hayvan Çali Ş malarinda et İ k ve sert İ f İ kasyon

HAYVAN HAYVAN ÇALIÇALIŞŞMALARINDA ETMALARINDA ETİİK K

VE SERTVE SERTİİFFİİKASYONKASYON

Dr.Müjdat BALKAN Dr.Müjdat BALKAN

KavramlarKavramlar

Etik: Nelerin iyi ya da kötü olduğunu belirlemeye çalışan, iyilere ulaşmak için ne yapılması gerektiğine ilişkin öneriler sunan felsefenin bir dalıdır.

Biyoetik: Tüm canlılar ve çevre ile ilgili etik sorunları içeren.

İnsanı diğer canlılardan ayıran özellik; aklı sayesinde doğanın kendisi için çizdiği yola bağımlı olmaması, dış dünyadaki koşulları değiştirebilmesi özgürlüğüdür. Ancak bu ayrıcalık insana özgürlüğü ile eşit derecede sorumluluk yüklemektedir.

Araştırmanın Bilimsel ve Etik Açıdan Araştırmanın Bilimsel ve Etik Açıdan

Haklı ÇıkarılmasıHaklı Çıkarılması

Bilimin ilerlemesi hayvanlar üzerinde denemeleri kaçınılmaz hale getirmiştir.

Hayvanlar üzerindeki araştırmalar kaçınılmaz olarak bir yaşama zarar verecektir. Ne kadar yarar için ne kadar zararın göze alınabileceği yani; iyiye ulaşmak için kötü sonuçların ortaya çıkmasına ne ölçüde izin verilebileceği biyoetik karar vermeyi gerektirir.

Hayvanlar Üzerinde Yapılan Bilimsel Hayvanlar Üzerinde Yapılan Bilimsel ÇalÇalışışmalarda 3R malarda 3R KuralKuralıı

1- Materyali Değiştirme (Replacement): Eğer mümkünse, hayvan yerine, aynı güvenirlikte sonuçlar verecek başka materyal yada modeller üzerinde çalışmak.2- Sayıyı Azaltma (Reduction): İstatistik hesabı etkilemeyecek en az sayıda hayvan üzerinde çalışmak.3- Uygun Koşulları Sağlama (Refinement): Deneylerde hayvanlarda en az rahatsızlığa yol açacak şekilde davranmak.

Yerine Geçirme Yerine Geçirme

Aynı amaca ulaşacaksa, filogenetik skalada daha yüksekte yer alan hayvan yerine daha aşağıda bulunan hayvanı kullanma,

Omurgalı hayvanları öldürdükten sonra elde edilecek hücre, doku ve organlarla in vitro çalışma yerine geçebilecek alternatifleri (insandan çıkarılmış olan organ, doku çalışması, hücre ve doku kültürü, matematik yöntemler vb.) kullanma.

AzaltmaAzaltma

Bir araştırmada kullanılacak hayvan sayısını en aza indirme.

Çok sayıda hayvan kullanmadan önce ortaya çıkabilecek sorunların bazılarını belirlemek için pilot çalışma uygulamak,

İstatistik uzmanına anlamlılık için gerekli hayvan sayısı konusunda danışmak,

Uygun Koşulları Sağlama

İnsanlık dışı girişimlerin sıklığını ve ağırlığını azaltmayı İnsanlık dışı girişimlerin sıklığını ve ağırlığını azaltmayı hedeflemehedefleme

Protokollerin ağrı ve stresin azaltılması yönünde Protokollerin ağrı ve stresin azaltılması yönünde değerlendirilmesideğerlendirilmesi

Uygun anestezi ve analjezi kullanılmasıUygun anestezi ve analjezi kullanılması Hayvanların daha iyi koşullarda yaşatılmasıHayvanların daha iyi koşullarda yaşatılması Gereksiz yere öldürülmenin sağlanmasıGereksiz yere öldürülmenin sağlanması

Deney HayvanDeney Hayvanıı Kullan Kullanıımmıında Uyulmasnda Uyulmasıı Beklenen Temel Beklenen Temel Etik Etik İlkelerİlkeler

AraAraşşttıırma planlanrma planlanıırken, ararken, araşşttıırmacrmacıı öncelikle hayvan öncelikle hayvan gerektirmeyen metogerektirmeyen metottlarlarıı (doku kültürü vs.)hayvan (doku kültürü vs.)hayvan kullankullanıımmıı yerine koymay yerine koymayı ı düdüşşünmelidir. Hayvan ünmelidir. Hayvan kullankullanıımmıı yerine uygun bir alternatif bulunam yerine uygun bir alternatif bulunamııyorsa, yorsa, araaraşşttıırmada deney hayvanrmada deney hayvanıı etik kurallar do etik kurallar doğğrultusunda rultusunda kullankullanıılmallmalııddıır. r.

Deney hayvanDeney hayvanıı olarak en az kompleks tür kullan olarak en az kompleks tür kullanıılmaya lmaya çalçalışıışılmallmalııddıır. r.

ÇalÇalışışma protokolü hayvan sayma protokolü hayvan sayııssıınnıı en aza indirecek en aza indirecek şşekilde olmalekilde olmalıı ve kullan ve kullanıılacak olan dilacak olan dişşi ve erkek sayi ve erkek sayııssıı mümkünse (çamümkünse (çalışlışmanmanıın geren gereğği dei değğilse)eilse)eşşit olmalit olmalııddıırr. .


Deney hayvanlarDeney hayvanlarıınnıın aran araşşttıırma srma sıırasrasıında maruz kalacanda maruz kalacağığı aağğrrıı ya da rahats ya da rahatsıızlzlığıığın maksimum süresi ve sn maksimum süresi ve sııklklığıığı belirlenmeli ve bu kriterler tanbelirlenmeli ve bu kriterler tanıımlanmalmlanmalııddıır.r.

Hayvanlar gereksiz aHayvanlar gereksiz ağğrrıı ve strese maruz b ve strese maruz bıırakrakıılmamallmamalıı, , hayvanların güvenlihayvanların güvenliğği sai sağğlanmallanmalıı, maliyet ve kolayl, maliyet ve kolaylıık k hiçbir zaman hayvanhiçbir zaman hayvanıın fiziksel ve zihinsel san fiziksel ve zihinsel sağğllığıığından ndan önemli olmamalönemli olmamalııddıır. r.


Cerrahi yöntemlerin uygulanmasCerrahi yöntemlerin uygulanmasıında anda ağrığrıyyıı önlemek için yeterli önlemek için yeterli genel ya da bölgesel anestezi uygulanmalgenel ya da bölgesel anestezi uygulanmalııddıır. r.

Mide içeriğinin aspirasyonunu önlemek üzere anestezi öncesi Mide içeriğinin aspirasyonunu önlemek üzere anestezi öncesi hayvanlar uygun hayvanlar uygun şşekilde aç bekilde aç bıırakrakıılmallmalııddıır.r.

ÇalÇalışışmada deney hayvanlarmada deney hayvanlarıınnıın anesteziden uyanmasn anesteziden uyanmasıı bekleniyorsa, enfeksiyonu önleyecek aseptik kobekleniyorsa, enfeksiyonu önleyecek aseptik koşşullar ullar sasağğlanmallanmalııddıır. r.

Cerrahi sonrasCerrahi sonrasıı analjezi ve yara iyile analjezi ve yara iyileşşmesinin uygun olmasmesinin uygun olmasıınnıı sasağğlayacak postoperatif baklayacak postoperatif bakıım verilmelidir. m verilmelidir.

AraAraşşttıırmanrmanıın amacn amacıı, cerrahi bir yöntemin sonucu geli, cerrahi bir yöntemin sonucu gelişşen aen ağğrrııya da ya da rahatsrahatsıızlzlığıığı belirlemek ise, deneyin sonlanmas belirlemek ise, deneyin sonlanmasıı gereken noktay gereken noktayı ı iyi iyi belirlemelidir. belirlemelidir.


İİlaçlara psikolojik ve fizyolojik balaçlara psikolojik ve fizyolojik bağığımlmlııllığıığı konu alan çal konu alan çalışışmalarda malarda yoksunluk sendromunu azaltmak ya da önlemek için önlem yoksunluk sendromunu azaltmak ya da önlemek için önlem alalıınmalnmalııddıır. r.

Travma içeren yöntemlerin anestezisiz uygulanmasTravma içeren yöntemlerin anestezisiz uygulanmasıı kabul kabul eedilmemelidirdilmemelidirNöromuskuler blokaj yapan ajanlar anestezik madde yerine Nöromuskuler blokaj yapan ajanlar anestezik madde yerine kullankullanııllmamalıdır.mamalıdır.

Motor paralizi anestezideMotor paralizi anestezide deneyimli personel ve uygun teknik deneyimli personel ve uygun teknik donandonanıım deney boyunca fizyolojik bulgularm deney boyunca fizyolojik bulgularıı de değğerlendirmek ve erlendirmek ve hayvanın anestezide kaldhayvanın anestezide kaldığıığından emin olmak için mevcut olmalndan emin olmak için mevcut olmalııddıır.r.


Uzun süreli fiziksel kUzun süreli fiziksel kııssııtlama, ancak alternatif itlama, ancak alternatif işşlemler lemler yetersiz olduyetersiz olduğğunda minimum derecede ve minimum unda minimum derecede ve minimum sürede uygulanmalsürede uygulanmalııddıır. r.

HayvanlarHayvanlarıın aç bn aç bıırakrakıılmalarlmalarıınnıın gerekli çaln gerekli çalışışmalarda malarda vücut avücut ağırlığığırlığındaki azalma, deney öncesi andaki azalma, deney öncesi ağığırlrlığınıığının n %20'sinden ya da uygun kontrol hayvanlar%20'sinden ya da uygun kontrol hayvanlarıınnıın ortalama n ortalama aağırlığınınğırlığının % 20'sinden fazla olmamal % 20'sinden fazla olmamalııddıır.r.

Su kSu kııssııtlamastlamasıı, çal, çalışışmanmanıın amacn amacıı susuzluk susuzluk mekanizmalarmekanizmalarıınnıı ara araşşttıırmak ise ya da anesteziden önce rmak ise ya da anesteziden önce güvenlik amacgüvenlik amacııyla gerekli ise yapyla gerekli ise yapıılabilir, bunun dlabilir, bunun dışıışında nda su ksu kııssııtlamastlamasıı yap yapıılmamallmamalııddıır. r.

Deney HayvanDeney Hayvanıınnıın Öldürülme Metodun Öldürülme Metodu

Deney hayvanDeney hayvanıınnıın öldürülmesi gerektin öldürülmesi gerektiğğiindende, ac, acıı çekmeden öldürülme için kabul edilmiçekmeden öldürülme için kabul edilmişş kurallar kurallar uygulanmaluygulanmalııddıır. r.

Deney hayvanDeney hayvanıı herhangi bir nedenle, çal herhangi bir nedenle, çalışışmanın amacmanın amacıı ddışıışında, önlenemeyennda, önlenemeyen ş şiddetli, ani ya da devamliddetli, ani ya da devamlıı a ağğrrı ı çekerse, araçekerse, araşşttıırmacrmacıı hemen öt hemen öteenazi uygulamalnazi uygulamalııdır. dır.

Protokolünde hayvanProtokolünde hayvanıın öldürülmesinin kaçn öldürülmesinin kaçıınnıılmaz lmaz olduolduğğu çalu çalışışmalarda gereksiz acmalarda gereksiz acıı çekmeyi önlemek çekmeyi önlemek içiniçin "kabul edilebilir son nokta"belirle"kabul edilebilir son nokta"belirlenmelidir.nmelidir.

Ölüm kriterleri ispatlanmadan hayvan atÖlüm kriterleri ispatlanmadan hayvan atıılmamallmamalııddıır. r.

Uluslararası MevzuatUluslararası Mevzuat

The Principles of Humane Experimental Technique 1959The Principles of Humane Experimental Technique 1959

Hayvan Hakları Evrensel Bildirgesi (1978)Hayvan Hakları Evrensel Bildirgesi (1978)

Helsinki Bildirgesi (1964 ve revizyonları en son 2004)Helsinki Bildirgesi (1964 ve revizyonları en son 2004)

Avrupa Birliği Kararları (Strasburg 1986) 86/609/EECAvrupa Birliği Kararları (Strasburg 1986) 86/609/EEC

Ulusal MevzuatUlusal Mevzuat

Hayvanları Koruma Kanunu 5199 Sayılı (01. 07.2004)Hayvanları Koruma Kanunu 5199 Sayılı (01. 07.2004)

Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul Ve Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul Ve Esaslarına Dair YönetmelikEsaslarına Dair Yönetmelik ( (06.07.2006) Tarihli Resmi Gazete

Ulusal MevzuatUlusal Mevzuat

5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanunu (01. 07.2004)5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanunu (01. 07.2004)

Hayvan deneyleriHayvan deneyleriMadde 9.-Madde 9.- Hayvanlar, bilimsel olmayan teşhis, tedavi, Hayvanlar, bilimsel olmayan teşhis, tedavi, deneylerde kullanılamazlar.deneylerde kullanılamazlar.Tıbbi ve bilimsel deneylerin uygulanması ve deneylerin Tıbbi ve bilimsel deneylerin uygulanması ve deneylerin hayvanları koruyacak şekilde yapılması ve deneylerde hayvanları koruyacak şekilde yapılması ve deneylerde kullanılacak hayvanların uygun biçimde bakılması ve kullanılacak hayvanların uygun biçimde bakılması ve barındırılması esastır.barındırılması esastır.Başkaca bir seçenek olmaması halinde, hayvanlar Başkaca bir seçenek olmaması halinde, hayvanlar bilimsel çalışmalarda deney hayvanı olarak kullanılabilir.bilimsel çalışmalarda deney hayvanı olarak kullanılabilir.

51995199 Hayvanları Koruma KanunuHayvanları Koruma Kanunu

Hayvan deneyi yapan kurum ve kuruluşlarda bu Hayvan deneyi yapan kurum ve kuruluşlarda bu deneylerin yapılmasına kendi bünyelerinde kurulmuş ve deneylerin yapılmasına kendi bünyelerinde kurulmuş ve kurulacak etik kurullar yoluyla izin verilir.kurulacak etik kurullar yoluyla izin verilir.

Etik kurulların kuruluşu, çalışma usul ve esasları, Tarım Etik kurulların kuruluşu, çalışma usul ve esasları, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığının ve ilgili ve Köyişleri Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığının ve ilgili kuruluşların görüşleri alınarak Bakanlıkça çıkarılacak kuruluşların görüşleri alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.yönetmelikle belirlenir.

Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul Usul vve Esaslarına Dair Yönetmelike Esaslarına Dair Yönetmelik

06.07.2006 Tarihli ve 26620 sayılı Resmi Gazete

Yönetmeliğin amacı, deney hayvanları ile yapılacak olan bilimsel araştırma, test, sağlık hizmetleri uygulamaları, eğitim-öğretim ve yayın gibi temel etkinliklerde kullanılan yöntem ve materyaller ile ilgili minimum etik standartları saptamak, etik ilkeler doğrultusunda görüş bildirmek ve araştırma önerilerini bu açıdan incelemek üzere oluşturulacak Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kurulu ve Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurullarının kuruluş ve çalışma esaslarına, yapılması planlanan işlemlerin sunulmasına, araştırma ve çalışma önerilerinin incelenmesine, izin verilmesine, uygulamalara, uygulamaların izlenmesine, deney hayvanları üzerinde yapılan bütün işlemlerin kayıt altına alınmalarına ve bu işlemlerin anında ya da geriye doğru izlenebilmelerine, ilgili bütün işlemlerin denetlenebilirliğinin sağlanmasına ve ilgili işlemlerin gerektiğinde sonlandırılmalarına ilişkin esasları belirlemektir.

Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kurulunun kuruluşu(HADMEK) Kurulunun kuruluşu(HADMEK)

Merkezi Etik Kurul; Merkezi Etik Kurul; a) Bakanlıktan; Genel Müdür, genel müdür yardımcısı, Daire a) Bakanlıktan; Genel Müdür, genel müdür yardımcısı, Daire

Başkanı, Şube Müdürü ve bir hukuk müşaviri,Başkanı, Şube Müdürü ve bir hukuk müşaviri, b) Tarım ve Köy işleri Bakanlığından hayvan deneylerinde en az iki b) Tarım ve Köy işleri Bakanlığından hayvan deneylerinde en az iki

yıl deneyimli iki personel,yıl deneyimli iki personel, c) Sağlık Bakanlığından hayvan deneylerinde en az iki yıl deneyimli c) Sağlık Bakanlığından hayvan deneylerinde en az iki yıl deneyimli

üç personel,üç personel, ç) Veteriner fakültelerinden hayvan deneylerinde en az iki yıl ç) Veteriner fakültelerinden hayvan deneylerinde en az iki yıl

deneyimli iki öğretim üyesi,deneyimli iki öğretim üyesi, d) Tıp fakültelerinden hayvan deneylerinde en az iki yıl deneyimli d) Tıp fakültelerinden hayvan deneylerinde en az iki yıl deneyimli

dört öğretim üyesi,dört öğretim üyesi, e) Türk Tabipleri Birliği ve Türk Veteriner Hekimleri Birliğinden e) Türk Tabipleri Birliği ve Türk Veteriner Hekimleri Birliğinden

birer temsilci olmak üzere on sekiz üyeden oluşur.birer temsilci olmak üzere on sekiz üyeden oluşur.

HADMEKHADMEK Görevleri Görevleri

Deney hayvanlarının kullanılmasına dair etik ilkeleri Deney hayvanlarının kullanılmasına dair etik ilkeleri belirlemek,belirlemek,Yerel etik kurullarının yönetmelik hükümlerine uygun Yerel etik kurullarının yönetmelik hükümlerine uygun kurulup kurulmadığını denetlemek,kurulup kurulmadığını denetlemek,Yerel etik kurullarının bu yönetmelik hükümlerine göre Yerel etik kurullarının bu yönetmelik hükümlerine göre çalışıp çalışmadığını denetlemek raporlarını çalışıp çalışmadığını denetlemek raporlarını değerlendirmek,değerlendirmek,Yerel etik kurullarının verdiği kararlara yapılan Yerel etik kurullarının verdiği kararlara yapılan itirazları değerlendirmek,itirazları değerlendirmek,Yerel etik kurullarının eğitim programlarının uygun Yerel etik kurullarının eğitim programlarının uygun olup olmadığını denetlemek. Sertifikaların olup olmadığını denetlemek. Sertifikaların denkliklerini değerlendirmek.denkliklerini değerlendirmek.

Hayvan Deneyleri Yerel Etik Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurullarının KuruluşuKurullarının Kuruluşu

(HADYEK)(HADYEK) Hayvan deneyleri yerel etik kurulları(HADYEK) bu Yönetmeliğin yayımı Hayvan deneyleri yerel etik kurulları(HADYEK) bu Yönetmeliğin yayımı

tarihinden itibaren bir yıl içinde aşağıdaki şekilde kurulur;tarihinden itibaren bir yıl içinde aşağıdaki şekilde kurulur; a) 5199 sayılı Kanunun 9 uncu maddesi hükmü gereğince yerel etik a) 5199 sayılı Kanunun 9 uncu maddesi hükmü gereğince yerel etik

kurullar, deney hayvanı kullanan kurullar, deney hayvanı kullanan SağlıkSağlık, Tarım ve Köy işleri, Çevre ve , Tarım ve Köy işleri, Çevre ve Orman ve Milli Eğitim Bakanlıklarına bağlı araştırma ve hizmet veren Orman ve Milli Eğitim Bakanlıklarına bağlı araştırma ve hizmet veren kurum ve kuruluşlar ile kurum ve kuruluşlar ile yüksek öğretim kurumlarındayüksek öğretim kurumlarında kurulur. Bunların kurulur. Bunların dışında kalan ve bu Yönetmeliğin öngördüğü şekilde deney hayvanı dışında kalan ve bu Yönetmeliğin öngördüğü şekilde deney hayvanı kullanmak isteyen tüm resmi ve özel kurum ve kuruluşlar Hayvan Deneyleri kullanmak isteyen tüm resmi ve özel kurum ve kuruluşlar Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kuruluna başvurarak yerel etik kurul kurma izni talep eder. Merkezi Etik Kuruluna başvurarak yerel etik kurul kurma izni talep eder. Hayvan deneyleri yerel etik kurulu bulunmayan kurum ve Hayvan deneyleri yerel etik kurulu bulunmayan kurum ve kuruluşlarda hayvan deneyleri yapılamaz.kuruluşlarda hayvan deneyleri yapılamaz.

b) b) Yerel etik kurul kurulabilmesi için kurum bünyesindeYerel etik kurul kurulabilmesi için kurum bünyesinde asgari olarakasgari olarak, , hayvanların tür özellikleri gözetilerek konforlarının sağlandığı, stressiz ve hayvanların tür özellikleri gözetilerek konforlarının sağlandığı, stressiz ve sakin bir yaşam sürdürebildikleri, veteriner hizmetlerinin verildiği bir sakin bir yaşam sürdürebildikleri, veteriner hizmetlerinin verildiği bir hayvan üretim ve/veya barındırma ünitesi bulundurmak zorunludurhayvan üretim ve/veya barındırma ünitesi bulundurmak zorunludur..

HADYEKHADYEK

Hayvan deneyleri konusunda en az bir yıl deneyimli, Hayvan deneyleri konusunda en az bir yıl deneyimli, kurum içinde deney hayvanı yetiştirilmesi, üretilmesi kurum içinde deney hayvanı yetiştirilmesi, üretilmesi ve bakımından sorumlu bir veteriner hekimden,ve bakımından sorumlu bir veteriner hekimden,

Kurum içinde deney hayvanları ile çalışma yapan Kurum içinde deney hayvanları ile çalışma yapan birimlerden birer temsilciden,birimlerden birer temsilciden,

Deney hayvanları ile çalışmayan ve kurum ile çıkar Deney hayvanları ile çalışmayan ve kurum ile çıkar ilişkisi olmayan T.C. Vatandaşı sivil bir üyeden,ilişkisi olmayan T.C. Vatandaşı sivil bir üyeden,

Kurum ile çıkar ilişkisi olmayan sivil toplum Kurum ile çıkar ilişkisi olmayan sivil toplum kuruluşuna kayıtlı T.C. Vatandaşı bir üyeden oluşurkuruluşuna kayıtlı T.C. Vatandaşı bir üyeden oluşur

HADYEKHADYEK

Yerel etik kurulu başkanı, başkan vekili ve Yerel etik kurulu başkanı, başkan vekili ve üyeleri; üniversitelerde rektör, diğer kurum ve kuruluşlarda ise en üst düzey yönetici tarafından atanır veya onayı ile görevlendirilir.

Atamalar veya onay ile görevlendirilmeler Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kuruluna bildirilir. Yerel etik kurulları üyelerinin görev süresi dört yıldır. Görev süresi biten üye yeniden atanabilir veya onay ile görevlendirilebilir. Bir takvim yılı içerisinde izinsiz ve mazeretsiz olarak üst üste üç toplantıya katılmayan üyenin üyeliği kendiliğinden düşer. Üyelik sıfatının ölüm, emeklilik, ayrılma gibi herhangi bir nedenle sona ermesi veya üyeliğin düşmesi halinde, yerine aynı usulle ve kalan süreyi tamamlamak üzere ayrılan üyenin niteliklerini taşıyan yeni bir üye seçilir.

Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurullarının Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurullarının GörevleriGörevleri

Deney hayvanları üzerinde yapılacak tüm işlemlerin etik yönden Deney hayvanları üzerinde yapılacak tüm işlemlerin etik yönden kabul edilebilir sınırlarını belirlemek kabul edilebilir sınırlarını belirlemek

Kurum içerisinde deney hayvanı kullanılması sürecinin etik Kurum içerisinde deney hayvanı kullanılması sürecinin etik kurallara uygun olarak yapılmasını sağlamak, gerektiğinde kurallara uygun olarak yapılmasını sağlamak, gerektiğinde sonlanmasına karar vermeksonlanmasına karar vermek

Protokole aykırı çalışma saptanırsa gerektiğinde sonlandırılmasına Protokole aykırı çalışma saptanırsa gerektiğinde sonlandırılmasına karar vermekkarar vermek

Deney hayvanları ile çalışacak personelin gerekli eğitimi almasını Deney hayvanları ile çalışacak personelin gerekli eğitimi almasını sağlamak bu amaçla sertifika programları düzenlemek sertifikası sağlamak bu amaçla sertifika programları düzenlemek sertifikası olmayanların hayvan deneyi yapmasını engellemekolmayanların hayvan deneyi yapmasını engellemek

Üretim ve uygulama bölümlerini denetlemek Üretim ve uygulama bölümlerini denetlemek Yıllık çalışma raporlarını her yıl merkezi etik kurula sunmak Yıllık çalışma raporlarını her yıl merkezi etik kurula sunmak Ölü hayvanlar ve tıbbi atıkların 2872 sayılı çevre kanuna göre Ölü hayvanlar ve tıbbi atıkların 2872 sayılı çevre kanuna göre

bertarafını sağlamakbertarafını sağlamak

Deney Hayvanı Deney Hayvanı iile Uğraşacak Personelin le Uğraşacak Personelin

Eğitimi Madde 15Eğitimi Madde 15

a) Deney hayvanı ile uğraşan ve/veya uğraşacak a) Deney hayvanı ile uğraşan ve/veya uğraşacak araştırıcıların eğitilmesi için eğitim programlarının araştırıcıların eğitilmesi için eğitim programlarının düzenlenmesi, laboratuar hayvanları kullanım sertifika düzenlenmesi, laboratuar hayvanları kullanım sertifika programlarının açılması, düzenlenmesi ve yürütülmesinden programlarının açılması, düzenlenmesi ve yürütülmesinden hayvan deneyleri yerel etik kurulları sorumludur. Bu hayvan deneyleri yerel etik kurulları sorumludur. Bu programlarda başarılı olanlara ilgili yerel etik kurul programlarda başarılı olanlara ilgili yerel etik kurul tarafından deney hayvanı kullanım sertifikası verilir.tarafından deney hayvanı kullanım sertifikası verilir.

b) Deney hayvanı kullanarak her türlü eğitim, araştırma, b) Deney hayvanı kullanarak her türlü eğitim, araştırma, uygulama ve test yapmak isteyen veya bu programların uygulama ve test yapmak isteyen veya bu programların yapılmasında deney hayvanlarına dokunarak ve yapılmasında deney hayvanlarına dokunarak ve gözlemleyerek katkıda bulunan öğrenciler, araştırmacılar, gözlemleyerek katkıda bulunan öğrenciler, araştırmacılar, akademik, sağlık,teknik ve idari personel deney hayvanı akademik, sağlık,teknik ve idari personel deney hayvanı kullanıcısı olarak kabul edilirkullanıcısı olarak kabul edilir..

Deney Hayvanı İle Uğraşacak Personelin Deney Hayvanı İle Uğraşacak Personelin Eğitimi Madde 15Eğitimi Madde 15

c) Deney hayvanı kullanıcıları, sertifika almadan bu c) Deney hayvanı kullanıcıları, sertifika almadan bu hayvanlar üzerinde deney, eğitim, test amacıyla işlem hayvanlar üzerinde deney, eğitim, test amacıyla işlem yapamaz ve çalışma mekânlarında bu hayvanları yapamaz ve çalışma mekânlarında bu hayvanları barındıramazlar.barındıramazlar.

ç) Yerel etik kurullar; deney hayvanı üretilmesi ve ç) Yerel etik kurullar; deney hayvanı üretilmesi ve yetiştirilmesi ile sorumlu personelin asgari olarak yetiştirilmesi ile sorumlu personelin asgari olarak bilgilendirilmesi ve uyulması gereken usul ve esasları bilgilendirilmesi ve uyulması gereken usul ve esasları içeren bir meslek içi eğitim programı hazırlar ve içeren bir meslek içi eğitim programı hazırlar ve periyodik olarak uygulanmasını denetler. Eğitim periyodik olarak uygulanmasını denetler. Eğitim programları yetkili kişiler tarafından yürütülür. Kurum programları yetkili kişiler tarafından yürütülür. Kurum içinde yetkili kişilerin kimler olduğu yerel etik kurullarca içinde yetkili kişilerin kimler olduğu yerel etik kurullarca belirlenir.belirlenir.

Deney Hayvanı İle Uğraşacak Personelin Deney Hayvanı İle Uğraşacak Personelin Eğitimi Eğitimi Madde 15Madde 15

d) Hayvan deneyleri yerel etik kurullarının onayına d) Hayvan deneyleri yerel etik kurullarının onayına sunulan çalışmalarda, deney hayvanı kullanan kişinin sunulan çalışmalarda, deney hayvanı kullanan kişinin kullanım sertifikası olmaması halinde yerel etik kullanım sertifikası olmaması halinde yerel etik kurullarınca çalışmalarına onay verilmez. kurullarınca çalışmalarına onay verilmez.

e) Bir araştırıcı, kendi sertifikası olmaması halinde e) Bir araştırıcı, kendi sertifikası olmaması halinde araştırma yürütücüsü olarak başka kişilerle ortak çalışma araştırma yürütücüsü olarak başka kişilerle ortak çalışma yapmak amacıyla hayvan deneyleri yerel etik kurullarına yapmak amacıyla hayvan deneyleri yerel etik kurullarına başvurabilir. Kendisinin katıldığı, ancak doğrudan deney başvurabilir. Kendisinin katıldığı, ancak doğrudan deney hayvanlarıyla işlem yapmayan araştırmacılar, sertifikalı hayvanlarıyla işlem yapmayan araştırmacılar, sertifikalı deney hayvanı kullanıcılarının yardımıyla deneylerini deney hayvanı kullanıcılarının yardımıyla deneylerini sürdürebilirlersürdürebilirler. .

Deney Hayvanları Kullanım Sertifikası Deney Hayvanları Kullanım Sertifikası Programlarında Bulunması ZorunluProgramlarında Bulunması Zorunlu

KonularKonular 1) Deney hayvanları morfolojisi (anatomisi + histolojisi).1) Deney hayvanları morfolojisi (anatomisi + histolojisi). 2) Deney hayvanları fizyolojisi.2) Deney hayvanları fizyolojisi. 3) Hayvan deneyleri etiği ve alternatif deney metotları.3) Hayvan deneyleri etiği ve alternatif deney metotları. 4) Deney hayvanları kullanım teknikleri (teorik + pratik).Tutuş 4) Deney hayvanları kullanım teknikleri (teorik + pratik).Tutuş

teknikleri.Enjeksiyon teknikleri.Kan alma teknikleri Anestezi – teknikleri.Enjeksiyon teknikleri.Kan alma teknikleri Anestezi – ötenazi teknikleri.ötenazi teknikleri.

5) Hayvan deneyleri laboratuarları kuruluş ve işletmesi.5) Hayvan deneyleri laboratuarları kuruluş ve işletmesi. 6) Temel laboratuar güvenliği. 6) Temel laboratuar güvenliği. 7) Hayvan refahı ve davranış özellikleri.7) Hayvan refahı ve davranış özellikleri. 8) Deney hayvanları üretimi. 8) Deney hayvanları üretimi. 9) Deney hayvanları biyokimyası. 9) Deney hayvanları biyokimyası.

B Kategorisi

Hayvan bakıcıları

Teknisyen ve

teknikerler

ve diğer yardımcı personel A2

A1

Deney hayvanlarının anatomisi, fizyolojisi, histolojisi ve

biyokimyası 3 5 3

En az yüksek lisans diplomasına sahip (Tıp Fakültesi, Veteriner Fakültesi veya

Biyoloji Bölümünden), bu konuda deneyimli veya eğitim sertifikalı kişiler

Mevzuat 1 1 2 Bu konuda uzman kişiler

Hayvan deneyleri etiği 2 2 2



Alternatif yöntemler 0 2 4



Tutuş teknikleri 5 3 3



Konu adı

Ders Saati

Verecek kişinin niteliği

A Kategorisi

Araştırıcılar

İlaç verme ve enjeksiyon teknikleri 0 3 3



Kan ve örnek alma teknikleri 0 3 3



Anestezi – ötenazi teknikleri 1 3 3



Laboratuar işletmesi 1 1 1



Temel laboratuar güvenliği ve temizlik

(Çevre, ekipman, kafesler ve hayvanlarla ilgili her türlü yardımcı materyal: tanım,

kullanım ve bakım, temizlik, hijyen, atıkların kontrolü) 6 6 6



Hayvan refahı ve davranış özellikleri 4 3 3



Deney hayvanlarının üretimi 2 2 2



Deney hayvanlarının beslenmesi 2 2 1



Hayvan hastalıkları (mikrobiyolojik, virolojik,

parazitolojik) 2 2 2



İş sağlığı ve güvenliği 2 2 2



TOPLAM 31 saat(*) 40 saat(**) 40 saat(**)

hayvan Çali Ş malarinda et İ k ve sert İ f İ kasyon

Documents