yüzey tahribaysız muayene

8/2/2019 yzey tahribaysz muayene

1/6

Yiizey Tahribatsiz MuayeneMetotlarlVU ZEV K ONTR OLVONTEMLERi test parcasmm yiizeyine uygulamr,srvmm yiizeydeki siireksizligin

icerisine girebilmesi (penetreedebilmesi; penetrant kelime anlarmylaMalzeme ve imalatlann tahribatsizyiizey kontroliinde en yaygm

Ekim [email protected]

girici, niifuz edici demektir) icin yeterlibir sure beklenir. Eger siireksizlikasagidaki sekilde goriildiigii gibi kiiyiikve dar ise kilcalhk etkisiyle SIVIsureksizligin icine niifuz eder.Yeterli penetrasyon zamamgectikten sonra parcanm yiizeyitemizlenir. Ardmdan gelistiricimaddenin (developer)uygulanmasiyla SIVI ters kilcalhkolayi ile disan cikarak penetrantmyiizeyde belirmesini saglar,Boylelikle yiizeyde normalde gozlegorulemeyen kusurlar, goriilebilirhale getirilmis olur.~ekiI1. P e n e tr an t S I V ln ln Y O z e y S O r e ks iz lik le r in e P e n e tr a s y on u v e Y O z e y e y lk lm l (4 )

kullamlan, pratik ve giivenilir metotlarSIV1 Penetrant Muayene ve MagnetikParcacikla Muayenedir. Bu iki metotda sadece malzemelerin yiizeylerineacik kusurlann belirlenmesindeetkiliyken magnetik parcaciklamuayene yontemi ile yiizeyin birazdaha altmdaki kusurlar da tespitedilebilir. Bu iki yontemde demalzemenin ic yapismm muayenesimiimkiin degildir, Malzemelerin iy yapimuayenesinde diger tahribatsizmuayene yontemlerinden radyografi,ve ultrasonik muayene cok etkilidir (1).SIV I PE NE TRANTMUAVENESIV1 penetrant ile muayene yontemisivilann kapilarite (kilcalhk) ozelliginedayah bir yontemdir, Penetrant SIVI,

SlVl Penetrant ile Muayenenin Temel A~amalan

1. Penetrant malzeme,yiizeye uygulanlr.

4. Penetrantm yi izeyeC;:lkabilmesi ic;:in

geli~tirici uygulanlr.

r ' ~ ~I~2. Penetrant In yiizeydekisiireksizlige yeterincegirebilmesi ic;:inbeklenir.

5. Test parcasi incelenir vebeliren izler yorumlarur,

3. Yi izeydeki penetranttemizlenir.

6. Muayene bittikten sonraparca temizlenir.

~ Muhendls ve Maklna CUt: 50 SayJ: 597
mailto:[email protected]:[email protected]


2/6

niifuz etme ozellikleri olmadigmdan,siireksizliklerin icerisindeki penetrantamiidahale edilmez ve sadece yiizeydekifazla olan penetrantla emiilsiyonolusturarak su ile yikanabilmesinisaglar (2).

Penetrant, temizleme ve gelistirmemalzemeleri parcanm tank icerisinedaldmlmasiyla uygulanrr. Tasmamaztest ekipmam ise daha cok santiyeiiretimlerinde, yeri sabit tasmamayanparcalann testinde kullanihr, Testmalzemeleri yiizeye sprey kutulanylapiiskiirtiiliir (4).

SIVl Penetrant Testinin Avantajlan1. Parcalann yiizeylerinde bulunancatlak, gozenek gibi siireksizliklerintespitinde prosediiriine uygunyapildigmda iyi ve hassas sonuclarvern.

2. Test malzemelerine kimyasalyonden zaran olmadikca biitiinmetallere ve hatta cam, plastik,seramik gibi metal olmayanmalzemelere de uygulanabilir.

3. Diger tahribatsiz muayenemetotlanna gore ekonomiksayilabilecek bir yontemdir;

4. Nispeten pratik ve kolayuygulanabilen ve cabuk sonucahnabilen bir metottur.

Geli~tiriciTers kilcalhk olayi ile yiizeykusurunun icerisindeki penetrantmyiizeye cikmasmi saglayan vepenetrant yiizeye ciknktan sonra darenklerde kontrast yaratarak belirtininkolay goriilebilmesine yardimci olan,beyaz, kuru tozlu, susuz yas ya da yascesitleri olan malzemelerdir.Gelistiriciler ozel mum ya da plastikfilm malzemeden olabilirler. Bugelistiriciler parca yiizeyinde eldeedilen goriinttiden sert ve arsivekaldmlabilecek kahci bir kayit eldeedilmesini saglarlar (2).

Penetrant MalzemeGenellikle krrrmzi renkte olan giinl~lgmda gorulebilen penetrant srvilanndismda, yalrnzca karanltk ya da morisik altmda goriilebilen floresanpenetrant srvilar da mevcuttur. Floresanpenetrant metodu giin l~lgmdagoriilebilen, kirrmzi penetrantmetoduna kiyasla daha iyi kontrastsagladigmdan daha kiiyiik yiizeykusurlarmm tespitinde etkiliyken, testortammm karartilmasi ya da tasmabilirmor l~tk ekipmanmm bulundurulmasigerekliliginden de giin l~lgmdagoriilebilen penetrant metoduuygulamada daha basittir (2).

SIVl Penetrant Testinin Snnrlarr1. Sadece yiizeye acik siireksizliklerinbelirlenmesinde etkindir.

2. Yiizeyi kaph, boyah, piiriizliiparcalarda saghkh sonuclarahnamaz.

SlV1penetrant testiyle catlaklar,kaynaklarda yiizeye aeik gazbosluklan, bindirmeler, yiizeydekiniifuziyet yetersizlikleri gibi kusurlartespit edilebilir. Sekil J'de gim l~lgmdagoriilebilir kirmizi penetrantmalzemesiyle tespit edilen bir catlakgerebilirsiniz,

TemizleyiciParcanm yiizeyine uygulanmispenetrann su ile giderebilen biremiilsiyon haline doniistiirentemizleyicilerin parcadaki kusurlara

SIVl Penetrant Test Ekipman veMalzemeleriTasmamaz test ekipmam genellikle coksayida ve karmasik sekilli parcalannfabrikasyon seri iiretiminde kullamhr,

Siyah 1~lk

Flr~ve/' S ilic iler

l jekil2. Tasmarnaz ve Ta~lnab i li r SIVI Pene tra nt T e st E kip manl (4 )

MOho.d.m MaO.a ell' ,50 Sa,,, 5'7~


3/6

~ek il 3 . GOn 1~l g lndaGo rO leb i li r P enet ra n t i le Ca tl ak Tesp it i ( 2 )

~ ek il4 . R e fe ra n s B lo kla Pe net ra n t Ma lz eme s in in H a ss a siy et T e s ti ( 2)

SIVI Penetrant MuayenedeHassasiyet BelirlemeTestte iyi bir hassasiyet eldeetmede en onemli unsurlardanbiri, test parcasmm ve testbolgesinin yeterliisiklandmlmasidir, Giin l~lgmdagoriilebilen penetrant muayenedetest parcasmm yiizeyindeki isiksiddeti en az 500 lux; floresanpenetrantmuayenedeisemuayeneortami karanhk olmahdir; Testparcasma verilen mor l~lgm ise enaz 1000 IlW/cm2 olmasi gerekir kifloresan penetrant malzemeyeterince parlayarak gonilebilsin(6).Sivi penetrant muayenede bir digerhassasiyet unsuru da penetrant vegelistirici malzemesininuygunlugudur, Bunun icin yapaycatlaklar olusturulmus aluminyumbloklar kullanihr, Yapay catlaklaraluminyum blogun isitilmasi ve anidensu verilmesiyle olusturulabilir, Blokyiizeyi ortasmdan bir yankla ikiyebdliiniir, Blogun bir tarafma testte

T es t b lo Q un uikiye b elen yan k

kullanacagmnz penetrant malzemesidiger tarafina da hassasiyetinibildigimiz ve yeterli kabul ettigimizpenetrant malzemesi uygulamr veyeterli bekleme siiresinden sonrayiizeydeki penetrantlar temizlenir vegelistirici uygulamr, Elde edilen catlakgoriiniimleri karsilastmhr, Eger testtekullanacagmnz penetrantla elde edilencatlaklar goriintilsii, referanspenetrantla elde edilen catlaklargoriintusiinden daha az degilse

penetrantm hassasiyeti yeterlikabul edilir. Sekil e'te bir testblogu ve penetrant malzemesinintest edihnesini gorebilirsiniz (2).Penetrant malzemesininviskozitesinin de belirli birdegerde olmasi gerekir. Zira dtistikviskoziteli penetrantlarsiireksizliklerin icerisine yeterincegiremeden parcanm yiizeyindencok cabuk siiziiliirler. Yiiksekviskozite ise penetrasyon zamammartiracagmdan testin uzunsiirmesine neden olur.Kuru gelistirici malzemelertopaklanmaya, yapismalara karstgozle muayene edilir. Yasgelistiriciler ise, tasiyici SlV1icerisindeki tozun yogunlugunuolcmek icin hidrometre ile kontroledilir.

MAGNET iKPARl iACIKLAMUAYENEMagnetik parcacikla testyontemi, test parcasmmmagnetiklestirilmesi,yiizeyine demirparcaciklannm uygulanmasive magnetiklesmeden otiiriiparcaciklann aldigi sekil vedesenlerin incelenmesiprensibine dayamr. SekilS'te goriildiigu gibi eger testparcasinm yiizeyinde ya dayiizeyinin hemen altmda bircatlak, bosluk, kalmti gibi kusurlar

varsa, bu kusurlarm yarattigi kayakmagnetik akidan dolayi yiizeydekidemir parcaciklan 0bolgeye toplampbelirgin izler birakrrlar,Parcamn maruz birakildigi magnetikaki, parcanm tu m kesiti boyunca yolalacagmdan parcamn icerisindekikusurlar da magnetik akida kacaklaryaratrrlar. Parca icerisindeki bu kayakaki yiizeye yakm ise, bu durumda bile


4/6

Demi r pareaciklan

! ?e kil5 . M a gn et ik A kl K ag ag l v e D em ir T o zlan ru n B u K ag ak A kld an E t kilen m ele ri (5 )

Magnetik akt kacagi

! ? ak il 6 . P a rg a YOzey in d e ve i~ eris in d ek i Magn et ik A k l K a~akla n (5 )

AKIM

BOYUNA AKIMA45 DERECEMAGNETIKALAN CATLAKLAR CATLAKLARGOROLEBiLiR GOROLEBILIRENiNE CATLAK CEVRESELMAGNETIKLENMEDE\ GOROLMEZ

DEGI~IK ybNLERDE CATLAKGOROLEBILIR! ?e kil 7 . K u s u rla nn Magn et ik A k l Y o nOn e Go re Be lirle n eb ilm e s i (5 )

MAGNETiKAKI

AKIM! ? ek il 8 . K o n ta k Ka ia la r V a s lt as ly la Ce vre se l Magn et ik A k l O lu ~t uru lm a s l (5 )

M Ia yiizeydeki parcaciklanetkileyebilmektedir. Dolayisiyla sekil6'da gosterildigi gibi, magnetikparcacikla muayene tekniginde yiizeyinhemen altmdaki kusurlar da bu metotlabelirlenebilir (5).

Magnetik Pareaeikla MuayeneYonteminin Avantajlan ve SunrlariSIVI penetrantla muayene yontemiylekarsilastmldigmda avantaji, yiizeyinhemen altmdaki kusurlann tespitindede etkili olabilmesiyken; en onemli

S :

. . . .

smirlamasi sadece ferromagnetik(miknanslanabilen) malzemelereuygulanabilir olmasidir, Orneginostenitik paslanmaz celiklerinmagnetiklenme ozellikleriolmadigmdan; bu malzemelermagnetik parcacikla test edilemezler.Ostenitik paslanmaz celiklerde SIV1penetrant test uygulamr (3).MagnetikAkI irretimi ve UygulamaEkipmanlanMagnetik akmm iki cesit iiretilme vetest parcasma uygulama metodu vardrr:Cevresel ve Boyuna Magnetikleme.Cevresel Magnetikieme Cihazlanlcinden akim gecen bir telin etrafindasag el kurah yominde bir magnetikalan olusma prensibine gore, testparcasmm ilgili yerinden akimgecirilerek test bolgesininmagnetiklesmesi saglamr,Magnetikleme yomi, tespit edilmesibeklenen kusurlann yerine ve yoniinegore secilmelidir, Zira Sekil 7'de temsiledildigi gibi magnetik akmm yonilkusura ne kadar dikse 0 kadar belirginbir gortintii elde edilirken, magnetikakiya paralel kusurlar bu magnetikakiyla belirlenemez.Test parcasi yiiksek akim verenkafalarm arasma sikistmhr ve gecenakim Sekil 8'de gorilldiigu gibiparcanm etrafmda cevresel magnetikaki olusturur,En onemli cevresel magnetiklendinneekipmam "Prod Uclan'tdir. Sekil S'da

MAGNETIKCizGiLER, ek il 9 . P ro d U~ la ny la Ce v re sel Mag ne tik le n dirm e (3 )

KAYNAK



5/6

da goriildiigu gibi balm prod uclan,parcaya 1000 amper gibi yiiksek birakim vererek parcanmmagnetiklesmesi saglamr,

altematif akim (AC) ile elde edilebilir.Altematif akim parca yiizeyindekikusurlann tespitinde daha etkiliyken,dogru akim yiizeyin hemen altmdakikusurlann tespitinde de etkilidir.

! ?ek il 10 . S iir ek li v e E leid r om l knat ls la Boyuna Magnet ik le nd irme (3)

altmda ve karanltk ortamda goriilebilenfloresan tipleri de mevcuttur. Floresanmagnetik parcacik metodu daha iyi birkontrast sagladigmdan hassasiyeti daha

___ . . . E LEKTROMIKNAT I( Y O K E )

T EST P AR CA SI

! ?e kil1 1. B o b in San la ra k B o yu n a Magnet ik le nd irme (3 )

K A YN A K

Boyuna Magnetikleme CihazlanTest parcasma dis kaynakh birmagnetik aki verilir. En basit boyunamagnetiklendirme cihazlan Sekil 10'dagoriilen siirekli ya daelektrormknatislardir,Test parcasmm etrafma, icinden akimgecen bir bobin sanhrsa da Sekil 11'degoriildiigu gibi test parcasmda birmagnetik aki olusturulur,Test parcasinm etrafma, icinden akimgecen bir bobin sanhrsa da Sekil 11'degoriildiigu gibi test parcasmda birmagnetik aki olusturulur,Magnetik aki, dogru akim (DC) veya

PareaciklarMagnetik parcaciklar kuru ya da yasolabilirler. Kuru parcaciklar tamamenkuru toz halinde parcaciklardir, yasparcaciklar ise bir siispansiyonicerisindedirler, Parcaciklar testyiizeyiyle kontrast olusturmasi icingenellikle kirmizi, siyah, san renktedemir tozlandtr. Aynca test parcasiyiizeyine kontrast SIV1S1 dauygulanabilir. Parcaciklar test parcasimagnetiklestirildikten sonra yiizeyeuygulamr. Uygulama metoducogunlukla spreylemedir. Parcaciklargenellikle piyasada metal sprey siselerihalinde bulunurlar.Magnetik parcaciklann sadece mor isik

yiiksektir. Sekil lZ'de bir giin l~lgmdagoriilebilen, bir de mor isik altmdagoriilebilen floresan parcacikh testornekleri gorebilirsiniz.Magnetik Pareacik TestindeHassasiyetTestin hassasiyeti yapay catlakhreferans o19Umcihazlanyla belirlenir.En cok kullamlan olciim cihazi Sekil13'te goriilen "elma dilimli gerec'tdir,Bu basit gerecin iizerinde yapayoyuklar olusturulmustur, Bu gerec,magnetiklendirilmis yiizeyekondugunda hem magnetik akmmyoniinii tespit etmemizi, hem desiddetinin yeterliligi hakkmda bilgi

Muhendls ve Maklna CUt: 50 5ayI: 597


6/6

~ek il1 2 . Mag ne ti k Parcacikla T e s t te Ca tla k T e s p it i ( 3)

~ ek il1 3. E lm a D ilim l i G e re g ( 3 )sahibi olmarmzi saglar, Parcaciklanniizerinde belirdigi cizgiye dik yonde birmagnetik akt oldugu anlasthr ve egerbu cizgi ya da cizgiler belirirlerse,uygulanan magnetik akmm yeterlioldugu soylenebilir,

SONUI ;Hem SIVI penetrantla muayene hem demagnetik parcacikla muayeneyontemleri sadece yiizey muayeneyontemleri olup, bu yontemlerin

dismda radyografi, ultrasonik test,girdap akimlan, akustik emisyon,gorsel muayene, sizdirmazhkmuayenesi, notron radyografi, infraredve termal test gibi diger tahribatsizmuayene metotlan da mevcuttur.Ancak bu metotlar sadece egitimli vekalifiye personel tarafmdan,prosediiriine uygun yapihp dogrudegerlendirildiginde etkili sonuclarverir. Ozellikle birbirlerine goreavantaj ve dezavantajlan bulunan,ancak yiizey catlak tespitinde coketkili metotlar olan SIVI penetrantlamuayene ve magnetik parcaciklamuayene metotlan, son dereceprosediire ve operatore baghmetotlardir, Bu yiizden uygulamalardaprosediire tam uyulmah, testinniteligine gore dogru ekipmansecilmeli, egitimli, tecriibeli vekalifiye operatorler tarafmdanuygulanmahdir,

KAYNAKI;A1. MIX Paul E., Introduction toNondestructive Testing A TrainingGuide, John Wiley and Sons, NewYork, 1987

2. Moore Patrick O. 1999.Nondestructive Handbook Volume 2Liquid Penetrant Testing, ASNT.

3. Mclntire Paul, Nondestructive TestingHandbook Volume 6 MagneticParticle Testing, ASNT, 1989

4. NDT Training Program LiquidPenetrant Method, ASNT, 1979

5. NDT Training Program MagneticParticle Method, ASNT, 1977

6. ASME Section V Article 6, LiquidPenetrant Exanrination

7. ASME Section V Article 7, MagneticParticle Examination


yüzey tahribaysız muayene

Documents