 7. bölüm (Genel yorumlar ve öneriler) ve 8. bölümde (Geliştirilmesi gereken noktalar) belirtmelidir (Süper Lig maçla-rında; hakeme ve/veya yardımcı hakemlere ifade etmelidir). (Yardımcı hakemler için 9. ve 10. bölümler)

• Hakemin notu 8.0’den yüksek olsa dahi, eğer hakemin gelişti-rilmesi gereken noktaları varsa bunları belirtmelidir.

• 8.4’ten yüksek bir not verilmesi için hakemin zor ve kritik anlarda doğru kararlar vermiş olması gerekir (bunlar maçın kontrolüne olumlu katkıda bulunan önleyici karar ve tutumlar da olabilir). 8.4’ün üzerinde bir not verilmesi halinde gözlemci, hakemin performansını standardın üzerine çıkaran bu pozis-yonları ve kararları dakika belirterek raporunda tanımlamalı-dır.

• Eğer hakemlerden biri, hatalı bir karar ve/veya kontrol kaybı nedeniyle maçın seyrini etkilemişse, oyunun bütünündeki

22

performansı çok iyi olsa bile, notu 7.9’dan fazla olmamalıdır. Keza, eğer hakem, Oyun Kuralları’nda yazılı olan ve ihracı gerektiren yedi ihlalden herhangi birini yapan oyuncuya kırmızı kart göstermemiş ise, notu 7.9’u geçmemelidir. Böyle bir durumda hakem daha sonra doğru ve olumlu kararlar verse de, gözlemci bu durumu telafi etmemelidir.

E. ZORLUK DERECESİ

Maçta görevli her hakem için ayrı değerlendirilmelidir.

Maçlar kolay, normal, zor veya çok zor olarak derecelendirilir.

Kolay : Maç içinde hakemleri zorlayıcı durum ya da pozisyonlar olmamıştır.

Normal : Maç içinde hakemleri zorlayıcı çok az durum ya da pozis-yon olmuştur.

Zor : Hakemlerin zor durum veya pozisyonlarda kararlar alma-ları gerekmiştir.

Çok Zor : Hakemlerin birçok zor durum veya pozisyonlarda kararlar almaları gerekmiştir.

Her maçtaki zorluk derecesi, gözlemci tarafından kritik noktalar göz önünde bulundurularak belirlenmelidir. Gözlemci, kritik kararlara dakika belirterek yer vermelidir. Hakem, oyun kuralları ile ilgili önem-li kararlar vermiş ise bu durum zorluk derecesine yansıtılmalıdır. Maçın zorluk derecesi, her hakemin tüm maç boyunca karşılaştığı durumları da içermelidir.

Gözlemci, ilgili bölümlere yorumlarını yazmadan önce maçın zor-luğunu derecelendirmelidir. Not değerlendirmesini yaparken, varsa yaşanan kritik ve zor pozisyonların dakikasını da belirterek, hakem-lerin performansının önemli unsurlarına değinmelidir.

23

Gözlemci maçın zorluk derecesini her hakeme vereceği not ile bütünleştirmeli ve değerlendirmesinde her hakemin zor ve kritik pozisyonlarla başa çıkabilme yeteneğini göz önünde bulundurmalı-dır.

Hakem oyun kurallarını iyi ve olumlu bir şekilde uygulamış, kritik ve zor pozisyonlarda kararlar vermek durumunda kalmış ise, bu durum maçın zorluk derecesine yansımalıdır. Bu derece, bu pozis-yonların sıklık ve yoğunluğuna da bağlıdır.

Gözlemci, raporunda ayrıca maçın yönetilmesinin niçin zor oldu-ğunu veya zor hale geldiğini de “Maçın Tanımı” bölümünde her hakem için ayrı ayrı belirtmelidir. Bir derbi, takımların puan durumu, iki kulüp arasında önceki olaylar bir maçın yönetilmesinin zor olması-nı gerektirmez. Belirleyici faktör, takımların o maçta nasıl futbol oyna-dığı ve diğer unsurlardır (hava ve saha koşulları, seyircilerin tutumu, teknik alandakilerin tutumu vb.).

Eğer yanlış kararlar nedeniyle maçın yönetimini zor veya çok zor hale getirmekten sorumlu ise; hakemin, yardımcı hakemlerin ve 4. hakemin notu düşmelidir. Maçın yüksek zorluk derecesi; hakemin, yardımcı hakemlerin ve 4.hakemin hataları veya yanlış davranışları sonucu doğmuş olmamalıdır. Bu durumda, gözlemci bunu göz önün-de tutmalı ve raporun “Genel Değerlendirme” bölümünde belirtmeli-dir.

Bunun aksine, eğer her iki takım, hakemin, yardımcı hakemlerin ve 4. hakemin iyi performansları nedeniyle iyi ve dürüst şekilde dav-ranmış ise; hakemin, yardımcı hakemlerin ve 4. hakemin notları artacaktır. “Kolay” veya “Normal” zorluk derecesi, görevini iyi bir şekilde yapan hakemleri cezalandırmamalıdır.

Gözlemci zorluk derecesini belirlerken, aşağıdaki gibi önemli pozisyonlara ve kararlara dikkat etmelidir:

24

• Ceza alanına yakın yerlerdeki fauller, aldatmalar• Bariz golün ve gol şansının önlenmesi• Şiddetli hareketler• Oyuncular arasında toplu çatışmalar ve hakem kararlarına yoğun

protestolar• İkinci sarı kart• Önemli ofsayt pozisyonları (özellikle yardımcı hakemler için)

Maçın zorluk derecesi, ”Maçın Tanımı” bölümünde yazılanlarla doğrulanmalıdır.

F. MAÇIN TANIMI

Bu bölümde; maçın atmosferi ve seyri, aşağıdaki kriterler çerçe-vesinde tanımlanmalıdır:

• Saha ve hava koşulları• Futbolcuların birbirlerine ve hakemlere karşı tutumları• Oyunun temposu• Seyirci olayları (çirkin tezahürat, yabancı madde atılması, fiili

müdahaleler vs.)• Teknik alandakilerin davranışları• Her hakemin ayrı ayrı karşılaştığı kritik durumlar

HAKEMLERİ DEĞERLENDİRME REFERANSLARI:

Her bölüm için yararlı referans noktalar aşağıda verilmiştir. Bu noktalar eksiksiz olmasa da, gözlemciye hakemin iyi özelliklerini ve iyileştirilmesi gereken yönlerini belirlemede yardımcı olacaktır.

2. BÖLÜM

Oyun Kurallarının Uygulanması, Yorumlanması ve Maçın Kontrolü, Taktiksel Yaklaşım ve Maçın Yönetimi

25

Gözlemci; iki ayrı parçadan oluşan bu bölümde, konuyla ilgi-li değerlendirmesini yorum bölümüne yazdıktan sonra, burada belirttiği olumlu veya olumsuz hususlardan önemli gördüklerini dakika belirterek alt parçadaki pozisyon açıklamaları bölümüne yazmalıdır. Olumsuz hususların nedeni ve nasıl düzeltilmesi gerektiğini belirtmelidir.

• Faullerin doğru ve tutarlı cezalandırılması (Çelme, toptan önce rakibe temas)

• Topa ve rakibe yönelik müdahalelerin ayırt edilmesi• Ciddi faule maruz kalan oyuncuları korumak için derhal müdaha-

le • İtme, çekme ve tutmaya (gizli faullere) karşı uyanık olma, doğru

ve tutarlı cezalandırma• Dirseklerin kullanımına karşı uyanık olma• Aldatma, itiraz, zaman çalma vs.ye karşı uyanık olma, doğru ve

tutarlı cezalandırma• Bariz gol şansının veya ümit verici bir atağın önlenmesinin doğru

tespiti ve yorumu• Kasıtlı ve kasıtsız el ile müdahalelerin ayırt edilmesi• Direkt ve endirekt serbest vuruşların ayırt edilmesi• Barajın belirlenen mesafede olması - Ceza alanı yakınındaki ser-

best vuruşlarda 9.15 m. nin ölçümü• Oyunun yeniden başlamasında doğru gözetim (kale vuruşu, köşe

vuruşu, taç atışı, başlama vuruşu)• Oyuncu değişikliklerinde ve sakatlanmalarda doğru prosedürün

uygulanması• Uzatma sürelerinin doğru belirlenip belirtilmesi• Kalecilerin davranışlarının doğru kontrol edilmesi• Avantaj kuralının mantıklı kullanımı (avantaj sağlanmamış ise ilk

ihlale dönüş)

26

• Avantaj kuralının ustaca uygulanması ile maçın kalitesinin artırıl-ması

• Her aşamada maçın kontrolü• Başlangıçtan itibaren maçın seyrinin anlaşılması, doğru tutumun

benimsenmesi• Maçın seyrindeki değişikliklere derhal ve uygun tepki• Maçı akıllı bir şekilde akışına bırakma (oyunun ruhuna uygun ola-

rak)• Çabuk, açık ve güvenilir kararlar• Oyunun hemen başlamasına izin verme• Etkili işaretler (aşırı olmayan fakat açık işaretler) ve düdüğün

uygun kullanımı

3. BÖLÜM

Oyuncuların ve Takım Görevlilerinin (Teknik Alan) Disiplin Amaçlı Kontrolü ve Yönetimi

Gözlemci; bu bölümde, konuyla ilgili değerlendirmesini yorum bölümüne yazdıktan sonra, burada belirttiği olumlu veya olumsuz hususlardan önemli gördüklerini dakika belirterek alt parçadaki pozisyon açıklamaları bölümüne yazmalıdır. Olumsuz hususların nedeni ve nasıl düzeltilmesi gerektiğini belirtmelidir.

• Uygun disiplin yaptırımları• Kart gösterme de tutarlılık ve ne yapacağının tahmin edilebilmesi,

baştan itibaren aynı çizgide olma (önemsiz ihlaller için çok erken kart göstermeme)

• Ümit veren atağı önleyici tutmalar da sarı kart (sportmenlik dışı davranış) – profesyonel faullerin tespiti

• Sportmenlik dışı davranışlar için (topu uzağa vurma, hafife alma şeklinde el sallayarak itiraz, rakibe kart gösterilmesi için tekrarla-

27

nan istekler, vs.) disiplin yaptırımı (sarı kart)• Rakibin sağlığını tehlikeye sokan müdahaleler için kırmızı kart• Ümit veren bir atağın durdurulması için sarı kart• Bariz gol şansını önleme için kırmızı kart - Kırmızı kart ve penaltı

varsa cesaret• Kartların sakin ve açıkça gösterilmesi, cezalandırılan oyuncunun

kim olduğunun anlaşılması• Oyuncularla sınırlı konuşma ve oyunculara karşı sınırlı jestler (bir

karardan sonra)• Hakeme saldırıda bulunan oyunculara tolerans göstermeme• Oyunculara talimat veren ve doğru davranan antrenörlere karşı

doğru ve anlayışlı davranış• Antrenörlerin aşağılayıcı jestlerine, hafife alma şeklindeki el-kol

hareketlerine ve alaycı alkışlamalarına müdahale

4. BÖLÜM

Fiziksel Durum, Yer Alma ve Hareketlilik

Gözlemci; üç ayrı parçadan oluşan bu bölümdeki ilk parçanın üst kısmına hakemin fiziksel görünümü ve kondüsyonuna ilişkin yorumunu kısaca yazdıktan sonra, bir alttaki yer alma ve hare-ketlilik kısmında yer alan kutucuklardaki olumlu, normal ve olumsuz kısımlardan uygun olanları, kendi yorumuna göre işa-retleyecektir. Bu işaretledikleri içerisinde olumsuz olanlar varsa, bunlardan önemli olanları alt parçadaki bölüme dakika belirterek açıklamalıdır. Olumsuz hususların nedeni ve nasıl düzeltilmesi gerektiğini belirtmelidir.

• Mükemmel genel fiziksel görünüm, son düdüğe kadar iyi koşma • İyi dayanıklılık, uzun mesafe koşma• Maçın sonunda bile depar atabilme (hızlı kontrataklarda)

28

• Herhangi bir karşı hareket (misilleme) veya itiraz riskini önlemek için ihlal yerine koşma

• İyi bir genel görüş sağlamak için mükemmel geri geri koşabilme• İyi koşu stili• Oyuna daima yakın, oyunu her zaman takip ediyor, ancak oyunun

içinde kalmıyor (top ile temas)• Esnek diyagonal sistem; gizli ihlalleri (tutma, itme) görmek için

geniş, yandan görüş alanı• Esnek diyagonal sistem; top ve oyun, daima hakem ve yardımcı

hakemin arasında• Gerektiğinde ceza alanına giriyor• Duran toplarda doğru yer alma (serbest vuruşlar, köşe ve kale

vuruşları, penaltı vuruşları)• Bir sonraki aşamada ne olacağını sezinleyebiliyor (oyunu okuyor),

gereksiz yere koşmuyor

5. BÖLÜM

Yardımcı Hakemlerle ve Dördüncü Hakemle İşbirliği

Gözlemci; bu bölümde hakemin yardımcılarıyla ve dördüncü hakemle işbirliği konusundaki olumlu ve olumsuz yorumlarını yazmalıdır. Olumsuz hususların nedeni ve nasıl düzeltilmesi gerektiğini belirtmelidir.

• Yardımcı hakemlerin tüm işaretlerini fark ediyor ve derhal tepki veriyor

• Elektronik bayrak sistemini kullanırken bile yardımcı hakemlerle iyi göz temas tekniği

• Hakem ekibi içinde yetkinin doğru paylaşılması (yardımcı hakem-lerin yakınındaki fauller)

29

• Yardımcıların işaretlerini gördüğünü, oyunu durdurmadan doğru şekilde belirtme (avantaj, çok çabuk ofsayt işareti vs.) ve kalkan bayrağı gördüğünü işaret etme

• Yardımcı hakemler ile çelişmeyen kararlar (köşe / kale vuruşu, taçlarda farklı yönler vs.)

• Top oyun dışı olmadan önce topa ikinci kez temas olduğunda yardımcı hakemlere hafif bir işaretle destek veriyor

• Yardımcı hakemlerin işaret ettiği ve hakemin görüş alanının dışın-daki ihlaller için (şiddetli hareket) doğru eylem ve iyi iletişim

• Hakemin kendisinin yaptığı hatalarda doğru eylem ve iyi iletişim (örn. yanlış oyuncuya ihtar verme, ikinci ihtarı verip kırmızı kart göstermeme vs.)

• Yardımcı hakemlere oyuncular veya takım görevlileri itiraz ettiğin-de derhal harekete geçme

6. BÖLÜM

Kişilik

Gözlemci; bu bölümde hakemin kişiliği ile ilgili yorumlarını yazmalıdır.

• Katılımcılar (oyuncular, takım görevlileri) tarafından saygı ve kabul görme, tanınma - hakemin maçın sorumlusu olarak tanın-ması - oyun alanında gerekli kişilik - doğal otorite

• Kendini hissettirme ve dışarıya karşı mükemmel bir izlenim verme

• Başkaları (oyuncular, takım görevlileri, taraftarlar, vs.) tarafından etkilenmeyen ve tutarlı – daima tarafsız kararlar veren

• Eleştiri kaçınılmaz olsa bile tutarlı• Katı, kararlı, kendine güvenen ve kendinden emin• İradeli, cesur, hoşa gitmeyen kararlar vermekten çekinmiyor

30

• Daima kontrollü, sakin ve ne yapacağı tahmin olunuyor, gerekti-ğinde ihtiyatlı ve gösterişsiz

7. ve 8. BÖLÜMLER

Gözlemci aynı zamanda hakemin bir eğitmeni/antrenörüdür. Gözlemci, analizi ve tavsiyeleri ile hakemin kendini geliştirmesine yardımcı olur.

Gözlemci analizini, 7. ve 8. bölümlerde sonuca bağlar. Bunu yaparken aşağıdakileri yerine getirmesi gerekir:

• Öncelikler belirlemelidir (Sadece 2 veya 3 önemli noktaya işaret edilir)

• Önce olumlu yönleri, daha sonra geliştirilmesi gereken yönleri belirtmelidir

• Anlaşılır ve ölçülebilir somut tavsiyelerde bulunmalıdır (Maçta gerçekleşen olaylara dayanarak)

SÜPER LİG MAÇLARI İÇİN (Ek olarak):

• Hakeme kendini ifade etme fırsatı vermeli, özeleştiriyi teşvik etmelidir

• Hakem ile işbirliği halinde gelişmeye yönelik çözümler ve seçe-nekler sunmalıdır

7. BÖLÜM

Genel Değerlendirme, Performans ve Kişilik Konusunda Tavsiyeler

Bu bölümde hakemin performansı hakkında raporda yer alan beş ana başlık altında toplanan faktörlerle ilgili olarak yorumlar yapılmalı ve tavsiyelerde bulunulmalıdır.

31

Hakemin değerlendirilmesine ilişkin, gözlemcilerin yapacakları yorumlar MHK’na yol gösterecektir. Bu yüzden; gözlemci, hakemin gelişme potansiyelini ve onun daha üst düzey maçlarda görevlendi-rilmesi hususunda görüşünü bildirmelidir. Keza, hakemin yönettiği müsabaka düzeyindeki maçlarda görevlendirilip görevlendirilemeye-ceğini de belirtmelidir.

8. BÖLÜM

Olumlu Noktalar - Geliştirilmesi Gereken Noktalar

Bu bölümde gözlemci hakemin o maçta öne çıkan olumlu veya olumsuz yönlerinden önem sırasına göre öncelikli olanlarına değin-melidir. Maçtan sonra, gerek görürse hakemleri incitmeden ve tartış-ma ortamı yaratmadan, yapıcı eleştiri ve önerilerini sözel olarak belirtebilir.

Hakemler İle görüşülen konular (Süper Lig maçları için)

Hakemler, sıklıkla gözlemcinin kendileri ile yeteri kadar görüşme-diğinden ve maç sonrası yapılan sözlü yorumlar ile raporun çeliştiğin-den şikâyet eder. Görüşmeyi teşvik etmek ve görüşülen noktaların raporla uyumlu olmasını sağlamak için, gözlemci maç sonrası görüş-me sırasında, hakeme iletilmesi gereken iki veya üç olumlu ve olum-suz noktayı önceden not almalıdır.

Maçtan sonra uygun bir ortamda hakemler ile maçın analizini yapmalıdır. Bu görüşme, 10 dakikadan az, 45 dakikadan fazla sürme-melidir. Bu görüşmede gözlemci, raporunda yazacağı olumlu ve olumsuz noktaları belirtmelidir. Hakemlere notunu bu görüşme sıra-sında söylemeye gerek yoktur. Performansın orta, iyi, çok iyi veya mükemmel olduğunu belirtmek için değerlendirme skalasını kullana-bilir.

32

9. ve 10. BÖLÜMLER

Yardımcı Hakem Performansları

Gözlemci; yardımcı hakemin performansına yönelik üç ayrı parçadan oluşan bu bölümdeki ilk parçada bulunan kutucuklar-daki olumlu, normal ve olumsuz kısımlardan uygun olanları, kendi yorumuna göre işaretleyecektir. Bu işaretledikleri içerisin-de olumsuz olanlar varsa, bunlardan önemli gördüklerini en alt parçadaki pozisyon açıklamaları bölümde dakika belirterek açık-lamalıdır. Gözlemci, ayrıca kutucukların altında bulunan bölüme her yardımcı hakem için ayrı ayrı yorumunu yazmalıdır. Olumsuz hususların nedeni ve nasıl düzeltilmesi gerektiğini belirtmelidir.

Yardımcı hakemlerin ihmal edilmemesi önemlidir. Ofsayt kararları genellikle gol pozisyonlarında önem taşır. Buna ek olarak, yardımcı hakemlerin yetkileri, faullerin işaret edilmesi konusunda da güçlendi-rilmiştir. Bu yüzden yardımcı hakemlerin, bu güçlerini, yetkilerini aşmadan uygulama yeteneğinin değerlendirilmesi önemlidir. Yardımcıların performansı, iyi bir ekip performansının çok önemli bir unsurudur.

9. ve 10. bölümler bu yüzden büyük dikkatle doldurulmalıdır.

Genellikle, oturduğu yer itibarı ile gözlemcinin bir ofsayt kararının doğruluğunu takdir etmesi olanaksız değilse bile, son derece zordur. Ofsayt kararlarını değerlendirmek için yardımcı hakemlerin pozisyon sırasındaki yerleri kontrol edilmelidir. Ofsayt kararları söz konusu olduğunda, gözlemcinin bir kararın doğruluğunu, TV kayıtlarına daya-narak kontrol etmesi kabul edilebilir. Böyle bir durumda, gözlemci bunu raporunda belirtmeli ve mümkünse yardımcı hakeme bilgi ver-melidir. TV kayıtlarına bakarak kontrol usulü, gol veya gol fırsatları ile sonuçlanan pozisyonlar ile kısıtlı olmalıdır.

33

Yardımcı hakemler için referans noktaları:

• Doğru ofsayt kararları• Aktif ve pasif ofsaytın doğru ayrımı (“Bekle gör” tekniği)• Taç atışları, kale vuruşları, köşe vuruşları• Yardımcıya hakemden daha yakın yerde yapılan fauller ve ihlaller

için uygun işaretler• Ceza alanında yardımcıya hakemden daha yakın yerde yapılan

fauller için uygun işaretler• Hakemin arkasında yapılan ihlaller için doğru işaretler (şiddetli

hareket)• Ceza alanı çizgisi civarında yapılan bir faulün yeri ile ilgili doğru

yardım (çizginin dışında veya içinde)• Hakemin kararına karşı çıkmıyor, yetkilerini aşmıyor• Taç çizgisinden veya topun bulunduğu yerden 9.15 m. mesafe

konusunda yardımcı olma (fiziksel ölçüm yapmadan)• Gollerde yardım - Topun gol çizgisini geçip geçmediğinin belirgin

olmadığı durumlarda açık ve anlaşılır işaret• Oyuncu değişikliğinde yardım• Yer alma ve hareketlilik - Sondan ikinci savunma oyuncusu ile

aynı hizada - Taç çizgisi boyunca akıcı hareketlilik• Konsantrasyon• Kural ve talimatlara uygun ve açık işaretler• Çatışma durumlarında oyun alanına girerek zamanında müdaha-

le• Hakemin bariz yanlış kararlarına uygun şekilde müdahale etme• Hakem ile göz teması• Teknik alandaki davranışları izleme• Bayrak tutmayan elin gerekli pozisyonlarda hakemle göz teması

halinde kısıtlı kullanımı

34

11. BÖLÜM

Dördüncü Hakemle İlgili Yorumlar

Gözlemci; dördüncü hakem ile ilgili yorumlarını yazmalıdır.

Dördüncü hakemin görevi, hakeme her zaman yardımcı olmaktır. Oyuncu değişikliklerinde aktif ve proaktif olmalıdır (örn. teçhizat ve takı kontrolü). Gözlemci, özellikle yanlış oyuncuya kart gösterilmesi veya ikinci sarı kartı gören oyuncunun ihraç edilmemesi gibi özel yardım gereken durumları da değerlendirmelidir.

Dördüncü hakem, teknik alanda bulunan takım yetkililerine karşı gerektiğinde katı, fakat tahrik etmeyen bir tutum içinde, teknik alanı uygun ve doğru bir şekilde kontrol edebiliyorsa, gözlemciden bunu değerlendirmesi beklenir.

Gözlemci dördüncü hakemin performansını görevlerine göre değerlendirir:

• Dördüncü hakem maç öncesinde, sırasında ve sonrasında bütün idari görevlerde hakeme yardımcı olur.

• Maç sırasında oyuncu değiştirme prosedürüne yardım etmekle yükümlüdür.

• Dördüncü hakem, hakeme her zaman yardımcı olur. Hatalı tespit yüzünden yanlış oyuncuya ihtar verildiğinde veya ikinci sarı kart gösterildiği halde bir oyuncu oyundan ihraç edilmediğinde veya hakemin ve yardımcı hakemlerin görüş alanı dışındaki şiddetli hareketlerde hakemi uyarmalıdır.

• Teknik alandaki herhangi bir kişinin sorumsuz davranışlarını hake-me bildirme yetkisine sahiptir. Teknik alanda ayakta duran, ancak sorumlu şekilde davranan antrenörler için sağduyulu davranmalı-dır.

35

• Sakatlanan oyuncuları değerlendirmek üzere doktor, fizyoterapist ve ilk yardım görevlilerinin (sedye taşıyıcıların) oyun alanına giri-şini denetler (izin hakem tarafından verilir).

IX. RAPOR DENETİM SİSTEMİ

Gözlemcilerin performansı, GTK tarafından üç farklı şekilde denetlenmektedir:

• Raporlar üzerinden• Görüntüler üzerinden• Yerinde denetleme

MHK ve hakemlere de gönderilen gözlemci raporlarında yapıla-cak hatalar gözlemciye hata puanları verilmesine neden olmaktadır.

Gözlemci raporlarındaki hatalı değerlendirmelerin giderilmesi için; gözlemci eğitimleri, merkezi ve bölgesel olarak sürekli yapılmaktadır. Düzenlenen kurs, seminer vb. eğitim çalışmalarında, dikkat çekilen konuların ve GTK’nun verdiği talimatların gözlemciler tarafından titiz-likle uygulanması gerekmektedir.

Kurulumuzun hedefi, eğitim çalışmalarına ağırlık vererek hatasız gözlemci raporlarının düzenlenmesini sağlamaktır.

HATA PUANI SİSTEMİ

1. İhtar ve ihraçlar eksik, fazla, yanlış veya ters takıma yazılmış

2. Önceden ihtar almış, sonra ihraç edilmiş oyuncunun ihtarı yazıl-mış

3. Zorluk derecesi ile maçın tanımı bölümünde ve diğer bölümlerde kullanılan ifadeler arasında çelişki

4. Zorluk derecesi, raporda yazılanlarla doğrulanmamış

36

5. Yorum bölümlerinde yazılanlar yetersiz

6. Yorum bölümlerine başka bölümler ile ilgili konular yazılmış

7. Yapılan yorum ile dakika belirtilerek yazılan pozisyon açıklama-ları arasında uyumsuzluk

8. Genel Değerlendirme yetersiz, öncelikli noktalara değinilmemiş

9. Raporun içeriği ve yapılan yorumlar ile 7. ve 8.bölümlerde yazı-lanlar arasında çelişki

10. 9. ve 10. bölümlerde işaretlenen kutucuklar ile yorumlar arasın-da çelişki

11. Raporun kendi içinde tutarsızlık ve çelişki

12. Rapor içeriği ve genel değerlendirme ile not arasında uyumsuz-luk ve çelişki

13. Hakemlere yönelik yanlış, hatalı, kural ve talimatlara aykırı/uygun olmayan tavsiye ve öneriler

14. Rapor ve dokümanları talimatlara uygun şekilde düzenlenmemiş ve/veya gönderilmemiş

15. Tanımlanmamış hatalar (Bu El Kitabında tanımlanmamış hatala-rı kapsar ve GTK tarafından, hatanın ağırlığına göre değerlendi-rilir.)

GÖZLEMCİ RAPOR HATA PUANLAMA TABLOSU

HATA GRUBU HATA BÖLÜMÜ HATA PUANI

A 1-2 25B 4-5-6-7-14 50C 3-8-9-10-11 75D 12-13 100E 15 25-100

37

X. İDARİ KONULAR

Tebligat

Klasman gözlemcileri (SLG hariç) GTK tarafından görevlendirildi-ğinde aynı gün veya ertesi gün İGK’nu bilgilendirmelidir.

Mazeretler

SLG, AKG, BKG ve CKG kadrolarında yer alanlar, mazeretlerini Salı günü saat 14:00’e kadar yazılı olarak Gözlemci ve Temsilci İşleri Müdürlüğü’ne (Faks: 0 312 473 45 24 - 0 212 327 04 06 veya e-mail: gozlemci@tff.org) bildirmek zorundadırlar. İllerde mazeret bildirimi İGK’nun belirlediği yönteme uygun olarak yapılmalıdır. GTK’na ileti-len mazeretler İGK’na da bildirilmelidir.

Maç Sonrası

Gözlemci, maçtan sonra bilgi vermek amacı ile GTK üyelerini aramamalı, sadece olaylı maçlardan sonra ve olağanüstü bir durum olduğunda veya çözemediği bir sorunla karşılaştığında Gözlemci ve Temsilci İşleri Müdürü Baki ŞAHİN’i telefonla bilgilendirmelidir.

Ek Rapor

TFF gerekli gördüğü hallerde müsabaka hakkında yapılan disiplin soruşturmasına yardımcı olması amacıyla mevcut temsilci raporuna/raporlarına ilave olarak gözlemciden “Ek Rapor” talebinde bulunabi-lir.

Eğitim Faaliyetleri

Klasman gözlemcileri (SLG hariç) İGK tarafından düzenlenen eğitim faaliyetlerine katılmak ve il amatör müsabaka görevlerini aksatmamak durumundadır.

38

XI. İLETİŞİM

• Gözlemci Raporu, maçın oynandığı günün ertesi gün saat 16.00’ya kadar http://gtk.tff.org adresindeki yönlendirmeler doğ-rultusunda gönderilmelidir. Herhangi bir nedenle belirtilen saate kadar raporunu gönderememe konusunda geçerli mazereti olan-lar, Gözlemci ve Temsilci İşleri Müdürü Baki ŞAHİN ile iletişim kurmalıdır.

• Gözlemci Raporu, aynı zamanda GTK Bölge Sorumlusuna da e-posta ile gönderilmelidir.

• Gözlemci Raporu maçta görevli tüm hakemlere, maçın bitiminden en az 72 saat sonra e-posta ile gönderilmelidir.

• İlgili birimlere iletilmek amacı ile müsabaka öncesi, sırası ve son-rasında karşılaşılacak her türlü sorun da Gözlemci ve Temsilci İşleri Müdürü Baki ŞAHİN telefon ile aranmalı ve bilgi verilmeli-dir.

• İl Gözlemci Raporu’nu gönderme yöntemi İGK tarafından belirle-necektir.

APS - KARGO İLE RAPOR VE EKLERİNİ GÖNDERME YÖNTEMİ

1. Gözlemci Raporu, ıslak imzalı ve bir nüsha olarak GTK sekreterya adresine gönderilmelidir.

2. Tazminat Formu e-posta ile gönderilmemelidir. APS veya Kargo ile GTK sekreterya adresine ıslak imzalı, eksiksiz doldurulmuş tazminat formunun ekine seyahat belgeleri ile birlikte Gözlemci Raporu’nun birinci sayfasından (HAKEM NOTLARI VE ZORLUK DERECELERİ SİLİNDİKTEN SONRA) bir nüsha eklenmelidir.

3. Gönderilen seyahat belgeleri, biletlerin aslı (uçak, otobüs, v.s.) olmalıdır.

4. Tazminat Formu’nda Lisans No ve İli boş bırakılmamalıdır. Çünkü ödemelerde gözlemcinin lisans numarası ve ili dikkate alınmakta-dır.

39

5. E-posta ile gönderilen tüm rapor ve formlar daha sonra imzalana-rak ekleri ile birlikte (Tazminat Formu, diğer belge ve kanıtlar), 24 saat içinde GTK sekreterya adresine APS veya kargo ile gönderi-lir.

GTK Sekreterya Adresi:

Türkiye Futbol Federasyonu BaşkanlığıGözlemci ve Temsilci İşleri MüdürlüğüEhlibeyt Mah. 6.Sok. No : 3 Balgat / ANKARA

Rapor Gönderme Adresi :

Türkiye Futbol Federasyonu BaşkanlığıGözlemci ve Temsilci İşleri MüdürlüğüToprak Center Ihlamur Yıldız Cad.No:10 B-Blok Giriş Katı34353 Beşiktaş / İSTANBUL

40

GÖZLEMCİLER VE TEMSİLCİLER KURULU

KEMAL DİNÇER BAŞKAN 212 327 20 00 kemaldincer@tff.org

Prof.Dr.GAZANFER DOĞU BAŞKAN Vk. 533 396 33 65 gazanferdogu@tff.org

ALTAN KUTUCU RAPORTÖR 532 322 51 52 altankutucu@tff.org

Dr. CEM TOSYALI ÜYE 533 328 40 91 cemtosyali@tff.org

AHMET İBANOĞLU ÜYE 532 615 98 83 ahmetibanoglu@tff.org

Dr.FATİH TANFER ÜYE 532 322 47 54 fatihtanfer@tff.org

Dr.YILNUR ÖNEN ÜYE 532 252 00 66 yilnuronen@tff.org

GÖKHAN BERKER ÜYE 532 213 94 92 gokhanberker@tff.org

SEFER ALTUNTAŞ ÜYE 532 333 78 59 seferaltuntas@tff.org

MUSA SOYKARCI ÜYE 532 437 20 10 musasoykarci@tff.org

ŞENER AYDIN ÜYE 532 274 26 82 seneraydin@tff.org

41

PROFESYONEL MÜSABAKALARDA UYGULANACAK ZAMAN ÇİZELGESİ

SAAT- DAKİKA GÖREV - UYGULAMA

S: 09:30

Temsilci ve dördüncü hakemin stada gelişi, sahanın ve stadın denetlenmesi

S: 10:00 Eşgüdüm Toplantısı

TÜM MÜSABAKALARDA

- 120 dk Hakemlerin stada gelişi

- 90 dk Takımların stada gelişi

- 60 dk

Dördüncü hakemin her iki takımdan oyuncu İsim listeleri, Lisansları ve forma, şort İle tozluk örnekleri-ni (ya da Federasyonca onaylanmış fotoğrafları) teslim alması

- 60 dkTemsilcinin her iki takım soyunma odasını ziyaret ederek bir istek veya şikayetlerinin olup olmadığını sorması

- 45 dk Hakemlerin ve takımların ısınmak için oyun alanına çıkması

- 25 dk Hakemlerin soyunma odasına dönmeleri

- 20 dk Takımların soyunma odasına dönmeleri

- 18 dk Sahada bulunması gerekenler ve zemin ile ilgili son kontroller

- 15 dk Takım listelerinin anons edilmesi

- 10 dk Dördüncü hakemin takımları sahaya çıkmaya davet etmesi

- 7 dk Takımların ve hakemlerin oyun alanına çıkması, giysi ve gereçlerin kontrolü

- 5 dk İstiklal Marşı ve seromoni

- 3 dkKale - top seçimi, yardımcı hakemlerin kaleleri kont-rolü, dördüncü hakemin kontrolleri ve Temsilci’den “başla” işareti alması

- 0 dk Müsabakanın başlaması

42

DEVRE

1

Sayfa 1

43

2

3

4

DAKKA

YORU

MLA

R

0

POZSYON AÇIKLAMASI

0

F Z K S E L D U R U M FZKSEL GÖRÜNÜM - FZK KONDÜSYON

YER A L M A V E H A R E K E T L L K

0

Sayfa 2

44

5

6

7

8

9

0 0

-

YORU

MLA

R

+

0 0

2

1

1

3

23

Y A R D I M C I H A K E M L E R V E D Ö R D Ü N C Ü H A K E M L E B R L

DAKKA POZSYON AÇIKLAMASI

Sayfa 3

45

10

11

+ Normal -

0

DAKKA POZSYON AÇIKLAMASI

Sayfa 4

46

ZORLUK DERECES

47

48