haber toplama ve yazmaadnankutlu.com/radyovetelevizyon/haber_toplama_ve_yazma...haber toplama ve...

Haber Toplama ve Yazma

1

HABER TOPLAMA VE YAZMA TEKNİKLERİ

TANIMLAR

Haber, temelinde, bireyi yaşamsal olarak ilgilendiren gelişmeler ve bu gelişmelere ilişkin bilgilerdir.

Kitle iletişim araçlarında yer alan haberler, bireyleri kişisel, yerel, yöresel, ulusal ve uluslararası

düzeyde; toplumsal, siyasal, ekonomik ve kültürel yaşamdaki gelişmelerden bilgi sahibi kılar.

Özetle haber, kişileri bilgilendirir, eğitir, eğlendirir, üzer, sevindirir, eyleme yöneltir ya da eylemden

vazgeçtirir.

Yukarıdaki tanımdan yola çıkarak, haber “olay”dır diyebiliriz. Olay çeşitli olguların, belirli bir yer

ve zaman içinde geçmesi sürecidir. Olay ayrıca: Ortaya çıkan, oluşan durum, olağan olmadığı için

toplumun ilgisini çeken olgudur. Olay bir eylem olabileceği gibi bir söylem de olabilir. Ya da hem

eylem, hem söylemden oluşabilir.

A. Girgin’e göre haber, OLAY’dır.

OLAY ise; çeşitli olguların belli bir yer ve zaman içinde geçmesi sürecidir.

Akademik Tanım

Spencer göre;

“Haber, vaktinde verilen, toplumda çok sayıda kişiyi ilgilendiren ve etkileyen, bu kişilerin

anlayabileceği herhangi bir olay ya da kanaattir” (Bülbül, 96).

Haber İngilizce'deki;

North (Kuzey),

East (Doğu),

West (Batı)

South (Güney)

kelimelerinin baş harflerinden meydana geldiği bilinen haber (NEWS) kelimesi, “her yönde meydana

gelen olaylar” olarak tanımlanmaktadır.

Ancak diğer bir tanıma göre: İngilizce “New” kelimesi yeni olan ifade etmektedir. Dolayısıyla haber,

yeni olan her şeydir.

Haber için genel olarak şu tanımlamalar da yapılmaktadır:

gazetelerde yayınlanan şeydir.

yayın müdürlerinin haber dediği şeydir

halkın ilgi göstereceği her şeydir

zamana uygun her şeydir

zamana uygun rapordur

gerçek olan bir şeyin özetidir

insanları ilgilendiren bir şeyin özetidir

acele kaleme alınmış edebiyattır

bir olgu üzerine edinilen bilgidir

dün bilmediğimiz her şeydir

gerçeğin dublörüdür.


2

insanların bilmek istedikleridir

kişilerin kafalarında bir anda ışık yaratan yüzeysel bilgilerdir.

O Halde Haber Nedir?

Haberi kısaca: "henüz olmuş, dikkate değer veya olağandışı bir olay" olarak tanımlanmaktadır.

Ancak; henüz olmuş ve olağandışı bir olayın habere dönüşmesi için, öncelikle, yayınlanmış olması

gerekir. O halde haber, daha önce bilmediğimiz, yeni, ilginç bir olayın medyada yayınlanmış halidir.

Hangi Olay Haberdir; Hangi Olay Haber değildir?

Bir adam köpeği ısırırsa,

Bakan yemek parasını öderse,

Kadın sevgilisini kaçırırsa, vs. gibi...

ÖRNEK HABERLER

Haşhaşlı pasta hastanelik etti (Hürriyet, 02.03. 2004)

Yeşil Kart almaya Mercedes’le geldi

İstanbul’dan Yeşil Kart’ının süresini uzatmak için Aşkale İlçesi’ne Mercedes marka otomobille gelen

vatandaşı, kaymakam Mustafa Özsoy fark etti ve Yeşil Kart’ını iptal ettirdi. (Hürriyet, 02.03.2004)

Arap ülkelerinde “Arapstar” izdihamı

Türkiye’nin reyting rekorları kıran yarışma programı Türkstar’ın Arap versiyonu da olay yarattı.

Lübnan’daki Future TV’de yayınlanan ilk bölümde, bazı yarışmacılar şarkıyı unuttu, bazıları da

elenince jüriyle tartıştı. (Hürriyet, 02.03.2003)

Her yeni olay habere dönüşebilir mi?

Her şeyden önce haber, gerçek olmalıdır. Başka bir deyişle, ilk kez duyduğumuz dedikodular veya

söylentiler, doğruluğu ispatlanana kadar habere dönüştürülemez.

Doğru olan her yeni olay haber olabilir mi?

Hayır. Yeni bir olayın haber olabilmesi için içinde bazı haber değerleri barındırması gerekir. Çok

sayıda insanı ilgilendirmeyen ve ilginç olmayan olaylar haber olamaz.

Bir Olayın habere dönüştürülüp dönüştürülmeyeceğine anlamak için su kıstaslara bakarız:

1. Şok (Başbakan'ın ölümü/Savaş)

2. Olağandışılık (İki başlı bebek)

3. Zamanlama (Ay tutulması)

4. Yakınlık (Komşu kentte işlenen seri cinayetler)

5. Duygusallık (Yeni doğmuş bebeğin cami avlusuna bırakılması/ölüm/evlenme)

6. Tekrarlanma (Kentte sık sık meydana gelen araba hırsızlıkları)

7. Tartışma ortamı (Kente yapılacak yeni bir kültür merkezinin yeri üzerine tartışmalar/Politik

olaylar)


3

8. Eğitici olmak (Televizyondaki bazı programların çocuklar üzerine olumsuz etkileri)

9. Uyarıcı olmak (Kentin içme sularının kirlenmiş olması/Fırtınanın, karın yaklaşıyor olması)

10. En büyük olmak (Kentin en yaşlı insanı)

11. İlk olmak (Yılın ilk bebeği)

12. Tek olmak (Bölgedeki tek doktor)

13. Meşhur olmak (Ajda Pekkan'ın kente gelişi)

14. Merak uyandırmak (Yeniden deprem olur mu?)

Bu özelliklerden bir veya bir kaçı haberde bulunmalıdır

Örnek

Ali 30 yaşında Kısa ömrünün 1/3'ünü hapiste geçirdi (Duygusal) Bugün hapisten çıkıyor

(Zamanlama) Yıllar önce anne ve babasını öldürmek suçuyla 20 yıl hapse mahkum olmuştu.

(Olağandışı) Ali'nin cinayetleri işlemediği daha sonra ortaya çıktı. (Şok) Daha da önemlisi gerçek

katilin hala bulunamadığı ve başka cinayetler işlediğinden şüphe ediliyor.

HABERCİLİK-HABERCİ

Habercilik (Gazetecilik):

“Bir yayın organının, haber, yorum, fikir, resim, gibi çeşitli konulardaki malzemesini toplayan, yazan,

çizen, çeken ve bu malzemeyi belli biçimler altında okur-izleyicileri için tertip eden ve düzenleyen

kişilere gazeteci denir.”

Akademik tanım; “Esas işi cari olayları toplamak, yazmak ve yorumlamak olan kişiye gazeteci

denir.”

Cari; geçerli olan, yürürlükte olan

Girain’in Gazeteciler İle ilgili Yorumu; “Günlük olayları tanıma, anlama ve değerlendirme, onlara

eleştirel gözle yaklaşma becerilerini gerektirir. Gazeteciler, kamuoyunun bağımsız temsilcileri olma

görevini yüklenmiş insanlardır.”

Habercilik nedir, haberci kimdir?

Gazetecilik, kamuoyunu doğru, çok yanlı, çok boyutlu, hızlı, inanılır ve güvenilir bir şekilde

bilgilendirmek mesleğidir.

Demokratik toplumlarda haberci medyanın asli görevi, mevcut siyasi-iktisadi iktidara karşı

kamuoyunun safında bir karşı iktidar olmaktır.

Habercinin Hedefi/Amacı

Halk adına, halk için yapılanları duyurmak, sorgulamak ve kitleleri uyarmak, gazetecinin birinci

amacıdır. Bu amaç, gazeteciye her zaman gerçeğin peşinde olmak gibi bir sorumluluk yükler.

Gerçeğin peşinde olmak, gazeteciyi genellikle güçlü ve egemen sınıfla karşı karşıya getirir. Güçlü ve

egemen sınıf sürekli bazı bilgileri kamuoyundan saklamaya çalışır; gazeteciler ise saklanan bu

bilgileri ortaya çıkartmayı hedef edinen kişidir.


4

Kime Gazeteci denir?

Gazetecilik, doğası gereği, vicdan sahibi insanların yapabileceği bir meslektir. Başkalarının acılarını,

sıkıntılarını, dertlerini kendisine dert edinmeyen, bunlara çözüm bulmaya çalışmayan kişiler

gazetecilik yapamaz.

Gazeteci İçin Kullanılan En Önemli Bir Tanımlama; "Gazetecilik acı içinde yaşayanları

rahatlatmak; rahat içinde yaşayanlara acıyı tanıtmak mesleğidir."

Dolayısıyla gazeteci, varoluşu nedeniyle öncelikle ezilenin, gözden ırak tutulanın, dışlananın yanında

olmalıdır. Dışlayan, ezen ve gözden ırak tutanla ters düşmek pahasına da olsa.

Gazetecilikte Görülen Önemli Eksiklikler

İlişki Kuramama

Gazeteci, kamuoyunu bilgilendirmeye çalışırken toplumun çeşitli kesimlerinden insanlarla ilişkiler

kurar. Gazeteci; politikacılar, sanatçılar, üst düzey bürokratlar ve popüler yıldızlarla aynı mekanlarda

olabilir. Onları kendi mekanlarında ziyaret edebilir, saatlerce baş başa kalarak röportajlar yapabilir.

Mesleğin doğasından gelen bu ilişki biçimi, kimi zaman gazeteciler tarafından yanlış bir biçimde

"kendilerine özel" bir ilişki olarak algılanabilir.

Temsil edememe

İnsanlar gazetecilerle temsil ettikleri yayın kuruluşunun temsilcisi olarak ilişki kurarlar. Bu nedenle,

gazetecilik adına kurulan ilişkileri şahsi menfaatler adına kullanmak, çıkar sağlamak yanlıştır.

Mesafeyi koruyamama

Gazetecilik bir "temas ve mesafe" mesleğidir. Yani gazeteci ilişki kurar, ama ilişki kurdukları ile hep

belli bir mesafeyi korur veya korumalıdır

Gazeteci, olayı habere dönüştürürken şunlara dikkat etmelidir;

1. Gerçeğin özünü yakalamaya çalışır,

2. Varolan detaylardan hiç birisini yok saymaz,

3. Kimseyle aynı/karşı fikirde olduğunu belirtmez,

4. Hiç bir bilgiden kendince sonuçlar çıkarmaz,

5. İnsanları ve olayları tektipleştirmez,

6. Yargılamaz,

7. Dışlamaz.

Gazetecilikte Yapılmaması Gerekenler

1. Mesleki deformasyon

Her olayı bir haber olarak görmek, her olaya bir iş olarak bakmak sizi zamanla sıradan insani

reflekslerinizden uzaklaştırabilir. Haberi adınızla yayınlanacak bir mal olarak görmek ve her an

çevrenizde patlak verecek bir önemli olay aramak: “Uçağa binen muhabirin uçağın kaçırılmasını

hayal etmesi” veya “Reha Muhtar'ın "kan var mı kan?" sorusundaki gibi.


5

2. Kibirlilik

Habercilik mesleği, gazeteciye, sıradan insanların erişemeyeceği kişi ve kurumlarla temas etme, bir

arada olma şansını tanır.

Gazetecilik, yüz binlerin dokunmaya can attığı bir starla bir araya getirebilir sizi. Birden bire

kendinizi sıra dışı sanabilirsiniz. Bu sanı, sizde bir tür kibir, kendini büyük görme, önemseme

duygusu yaratabilir. Eğer bu kibir sizin kişisel dünyanızda kalırsa sizin probleminiz olur; ama,

gazeteciliğinize yansıtırsanız olumsuz tepkiler alırsınız.

3. Çokbilmişlik

Gazeteci çok şey bilen kişi değildir. Bilmek zorunda da değildir. Gazeteci, kime, hangi olay

karşısında neyi sorması gerektiğini bilmelidir. Karşılaştığınız olaylar ilk kez karşınıza çıkan şeyler

olabilir. Olaylar karşısında bilip bilmeden yorum yapmak yerine, konunun uzmanlarına sorarak

öğrenmek gerekir. Her konuda bilgisi olduğunu sanan gazeteciler çok sık hata yaparlar.

4. İlişki Üretmek

Bazı gazetecilerin haber kaynaklarıyla kurdukları ilişkileri yazıya döküp maddi çıkar sağladıklarına

rastlanılmaktadır. İlişki kurdukları haber kaynaklarından, yakınları için iş isteyen, bedava mal veya

hizmet kabul eden gazeteciler de vardır.

Bu tür hatalı pratikler, gazetecilik mesleğinin saygınlığına gölge düşürmekte, gazeteci kimliğinin

sorgulanmasına yol açmaktadır. Çünkü haber kaynağından şahsi menfaat sağlayan gazeteci, bir

dahaki sefer aynı haber kaynağı hakkında olumsuz bir haber yayınlayamaz.

HABERCİLİĞİN KURALLARI

1. Tarafsızlık

2. Çağdaş eğitim

3. Belirli bir kültür düzeyine sahip olmak

4. Çevreyle ilgili olmak

5. Ülkenin sorunlarını bilmek

6. Uluslararası gelişmelerden haberdar olmak

7. Vicdani ve toplumsal değerlere sahip olmak

8. Önyargılı davranmamak

9. Gerçeği belgelemek

10. Olaylara duygularını katmamak

11. Olaya ekonomik ve politik görüşler katmamak

12. Olayı saptırmamak

13. Olayı abartmamak

14. Olayı küçümsememek

15. Özel bir amaca hizmet etmemek 16. Yorum yapmamak


6

GAZETECİNİN NİTELİKLERİ

1. İtici olmama

2. Girişkenlik

3. Meraklı olma

4. Gözlem yeteneği

5. Kuşkucu olma

6. Mücadelecilik (çabuk pes etmemek)

7. Özgüvene sahip olma

8. Esneklik

9. Sağduyulu olma

10. İş disiplinine sahip bulunma

11. Hislerini denetim altında tutabilme

12. Hızlı analiz ve sentez yapabilme becerisini kullanma

13. Geniş bir kelime haznesine sahip olma

14. Dile hakimiyet

15. Düşüncelerini düzgün ve anlaşılır bir biçimde ifade edebilme

METİN TÜRLERİ

Metin nedir?

İletişim değeri olan; yazılı, sözlü anlam ve anlatım bütünlüğü taşıyan yapıya metin denir.

1. Kurmaca (Yazınsal), Metinler (Edebi metinler... vs.)

2. Kullanmalık (Öğretici) Metinler (Ders notları, gazeteler vs...)

Bir metin nasıl düzenlenir?

Bir öykü anlatmak, aşamalı olarak, okuru bilgilendirmek, okumasını sürdürebilmesi için ilgisini

çekmek, düşündürmek, onu eyleme ve düşünmeye ortak etmektir. Bu açıdan bir metinin

düzenlenmesinde anlatım ve öyküleme teknikleri önem arz etmektedir.

Anlam Bakımından Metin Düzenleme

1. Açık Metin; okuyucu ile buluştuğunda ortaya çıkabilecek alternatif anlamları kapatmaya

çalışmayan ve kolayca elde edilebilen tek bir anlamın altını çizmek istemi olmayan, tersine

zengin ve karmaşık okumalara olanak sağlayan metin türü.

2. Kapalı Metin; okuma serüveni boyunca okuyucuyu önceden belirlenmiş bir yol boyunca

yürütmeyi, acıma veya korku, heyecan veya çöküntü duygularını yerli yerinde ve gereken

zamanda uyandıracak şekilde etkilemeyi amaçlayan metinlerdir.


7

Konuyu İşleyiş Bakımından Metin Düzenleme

1. Anlatısal Metin

2. Betimleyici Metin

3. Kanıtlayıcı Metin

4. Açıklayıcı Metin

Anlatıda unsurlar

1. Düzanlam (Denotation): Gösterenin belirttiği nesneler sınıfı / Bir birimin mantıksal değişmez,

nesnel anlamı...

2. Yananlam (Konnotation): Düzanlama katılan ve alıcıların tümü tarafından algılanamayan, ikincil

kavramlara, imgelere veya öznel izlenimlere ilişkin duygusal, coşkusal, ikincil anlamlar...

Örnekler:

• Sakarya Şeker’i üçledi

• İMansız Beşiktaş’ı bıraktı

Dil Kullanımı

A. Kurmaca (Yazınsal) Metin:

Bu tür metinler bilgi iletme ya da öğretme amacı taşımaz. Sözcükler gündelik konuşmalardaki

anlamlarıyla kullanılmaz. Gündelik konuşma dilinin söz değerlerine yeni anlamlar yüklenir. Günlük

dilin söz değerlerinin anlam sınırını genişletir. Yapısındaki ve dil örgüsündeki özelliklerinden dolayı

okunup kavranmasında yazar-okurun belirli bir iletişim konumuna girmesini gerektirir.

Örnek:

Trafik öküzü olmayın

Trafik kurallarına uymayanlara karşı yeni önlemler alınıyormuş. Bundan böyle, arabaların sağından

solundan geçerek üç-beş dakika kazandığını sanan magandalar, trafikte yarışan öküzler, araba

sıkıştıran davarlar, yani başkalarının hayatını tehlikeye atanlar... (Ersan Özer, Akşam, 09.03.2004)

B. Kullanmalık (Öğretici) Metinler

Gündelik dilin anlamları herkesçe bilinen sözcükleri ile oluşturulan, anlaşılması için okurdan çok

yönlü çabalar istenmeyen olayları, durumları gerçek dünyadaki nedensellik bağı içinde sunan

metinlerdir.

Örnek:

Yaşam kalitemiz...

Avrupa Komisyonu 'Yaşam Kalitesi' raporuna bizi de 'aday adayı' statüsünde olduğumuz için katmış;

28 ülke arasında modern çağın gereklerine en uyumsuz ülkenin Türkiye olduğunu saptamış.


8

Metinde Anlam

A. Açık Metin:

Metnin her türlü yoruma açık olması anlamına gelir. Metinde yer alan sözcükler düz anlamı kadar

yan anlamlarıyla da değerlendirilir. Bu tür metinler yazan ile okuyanı işbirliğine çağırır.

Örnek:

İthal ruhban İstanbul'da

Fener Rum Patrikhanesi'nin 12 kişilik Sen Sinod Meclisi'ne (Ruhani Meclis) atanan 6 yabancı

metropolitten birisi olan Amerikan Ortodoks Kilisesi Başpiskoposu Demetrios, İstanbul'a geldi

Delta Havayollarının tarifeli uçağıyla New York'tan İstanbul'a gelen başpiskopos Demetrios, Fener

Rum Patrikhanesi görevlilerince karşılandı

B. Kapalı Metin

Metnin her türlü yoruma kapalı olması anlamına gelir. Daha doğrusu metinde yer alan sözcükler daha

çok düz anlamı verecek şekilde oluşturulur. Metinde bir tamamlanmışlık vardır. İzleyici - okuyucu

mesajı doğrudan alır.

Örnek:

Aşevi kuyrukları bitiyor!

Kimsesiz ve yardıma muhtaç kişilere yönelik yardımların dağıtımında değişikliğe gidiliyor. Fakirin

yemeği kapısına götürülecek.

Konuyu İşleyiş Bakımından Metin

A. Anlatısal Metin

Bir olayı, bir olguyu, bir öyküyü anlatır. Olayın akışını belli bir zaman ve uzama yerleştirir. Eyleme

dönüşmüş olguların yer, zaman ve kişileri belirterek anlatıldığı metinlerdir.

Her anlatı beş evre içerir:

1. Başlangıç durumu: zamanın ve uzamın sergilendiği andır.

2. Dönüştürücü öğe: Olay birden bire başlangıçtaki durumu sarsar ya da altüst eder.

3. Eylemler dizisi: Olaylar silsilesi.

4. Dengeleyici/Düzenleyici öğe: Olaylar dizisine son veren ve durumu dengeleyen olay

gerçekleşir.

5. Bitiş durumu: Başlangıç durumuna dönülür ya da yeni bir durumun başlangıcı ortaya çıkar.

B. Betimleyici Metin

Var olan durumu aktarmaya yönelik bir metindir 5N 1K sorularının da yanıtını içerebilmektedir.

İki tür betimleme vardır?


9

1. Açıklayıcı Betimleme: Okuyucuya bilgi vermek amacı güdülür.

Örnek:

Batman’da mayın patlatıldı: 2 asker şehit

Batman’ın Gercüş ilçesinde askeri bir aracın mayına çarpması sonucu 2 askerin şehit olduğu, 4

askerin de yaralandığı bildirildi

2. İzlenimsel Betimleme

Belli bir düzen içinde dikkat çekici, çarpıcı öğelere yer verilir.

Örnek:

Ortak dilek: Töresiz Türkiye

8 Mart Dünya Kadınlar Günü kutlanırken, kadın örgütleri, sivil kuruluşlar ve siyasiler aynı vurguyu

yaptı: Töre cinayetleri bitsin, ayrımcılık sona erdirilsin.

C. Kanıtlayıcı Metin

Karşıdakinin ortak edilmesine çalışılan bir düşünceyi, belli bir bakış açısından destekleyen

metinlerdir.

Örnek

Değişik bir fırtına

Dünyada bir Hz. İsa fırtınası esiyor. Dan Brown'un 'Da Vinci Şifresi' adıyla Türkçe’ye de kazandırılan

gerilim romanı, geçen temmuzdan beri Amerikan çok satanlar listesinde ilk sırayı koruyor. Roman

öylesine tuttu ki, yazarının önceki üç romanı da aylardır peynir ekmek gibi satar oldu.

İkinci olay, Mel Gibson'un yeni gösterime giren 'Tutku' filmi. Hz. İsa'nın son günlerini anlatan film

bütün dünyada büyük ilgi doğurdu. İlginin sebebi, yalnızca filmde yer alan kanlı sahneler değil doğal

olarak; filmin tezi de kimilerini "Anti - Semitizmi körüklüyor" diye müthiş rahatsız etti.

Semitizm: Tüm dünya dillerinde Yahudi sever, Yahudi sempatizanı, Yahudi taraftarlığı.

D. Açıklatıcı Metin

Tanımlama, örnekleme, tanık gösterme, karşılaştırma, ilişki kurma, benzetmelerden yararlanılarak

seslendiği kişiyi iknaya yönelik metinlerdir.

Örnek:

Geçen hafta Atina'dayken, Türkiye'de Başbakan'ın maaşı olayı patladı.

O nedenle geçen hafta yazmam gereken bu yazıyı biraz gecikerek yayınlıyorum. Bazı konular vardır.

Bunu herkes bilir. Ama herkesin bildiği bu gerçeği kâğıda döktüğünüz zaman çok farklı bir etkisi

olur. Mesela, “İsa'nın sünnetli olduğu” gerçeği gibi. İsa Yahudi olarak doğduğuna göre, bu normal

bir şey. Ama yazıda başka bir etkisi oluyor. Başbakan'ın aldığı maaşı biliyordum. Ancak bunu kendisi

telaffuz edince kafama şu cümle yerleşti: “Başbakan benden az maaş alıyormuş.” Diyebilirsiniz ki,

dünyanın her yerinde kamu yöneticileri, büyük özel kuruluşların yöneticilerinden az maaş alır. Yani

Amerika'da General Motors'un CEO'su, ABD Başkanından çok daha fazla para kazanır. Ama o

ülkelerdeki başkan ve başbakanların hiçbirinin maaşı da bizimki kadar düşük değildir. Bir gazeteci

için milletvekili maaşları her zaman çok iyi bir “sömürü konusudur”. Sömürü konusu diyorum, çünkü


10

milletvekili maaşlarına ne zaman çatsanız, okuyucuyu rahatlatır... (Ertuğrul Özkök, Hürriyet,

09.03.2004)

HABER ÇEŞİTLERİ

1- NİTELİKLERİNE GÖRE HABER ÇEŞİTLERİ

A. Genel Haberler

Konuları itibariyle her zaman ortaya çıkabilecek haberlerdir, dikkat çekmezler, sıkça

karşılaşılabilecek olaylardır.

Genel haberler 3 ayrılır;

1. Kısa ve kişi haberleri

Örnek:

Ertuğrul Tuncer PETDER Başkanı

Petrol Sanayi Derneği’nin (PETDER) Yönetim Kurulu Başkanlığı’na Ertuğrul Tuncer getirildi.

PETDER Olağanüstü Genel Kurul toplantısında ayrıca yeni Yönetim Kurulu da seçildi.

2. Konuşmalar, görüşmeler

Örnek:

Görevim 29 Mart’ta Bitiyor

Çok yoruldum ama gidemem

80 yaşında hayatının en zorlu siyasi mücadelelerinden birini sürdüren Denktaş ‘Çok Yorgunum’

diyor, ardından da Turgut Sunalp’in kulağına küpe olan sözünü hatırlatıyor: ‘Yorulmayacaksın diye

mi girdin bu işe’

3. Toplantılar (bilimsel, sanatsal), törenler, açılışlar

Örnek:

Eski Meksika Başkanı Ernesto Zedillo Koç Üniversitesi’nde

Davos’un müdavimlerinden olan Meksika Başkanı Ernesto Zedillo, önümüzdeki Cuma günü Koç

Üniversitesinde “Küresel Konulara Genel Bakış” konulu bir ders verecek

B. Basit Haberler

Yorum gerektirmezler, kolaylıkla kaleme alınabilirler.

Basit haberler dörde ayrılır;

1. Ölüm, hastalık, cenaze haberleri

2. Yangın, sel, deprem gibi doğal afetler, kazalar

3. Mevsim ve hava durumuyla ilgili haberler

4. Cinayet haberleri


11

Örnek:

Şofben kurbanı...

18 aylık bebek annesi, tüpünü yeni değiştirdiği şofbenden sızan gazdan zehirlenerek öldü

(Hürriyet,02.03.2004)

C. Karmaşık Haberler:

Objektiflik gereği ayrıntı, uğraş, uzmanlık ve araştırma gerektirir.

Karmaşık haberler 5’e ayrılır;

1. Mahkeme haberleri

2. Siyasi parti haberleri

3. Çalışama hayatına yönelik haberler

4. İnceleme ve araştırmaya dayalı haberler

5. Felsefik haberler (din, tarikat, mezhep vs.)

Örnek:

Demokrasi uymaz

Mısır ve Suudi Arabistan, ABD’nin İslam dünyasında demokrasiyi yaymayı hedefleyen ‘Büyük

Ortadoğu’ projesine karşı çıktı ve ‘Batı demokrasisi İslam’a uymaz mesajı verdi.

(Milliyet, 26.02.2004).

D. Özel Konulu Haberler

Kişilerin görüşleri esas alınır, magazin gazeteciliğinde uygulanır. Bu tür haberleri yazmak ayrı bir

sanattır, uzmanlık gerektirir.

Sosyete, kadın, dedikodu haberleri

Spor haberleri

Edebiyat, sanatsal, kültürel ve eleştiri içerikli haberler

İmzalı yazılar (başmakale, köşe yazıları vb.)

Örnek:

Kazıdan sürpriz imparator çıktı

İngiltere’de bir tarlada bulunan yaklaşık 1700 yıllık bakır sikke, Roma tarihinde bugüne kadar hemen

hemen hiç bilinmeyen bir imparatorun varlığını kanıtladı. (Milliyet, 26.03.2004).

Örnek:

Kartal tek yürek

Beşiktaş’ta zorlu Valencia maçı öncesi tüm hesaplar galibiyet üzerine yapılıyor. Yönetim Kurulu ve

futbolcular ağız birliği etmişçesine turu geçeceklerini iddia etti. (Milliyet, 26.02.2004)


12

2- İÇERİKLERİNE GÖRE HABER ÇEŞİTLERİ

A. Sert Haber: Genelde geçmiş bir olaydır, haber dili “geçmiş zamanla” ifade edilir.

Örnek:

Karşı tarih'in tanıklığı

Handan Börüteçene, eseriyle, sanatı savaşın, savaşı ise hayatın eleğinden bir kez daha geçirdi. Yazar,

mimar ve sanatçılar, savaşa 'olduğu yerden' bakmak için buluştu... (Radikal, 09.03.2004)

B. Yumusak Haber; tahmini olaydan, magazin haberlerine kadar uzanan bir çerçeveyi içine

almaktadır.

Örnek:

Basın toplantısına katılmadı.

Berlin Film Festivali’nde ‘Altın Ayı’ ödülüne layık görülen ‘Duvara Karşı’ filminin basın toplantısı

gerçekleştirildi... Yönetmenliğini Fatih Akın’ın yaptığı ‘Duvara Karşı’ filminin basın toplantısına

Sibel Kekilli’nin otelde olmasına rağmen katılmaması dikkat çekti. Oteldeki odasından dışarı

çıkmayan Kekilli, sıkı bir şekilde korunuyor. Porno yıldızı olduğu ortaya çıkınca ölüm tehditleri alan

Kekilli’nin korktuğu için basın toplantısına katılmadığı öğrenildi. Ancak yetkililer Türkçe bilmediği

için katılmadığını belirttiler. (Star, 09.03.2004).

3- YAPILARINA GÖRE HABERLER

A. Haber Röportaj: Haber röportaj karışımıdır.

Örnek:

Sanatçı kapının önüne konuluyor.

Bir dönemin billur sesli yıldızı İnci Çayırlı, “Sanatçı emekli olmamalı. Bizi resmen kapının önüne

koydular. Devlet utanmalı” diyor... (Tercüman, 26.02.2004, s. 4).

B. İlan Haberler: Haber özelliği taşıyan ilanlardır.

Örnek:

Başvuru için yarın son gün

Milli Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) 10 bin öğretmen kadrosuna yapacağı atama için başvuru, yarın

sona eriyor (Tercüman, 26.02.2004, s.18).

C. Reklam Haberler: Reklam, olay formatında düzenlenir.

Örnek:

Peugeot’nun yeni modeli 59.5 milyar

Peugeot’nun en başarılı modeli olarak nitelenen 307’nin cabriolet modeli ‘307 cc’ olarak, mart ayında

Türkiye piyasasına sunulacak (Tercüman, 26.02.2004), s.7)


13

4- DEĞİŞİK KONULU HABERLER

A. Özel Haberler: Araştırmacı gazeteciliğinin bir ürünüdür.

B. Atlatma Haberler: Özel haberler olarak tanımlanabilir. Atlatma haber başkalarında olmayan, es

geçtikleri, göremedikleri, yetişemedikleri vs.. mazereti her ne olursa olsun bir haberin yalnızca sizde

olmasıdır. Bazen de diğerleri haberi atlamazlar ama o haberde öyle bir detayı yakalarsınız ki, takip

ettikleri, gördükleri işte rakiplerinizi (aslında arkadaşlarınızı) atlatmış olursunuz.

C. Risk Taşıyan Haberler: Kayıt altına alınması gereken haberlerdir.

D. Makas Haberler: Daha önce yayınlanmış haberlerin belirli bölümlerini alarak tekrardan haber

metni oluşturmak.

HABER METİN TÜRLERİ

1. Amaçlarına Göre Haber Metinleri

a. İzleyicinin ilgisini çekmeye ve etkilemeye yönelik metinler

b. Bilgi ağırlıklı metinler

c. Fikir ağırlıklı metinler

d. Yönlendirici metinler

e. Talimat verici metinler

2. Niteliklerine Göre Haber Metinleri

a. Genel Haberler (Kişi Haberleri, konuşma, toplantı, tören, mülakatlar)

b. Basit Haberler (Ölüm, hastalık, kaza, cinayet...)

c. Karmaşık Haberler (Mahkeme, hükümet, siyaset, eğitim, bilim, iş ...)

d. Özel Konulu Haberler (Sosyete, spor, edebiyat...)

3. Formatlarına Göre Haber Metinleri

A. Televizyon

Öğeleri: Görüntü, Ses, Yazı

Türleri: *Stüdyoda yapılan haberler için hazırlanan metinler

*Olay yerinden yapılan haber metinleri

B. Radyo

Öğeleri: Ses

C. Gazete

Öğeleri: Yazı, Fotoğraf

Türleri: Gazete, Dergi, İnternet


14

4. Oluş Biçimlerine Göre Haber Metinleri

1. Eylem Haberleri

2. Söylem Haberleri

3. Eylem-Söylem Haberleri

1. Eylem Haber

Örnek:

Hırsız Hayatını Kaybetti

Yenibosna'da hırsızlık girişiminde bulunan şahıslarla polis arasında çıkan çatışmada 1 kişi hayatını

kaybetti.

Edinilen bilgiye göre, Yenibosna Üzeyir Ağa sokakta saat 05.00 sıralarında bir markete giren

hırsızlarla polis arasında çatışma çıktı. Çatışmada hırsızlık zanlılarında 1'i hayatını kaybetti.

Ölü ele geçirilen şahsın üzerinden kimlik çıkmadı. Diğer hırsızlar bir araçla kaçmayı başardı. Kaçan

3 kişinin yakalanmasına çalışılıyor, (mynet 15.03.2006)

2. Söylem Haber

Örnek:

Askerden de Askerci

Şemdinli iddianamesinin 'orduya darbe' olduğunu yineleyen CHP lideri Baykal, ‘Siyaset orduya

müdahale etmeyecek’ dedi.

Şemdinli iddianamesinin ‘AKP'lilerin de rol aldığı yakışıksız bir senaryo’ olduğunu ileri süren CHP

lideri Deniz Baykal, "Ne gerekiyorsa o yapılacaktır" diyen Başbakan Tayyip Erdoğan'a, "Hah işte

böyle. Gel seni alnından öpeyim" diye seslendi. Baykal, olayın ardından AKP'nin 'Şanlı TSK'ya

saygılarını sunmaya başladığını' belirterek, "Sen de karanlık tertip diyorsun. O zaman benim darbe

sözüme niye kızıyorsun" dedi. Baykal dün partisinin grup toplantısında şunları söyledi:

3. Eylem-Söylem Haber

Örnek:

Üniversitede 2 milyon YTL’lik hormonlu yolsuzluk

Konya Selçuk Üniversitesi’ne bağlı Meram Tıp Fakültesi’nde, bir profesörün şikayeti üzerine, tıbbi

gereç skandalı ortaya çıktı. Konuyla ilgili harekete geçen Kamu İhale Kurulu (KİK), Tıp

Fakültesi'ndeki guatr, şeker ve bazı sendromların kontrolünde kullanılan hormon kiti alımlarının, bazı

kalemlerde piyasa fiyatının yüzde 318’i fazlasına gerçekleştiğini saptadı. Bir yıl içinde kit

alımlarında, 2 milyon YTL fiyat farkı meydana geldiği ortaya çıkarken, KİK, Tıp Fakültesi’ni YÖK’e

şikayet etti. YÖK yetkilileri, AKŞAM’a olayla ilgili inceleme başlatıldığını açıkladı. Olay, Meram

Tıp Fakültesi’nde görevli olan Prof. Dr. Haşan Hüseyin Telli’nin, KİK’e yaptığı şikayetle başladı.

Prof. Dr. Telli, KİK'e ilettiği şikayet dilekçesinde, Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi’nin aldığı kit

fiyatları ile Meram Tıp Fakültesi’nin aldığı kit fiyatları karşılaştırıldı. Aradaki büyük fiyat farkı

üzerine girişim başlatıldı. (Akşam, 15.03.2006)


15

Haber Çeşitleri

1. Maksatlı Haberler: Gizli amaca yönelik

2. Asılsız Haberler: Uydurma

3. Asparagas Haberler: Veriye dayanmayan, masa başı haber

4. Bayat Haberler: Güncel olmayan

5. Ciddi Haberler: Hedef kitle için gerçek yaşama dayalı

6. Çar Çur Haberler: Kullanılmayan, yazılmaya değmeyen, doldurma haberler

7. Fıstırık Haberler: Önemli olmayan

8. Doğru Haber: Gerçeğe uygun, gerçeği yansıtan

9. Yalan Haber: Gerçeği Yansıtmayan

10. Hatır Haber:

11. Sansasyonel Haber: satışı arttırmaya yönelik heyecan uyandıran

12. Scoop Haber: Olağan üstü ve özel

13. Sıcak Haber: Olayı anında yansıtan

14. Düz Haber: Aniden Ortaya çıkan ve muhabir kimliği gizlenen

15. Somut Haber: Kaza, yangın, sel vs.

16. Soyut Haber: Muğlak, açıklama gerektiren

17. Mali Haber: Mali konular

18. Haber Fotoğraf: Konuşan fotoğraf

19. Haber Konulu Karikatür: Bizim City örneği

20. Haber Mektupları: Toplumu uyaran bildiriler

Türk tv ve gazetelerinde en çok yer tutan haberler

Hükümet kararları

Hükümet-muhalefet çatışmaları

Devlet kademesindeki görev değişiklikleri

Protestolar (şiddetli-şiddetsiz)

Suç ve suçluluk haberleri

Skandal haberleri

Felaketler (deprem-sel-yangın)

Geleneksel haberler


16

Doğum, ölüm, evlenme

Biyografiler

Olağanüstü aktiviteler

Diğerleri....

Haber Yazımı

Haber yazımını diğer yazım tekniklerinden ayıran 6 temel özellik vardır.

Taze, Doğru, Tarafsız, Dengeli, Öz, Açık olmak.

Taze haberin farklı medyalarda farklı anlamları olabilir. "Hiçbir şey dünkü haber kadar eski

değildir!" deyişi, günlük gazeteler, radyo ve televizyonlar için geçerlidir. Günlük habercilikte

her yeni gün bir başka "yeni" habere başlangıçtır.

Oysa bir haftalık veya aylık dergide çalışıyorsak, dün olan bir olay bizim için hala önemlidir

ve habere dönüştürülebilir. Bir hafta veya on gün önce olmuş bir olay, gazetecilik pratiğinde

genellikle "eski haber" veya "bayat haber" olarak nitelendirilir. İşte bu tür olaylar, günlük

haber rutini yanında, öykümsü haberler için kaynak teşkil ederler.

Temiz bir dil, temiz bir haberdir. Dolayısıyla gazeteci, kullandığı dile hakim olmalıdır, imla

hataları yapan, kelimeleri yanlış anlamlarda kullanan haberciler başarılı olamazlar. Haber

metinlerinin, zor konuları bile basitleştiren, halkın anlayabileceği şekle sokan metinler olması

beklenir. Uzun cümleler, bitmek bilmeyen tanımlamalar habere olan ilgiyi azaltacağından,

kısa ve özlü cümleler kurmak esastır.

Yapılan araştırmalar, anlaşılır haberlerin %75'inin 20 kelimeyle, %17'sinin de 40 kelimeyle

anlatılan haberler olduğunu ortaya koymaktadır. Lise öğrencilerinin bir olayı ortalama 40-50

kelime ile anlattıkları düşünülürse, kamuoyunu aydınlatma, bilgilendirme, uyarma görevi

gören gazetecilerin okunmak ya da izlenmek için hep kısa anlatım taktikleri kullanmaları

gerekir.

Haber yazarken gereksiz tekrarlardan sakınmak gerekir. Hayat tekrarlar için çok kısadır; okur

ya da izleyicinin de tekrar tekrar verilen aynı bilgilerle kaybedecek zamanı yoktur. Bu

nedenle, özellikle güncel haberlerde olayın en önemli yanını haberin girişinde verip, ardından

da daha az önemli detayları sıralamakta fayda vardır.

Bir haberin en önemli kısmı kuşkusuz girişidir. Bir haberin girişi, okur/izleyiciye iki şey verir:

Haberin ne olduğuna ilişkin bilgi

Okur/izleyicinin haberin devamını izlemesi için merak duygusu

Başarılı haber yazmak için ipuçları;

1. Haberi önce kendiniz anlayın sonra yazın.

2. Bırakın önceliği olgular ve rakamlar alsın.

3. İnsanların ilgisini çekebilecek olguları başlara yerleştirin.


17

Bir haber derlenirken;

1. Bilgilerin eksiksiz olması

2. Olayın geçmiş boyutu varsa arşiv ve kütüphane taraması yapılması,

3. Telefon görüşmeleriyle eksikliklerin tamamlanması,

4. İsim ve tarihlerin doğru ve eksiksiz not alınması gerekir.

Haberde kaynak belirtme

Kaynak aslında haberin kendisidir. Eğer gazeteci bir olaya kendi gözleriyle tanıklık etmemişse, o

olayı mutlaka birilerinden dinleyerek haberini oluşturacaktır. Haber kaynağının olaya hakim ve

güvenilir oluşu, haberin doğruluğunu sağlar. Gazetecilik mesleğinde alınan kıdem, kilit noktalardaki

haber kaynaklarına ulaşmayı kolaylaştırır. Bir gazetecinin başarısı, önemli zamanlarda doğru haber

kaynağına ulaşarak gerekli bilgiyi alabilmesiyle ölçülür.

İyi bir haber kaynağı;

1. Konusuna hakim veya uzman olmalı

2. Muhabire bilgi içeren, dikkate değer açıklamalar yapmalı

3. Kolay ulaşılabilmeli

4. Doğru bilgi vermeli

5. Kendisine sorulan sorulara sıkılmadan, kasılmadan, yukarıdan bakmadan cevap vermeli

6. Zor bir konuda bile halkın anlayabileceği basitlikte konuşabilmeli

7. Bir haberin doğruluğunun kanıtı, mümkün olan en çok sayıda ve konuşma yetkisi olan

kaynaktan bilgi alınmış olmasıdır. Haberde kaynağın adı ve verdiği bilgiler eksiksiz olarak

belirtilmelidir.

8. Haber yazılırken önce açıklama ya da bilginin kimden alındığı belirtilerek söyledikleri tırnak

içinde yazılır.

Bir sözü, bilgiyi aldığımız kaynağa atfetmek için çeşitli yöntemler kullanılabilir:

1. Prof. Ahmet Mete Işıkara söyle dedi: "Bundan sonra yeni bir deprem beklemiyoruz."

2. Prof. Ahmet Mete Işıkara, yeni bir deprem beklemediklerini söyledi.

3. Prof. Ahmet Mete Işıkara'nın açıklamalarına göre "yeni bir deprem" beklenmiyor.

Haberde kaynak belirtmenin 4 yöntemi vardır:

1. Kayıtlı: Kaynağın söylediklerini ismini kullanarak yazabiliriz.

2. Arka plan: Kaynağın verdiği bilgileri kullanabiliriz; adını yazamayız. Ancak, kim olduğunu ima

edebiliriz. (Yaptıkları açıklamalardan dolayı başları derde girebilecek üst düzey devlet görevlileri

gibi)

3. Derin arka plan: Kaynağın verdiği bilgileri kullanabiliriz; adını yazamayız ve kim olduğunu ima

dahi edemeyiz. (Çok önemli bir haberde, verdiği önemli bilgi nedeniyle hayatı tehlikeye girecek veya

işini kaybedecekse kullanılan bir yöntem)


18

4. Kayıt dışı/Off the record: Asla ve asla verilen bilgiyi yazamayız!

Haber Yazımının Öncelikli Unsurları

1. Haberin Dili

Doğru Yazı

İyi Yazı

Güzel Yazı

2. İmla Kuralları

3. Dilbilgisi

Dil Kullanımı

Bir gazetecinin öz dilini ki ana malzemesi o dur, çok iyi kullanması, özenli kullanması gerekir, maddi

hatalara düşmemesi gerekir.

Sayı verilen cümlenin sonunda fiilin tekil bitmesi gerekir, çoğul yapılmaması gerekir.

"ikisi de aynı şeyi söylediler" (Yanlış)

"ikisi de aynı şeyi söyledi" (Doğru)

iki kere "ne" kullanıldığı zaman sonundaki fiilin olumlu bitmesi, olumsuz bitmemesi gerekir.

"Ne ücretlere zam, ne de sosyal yardımlara ilave yapılmadı" (Yanlış)

"Ne zam, ne de ilave yapıldı" (Doğru) denildiği zaman, ikisinin de yapılmadığı anlamı çıkar.

Çoğu zaman da aslında çoğul olan kelimeleri tekilmiş gibi kullanıyoruz ve sonuna -lar, -ler ekleri

getiriyoruz. Örneğin icraat çoğuldur, icraatlar diyoruz.

"Belediye başkanı 6 aylık icraatlarını anlattı" (Yanlış)

"Belediye başkanı 6 aylık icraatını anlattı" (Doğru)

"Tezahüratlarla karşılandı" (Yanlış)

"Tezahüratla karşılandı" (Doğru)

tezahürat çoğuldur, tezahüratlarla demeye gerek yoktur.

Bir de çok yaygın olarak "şok oldu, şoke oldu" konusu vardır.

Şok oldu yanlıştır

Şoke oldu demek gerekir.

"Panik yapıldı" yanlış,

"Panik çıkartıldı" yahut "Panik yaralatıldı" demek gerekir.

"Yaşamsal tehlikesini atlatamadı" şeklindeki bir cümle yanlıştır.

"Yaşamsal tehlikeyi atlatamadı" olması gerekir.

"Hayat tehlikesini atlatamadı" demiyoruz... "Hayati tehlikeyi atlattı" denilmesi gerekiyor.


19

Örnek

"Sarıyer 1. Asliye Hukuk Mahkemesi'nde geçirdiği trafik kazasının ardından tazminat davası açan

ünlü yazar Adalet Ağaoğlu" diye başlayan haber....

Şimdi burada Sarıyer Asliye Hukuk Mahkemesi'nde geçirdiği trafik kazasında, dediğiniz zaman;

Adalet Ağaoğlu’da Sarıyer 1. Asliye Hukuk Mahkemesi'nde trafik kazası geçirmiş oluyor.

Oysa "Geçirdiği trafik kazasının ardından Sarıyer 1. Asliye Hukuk Mahkemesi'nde tazminat davası

açan" demek gerekir.

Örnek

Paşaya Kılıç dayanmıyor

Erzurum’da “93 Harbi” olarak bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda, şehri düşman işgalinden

kurtaran komutanlardan Gazi Ahmet Muhtar Paşa'nın anısına dikilen heykeldeki kılıç, üçüncü kez

çalındı. Hurdacılara para karşılığında satıldığı iddaa edilen kılıcın kaybı, tepki çekti. Polis, maddi

değeri olmayan kılıcın, sarhoş vatandaşlar tarafından kırılarak bir tarafa atılmış olabileceği ihtimali

üzerinde de duruyor.

Sıkıntılardan en önemlilerinden biri de, Türkçe'nin iyi kullanılmamasından, kelime seçiminden

kaynaklanıyor. Özellikle İstanbul’da yayınlanan gazeteler açısından, her yazarın kendine özgü bir dili

olduğunu görmeye başladık.

Bir de, kullanılan kelimelerdeki anlam sapmaları veya yanlış kullanmadan gelen olumsuz

değişiklikler var.

Örnek

“Gözetim altına alma” kullanımı yanlıştır.

Hâlbuki polisin yahut savcının yaptığı uygulama “gözaltına alma” dır.

“Gözetim altına alma” ise, eskiden “müşahade” denilen, mahkeme kararıyla, sanıkların adli tıpta, o

suçu işleyip, işleyemeyeceğine veya cezai ehliyeti olup, olmadığına ilişkin kararları anlatan, kararlar

aşamasını anlatan bir kelimedir.

Ama biz bunu, “gözetim altına alma” olarak kullanmaya başladık.

Haberde “Zaman”

Gazetecinin kullanacağı zamanlar bellidir. Bunlar, istisnai durumlar dışında:

Belirli Geçmiş (Di’li Geçmiş),

Gelecek Zaman ve

Şimdiki Zaman şeklindedir...

1. Belirli Geçmiş (Di’li Geçmiş) Zaman

"MTO ( Milletlerarası Ticaret Odası) Türkiye Milli Komitesi 40. Genel Kurulu toplandı" seçildi,

iletti, ifade etti, okudu, anlattı, kabul edildi, bildirildi, şöyle konuştu, kaydetti, belirtti vs. gibi


20

2. Gelecek Zaman

“Türk Milli Eğitimi’nde Güncel Sorunlar, 20 Nisan Cumartesi günü, İstanbul’da düzenlenecek bir

panelde ele alınacak”. Katılacaklar, yönetecek, başlayacak

3. Şimdiki Zaman

Bu zamanı görsel basın kullanmakta, yazılı basın da nadiren kullanılmaktadır.

“Karadeniz’de etkili olan şiddetli fırtına nedeniyle İstanbul Boğazı’ndan geçecek küçük tonajlı

gemilerin, Karadeniz’e çıkışlarına izin verilmiyor’’ bekletiliyor, bekletiliyor, ifade ediyor,

kaydediyor.

İmla Kuralları

Büyük Harf İmlası

1. Özel isimler: Milli Eğitim Bakanlığı, Vefik Paşa, Muş Valiliği

2. Sıfatlar-Cins isimler özel isim olarak kullanılırsa: ona Gariplerin Polisi derlerdi

3. Saygın isimler: sayın Rektör, Basın Mensupları

4. Bilimsel amaçlı terimler: İnsanoğlu Ay’ın sırlarını çözdü

5. Unvanlar: Prof. Dr., Doç. Dr.

Haber yazımında sıkça yapılan bir yanlışta Tekrarlama yanlışlarıdır;

ÖSS sınavı, MEB Bakanlığı gibi...

Sayı İmlaları

Bir ve iki haneli sayılar: Afyon’da üç (3) metre büyüklüğünde bir UFO’ya rastlandı.

İkiden fazla haneli sayılar: Elazığ’ın nüfusu (300.000’e ulaştı) üç yüz bine (Dikkat: 300.000 bin

yanlış)

Noktalama İşaretleri

Nokta: "."

Kısaltmalarda; Av. (avukat), Yzb. (yüzbaşı), saat 13.20, 16.05.1995 günü, vs.

Virgül: ","

Eş görevli sözcükleri, söz öbeklerini ayırmada; Portakal, elma, greyfurt fiyatları arttı.

Sıralı cümleleri ayırmada; Hırsız, maktülün evine girdi, altınları çaldı ve pencereden kaçtı.

Noktalı Virgül: ";"

Kendi kendine hem güler, hem ağlardı; çünkü…

Sollama hatası yaptığı tespit edilmişti; zira aracın freni boşalmıştı...

İki Nokta: ":"

Açıklama cümleleri için kullanılır.

Emine Erdoğan: “Kadın aday sayısı yeterli değil. Buna çok üzüldük...


21

Üç nokta: "…"

Yazı içinde açıklanmak istenmeyen adlar, sözcükler yerine konur;

Bu haberi ...’den işittim.

Açıklanmak istenmeyen sözcüklerin baş harfi yazıldıktan sonra da üç nokta konabilir;

A...'da konuştuklarımız unutuldu.

Ünlem İmi: "!"

Haydi, dörtte dört yapın!

Fenerbahçe hissesini Galatasaraylı da aldı!

Claudia Roht Diyarbakır’da hapishaneyi denetleyecekmiş!

Tırnak İmi: """

Bu uygulama “demokratik’’ olamaz

Muhalefet partilerinin vaatlerine ilişkin de değerlendirmelerde bulunan Babacan, şunları kaydetti:

"Maliye ve Kalkınma Bakanlığımızın detaylı analizleri oldu. Açıkladıkları seçim beyannamesinde

söz verdikleri vaatlerin detaylı çalışması yapıldı. Bu çalışmalara göre muhalefet partilerinin vaatleri

150 ila 180 milyar lira tutuyor."

Soru İmi: "?"

Katilin Cuma günü olay yerinde (?) görüldüğü söyleniyor.

Yeni Kamu Yasa Tasarısı gecikti mi?

(Dikkat: mı, mi, mu, mu ekleri ayrı yazılır.)

Ayraç: "()"

"Türkiye’nin ilk televizyonun (Star) sesi dün yine kısıldı!"

Köseli Ayraç: "[]"

Türkiye, ABD ile Irak arasındaki ilk (Körfez Savaşı [1991]) çatışmanın sonuçlarını hala çekiyor...

Kısa Çizgi: "-"

ABD-Irak savaşı Ankara-Konya yolu

Haber Yazmada Dikkat Edilecek Unsurlar

Kaynak Yazımı

(Tüzel kişiler, özel kişi yerine konulmaz)

“Maliye Bakanlığı’nın verdiği bilgiye göre”

“Maliye Bakanlığı'nın yaptığı açıklamaya göre”

“Maliye Bakanlığı’nın yaptığı açıklama uyarınca”

(Bu tür kişilikler yerine şu ifadeler kullanılabilir)


22

“Maliye Bakanlığından yapılan açıklamaya göre”

“Maliye Bakanlığından yapılan açıklamada”

“Maliye Bakanlığından yapılan açıklama uyarınca”

Diğer bir ifade ile; Bakanlık bilgi vermez Bakanlıktan açıklama yapılır.

Şayet açıklamayı yapan bir yetkili ise;

“Maliye Bakanlığı yetkililerinin yaptıkları açıklamaya göre”

“Maliye Bakanlığı yetkililerinin yaptıkları açıklamada”

“Maliye Bakanlığı yetkililerinin yaptıkları açıklama uyarınca”

veya

“Maliye Bakanlığı yetkilileri tarafından yapılan açıklamaya göre”

“Maliye Bakanlığı yetkilileri tarafından yapılan açıklamada”

“Maliye Bakanlığı yetkilileri tarafından yapılan açıklama uyarınca”

Bilgiyi daima yetkililer verir. Açıklamayı daima yetkililer yapar. “İlgililer” değil.

“Cumhurbaşkanlığı yetkililerinden edinilen bilgiye göre” denilmez !

“Cumhurbaşkanlığı yetkililerinden alınan bilgiye göre” veya;

“Cumhurbaşkanlığı yetkililerinin verdikleri bilgiye göre” denilir...

Kaynağın açıklanmasında sakınca varsa;

“Adının açıklanmasını istemeyen bir yetkili” ya da

“...’ndan bir yetkilinin yaptığı açıklamaya göre”

“...’nden bir yetkilinin verdiği bilgiye göre”

“...’nden bir yetkili”

Kaynak Belirtme Yeri

Muş Valisi Seddar Yavuz üç günlük resmi bir ziyaret için Almanya’ya gidecek. Muş Valiliği Basın

Bürosu’ndan yapılan açıklamaya göre....

Türkiye bugünden itibaren Balkanlar üzerinden gelen yağışlı havanın etkisine girecek. Devlet

Meteoroloji İsleri Genel Müdürlüğünden yapılan açıklamaya göre....

Kaynaktan Haber Sağlama

1. Açıklama (yazılıysa [yaptığı yazılı açıklamada]) - yaptığı yazılı açıklamada

2. Demeç (yazılıysa [verdiği yazılı demeçte]) - verdiği yazılı demeçte

3. Bilgi (bilgi alınır, bilgi verilir) - verdiği bilgiye göre

4. Bildiri (bildiri yayımlanır) - yayınladığı bildiride


23

5. Basın toplantısı (basın toplantısı düzenlenir) - düzenlediği basın toplantısında

6. Konferans (konferans verilir) - Işıkara’nın verdiği konferansta

7. Konuşma (konuşma yapılır) - mitingde yaptığı konuşmada

8. Görüşme (görüşme yapılır) - yaptıkları ikili görüşmede

9. Röportaj (röportaj yapılır) - Arkadaşımızın yaptığı röportajda

10. Söyleşi (söyleşi yapılır) - Arkadaşımızın yaptığı söyleşide

"Eski" nin Yeri

“Maliye Eski Bakam” mı, “Eski Maliye Bakam” mı?

Sıfatlar önünde bulundukları ismi niteler.

“Maliye Bakanı” bir isim tamlaması olduğuna göre

“Eski Maliye Bakanı” denilmesi daha uygundur.

Zira;

“Oda eski takımı” demeyiz, “Eski oda takımı” deriz.

“ Toplumbilim eski hocası” demeyiz “Eski Toplumbilim hocası” deriz.

Ad ve Unvanlar

Haber dilinde unvanların önüne “Saygıdeğer, Muhterem, Bay, Bayan” getirilmez.

“Başbakan Tansu Çiller, İçişleri Bakanı Abdülkadir Aksu,...”

Kişinin adı tek başına kullanılmaz; Tayyip, Abdullah, Kadir vs.

Haberde kademeli kısaltmaya gidilebilir

Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer...

Cumhurbaşkanı Sezer...

Cumhurbaşkanı...

Ahmet Necdet Sezer...

Sezer...

Dikkat: İlk isim tek başına saygısızlık ifade eder; Ahmet Necdet... (2. Hafta)

Haberde Üslup

Türkçe'nin doğru kullanılması, özellikle sıfatların iyi seçilmesi, kelime dizinlerine dikkat edilmesi,

dilbilgisi kurallarına vs. uyulması gerekir.

İşe yeni başlayan bir gazeteciye önce şu tavsiye edilir:

"Bir cümle yazarken, bir isim, bir fiil ve bir tümleç (Nesne, Dolaylı tümleç Zarf tümleci)

kullanacaksın. Sıfat kullanmak istiyorsan önce izin almak zorundasın."


24

Fiil kullanımında zaman (-cek, -cak, -dı, -di), etken (-tı, -ti) ve edilgen (-dı, -di) yapıya dikkat edilmesi

üslup açısından önemlidir.

Partizp (Edilgen[3. Çoğul]) Yapı

Emekli General Hasan Kılıç dün akşam Kasımpaşa Deniz Hastanesinde öldü. 1904'te Kayseri'de

doğan Emekli Korgeneral Kılıç, Harp Okulu'nu bitirdikten sonra muhtelif askeri komuta

kademelerinde bulundu. Emekli Korgeneral Kılıç'ın cenazesi yarın askeri törenle kaldırılarak,

Zincirlikuyu'daki aile mezarlığında toprağa verilecek… (defnedilecek)

Edilgen Fiil ( Pasif Yapı )

İran'daki son deprem felaketi için Kızılay tarafından İran'a 1200 adet çadır ve muhtelif yiyecek-içecek

maddesi gönderildi. Yardım malzemesi karayoluyla yola çıkarıldı.

Yardımı Kızılay gönderdi, yola çıkardı değil!

Zamanlılık Yapısı

Zaman seçiminde genelde di'li geçmiş zaman ve şimdiki zamanın hikayesi yordu kullanılmaktadır.

Detay Kullanımı

Ev, sokak, cadde, ev numaraları gibi durumlardan mümkün olduğunca (yani detaylardan) kaçınmak

gerekir. Ancak " Zümrüt Apt.'nın 16 nolu dairesinde oturuyordu." gibi istisnai durumlar hariç.

Üslupta;

1. Fazla kelimeler atılmalı, yan cümle, zarf, bağlaç kullanılmamalı

2. Sade, doğru, canlı kelimelerden yararlanılmalı, verilmek istenen detaylar kısa cümleler

halinde paragraflar şeklinde verilmeli

3. Kendi fikrini söylememeli "ben, benim, bana, bizi, bizim veya bize" yi söyleyen kimse

gönderme yaparak (atfen) kullanılmalıdır.

4. Haberlerde kişiler tam tanıtılmalı

5. Kaynak net olarak belirtilmeli, riske girilmemeli

Zarf veya belirteç; bir fiilin, fiilimsinin, sıfatın veya başka bir zarfın anlamını yer, zaman, durum ve

miktar bakımından niteleyen sözcük. Zarflar, fiile yöneltilen neden, ne zaman, nereye, ne kadar ve

nasıl sorularının cevaplarını oluşturur.

HABER ÜRETİM AŞAMALARI

1. Secim (Haberi seçme): Haber haline gelecek olayları seçme eylemidir.

2. Araştırma: Seçilen haber hakkında mümkün olduğunca çok veriye ulaşmak için araştırma yapma.

3. Yeniden Secim (Verileri Seçme): Tüm bilgilerden sonra yeniden seçim yapmak.

Örneğin

Bir konut haberi yapmayı kararlaştırdıktan ve araştırma yaptıktan sonra yeniden bir seçim yapma

zorunluluğu doğar. Karar ve seçim toplu konut üzerine ise; hangi tür toplu konut, hangi yönüyle gibi...


25

Giriş cümlesi, haber akışı, kelimeler, fiiller, zaman, ayrıntılar, fiziksel boyut gibi unsurlar hep seçim

gerektirir. Burada varsayımlarda yanılmamak temel boyuttur.

4. Açıklama: Hazırlanacak haber (gazete veya TV) zaman ve yer bakımından önemlidir. Gazetede

haber değerine göre ayrılacak sütunla, TV’de ise yine haber değerine göre öngörülen süreye uymak

için gerektiğinde rutin değerler, cümleler, detaylar ve görüntüler ayıklanabilir. Bunların tutarlı ve

geçerli olması temel ilkedir. Açıklama en az bilgiyle, en çok iletiyi verebilme kabiliyetidir veya

eylemedir.

5. Biçimlendirme (Kurgulama): Haberi kurgulamak, biçimlendirme işlemidir, yani metne içerik ve

anlam kazandırmaktır. Bunun için 5N + 1K kuralı titizlikle uygulanmalıdır. Bu kural; Ne, Nerede,

Ne Zaman, Nasıl, Neden ( Niçin ) ve Kim sorularına cevap niteliğindedir.

6. Yayımlama: Haberin yayımlama aşamasıdır.

HABER YAZMA KURAL VE TEKNİKLERİ

5N + 1K- Kuralı

Muhabir, haberini gerçek olaylar, durumlar ve açıklamalar üzerine kurmak zorundadır. Olayları,

durumları ve açıklamaları bir araya getirirken bazı sorular sorar. Bu sorular gazetecilikte 5N+1K

olarak nitelendirilir. İster magazin haberi, isterse siyasi bir polemik haberi olsun, her haberde bu 6

unsurun bulunması zorunludur.

Kimi zaman bu unsurlardan biri ötekinden daha önemli olabilir; ancak bu, önemsiz olan unsurun

haberde belirtilmemesini gerektirmez.

Olaylar, durumlar ve açıklamaların;

1. Ne olduğu,

2. Kim tarafından yapıldığı,

3. Ne zaman olduğu,

4. Nasıl meydana geldiği,

5. Nedeni,

6. Nerede meydana geldiği, gibi ayrıntılar haberde yer almıyorsa, bu haber eksik bir haberdir.

Dolayısıyla okur ya da izleyici gerektiği kadar açık ve öz olarak aydınlatılmamış olur. 5N+1K

unsurlarının eksik olması, okuyucu ya da izleyicinin kafasında soru işaretleri doğurur ve gazeteciye

olan güveni sarsar. Eksik haber, yeterince araştırılmamış haberdir ve dolayısıyla doğruluğundan

şüphe edilir.

Bütün bu nedenlerle gazeteci, haberinde bu unsurların tümünün yer alması için azami çaba

göstermelidir. Ancak bu kural, "Bu unsurlardan herhangi birini içermeyen bir haber kesinlikle

yazılmamalıdır" biçiminde de algılanmamalıdır. 5N + 1K kuralının katı yorumu, sözgelimi bir ilçe

gazetesinin, kurbanın kimliğinin belli olmaması ya da neden işlendiğinin ortaya çıkarılamaması

durumunda bu cinayet haberine yer vermemesi anlamına gelir ki, doğru değildir.


26

5N + 1K

1. Ne? ( Ne olmuştur, olay nedir? )

Habere konu olan durum. Olayı niteler.

Olay haberlerinde (Patlama, sel, yangın vb.) ne olduğunun aranmasıdır.

Toplantı haberlerinde ise kişilerin ne dediği, ne oldu sorusuyla olayın açığa çıkarılmasıdır.

2. Nerede? ( Olay nerde olmuştur? )

Olay yeri, mekan.

Olay haberciliğinde (eylem) olaya konu olan kişilerin olay anı ve olay sonrasında

bulundukları yer.

Toplantı haberlerinde (söylem) sok. cadde vs.

3. Ne Zaman? ( Olay ne zaman olmuştur? )

Olayın meydana geldiği anı belirler. Ne zaman oldu sorusunun cevabıdır. Oluş anı, gelişme aşaması,

sonuç aşaması gibi durumlar da bu soruyu kapsar.

4. Neden? ( Olayı meydana getiren nedenler nelerdir? )

Olaya yol açan etmenlerin ortaya çıkarılması. Neden oldu?

5. Nasıl? ( Olay nasıl gelişmiş, nasıl yapılmıştır? )

Olayın gerçekleşme biçimini niteler

Bir kimse, bir kurum, olay ne durumda. Niteliği nedir? Nasıl oldu?

6. Kim? ( Olayı yaratan kim yada kimlerdir? )

Kim dedi, kim öldü (Haberin kaynağını, ya da habere konu olan kişileri kapsar)

Olay haberciliğinde; olaydan etkilenen, olayı etkileyen, tanık, değerlendiren vb.)

Kim sorusu tüzel kişileri de kapsar. Siyasi partiler vs.

Bazı yaklaşımlar bu soruları;

Nerden? ( haberin kaynağı açısından ) Nedir? ( olayın sonucu açısından ) Kimin? ( kim etkendi? )

Bazı durumlarda önem arz edebilmektedir.

Bu durumda 7N + 2K olur.

Genelde haber girişinde bu kuralın bulunması yeğlenir. Bazı durumlarda hepsi bir arada

bulunmayabilir. Cümle yerleşiminde olayın dizilişi önem sırasına göre yer değişikliğine uğrayabilir.

Bir haberde en azından Ne ve Kim sorularının yanıtı mutlaka bulunmalıdır. Bu 5N + 1K kuralı

genelde zaman darlığı nedeniyle TV haberlerinde kullanılmamaktadır. 5N + 1K kuralının cevapları

mümkün olduğunca ilk cümlede verilmelidir. Cevapların açılımları alt cümlelerde detayları ile

verilebilir.


27

1. KİM SORUSU

Kim dedi + söyledi; Maliye bakanı…….“cağını söyledi.”

Kim öldü; Azerbaycan Cumhurbaşkanı……öldü. / Kazada 3 kişi can verdi.

Kim sorusu tüzel kişileri de kapsar. Siyasi partiler, vakıflar, dernekler, resmi kuruluşlar...

Kamu çalışanları yarın Sıhhiye Meydanı’nda saat 16.00'da bir miting tertipleyecekler.

2. NE SORUSU

Olayı niteler. Haberde (patlama, sel, yangın, kaza vb.) ne olduğunun yanıtının aranmasıdır.

Toplantı haberlerinde ise ne dediğinin yanıtı durumundadır.

Bu anlamda ne oldu?, ne dedi? sorularına cevap niteliğindedir.

……….patlama meydana geldi.

……….% 1 oranında zam yapılacağını söyledi.

3. NE ZAMAN SORUSU

Dakika, saat ( zaman belirtilmesi)

4. NEREDE SORUSU

Olay yeri, Nerde oldu?

Kişi yada kurumun yeri,

Otel, sokak, şehir vs.

Sezer Cumhurbaşkanlığı Köşkünde yaptığı açıklamada...

5. NASIL SORUSU

Nasıl oldu?

6. NEDEN SORUSU

Olaya yol açan etmenlerin açığa çıkartılması

7N +2K’ ya göre;

Nerden Nerden öğrenildi-haber kaynağı

Nedir Sonuç nasıl oldu

Kimin Etkilenenler

Örnek

Bir Kaza Haberi

CHA-Ali Kuşçu

Ankara- Polatlı karayolunun, Temelli mevkiinde bu sabah 09.00 sıralarında meydana gelen trafik

kazasında iki kişi öldü, beş kişi yaralandı.

Ne: Trafik kazası

Nerede: Ankara - Polatlı karayolu Temelli mevkii


28

Neden:?

Ne zaman: Bu sabah saat 09.00 sıralarında

Nasıl: ?

Kim: İki kişi öldü, beş kişi yaralandı

Detaylarla haberin devamı

Ahmet Selçuk yönetimindeki 42 RF 502 plakalı yolcu otobüsüyle, Rahmi Nişancı’nın kullandığı 06

T 3580 plakalı özel otomobil, hatalı sollama ve aşırı hızdan yolun buzlu olması nedeniyle kayarak

çarpıştı.

Neden: Hatalı sollama ve aşırı hız

Nasıl: Kayarak

Kazada otobüs yolcularından Gülberen ve Tuğba Çelik olay yerinde hayatını kaybetti. Çeşitli

yerlerinden yaralanan beş kişi, Ankara Trafik Hastanesi’nde tedavi altına alındı.

Kim: Gülberen ve Tuğba Çelik

7N + 2K Kuralına Göre;

Nerden: Haber kaynağı - CHA- Ali Kuşçu

Nedir: Ölüm, maddi hasar (olayın sonucu )

Kimin: Etkilenenler / ölenler, maddi hasara uğrayanlar, yaralılar.

Örnek

Reformları sürdürün diyen Rehn’e, Gül Kıbrıs’ı hatırlattı.

Avrupa Birliği Komisyonu’nun genişlemesinden sorumlu komiseri Olli Rehn, Türkiye’nin 17 Aralık

sonrasında içine girdiği “nefes alma süreci”ni anladıklarını belirterek, “Reformları sürdürün ve hayata

geçirin” uyarısında bulundu. AB-Türkiye Troyka Toplantısı için Ankara’ya gelen Rehn, dün Dışişleri

Bakanı Abdullah Gül ile bir araya geldi. Düzenlenen ortak basın toplantısında Gül, görüşmede

müzakereler başlayıncaya kadar yapılacak işleri gözden geçirdiklerini, olumlu bir hava oluştuğunu

belirtti. Bakan Gül, Türkiye’de demokratikleşme sürecinin devam edeceğini söylerken, “Reformlar

ve uygulama aynı şekilde sürecek.” dedi. Kıbrıs ile ilgili konuların da gündeme geldiği görüşmede

Gül, AB’nin KKTC’deki izolasyonun kaldırılmasına yönelik tüzüğün bir an önce kabul edilmesini ve

hayata geçirilmesini istedi.

Ne: AB-Türkiye Troyka Toplantısı Nerede: Ankara’da Neden: Toplantı nedeniyle Ne zaman: Dün

Nasıl: (Rhen ve Gül) Bir araya gelerek Kim: Olli Rehn - A.Gül

Örnek

Heyelan altındaki 15 kişi aranıyor

Sivas’ın Koyunhisar ilçesi Sugözü köyünde meydana gelen heyelan nedeniyle toprak altında kalan

15 vatandaşın aranması için çalışmalara başlandı.


29

Sivas Vali Yardımcısı Ali Mantı başkanlığında oluşturulan Kriz Merkezi dün yaptığı toplantıda, sivil

savunma ekiplerinin heyelan bölgesindeki incelemelerini değerlendirdi. Mantı, uygun noktalara

gözcü koyarak heyelan bölgesinin kontrol altında tutulduğunu ve emniyetli şekilde iş makineleri

eşliğinde arama çalışmalarının başladığını söyledi. Çarşamba günü meydana gelen heyelanda 57

haneli köyde 27 ev toprak altında kaldı. 15 kişiyi arama çalışmaları aralıklarla devam ediyor.

Eylem-Söylem Haberi

Ne: (Arama çalışmaları) - Toplantı

Nerede: (Sivas’ın Koyulhisar ilçesi Sugözü köyü) Valilik kriz merkezinde

Neden: (Heyelan nedeniyle ) - Heyelan ilgili

Ne zaman: (Çarşamba) - Dün

Nasıl: (Toprak altında kalması) - değerlendirme ile

Kim: (15 kişi) - Sivas Vali Yardımcısı Ali Mantı

Örnek

Yeni TCK gazetecilere erken uygulanmaya başlandı

Gazetecilere ilişkin Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) yer alan yasaklar Şanlıurfa’da erken uygulanmaya

başlandı. Yasa 1 Nisan’da yürürlüğe girecek; ancak Şanlıurfa Adliyesi’nde arşiv görüntüsü almaya

çalışan bir gazeteci yasa henüz yürürlüğe girmeden engellendi. Şanlıurfa’da görev yapan

muhabirlerden Ömer Faruk Özgültekin, adliyede görüntü alırken, görevlilerin engel olduğunu ileri

sürdü. Özgültekin, yasa yürürlüğe girmeden yasakla karşılaşmasına bir anlam veremediğini söyledi.

Özgültekin, TCK’nın 1 Nisan’da yürürlüğe girmesiyle adliye içerisinde görüntü alınamayacağı

gerekçesiyle arşiv görüntü çekmeye başladığı sırada yazı işleri müdürü tarafından engellendiğini

belirtti. Adliye içerisinde uygulanan yasağı 1 Nisan şakası gibi algıladığını anlatan Özgültekin, yasa

yürürlüğe girmeden gazetecilerin yasakla karşılaşmasını uygun bulmadığını ifade etti.

Ne: Engelleme Nerede: Şanlıurfa’da Neden: Adliyede görüntü alırken Ne zaman: 18 Mart Cuma

Nasıl: Yeni Türk Ceza Kanunu nedeniyle Kim: Muhabir Ömer Faruk Özgültekin

Şanlıurfa’da (Nerede) muhabir Ömer Faruk Özgültekin (kim) 18 Mart Cuma günü (Ne zaman)

adliyede (nerede) görüntü alırken (nasıl) engellendi (ne).

Örnek

İp atlarken üzerine kaya düştü

TRABZON (İHA) - Trabzon'un Yomra İlçesi'nde bir ilköğretim okulu öğrencisi, okul bahçesinde

oyun oynarken üzerine düşen kaya parçasının altında kalarak öldü.

Edinilen bilgiye göre, ilçenin Maden Köyü İlköğretim Okulu 3. sınıf öğrencisi Sultan Uzunoğlu (9),

dün okul bahçesinde arkadaşlarıyla ip atlarken, ormanlık ve kayalık alanda rüzgarın da etkisiyle bir

çam ağacının devrilmesi sonucu kayalık alandan kopan 120 santimetre çapında kaya parçasının

üzerine düşmesi sonucu hayatını kaybetti. Aynı olayda amcasının kızı Gülten Uzunoğlu ise ölümden

döndü. Ölen Sultan Uzunoğlu'nun dedesi Haşan Uzunoğlu, yaşanabilecek felaketle ilgili daha önce


30

uyarılarda bulunduklarını belirterek, "Benim bu okulda 6 torunum okuyor. Önlem alınmazsa hiçbirini

okula göndermeyeceğim" dedi.

Örnek

Yolcu otobüsü Kelkit Çayı'na düştü: 14 ölü

Tokat'ın Reşadiye ilçesinde içinde 43 kişinin bulunduğu bir yolcu otobüsü Kelkit Çayı'na devrildi.

Kaza sonucu ölenlerin sayısı 14'e yükseldi. 11 kişi de yaralandı.

Doğan Haber Ajansı da, hala otobüste bulunan yaklaşık 40 kişiden umut kesildiğini duyurdu.

Otobüste kalanları kurtarma çalışmaları sürüyor. Yetkililer, baraj kapaklarının kapatılması sonucu

nehirde yarısı su yüzüne çıkan otobüste dalgıçlar tarafından yapılan çalışmaların devam ettiğini

belirttiler.

Gece saatlerinde sürücüsünün kimliği ve plakası öğrenilemeyen, İstanbul'dan Van'a yolcu taşıyan bir

otobüs, Reşadiye- Niksar karayolunun 23'üncü kilometresinde Kelkit Çayı'na devrildi. Olay, kazada

yaralı olarak kurtulan bir yolcunun yürüyerek gittiği bölge yakınlarındaki Darıderesi Köyü'nde

durumu muhtara bildirmesiyle ortaya çıktı. Bölgeye gelen ekipler, o sırada suya tam gömülmeyen

otobüsün tavanına çıkan 10 kişiyi halatlarla kurtardı. Yetkililer devrildiği yerden yaklaşık 200 metre

suda sürüklenen otobüsün tamamına yakın bölümünün sulara gömüldüğünü belirtti. Yaralılardan

Vahdet Kaya; "virajı dönerken otobüs yoldan çıktı, uçurumdan suya yuvarlandı. Biz ilk anda kırılan

camdan çıktık. Otobüs tamamen yolcuyla doluydu" dedi.

14 kişinin öldüğü kazadan yaralı olarak kurtulanların isimleri ise şöyle:

İp Atlarken Üzerine Kaya Düştü

NE: (Haberde) ne oldu? = Kaza (ölümlü)

NEREDE: (Olay yeri) neresi? = Trabzon'un Yomra İlçesi – Okul bahçesi

NE ZAMAN= Oluş anı? = Dün (8 Mart 2006 [9 Mart gazetesi])

NEDEN: Neden oldu? = kayalık alandan kopan 120 santimetre çapında kaya parçasının düşmesi

sonucu

NASIL: Nasıl oldu? = ormanlık-kayalık alanda rüzgarın da etkisiyle bir çam ağacının devrilmesi

sonucu

KİM: Kim öldü? = Maden Köyü İlköğretim Okulu 3. sınıf öğrencisi Sultan Uzunoğlu (9) - Gülten

Uzunoğlu (Ölümden döndü)

Yolcu otobüsü Kelkit Çayı'na düştü: 14 ölü

NE: (Haberde) ne oldu? = Kaza (Otobüs kazası)

NEREDE: (Olay yeri) neresi? = Reşadiye-Niksar karayolunun 23. kilometresi

NE ZAMAN: Oluş anı? = 8 Mart 2006 (Gece saatlerinde)

NEDEN: Neden oldu? = Otobüsün Kelkit Çayı'na devrilmesi nedeniyle

NASIL: Nasıl oldu? = Virajı dönerken otobüsün yoldan çıkarak uçuruma yuvarlanması

KİM: Kim öldü? = Yolcular


31

HABER YAZMA TEKNİKLERİ

Başlıca altıya ayrılmaktadır:

1. Ters (devrik-tersine dönmüş) piramit tekniği

2. Normal (düz) piramit tekniği

3. Dörtgen ve kare ya da kutu tekniği

4. Ters piramit tekniğiyle kare tekniğinin birleştirilmesi

5. Konuşma biçiminde haber yazma tekniği

6. Serbest yazım tekniği

1. Ters Piramit Tekniği

Haber yazımında en eski teknik, ters piramit tekniğidir. Ters Piramit Tekniği, günümüzde de en çok

kullanılan haber yazma tekniğidir. Bu teknikte habere yönelik bilgilerin, hedef kitlenin ilgisine göre,

en önemliden daha az önemliye doğru sıralanması öngörülür. Ters Piramit Tekniği, 1850’lerde

ABD’de gazetecilerin telgrafla haber geçmek için geliştirdikleri bir tekniktir. Telgraf kullanımındaki

sorunlar nedeniyle gazeteciler haberin en önemli kısımlarını hemen göndermek istedikleri için bu

tekniği kullanmaya başlamışlardır. Tekniğe göre, okurun ilgisi göz önünde bulundurularak, muhabir

ya da yazı işleri sorumlusunun vereceği karar çerçevesinde habere ilişkin en önemli ve can alıcı

unsurlar ön plana çıkarılır, daha az önemli olan unsurlara ise haberin devamında yer verilir. Bu

teknikte haberin özeti girişte verilmektedir.

Gövdenin oluşturulması

a. Kronolojik dizi: Eldeki veriler zaman unsuru göz önüne alınarak oluşturulur.

b. Gövde blok paragrafların oluşturulması: Önemlilik dereceleri birbirine yakın olan durumlarda

kullanılır, (hava durumu)

c. Gövde zincirleme düzen: Haber gövdesi bağlayıcı sözcüklerle birbirine bağlanır. (Böylece,

ayrıca, yalnız, bundan dolayı, zaten vb.)

Ters Piramit Tekniğinin yararları:

1. Hızlı haber yazımını sağlar.

2. Sayfa düzenini kolaylaştırır (mizanpaj).

3. Okumayı kolaylaştırır.

4. Haberin yalın ve anlaşılır yazımını sağlar.

5. Habere başlık atmayı da kolaylaştırır.

Örnek

İstanbul'da trafik kazası: 5 yaralı

İstanbul Beşiktaş'ta, aşırı hız ve dikkatsizlik sonucu meydana gelen trafik kazasında 5 kişi yaralandı.

Edinilen bilgiye göre kaza, saat 04.00 sıralarında Dolmabahçe Caddesi üzerinde meydana geldi.

Taksim yönünden gelip Ortaköy istikametine giden 34 TZB 17 plakalı yolcu minibüsü, şerit ihlali


32

yapınca Beşiktaş istikametinden gelen 34 UIJ 72 plakalı "Toyota" marka otomobile çarptı. Çarpmanın

etkisiyle minibüste bulunan 4 kişi ile otomobil sürücüsü yaralandı. Yaralılar olay yerine gelen

ambulanslarla çevredeki hastanelere sevk edilirken, yol yaklaşık 40 dakika trafiğe kapatıldı.

Öte yandan, bir kısmı Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi'ne, bir kısmı da Taksim İlkyardım

Eğitim ve Araştırma Hastanesi'ne kaldırılan yaralıların tedavisinin sürdüğü, yaralıların hayati

tehlikelerinin bulunmadığı öğrenildi. Bu arada, kaza sonrası hurdaya dönen araçlar, çekiciyle olay

yerinden kaldırılırken, trafiğe kapatılan yol tekrar açıldı.

Örnek

Bankamatiği kazmayla soymaya çalıştılar

Bursa'da, Yapı Kredi Bankası'nın bankamatiğinin güvenlik kamerasını ters çevirip etkisiz hale

getirdikten sonra, kazmayla bankamatiği parçalayıp soymaya çalışan kimliği belirsiz hırsızlar, kasayı

parçalamayı başaramayınca kazmayı bırakıp olay yerinden kaçtı.

Sabah saat 05:30 sıralarında, Yapı Kredi Bankası'nın Gazcılar Caddesi üzerinde bulunan Gazcılar

Şubesi ATM para çekme makinesi soyulmak istendi. Güvenlik kamerasını ters çevirip etkisiz hale

getirdikten sonra, kazmayla plastik kasayı parçalamak isteyen kimliği belirsiz hırsızlar, bankamatiğin

çelik kasasını açıp içerisindeki paraları almak istedi. Ancak çelik kasayı bir türlü parçalamayı

başaramayan hırsızlar, paniğe kapılınca kazmayı bankamatiğin içinde bırakıp kaçtı. Kamera

görüntüsünün kaybolduğunu genel merkezden fark eden banka yetkilileri, polis ekiplerini alarma

geçirdi.

İhbar üzerine olay yerine gelen polis, bankamatiği çevreleyen plastik güvenlik kasasının kırılmış

olduğunu fark etti. Polis ekipleri içeriye girdiğinde bankamatik içindeki kazmayı görünce şaşkınlığını

gizleyemedi. Bankanın çevresi güvenlik çemberine alınarak banka yetkililerine haber verildi. Olay

yeri inceleme ekipleri bankamatik üzerinde parmak izi çalışması yaptı. Yapılan incelemelerin

ardından, bankamatiğin içinde bulunan çelik kasanın açılmamış olduğu anlaşıldı. Olayla alakalı çok

yönlü soruşturma başlatan polis, ilginç soygun girişiminin ardından kayıplara karışan hırsızları arıyor.

2. Düz (Normal) Piramit Tekniği

Düz piramit tekniği, ters piramit tekniğinin aksine ayrıntıdan başlanarak, haberin en önemli

unsurlarının sonda verilmesi yöntemidir. Bu teknik, olay çok önemli değilse, güncelliğini

yitirmiyorsa, okurun zamanı yeterliyse, haberin yayınlanacağı alan ve süreye ilişkin sınırlama yoksa

kullanılır.

Bu yazım tekniğinde haber genellikle öyküleyici anlatımla başlar. Haberin bilgileri az önemliden çok

önemliye doğru sıralanarak yazılır. Düz piramit tekniği, öykülü bir giriş sunabilmesinden dolayı, giriş

cümlelerinde yoruma da yer verilmektedir. Bu teknik gazete haberciliğinde yaygın olarak

kullanılmamakla birlikte dergi haberciliğinde en çok kullanılan tekniktir. Bu nedenle düz piramit

tekniğinin daha çok ilgi çeken magazin konuları, mizah, yenilik gibi renkli haberlerin yazımında

kullanıldığı söylenebilir.

Habere ayrıntılardan başlayarak öze ulaşmayı amaçlar

Az önemliden, ayrıntılardan çok önemliye doğru sıralanır

MAGAZİN, eğlence türü haberler bu tekniğe daha uygundur

Olay çok önemli değilse, güncelliğini yitirmiyorsa uygulanabilir


33

En çarpıcı söz sona bırakılır

Bazı kaynaklar bu tekniği röportaj olarak nitelemektedir

Örnek

Emekliye işkence

Burası Türkiye. Burada insanın değeri yok. İşte kanıt: SSK, 2000 yılından bu yana işçi emeklilerinin

maaş zammını enflasyona endeksledi. Enflasyon ne kadar artarsa, işçi o kadar zam alıyordu.

Enflasyon aybaşında açıklanırken, işçiye ayın 20’sinden sonra maaş veriliyordu. Yani, işçiler her ay

20 gün kazık yiyordu. Bir emekli buna itiraz etti. Dava açtı. Alacağını faiziyle istedi. Davayı da

kazandı.

Devlet, her işçi emeklisine, aldığı maaşa göre 90 ile 200 milyon arasında fark ödemeye mahkûm oldu.

Çalışma Bakanı Yaşar Okuyan, Yargıtay’a gitti. 21. Hukuk Dairesi emekli lehine karar verdi. Bu

karar ‘emsal’ teşkil ediyordu. Yani emeklilerin tek tek dava açmasına gerek kalmadan hepsine

gaspedilen farkları ödenecekti. Ama Bakan Okuyan bu kez konuyu Yargıtay Genel Kurulu’na

götürdü.

Şimdi Yargıtay kararı beklendiği için ödeme yapılmıyor. Emeklilerin ise bundan haberi yok. Kimse

bilgi vermiyor. Bu yüzden emekliler SSK’ya dilekçe vermek için kuyruğa girdi. Maaş, vizite, ilaç

kuyruklarından sonra şimdi de dilekçe kuyruğu işkencesi başladı. Emekliler SSK müdürlüklerinin

önünde yaz sıcağında perişan ediliyor. Bakan Okuyan, resmen emeklinin canına okuyor.

3. Dörtgen ve Kare ya da Kutu Tekniği

Ters piramit tekniğinin uygulanamayacağı durumlarda, haberi oluşturan verilerin tümü aynı

önemdeyse, bu durumda dörtgen ya da kare tekniğini uygulamak gerekmektedir. Dörtgen tekniğinde

haber üst üste dikdörtgen bloklar halinde düşünülebilir. Az ve öz bilgi içeren haber girişinden sonra

haberin ayrıntıları önemi azalan bir sıra halinde eş değer paragraflar içinde haber gövdesinde yer alır.

Konu, açıklayıcı nitelik taşıyan eşit değerdeki paragraflar halinde anlatılır. Kimi zaman da haber

gövdesinde olayın geçmişine ilişkin bilgi ve fikirler verilir.

Veriler eş değer durumdaysa uygulanır.

Haber iki blok halinde düşünülmektedir.

Her iki blokta eşit önem derecesine sahiptir.

Yorumlayıcı haberler için geliştirilmiş bir tekniktir.

Temeli NEDEN sorusuna dayanır.

Genelde haberin özü girişte verilmektedir.

Haberin anlaşılması için tümünün okunması gerekir.

Örnek

Ocak’ta dış ticaret açığı 2.3 milyar dolar

Dış ticaret açığındaki büyüme eğilimi bu yılın ocak ayında da devam etti. Dış ticaret açığı ocakta

yüzde 38.7 oranında büyüyerek 2 milyar 335 milyon dolara kadar yükselirken, ihracat artışı yüzde

0.3’te kaldı. İthalatın yüzde 10.6 oranında büyüdüğü, ocakta ihracatın ithalatı karşılama oranı ise

yüzde 66.4 olarak gerçekleşti. Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) ocak ayı dış ticaret gelişmelerini


34

açıkladı. Buna göre Türkiye’nin ihracatı ocakta yüzde 0.3 oranında artarak 4 milyar 624 milyon

dolarda kalırken, yüzde 10.6 büyüyen ithalat ise 6 milyar 959 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti.

İhracat ve ithalat artış hızı önceki aylara göre önemli ölçüde azaldı. Bu gelişmenin ocak ayında

yaşanan kurban bayramı tatilinden kaynaklandığı belirtiliyor. (NEDEN) İthalattaki büyümenin hızlı

gerçekleşmesi nedeniyle dış ticaret açığındaki büyüme trendi geçen yıl olduğu gibi bu yıl da devam

etti. Geçen yıl Ocakta 1 milyar 684 milyon dolar olan dış ticaret açığı bu yıl Ocakta 2 milyar 335

milyon dolara tırmandı. İhracatın ithalatı karşılama oranı ise yüzde 73.2’den yüzde 66.4’e kadar

geriledi. Geçen yıl ocakta Türkiye 4 milyar 608 milyon dolar ihracat ve 6 milyar 292 milyon dolarlık

ithalat yapmıştı.

Örnek

Tekstilde KDV indirimi TOBB’un önünde

Tekstilde 14 aydır gündemde olan katma değer vergisi indiriminde, IMF’yi ikna işini Türkiye Odalar

ve Borsalar Birliği (TOBB) üstlendi.

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın, 2003 yılının son aylarında açıkladığı tekstil ürünlerindeki KDV

oranının yüzde 18’den 8’e çekilmesi için Maliye Bakanlığı'nda yürütülen çalışmalarda, IMF engeli

bir türlü aşılamıyor. Özel sektörün ısrarla talep ettiği KDV indirimi için bir kararname taslağı

hazırlayan Maliye Bakanlığı, iplik, kumaş gibi işlenmiş ürünler, iç ve dış giyimde kullanılan

konfeksiyon malzemeleri ve perde, şerit gibi dokuma mensucat ürünlerinde 10 puanlık bir KDV

indirimine gidilmesini kararlaştırmıştı.

Bu arada 2003 yılı Aralık ayı içinde çıkarılan Vergi Yasası’nda hammaddeyi yüzde 18 KDV ile alan,

ancak ürüne yüzde 8 KDV uygulayacak olan firmalar için aylık iadeye ilişkin düzenleme de yer

almıştı. Ancak tekstildeki KDV indirimi, IMF’nin vergi kaybına yol açacağı gerekçesiyle (NEDEN)

itiraz etmesi yüzünden bir türlü hayata geçirilemedi

4. Ters Piramit Tekniğiyle Kare Tekniğinin Birleştirilmesi

Ters piramit tekniği ile dörtgen tekniğinin birleştirilmesiyle oluşturulan bu teknikte, önemli ve dikkat

çekici unsurlar başta verilmekte, ayrıntılar haberin sonuna bırakılmaktadır. Bu kuralla yazılan haberin

önemi girişten sonra giderek azalmaktadır. Haberi oluşturan ana olay ve olaylardan başka, haberde

adı geçen kişinin tanıtılması, haberi oluşturan konunun bağlı olduğu yan kavramların açıklanması,

haberde adı geçen kişilerle ilgili ayrıntılı bilgilerin verilmesi bu teknikle olmaktadır. Örneğin

toplumsal yaşamda çok tanınan bir sanayicinin ölümü bu kurala göre yazılabilecek haberlerdendir.

Çünkü hem ölüm hem bu kişinin kişisel geçmişi hem kurmuş olduğu şirketler hem de ölümünün

yarattığı etki ayrı bölümlerde ele alınabilecek konulardır. Bunun gibi tanınmış kişilerin evlilikleri,

kariyerlerindeki gelişmeler, tarihî eserlerle ilgili haberler, köklü kurumlarla ilgili haberler bu tekniğe

uygun yazılabilmektedir. Uygulama da en az kullanılan haber yazma tekniklerinden biridir.

Önemli ve dikkat çekici unsurlar başta verilir

Ayrıntılar sona bırakılır

Arşiv taraması. Tarihi ve biyografik bilgiler verilir

Örneğin ünlü birinin ölüm haberinden sonra onun biyografisi verilir

Tarihi binaların restorasyonu, yıkımı gibi haberler verilirken onun tarihine inilir


35

Örnek

Tarihin en dehşet verici savaşı: Çanakkale

Tarihin gördüğü en dehşet verici savaşlardan biri olarak kabul edilen ve zaferle sonuçlanan Çanakkale

Savaşı'nın 90. yıl dönümü çeşitli etkinliklerle kutlanıyor.. Türk Ordusu ve milletinin göğsünü siper

ederek kazandığı zafer, aradan 90 yıl geçmesine rağmen hala hafızalardaki tazeliğini koruyor.

Törenler, sabah 09.00'da Cumhuriyet Meydanı'ndaki Atatürk Anıtı'na çelenklerin konulup saygı

duruşu eşliğinde göndere bayrağın çekilmesiyle başlandı.

Törene Milli Savunma Bakanı Vecdi Gönül, Deniz Kuvvetlere Komutanı Oramiral Özden Örnek,

Kuzey Deniz Saha Komutanı Koramiral Metin Ataç, Boğaz ve Garnizon Komutanı Tümamiral

Veysel Kösele, Vali Süleyman Kamçı ve Belediye Başkanı Ülgün Gökhan ile birlikte çok sayıda kişi

katıldı.

Türkler'e karşı savaşan milletlerin dahi hayranlıkla karşıladığı Çanakkale Zaferi'nin ibret verici

tarihçesi şu şekilde:

20. yüzyılın başlarında Avrupa sınırlarından taşıyordu. Ekonomik rekabet, sömürgecilik ve

milliyetçilik akımları Avrupa'yı ikiye bölüyordu. Almanya-Fransa ve Rusya-Avusturya arasındaki

çekişmeler gerginliğe dönüşüyordu. 28 Haziran 1914'te Avusturya-Macaristan İmparatorluğu

Veliahdı Arşidük Ferdinand'ın bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesi bu gerginliğe son noktayı

koydu…

5. Konuşma Biçiminde Haber Yazma Tekniği

Haberlerin, sesli olarak birbirine anlatılıyormuşçasına sunulduğu radyo ve televizyon haberlerinde

kullanılan konuşma dili tekniği, karşıdaki insanlarla konuşuyormuş gibi bir yazma tekniğidir.

Konuşma dilindeki gibi basit ve kısa cümlelerle yapılan bu anlatımda edilgen cümleler

kullanılmaktadır. Bağlaç kullanımı ve dolaylı anlatım yaygındır. Bununla birlikte haberlerin

anlaşılabilir özellikte olması gerekir. Kelime zenginliği yerine, daha az kelimeyle daha çok bilgi

aktarılmaya çalışılır. Açıklamalara ve geçmiş hakkındaki bilgilere yer verilmeyebilir.

TV gazeteciliğinde kullanılan bir tekniktir.

İçtenlikli (salt) bir ifadeyle haber yazmayı öngörür.

Örnek

İzmir’de Konak Belediye zabıtası ve polisin ortak gerçekleştirdiği operasyonda, el konulan 30 bin

CD, 1250 derecelik fırında imha edildi. Operasyonu gerçekleştiren Konak Belediye Başkanı İzgi,

“Sanata ve sanatçıya saygı için korsan CD ve kitap almayın” dedi.

Örnek

Kırıkkale’de, Milli Takım’ın Dünya Kupası’nda çeyrek finale yükselmesi sonrasında gerçekleştirilen

kutlamalar sırasında, havaya rastgele açılan ateş sonucu, balkondan kutlamaları izlemek isteyen yaşlı

kadın yaralandı.

6. Serbest Yazım Tekniği

Belirli bir tekniği olmayan bu yazım biçimi, yukarıda bahsedilen haber tekniklerindeki sınırlamalara

bağlı kalmadan ve bunların standartlarına uymadan, ancak anlaşılır olmak kaydıyla, haberin,

muhabirin “içinden geldiği gibi” yazmasıdır. Son yıllarda yaygınlaşan bu tür haberler, daha fazla


36

izlenme savaşı veren televizyonların haber programlarında yoğun olarak kullanılmaktadır. Bu

haberlerde izleyiciler, olayı görmüş ve yaşamış gibi haberin içine çekilmesi yönünde bir haber

kurgulaması yapılmaktadır.

Örnek

Şoför uyudu: 7 ölü

Spot:

Çay yüklü minibüsün şoförü uyudu. Araç karşı şeride girdi ve 5 kişilik ailenin bulunduğu özel

otomobille çarpıştı. Araçların hurdaya döndüğü kazada, cesetler yola saçıldı.

Gövde:

Trabzon’da özel bir çay firması için çalışan 35 yaşındaki Ahmet Şafak, çay paketleriyle yüklü

minibüsüyle önceki akşam yine yollardaydı. Dağıtımda görevliydi. Bu kez yanına 60 yaşındaki babası

Halim Şafak ve 27 yaşındaki kardeşi Rahman Şafak’ı da almıştı. Karaman’a geldi. Küçük bir molanın

ardından gece yarısı Konya’ya yola çıktı. Ancak çok yorgundu, ama siparişleri yetiştirmek

zorundaydı. Gaza bastı. Daha 20 kilometre bile gitmemişti ki, uykusu geldi. Şeridinden çıktığını,

karşı şeride girdiğini fark etmedi…

Aynı saatlerde Kerim Çilingir, yanında eşi, kızı, kardeşi ve yengesi ile ziyaretten Karaman’a

dönüyordu. Bir an evvel eve varabilmek için o da çok süratli gidiyordu. Üzerlerine doğru gelen

minibüsün farlarını gördüğünde direksiyonu kırmak için çok geç kalmıştı… Yollarbaşı Kasabası

yakınlarında iki araç şiddetle çarpıştı. Minibüste bulunan Ahmet, babası ve kardeşi ile özel otodaki

Kerim, eşi Ayşe, 12 yaşındaki kızı Seda ve kardeşi Hamza Çilingir öldü. Hacer Çilingir ise ağır

yaralandı…

HABERİN ANATOMİSİ

Başlık ve Spotlar

Yazılı kitle iletişim araçlarında haberlerin üstlerinde yer alan başlıklar genellikle haberlerin birkaç

kelimeden oluşan ve çoğunlukla bir yargı bildiren kısa özetleridir. Başlıkların genel olarak haberi

okutmak için okuyucuyu isteklendirmesi, ilgi ve dikkatini çekmesi, haber unsurlarını içermesi, kısa

ve anlaşılır olması, haber metniyle çelişmemesi, haberin özünden uzaklaşmaması, abartılı olmaması,

yanlış anlaşılmaya yol açmaması, boş söz içermemesi ve habere yorum getirmemesi beklenir.

Haberde başlık kompozisyonunu oluşturan unsurlar sayfa tasarımına, yayın anlayışına ve haberin

niteliğine göre farklılık gösterebilir. Ancak temel olarak söz konusu unsurlar şunlardır:

Üst Başlık: Ana başlığın üzerinde ya da satır boşluklarına göre sağ ve sol yanında yer alan

başlıklardır. Ana başlığı tanımlayan, açıklayan özellikte ve çoğunlukla da 5-10 sözcüklü bir cümle

hâlinde sunulur. Genellikle ince, zayıf yapılı, beyaz karakterli harflerle dizilir.

Ana Başlık: Her haberin ana ya da temel bir başlığı bulunur. Ana başlık, haber metninin üzerinde

bulunan ve genellikle haberi özetleyen ya da tanımlayan türde bir ifadedir. Tam bir cümle yapısında

olmayıp genellikle 3-5 sözcükten oluşan bir tümce yapısındadır. Genellikle kalın görünüşlü

harflerden oluşturulur ve üst veya alt başlıklardan daha büyük puntoludur.

Ana başlık, haberi okutan en önemli özelliktir ve bu nedenle özenle seçilmesi gerekir. Kolay başlık

bulma konusunda şu soru dikkate alınabilir: “Bu olayı en yakın arkadaşıma anlatsam, iki üç kelimeyle

ne söylerdim?”. Ancak bu uygulamada dikkat edilmesi gereken en önemli unsur, arkadaş


37

sohbetlerinde bolca kullanılan sıfatların haberde çok daha dikkatli bir şekilde kullanılması

gerektiğidir.

Gazetelerin ilk sayfasında logonun hemen altında iri puntolu harflerle yazılan başlıklara “manşet”

denir. Genellikle sıra dışı durumlarda birinci sayfada gazete logosunun üzerinde, sayfanın tepesinde

yayımlanan başlıklara da “sürmanşet” adı verilmektedir.

Alt Başlık: Alt başlıklar ya da başka bir tanıma göre sayfa spotlarının genellikle ana başlığı

açıklaması beklenir. Bunlar tam bir cümle yapısında, haberin özeti ya da girişi niteliğinde de

olabilmektedir. Bir ifade tam bir cümle yapısında olduğunda, bunu üst başlık ya da alt başlık olarak

kullanmak da mümkündür.

Haber Spotu (Özet, Kesit): Haberin 15-20 sözcükten oluşan özet ifadesi ya da haberin okunmasını

sağlayacak ilgi çekici anlatımlardır. Genellikle haberlerin girişlerinde ya da sayfa tasarımına göre

haber içerisinde uygun bir yere, haber metninden 4 ya da 6 punto daha büyük harflerle ve ayrı yazı

karakterleri ile yazılan ifadelerdir. Haber spotları genellikle haber özetleri şeklinde de

değerlendirilebilir. Bu nedenle kimi zaman haberlerin bu spotlarda bittiği de görülür. Ancak

çoğunlukla spotlar, haberlerin en önemli ayrıntılarının ön plana çıkarıldığı haber girişleri şeklindedir

ve bu yapısıyla haber girişlerinin yapması gereken işlevleri üstlenir. Kimi zaman da haber girişleri

daha büyük puntolarla yazılarak spot şekline dönüştürülebilir.

Ara Başlıklar/ Spot başlıkları: Haber metninin içinde paragrafların arasında kimi zaman okuyucuyu

rahatlatmak, uzun haber metinlerinde okuyucunun aradığını bulmasını sağlamak, haberdeki farklı

unsurları birbirinden ayırmak, tekdüzeliği ortadan kaldırmak ve haberde görsel bir başlık dengesi

kurmak gibi amaçlarla ara başlıklar kullanılır. Ara başlıklar, bir haber paragrafını 2-3 sözcükte

tanımlayan, genellikle tam bir cümle yapısında olmayan yardımcı bir başlık türüdür.

ANTALYA'DA TRAFİK KAZASI: 1 ÖLÜ, 9 YARALI Haberin Başlığı

Antalya'da meydana gelen trafik kazasında 1 kişi öldü, 9 kişi yaralandı. Spot

Alınan bilgiye göre, Ömer Ceylan'ın kullandığı 15 HE 616 plakalı otomobil, Yener Ulusoy Bulvarı

ile Güllük Caddesi'nin kesiştiği Yüzüncü Yıl Köprülü Kavşağı alt geçidinde, Ali Bircan Bilgin

idaresindeki 07 GJ 133 plakalı otomobilin arkadan çarpması sonucu direksiyon hâkimiyetini kaybetti.

Otomobil, önce refüjdeki elektrik direğine, ardından da Zeki Kara yönetimindeki 07 AB 0022 plakalı

özel halk otobüsüne çarptı. Ağır yaralanan ve otomobilde sıkışan sürücü Ömer Ceylan (22),

vatandaşlar ve itfaiye ekiplerince araçtan çıkarıldı. Ceylan, kaldırıldığı Atatürk Devlet Hastanesinde

kurtarılamadı.

Kazada halk otobüsünde bulunan 9 yolcu da hafif yaralandı. Antalya Devlet ve Tıp Fakültesi

Hastanelerine kaldırılan yaralıların ayakta tedavi edildiği bildirildi. Kazaya karışan araçların ve yola

devrilen elektrik direğinin kaldırılması sırasında alt geçitte ulaşım yaklaşık bir saat tek şeritten

sağlandı. Bu sırada, kent merkezindeki bağlantılı ana yollarda da trafik sıkışıklığı yaşandı.

Gövde


38

12.12.12…Giriş Bölümü ve Haber Giriş Teknikleri

Haber metninin ilk paragrafı, haberin girişinin yapıldığı bölümdür. Bu bölüme “haberin flaşı” adı da

verilmektedir. Girişteki ifade, haberin okunması, dinlenmesi ya da izlenmesi açısından önem taşır.

Bu nedenle haberi değerli kılan en önemli unsur ya da unsurlara bu bölümde bir iki cümleyle yer

verilir. Girişin her zaman “tutamaç” görevi görmesi ve ilgi çekmesi beklenir. Giriş cümlesinin önemi

nedeniyle haberin bu cümlede başladığı ve bittiği de söylenir. Dolayısıyla haberin en önemli bölümü

olan giriş bölümünün yazılması, haberin tamamının yazılmasından daha zordur.

En iyi girişi bulabilmenin en iyi yolu, tekrar tekrar düşünmek ve yazmaktan geçer. Pulitzer ödülü

sahibi Amerikalı gazeteci Lauren (Deak) Lyman, 1935 yılında, New York Times için hazırladığı bir

haberin girişini 13 kez değiştirdiğini söylemektedir.

Özetleyici Giriş

“Acaba gördüğüm ya da duyduğum bu olayı en yakın arkadaşıma anlatsam, söze nasıl başlardım, ona

ilk önce ne söylerdim?” İşte bu soru, özetleyici giriş yazmanın anahtarını oluşturur. Bu soruya

verilecek yanıtla, yaşanan olayı özetleyen bir giriş de bulunabilir.

Örneğin arkadaşlarımıza bir şeyler anlatacağımız zaman genellikle şöyle cümleler kurarız: “Duydun

mu; Ankara yolunda bir trafik kazası olmuş, iki kişi ölmüş?” ya da “Bugün ‘falanca’ kişinin

toplantısına gittim, ‘şöyle’ dedi” ya da “Yarın sular kesilecekmiş”... Dolayısıyla, haber giriş

cümlelerinin de “arkadaşlarımızın” dikkatini çekmek ve onlara bir şeyler anlatmak için yazıldığını

düşünürsek, böyle bir “özetleyici” girişin çoğu haber için uygun olabileceğini söyleyebiliriz.

Aynı şekilde “Bu olay ne haberi?” sorusunun yanıtı olan haberin “odak noktası” da gözden uzak

tutulmadan haber girişi yazılabilir. Olaya ilişkin olarak 5N1K formülündeki soruların karşılıkları

arasında hangilerinin daha önemli ya da değerli olduğuna karar verdikten sonra, bu önemli unsurdan

başlayarak haberin girişi oluşturulabilir.

Burada asıl olan habere ilişkin tüm sorulara ilk cümlede yanıt vermek değil, en önemli olanları ilk

cümlede ifade etmektir. Bu nedenle özetleyici girişin temel mantığı, “en önemli, en çarpıcı, en ilginç


39

olanı en başta vermek” şeklinde özetlenebilir. Şimdi özetleyici türde yazılmış bazı haber girişlerine

bakalım:

Ankara’nın Elmadağ İlçesi’ndeki Roketsan Fabrikasının bahçesinde (NEREDE?) dün

görevlilerin yakıt imhası yaptığı sırada (NE ZAMAN?) büyük bir patlama (NE?) meydana

geldi (Hürriyet, 10 Haziran 2009).

Mudurnu’da (NEREDE?) Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) hastalığına yakalanan

(NEDEN?) emekli infaz koruma memuru Hayri Ş. (52) (KİM?), tedavi gördüğü Ankara’da

(NEREDE?) yaşamını yitirdi (NE?) (Milliyet, 15 Haziran 2009).

İstanbul Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi (KİM?), depremi önceden belirleme

sistemi geliştirerek devrim niteliğinde bir buluşa (NE?) imza attı (Taraf, 6 Eylül 2009).

İstanbul’da (NEREDE?) taksi ücretlerine zam yapılırken, gece tarifesi kaldırıldı (NE?) (Posta,

18 Eylül 2009).

İngiliz The Daily Telegraph gazetesi (KİM?) İngiltere’nin Avrupa’daki en pahalı tatil

yerlerinden biri olduğuna dikkat çektiği haberinde (NEREDE?) Türkiye’yi en uygun tatil

olanaklarının olduğu ülkelerden biri olarak gösterdi (NE?) (Radikal, 28 Temmuz 2009).

Olayın meydana geldiği yeri vurgulayan haber girişlerinde önce olay yeri ya da olay tanımlanır ve

genellikle daha sonra özetleyici nitelikte bir giriş yapılır. Başka bir deyişle önce olay, sonra bu olayla

ilgili yeni gelişme özetlenir. Şu örneklere bakılabilir:

Nüfusunun yüzde 90’ı Müslüman olan Batı Afrika ülkesi Mali’de (NEREDE?) 50 bine yakın

kişi (KİM?) başkent Bamako’nun futbol stadyumunda (NEREDE?) toplanarak kadın

haklarını güçlendirmek için (NEDEN?) çıkarılan yasayı protesto etti (NE?) (Radikal, 24

Ağustos 2009).

Yunanistan’da, başkent Atina’nın kuzeydoğusuna düşen Marathon bölgesindeki çalılık

alanda (NEREDE?) başlayan yangın (NE?), kentin dış mahallelerini de etkileyerek (NASIL?)

ciddi zarara yol açtı (NE?) (Radikal, 24 Ağustos 2009).

Olayın geçmişini vurgulayan türdeki girişlerde önce geçmişte yaşanan olay hakkında bilgi verilir,

ardından yeni gelişme ifade edilir. Örnek haber girişleri şu şekildedir:

Küresel krizle birlikte artışa geçen ve şubat ayında yüzde 16,1 ile rekor kıran işsizlik oram

(NE?) haziranda yüzde 13’e geriledi (Referans, 18 Eylül 2009).

Temmuz ayında İsveç kara sularında kaçırılan ve geçen hafta Rusya’nın düzenlediği

operasyonla ele geçirilen ArticSea gemisini (NE?), İsrail istihbarat servisi Mossad’ın (KİM?)

kaçırttığı (NE?) öne sürüldü (Hürriyet, 24 Ağustos 2009).

Irak’ın başkenti Bağdat’ta geçtiğimiz hafta düzenlenen ve 95 kişinin ölümüyle sonuçlanan

saldırılardan birinin (NE?) Saddam Hüseyin dönemindeki polis şeflerinden Wissam Ali Kazım

İbrahim (KİM?) tarafından örgütlendiği (NE?) ortaya çıktı (Hürriyet, 24 Ağustos 2009).


40

Devam eden olaylara ilişkin girişler ise şu şekilde örneklendirilebilir:

Muş Alparslan Üniversitesinin yeni öğrencilerinin (KİM?) kayıt heyecanı (NE?) başladı (Muş

Haber, 2015).

Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü tarafından (KİM?) Şarhöyük’te (NEREDE?) yürütülen

kazı çalışmalarında (NASIL?) Eskişehir’e ait 5 bin yıllık tarih (NE?) gün yüzüne çıkıyor

(Anadolu Haber, 2013).

Fırat Üniversitesi Gençlik ve Spor Kulübü Bayan Hentbol Takımı (KİM?), 2009-2010

sezonuna günde iki antrenman yaparak (NASIL?) hazırlanıyor (Fırat Haber, Eylül 2014).

Gelecek hakkında bilgi veren haber girişleri de özetleyici türde olabilir. Örneğin:

Uluslararası Eskişehir Festivali (NE?), yarın (NE ZAMAN?) Beethoven’in “9. Senfoni”sinin

seslendirileceği konserle (NASIL?) başlayacak (Dünya, 7 Kasım 2008).

Dire Straits adlı efsanevi rock grubunun kurucularından, ünlü gitarist David Knopfler (KİM?),

14. Uluslararası Eskişehir Festivali kapsamında (NEDEN?) Türkiye’ye geliyor (NE?) (Bizim

Gazete, 8 Kasım 2009).

Akbank Uluslararası Caz Festivali (NE?) başlıyor. Bu yıl 19’uncusu gerçekleştirilecek olan

festival, 15-25 Ekim arasında (NE ZAMAN?) İstanbullularla buluşacak. Festival, ünlü Yunan

piyanist Vassilis Tsabropoulos’un (KİM?) Aya İrini’de (NEREDE?) vereceği konserle (NE?)

başlayacak (Milliyet, 9 Eylül 2009).

Tanımlayıcı Giriş

Bir haberin en önemli ögesini oluşturan unsur “ne” ya da “kim” sorularının yanıtı ise, haberin

girişinde bu unsurlara ilişkin tanımlamada bulunulabilir. Tanımlayıcı giriş bir kişiyi, bir olayı ya da

bir yeri tanımlayarak habere başlamak demektir. Haberin odağında bir kişi, bir yer ya da bir olay

olduğunda onu tanımlayarak metne başlanabilir (Rich, 1997). Tanımlayıcı girişin, özetleyici haber

girişinden ayrılan en belirgin özelliği, olaya ilişkin bir özet yapılsa bile haber kahramanı kişi, olay ya

da yerin belirgin bir biçimde betimlenmesidir. Örneğin habere konu olan kişi ya da kurumu

öncelikle tanımlayan ve daha sonra habere değinen girişler şöyle gösterilebilir:

İtalya Başbakanı Silvio Berlusconi’nin eski eşi Veronoci Lario (KİM?), boşandıktan sonra ilk

kez konuştu (NE?) (Radikal, 24 Ağustos 2009).

1987’deki “Dirty Dancing ” (İlk Dans, İlk Aşk) filmindeki dans öğretmeni rolüyle üne

kavuşan Amerikalı aktör Patric Swayze (KİM?) 57 yaşında hayata veda etti (NE?) (Hürriyet,

16 Eylül 2009).

Almanya ’nm başkenti Berlin ’de düzenlenen 12. Dünya Atletizm fiampiyona- sı’nda

(NEREDE?), erkekler 100 metre (9.58) ve200 metre (19.19)yarışlarını dünya rekorları

kırarak kazanan Jameikalı Usain Bolt (KİM?), organizasyondaki üçüncü altın madalyasını da

(NE?) aldı (Hürriyet, 23 Ağustos 2009).

Sayıları 2 milyonu aşan çiftçi ortağına ayni ve nakdî kredi desteği sağlayan Türkiye Tarım

Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği (TTKKMB) (KİM?), kooperatif ortağı çiftçilere verilen

kredi limitlerini (NE?) yükseltiyor (Radikal, 24 Ağustos 2009).


41

Alıntı Giriş

Kimi zaman habere haber kaynağının bir sözü ile başlanabilir. Özellikle toplantı, demeç ya da

görüşme türü açıklama ya da konuşmaya dayalı haberlerde; haberin en değerli unsurunun söylenen

bir söz olduğu durumlarda alıntı giriş yapılabilir. Haberde ön plana çıkarılması düşünülen söz, giriş

cümlesinde tırnak içinde verilir. Sözü söyleyen haber kaynağı da genellikle aynı cümle ya da

paragrafta tanımlanır. Şu örneklere bakılabilir:

“Aldığım puan, çocukluğumdan beri hayalini kurduğum mühendisliğe yetiyordu. Ancak

babam öğretmenliğin garanti bir meslek olduğunu düşünüyor ve sınıf öğretmeni olmam

konusunda ısrar ediyordu. Son gece tercihlerimin hepsini mühendislik olarak yaptım. Sabah

kalktığımda babam bütün tercihlerimi değiştirmişti”. Bu sözlerin sahibi Emre Kabanlı, bu yıl

İstanbul Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği bölümünden mezun oldu. Dört yıl

boyunca asla olmak istemediği bir bölümde okumak zorunda kalan Emre, bu sene tekrar

sınava girdi...

“Silvio’nun 18 yaşındaki bir genç kızın doğum gününe gitmesine çok şaşırdım. Çünkü kendi

çocuklarının 18. yaş günlerine hiç katılmadı...” İtalya, Başbakan Silvio Berlusconi’nin eşi

Veronica Lario’nun bu sözleriyle alarma geçti (Haber Türk, 4 Eylül 2009).

Sorulu Giriş

Haberde ilgi çekiciliği sağlamak ve okuyucuyu habere katmak için kimi zaman haberin en önemli

ayrıntısına işaret eden soru ya da sorular haber girişinde ifade edilir. Örneğin:

Yolda bir anda karşılaştığınız biri size tanıdık mı geliyor? O zaman ilk önce o kişinin

gözlerinin içine bakın! İspanya, Barcelona Üniversitesindeki psikologlar (KİM?) tarafından

yapılan bir çalışmaya göre insanlar birbirlerini önce gözlerine bakarak tanıyor, ardından

karşısındaki kişinin ağız ve burun şekline odaklanıyor (NE?) (Radikal, 28 Temmuz 2009).

49 yaşındaki üç çocuk annesi bir kadın (KİM?), Kraliçe Nefertiti’ye nasıl dönüşür? 200 bin

sterlin (yaklaşık 500 bin TL) harcadığı 51 estetik operasyonla… (NASIL?) (Radikal, 24

Ağustos 2009).

Bugünlerde köşelerden “narkoz” tartışmaları fışkırıyor. Kimi köşe yazarı narkozdan sonra

daha sert yazmakla suçlanırken kimi daha neşeli biri olduğunu vurguluyor. Peki gerçekten de

ameliyat sırasında verilen narkoz sizi daha neşeli ya da öfkeli biri hâline getirebilir mi?

Uzmanlara sorduk. işte yanıtları... (Banu Duran, “Narkoz, kişilik değiştirir mi?”, Vatan Pazar,

23 Ağustos 2009).

Andy Garcia’nın yapışık ikiz olarak doğduğunu biliyor muydunuz? Peki ya Jack Nicholson’ın

gerçek babasının kimliğini bir gazetecinin ortaya çıkardığını? işte ünlüler hakkında şaşırtan

gerçekler... (“Ünlülerin şaşırtan sırları”, Hürriyet Kelebek, 7 Eylül 2009).

Genelleyici Giriş

Genelleyici giriş tekniğinde, haberin giriş cümlesini bir genelleme oluşturur. Bu genelleme birçok

haberde kullanılabilecek ortak bir ifade de olabilir. Örneğin:

Kadınlara yönelik şiddet, dünyanın her yerinde farklı biçimlerde bir sorun olmaya devam

ediyor (Gamze Erbil ve Zeren Koçak, “Kırbaç kadını durdurabilecek mi?”, Cumhuriyet Pazar,

30 Ağustos 2009).


42

Dünyayı sarsan ekonomik kriz kimini işsiz bırakırken, kimini de organlarını satma arayışına

sokuyor (Süleyman Arıoğlu, “işsizden 5 bin liraya böbrek”, Akşam, 5 Şubat 2009).

Türkiye yeni haftayı yağışsız bir havayla karşıladı.

Türkiye’de işsiz sayısı her geçen gün artıyor.

Sayısal loto yine trilyona koşuyor.

Zıtlık İfade Eden Giriş

“Köpeğin insanı ısırması”, haberciler için sıradan bir olaydır; oysa “insanın köpeği ısırması”

kaçırılmaması gereken bir haber olarak görülür. Sıra dışı ya da alışık olunmayan durumlara ilişkin

zıtlıklar haberin en önemli ögesini oluşturabilir. Kimi zaman da olayların içindeki zıtlıklar haberin en

önemli ögesi hâline gelebilir. Örneğin:

Rüya değil gerçek. Denizi olmayan Eskişehir’de halk, Porsuk Nehri kıyısında inşa edilen

kumsaldan “denize” giriyor. 350 metre uzunluğundaki yapay plaja, çevre illerden ve

Ankara’dan akın var (Tuğrul Tunalıgil, “Paris değil Porsuk”, Vatan Pazar, 2 Ağustos 2009).

Dünyanın en güzel kadınlarından biri kabul edilen ve yine dünyanın en yakışıklı erkeklerinden

biri kabul edilen, kendisi gibi film yıldızı Tom Cruise’la 11 yıl süren bir evlilik yaşayan Nicole

Kidman, kendini pek de güzel bulmuyor (Pazar Postası, 8 Nisan 2007).

Erkeklerin tekelindeki denizcilik sektöründe kadın nüfusu artıyor. Riskli sularda artık kadınlar

da var. Rehin alınan Aysun kaptan da onlardan biri... (Radikal, 17 Eylül 2009).

“İyi günde, kötü günde, hastalıkta ve sağlıkta” sözü yalan çıktı. Amerika’da Washington

Üniversitesinde yapılan araştırmada, erkeklerin ağır hasta eşini terk etme olasılığının

kadınlara göre 7 kat fazla olduğu ortaya çıktı (Haber Türk, 18 Eylül 2009).

Öyküleyici Giriş

Olayın bir öykü anlatır gibi aktarıldığı öyküleyici girişte, okur ya da izleyicinin kendilerini olayın

içinde bulması istenir. Genellikle olay ya da olayın kahramanı ilk paragrafta tanıtılır ve olay, okurun

ilgisini çekecek şekilde etkili bir gözlem yeteneğinin kazandırdığı anlatım becerisiyle devam eder.

Görülen, duyulan, koklanan, tadılan ya da dokunulan şey haberin bir parçası hâline gelir. Bu nedenle

haber kaynakları ile görüşürken nasıl davrandıklarını, görüşme sırasında ne yaptıklarını, ne

giydiklerini, nasıl renklerde kıyafetleri tercih ettiklerini, bağırarak mı yoksa sakin bir biçimde mi

konuştuklarını, bir soruya yanıt verirken ne kadar süre düşündüklerini, kokusunu, çevredeki

manzarayı ve o anda olağan olmayan her şeyi not etmekte yarar vardır. Bu gözlemler haber metninin

girişinde ve devamında ilgi çekebilir. Şimdi bazı örnek öyküleyici giriş biçimlerine bakalım:

İşçi olarak çalıştığı Halkalı’daki tekstil fabrikasında mesai biter bitmez, evinin yolunu tuttu.

Çok yorulmuştu. Eşi evde yoktu, işten daha geç saatte dönüyordu. Ama yine de, televizyonun

karşısına geçip ne soluklanacak, ne de haberleri ya da hava durumunu izleyecek zaman değildi

47 yaşındaki Gülsüm Şenlikoğlu için... (Onur Burçak Belli ve Murat Yalnız, “Şimdi de selle

yaşamak öğrenilecek”, Newsweek, 14 Eylül 2009).

Ankara’da lise 2’nci sınıf öğrencisi 15 yaşındaki Çağatay Kazak, Pazar günü akşam

saatlerinde Dikmen Vadisi’nin iki yakasını bağlayan Kültür Köprüsü’nde kız arkadaşıyla

sohbet edip şakalaşmaya başladı. Çağatay, köprünün kenarına gelip “Çantanı atayım, düşünce

parçalansın” dedi. Arkadaşı “Böyle şakalar yapma, korkuyorum” dediği sırada, ayağının


43

altındaki mermer parçası kopan Çağatay, dengesini kaybederek 30 metreden beton zemine

düşerek can verdi (Hürriyet, 18 Eylül 2009).

Anne hamile... Baba işsiz... İbrahim 10 aylık... Aile günlerdir aç... Sonunda anne, oğlunu

kucağına alıp hayatında ilk kez dilenmeye çıktı... Anne ile oğlunun tükenmiş hâlini görenler

polise haber verdi... Sağlık ekibi geldi... Hastaneye kaldırılırken anne bir yandan ağlıyor bir

yandan da şöyle diyordu; “Yanlış anlamayın... Açlıktan ölmemek için dilenmeye çıktım...”

(Posta, 18 Eylül 2009).

Okur/İzleyici Adresli Giriş

Haberin girişinde doğrudan doğruya o haberi okuyan, dinleyen ya da izleyen kişilerin habere

katılmalarını sağlayan ya da onlara seslenen cümle ya da cümleler bulunabilir. Okurun habere

davetinin ardından haberin en önemli ya da ilginç bulunan ayrıntısına değinilerek sürükleyici bir

anlatım seçilir. Örneğin:

Stadyumlarda yankılanırken duymuşsunuzdur, “Bizler inandık, siz de inanın” tezahüratını.

Taraftarlar yenik duruma düşen takımlarını şahlandırmak, canlandırmak için çok sık tekrarlar

bu tezahüratı. (Murat İlter, “İmkansızı başaran takımlar”, Futbol Ekstra, 1 Ocak 2009).

“Hava hâlâ soğuk, çocuğumu dışarıda oynatmam” demeyin. Aylar boyunca eve hapsolacak

değiller ya! Bırakın hava soğuk da olsa özgürce oynasınlar... (Süreyya Temel, “Dışarıda hayat

var!” Mother Baby, 1 Mart 2009).

Seyahate, dünyanın en güzel havalimanından başlamak, uçağa binmeden önce iyi hizmet

almak ve kredi kartınızı kullanırken, bir yandan da mil biriktirmek istiyorsanız, bu dosyayı

iyi okuyun (“Lüks Uçuş”, Tempo, Eylül 2009).

Karadeniz insanını bilirsiniz. Çok çabuk parlar. Kanları kaynar adeta. Ama hemen sakinleşip

olan biteni unuturlar. Bu haftaki konuğumuz Erdoğan Arıca... (Gezin Oyman, “Lincoln’e

karşı oynamak isterdim”, Sabah Ankara, 8 Ocak 2009).

Haber Gövdesi

Bir olayın haberini yazma eylemi; bir anlamda olup biteni özetleyerek, olayı doğru ve gerçekçi bir

biçimde, ilginç, okunabilir ve anlaşılabilir bir metin olarak yeniden kurgulamak demektir. Haber

yazımında hiçbir zaman “tek bir doğru” yazım biçimi yoktur; gerçeğe en yakın birçok mantıksal

yazım biçiminden söz edilebilir. Bu nedenle bir habere birbirinden farklı haber giriş teknikleri ile

başlamak ve farklı haber yazma teknikleri ile haberi sonlandırmak mümkündür.

Haber metninde girişten sonra, ayrıntıların işlenmeye başlandığı ve diğer öğelerle detaylara yer

verildiği bölüme “haberin gövdesi” denir. Uygulanan haber yazma tekniğine göre üsluba uygun

biçimde paragraflar hâlinde habere ilişkin diğer bilgi ya da ayrıntılar “gövde” bölümünde verilir.

Gövde bölümünde neler yazılacağı genellikle giriş tekniğine ve haber yazma tekniğine bağlı olarak

değişir. Örneğin ters piramit tekniğinde haberin en önemli unsurları giriş paragrafında verilirken,

gövde kısmında konuyla ilgili diğer ayrıntılar bulunur. Diğer haber yazma tekniklerinde ise farklı

unsurlar ön plana çıkarılarak farklı biçimlerde kompozisyonun oluşturulduğu görülür.

Anlatım ve Aktarma Yüklemleri

Haber anlatımları kişiden kişiye değişen, doğruluğu tartışılan düşüncelere ya da öznel yargılara

dayanmaz. Daha çok köşe yazılarında görülen bu tür öznel anlatım yerine; haber dilinde, nesnel

(tarafsız) anlatım tercih edilir. Bu nedenle olup bitenin ya da söylenenlerin aktarılmasının esas olduğu


44

haber dilinde, genel olarak üçüncü tekil şahısa dayalı anlatım biçimi kullanılır. Çünkü muhabir ya da

haberci, haber kaynaklarından derlediği bilgileri okuyuculara anlatan ya da aktaran kişidir. O hâlde

kurduğu cümleler de aktarma cümlelerinde kullanılan fiiller (yüklemler) ile sonlanmalıdır. Haber

yazımında kullanılan bu fiillere genel olarak “haber yüklemleri” adı verilmektedir.

Haber dilinde iki ayrı anlatım biçimi görülür. Doğrudan (dolaysız) aktarmada söylenenler biçimsel

bir değişikliğe uğramadan, haber kaynağının söylediği biçimde değiştirilmeksizin, olduğu gibi,

“tırnak içinde” aktarılır. Konuşmanın en değerli, can alıcı ve dolaylı anlatımla aktarılması pek de

mümkün olmayan kısımları doğrudan anlatım yüklemleriyle aktarılır.

Örneğin “dedi, şunları dedi, şu açıklamada bulundu, şöyle konuştu, şu bilgiyi verdi, şunları kaydetti”

gibi yüklemlerin başında ya da sonunda tırnak içinde konuşan kişinin sözlerine yer verilir. Dolaylı

anlatımda ise muhabir, haber kaynağının söylediklerini; özü ve anlamını bozmadan kendi

cümleleriyle, dönüştürerek ya da özetleyerek aktarır. Örneğin “açıkladı, anlattı, belirtti, kaydetti, iddia

etti” gibi yapılan konuşmayı anlatan yüklemler bu yapıdadır.

Anlatmak: Bilgi vermek, izah etmek; bir konu üzerinde açıklama yapmak, açıklamada bulunmak;

nakletmek.

Anlatım: Bir duyguyu, bir düşünceyi, bir konuyu söz veya yazı ile bildirme, ifade.

Aktarmak: İletmek, bildirmek.

Doğrudan anlatım: Haber kaynağının söylediği sözleri aynen ya da olduğu gibi aktarmak.

Dolaylı aktarma: Haber kaynağının söylediği sözleri cümle yapısını değiştirerek, dönüştürerek ya

da özetleyerek aktarmak.

Örnekler incelenerek konu daha iyi anlaşılabilir:

Doğrudan aktarma: Anadolu Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Erkan Yüksel, “Basın

özgürlüğü, aynı zamanda en temel insan hakları olarak kabul edilen düşünce ve ifade

özgürlüğünün de teminatı anlamına gelmektedir” dedi.

Dolaylı anlatım: Anadolu Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Erkan Yüksel, basın

özgürlüğünün, düşünce ve ifade özgürlüğünün teminatı olduğunu söyledi.

Haber metinlerinde kullanılacak aktarmalar için en kritik soru hangi ifadelerin doğrudan aktarma ve

hangilerinin dolaylı aktarma şeklinde verileceğidir. Yazması en kolay aktarma biçimi doğrudan

aktarmadır. Çünkü söylenen söz her ne ise çift tırnak içerisinde yazılacak ve herhangi bir müdahalede

bulunulmayacaktır. Ancak bir konuşmanın tamamının tırnak içinde verilmesi de onu en temel “haber”

unsuru olan “özü vermek” işlevinden uzaklaştıracaktır. O hâlde yalnızca en önemli cümleler seçilmeli

ve bunlar tırnak içinde verilmelidir.

Haber metninin çok büyük bölümünü dolaylı aktarma yüklemleriyle yazmak da akıcı bir anlatımın

oluşturulması anlamında sıkıntı yaratır. Bir metinde sürekli tekrarlanan dolaylı aktarma yüklemleri

yerine o kişinin kendi sözlerini tırnak içinde vermek daha kolay ve rahatlatıcı olacaktır. O hâlde haber

metninde aktarılacak bilgilerin en öz şekilde; doğrudan ve dolaylı aktarmalar dengeli bir şekilde

dağıtılarak yazılması daha uygun olacaktır. Uzman gazetecilerin bu konudaki tavsiyesi her bir

paragrafta “bir doğrudan aktarma, iki dolaylı anlatım” yapılması şeklindedir. Haber metninin

büyük bölümünü dolaylı aktarma yüklemleriyle yazmak sıkıntı yaratır. Bir doğrudan alıntı, iki dolaylı

alıntı (1DR+2DL) formülüne göre metin hazırlanabilir.


45

• belirtmek, söylemek, “...” demek

• açıklamak, “...” demek, belirtmek

• “...” demek, söylemek, ifade etmek

En çok kullanılan haber yüklemleri kullanma sıklığına göre şu şekilde sıralanır:

• açıklamak

• demek

• söylemek

• belirtmek

• diye konuşmak

• şöyle konuşmak

• anlatmak

• kaydetmek

• bildirmek

Ayrıca şu yüklemler daha dikkatli kullanılmalıdır.

• ileri sürmek

• iddia etmek

• vurgulamak

• altını çizmek

• anlatmak

• değinmek

• üzerinde durmak

• dikkat çekmek

Haber aktarmada kullanılan belli başlı haber yüklemleri ve bu yüklemlere ilişkin örnek cümleler şöyle

sıralanabilir:

... açıklamak

• Başbakan ..., çalışmaların en geç iki ay içinde tamamlanacağını açıkladı.

... açıklama yapmak

• Gazetecilere bir açıklama yapan Başbakan ..., şöyle konuştu: “...”

• Başbakan., şu açıklamayı yaptı: “.”

... belirtmek

• Başbakan ..., çalışmaların en geç iki ay içinde tamamlanacağını belirtti.

... bildirmek


46

• Başbakan ..., çalışmaların en geç iki ay içinde tamamlanacağını bildirdi.

• Ayrıntıları Anadolu Ajansı muhabiri ..., Washington’dan bildiriyor.

... bilgi vermek

• Başbakan ..., yeni düzenlemeler hakkında bilgi verdi.

• ... Başbakan, yeni düzenlemeler hakkında şu bilgileri verdi: “...”

... cevabını (karşılığını) vermek

• “...” sorusu üzerine Başbakan ..., “...” karşılığını verdi.

• “...” iddiaları ile ilgili bir soruya Başbakan ..., “...” karşılığını verdi.

... cevaplandırmak / yanıtlamak / şeklinde cevaplandırmak

• Başbakan ..., bir gazetecinin “...” yolundaki sorusunu şöyle yanıtladı: “...”

• Başbakan ..., “...” sorusunu, “...” şeklinde cevaplandırdı.

değinmek

• Bütçe konusuna değinen Başbakan ..., “...” dedi.

demek

• Törende konuşan Başbakan “...” dedi.

• “...” diyen Başbakan yeni düzenlemelere dikkati çekti.

... ederek, ... demek

• Başbakan yeni düzenlemelere dikkat çekerek, “...” dedi.

• ....belirterek, “....” dedi.

... dile getirmek

• Yeni düzenlemeler konusundaki görüşlerini dile getiren Başbakan ..., şu açıklamalarda bulundu:

“...”

... dinlemek

• Şimdi, Başbakan ...’ın konuya ilişkin açıklamalarını dinliyoruz: “...”

... diye konuşmak

• Başbakan, “...” diye konuştu.

... diye sormak / soru yöneltmek

• Bir gazeteci şu soruyu yöneltti: “...”

... diyerek, ...

• Başbakan ..., “...” diyerek şunları söyledi: “...”

• ... “...” diyerek konuşmasını şöyle sürdürdü: “...”

... duyurmak / duyurusunda bulunmak


47

• Çalışmaların iki ay içinde tamamlanacağını duyuran Başbakan ..., “...” dedi.

• New York Times, Türkiye’nin turizm cenneti olacağını duyurdu.

... ifade etmek

• Başbakan ..., demokrasiye herkesin sahip çıkması gerektiğini ifade etti.

• Çalışmaların en kısa sürede tamamlanacağını ifade eden Başbakan ., “...” dedi.

... ifadesini kullanmak

• “...” ifadesini kullanan Başbakan ..., şöyle dedi: “...”

• Gazete, “...” ifadesini kullandı.

... kaydetmek

• Başbakan ..., çalışmaların en geç iki ay içinde tamamlanacağını kaydetti.

• Gösterilere binlerce kişinin katıldığını kaydeden gazete, “...” diye yazdı.

... konuşmak

• Maliye Bakanlığından “pazarlık yok” açıklamaları gelirken Başbakan ..., ilk kez konuştu: “Sorunlar

kökünden çözülmeli.”

... konuşmasını (sözlerini) şöyle tamamlamak / ... şu sözlerle tamamlamak

• Başbakan ... sözlerini şöyle tamamladı: “...”

• ... kaydeden Başbakan ..., konuşmasını şu sözlerle tamamladı: “...”

... nitelemek / nitelendirmek

• Gelişmeleri “...” olarak nitelendiren ., şöyle konuştu: “...”

• Başbakan ..., gelişmeleri “...” olarak nitelendirdi.

... sıralamak

• Başbakan ..., uygulanacak önlemleri şöyle sıraladı: “...”.

... sorusunu yanıtlamak

• Bir gazetecinin ... sorusunu yanıtlayan Başbakan ..., “...” dedi.

... söylemek

• “...” diyen Başbakan ..., çalışmaların en geç iki ay içinde tamamlanacağını söyledi.

... sözlerine eklemek

• Başbakan gerekli talimatları verdiğini belirterek, yıl sonuna kadar sorunun ortadan kalkacağını

sözlerine ekledi.

... sözlerini şöyle sürdürmek

• Başbakan ..., çözülmesi gereken birçok önemli sorun bulunduğunu kaydederek (belirterek, işaret

ederek, vurgulayarak) sözlerini şöyle sürdürdü: “...”


48

... şeklinde (şöyle) değerlendirmek

• Bir soru üzerine Başbakan ..., muhalefetin eleştirilerini şöyle değerlendirdi: “...” ... şeklinde

konuşmak

• Başbakan, “...” şeklinde konuştu.

... şöyle

• Kazada yaralananların adları şöyle: “...”

• Emniyet Genel Müdürlüğünün açıklaması şöyle: “...”

... şöyle açıklamak / şöyle demek / şöyle konuşmak

• Başbakan ..., yeni düzenlemelerle ilgili gelişmeleri şöyle açıkladı: “...”

• Başbakan ... şöyle dedi: “...”

• Sorumluların cezalandırılacağını söyleyen Başbakan ..., şöyle konuştu: “...” ... şöyle devam etmek

• Sorumluların cezalandırılacağını söyleyen Başbakan ..., sözlerine şöyle devam etti: “...”

• Başbakan ..., konuşmasına şöyle devam etti: “...”

... şu görüşlere yer vermek

• Başbakan ..., açıklamasında şu görüşlere yer verdi: “...”.

... şunlar

• Yarın elektrik verilmeyecek mahalleler şunlar: “...”

• Rapora göre alınması gereken önlemler şunlar: “...”

• Kazada ağır yaralanarak hastaneye kaldırılanlar şunlar: “...”

... şunları ifade etmek / kaydetmek / söylemek

• Başbakan ..., şunları ifade etti: “...”.

• Çalışmaların en kısa sürede tamamlanacağını söyleyen Başbakan ... şunları kaydetti: “...”.

• Başbakan ... şunları söyledi “...”

... üzerinde durmak

• Başbakan ..., eğitimin gerekliliği üzerinde durdu.

... yazmak / şunları yazmak

• Fransa’da yayınlanan Liberation gazetesi, Türkiye’deki genel seçimle ilgili olarak, “...” yazdı.

• ...vurgulayan The Times, şunları yazdı: “...”

... yinelemek

• Çağrısını yineleyen Başbakan., “.” diye konuştu.

• Başbakan., “.” iddiasını yineledi.

... yorumlamak / yorumuna yer vermek / yorumunu yapmak


49

• Başbakan ..., “.” yorumunu yaptı.

• Yapılan açıklamada “...” yorumuna yer verildi.

Şu haber aktarma yüklemlerini kullanırkan daha dikkatli olmak gerekir. Çünkü bu yükleme bir

anlamda muhabirin değerlendirmesini içinde barındırır.

... anlatmak

• Petrol boru hattı konusundaki gelişmeleri anlatan Başbakan ..., önemli açıklamalarda bulundu.

... bilgilendirmek

• Gazetecileri temaslarıyla ilgili bilgilendiren Başbakan ..şunları ifade etti: “...” ... dikkat çekmek

• Yeni düzenlemelere dikkat çeken Başbakan sözlerine şöyle devam etti: “...”

... hatırlatmak / anımsatmak

• Konuyla ilgili gensoru önergesi verdiklerini hatırlatan ..., şunları söyledi: “...”

• Başbakan nihai kararın henüz açıklanmadığını hatırlattı.

... işaret etmek

• Aynı bulgulara Ingiliz doktorların da ulaştığına işaret eden uzmanlar, ... (konusuna) dikkati çekti.

... uyarmak

• Başbakan ... yatırımcıları, “...” diye uyardı.

• Vatandaşları mağdur olmamaları için uyaran Büyükşehir Belediyesi, “bir haftalık suyunuzu

depolayın” çağrısında bulundu.

... vurgulamak

• “...” diyen Başbakan ..., iki ülke arasındaki ilişkilerin önemli olduğunu vurguladı.

Şu yüklemeler de daha dikkatli davranmakta yarar vardır:

... altını çizmek

• Başbakan., kırmızı çizgilerin altını çizdi.

• Çalışmaların sürdüğünün altını çizen Başbakan ..., şunları söyledi: “...”

... eleştirmek

• Başbakan ..., sendika yöneticilerini eleştirdi.

• Başbakan, gazete yöneticileri ve magazin editörlerinin haberciliğe bakış açısını eleştirerek, “...”

dedi.

... iddia etmek / ileri sürmek

• ..., haberde yazılanların asılsız olduğunu iddia etti.

• Hakkında çıkan yolsuzluk haberlerinin gerçeği yansıtmadığını ileri süren ., gazetecilerin ...

yolundaki ısrarlı sorularını yanıtsız bıraktı.

... ileri (öne) sürmek / iddiasında bulunmak


50

• Asıl suçluların gizlendiğini ileri süren ., İstanbul Barosu’ndan yardım istedi.

• ..., “gösterilere göz yumuluyor” iddiasında bulundu.

... suçlamak

• Muhalefeti suçlayan Başbakan ..., başka çare kalmadığını söyledi.

• ... göstericileri kışkırtmakla suçladı.

... tepki göstermek

• Gazetecinin sorusuna tepki gösteren Başbakan ..., “...” dedi.

... tepkilere yol açmak / tepkiyle karşılamak

• ABD’nin mühadalesi diplomatik alanda sert tepkilere yol açtı.

• Başbakan ...’ın ... yolundaki sözleri iş adamları tarafından tepkiyle karşılandı.

Ayrıca şu haber aktarma yüklemlerinin de haber yazımında kullanıldığı not edilebilir:

... tekrarlamak / .yinelemek / .tekrar etmek . çağırmak / .çağrıda bulunmak / .çağrı yapmak . kınamak

. önermek / .önerisinde bulunmak

. savunmak

... mesajı şöyle: “.”

. sormak / .diye sormak

... sorusunu yöneltmek

... suçlamak

... şeklinde (şöyle) değerlendirmek

...şu değerlendirmeyi yapmak

... şunları (şöyle) yazmak ... şunları dile getirmek

... uyarmak / .uyarıda bulunmak / .uyarısını yapmak . yakınmak / .sızlanmak / .şikâyet etmek , vs.

Cümlenin öznesinin (haber kaynağının) belirtilmediği anlatım biçimlerinde edilgen fiiller tercih

edilir. Bu tür fiillerin daha çok haberin bir spiker tarafından duyurulduğu konuşma dili haberciliğinde

kullanıldığı söylenebilir. Şu örnekler incelenebilir:

... açıklanmak

• Yeni kabine açıklandı.

... bildirilmek

• Başbakan’ın bir konuşma yapacağı bildirildi.

... belirtilmek

• Kente ek polis takviyesi yapılacağı belirtildi.

... ifade edilmek


51

• Çalışmaların en geç iki ay içinde tamamlanacağı ifade edildi.

... ileri sürülmek

• Kiralık katil tutulduğu ileri sürüldü.

... öğrenilmek

• Doğum günü nedeniyle özel bir hazırlık yapılmadığı öğrenildi.

... önerisinde bulunulmak

• İnceleme sonunda dava açılması önerisinde bulunuldu.

... kaydedilmek

• Çalışmaların en geç iki ay içinde tamamlanacağı kaydedildi.

... şöyle denilmek

• Açıklamada şöyle denildi: “...”

... şu görüşlere yer verilmek

• Açıklamada şu görüşlere yer verildi: “...”

Diğer yaygın biçimleri ise şöyle sıralanabilir:

• ... bilgi verilmek

• ... eleştirilmek

• ... ifade edilmek

• ... şunlar ifade edilmek

• ... ifadesi kullanılmak

• ... isteğinde bulunulmak

• ... uyarısında bulunulmak

• ... üzerinde durulmak vs.

HABER SONLANDIRMA

Haberlerin sonuç paragrafı ya da cümleleri genellikle geçmiş hakkında bilgi verici, geleceğe yönelik

duyurum ya da sonuç yargısı ifade eder nitelikte olabilir. Kimi haber sonlandırma ifadeleri şu şekilde

sıralanabilir:

• Toplantı, ödüllerin verilmesiyle sona erdi.

• Bölgede hava sıcaklığının eksi 20 derece olduğu belirtiliyor.

• Sanatçı, kutlamalar çerçevesinde ayrıca 2 Eylül’de Eskişehir’de bir sokak konseri verecek.

• Meydana gelen zararın ve hafriyatın kaldırılmasının bedelinin 250 bin lira olduğu kaydedildi.


52

GÖRSEL UNSURLAR

Televizyon haberciliği büyük ölçüde görüntüye dayanırken, yazılı kitle iletişim araçlarında metin ön

plandadır ve görüntü; eğer kendisi haber değilse, genellikle “haberi destekleyen unsur” olarak

tanımlanır. Yazılı kitle iletişim araçlarında kullanılan ve haberi niteleyen türdeki fotoğraf,

illüstrasyon, karikatür, tablo, şekil ya da grafik gibi unsurlara “görsel unsurlar” adı verilir.

“Fotoğraf altı” yazıları genellikle fotoğrafa ya da habere ilişkin bir ya da iki cümleden oluşan kısa

ifadeler içerir. Kimi zaman bu yazılara başlık atıldığı da görülür. Genellikle haber metni yazı

karakterinden farklı stilde yazılan fotoğraf altı yazıları, başlığa benzememeli aynı zamanda haberin

özeti biçiminde de olmamalıdır.

Portre fotoğraflara genellikle fotoğrafta görünen kişinin adı yazılırken, kimi zaman da kısa bir

açıklama notu düşülür. Herhangi bir olaya ilişkin fotoğraflarda ise konuyla ilgili kısa bilgilere yer

verilir.

Portre fotoğraf: Genel olarak insanların yüzünün göründüğü fotoğraflardır.

REDAKTÖRLÜK VE HABER EDİTÖRLÜĞÜ

Haber merkezlerine her gün binlerce haber gelir. Ancak bir gazete ya da bir dergide sayfa sayısı

sınırlıdır. Haber merkezlerine ulaşan binlerce haber arasından ancak sınırlı sayıda haber yayınlanma

şansını yakalar. Diğer haberler ise çoğunlukla çöpe atılır. “Haberin çöpe atılması” deyimi

yayınlanmaya hakkı elde edemeyen haberler için kullanılır. Yayın organlarında yayınlanacak ya da

çöpe atılacak haberleri belirleyen kişilere genel olarak “eşik bekçileri” denilmektedir. Bunlar haber

merkezlerine ulaşan haberleri ilk değerlendiren, kontrol eden ve düzenleyen ve haberlere bir şekilde

yayın öncesinde müdahale eden kişilerdir.

Haberlerin değerlendirilmesinde yayın politikası kadar “haber değerleri” de önem taşır. Ancak çoğu

zaman yayınlanacak nitelikte bile bulunsa haberlerin düzenlenmesi gerekir. Muhabir tarafından

kaleme alınan haber metninin yeniden yazılmasını gerekli kılan başlıca nedenler şunlardır:

1. Kötü yazılmış haberler: Haber merkezlerine ulaşan kimi haberler bozuk bir anlatıma sahip

olabilir. Haber girişinin daha çekici bir hale getirilmesi, haberin daha anlaşılır kılınması, okunurluğun

artırılması adına kimi haberlerin yeniden yazılması zorunludur.

2. Uzun haberler: Kimi haberler çok uzun yazılmış olabilir. Kimi zaman da habere ayrılan yerin

azlığı nedeniyle haberlerin kısaltılmasına ihtiyaç duyulur. Böyle bir durumda ya haberin belirli

bölümleri atılır ya da haber yeniden özetlenerek yazılır.

3. Yanlış haber girişleri: En yaygın yeniden yazım, haber girişlerinde yapılır. Bazen muhabirlerin

haberi farklı bir açıdan görmesi ya da “gerçek” ya da “daha değerli” yönünü görememesi nedeniyle

girişlerin yeniden yazılması ve habere yeni bir bakış açısının kazandırılması gerekebilir. Haberdeki

daha ilginç ya da daha önemli bir boyut haberin girişi yeniden yazılarak daha ön plana çıkarılabilir.

Örneğin başka bir yayın organında yayınlanmış ulusal bir konudaki haberin yerel boyutlarının ön

plana çıkarılarak yeni bir girişle yerel bir yayın organında yayınlanması bu türde bir yeniden

yazmadır.

4. Profesyonelce olmayan haberler: Acemi muhabirler ya da halkla ilişkiler kaynaklarından gelen

haberler çoğunlukla yeniden gözden geçirilmeyi zorunlu kılar. Haber unsurunun ön plana çıkarılması

ve reklam unsurlarının habercilik anlamında daha makul bir seviyeye getirilmesi için bu tür haberler

yeniden yazılır.


53

5. Güncelleme gerektiren vakti geçmiş haberler: Kimi haberler de vakti geçtiği ya da zamanında

yayınlanmadığı için güncellenme gerektirir. Örneğin bir konuda devam eden gelişmeler varsa o

konudaki haberin tekrarlanması durumunda bazı ifadelerin her yeniden yayın öncesinde

güncellenmesi gerekir. Örneğin bir felaket haberinde bir gün önce verilen bilgiler güncellenerek yeni

haberde yeniden kullanılabilir.

6. Eksik olgular: Bazı haberlerde kimi bilgi açıkları bulunabilir. Örneğin adı geçen kişilerin doğru

ya da yeterince tanımlanması, teknik terimlerin anlaşılır bir biçimde açıklanması, olayın geçmişine

ilişkin anlatımı güçlendirecek bilgilerin verilmesi bu türde bilgi eksikliklerinin doldurulması

anlamına gelir.

Eşik bekçileri: Yayın organlarında görevli haber içeriklerine müdahalede bulunma yetkisine sahip

kişilerdir. Yayın kimliği ve politikasına uygun olarak yayın içeriklerini belirlerler.

Redaktör: Yazılmış bir metin üzerinde gereken düzeltmeleri yaparak yazıyı yayıma hazır duruma

getiren kimse.

Redaksiyon: Yazılmış bir metin üzerinde gereken düzeltmeleri yaparak yazıyı yayıma hazır duruma

getirme.

Bir haberin cazip ya da yayınlanabilir hale getirilmesinin ilk şartı günümüzde neredeyse en çarpıcı

başlığın atılmasıyla özdeş hale gelmiştir. Bir haberi okutturan en önemli unsurun haber başlığı olduğu

düşünülürse, bu başlığın uzman kişiler tarafından denetlenmesi ve gerekiyorsa yeniden yazılması

gerekebilir. Bu doğrultuda, gazetelerde görülen başlıkların birçoğunun muhabirler tarafından

yazılmış başlıklar yerine editörler tarafından atılmış başlıklar olduğu söylenebilir. Örneğin Avrupa

Halter Şampiyonasında Sibel Şimşek’in gösterdiği başarıya ilişkin 9 Nisan 2009 günkü gazetelerin

haber başlıklarına başlıklara bakılabilir:

• Akşam: 236 kilo hafif geldi Sibel altınları süpürdü / Altın kız Sibel Şimşek

• Bugün: Sibel Avrupa’yı ayağa kaldırdı

• Cumhuriyet: Halterin altın kızı Sibel

• Fanatik: Altın şov sürüyor

• Fotospor: Altın Sibel

• Güneş: Sana yakıştı Sibelim

• Haber Türk: Halterde üç altın kazandı

• Hürriyet: Sibel Avrupa’yı salladı

• Milliyet: Gözyaşlarını tutamadı

• Sabah: Sibel Şimşek 3 altın alarak Avrupa Şampiyonu oldu

• Star: Dünyayı kaldırdı

• Tercüman: Sibel, 3 altınla gururumuz oldu / Sibel de altın modasına uydu

• Vatan: Altına hücum

• Yeni Şafak: Bir zafer de Sibel’den


54

Bu başlıklarda aynı olaya ilişkin farklı ifade biçimleri dikkati çekmektedir. Bazıları doğrudan Sibel

Şimşek’in başarısını ön plana çıkarırken, bazıları ülke olarak aldığımız madalya sayısına

odaklanmaktadır. Başlıklardaki “biz” gizli özneli anlatım, “senli-benli” anlatım, imalı anlatım ve

duygusal anlatım özellikleri dikkati çekmektedir.

Haber girişlerinin okuyucu açısından bir “tutamaç” görevi görmesi, “albenisinin” olması ve okura

“gel bu haberi oku” demesi beklenir. Birinci cümlenin ikinci cümleyi, okutması ve haberin her bir

cümlesinin bir diğerinin okunmasını sağlaması gerekir. Bu bağlamda en iyi haberin sonuna kadar

okutturan haber olduğu da söylenebilir. Örneğin gazetelerin 9 Nisan 2009 günkü haberlerinin

girişlerine ya da spotlarına bakılabilir:

• Akşam: Avrupa Halter Şampiyonasında görüntüleriyle erkek sporcuları andıran rakiplerinin

arasından sıyrılmayı başaran milli haltercimiz, üç altın madalya kazandı. / Romanya’da devam eden

Avrupa Halter Şampiyonasında bayan sporcularımızın şovu devam ediyor. 63 kiloda Sibel Şimşek,

altın kervanına katılarak, koparma, silkme ve toplamda üç altın madalyayı boynuna taktı.

• Cumhuriyet: Romanya’nın başkenti Bükreş’te devam eden 22. Avrupa Bayanlar Halter

Şampiyonasında 63 kiloda Sibel Şimşek koparma, silkme ve toplanda 3 altın madalya kazanarak,

Avrupa Şampiyonu oldu.

• Fanatik: Türkiye’nin Avrupa Halter Şampiyonasındaki başarısı dün de Sibel Şimşek’le sürdü. 63

kiloda podyuma çıkan sporcumuz ülkemize 3 altın madalya daha kazandırdı / Türkiye, Romanya’da

devam eden Avrupa Halter Şampiyonasında 6 altın, 3 gümüş ve 3 bronzdan oluşan madalya serisini,

dün Sibel Şimşek’le sürdürdü.

• Hürriyet: Sporcularımızın damga vurduğu Bükreş’teki Avrupa Halter Şampiyonasında 63 kiloda

podyuma çıkan altın kızımız, koparmada 108, silkmede 128 ve toplamda da 236 kiloya ulaşarak

madalyaları topladı. Nurcan Taylan’ın ardından zirveye çıkarak İstiklal Marşımız’ı çaldırdı. /

Romanya’nın başkenti Bükreş’te devam eden 22. Avrupa Banlar Hentbol Şampiyonasında 63 kiloda

Sibel Şimşek koparma, silkme ve toplamda 3 altın madalya kazanarak, Avrupa şampiyonu oldu.

• Vatan: Koparmada 108, silkmede 128 kaldıran Sibel, toplamda 236 kilo ile Erol ve Nurcan’ın

ardından altın 3’lemesine katıldı / Romanya’da devam eden Avrupa Halter Şampiyonasının 4.

gününde 63 kiloda podyuma çıkan Sibel Şimşek, koparma, silkme ve toplamda altın madalya

kazanarak Türk halteri için rüya gibi geçen şampiyonada başarımızı perçinledi.

Bu haber girişlerinde de farklı unsurların ön plana çıkarıldığı görülmektedir. Genel anlamda

anlatılanlar aynı olsa da ön plana çıkarılan ayrıntılar birbirinden farklıdır. Habere bakış açıları da

farklıdır. Kimileri Sibel Şimşek’in başarısına odaklanırken, kimileri “şampiyonadaki başarının

devamını” ön plana çıkarmışlardır.

Kimi zaman da sayfa tasarımında uzun yazılan haberlerin kısaltılması ya da kısa yazılan haberlerin

de uzatılması gerekebilir. Bazen bir ya da birkaç kelime, bazen de bir ya da birkaç sözcük çıkarmak

ya da eklemek gerekebilir. Kimi zaman da haberlerin özetlenmesi söz konusu olabilir. Habere yeni

unsurlar eklemek için bilgi kaynağına yeniden başvurmak gerekir. Bu da genellikle editörlerin başlıca

uğraş alanlarından birini oluşturur.


55

ÖĞÜTLER

Haber yazarken “düş gücünden yararlanılması”, gerçekleri bozup olduklarından farklı göstermek için

değil, hedef kitlenin olayı daha iyi kavramasını sağlamak için olmalıdır.

Habere, “dün”, “bugün” gibi zaman belirteciyle girmeyin. Habere giriş, “Dün Beşiktaş’ta meydana

gelen trafik kazasında...” yerine, “Beşiktaş’ta, dün meydana gelen trafik kazasında...” biçiminde

olmalıdır.

“Maviş Çetin adlı yedi yaşındaki çocuk” yerine, “Yedi yaşındaki Maviş Çetin kullanılmalıdır.

“Ahmet Küçük adlı bir kişi” yazılmamalıdır. “Ahmet Küçük” yeterlidir.

“Kadıköylü güzel Leyla” ya da “Kasımpaşa’nın en güzel kızı” gibi öznel değerler kaynaklı ifadeler

kullanılmamalıdır. Başka bir çok sıfat gibi “güzel” de, kişiden kişiye değişik yorumlanan göreceli bir

kavramdır. “Samimiyetle açıkladı”, “içtenlikle yanıtladı” gibi ifadelerle haber kaynağının sözleri

yorumlanarak değerlendirilmemelidir.

Haberlerde “öğrenildi”, “haber verildi” fiilleri elden geldiğince kullanılmamalıdır. Gazetecinin asli

görevi öğrenmek ve haber vermektir.

“Ünlü”, “tanınmış”, “bilinen”, “çok sevilen” vs. gibi öznel tanımlamalardan elden geldiğince

kaçınılmalıdır. Elinizden geldiğince “olmak”, “yapmak” ve “etmek” fiillerini kullanmayın.

“Edinilen bilgiye göre” demeyin. Edinmek; kendine sağlamak anlamındadır. Dost edinmek, huy

edinmek. Onun yerine “... yetkililerden alınan bilgiye göre, ... yetkililerin verdikleri bilgiye göre”

kullanın.

Mahkeme kararı olmadan hiç kimse “hırsız”, “katil”, “suçlu” değildir, yalnızca “sanık”tır. Kendinizi

yargıç yerine koymayın.

Polis, yalnızca gözlem altına “gözaltına” alır. Mahkemeye çıkarılan sanığın “tutuklanmasına” hakim

karar verir, savcı değil.

Sanık, yakalanır.

Mermi, silah, bıçak, bomba vs. “yakalanmaz”, ele geçirilir ya da bulunur.

Duruşma ileri bir tarihe ertelenmez. Duruşma ya ertelenir ya da ileri bir tarihe bırakılır.

Röportaj: Gazetecilik alanında röportaj; daha çok araştırmaya, incelemeye, soruşturmaya dayalı,

birtakım gerçeklerin belirlenmesini amaçlayan, çok yönlü, renkli anlatıma sahip yazı türüdür.

Mülakat (görüşme): Kişinin tutum ve fikirlerini öğrenmek amacıyla sorular sormak ve alınan

yanıtlarla bir konuyu aydınlatmak üzere yapılan görüşmedir.

Söyleşi (sohbet): Gazetecilik alanında söyleşi; görüşme yoluyla elde edilen bilgilerin, bir sohbet

havasında soru ve cevaba dayalı olarak kaleme alındığı yazı türüdür.

Gazetecilikte Röportajın Anlamı Nedir

Bir konuyu yazarlar anlatırsa “öykü” ya da “roman”; gazeteciler anlatırsa “röportaj” yazıları ortaya

çıkar. En geniş ifadeyle, gazetecilik uygulamalarındaki röportaj yazılarına “haberin büyütülmüşü”

denir. Ancak haberi yazan muhabirden farklı olarak röportajcı; yani röportaj yapan ya da yazan kişi,

yazısında kendi görüş, bilgi ve fikirlerini de kaleme alabilme özgürlüğüne sahiptir.


56

Gazetecilikte “mülakat” bir yazı türü olarak ele alındığında, “bir kaynağa sorular yönelterek alınan

yanıtların aktarılması” anlamına gelir. Oysa röportaj yazmak için görüşme yapma, soru sorup yanıt

alma zorunluluğu yoktur. Hiç görüşme yapmadan ya da gerektiğinde birden çok kişiyle görüşerek de

röportaj yazılabilir. Mülakat yazıları genellikle kısa yoldan açık bir anlatımla konuşulanları ortaya

koyarken, röportaj yazısında renkli bir anlatım ve süslü bir üslup kullanılabilir ve ayrıntılara

girilebilir.

Röportajda en önemli özellik; betimleme, tanıtma ve tasvir bakımlarından inanç uyandırmaktır.

Bunun için röportaj yazarının, yazdıklarının doğruluğunu ispatlayan fotoğraflarla konuyu, olayları

tespit etmesi de beklenir. Hatta bu nedenle fotoğraf için “röportajın kardeşi” denir. Bu hâliyle

röportajın yapısında haberden farklı olarak öznelliğin; yani duygu ve düşüncelere dayalı

sübjektifliğin ön plana çıktığı söylenebilir. Yine de röportajın duygusallıkta ve anlatımda son derece

ölçülü olması bir zorunluluk olarak tanımlanır.

Örneğin, Yaşar Kemal’in Bir Bulut Kaynıyor adlı röportaj kitabında yer alan yazılardan birini

özetleyerek ele alalım. Bu röportajda toplumsal bir sorun ele alınarak, konuya ilişkin gözlem ve

görüşmeler öznel bir anlatım ve dramatik bir üslupla sunulmaktadır.

Bir Gecekonduyu Yıktılar!

Dün, Küçükçekmecede Menekşede bir gecekonduyu yıktılar. Kırk yaşında üç çocuklu Giresunlu

Hasan Aksoyun gecekondusunu yıktılar. Hasan Aksoy on iki yıl önce Cihangirde inşaat işçisi iken

orada bir eczanede çalışan Fikriyeyle tanışıp evlenmiş. İkisi de gurbetçi. Fikriye Aksoy şöyle anlatti:

“Anamı sekiz yaşından beri görmedim. Bir anam var. Yaşadığını buraya gelen komşulardan

duyuyorum. Sekiz yaşımda beni evlatlık verdiler. İstanbul'a geldim. O yıl bu yıldır ne anamı gördüm,

ne de köyümü. Benim köyüm de Hasan oldu, evim de. Benim köyüm de Menekşe oldu, evim de.”

Evlendikten bir yıl sonra işte bu gecekondu yerine, Menekşe sırtlarına gelmişler. Paraları olmadığı

için kendilerine bir çadır uydurmuşlar. Tam beş yıl, karda kıyamette, sıcakta tozda, susuz ışıksız

mağara hayatı yaşar gibi tam beş yıl çadırda yaşamışlar. 1958’de de komşuların yardımlarıyla bu

gecekonduyu, kırıp sararak yapmışlar.

Çoğu zaman edebiyatın bir dalı olarak gösterilen röportaj yazısında, olayın çatısını çatmak, kişilerin

olay içindeki rollerini, sorumluluk ve yetkilerini tanımlamak, nedensel bağlantıları ortaya çıkarmak

için genellikle araştırma, inceleme ya da soruşturmaya gerek duyulur. Ancak, bunlar yapılmadan da

röportaj yazılabilir. Örneğin bir gecekondu yıkımına tanıklık edilerek ve röportajın yapısal öğeleri

kullanılarak çok iyi bir röportaj yazısı yazılabilir.

Röportajın sırrı yalnızca en iyi dil ya da anlatımda değil, konuyu en canlı taraflarıyla okuyucuya

göstermesinde saklıdır. Röportaj, okura, sanki oradaymış gibi olayı adım adım izleme şansı sunar. Bu

nedenle basit haberden daha çekici gelir. Röportaj yazarı, okurun olayı kendisiyle birlikte izlemesine

olanak sağlar. Okur, olayın tanığı haline gelir. Röportajcı, kalemin üzerine tutturulmuş bir göz, bir

burun ve bir kulaktır. Çünkü röportaj için görmek, işitmek, hissetmek, yaşamak ve dokunmak gerekir.

Fikret Otyam (Milliyet Sanat Dergisi, 1975) röportaj için şöyle bir tanım getirir: “Yüreğinde katıksız

insan sevgisi taşıyan, laf ebeliğinden kendini yüzde yüz ırak tutan, geniş halk yığınlarının; renk, dil,

din, mezhep, cinsiyet, ırk farkı kollamadan sorunlarına eğilen, salt onların çıkarını gözeten; olaylara,

konulara bu açıdan, bu anlayış ve tanımla yaklaşan, eli kalem tutanların yaptığı bir anlatım biçimidir...

Yalan kabullenmeyen tek anlatım dalıdır.”

Çoğu zaman edebiyatın bir dalı olarak gösterilen röportaj yazısında, olayın çatısını çatmak, kişilerin

olay içindeki rollerini, sorumluluk ve yetkilerini tanımlamak, nedensel bağlantıları ortaya çıkarmak


57

için genellikle araştırma, inceleme ya da soruşturmaya gerek duyulur. Ancak, bunlar yapılmadan da

röportaj yazılabilir. Örneğin bir gecekondu yıkımına tanıklık edilerek ve röportajın yapısal öğeleri

kullanılarak çok iyi bir röportaj yazısı yazılabilir.

Röportajın sırrı yalnızca en iyi dil ya da anlatımda değil, konuyu en canlı taraflarıyla okuyucuya

göstermesinde saklıdır. Röportaj, okura, sanki oradaymış gibi olayı adım adım izleme şansı sunar. Bu

nedenle basit haberden daha çekici gelir. Röportaj yazarı, okurun olayı kendisiyle birlikte izlemesine

olanak sağlar. Okur, olayın tanığı haline gelir. Röportajcı, kalemin üzerine tutturulmuş bir göz, bir

burun ve bir kulaktır. Çünkü röportaj için görmek, işitmek, hissetmek, yaşamak ve dokunmak gerekir.

Fikret Otyam (Milliyet Sanat Dergisi, 1975) röportaj için şöyle bir tanım getirir: “Yüreğinde katıksız

insan sevgisi taşıyan, laf ebeliğinden kendini yüzde yüz ırak tutan, geniş halk yığınlarının; renk, dil,

din, mezhep, cinsiyet, ırk farkı kollamadan sorunlarına eğilen, salt onların çıkarını gözeten; olaylara,

konulara bu açıdan, bu anlayış ve tanımla yaklaşan, eli kalem tutanların yaptığı bir anlatım biçimidir...

Yalan kabullenmeyen tek anlatım dalıdır.”

Örneğin Fikret Otyam’ın Uy Babo (Gide Gide 4) adlı kitabının ilk bölümünde yer alan yazının özetini

aşağıda okuyabilirsiniz. Yazıda konuşmaların, konuşan kişinin diliyle verildiğine dikkat ediniz.

Sabahın köründe bindiğimiz Muş-Tatvan otobüsü (!) daha Rahva Boğazına yaklaşmadan “hart” edip

kara gömüldü... Tiftik başlıklı, kara yağız, bıyıklı, sert yüzlü genç şoför: “Uy Baboooo!” Dedi, sol

kapıyı omuzladı, atladı. Sağdaki kapıdan da ben.

Her yanımız, dağ taş, dere, bembeyaz kar içindeydi. Güneş vardı kara, soğuğa diş geçiremeyen. ..

Yüce dağ başlarında kar beyaz beyazdı. Işıltılı morumsu, gümüşümsü... Şoför, kara gömülü ön tekere

bir tekme attı, ırgaladı, sonra: “Uy babooo... Uy baboooo..” Çekti yine.. Bıyıklarını dişledi.

Muavine bir işaret çaktı, muavin avuçlarına tükürdü, küreği kaptı, ön tekere doğru karlara saldırdı.

Kara saplanmış otobüs bir yeldeğirmeniydi!. Kürek de gömüldü kara!. “Uy baboooo... Uy!” Dedi

muavin, yeniden tükürdü ellerine, küreği zorla çekti, saldırdı...

Kırktan fazla yolcuyduk Muş-Tatvan otobüsünde.. Rahva Boğazına gelmeden, şoförün iddiasına göre

motörü 1960 model, fakat karoseri dökük, otobüse benzeyen, fakat asla otobüs olmayan o nesne

“hart” edip kara gömülmüştü. Erkekleri indirdiler. . İçeride kadınlar, çocuklar, bir iki de hava

değişimli asker kaldı.

Hakkari’nin bir ilçesine atanan oğlunun peşine takılan İstanbullu seksenlik nine ara sıra o korkunç

dağlara bakıyor, dua mırıldanıyordu. “Haminneciğim, görüyor musun şu izleri?”

Camı vurup baktırdım.

Başını salladı. Görüyormuş!.

“Bunlar var ya bunlar, bunlar kurt izleri haminneciğim, kurt izleri...” Dudakları yeniden

kıpırdamaya başladı, okuyordu, Tanrı’ya sığınmıştı!

“Hay yavru ha!. Di babam di, yüklenin ha, yüklenin!..”

Ben kendi dalgamdaydım, fotoğraf çekmek daha usuma geldi. Otobüs sallandı, kıç attı, yeniden yola

girdi ve hızlandı hızlandı ikiyüz metre ötede durdu, kurtulmuştuk.


58

Röportaj ve Haber Arasında Ne Fark Vardır

Haber ve röportaj arasındaki ayrımın detaylarına girmeden önce, Hikmet Ferudun Es (Milliyet Sanat

Dergisi, 1975)’in verdiği şu örnek olay üzerinde durulabilir. Es, bu yazısında neyin haber ve neyin

röportaj konusu edilebileceğini anlatır.

Geçen gün, Küçükpazar’da bir kapıcı sokakta 350.000 lira buldu. Hemen evine koşup kapandı.

Parayı arayan olacak mı? Olmayacak mı? Bir gün, kimse yok... İkinci gün kimse yok... Üçüncü gün

kimse yok... Oooh artık 350.000 lira temelli kendisinin... Geçti o fukaralık günleri... Zengin oldu gitti

kapıcı efendi... Çocuklara pirzolalar ve manavdan en büyük karpuz... Sonra da bakkalın vitrinindeki

küçük rakı şişesi...

Lakin 350.000 lira ile geçen üç uzun günün sonunda kapıcı, akşam olurken dayanamıyor... Koşuyor

karakola... Üç gece koyun koyuna yattığı, üç gece kendisinin olan paralan polise teslim ediyor... Her

500 liralığı ayrı ayrı okşayarak... Bulunuz sahibini komiser efendi...

Olayı, haber türünde gazeteler yazdı.

Adam parayı buldu; üç gün sonra da gelip teslim etti. Ve o kadardır hikaye... Haber hudutları burada

biter... Ama bir de adamın bütün yaşamı boyunca üç günlük bir zenginlik hayatı var. Üç gün 350.000

lira ile yatağa giren adam...

“Haber dediğimiz nesnenin “olmuştur”, “bulmuştur” gibi tel örgüleriyle sınırlandığı alanın öbür

yanında ise röportaj başlar. Ve “olmuştur”, “bulmuştur” diye anlatılandan da daha “insan ilgisi”

ve ayrıntılara girerek... Dürüst babanın zeytin ekmek başındaki çocuklarından başlayarak...

Haber ve röportaj arasındaki farkı Yaşar Kemal (Milliyet Sanat Dergisi, 1975) şöyle dile getirir:

“Haber bir soyutlama, geniş bir çerçeve işidir. Haber bir yaşam değildir, belki de yaşamın geniş bir

gölgesidir. Gazetecilikte haber, radyodan, televizyondan da önce okuyucu doyurmuyordu. Ancak

röportaj çıkıncadır ki, okuyucu yaşamla, yaşamın, olayların özüyle karşı karşıya gelebildi. Haber,

gerçeğin kaba yansıması; röportajsa yaşamın özüne, gerçeğin özüne doğru bir iniştir.”

RÖPORTAJ TÜRLERİ

“Haber türleri” denildiğinde akla çoğunlukla haberin konusu (emniyet, ekonomi, spor, magazin vs.)

ya da yayımlanacağı kitle iletişim aracı (gazete, dergi, radyo, televizyon vs.) gelir. Gazetecilik

uygulamalarında röportaj türleri denildiğinde ise şu sınıflandırma dikkati çeker.

1. Haber röportaj: Haberi oluşturan olaya bağlıdır.

2. İlgi çekici (duygusal içerikli) röportaj: Okuyucu, izleyici ya da dinleyiciyi duygusal yönden

etkilemeyi amaçlar.

3. Biyografik röportaj: Röportaj yapılan kişiyi tanıtır.

4. Tarihsel röportaj: Doğum, evlenme, yıl dönümü, temel atma ve açılış törenleri, kentler, sanat

eserleri, tiyatrolar, yıkıntılar, buluşlar ya da keşifler gibi tarihî olayları konu alır.

5. Açıklayıcı ve yorumlayıcı röportaj: Görünenin ötesini, sahne arkasını aktarmaya çalışır.

6. Bir şeyin nasıl yapıldığını gösteren röportaj: Yol gösterir, yöntem ve teknikleri tanıtır. Nasıl

yemek yapılır, çiçeklere nasıl bakılır vs.

7. Macera ve kişisel hikâye röportajı: Anıları konu alır. Seyahatler, savaşlar vs.

8. Yerel bir durumu anlatan röportaj: Yerel bir toplumdaki konuları kapsar.

haber toplama ve yazmaadnankutlu.com/radyovetelevizyon/haber_toplama_ve_yazma...haber toplama ve...

Documents