Hastane Yer/ Yüzey Dezenfektan Uygulamaları

Doç. Dr. Zeliha KOÇAK TUFANYıldırım Beyazıt Üniversitesi

Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma HastanesiEnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği

drztufan@yahoo.com

• Hastane enfeksiyonları – hastanede kalış süresinde uzamaya, – morbidite ve mortailitede artışa, – maliyet artışına, – iş gücü kaybına ve – yaşam kalitesinde bozulmaya yol açar. – Hekimin başarısını olumsuz etkiler, – hastanın tedavi sürecini aksatır.

• Hastanede yer ve yüzey dezenfektan uygulamaları hastane enfeksiyonlarının kontrolünde ele alınan önemli unsurlardan biridir.

Sterilizasyon, dezenfeksiyon ve dekontaminasyon nedir?

Sterilizasyon

• Sterilizasyon, cansız maddeler üzerinde bulunan mikroorganizmaların sporlar dahil yok edilmesi, öldürülmesidir.

Dezenfeksiyon

• Dezenfeksiyon, cansız maddeler üzerinde bulunan patojen mikroorganizmaların yok edilmesidir.

• Bakteri sporları ise dezenfektan türünde göre tamamen yok olmaz, belli düzeyde azalır.

Dekontaminasyon

• Dekontaminasyon, özelikle gözle görülür kirlenmenin giderilmesi ve tıbbı alet ve malzemeye elle dokunulduğunda ciddi bir risk oluşturmayacak şekilde temizlenmesi anlamında kullanılan terimdir.

Dezenfeksiyon yöntemleri ve dezenfektanlar nelerdir, nerelerde

kullanılır?

Dezenfeksiyonda başlıca iki yöntem kullanılır: ısı ile dezenfeksiyon ve kimyasal ajanlarla dezenfeksiyon

Dezenfektanlar da kimyasal sterilizan, yüksek düzey dezenfektan, orta düzey dezenfektan ve düşük düzey dezenfektan şeklinde ayrılabilir.

• Kimyasal sterilizasyon steril boşluğa girecek malzemelerde (ör: laparoskop, artroskop ve sistoskoplar gibi) uygulanır.

• Gluteraldehit, hidrojen peroksit, perasetik asit ve bunların farklı oranlarda karışımları kullanılabilir.

• Yüksek düzey dezenfektanlar yarı kritik gereçlerde (Fleksibıl endoskoplar, laringoskoplar, endotrakeal tüpler, anestezi ekipmanları vb) kullanılabilr.

• Yine gluteraldehit, orto fitaldehit, hidrojen peroksit , perasetik asit, hipoklorit ve glukoprotamin farklı oranlarda ve farklı sürelerde uygulanır.

• Orta ve düşük düzey dezenfeksiyon,

– Kritik olmayan gereçlerde (steteskoplar, tansiyon aletleri, kulak spekulumu, küvözler vb) kullanılabilir

– Etil veya izopropil alkol, klorin, iyodofor, fenolik kullanılabilir

Hastane enfeksiyonları ve dezenfektan uygulamaları

• Hastane yer/yüzeylerini belli aralıklarla (günlük, haftada 3 kez vb) ve her gözle görülür kirlenme veya kontaminasyon olduğunda temizleyin/dezenfekte edin

Category II. 23, 378, 380, 382, 1008, 1010

• Dezenfektan veya deterjan kullanırken üretici firma talimatlarına uyun (dilüsyon, materyal uyumu, depolama vb)

Category II. 327, 365, 404

• Duvarları, perdeleri gözle görülür kirlenme ve kontaminasyon olduğunda temizleyin

Category II. 1011

• Dezenfektan/deterjanı önerilere uygun şekilde hazırlayın ve belli aralıklarla yenileyin Ör: Her 3 hasta odasında bir mop yapılan solusyon değiştirilir; değişimlerin 60 dk’dan daha uzun süreyi geçmemesi gerekir

Category IB. 68, 379

• Mop başlıkları temizlik bezleri kontaminasyonun önlenmesi için düzenli aralıklarla dekontamine edilmelidir (En az günde bir kez yıkanır ve kurutulur)

Category II. 68, 402, 403

• Hasta bakım alanlarında şu durumlarda tek basamaklı işlem ve EPA onaylı hastane dezenfektanı kullanılır:– Yüzeylerdeki kirin kaynağı bilinmiyorsa-kan, veya

hasta vücut çıkartıları ihtimali olabilir– Yüzeylerde çoklu dirençli bakteri bulunma ihtimali

varsaCategory II. 23, 47, 48, 51, 214, 378, 379, 382, 416, 1012

• Hasta bakım alanları dışında yüzey temizliğinde deterjan ve su yeterlidir

Category II. 23

• Kritik olmayan yüzeyleri EPA onaylı hastane dezenfektanları ile temizleyin

Category II, IC. 17, 47, 48, 50, 51, 53-57, 59, 60, 62-64, 355, 378, 382

• Kritik olmayan yüzeylerde yüksek düzey dezenfektan/ sıvı kimyasal sterilizan kullanmayın!

Category IB. 23, 69, 318

• İçlerinde bebek varken infant kabinlerinde ve inkübatörlerde dezenfektan kullanmayın.

• Infant kabinleri ve inkübatörlerinin terminal temizliğinde dezenfektanlar (fenolikler) kullandı iseniz tüm alanı su ile durulayın ve tekrar kullanım öncesi kurulayın

Category IB. 17, 739, 740

• Potansiyel olarak enfekte olan sıvı veya kan sıçradığında veya döküldüğünde hızla temizleyin; kanlı materyalleri uygun şekilde bertaraf edin

Category IB, IC. 214

• Kan veya diğer potansiyel olarak enfekte sıvı döküldüğünde/Sıçradığında:

– Eldiven , PPE (iğneleri forsepsle alıp DKA atın)

– EPA onaylı tüberkülosidal ajanla (EPA list D ve E listesinden germisid) veya yeni hazırlanmış hipoklorid solusyonla dezenfekte edin.

Category II, IC. 214, 215, 557, 1013

Sodyum hipoklorit kullanılacaksa

Gözeneksiz yüzeyde, <10ml sıçramada: 1:100 dilüsyon (e.g., 1:100 dilution of a 5.25-6.15% sodium hypochlorite -525-615 ppm chlorine)

>10 mL, geniş yüzeye yüksek miktar sıçramada yada laboratuar kaynaklı sıçrama ise: İşlem sırasında enfekte olma riskini azaltmak üzere temizlik öncesi 1:10 luk dilüsyon uygulanır. Bu dekontaminsayon sonrası 1:100 lük dilüsyonla terminal dezenfeksiyon yapılır.

Category IB, IC. 63, 215, 557

• Dökülen materyal büyük miktarda kan veya vücut sıvısı ise disposıbl adsorban bir materyal kullanılarak emdirilir ve ortamdan uzaklaştırılır.

Category II, IC. 44, 214

• Endemik Clostridium difficile enfeksiyonunun endemik olduğu ünitelerde ve salgın durumunda rutin çevre temizliğinde 1:10 dilüsyonda (%5.25-%6.15 sodium hypochlorite) çamaşır suyu kullanılır

• EPA onaylı C. difficile sporlarını öldüren bir dezenfektan henüz bulunmamaktadır.

• Category II. 257-259

• Klor solüsyonu günlük hazırlanmıyorsa 30 gün kapaklı opak bir şişede saklanabilir, ancak 30 gün sonrasında klor konsantrasyonunda %50 azalma olur ( 1000ppm klorin 30 gün sonra 500 ppm e düşer)

Category IB. 327, 1014

Hastanelerde yer/yüzey dezenfeksiyonu gerekli midir?

• Hastane yer ve yüzeyleri hastane enfeksiyonları açısından rezervuar oluşturur.

• Özellikle nosokomiyal salgınlara neden olabilen MRSA, VRE, Acinetobacter ve Pseudomonas türleri yüzeylerde haftalarca hayatta kalabilir.

Mopun kullanıldığu suSu-sabun: temizlik öncesi 10 CFU—

34000cfu/mLDezenfektan+ Su -------- Değişim yok

(20cfu/ML)

TEMİZLİĞİN KONTROLÜ

• Ünitelere göre hastaneler temizlik sıklığını ve yöntemini belirlemelidir.

• Kritik olmayan yüzeylerin dezenfeksiyonunda düşük düzey dezenfektan kullanılmalıdır.

• Özellikle vücut sıvı ve salgıları ile kontamine olan yüzeylere dezenfeksiyon uygulanmalıdır.

Direnç

• Yüksek riskli alanlarda (yoğun bakım üniteleri (YBU), izolasyon odaları vb) elle sık temas edilen yüzeyler günde en az bir kez temizlenip dezenfekte edilmelidir.

• Yerler için genel olarak deterjanla temizlik yeterlidir, vücut sıvı ve salgıları ile kirlenme varsa dezenfeksiyon da uygulanmalıdır.

• Yer/yüzey dezenfeksiyonunda yüksek riskli alanlar: ameliyathaneler, YBU’ler, hemodiyaliz ünitesi, izolasyon odaları, kemik iliği ünitelerinin ve solid organ nakli ünitesinin hasta odaları

• Orta riskli alanlar: Laboratuarlar, hasta odaları ve mutfak

• Düşük riskli alanlar: Hemşire ve doktor odaları, ofisler, kafeterya, koridorlar ve depolar

Yer/yüzey dezenfeksiyonunda risk sınıflaması nelerdir?

AMELİYATHANE TEMİZLİĞİ

AMELİYATHANE TEMİZLİĞİ

Dezenfektan alımında ve kullanımında dikkat edilecek

konular nelerdir?

• Her bir dezenfektan farklı sürede etkir, aynı gün içinde kullanılması gerekenler olduğu gibi birkaç hafta boyunca aktif kalanlar da olabilir.

• Dezenfektanlar arasında markaya göre kullanım talimatları değişebilir, mutlaka üretici firma önerileri doğrultusunda hareket edilmelidir.

• Her bir ürün değişikliğinde üniteler bu konuda uyarılmalı ve hizmet içi eğitimler verilmeli, dezenfektan aktiviteleri kontrol edilmelidir.

• Ürünler alınırken antibakteriyel etkinin belgelenmesi, ürüne göre kalite standartlarına uyumun gösterilmesi önemlidir.

• Bütün malzemeleri kullanırken personel sağlığı ve çevre sağlığı mutlaka göz önünde bulundurulmalı, uygun hazırlama ve bertaraf önlemleri alınmalıdır.

Kaynaklar

• Sterilizasyon dezenfeksiyon rehberi www. das.org.tr

• Hastane enfeksiyonlarının önlenmesi çalışmaları, Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. www.hastaneenfeksiyonlari.saglik.gov.tr

• Guideline for Disinfection and Sterilization in Healthcare Facilities, 2008. HICPAC. http://www.cdc.gov/hicpac/Disinfection_Sterilization/acknowledg.html

Teşekkürler….