herkese merhaba - ekinoks.cu.edu.trekinoks.cu.edu.tr/linux-e-dergi/e-lapis.2005-2.pdf · Çok kısa...
TRANSCRIPT
Çok kısa bir zaman zarfında ikinci sayı-
mızı da çıkarttığımız için gerçekten çok
mutluyuz.
Bundan 1.5 ay önce, 1 Nisan 2005 tari-
hinde e-Lapis dergimizin ilk sayısını du-
yurmuştuk. Nasıl yaparız, becerirmiyiz,
acaba olacak mı gibi sorular kafamızda
dolanırken, bu 2. sayımızı çıkartığımız
19 Mayıs tarihine gelinceye kadar birçok
şey öğrendiğimizin farkına vardık : Ba-
şarmak için ilk önce amacı belirlemek ve
sonrada icraata geçmek.
Bu sayıda aramıza yeni arkadaşlarımız
hem de genç arkadaşlarımız var. Taze
kanın da verdiği etki ile olsa gerek, her 2
veya 3 ayda çıkartmayı planladığımız
dergimizi 1.5 ay gibi kısa bir zaman için-
de hazırlayabildik. Gerçekten sıkı bir ça-
lışma ve güzel bir ekip oluşturulursa ay-
lık olarak dergiyi çıkartmak bile müm-
kün. Tabii bu yolda bize en büyük deste-
ği sağlayacak olan okuyuculardan gele-
cek olan manevi destek de çok önemli.
Bu sayımızda da gerçekten dolu dolu bir
dergi çıkartmaya çalıştık. Biraz uzun ol-
masına rağmen, bu sayımızı da beğene-
rek okuyacağınızı ümit ediyorum. SVCD
film dosyalarının oluşturulmasından,
Gdesklets ile çevrenizdeki bir çok insanı
kıskandıracak masaüstlerine sahip ola-
bilmeniz için yolların anlatılmasına ka-
dar, konu dağılımı geniş bir yelpazede
oldu.
Derginin, gönüllü bir hareket olması ve
büyük gayretlerle normal işlerimizden
arta kalan zamanlarımızda hazırlandığın-
dan dolayı, Linux dünyasındaki gelişme-
leri anı anına takip edemiyoruz. Ayrıca
Dünya çapında olan gelişmelerden hepi-
mizin belli oranlarda haberi oluyorsa da
yerel düzeydeki çabalardan haberdar
olamıyoruz. Bu konuda açığımızı kapata-
cak ve yazıları ile bizi destekleyebilecek
herkese kapımızın açık olduğunu tekrar
hatırlatmak istiyorum.
Haberlerin haricinde, kendiniz de bize
yazılarınız ile destek verebilirsiniz. Her-
hangi bir konu kısıtlaması olmaksızın Li-
nux ile alakalı her türlü yazınızı
[email protected] posta adresine ata-
bilirsiniz. En kısa zamanda size yanıt ve-
rilecektir.
Diğer yandan dergimize ait bir sitenin ta-
sarım çalışmaları devam ediyor. Ümit
ediyorum ki bu yazıları okuduğunuz sı-
rada dergimizin yeni sitesi de açılmış
olur. Sitenin ve derginin geçen 1.5 aylık
istatistikleri hakkında birkaç şey söyle-
mek gerekirse; yaklaşık 5000 kişi tara-
fından ziyaret edilen siteden dergi, yak-
laşık 3500 defa PDF formatında indiril-
miş. Ziyaretçi defterine ise 50'ye yakın
arkadaşımız düşüncelerini yazmış. Bu
rakamlar bizim açımızdan, daha işin çok
başında olduğumuzu da düşünürsek, ol-
dukça başarılı
Derginin her satırında emeği olan bütün
e-Lapis gönüllülerine, işten ve okuldan
arta kalan boş zamanlarında dergi çıkar-
tılmasına destek verenlere, sonsuz te-
şekkürlerimi sunuyorum. İsteyince ve
azmedince yapamayacağımız hiçbir şey
yok.
Diğer sayımızla, sizlerin karşısına daha
kısa bir süre içerisinde çıkmak dileğiy-
le..
e-lapis Dergisi Gönüllüleri
Herkese Merhaba
www.e-lapis.org
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-lapise-lapise-lapise-lapise-lapis
Haberler.......................................................................................4Ubuntu Hakkýnda.........................................................................8Lale: Ayýn Programý.......................................................................9Çocuklar Ýçin Linux....................................................................12Basit Bir Linux Kurulum Teorisi.................................................15Cedega ve Oyunlar......................................................................17Samba Dansý...............................................................................20Açýk Kaynak Kod Bildirgesi.........................................................24“Multi User” Sistem Olarak Linux...............................................26Dosya Eriþim Haklarý..................................................................29OpenOffice.org'a Bakýþ...............................................................37Firefox: Sonsuz Esneklik.............................................................42Firefox Ýle Tv Seyretme Keyfi......................................................45Thunderbird Ýle Ýmzanýzý Atýn.....................................................47Sýfýrdan Linux (LFS)....................................................................49Pine: Nostaljik Bir Postacý...........................................................52Devir Tasarruf Devri: Deltup......................................................57Gdesklets: Kýskandýracak Masaüstleri.........................................59gIFT Paylaþým Programý..............................................................63Çoklu Ortam Terimleri................................................................65AVI’den SVCD’ye Dönüþüm Yapalým............................................68VCD Kopyalama..........................................................................71Gimp Ýle Resim Düzenleme (2.Bölüm)........................................73GTK Ýle Programlama (2.Bölüm)................................................81Ayýn Programlarý.........................................................................84Ziyaretçi Defteri..........................................................................87Seyyah Dede’nin Defterinden......................................................89
Bu e-dergi Lapis Ekibi tarafından hazırlanmış olup, CC lisansı [www.creativecommons.org] altındakopyalayabilir, türevlerini oluşturabilir ve hatta ticari olarak bile kullanabilirsiniz. Fakat asıl kaynağıgöstermek ve oluşturduğunuz sürümü de CC lisansı yapmak zorundasınız. Lisansın orjinal metninehttp://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.0/legalcode adresinden ulaşabilirsiniz
Ýçindekiler
Þenlik
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis4
Linux Kullanıcıları Derneği'nin her yıl düzenlediği Linux ve Özgür Yazılım Şenliği bu yıl
da 19-22 Mayıs 2005 tarihleri arasında Ankara Milli Kütüphane Konferans Salonları'nda
gerçekleşecek; açılış töreni 19 Mayıs 2005 tarihinde saat 9:30'da yapılacaktır.
Özgür yazılım dünyasının göz bebeği Linux' un yaygınlaşması amacıyla ilki 2002 yılında dü-
zenlenen ve dördüncüsü bu yıl Ankara'da gerçekleşecek Linux ve Özgür Yazılım Şenliği, Tür-
kiye'deki özgür yazılımcıların buluşma ve kaynaşmasını sağlayan en büyük etkinlik olma özel-
liğini taşıyor. 4. Linux ve Özgür Yazılım Şenliği, Türkiye'deki bireysel ve kurumsal kullanıcıları
bir araya getirmeyi amaçlarken, yeni kullanıcıların da Linux ile tanışmalarını ve özgür yazılım
dünyasındaki son gelişmelerden haberdar olmalarını sağlayacaktır.
Şenlikte çeşitli konularda üç paralel salonda yapılacak teknik seminerlerin yanısıra, "Yılın Pen-
guenleri Ödülleri", ayaküstü sohbetler, farklı Linux dağıtımlarının kurulumları, oyun turnuva-
ları, Internet Cafe'de Linux'la tanışabilme, katılan firmaların yetkilileriyle birebir görüşme fırsat-
ları ve daha birçok etkinlik ziyaretçilere sunulacak.
Şenliğimize katılım ücretsiz ve herkese açıktır. Gelişmeleri takip etmek ve detaylı bilgi edinmek
için şenlik web sitesini (http://senlik.linux.org.tr) inceleyebilirsiniz. Yüzlerce gönüllü penguen
sayesinde bu yıl dördüncüsünü gerçekleştireceğimiz Linux ve Özgür Yazılım Şenliği'ne değer-
li katılımlarınızla bizlere manevi destek vermiş olacaksınız.
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis5
Haberler
Süper beyinli “Crashtest” bigisayarlarý“Volvo Car Corporation” firması
amerikan bilgisayar devi IBM fir-
masıyla yeni bir anlaşma yaptı.
Buna göre “Super Computer” adı
verilen “crash test” bilgisayarla-
rının üretimini yine IBM üstlene-
cek. IBM firması yaptığı açıkla-
mada, bu projede hem donanımı, hem de ge-
rekli olan servisi bizzat sunacağını belirtti.
Volvo firması, sipariş verdiği süper bilgisayar-
ları kritik kaza testlerini simule etmek için kul-
lanacak. 150 adetten fazla alınacak olan, Op-
teron(AMD) tabanlı ve "eServer 325[1]" is-
mindeki süper bilgisayarlarda kullanılan işle-
tim sistemi ise linux olacak. Bilindiği gibi,
Volvo firması 2002 yılından beri IBM tarafın-
dan üretilen Linux zincir ağını (cluster) kulla-
nıyor. Volvo, yeni süper bilgisayarlarını sis-
temine entegre ederek otomobil endüstrisin-
de bu alandaki en güçlü firma olmayı planlı-
yor.
[1] Eserver 325http://www-1.ibm.com/servers/eserver/opteron/325/Volvohttp://www.volvo.com/
Picotux 100 adı verilen ve Al-
manyadaki Kleinhenz Firması ta-
rafından üretilen Linux bilgisaya-
rının bir ünvanı var: Dünyanın
en kücük bilgisayarı. 35x19x19
mm ölçüleri ile bir Ethernet kartı-
na takılan RJ45 jack'inin ebatla-
rından biraz daha büyük.
Özellikleri kısaca şöyle:
*** Sistemde 55 Mhz'lik bir ARM7-CPU (Net-
silicon NS7520) kullanılmış.
*** 2MB flash hafıza, 8MB SDRAM mevcut.
*** Ethernet girişi ve serial bağlantı girişleri
var.
*** 3.3 volt ile çalıştığı için elektrik harcama
oranı 250mA civarında.
*** İşletim sistemi olarak Busybox 1.0 kulla-
nılmış (www.busybox.net)
*** Kernel sürümü 2.4.27
*** Ağırlığı 18 gram
*** -40°C ve 85°C sıcaklıklarında çalışabili-
yor.
Bu özelliklerde bir bilgisayarı nerede kullana-
bileceğinize sizin kendiniz karar vermeniz ge-
rekli ama 99$ a hem System picotux100 ve
Modul picotux100 ile birlikte satın alabilirsi-
niz.
http://www.picotux.com
Dünyanýn en küçük Linux bilgisayarý
Haberler
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis6
2 Nisan 2005 tarihinde, 13 latin amerika ülkesindeki binlerce şehirde aynı anda Linux ve
BSD kurulum partileri düzenlendi. FLISOL ( Festival Latinoamericano de Instalación de
Software Libre ) olarak adlandırılan festival, aynı anda yapılan en büyük Linux ve BSD
kurulum partisi olma rekonu da eline geçirdi. Partinin, organizatörler ve katılımcılar açı-
sından da oldukça eğlenceli ve başarılı geçtiği ifade edildi.
Parti esnasında, ispanyolca ve
portekizce dillerinde, ağırlıklı
olarak Linux kurulumları anlatıl-
dı. Bolivya'nın başkenti “La Paz”
kentinde 25 kişi tarafından farklı
Linux sürümlerinin kurulumları
gösterildi, mevcut Linux yazılım-
ları tanıtıldı ve diğer işletim sis-
temleri ile olan entegresyonları
hakkında senoryolar uygulandı.
Peru'nun başkenti “Lima” şehrin-
deki San Martin üniversitesinde
ise 33 kurulum[1] vardı. Üniver-
sitede ağırlıklı olarak mühendislik dalları mevcut olduğu için, anlatılan ve tartışılan konu-
larda Blender ve Open Office ağırlıklıydı.
En çok ilgi toplayan şehirler ise, Manta (Ekvator) ve Medellin (Kolombiya) oldu. Yapılan
istatistiklere göre[2] 5000 den fazla ziyaretçi katıldı (Meksika, Venezuella ve Brezilya ha-
riç).
Brezilyada en büyük ilgiyi Batalhão oyunu ve devlet tarafında desteklenen ve finanse edi-
len JogosBR[3] projesi çekti.
Meksida ise 2 büyük Linux okul projesi festivale ağırlığını koydu. Ayrıca verilmeye başla-
nan Python kursları hakkında tanıtımlarda yapıldı.
Partinin fotoğraflarını bu[4] adresten bulabilirsiniz.
Darısı bizim başımıza. Türkiye'deki bütün illerimizde aynı anda yapacağımız Linux kuru-
lum partilerini umarım yakın bir zamanda görmeye başlarız.
FLISOL: Dünyanýn En kapsamlý Linux Kurulum Partisi Yapýldý
Bağlantılar
[1] http://peru.flisol.org
[2] http://installfest.info/stats
[3] http://www.jogosbr.org.br
[4] http://installfest.info/fotos
Haberler
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis7
15-17 Kasım 2005 tarihlerinde Almanya'nın Franfurt şehrinde,
bu sene altıncısı düzenlenecek olan Linux World Expo, 160 ka-
tılımcı firma ve 15.000 civarında uzman ile Avrupa'nın en büyük
bilişim organizasyonlarından birisi olacak.
Organizatörlerin program listesine göre bu fuar, daha çok pro-
fesyonellere, işletme yöneticilerine, sistem yöneticilerine, yazı-
lım geliştiricilerine, güvenlik yöneticilerine ve farklı dallardaki
farklı işletmelere yönelik olarak yapılacak. Eğer katılmak istiyor-
sanız, 15 Ekim tarihine kadar ücretsiz kayıt yaptırabilirsiniz.
http://www.linuxworldexpo.de/linux_messe.php?lang=en
Linux World Expo için “Call for Papers”
Photoshop kullandıktan sonra GIMP'in menü-
lerine alışamadınız mı? GIMP'te yeteri kadar
verimli olamadığınızı mı düşünüyorsunuz? O
zaman yalnız değilsiniz. Fakat bu sefer karşı-
mızdaki GIMP fanatiği, bu konuya kesin bir
çözüm getirmiş : GIMPshop. GIMPshop ,
GIMP'in PS menülerine sahip sürümü. GIMP
2.2.4 tabanlı olup Mac üzerinde Scott Mos-
chella tarafından hazırlanan bu programın Li-
nux ve Windows sürümleri de mevcut. Her
PS fonksiyonunun birebir eşi olmasa da ben-
zer fonksiyonlar , aynı menü yollarında , PS
ile aynı isimde bulunuyor. İlginç bir özellik
olarak, programın Mac sürümü tek başına bir
USB sürücüden de çalışabiliyor , yani kendi
GIMP'inizi yanınızda taşıyabilirsiniz. Haya-
tında en az bir kere PS kullanmış ama şu an
GIMP kullanan herkesin mutlaka denemesi
gereken bir program.
Ekran görüntülerini ve indirme adreslerini
http://codemills.com/blog/?p=4 ve
http://plasticbugs.com/index.php?p=241
sitelerinde bulabilirsiniz
Gimp + PhotoShop = GIMPshop
Uzun bir geçmişi olmamasına
rağmen, birçok Linux kullanı-
cısının gönlünde taht kuran
ve sempati toplayan bir Linux sürü-
mü ubuntu. Ubuntuyu en çok sevi-
lenler arasına sokan en büyük ne-
den, proje yöneticilerinin uyguladık-
ları doğru politikayıda göz ardı etme-
mek gerek. Dünyanın her tarafına
dağıttıkları ücretsiz Ubuntu CD'leri
ile herkesin Ubuntu ile tanışmasını
sağladılar.
Ubuntu Türkiye’de ve birçok ülkede
yayınlanan birçok dergide dağıtılan
CD'lerin başında geliyor. Tabi Ubun-
tu projesinin sevilmesinin diğer bir
nedenide, sitelerindeki destek (Sup-
port) sayfaları. Bu sayfalarda Ubuntu
Linux kullanımını kolaylaştıracak bir-
çok detaylı bilgi ve ipucu bulmak
mümkün (Türkçe belgeleride mev-
cuttur [3]).
Ubuntu geliştiricilerini uyguladıkları
açıklık politikasını da unutmamak
gerek. Diğer birçok Linux dağıtımları
haftalar sonra ISO indirme izni
verirlerken, Ubuntu da ise
nerdeyse her gün
farklı bir ISO gö-
rüntüsü indirilmeye
sunuluyor. Bu sa-
yede birçok paket
güncellenmiş olarak
geliyor..
Ubuntuyu sadece
uyguladıkları politika
ve felsefesi yönünden
sevmek tabiki yanlış
olur. Teknik olarak bak-
tığımızda da en güncel
paketlerin LiveCD lerde
hazırlandığı görürsünüz.
Stable sürümler her 6 ayda bir defa
çıkıyor olmasına rağmen, farklı ara-
lıklarla çıkan aday adayı niteliğinde-
ki sürümlerde de birçok yeni ürün ve
paket test edilmekte ve olası hatalar
anında düzeltilmektedir.
Ubuntunun diğer bir özelliğide
SuSE, Mandrake veya Red Hat gibi
sürümlerde olduğu gibi, öntanımlı
kurulumda fazla paket kurmamaya
ve aynı türlerdeki paketlerin sadece
bir tanesinde seçilmesine özen gös-
termesidir. Uzun süre Gnome des-
tekli gelen Ubuntu, son zamanlarda
KDE 'ye olan isteği görmüş ve
Kubuntu projesi ile kendini geliştir-
meye ve kullanıcılara bir alternatif
daha sunmaya başlamıştır.
Ubuntu projesinin arkasındaki des-
tekcilerin Conancial firması[1] ve
22 yaşında iken kurduğu IT-Busin-
nes firması ile milyarder olan Mark
Shuttleworth'u [2] olduğunu da
unutmamak gerek.
Ubuntu Linux'un yaygınlaştırılması-
na yardımcı olmak isteyen herkes,
“ShipIt [4]” programı sayesinde, üc-
retsiz ve hatta evine kadar posta ile
gönderilmiş olarak Ubuntu CD'lerine
sahip olabilir.
ubuntu
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
Daðbaþýný Ubuntu Almýþ
e-Lapis8
Bağlantılar
[1]
http://www.canonical.com/
[2]
http://www.markshuttleworth.com
[3]
http://cs.bilgi.edu.tr/~cgunduz/
Ubuntu_Rehberi.html
[4]
http://shipit.ubuntulinux.org/
Lâle'yi tanımlamak için hep
kullandığım giriş cümlesi bi-
raz karışık olmuş sanırım. Bi-
rine söyleyince "yani ?" anlamın-
daki bakışları "sözlük, sözlük" di-
ye yanıtlamak zorunda kalıyorum.
Ama bu geçiştirme içimi cız ettiriyor
doğrusu. Çünkü Lâle gerçekten
daha fazlasını yapabiliyor.
Lâle bir ihtiyaçlar dizisini gidermek
üzere tasarlandı. Bilgisayar başın-
da çalışan bir insanın aradığı bilgi-
ye en dolaysız ve hızlı şekilde ulaş-
ması gerektiğine inanıyorum. Bu
olurken de dikkat dağılmamalı, ya-
pılan asıl iş unutulmamalı, gereksiz
pencereler, fare işlemleri olmama-
lı...
İşte Lâle bu ihtiyaçları büyük ölçü-
de sağlayabiliyor. Örneğin şu anda
araç çubuğundaki Lâle simgesine
tıklayıp çalıştırmam, anlamını bil-
mediğim kelimeyi yazmam, anında
görünen açıklamayı okumam ve uy-
gulamayı kapatmam 5 saniye civa-
rında tutuyor. Ekranda az yer kaplı-
yor, basit bir menü koyacağım diye
koca bir satırı iptal etmiyor. İstedi-
ğim boyda, istediğim yerde duru-
yor, kapatıp açtığımda aynı yerde
buluyorum. Yazı tiplerini keyfime
göre değiştirebiliyorum.
Bilgisayar başında çalışan insan
yalnızca sözlüğe ihtiyaç duymaz.
Dizinlere de ihtiyaç duyar. Örneğin
imla kılavuzu, adres defteri... Re-
simlere de ihtiyaç duyar, örneğin
harita, takvim, yonga bacak dizilim-
leri... Lâle bu tür bilgilere hızlıca
ulaşmanızı olanaklı kılıyor. Kişilerin
kendi özgün içeriklerini Lâle ile kul-
lanabilmeleri de mümkün. Hazırla-
nan ham bilgi kütükleri hem komut
satırından, hem de kullanıcı arayü-
zünden derlenerek kullanılabiliyor.
Ayýn
Programý
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis9
Lale Türkçe-Ýngilizce Sözlük
Ayýn
Programý
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis10
Uygulamaya tümleşik metin düzenle-
yicisi metinler üzerinde imleç yardı-
mıyla sözlük taramasını mümkün kılı-
yor. Yani yüklediğiniz bir metnin üze-
rinde fare imlecini gezdirdiğinizde im-
leç altındaki kelime, sözlükte aranıp
gösteriliyor. Yine bu metin düzenleyi-
cisi sayesinde bilgilerinizi şifreli ola-
rak saklayabiliyor ve çeşitli nedenler-
den ötürü karman çorman olmuş
Türkçe karakterleri düzeltebiliyorsu-
nuz.
Lâle'nin tüm özellikleri internet site-
sinden(bağ veren altın bulsun) ya da
uygulamanın içindeki yardımdan öğ-
renilebilir.
Kurulum ve Derleme
Lâle özel bir kurulum gerektirmiyor.
Derlenmişleri sıkıştırılmış bir dizin
paketi olarak sunuluyor. Bu dizini
herhangi bir yere açıp, çalıştırılabilir
dosyayı başlatmak yeterli. İçerik kü-
tükleri ve uygulama ayarları kütüğü
yine aynı dizin altında bulunuyor. Bir-
kaç Linux'çu arkadaş RPM ve DEB
paketlerini hazırladılar, onlara da bu-
radan tekrar teşekkür ediyorum.
Hazır Linux derlenmişi dağıtmak as-
lında iyi bir yöntem değil, ancak özel-
likle yeni başlayanların hevesini kır-
mamak için bu yol tercih edildi. Ne
yazık ki dağıtımdaki Linux derlenmişi
artık oldukça eskidi ve her sistemde
çalışmayabiliyor. Böyle bir durumda
kaynak kodlarından derlenmesi gere-
kiyor.
Derleme işlemi oldukça basit, çünkü
kullanılan dış kütüphaneler de kay-
nakların içinde geliyor. Fi tarihinden
bir gcc kullanmıyorsanız ve de xlib
beklenen yerde ise derlemede bir so-
run çıkmıyor. Ayrıntılar kaynak pake-
tindeki “lale_derleme.txt” adlı kü-
tükte bulunabilir.
Geliştirme
Lâle ilk ortaya çıktığında tek bir işle-
tim sisteminde çalışıyordu. Ancak he-
defi, en fazla sayıda kullanıcıya ulaş-
mak olduğu için açık kaynak kodlu ve
çok işletim sistem destekli bir yapıya
geçildi.
Uygulamanın asıl işi yapan kısımları
saf C/C++ kodundan oluşuyor. Bu
parçalar zaten her ortamda kolayca
derlenebiliyordu. Asıl büyük düğüm
(her zaman olduğu gibi) kullanıcı ara-
yüzündeydi. Zamanın şartları içinde
WxWindows(artık WxWidgets),
FLTK, Qt, ve Fox Toolkit kütüphane-
leri aday olarak seçildi. Türkçe harf
desteği, ve başka bazı ölçütlerle yap-
tığım denemeler Fox Toolkit'te karar
kılmama sebep oldu.
Kısaca tanıtmak gerekirse Fox,
OWL(toprağı bol olsun) ve MFC(öle-
medi hala) ile aynı aileye dahil sayı-
labilecek bir arayüz kütüphanesi.
Arayüzü görsel bir düzenleyici olma-
dan kaynak kodu ile tasarlamaya alı-
şıksanız tam size göre. Sağladığı ya-
rarlar olarak zengin denetim kümesi,
kendiliğinden boyutlanabilme,
OpenGL desteği, imge okuma/yaz-
ma/gösterme desteği, işletim sis-
teminden bağımsız kütük işlemleri gi-
bi pek çok özellik sayılabilir. Ayrıca
bütün denetimler sıfırdan yazıldığı
için, arayüz değişik ortamlarda aynı
görünüme sahip oluyor. Uygun za-
manda MFC'ye rakip olarak ortaya
çıksa doğrudan galip gelirdi. Gelgele-
lim kullanıcı kitlesinin az olması, ge-
liştirme ekibinin bir kişi etrafında dön-
Ayýn
Programý
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis11
mesi, zayıf belgeleme, insana 'aca-
ba?' dedirtiyor. Yine de bir kez alıştı-
nız mı, küçük ve orta ölçekli çalışma-
lar için çok uygun. Fox'la altyapı ku-
rulduktan sonra Windows için
MingW, Linux için gcc ile derlenebi-
len ortak bir kaynak çatısı oluştu.
Uygulamanın gösterdiği içerikler te-
mel olarak metinsel ve imgesel veri
kümeleri halinde bulunuyordu. Hem
içeriğin daha az yer tutmasını sağla-
mak, hem de yükleme hızını artırmak
amacıyla bu veri kümeleri zlib kulla-
nılarak sıkıştırıldı. Bu sayede içeriğin
kolayca çalınması da engellenmiş ol-
du. İmgesel verilerin okunması için
de pnglib tercih edildi.
Tasarım sürecinde bir başka etken
de kelime arama hızıydı. İlke olarak
kullanıcının yazma hızına yetişebilen
bir arama tekniği kullanmak gereki-
yordu. Yapılan denemeler çok büyük
olmayan veri kümelerinde (yuvarlak
hesap : 50 binden az girişli) yalnızca
ilk harflere göre hazırlanan bir erişim
dizgesinin yeterli olduğunu ortaya
koydu. Diğer bir deyişle veri küme-
sinde girilen kelimenin ilk harfinin bu-
lunduğu noktaya doğrudan atlanıyor,
sonra kelime eşleninceye kadar tek
tek taranıyor. Günümüz işlemcileriy-
le, verimli bir şekilde yazılmış C kodu
biraraya geldiğinde eskiden 'bu iş
veritabansız olmaz' denilen şeyler
de artık gerçeklenebiliyor.
Durum
Kullanıcılardan gelen geribesleme sı-
fıra yaklaştığı için uygulamanın yete-
rince kararlı ve tatmin edici olduğu
inancındayım. Bildiğim birkaç ufak
tefek sorun da, belki diğer bir sürüm-
le düzeltilir.
Lâle kendine seçtiği 'başvuru kulla-
nımı' hedefini bir ölçüde tutturdu de-
nilebilir. Ancak kişilerin içeriklerini
sunma aracı olarak tam anlamıyla sı-
nıfta kaldı. Babylon için hazırlanmış
sözlüklere baktığımda ancak 'keşke'
diyebiliyorum. Hele hele kendi öz
varlığımız olan Türkçe sözlüğün
açık kaynakla ortalıkta bulunamama-
sı sinirlerimi geriyor.
"Şu içeriklerin açık halini yollasa-
na." diyen çok sayıda e-posta alma-
ma rağmen bugüne kadar kimse "Ne-
den Lâle adını seçtin?" diye sormadı.
Açıklayarak bağlayayım : Anadolu
topraklarında hayat bulmuş lâlenin
farkına varan Hollandalılar, bugün çi-
çek sektöründen yılda bir milyar dola-
ra yakın para kazanıyorlar. Yitirdiği-
miz çok sayıda değerden birinin adı-
dır Lâle.
eksicik
http://www.uludag.org.tr/
Çocuklar
için
Linux
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis12
Hem gelişen teknoloji-
nin getirdiği yeniklik-
ler, hem de zamane
çocuklarının büyümüşte kü-
çülmüş halleri, onlara tekno-
lojinin insanoğlunun gerekle-
rine uygun yardımcı alet ve
edavatın yapılması ya da
üretilmesi için gerekli bilgi ve
yetenek olduğunu hatırlat-
mamızı gerektiriyor.
Teknolojinin kuşkusuz en
önemli getirisi bilgisayarlar
olmuştur. Her ebeveyin ço-
cuğunun bilgisayar bilmesini
ve kullanmasını ister. Bu sa-
yede çocuğunun eğitim ku-
rumlarında geliştiremedikleri
yeteneklerini geliştirmeleri
için imkan tanımaktadırlar.
İşte bu istek bir soruyu da akıllaragetiriyor; “Nasıl?"
Nasıl ve hangi şartlar altında çocuk-
larımız bilgisayarı öğrenecekler?
Fikri mülkiyet haklarının açık kaynak
kodlu lisanslar ile korunması ile orta-
ya çıkan yazılımların eğitimde kulla-
nılabilmesi, öncelikle bilgisayar öğ-
renmenin şirketlere bağlı kalarak ve
kapalı kaynak kodlu yazılımlar ile sı-
nırlı olmadığını anlamaktan ve anla-
tabilmekten geçer.
En iyi öğreti, bir öğrenciyi bilgi tekno-
lojileri alanında ilerletmek amacıyla
geniş bir uygulama yazılım gamında
eğitilmesi gerekmektedir. Linux ve
açık kaynak kod teknolojileri, bu çer-
çevede en iyi eğitim ve öğretimin
geliştirilmesinde öncü bir rol oynaya-
bilir.
Evde ve/veya eğitim kurumlarında
kullanılabilen Linux ve açık kaynak
kod teknolojileri hem düşük maliyetli
hem de eğlendirerek öğrettikleri için
çocukların sıkılmadan bilgilenmesi
sağlanmış olur.
Linux yazılımlarının bakış açıları tica-
ri kaygıdan çok kullanıcı istekleridir.
Bu doğrultuda hazırlanmış bir çok
eğitim içerikli özgür yazılım bulmak
mümkün.
Şimdi de bu yazılımlardan bir kaçını
inceleyelim.
Çocuklar ve Linux
Çocuklar
için
Linux
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis13
Tux Paint http://www.newbreedsoftware.com/
tuxpaint/
Basit çizim ve resim yapmada kulla-
nılan Tux Paint, 3 ve üzeri yaştaki
çocuklar için tavsiye edilmektedir.
Programın görünümü, çocuklar için
ayrıca bir eğlence kaynağı oluştur-
maktadır. Tux Paint sayesinde
çocuklar doğru çizgilerini, boyamayı,
kalıplar yapmayı, renkleri tanımayı
ve şekiller oluşturmayı öğrenebilirler.
Damga bölümü sayesinde ise nesne
tanıma ve öğrenme becerileri gelişir.
Super Tux http://super-tux.sourceforge.net/
Oyun ve sinema dünyasından tanıdı-
ğımız Super Mario Brothers'ın Linux
ve penguenli sürümü olarak karşımı-
za çıkan Super Tux, çocukların (ve
çocuk kalanların) eğitim ve öğretim-
den arta kalan vakitlerinde doyasıya
eğlenmelerini sağlamayı amaçlıyor.
Oyun içinde birbirinden farklı 9 bölüm
ve 26 seviye bulunan Super Tux'da
oyuncu, bir pengueni canlandırıyor.
Penguenimizi kutuplarda bir çok aşa-
malardan geçirmeye ve “zararsız”
düşmanlardan korumaya çalışıyorsu-
nuz, bu sayede sağsağlim evine gi-
debilsin.
KTuberling – Patates Adam http://www.kde.org/kdegames/
Bir çok anne-baba için tanıdık bir
oyun olan KTuberling, "Patates
Adam" oyununun bilgisayara aktarıl-
mış halidir. Özellikle 3 ve üzeri yaş
ortalaması için uygun olan bu oyun
sayesinde insan yüzündeki uzuvları
ve bazı aksesuarları tanıma da kolay-
lık sağlamaktadır.
Frozen Bubble http://www.frozen-bubble.org/
Çocuklar kadar büyükler tarafından
da oldukça beğenilen ve hatta adına
turnuvalar düzenlenen Fruzen-Bub-
ble'da amaç, aynı üç renki birleştir-
mek ve düşürmek. Ne kadar çok taş
düşürürseniz o kadar başarılısınız
demek. Bir bölümde tüm taşlar düş-
tüğündeyse yeni bir bölüme geçiliyor.
Oyun toplam yüz bölümden oluşuyor.
Frozen bubble'ı dilerseniz tek diler-
seniz iki oyuncu olarak
oynayabilirsiniz veya “Level Editor”
seçeneği ile kendi özel bölümünüzü
oluşturabilir ve bu bölüm üzerinden
oyunlar oynayabilirsiniz, seçim sizin.
Pingushttp://pingus.seul.org/
Super Tux benzeri bir oyun olan Pin-
gus, "Lemmings" oyununun özgür ya-
zılım halidir. Penguenlerin kazı yap-
ması, uçması, köprü kurması, patla-
ması ve komik hareketleri oyunu ol-
dukça zevkli kılmaktadır.Başlı başı-
na bir strateji oyunu olduğu için 10
yaş ve üstü çocuklar tarafından ra-
hatça oynanabilir.
LBreakout2http://lgames.sourceforge.net/
Asıl adı "Arkanoid" olarak bilinen
LBreakout2, özellikle ikinci sürümü-
yle 3D grafikleri ve efektleriyle oyu-
nu oldukça keyifli kılmaktadır.
Oyundaki amaçınız aşağıdaki çubuk
yardımıyla topun aşağıya düşmesini
önlemek ve bu sırada topun kutucuk-
lara çarparak kutucukların yok olma-
sını sağlamak. Bazı kutucuklardan
ödül çeşitli hediyelerde çıkmaktadır.
Özellikle fare kullanımı konusunda
ciddi pratik imkanı sunmaktadır.
FreeDuc http://www.ofset.org/freeduc-cd
CD'den çalışan bir GNU/Linux dağı-
tımı olan FreeDuc, yukarıda bahsetti-
ğimiz tüm oyunları ve daha da fazla-
sını tek bir CD'de bulundurma özelli-
ğine sahiptir. Dağıtımın ilk amacı,
eğitim amaçlı yazılımları bir araya
getirmektir, ayrıca CD üzerinden ça-
lışması sayesinde bilgisayarınıza ku-
rulum gerektirmeden istediğiniz oyu-
nu oynayıp CD'yi tekrar çıkartabilirsi-
niz. Bilgisayarınıza herhangi bir veri
kaydetmez ve zarar vermez.
Çocuklar
için
Linux
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis14
Kaynaklar
Görkem Çetin – Eğitimde Linux
Doruk Fişek,Fatih Özavcı –ÇocukEğitiminde Linux
Arda Çetin
Günümüzdeki Linux kurulum CD’leri ile makinemize Linux kurmak
çok zor değil. Linux kurulumu sırasındaki en büyük sorun ve ye-
ni kullanıcıların en çok sordukları soru, Linux'u nereye kuracak-
ları. Aslında sorunun cevabı çok basit.
Öncelikle Linux'u kurabilmek için kendisine FAT veya NTFS sisteminden
farklı bir bölüm ayırmamız lazım. Bu aşamada şunun bilinmesi gerekir;
Linux'u tek başına mı yoksa Windows ile beraber mi kullanacağız? Her
iki durumda da karşılaşacağımız problemler ve yapmamız gerekenler bi-
raz fark edecektir.
Linux'u Tek Başına Kurmak ve Kullanmak
Elimizde temiz bir sabit disk (FAT olduğu düşünülen) oldu-
ğunu varsayalım (yedeklerinin alınmış). Bu diskimizin bir
bölümünü Linux için ayarlamış ya da en azından boşaltmış
olmalıyız. Bu işlemi bir kaç farklı yoldan yapabiliriz. Ancak
şu durumda başka bir işletim sistemi düşünülmediği için bu-
nu yapmanın en iyi yolu Linux CD’sini kullanmaktır.
Linux, kurulum CD’sini taktığınızda sizden gerekli onayı
alacak ve kuruluma geçecektir. Kurulum aşaması her Linux
dağıtımında farklılık gösterdiğinden burada açıklanmaya-
cak.
Burada size diskinize Linux’un nasıl kurulması gerektiği sorulacaktır.
Seçmeniz gereken şık tüm bölümleriı silip kendisini kurmasıdır. Bundan
sonrasını Linux kendisi ayarlayacaktır.
Linux bölümlemesini otomatik olarak yaptırmanız daha iyi olacaktır. Ye-
ni başlayanlar elle bölümlemede zorluk çekebilirler.
Görüldüğü gibi başka bir işletim sisteminin yanına değil de kendi başına
kurulan Linux pek de problem çıkartmıyor.
Linux'u Başka Bir İşletim Sisteminin Yanına Kurmak ve Kullanmak
Buradaki alınacak en büyük önlem, her ihtimale karşı diskinizin yedeğini
almaktır. Şimdi Linux’u başka bir işletim sisteminin (burada Windows)
yanına nasıl kuracağımızı basitçe açıklayayım.
Öncelikle FAT veya NTFS sisteminin yanına Linux için bölüm ayırmalı-
yız. Bu bölümü biçimlenmemiş olarak bırakabileceğimiz gibi Linux için
ayarlamamız veya biçimlendirmeniz de mümkün. Sonuçta diskimizin di-
ğer işletim sistemi için olan bölümünü ve verilerimizi kaybetmek isteme-
diğimiz için bu işlemi bir program aracılığıyla yapmalıyız. Bu program
fips, adlı ücretsiz program olabileceği gibi Partition Magic isimli (tavsiye
edilen) ücretli program da olabilir.
Teori
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis15
Basit Bir Linux Kurulum Teorisi
Partition Magic ile devam ettiğimizi varsayıyoruz. Yine burada yapıla-
cak en mantıklı iş FAT bölümden Linux için yeterince yeri ayırıp biçim-
lemeden bırakmaktır. Bırakalım bu biçimleme işini (yani kendisi için bö-
lüm oluşturma) Linux kurulum sırasında yapsın. Partition Magic ile bi-
çimlemeden ayırdığınız yeri artık Windows göremeyecektir. Fakat maki-
nemizi Linux CD’si ile açtığımızda Linux bu biçimlenmemiş bölümü gö-
rüp bize bu "free" bölüme kendisini kurmak isteyip istemediğimizi sora-
caktır. İşin bu kısmı çok önemlidir, çünkü bu seçimi iyi yapmalıyız. Diğer
işletim sisteminin bölümüne dokunmak istemediğimiz için kesinlikle
"free" bölüme Linux’u kurmalıyız. Diğer seçenekler ise aşağıdakiler ola-
bilir:
-Tüm Linux bölümlerini sil
-Tüm bölümleri sil (tek başına Linux kurulumu sırasında seçilecek şık)
Bizim şu anda bu iki seçenekle de işimiz yoktur. Evet bundan sonrasını
Linux yine kendisi yapacaktır. Yine en büyük tavsiye otomatik bölümle-
me seçeneğini seçmenizdir. Linux için bölümleme işini hallettikten son-
ra göreceksiniz ki Linux kurulumu en az Windows kadar basit ve rahat.
Sadece kullanmak istediğiniz Linux opsiyonunu seçin (bu genelde İş İs-
tasyonu - Work Station olur) ve arkanıza yaslanın. Kurulum problemsiz
olarak bittikten sonra, sisteminizi yeniden başlattığınızda karşınıza gele-
cek olan LILO veya GRUB (bunlar Linux önyükleyicileridirler) size hangi
işletim sistemini başlatmak istediğinizi soracaktır.
Windows ve Linux arasında bir seçim yaptıktan sonra makinenizi aça-
bilir ve dilediğiniz işletim sistemini kullanabilirsiniz.
Serkan Çalış
Teori
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis16
http://kde.org.tr/
oyun
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis17
Cedega/WineX/Wine , Linux
altında birçok Windows pro-
gramını ve oyununu çalıştıra-
bilmenizi sağlayan programın ismidir.
Cedega ücretli bir uygulama olmakla
birlikte Transgaming firması tarafın-
dan zaman zaman demo[1] (Cedega
Time Limited Demo ) sürümü inter-
nette sınırlı sayıda sunulmaktadır .
Zaman sınırlaması olan bu sürümde
bütün fonksiyonlar çalışır durumda-
dır.
10 Mart 2005 tarihinde Transgaming
firması yeni Cedega 4.3 sürümünü
duyurdu. Daha çok hata düzeltmesi
üzerinde durulmuş olan bu sürümde,
bir önceki sürümlere göre fazla bir
yenilik mevcut değil. Bu sürümde ya-
pılan değişiklikleri bu adresten [2]
ayrıntılı olarak okuyabilirsiniz.
Şimdi Cedega'yi ücretli olması yü-
zünden, CVS üzerinden nasıl derle-
yebileceğimizi, çalıştırabileceğimizi
ve kısaca bir oyunu nasıl başlatabile-
ceğimizi görelim.
Kurulum için gerekli olabilecek paket
ve kütüphane dosyaları kısaca şun-
lar:
cvs
fontconfig
freetype2 + freetype2-devel
bison
flex
libjpeg + libjpeg-devel
libpng + libpng-devel
zlib + zlib-devel
xorg-x11-devel (resp.Xfree86-de-
vel)
Mesa (resp. xorg-x11-Mesa,
Xfree86-Mesa)
Mesa-devel (resp. xorg-x11-Me-
sa-devel, Xfree86-Mesa-devel)
freeglut + freeglut-devel
SDL + SDL-devel
Gerekli paketleri kendi dağıtımınızın
kurulum CD'lerinde bulabilirsiniz. Ge-
nellikle dağıtım kurulumu sırasında
yüklenmeyen “devel” paketlerini de
yüklemeniz gerekebilir.
Diğer önemli bir konu da, grafik kartı-
nızın 3D özelliğinin etkin olmasıdır.
3D özelliği etkin değilse kurulum sı-
rasında sorunlar çıkabilir (bazı fo-
rumlarda bu yüzden sorunlar yaşa-
yanlar olmuştu).
Yukardaki paketlerin kurulumlarını
standart olmalarından dolayı teker
teker anlatmaya sanırım gerek yok.
Şimdi kendimize yeni bir dizin yarata-
lım ve bu dizine CVS üzerinden ge-
Cedega ile oyun dünyasý
oyun
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis18
rekli paketlerimizi indirip, derleme iş-
lemine başlayalım:
Programın kurulum aşamaları bu ka-
dar. Hiçbir hata oluşmadan progra-
mın kurulmuş olması gerekli. Büyük
bir ihtimalle CDROM aygıtının ayarla-
rını elle tekrar gözden geçirmeniz ge-
rekebilir. Bunun için “~/.wine/config”
dosyasını bir editor yardımı ile açıp,
aşağıdaki gibi düzeltme yapabilirsi-
niz:
[Drive D]
"Path" = "/media/cdrom"
"Type" = "cdrom"
"Label" = "CD-ROM"
"Filesystem" = "win95"
"Device" = "/dev/hdc"
Burada dikkat edilmesi gerekenler,
“Path” ve “Device” değişkenlerinini
olduğu satırlar. “Path” için cdrom
bağlanma noktanızı ve “Device” ola-
rakta cdrom aygıtınızın bu-
lunduğu aygıt dosyasını ta-
nımlamanız/girmeniz gerek-
li.
Config dosyasında dikkat
etmemiz gereken diğer bazı
noktalar da şunlar:
Kendi grafik kartınızın RAM
değerini aşağıdaki değiş-
kenlere yazın. Örnek olarak
32MB alınmıştır.
; How much Video RAM do-
es your graphic card have?
; If this option is not present,
it will default set to 32MB.
"VideoRam" = "32"
; How much should Cedega
attempt to store into faster
AGP memory
; Set the amount of video
memory to be allocated for
OpenGL vertex arrays.
"AGPVertexRam" = "32"
FreeType font paketlerini kurduysa-
nız aşağıdaki değişkeni de etkinleşti-
rebilirsiniz:
[fonts]
"Freetype" = "Y"
Bazı programlar, genellikle oyunlar,
kurulum esnasında “Installshield”
adı verilen Windows Program kuru-
cusuna ihtiyaç duyabilir. Bunun için
DCOM98 [3] ya da MSI (Microsoft In-
staller) [4] kurulu olması gereklidir.
Gerekli olan DCOM98.exe [3] ve
INSTMSIA.exe [4] paketinlerini indir-
$ mkdir -p /tmp/wine
$ cd /tmp/wine
$ cvs -d:pserver:[email protected]:/cvsroot \
login
(burda parola olarak “cvs” yazip enter yapın)
$ cvs -z3 \
-d:pserver:[email protected]:/cvsroot \
co winex
(Gerekli dosyalar indirilmeye başlayacaktır)
$ cd winex
$ . /configure --enable-opengl --enable-pthreads
$ make
$ su – c “make install”
(root parolanızı girin)
$ mkdir -p ~/.wine
$ cp documentation/samples/config ~/.wine/config
$ mkdir -p ~/.transgaming/c_drive/windows/system32
$ mkdir -p ~/.transgaming/c_drive/windows/fonts
# /usr/local/bin/wine dcom98.exe
# /usr/local/bin/wine instmisa.exe
oyun
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis19
dikten sonra,
komutlarını vererek
kurabilirsiniz.
Diğer yararlı ipuçlarını ve kurulum
hakkında daha detaylı bilgiyi aşağı-
daki adresden okuyabilirsiniz.
http://www.frankscorner.org
Şimdi basit bir 3D oyununun kurulu-
munu test edelim. Oyunun ismi
“Morhuhn” [5]. Oyunun amacı, be-
lirli süre içinde ekrandan geçen ör-
dekleri fare yardımı ile vurarak puan
toplamak (bknz: Resim 1).
(sorulan bütün sorulara “Ja” veya
“weiter” ile cevap verin)
Yukarda anlatığımız yöntem,birçok
Windows programını çalıştırmanıza
imkanı veriyor. Eğer bir program ça-
lışmıyorsa bunun için internette/go-
ogle da biraz araştırma yapın ve in-
sanların nasıl çalıştırdıklarını dair
verdikleri ipuçlarını inceleyin. Fakat
şunu da unutmayın: Bütün Windows
programlarını Linux altında çalıştır-
manızın imkanı yoktur veya çalışacak
diye bir garantisi yoktur.
Bağlantılar
[1] http://www.transgaming.com/cedegademo.php
[2] http://www.transgaming.com/latest_news.php
[3] http://download.microsoft.com/msdownload/dcom/98/x86/en/dcom98.exe
[4] http://download.microsoft.com/download/WindowsInstaller/Install/2.0/W9XMe/EN-US/InstMsiA.exe
[5] http://www.morhuhn.de
Resim 1: Morhuhn oyunundan bir sahne
Erkan Kaplan
# wget -c \
http://erkan.linux-sevenler.org/Moorhuhn_WE.exe
# /usr/local/bin/wine Moorhuhn.exe
# /usr/local/bin/wine \
/home/erkan/.transgaming/xxxxxx/MoorhuhnWinter.exe
http://mozilla.org.tr
samba
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis20
Geçenlerde
küçük bir
okula yeni
bir laboratuvar
kurmak için fır-
satım oldu. Su-
nucuda Linux
kullandım ve iş
istasyonlarında da
WindowsXP vardı. İs-
tasyonlarda 3 erişim düzeyi var
(admin, ögretmen , öğrenci) ve gü-
venlik ise başlangıçtaki Windows
izinlerine göre sağlanıyor.
Erişim düzeylerini kısaca şöyle
planlamıştım:
admins - tam erişime sahip
öğretmenler - belirli denetim ma-
sası fonksiyonları dışında tam erişi-
me sahip
öğrenciler - ağ'ı gezemiyor , yazı-
lım yükleyemiyor , denetim masası-
na ulaşamıyor
İstasyonlar, Samba domaininde
birleşiyorlar ve aynı bir Windows
tabanlı sunucu domainindeki gibi
çalışıyorlar.
Şimdi bir Samba laboratuvarını kur-
mak ve çalıştırmak için gerekli adım
ve uyarıları detaylandıracağım.
Samba Kurulumu
Kullanılan veya kullanılacak samba
paketleri her dağıtıma göre farklılık-
lar gösteriyor. Bu yüzden samba ku-
rulumu üzerine sanırım fazla detaya
girmek anlamsız olur. Özellikle
RPM/DEB temelli bir sistem kullanı-
yorsanız, çok kolay bir şekilde, pa-
ket yöneticiniz üzerinden gerekli
olan samba paketlerini kurabilirsi-
niz. Fakat yüklediğiniz samba sürü-
münün en az 3.x ailesinden olduğun-
dan emin olun.
Temel Kullanıcıların ve GruplarıOluşturulması
İlk önce Linux makinada aşağıdaki
komutları vererek, gerekli grupları ve
kullanıcıları oluşturalım: (Kullanılan
bütün komutlar tüm Linux dağıtımla-
rında aynıdır).
Temel Bir Sistemin Ayarlanması
a. NETBIOS sunucu ismini ve alan
adını belirleyin. Ben örneğimde sunu-
cu ismi olarak Server1 'ı, alan adı
olarak ise 'Samba' kullandım. İkisi-
nin isminde de boşluk olmamasına
dikkat edin ve tercihen noktalama
işaretlerini kullanmayın.
b. Paylaşımlı dizinleri ve bu dizinlere
Samba: Benimle dans eder misin ?
# groupadd admins
# groupadd ogretmenler
# groupadd ogrenciler
# useradd -m -s /bin/false \
-c "Samba Admin" \
-G admins administrator
# useradd -m -s /bin/false \
- c "Samba Generic Ögretmen" \
- G ogretmenler ogretmen
# useradd -m -s /bin/false \
c "Samba Generic Öğrenci" \
-G ogrenciler ogrenci
# smbpasswd -a administrator
# smbpasswd -a ogretmen
# smbpasswd -a ogrenci
# mkdir /home/samba
# mkdir /home/samba/netlogon
# mkdir /home/samba/ogretmenler
# mkdir /home/samba/software
# chgrp ogretmenler \
/home/samba/ogretmenler
samba
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis21
erişim izinleri yaratalım:
c. Örnek bir samba ayar dosyası
(smb.conf)
[global]
netbios name = Server1
workgroup = Samba
passdb backend = smbpasswd
os level = 33
preferred master = yes
domain master = yes
local master = yes
security = user
domain logons = yes
#logon path = \\%N\profiles\%u
logon path =
#logon drive = H:
#logon home = \\homeserver\%u\
winprofile
logon script = logon.bat
add machine script = /usr/sbin/use
radd -d /dev/null -g 100 -s /bin/false -
M %u
# username map = /etc/samba/smbu-
sers
admin users = @admins
printer admin = @adminsprinting =
cups
load printers = yesprintcap name =
/etc/printcap
# print command = lp -c -d%p -oraw;
rm %s
print command = lpr -l %s
# prevent mp3 files from being stored
on the server
veto files = /*.mp3/*.divx/*.eml/
[homes]
comment = Ev Dizinlerivalid users =
%S
browseable = No
read only = No
create mask = 0640
directory mask = 0750
[netlogon]
path = /home/samba/netlogon
read only = yes
write list = @admins
read list = @admins, @ogretmenler,
@ogrenciler
[profiles]path = /var/lib/samba/profi-
les
read only = nocreate mask = 0600
directory mask = 0700
[printers]comment = Yazıcılar
path = /var/tmp
create mask = 0666
printable = Yes
guest ok = Yes
browseable = No
[print$]
comment = Yazıcı Sürücüleri
path = /var/lib/samba/drivers
write list = @admins, root
force group = admins
create mask = 0664directory mask =
0775
[teachers]
comment = Öğretmenler için ortak
kullanım alanı
path = /home/samba/ogretmenler
valid users = @ogretmenler
read list = @ogretmenler
write list = @ogretmenler
force group = ogretmenler
read only = No
create mask = 0774directory mask =
0775
[software]
comment = Software ve sürücü alanı
path = /home/samba/software
valid users = @ogretmenler, @ad-
minsadmin users = @admins
read list = @ogretmenler, @ad-
# chgrp admins
/home/samba/software
# chmod 775
/home/samba/ogretmenler
# chmod 775 /home/samba/software
samba
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis22
minswrite list = @admins
force group = admins
read only = No
create mask = 0774
directory mask = 0775
Grupların Aktarılması
'net' komutuyla unix gruplarınızı ,
alandaki gruplarınıza aktarmak zo-
rundasınız. 'net' komutu Sambaya
göreceli olarak yeni girdi. Varolan ko-
mutların listesini görmek içinse kon-
solda 'net view' yazın:
net groupmap modify ntgroup=
"Domain Admins" unixgroup=admins
net groupmap modify ntgroup="Do
main Kullanıcıları" unixgroup=users
net groupmap add ntgroup="Ogret-
menler" unixgroup=ogretmenler
net groupmap add ntgroup="Ogrenci-
ler" unixgroup=ogrenciler
Giriş Betiği
“/home/samba/netlogon” dizininde
“logon.bat” adında bir giriş betiği
yaratın. Bu script kesinlikle DOS biçi-
minde olmalı yani her satırın sonun-
da Linux LF'e karşılık gelen CRLF'e
sahip olmalı.
Giriş betğini en kolay Notepad uygu-
laması ile yazabilirsiniz. Dosyayı
daha sonra, sunucudaki bir paylaşı-
ma koyup 'mv' komutuyla “/ho-
me/samba/netlogon” dizinine kopya-
layın.
Çok garip ama MS , "grubun üyesiy-
se" (if member of group) ifadesini gi-
riş betiği işlemcisine eklememiş, yani
grup üyeliğine dayalı aktarma işlem-
lerini gerçekleştirebilmek için DOS
"ifmember.exe"[1] uygulamasını in-
dirip netlogon paylaşımına koymak
zorundasınız. Dosyayı buradan[1]
indirebilirsiniz. Bu script ayrıca istas-
yon saatini sunucu saatine eşitler:
TITLE Domain Login script
net time \\Server1 /set /y
net use h: /home
net use g: \\Server1\apps
:a
%logonserver%\netlogon\ifmember
"ogretmenler"
if not errorlevel 1 goto quit
net use f: \\Server1\ogretmenler
goto quit
:quit
İş istasyonu İzinleri
İzinler, bir yöneticinin istasyonu "sı-
nırlama" sını sağlar. Burada izinler
yardımıyla, öğrenciler denetim masa-
sı, görüntü özellikleri, komut satırı
vb. ulaşamazken yönetici ve öğret-
menler istasyonun ayarlarını değişti-
rip, yeni programlar kurabilir.
“poledit.exe” yardımıyla 'ntcon-
fig.pol' dosyasını yaratttıktan sonra
“\\server\netlogon” paylaşımına ko-
pyalayın. Bu dosya 'Admins','Ogret-
menler', ve 'Ogrenciler' grupları için
izinleri içerecek. “Poledit.exe”
dosyası NT Resource Kit
(ht tp: / /www.microsoft .com’dan) ' te
mevcut fakat WinXP istasyonları da
desteklemek için varolan kontrol dos-
yalarının(ADM denen) indirilip Pole-
dit acına yüklenmesi gerekiyor.
ADM dosyaları
http://www.snipes.org/admfiles.zip
adresinden indirebilebilir.
İstasyonları eklemek
Yeni SAMBA alanımıza Win2k/XP is-
tasyonlarını eklemek için, aşağıda
samba
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis23
verilen kayıt girdilerini eklemek ZO-
RUNDASINIZ. Bunun en kolay yolu,
verilen girdileri 'samba.reg' adındaki
bir dosyaya kaydettikten sonra her is-
tasyondan çift tıklayarak çalıştırmak-
tır:
Windows Registry Editor Version
5.00
[HKEY_LOCAL_MACHINE\SY
STEM\Cur ren tCon t ro lSe t \Se rv i -
ces\Netlogon\Parameters]
"requiresignorseal"=dword:00000000
Bilgisayarı yeniden başlattıktan son-
ra "Bilgisayarım" simgesine sağ tık-
layıp, özellikleri seçin. Açılan ekran-
da bilgisayarı Workgroup'tan alanını-
za geçtikten bir yöneticinin kullanıcı
adını ve şifresini girin ('Domain Ad-
mins' grubundaki bir kullanıcı yani).
Teşekkür mesajından sonra bilgisa-
yarın yeniden başlatılması istenecek-
tir.
Sonuç
Samba kurmak gerçekten ilginç bir
macera ama harcadığınız emeğe de-
yiyor. Temelleri anlaşıldıktan sonra
yeni bir laboratuvar birkaç saat içinde
kurulabilir ve çok da az bakım gerek-
tirir. Samba için birçok online belge
için de http://www.samba.org/ adre-
sinden en yakın Samba yansısına gi-
dip, belgeler bölümüne bakmanızı
tavsiye ederim.
Not: Bu belgenin hazırlanmasında
Brian Snipes'ın bir yazısı basis ola-
rak hazırlanmıştır.
Bağlantılar
[1] http://www.microsoft.com/windows2000/techinfo/reskit/tools/new/ifmember-o.asp
Okan Pekçetin
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis24
Türkiye Bilişim'le, Bilişim Açık
Kaynak Yazılımlarla Gelişir !
İnsanlık, Bilim, Teknoloji, Bilgi, Bili-
şim ve İnternetin başını çektiği yeni
bir toplum biçimine geçişin sancıları-
nı çekiyor: Bilgi Toplumu. Bilgi Toplu-
muna giden yolda ulaşımdan savun-
maya, üretimden dağıtıma, eğitimden
sağlığa, ticaretten kamu yönetimine,
iletişimden eğlenceye yaşamın tüm
boyutlarını düzenleyen akılllı cihaz
ve sistemlerin önemli bir bileşeni ya-
zılımdır. Açık kaynak kod yazılımlar,
adı üstünde, kaynak kodları herkesin
incelemesine ve kullanımına açık ya-
zılımlardır. Bu tür yazılımların ayıre-
dici özelliği kullanıcıya yazılımı de-
ğiştirme özgürlüğü sağlamasıdır.
Acık kaynak kod yazılımlar, ücretsiz,
uyarlanabilir, sağlam, hızlı ve güven-
lidir. Açık kaynak kod dünyası, yeni
bir yazılım üretme biçimi, yeni iş mo-
delleri sunmaktadır. Dünyanın her ta-
rafından bilişim uzmanlarınca imece
yöntemi ile endüstri standartlarında
geliştirilen açık kaynak kod yazılımla-
rı, insanlığın ortak malıdır.
Açık kaynak yazılımlar, en küçüğün-
den cep telefonu, saat gibi gömülü
sistemlerden, en büyüğünden süper-
bilgisayarlara, ev kullanıcılarından
KOBİ'lere, kamu kurumlarından her
türden okullara, tüm kurum ve birey-
lerin rahatça kullanabileceği, gereksi-
nimlere göre basitleştirilebilen, sağ-
lamlaştırılabilen, güçlendirilebilen ya-
zılımlardır. Açık kaynak kod yazılım-
lar, her alanda çözümler sunarak, ya-
zılım tekellerine karşı tüketiciye se-
çenekler sunmaktadır. Almanya, İs-
panya, Meksika, Brezilya, Çin, Kore,
Hindistan gibi bir çok ülke, kamu ku-
rumlarında açık kaynak kod yazılım-
larının kullanımını şimdiden benim-
semiş ve bilgi toplumu stratejilerin bir
parçası yapmışlardır. Avrupa Birliği,
UNESCO, Dünya Bankası gibi kuru-
luşlar güvenlik ve tasarruf gibi gerek-
çelerle açık kaynak yazılımlarını
önermektedir. Dünya üzerindeki he-
men her ülke kendi gereksinimlerine
göre açık kaynak kodlu bir Linux da-
ğıtımı geliştirmiştir. Ülkemizde de
TÜBİTAK'ın girişimi ile bu yönde
ULUDAĞ: Ulusal Dağıtım Projesi
başlatılmış ve bir Linux dağıtımı olan
Pardus Ulusal İşletim Sistemi hazır-
lanmıştır. Ülkemizde açık kaynak kod
camiası 10 yılı aşkın bir süredir bu-
lunmakta, Turkuaz, Gelecek, İstan-
bulx, Boreas, Turkix gibi dağıtımlar
ve başka açık kaynak kodlu yazılım-
lar ve uygulamalar geliştirilmekte,
yerli açık kaynak firmaları kurulmak-
tadır.
Açık kaynak kod yazılımlar tasarruf
ve güvenliğin ötesinde de bir ülke
ekonomisi için önemlidir. Ülkemiz
teknoloji, özellikle bilgi teknolojisi
üretmek zorundadır. Açık kaynak or-
tamları, teknoloji üretebilecek genç-
leri yetiştirmenin etkin yollarından bi-
ridir. Açık kaynak, ithal hazır çözüm-
ler yerine, ülkemize, ülke insanına
güvenmek, ona yatırım demektir.
Açık kaynak, kendi okullarında ge-
reksinimlerine göre uyarlanmış, gü-
venli, sağlam ve ucuz çözümler de-
mektir. Açık Kaynak yazılımlar, müte-
Acık Kaynak Kod Bildirgesi
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis25
vazı donanımları etkin kullanabilmek
demektir. Tüm üretim ve servis sek-
törlerinde bilişim maaliyeti gittikçe
artmaktadır. Açık kaynak yazılımlar,
en başta lisanslar nedeniyle bu mali-
yetleri düşürerek, yerli sanayici ve bi-
lişimciye destek demektir, ülkenin re-
kabet yeteneği artırmak demektir.
Açık kaynak yazılımları, kapalı kay-
nak kod yazılımlarla yetenek ve per-
formansta yarışacak konumdadır.
Açık kaynak yazılımların tam rekabet
ortamında kapalı kaynak yazılımlarla
yarışması gerekir. Kamudaki uygula-
maların platform bağımsız olması ge-
rekir. Temel bilişim eğitimin marka
bağımlılığı yaratmayacak, kullanıcıyı
tüm alternatif platform ve ürünlerde
çalışabilme yeteneğini kazandıracak,
ürünlere değil kavramlara ağırlık ver-
mesi gerekir.
Hakkımızda
Açık kaynak yazılımlarının ülkenin
bilgi toplumu stratejisinde önemli rol
oynaması gerektiğini düşünüyoruz.
İlgili tüm tarafların katkıları ile katı-
lımcı bir şüreçle bu stratejilerin belir-
lenmesi gerekir. Ülkede herkesin
açık kaynak yazılımlarla tanışmasını
öneririz. İster kişisel bir kullanıcı, is-
ter küçük ölçekli bir işletme, ister bü-
yük ölçekli bir kamu veya özel kurulu-
şun yöneticisi olun, açık kaynak yazı-
lım alternatifini, maliyet ve verimlilik
acısından değerlendirmeden karar
vermeyin!
Ülkemizin geleceğinde bilişim önemli
rol oynayacaktır. Açık kaynak yazı-
lımlar çoğu sektör ve bireyler için,
Türkiye'nin üretmesi ve gelişmesi
için, en etkin ve verimli secenektir.
Yine seçim sizin, yeter ki seçin!
-Açık Kaynak Kod Platformu
Açık Kaynak Kod Platformu ülkemiz-
de açık kaynak kod yazılımlara gönül
vermiş STK'lar, bilişim şirketleri, uz-
manlar ve akademisyenlerin oluştur-
duğu bir birlikteliktir. Bu tamamen si-
vil bir girişimdir. Amacı, ülkemizde
açık kaynak kod yazılımlar konusun-
da bilinç oluşturmak, kamuoyunu bil-
gilendirmek, bu konularda ortak poli-
tika olşturmaya, proje geliştirmeye ve
uygulamalara katkı sağlamaktır. Açık
Kaynak Kod Platformu bu konuda en
geniş katılımı sağlamaya yönelik bir
bakış açısından hareketle, kimseyi
dışlamamaya özen göstermektedir.
Bu birliktelik gevşek ve tamamen gö-
nüllü bir birlikteliktir.
Bu konudaki önerilerinizi Forumda
yazabileceginiz gibi
bilgi (at) acik-kaynak.org.tr adresin-
de bize yazabilirsiniz.
http://acik-kaynak.org.tr
Linux çok kullanıcılı sistem ola-
rak birçok avantaj sunar: Bir-
den fazla kullanıcı bir bilgisa-
yardaki hesaplarına aynı anda erişe-
bilir ve kullanabilir. Erişim haklarını
da kolayca kontrol altında tutabildiği-
miz için, tek kullanıcılı sistemlerdeki
güvenliğe nazaran, kullanıcılara ol-
dukça güvenli bir ortam sağlar. Diğer
yandan, adil bir şekilde herkese eşit
haklar dağıtılmalıdır.
Eski Unix bilgisayarları da çok kulla-
nıcılı (Multi User) sisteme dayanır.
Her kullanıcının kendisine ait bir kul-
lanıcı hesabı ve parolası bulunur.
Her kullanıcı sadece kendisi için su-
nulan alanda serbest dolaşma ve iş-
lem yetkisi-
ne sahiptir.
G ü n ü m ü z -
deki Linux
sürümleride
de durum
pek fazla
d e ğ i ş m e -
miştir.
Aynı anda
ç a l ı ş m a y ı
s a ğ l a m a k
için sistemin “Multitasking” adı veri-
len, birden fazla görevi aynı anda ça-
lıştırabilme yeteneğinin olması gere-
kir. Yani birden fazla “Tasks” adı ve-
rilen süreçlere izin vermesi ve bu sü-
reçleri düzenli bir şekilde işleyebil-
mesi gerekir. Bu işlem için, çalıştırı-
lan her sürece belirli bir zaman veri-
lir. Bu zaman zarfında CPU içinde
çalıştırılması sağlanır. “CPU-Time”
adı verilen bu süre herkese eşit ola-
rak dağıtılabileceğı gibi, yapılacak
bazı özel ayarlamalar ile bazı kullanı-
cılara ve bazı programlara öncelik
verilebilir.
Çok kullanıcıcı sistemlerin en çok ko-
nuşulan konusu güvenlikleridir. Bazı-
larına göre bu avantaj bazılarına gö-
rede dezavantaj olarak algılanabilir.
Özellikle gerekli dosya erişim hakları-
nın farklı şekillerde verilebilmesi sa-
yesinde, Linux altında birçok kullanı-
cı hesabı birbirine karışmadan ve bü-
yük bir uyumluluk içinde kullanılabilir.
Herkese Bir Ev
Linux altında her kullanıcı hesabı ön-
tanımlı olarak “/home” dizini altında
toplanır (tabi isternise bu dizin değiş-
tirilebilir). Her kullanıcının kendisine
ait olan dosyaları, dizinleri ve diğer
önemli belgeleri, sistemdeki diğer
kullanıcıların kolayca erişimine engel
olacak şekilde tutulur. Her kullanıcı
Linux sistemi tarafından kendisine
tahsis edilen evde oturur, kendisinin
gezmesine izin verilen alanları gezer,
izin verilen yerleri ortak olarak kulla-
nır ve sistemdeki diğer kullanıcılar
izin vermedikçe kimsenin evini rahat-
sız edemez. Bunu bir apartman dai-
resinde oturan kiracılara benzetebilir-
siniz. Herkesin kapısı ayrıdır. Her ka-
pının kilidi ev sahibindedir ve kimse
kimseyi rahatsız etmeden uyumlu bir
halde yaşar giderler.
Her apartmanın bir yöneticisi olduğu
gibi, çok kullanıcılı bir sistem olan Li-
nux'da da bir yönetici vardır. Bu yö-
neticinin ismi “root” olarak bütün Li-
nux sistemlerinde öntanımlı olarak
tanımlanmıştır. “root” kullanıcısı
kendisine özel bir apartman dairesi
vardır (“/root” dizini). Bu apart-
man dairesine kimse giremez. Fakat
“root” herkesin evini kontrol edebilir
veya girebilir.
Sistem
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis26
Multi User sistem olarak Linux
Apartman yöneticilerinin diğer göre-
vide apartmandaki genel işleri yap-
maktır. Bu durum “root” kullanıcısı
içinde geçerlidir. Sistem içinde bütün
genel ayarlamaları “root” kullanıcısı
yapabilir. Bu yüzden “root” kullanıcı
olarak yapılan hataların geri dönüşü-
mü yoktur. Mesela “root” olarak bir
sistem ayar dosyasını kolayca ve
yanlışlıkla silebilirsiniz. Oysa bir kul-
lanıcı olarak sistem dosyalarına za-
ten gerekli erişim hakkınız mevcut
değildir ve sisteminizede kullanıcı
olarak zarar vermeniz nerdeyse im-
kansız gibidir.
Günlük bilgisayar kullanımında nor-
mal kullanıcı olarak sisteme giriş ya-
pılmalı ve çalışılması, sistemi genel
anlamda ilgilendiren konularda ise
“root” yöneticisi olarak (kullanıcı
iken “su” komutunu kullanarak
“root” yöneticisi olabilirsiniz) gerekli
ayarları yapmanız şiddetle tavsiye
edilir. Bu sayede kurmuş olduğunuz
sisteminde ömrü oldukca uzun olur.
Her kullanıcı kendi “/home” dizinin-
de, sistemdeki mevcut programların
ayarlarını farklı şekilde tutabilir ve
ayarlayabilir. Yeni kurulan bir Linux
sistemine, eğer Linux kullanmaya ye-
ni başlıyorsanız, şiddetle 10-12 adet
yeni kullanıcı eklemenizi tavsiye ede-
rim. Kullanıcı olarak sisteme zarar
vermeniz imkansız, yukarda bunu
söylemiştim, fakat bir kullanıcının
ayarlarını bozduğunuzda, diğer bir
kullanıcı ile çalışmaya devam edebi-
lirsiniz. Mesela çoğu kullanıcı
KDE/GNOME gibi masaüstü pro-
gramlarının genel ayarlarını bozduk-
larında, hemen sıfırdan bir Linux kur-
ma arayışlarına giriyorlar. Oysa bu
zaman kaybından başka birşey ol-
maz. Masaüstü ayarları bozulduğun-
da, diğer kullanıcı olarak sisteme gi-
rebilir ve sistemi sıfırdan kurmak ye-
rine, KDE/GNOME masaüstü ayarla-
rınızı tekrardan ayarlamak bence çok
daha avantajlıdır. Kullanıcı olarak da
sistemdeki mevcut programlara zarar
veremezsiniz. Sadece o program için
gerekli olan ve kendi “/home” dizi-
nizdeki ayarları ve ayar dosyalarına
zarar verebilirsiniz.
Herkese Bir Nüfus Cüzdanı
Günlük hayatta her bireyin bir kimlik
cüzdanı ve bu kimliğinin üstünde bi-
rer numarası vardır. Linux altında da
her kullanıcının UID (User IDentifica-
tion) olarak bilinen kullanıcı kimlik
numarası mevcuttur. Nüfüs cüzdanla-
rındaki numaralar her bireye bir defa-
ya mahsus olacak şekilde verilir. Li-
nux altında da durum böyledir. Her
kullanıcının UID numarası sistemde
karşımıza bir kere çıkar ve diğer kul-
lanıcılara dağıtılmaz. Bu sayede kul-
lanıcın kimlik numarasında kim oldu-
ğuda kolayca bulunabilir. Sisteme ek-
lenen her kullanıcı için bu rakam ar-
tarak çoğalır.
Linux sistemlerinde kullanıcılar hari-
cinde gruplarda mevcuttur. Her grub
için bir GID (Group IDentification)
olarak bilinen, grub kimlik numarası
atanır. Atanan bu numaralar gene
sistemde 1 kez karşımıza çıkar ve
sabit bir grubu tanımlar. Sistemdeki
kullanıcılar, sistem yöneticisi tarafın-
dan bu gruplara üye yapılabilir. Kulla-
nıcıların istedikleri grublara kendileri-
nin üye olmasına izin verilmemiştir.
Not: UID ve GID için atanan numara-
lar bazı Linux sistemlerinde farklı
aralıklardan başlıyabilir. Bazılarında
100, bazılarında 500 bazılarında da
ilk numara 1000 olabilir.
Sistem
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis27
Bütün bu numaralandırma işleminin
tek bir amacı vardır: Dosya erişim
hakları kolaylık sağlamak. Çünkü Li-
nux altında her dosyanın “okuma-
yazma-çalıştırma” hakları mevcut-
tur. Eğer yeterli erişim hakkınız yok-
sa, o dosya ile işlem yapmanızda im-
kansızdır.
Sistem yöneticisi (root) olarak kullan-
dığınız Linux sistemine “useradd”
komutu ile yeni bir kullanıcı ve
“groupadd” komutu ilede yeni bir
grup ekleyebilirsiniz. Basit birkaç ör-
nek vermek gerekirse:
Açıklaması:
-m : Kullanıcı home dizini oluşturur
ve öntanımlı olarak /home dizini al-
tındadır.
-G : Kullanıcının gireceği grupları
tanımlar.
-s : Kullanıcı için bir Shell tanımlar.
Not: Yeni bir kullanıcı oluşturduktan
sonra “passwd KULLANICI_ISMI”
komutu ile, o kullanıcıya yeni bir pa-
rola tanımlamayı unutmayın. Aksi
taktirde sisteme giriş yapamazsınız.
Açıklaması:
-g : Grub için belirlenen kimlik numa-
rasıdır
Not: Eğer grub kimlik numarası ön-
ceden başka bir gruba verilmiş ise
hata mesajı alırsınız. Hangi numara
hangi gruba verilmiş bilmek istiyorsa-
nız “/etc/group” dosyasından ince-
leyebilirsiniz.
Eğer siyah beyaz shell ekranından
çalışmayı sevmiyorsanız “Gnome
System Tools” adındaki program si-
zin için en ideal program:
http://www.gnome.org/projects/gst/
Genelde öntanımlı olarak hiçbir Linux
sisteminde kurulu olmayabilir. Sonra-
dan kendiniz kurmanız gereklidir. Bu
program ile yapabileceğiniz işlemler
kısaca şunlardır:
Kullanıcı ve Grub işlemleri yapılabi-
lir. Tarih ve Saat ayarlaması yapıla-
bilir Ağ kartı ayarlamaları yapılabilir
(fakat o kadar kapsamlı ve detaylı
değil) Grub veya Lilo ayarlaması ya-
pılabilir. Sistemdeki RUNLEVELS
ayarlamaları kolayca yapılabilir.
Seçim size ait olmak şartı ile, ister
Shell altında komutlar ile yeni bir kul-
lanıcı veya yeni bir grup oluşturun,
isterseniz Grafik arayüzleri olan pro-
gramlar ile oluşturun. Sonuçta yeterli
önbilgiyi topladıktan sonra ve pro-
gramlar hakkında yeterli bilgiyi topla-
yarak programları kullanın. Çünkü
yapacağınız herşey sizin sisteminizin
stabilitesini etkileyecektir.
Sistem
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis28Erkan Kaplan
# useradd KULLANICI_ISMI -m \
-G users,wheel,audio -s /bin/bash
# groupadd -g 1001 GRUP_ISMI
Sistem
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis29
Bu yazımızda sisteme dahil olan ve olmayan kullanıcıların bir dosya üzerin-
de haklarının nasıl verildiğini/alındığını ve bu dosyanın sahibinin yada
grubun nasıl değiştirileceğini anlatacağız. Bu anlatımı görselleştirmek için ör-
nekler sunacağız.
Haklar nasıl öğrenilir?
Bir klasörde dosyalara verilmiş olan hakları “ls -l” komutuyla kolayca öğrene-
biliriz.
Görüldüğü gibi “ls -l” komutunun çıktısı bize (bu durumda benim /home/ kla-
sörüm) kullanıldığı klasördeki dosyaların hak dağıtımını göstermekte. Tek bir
dosyanın hakklarını görebilmek için “ls -l” komutunu bu dosya üzerinde kul-
lanmalıyız.
Sıradaki örneğimizde önce “test” isminde bir klasör oluşturup “ls -l” komutuy-
la haklarını gösterip, bu klasör içinde “test1” ve “test2” adlarında iki dosya
oluşturacağız. Sonra tekrar “ls -l” komutu sayesinde klasör içinde oluşturdu-
ğumuz dosyaların ve yine aynı komut sayesinde tek bir dosyanın hak dağıtımı-
nı göstereceğiz.
Görüldüğü gibi “test1” dosyasının hak dağılımı “-rw-rw-r” olarak tanımlı.
Dosya Eriþim Haklarý
$ ls -l
insgesamt 16
drwx------ 3 anotherUSER anotherUSER 4096 15. Jan 17:49 Desktop
-rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER 11 15. Jan 17:50 kopya-script
drwxrwxr-x 2 anotherUSER anotherUSER 4096 15. Jan 17:49 www
drwxrwxr-x 2 anotherUSER anotherUSER 4096 15. Jan 17:49 www1
$ mkdir test
$ ls -l test
drwxrwxr-x 2 anotherUSER anotherUSER 4096 15. Jan 18:01 test
$ cd test/
$ echo selam bu bir testtir > test1
$ ls -l
-rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER 21 15. Jan 18:01 test1
$ echo selam buda ikinci bir test > test2
$ ls -l
-rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER 21 15. Jan 18:01 test1
-rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER 28 15. Jan 18:02 test2
Sistem
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis30
Bu dağılımın ilk üçlü kombinasyonu ('-rw-') dosyanın sahibinin, ikinci üçlü ise
('rw-') gruba dahil olan kullanıcıların, üçüncü üçlü ise ('r--) diğer kullanıcıların
haklarını göstermekte.
Haklar şu sırayla kullanılır:
1. Dosyanın sahibiysen (bu durumda anotherUSER) “rw-” haklarına sahipsin
2. Dosyanın grubuna (bu durumda anotherUSER) dahilsen “rw-” haklarına sa-
hipsin
3. Ne dosyanın sahibi ne de grubuna dahil değilsen “r--” haklarına sahipsin
Grup Değiştirme
“test1” dosyamızın sahibi (ilk yazılı olan isim) “anotherUSER” ve dosyamı-
zın grubu (ikinci isim) “anotherUSER”. Öncelikle “test1” dosyamızın grubunu
değiştireceğiz. Bu işlem için “chgrp” (change group) komutunu kullanacağız.
Bir örnekle bunu somutlaştıralım.
Yukarıda önce “pwd” komutuyla bulunduğumuz klasörü gösterdik, sonra
“ls -l” sayesinde haklarına baktık, tekrar “ls -l” komutu ile “test1” dosyası-
nın hak dağılımını inceledik. Bu son çıktımıza göre dosyanın sahibi
“anotherUSER” ve grubu “anotherUSER”. Örneğimizin devamında ise
“chgrp users test1” komut kombinasyonunu kullanarak grubu “users” ola-
rak değiştirdik.
“chgrp” komutunun söz dizimini vermek gerekirse kısaca şöyle:
chgrp <yeni grubun ismi> <grubun değişecek olan dosya>
Dosya sahibi nasıl değiştirilir?
Sahibi değiştirmek için önce superuser (yani root) haklarına sahip olmalısınız.
Bunu “su” komutuyla yapabiliriz. Sıradaki örneğimizde “chown” (change
owner) komutuyla “test1” dosyamızın sahibini değiştireceğiz. “chown” komu-
tunun kullanımı “chgrp” komutuyla aynı. “chown” komutunun söz dizimi şöy-
ledir:
$ pwd
/home/anotherUSER/test
$ ls -l
-rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER 0 15. Jan 18:06 test1
-rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER 0 15. Jan 18:06 test2
$ ls -l test1
-rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER 0 15. Jan 18:06 test1
$ chgrp users test1
$ ls -l
-rw-rw-r-- 1 anotherUSER users 0 15. Jan 18:06 test1
-rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER 0 15. Jan 18:06 test2
Sistem
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis31
chown <yeni sahibin ismi> <sahibi değişecek dosya>
Şimdi örneğimize geçelim :Yukarıdaki örnekten de görüldüğü gibi, “chown” komutu hakları, sahibi
“anotherUSER” kullanıcısından alarak “unbreak” adındaki başka bir kullanı-
cıya verdi.Artık önceden tüm haklarına sahip olan “anotherUSER” yerine
“unbreak” dosya üzerinde tüm haklara sahip oldu.
Sahip ve grubu kullanıcı numaralarıyla (userid,id) değiştirmek
Genelde linux sistemi kullanımı sistem içinde kolaylaştırmak için her kullanıcı-
ya ve her guruba bir numara verir (uid = user identification). Hak dağılımını biz
bu numaralar üzerinden de yapabiliriz.
“ls -l” komutuyla bir dosyanın sadece sahibinin kullanıcı ve grubu ismini gös-
terebiliyoruz, ama bu komutumuza ek olarak “-n” eklentisini kullanacağız. Ko-
mutun söz dizimi kısaca şöyledir:
$ su
Password:
# pwd
/home/anotherUSER/test
# ls -l
-rw-rw-r-- 1 anotherUSER users 0 15. Jan 18:06 test1
-rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER 0 15. Jan 18:06 test2
# chown unbreak test1
# ls -l
-rw-rw-r-- 1 unbreak users 0 15. Jan 18:06 test1
-rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER 0 15. Jan 18:06 test2
ls -ln <dosya ismi>
Basit bir örnek vererek açıklamaya çalışalım:
# pwd
/home/anotheruser/test
# ls -l
-rw-r--r-- 1 unbreak users 6 Jan 16 08:22 test1
-rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 9 Jan 16 08:22 test2
# ls -ln
-rw-r--r-- 1 507 100 6 Jan 16 08:22 test1
-rw-r--r-- 1 502 502 9 Jan 16 08:22 test2
Sistem
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis32
Yukarıda görüldüğü gibi “ls -ln” komutunun çıktısı bize “anotheruser” ve
”anotheruser”, “unbreak” ve “users” kullanıcılarının “uid” ve “gid” kimlik
numarasını ( = group identification) verdi. “anotheruser” kullanıcısı için 502,
“unbreak” için 507 ve “users” için 100.
Kullandığımız “chgrp” ve “chown” komutlarını tekrar kullandık. Yaptığımız
tek değişiklik ise isim yerine kullanıcı ve grup numaralarını kullanmamız oldu.
Bu komutların söz dizilimleri kısaca aşağıdaki gibidir:
chgrp <yeni gid numarası> <gid'i değişecek olan dosya>
chown <yeni uid numarası> <sahibi değişecek olan dosya>
# chown 502 test1
# ls -ln
-rw-r--r-- 1 502 100 6 Jan 16 08:22 test1
-rw-r--r-- 1 502 502 9 Jan 16 08:22 test2
# chgrp 502 test1
# ls -ln
-rw-r--r-- 1 502 502 6 Jan 16 08:22 test1
-rw-r--r-- 1 502 502 9 Jan 16 08:22 test2
# ls -l
-rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 6 Jan 16 08:22 test1
-rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 9 Jan 16 08:22 test2
$ ls -l
-rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 6 Jan 16 08:22 test1
-rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 9 Jan 16 08:22 test2
$ echo test3 bu kadar > test3
$ ls -l
-rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 6 Jan 16 08:22 test1
-rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 9 Jan 16 08:22 test2
-rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 15 Jan 16 10:14 test3
$ echo test4 olsun > test4
$ ls -l
-rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 6 Jan 16 08:22 test1
-rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 9 Jan 16 08:22 test2
-rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 15 Jan 16 10:14 test3
-rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 12 Jan 16 10:15 test4
$ chmod 777 test3
$ ls -l
-rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 6 Jan 16 08:22 test1
-rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 9 Jan 16 08:22 test2
-rwxrwxrwx 1 anotheruser anotheruser 15 Jan 16 10:14 test3*
-rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 12 Jan 16 10:15 test4
Sistem
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
33
“chmod” komutu ile dosya üzerinde hakları tanımlamak
“chmod” komutunu kullanırken iki ayrı tarzdan yararlanabiliriz. Yukarıdaki ör-
neğimizde “test3” ve “test4” dosyalarını oluşturduk. Birini sayılarla olan yön-
temle (test3) diğerini ise harflerle kullanılan yöntemle değiştirdik (test4).
Aşağıdaki tablolarda bunları size açıklamaya çalışacağım:
Harflerle erişim hakları dağıtmak
Harflerle hak dağılımında ilk başta “a” harfi ve “-” yada “+” kullanılarak, dos-
yaya “r” (okuma), “w” (yazma) ve “x” (çalıştşrma/açma) kombinasyonuyla
haklar verilir.
$ chmod a+x test4
$ ls -l
-rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 6 Jan 16 08:22 test1
-rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 9 Jan 16 08:22 test2
-rwxrwxrwx 1 anotheruser anotheruser 15 Jan 16 10:14 test3*
-rwxr-xr-x 1 anotheruser anotheruser 12 Jan
$ pwd
/home/anotheruser/test
$ ls -l
-rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 6 Jan 16 08:22 test1
-rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 9 Jan 16 08:22 test2
-rwxrwxrwx 1 anotheruser anotheruser 0 Jan 16 10:16 test3*
-rwxr-xr-x 1 anotheruser anotheruser 0 Jan 16 10:16 test4*
$ echo bu test5 > test5
$ ls -l test5
-rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 9 Jan 16 12:05 test5
$ chmod a+x+w test5
$ ls -l test5
-rwxrwxrwx 1 anotheruser anotheruser 9 Jan 16 12:05 test5*
e-Lapis
Sistem
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis34
Yukardaki örneğimizde, önce “test5” adındaki dosyamızı oluşturduktan sonra
chmod a+x+w test5 komutu ile her bir üçlü gruba (rw- r-- r--) çalıştırma (+x)
ve yazma (+w) hakları verdik.
Aşağıdaki tabloda bunu açıklayalım:
Burada çeşitli kombinasyonlar oluşturulabilir. Mesela
“chmod a+r+w <dosya>” gibi, bunun çıktısı “rw- rw- rw-” şeklinde olur.
Buna göre ;
u (user) sahip, g (group) grup, o (other) diğerleri, a (all) herkes
Bir dosyada sadece sahibe yazma hakkı tanımak isteniliyorsa “chmod u+r”,
gruba vermek isteniyorsa yazma hakkı “chmod g+r”, sadece diğer kullanıcı-
lara yazma hakkı verilmesi gerekiyorsa “chmod o+r”, en son olarak her kul-
lanıcıya o dosya üzerinde yaszma hakkı tanınımlamak isteniyorsa
“chmod a+r” olarak yazılmalıdır.
Sayılarla modu değiştimek
Harflerle olan yöntememimiz dışında birde sayılarla olan yöntememimiz var.
Burda her bir grup için belirli bir sayı atamalıyız, bu sayı herhangi bir sayı ol-
mamakta birlikte belirli kurallarla ve üçlü bir kombinasyondan oluşan bir sayı
olmalı. Anlamayı kolaylaştırmak için tabloya bakalım:
Sistem
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis35
Şimdi hakları drwxrw-r-x olan bir dosyayı inceleyelim.
Sayılarla hak dağıtımı daha ayrıntılı kontrol imkanı sağlar çünkü tek bir
“chmod” komutuyla tek seferde dosyanın erişim hakları belirlenebilir. Yukar-
daki tablomuza bakacak olursanız ne demek istediğimi daha iyi anlarsınız. r =
4, w = 2, x = 1 haklar dağılımı üç bölümden gerçekleştiğinden her bir bölüm
için verilmek istenen hakların sayılarını toplamalı, yani kullanıcı için belirlen-
miş “rwx” erişim izinini 4+2+1 olarak toplamalıyız, sonucu 7 olur. Diğerlerini-
de toplayacak olursak grubun erişim iyinleri 6 diğer kullanıcıların izinleri 5 olur.
Sonuç olarak bu dosyanın erişim izinlerinin
olarak verildiği görülüyor.
Basit bir örnek ile açıklarsak sanırım konuyu anlamış olursunuz
Burada önce kullanıcının haklarını topladık ;
okuma için 4 yazma için 2 ve çalıştırma için 1 = 4+2+1 = 7
chmod 765 <dosya-ismi>
$ ls -l ornek1
-rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER 0 17. Jan 10:36 ornek1
$ chmod 754 ornek1
$ ls -l
-rwxr-xr-- 1 anotherUSER anotherUSER 0 17. Jan 10:36 ornek1
-rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER 0 17. Jan 10:36 ornek2
Sistem
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis36
sonra gruptaki kullanıcılar için hakları topladık
okuma için 4 yazma için 0 ve çalıştırma için 1 = 4+0+1 = 5
enson olarak diğer kullanıcıların değerlerini topladık
okuma için 4 yazma için 0 ve çalıştırma için 0 = 4+0+0 = 4
Sonuç 754
Bu üçlü kombinasyondan oluşan sayımızı “chmod” komutuyla dosyamız üze-
rinde kullandık ve istediğimiz “-rwxr-xr--” sonucuna ulaştık.
Bunu şimdi bir tabloyla daha görsel bir hale getirelim :
Klasör ve klasör içindeki dosyalara tek komut ile aynı hakları atamak ( -R)
Diyelim ki elimizde “mart” adında bir klasör var. Bu klasöre ve içindeki tüm
dosyalara aynı hakları vermek istiyoruz. Şimdi tabii ki klasörün içine geçerek
her dosyayı teker teker değiştirmek uzun süreceğinden alternatif bir yol bulma-
lıyız. Bu basit işlemi gerçekleştirmek için tekerleği tekrardan icat etmek zorun-
da değiliz. Çünkü yukarıda tanıttığımız komutların bir ortak özelliği var: Bir kla-
söre ve bunun içindeki tüm dosyalara ve klasörlere “- R” parametresiyle (re-
cursive) aynı hakları tek bir işlemle verebiliriz. Bu parametreyi bir örnekle
pekiştirelim:
Önce “mart” adında bir klasör oluşturduk.
Bu klasörün içinde bazı dosyalar oluşturduk.
Sonra bir üst dizine çıkıp “mart2” dizinine
“777” hakları verdik. Bu sayede bu dizin al-
tındaki bütün dosya ve dizinler “777” hakla-
rına almış oldu.
Çok kullanıcılı bir sistem olan Linux altında
dosya erişim hakları çok önemlidir. Bu yüzden, dosyaların erişim hakları ile oy-
nama yaparken çok dikkatli olmalısınız. Aksi taktirde yapılan küçük bir yanlış-
lığın çok büyük hataları oluşturmasına yol açabilirsiniz.
Aytaç KırmızıErkan Kaplan
$ mkdir mart
$ cd mart/
$ mkdir mart2
$ cd mart2/
$ echo selam2 > dunya2
$ echo deneme2 > dost
$ echo selam > dunya
$ cd ..
$ chmod -R 777 mart2/
Ofis
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis37
OpenOffice.org kurarak ilk adımınızı attınız.
Şimdi de OpenOffice.org'u tanımaya başlaya-
lım ve bize geçişte kolaylıklar getirecek birkaç
konuyla devam edelim.
Bir ofis yazılımdan beklenenler...
Bilgisayar kullanan herkes bir şekilde ofis yazılımı kullanmıştır. Herkes farklı
amaçlar için kullansa da ortak noktaların bir araya gelmesiyle bugün kullandı-
ğımız ofis yazılımlarının içeriği oluşmuştur. Bugün çağdaş bir ofis yazılımda ol-
ması beklenen programları şöyle sıralayabiliriz.
Kelime işlemci
Hesap tablosu
Sunum
Çizim
Veri tabanı
Alt programlar (etiket, kartvizit vb.)
Bunların birçoğunu bazı alışkanlıklar yüzünden farklı isimlerde biliyor olabilir-
siniz. Ama hepsinin yaptığı işe baktığımızda anlamlı bir sınıflandırma olduğu-
nu söyleyebiliriz.
Elbette herkes hepsini kullanmıyor. Kimimiz sadece kelime işlemciyi kullanıyo-
ruz, kimimiz ise hepsini kullanıyoruz. Bu kullanım herkesin ihtiyacına göre de-
ğişebilir. Amaç sonuca etkili ve kolayca ulaşmak olduğuna göre yetenekli bir
ofis yazılımına ihtiyaç duyarız. Bunu her yönüyle sunabilen ofis yazılımını tah-
min etmek hiç te zor olmasa gerek. Listenin en üstünde sizinde tahmin ettiği-
niz gibi OpenOffice.org yer alıyor. Şimdi OpenOffice.org'un bize sunduğu pro-
gramları tanımaya başlayalım.
Kelime işlemci: OpenOffice.org Writer
Writer, OpenOffice.org ailesinin kelime işlem
programıdır. İhtiyaca göre kullanılabilecek
sihirbazlarla güçlendirilmiş bir ortamda me-
tinlerinizi etkili ve kolayca hazırlamanızı
sağlar.
OpenOffice.org dünyasýnda ilk adýmlar
Hesap tablosu: OpenOffice.org Calc
Calc, OpenOffice.org'un hesap tablosu
programıdır. Veritabanı bağlantılarından
karmaşık hesaplara kadar birçok işlemi
gerçekleştirebileceğiniz bir yapı sunar.
OOo Math ve Base ile uyumlu bir şekilde
kullanılabilen Calc, bu özelliği sayesinde
geniş bir kullanıcı yelpazesine hizmet
edebiliyor.
Sunum: OpenOffice.org Impres
Impress, OpenOffice.org'un sunum oluş-
turma programıdır. OOo 2.0 üzerinde en
çok geliştirme yapılan programlardan bi-
risidir.
OOo 2.0 ile birlikte yeniden tasarlanan
Impress daha kolay kullanılabilir bir yapı
bürünüyor. Sunum motorunun yenilen-
mesiyle daha performanslı hale geldiğini
görüyoruz.
Veritabanı: OpenOffice.org Base
Base, OpenOffice.org'un veritabanı işle-
me programıdır. Pratik çözümler için ko-
lay kullanım özelliklerini sunuyor. Bu
özelliklerle OpenOffice.org'a yeni bir so-
luk getirdiğini söyleyebiliriz.
OOo 2.0 ile birlikte ilk defa karşılayacağı-
nız Base, en çok merak edilen program-
lardan biri olma özelliğini de kimseye
kaptırmıyor.
Base'nin kendi veritabanı motorunu kul-
lanabileceğiniz gibi diğer veritabanlarıyla
da bağlantı yoluyla iletişime geçebilirsiniz.
Ofis
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis38
Formül: OpenOffice.org Math
Math, OpenOffice.org'un formül işleme
programıdır. Çoğu zaman ofis program-
ları içinde göremeyeceğiz Math, birçok
kişinin işini kolaylaştıran özellikleri ile
OpenOffice.org ayrı bir renk katıyor.
Hazır bulunan formül değişkenleri ile is-
tediğiniz gibi formüller oluşturabilirsiniz.
Oluşturduğunuz formülleri de diğer pro-
gramlara kolayca bağlayabilirsiniz.
Çizim: OpenOffice.org Draw
Draw, OpenOffice.org'un çizim oluştur-
ma programıdır. Var olan resimleri işle-
me olanağı yanında yeni resimler oluştu-
rarak belgelerinizi etkili hale getirmenize
yardımcı olur.
Değişikliğe giden ilk adım...
OpenOffice.org'u ve özelliklerini yavaş yavaş tanımaya başladınız. Bundan
sonra geriye cesurca bir adım atıp bütün işlerinizi OpenOffice.org'a bırakmak
kalıyor. OpenOffice.org geliştiricileri bu tür geçiş sıkıntılarını ortadan kaldır-
mak için bir araç geliştirmiş durumda... Bize kolaylık sağlayacak bu araçlardan
bir tanesini tanımaya başlayalım.
Belge dönüştürücü...
Belge dönüştürücüye ulaşmak için
OpenOffice.org programlarının her-
hangi birinden “Dosya/Sihirbaz-
lar/Belge Dönüştürücü...” seçene-
ğine tıklamak yeterli olacaktır. Bu si-
hirbaz yardımıyla toplu olarak belge
dönüşümü gerçekleştirilebiliyor.
Toplu olarak belge dönüşümü için MS
Office ve StarOffice belge biçimleri
destekleniyor. Bunun dışında kalan
biçimleri OpenOffice.org süzgeçlerini
kullanarak yapmak gerekiyor.
Ofis
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis39
Ofis
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis40
Belge dönüştürücü nasıl kullanılır?
Belge dönüştürücü seçe-
neğini menüden açtığınız-
da karşınıza aşağıdaki gi-
bi bir ekran gelecektir.
OpenOffice.org 2.0 Belge
Dönüştürme Sihirbazı Bu
ekranda dönüştürmek is-
tediğiniz belge biçimini
seçmeniz gerekiyor. Bu-
nun alt bölümlerini de se-
çerek “İleri” seçeneğiyle devam ediyoruz. Tabi bu ekrandaki uyarıları da dik-
kate almak gerekiyor. Özellikle MS Office içinde kullanılan VBA makroları dö-
nüşüm sırasında belge içinde temizlenecektir. Makroları ayrı olarak saklayarak
dönüşümden sonra ekleyebilirsiniz.
Bir sonraki ekranda belge yollarını tanımlamamız gerekiyor.
Belge yollarını tanımlıyo-
ruz Bunun için önceden
hazırlık yapmak iyi olacak-
tır. Dönüştürülecek belge-
ler için ve dönüştürülmüş
belgeler içinde dizinler
oluşturmak yeterli olacak-
tır. Her program için ayrı
ayrı dizin tanımlama imka-
nınız var. Dönüştürmek is-
tediğiniz şablonlar için de
aynı yöntemi kullanabilir-
siniz.
Bu tanımlamalarımızı yap-
tıktan sonra yaptığınız iş-
lemlerini özetini içeren ek-
ran gelecektir.
Burada gerekli kontrolleri
yaptıktan sonra dönüştür-
me işlemine başlayabilirsi-
niz. Dönüştürme işlemin-
den sonra belgeleriniz belirtilen dizin içinde toplanmış olacaktır. Bu şekilde
OpenOffice.org dünyasına ilk gerçek adımınızı atmış oldunuz. Bundan sonra-
sı eminim daha da kolay olacak. İlerleyen sayılarda OpenOffice.org'u daha iyi
tanımaya devam edeceğiz. Şimdilik bu kadar... Sevgiyle kalınRıdvan CAN
Sizce de internete bakýþpencerenizi deðiþtirmeninzamaný gelmedi mi?
Sizce de internete bakýþpencerenizi deðiþtirmeninzamaný gelmedi mi?
www.mozilla.org.tr
Mozilla
Firefox
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis42
Mozilla, Firefox ve Thunderbird
üçlüsünü diğerlerinden farklı kılan
unsurlar arasında eklentiler (uzantı-
lar) önemli bir yere sahip. Eklentiler
aracılığıyla bu yazılımların en basi-
tinden en karmaşığına tüm işlevleri
istenildiği gibi değiştirilebiliyor. Üste-
lik çoğunun boyutu sadece birkaç ki-
lobayttan ibaret. Herkesin çok sık
kullandığı eklentiler dışında, gözden
kaçabilecek ama çok işe yarayan ek-
lentiler de var.
Greasemonkey
Firefox'un %100 esnekli-
ğe kavuşmasını sağlayan
eklenti belki de bu oldu.
2004'ün sonunda çıkan
Greasemonkey eklentisi
ile sayfaların içeriğiyle il-
gili her şey yapılabiliyor;
yeter ki o işlemle ilgili Ja-
vaScript elinizde olsun. Greasemon-
key'nin yapabildiklerini, sayfaların ta-
rayıcı ya da istemci tarafından okun-
ması işleminin, kullanıcının belirledi-
ği kurallara göre yapılması olarak
özetleyebiliriz.
Greasemonkey'nin kullanımıyla say-
faların yorumlanması ve ekrana yan-
sıtılması süreci, değiştirilmek istenen
sayfa içeriği veya üzerinde oynanma-
sı arzu edilen nesneyle ilgili Ja-
vaScript kodunun yazılmasıyla başlı-
yor. Her bilgisayar kullanıcısından bu
tür betikler yazması beklenemez. An-
cak yardımımıza Greasemonkey'nin
JavaScript havuzu koşuyor.
Dunck.us/col lab/GreaseMonkeyU-
serScripts adresindeki yüzlerce hazır
betiği alıp Greasemonkey'ye tanıta-
rak işimizi halledebiliriz. Çoğu gelişti-
rici, betiklerini bu havuzda topluyor.
Ancak internette arama yapılarak bu-
rada yer almayan daha birçok Ja-
vaScript'e de ulaşmak mümkün. Ne-
reden bulursanız bulun, bu dosyala-
rın adı dosya-adı.user.js biçiminde
olmak zorunda. Aksi takdirde bunu
Greasemonkey'ye tanıtamazsınız.
Kurulum ve kullanım
Eklentiyi greasemon-
key[1]' sitesinden indirip
kurun ve tarayıcınızı ye-
niden başlatın. Bu örnek-
te Yahoo'daki elektronik
posta hesabınıza her gi-
rişinizi güvenli şifreleme
(SSL)kullanarak yapma-
nızı sağlayacak Ja-
vaScript kodunu kullana-
cağız. (Biraz önce adı
geçen JavaScript havuzundan bu
kodları bulabilirsiniz.) Yahoo e-posta
hesabına giriş yaparken güvenli bağ-
lantı varsayılan olarak seçili değildir.
Halka açık yerlerde oturum açacak-
sak güvenli bağlantıyı kullanmak en
sağlam yoldur. İndirdiğimiz
secure-ymail.user.js dosyasını Fire-
fox penceresi üzerine taşıyıp bırak-
tıktan sonra Araçlar > Install User
Script. yolunu izliyoruz. Karşımıza
bu JavaScript dosyasıyla neler yapa-
bileceklerimizi açıklayan ve etki ala-
nını gösteren bir pencere çıkacak;
buradaki OK düğmesine tıklayarak
tanıtma (kurulum) işlemini tamamlı-
yoruz, hem de tarayıcımızı yeniden
başlatmaya gerek duymadan.
Şimdi gelelim tanıttığımız bu betiğin
Mozilla türeviy a z ı l ı m l a r d ak u l l l a n ı l m a küzere hazırla-nan yüzlere ek-lenti sayesindeaklınıza gelipde yapamaya-cağınız iş yok
Sonsuz Esneklik
Mozilla
Firefo
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis43
nasıl işlediğine. Konum çubuğuna
mail.yahoo.com yazıp Git düğmesine
basarak hesabımıza giriş yapmak
üzere oturum açma sayfasını açıyo-
ruz. Sayfa doğrudan güvenli bağlantı
kullanarak giriş yapmamızı sağlaya-
cak biçimde açılıyor.
Tabii ki JavaScript ve Greasemonkey
ile yapabileceklerimiz, burada örnek-
lediğimiz gibi sadece güvenlikle ilgili
konularla sınırlı değil. Sayısı yüzlere
varan betikler arasında, Michael
Jackson haberlerinden bıkanlar için
Michael Jackson haberlerini gizleyen
betik kadar ilginç; Yahoo, Gmail,
IMDB, Slashdot gibi sitelerdeki rek-
lamları engelleyen kadar yararlı Ja-
vaScript örnekleri de var.
Sayfalarda kullanıcı tarafından yapı-
lan bu oynamalar Greasemonkey
derleyicisi tarafından bağımsız birer
eklenti hâline getirilebiliyor. Yani sö-
zünü ettiğimiz Yahoo, Michael
Jackson ve diğer reklam engelleme
JavaScript'leri bu araç sayesinde
Greasemonkey olmadan da kullanıla-
bilecek bağımsız birer eklenti olarak
paketlenebiliyor. Bu derleyiciye le-
titblog[2] adresinden ulaşılabilir.
HTML Doğrulayıcı
Özgün adı HTML Validator olan bu
eklenti kurulduktan sonra, ziyaret et-
tiğiniz sayfaların W3C (w3c.org)
standartlarına uyumlu olup olmadığı-
nı tarayıcının durum çubuğunda beli-
ren ufak bir pencere ile görebiliyorsu-
nuz. Bu küçük uyarı penceresinde
sayfanın kodunda yer alan hatalar ve
kodla ilgili uyarılar listeleniyor. Uyarı-
ların ve hataların ayrıntıları o sayfa-
nın kaynak kodu görüntülendiğinde
gösteriliyor.
Ufak ama çok yararlı olan bu eklenti-
nin kökleri Tidy'ye dayanıyor. Tidy,
W3C tarafından geliştirilen, ancak
daha sonraki sürümleri başka kişiler
tarafından hazırlanan bir eklenti.
Bu eklenti sayesinde, Mozilla ve-
ya Firefox'un içine gömülen Tidy
ile sayfalardaki hata saptaması çev-
rim dışı olarak da yapılabiliyor.
Mozilla Güncelleme sayfalarından
(update.mozilla.org) indirilebilecek
olan bu eklenti kurulduktan sonra
yapmanız gereken hiçbir şey yok. Siz
sayfaları açtıkça HTML doğrulayıcı
size istediğiniz bilgiyi sunmaya başlı-
yor.
Tidy sayfalarda bulduğu uyumsuz-
lukları 3 sınıfa ayırıyor:
Hatalar: Tidy'nin çözemediği ya da
anlayamadığı HTML hataları.
Uyarılar: HTML'de yer alan ve
Tidy'nin otomatik olarak giderebildiği
Mozilla
Firefo
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis44
hatalar.
Erişilebilirlik uyarıları
(isteğe bağlı): W3C tarafından belir-
lenen erişilebilirlik kurallarına uyulup
uyulmadığını gösteren uyarılar.
HTML doğrulayıcı eklentiyle açtığınız
sayfalarda uyarılar alıyorsanız, bu
uyarılara sağ tıklayıp Cleanup... se-
çeneği ile sayfanın hatalardan arındı-
rılmış hâline ulaşabilirsiniz. Bu eklen-
ti bu yönüyle sayfa tasarımı yapanla-
rın işini çok kolaylaştırıyor.
HTML doğrulayıcının bir benzeri de
Checky. Checky sizi sayfa açılırken
uyarmıyor, ancak daha zengin bir
özellik yelpazesi var. Çevrim içi gö-
revleri yerine getirebilmek için incele-
mek istediğiniz sayfada boş bir yere
sağ tıklayıp Checky menüsünden sa-
yfayı hangi standartlara göre sınaya-
cağınızı seçiyorsunuz. Eklentinin
doğrulama ve inceleme yapabildiği
kurallar arasında HTML, XHTML,
CSS, RDF, RSS, XML ve diğer birçok
standart yer alıyor. Checky
update.mozilla.org konumundan indi-
rilebiliyor.
FoxyTunes
FoxyTunes internette gezinirken mü-
zik dinlemeyi sevenlerin mutlaka de-
nemesi gereken bir eklenti. FoxyTu-
nes birçok müzik çaları destekliyor ve
hem Mozilla, hem Thunderbird, hem
de Firefox ile çalışabiliyor. Eklenti ku-
rulduktan sonra müzik dinlerken kul-
lanılan düğmeler durum çubuğuna ya
da herhangi bir araç çubuğuna ekle-
nebildiğinden, ekran alanında azal-
maya neden olmuyor.
Müzik çalar yazılımlarla yapılabilecek
ayarların en önemlileri FoxyTunes
ile de yapılabiliyor. Hangi ortam yürü-
tücüyü yöneteceğinizi FoxyTunes
çubuğundaki nota simgesine tıklaya-
rak ayarlayabilirsiniz. Linux altında
deesteklenen programlardan şunlar:
XMMS 1.2.7, Beep Media Player
0.9.7, Noatun 2.2.1, Juk 2.0, Amarok
1.0, Music Player Daemon 0.11.4,
Rhythmbox 0.8.5.
Gönüllülere Çağrı
Burada adı geçen eklentilerden sade-
ce FoxyTunes eklentisinin 1.0 sürü-
münün Türkçesi var. (FoxyTunes şu
an 1.1.1 sürümünde.) Diğerlerinin ise
Türkçe çevirileri yok.
Türkçeleştirilmiş eklenti konusunda
çok sıkıntı var. Kendi dilimizde kulla-
nabildiğimiz eklenti sayısı oldukça
az. Burada görev, bu eklentileri kulla-
nıp bunların daha çok kişi tarafından
kullanılabilir hâle gelmesine yardımcı
olmak isteyen gönüllülere düşüyor.
Mozilla Türkiye (mozilla.org.tr) site-
sinden burada adı geçmeyen ancak
yine de ilginizi çekebilecek eklentileri
Türkçeleştirilmiş olarak indirebilirsi-
niz.
Bağlantılar
[1] http://greasemonkey.mozdev.org/
[2] http://letitblog.com/greasemonkey-compiler
Ahmet Serkan TIRATACI
Mozilla
Firefox
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis45
Çevrim içi radyoları dinlemek, televizyon kanallarını veya sinema
filmlerinin fragmanlarını seyretmek Firefox ile mümkün. Bunun
içinse sadece bir kaç eklenti kurmamız gerekiyor. Önce Real Me-
dia içeriğini oynatabilmemiz için gerekli olan Helixplayer eklentisini kura-
lım. Helixplayer programını aşağıdaki adresden indirebilirsiniz:
https://player.helixcommunity.org
Helixplayer programını bilgisayarımıza indiriyoruz. İndirdigimiz He-
lixplayer paketini dağıtımımızın paket yönetim sistemi ile kuruyoruz.
Bu adımdan sonra Helixplayer uygulaması, /usr/local/HelixPlayer
dizinine kurulmuş olmalı. Kurulumdan sonra yapmamız gereken, ek-
lenti için gereken simgesel bağlantıyı aşağıdaki komut ile oluşturmak:
Şimdi sırada Windows Media ya da QuickTime gibi daha yaygın olan türleri
çalıştırmamız için gereken “Mplayerplug-in” eklentisinin kurulumunda.
“Mplayerplug-in” eklentisini aşağıdaki adresden indirebilirsiniz:
http://mplayerplug-in.sourceforge.net Fakat daha önce, Mplayer'ın kendisini
ve işinize yarayacak codecleri kurmanız gerekiyor. Ayrıca Mplayer kurabilmek
için bazı bağımlılıklar da olabilir. Aşağıdaki adreste kurulu olması gerekenlerin
tümü bulunur: http://www1.mplayerhq.hu/homepage/design7/dload.html
Bu aşamada dikkat etmeniz gereken nokta, win32 codeclerini indirdikten son-
ra, onları /usr/local/lib/codecs dizinine koymanızın gerekmesi. Aksi takdirde
“win32codec” desteği ile Mplayer derlenmiyor. İstediğimiz kadar codec ekle-
yip, derlemeye başlamadan önce, yapılandırma betiğine arguman olarak verip,
o codec desteğini sağlayabiliriz. Örnek, win32 codecleri için;
Mplayer kurduktan sonra, artık eklentimizi kurabiliriz. Onu da aşağıdaki ad-
resten edinebilirsiniz: http://mplayerplug-in.sourceforge.net
Eklentiyi kaynaktan kurmak için “mozilla-dev” gibi bazı bağımlılıklar gere-
kebilir. Tüm bağımlılıkları kurmayı göze alıyorsanız kaynaktan derleme yapa-
bilirsiniz. Aksi takdirde dağıtımlar için hazırlanmış paketleri kullanabilirsiniz.
Kaynaktan derledikten sonra dikkat etmeniz gereken, oluşan dosyaları eklenti
dizinine kopyalamanız:
Televizyon seyretmeyin, Firefox seyredin
$ ln -s /usr/local/HelixPlayer/mozilla/* ~/.mozilla/plugins
$ ./configure --enable-win32
$ make
$ su
# make install
$ cp mplayerplug-in.so ~/.mozilla/plugins
$ cp mplayerplug-in.xpt ~/.mozilla/components
Mozilla
Firefox
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis46
Macromedia Flash Eklentisi Kurulumu
En güncel Macromedia Flash eklentisini http://www.macromedia.com adresin-
den indirebilirsiniz. Yazının hazırlandığı tarihte Macromedia Flash Player'ın
son sürümü 7'ydi ve İndirme işlemi tamamlandıktan sonra, sırası ile aşağıda-
ki adımları yapabilirsiniz:
komutu ile arşivi açtıktan sonra, oluşan dizine girip $ ./flashplayer-installer
komutu ile kuruluma başlayabilirsiniz. Kurulum programı sizi yönlendirecektir.
Genelde varsayılan ayarları değiştirmeden kabul etmek yeterli olur.
Java Eklentisi Kurulumu
Java eklentisini kullanabilmemiz için, “Java Runtime Environment” kurma-
mız gerekecek. JRE uygulamasını aşağıdaki adresden ücretsiz olarak indire-
bilirsiniz: http://www.java.com/en/ Sizinde hemen fark edeceğiniz gibi, 2 sü-
rüm var: İşletim sisteminiz RPM paketleri destekliyorsa, RPM sürümlü olanını
veya “.bin” paketini indirebilirsiniz. Kurmak için ise yapmanız gereken, “su”
komutu ile “root” kullanıcısı olmak ve indirdiğimiz dizine giderek, aşağıdaki
komutlardan size uygun olanını uygulamak yeterli olacaktır:
Kurulum işlemini tamamladıktan sonra, java'nın “$PATH” değişkeni içinde ol-
masını sağlamak ve eklentiyi gerekli yerlere kopyalayarak, Firefox veya Mo-
zilla uygulamasının kullanımına sunmamız gereklidir:
Not: Öntanımlı kurulan Java dizini olarak genelde
“/opt/sun-jdk-1.4.2.07/bin/java” yolu olabilir.
Açık olan Firefox pencerelerini kapatıp tekrar açarak ve adres satırına
about:plugins yazarak, kurmuş olduğumuz her eklentinin çıkan menüde gös-
terilmiş olmasını kontrol edebiliriz. Eğer bütün eklentileri görebiliyorsanız de-
mekki yaptığınız bütün işlemler doğrudur. Aksi taktirde bir yerde hata yapmış-
sınızdır. Radyo veya TV istasyonlarını denemek için,
http://www.yayinonline.com/ adresine gidip bir radyo istasyonu seçebilirsiniz.
Burada dikkat etmeniz gereken, veri tamponlaması için tarayıcınıza biraz za-
man tanımak. Belli bir kısmı yüklendikten sonra istediğiniz radyonun çalmaya
başladığını göreceksiniz. Bağlantınızın hızına göre bu tamponlama süresi 1-2
dakika sürebilir. Sakın acele etmeyin.
Mesut Öztürk
$ tar -xzvf install_flash_player_7_linux.tar.gz
RPM sürümü için: # rpm -Uvh dosya.rpm
BIN sürümü için: # chmod +x dosya_ismi.bin # ./dosya_ismi.bin
$ ln -s /java/burada/jdk/plugin/i386/mozilla/* ~/.mozilla/plugins
$ ln -s /java/kurulu/dizin/bin/java /bin/
Thunderbird
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis47
Postalarýnýza imzanýzý ekleyinThunderbird posta istemcisi altından
gönderilen bütün postaların sonuna
kendi imzanızı atabilirsiniz. Bu yazı-
da sizlere basitce bu işlemi nasıl ya-
pabileceğinizi anlatacağım.
Thunderbird hem HTML hemde düz
yazı biçimlerini desteklediği için,
oluşturacağınız imzalarda iki farklı
şekilde olabilir. Seçim tamamen size
ait.
Düz Yazı İmza Ekleme
1. Bir editor yardımı ile yeni bir dosya
oluşturun ve bu dosyanın içine imza-
nızı ekleyin. İmzanıza neler yazaca-
ğınız size kalmış. Benim önerim ismi-
nizi, size veya web sayfanıza nasıl
ulaşılacağına dair bilgiler yazmanız.
İmza dosyanızı metin dosyası olarak
istediğiniz bir yere
kaydedin (mesela
dosyanın ismi im-
za.txt olabilir)
2. Daha sonra Thun-
derbird programını açın ve sırası ile
aşağıdaki yolu takip edin:
Düzenle -> Posta ve Haber Grubu
Ayarları
3. Açılan pencereden kullandığınız
hesabı seçin ve sağ menüdeki “imza
ekle” seçeneğini aktif hale getirin.
Etkinleştikten sonra “imza.txt” dos-
yasının seçerek işlemi tamamlayın.
Bundan sonra göndermek istediğiniz
her mesaja imzanız otomatik olarak
eklenecektir.
HTML İmza Eklemek
Eğer html dosyası nasıl oluşturulur
bilmiyorsanız, aşağıdaki işlemleri
adım adım takip edebilirsiniz:
1. Thunderbird'i çalıştırın ve “Yeni
Posta” diyerek mesajınızı yazmaya
başlayın
2. Biçimlendirme özelliklerini kullana-
rak imza için kullanmak istediğiniz
bilgileri girin (Resim ekleyebilir, web
sayfanız için bağlantı girebilirsiniz).
3. Yazdıklarınızı CTRL+A ile seçin
(ya da “Düzenle -> Hepsini Seç”).
4."Ekle" Menüsünden "HTML" seçin:
Thunderbird
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis48
5. Penceredeki metni seçip kopyalayın
ve metin editörünüzün içine yapıştırın.
6. Uzantısı .html olacak şekilde kayde-
din. Örn: "imzam.html"
7. Thunderbird'de "Posta ve Haber
Grubu Hesap Ayarları" kısmında he-
sabınızı seçtikten sonra imza ekle kutu-
cuğunu işaretleyin İmza dosyanızın yo-
lunu "Seçin" kısmından girin ve “im-
zam.html” dosyasını seçin.
Bu kadar. Bundan sonra her göndere-
ceğiniz mesajda imzanız otomatikman
mesajınıza eklenecektir.
İmzaya tanıtım amaçlı bir bağlantı yada resim eklemek
Eğer imzanıza Thunderbird veya Fire-
fox için tanıtım amaçlı bir resim yada
bağlantı eklemek isterseniz, gerekli
kodlara ve resimlere Thunderbird için
buradan [1] , Firefox için buradan [2]
erişebilirsiniz.
Resmi bilgisayarınıza indirdikten sonra
resmin altındaki kodu kopyalayıp uzan-
tısı “.html” olacak şekilde kaydedip yu-
karda anlatıldığı gibi imza dosyası ola-
rak ekleyin. Ayrıca kodları örnek alarak
kendinize özgü birşeyler hazırlayabilir-
siniz.
Kartvizit Ekleme
Gönderdiğiniz her mesaj altına kendi
imzanızı atabileceğiniz gibi, kendi oluş-
turacağınız kartvizitinde giden mesaj ile
gönderilmesini sağlayabilirsiniz. Bunun
için yapmanız gereken tekşey “imza
ekle” bölümünde “Kartvizitimi Ekle”
seçeneğini seçmeniz gerekli. Kartvizit
oluşturma menüleri oldukça kolay. Ge-
rekli yerleri doldurduktan sonra kartvizi-
tiniz otomatik olarak oluşacak ve gön-
derdiğiniz her mesaja eklenecektir.
Orcun Apaydın
Bağlantılar
[1] http://www.mozilla.org/products/ thunderbird/buttons.html
[2] http://www.spreadfirefox.com/ ?q=affiliates/homepage
Sýfýrdan
Linux
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis49
Biz LFS'ye uzun haliyle Linux From
Scratch'e “Sıfırdan Linux” çevirisini
yakıştırdık. LFS'nin tam olarak ne ol-
duğunu anlatabilmek için sitedeki kı-
sa tanıma başvuralım:
Linux From Scratch (LFS), kendi
özel Linux sisteminizi kurabilmeniz
için gerekli adımları sağlayan bir pro-
jedir.
Tanımda da bahsediliği gibi proje
sonrasında bilgisayarınızda tama-
men size özel bir Linux sistemi ola-
caktır. Bir Linux'u nasıl bu kadar
özelleştirebileceğinizi merak ediyor
olabilirsiniz; LFS projesi dahilinde
tüm kullanıcı arayüzlü ve alt seviyeli
uygulamaları kaynak kodlarından ku-
racağınız için, kurulum sırasında
üzerilerinde değişiklik yapmak olduk-
ça kolaydır. İlk kurulumlarınızda ge-
rekli değişiklikleri LFS projesi dahilin-
de sağlanan yamalar ile yapacak, fa-
kat bu konuda tecrübe kazandıktan
sonra standart değişikliklere siz de
eklemeler yapabilir hale geleceksi-
niz.
Bir LFS kurulumu yapabilmeniz
için orta düzeyde Linux kullanımı
tecrübenizin olmasını öneririz. Dü-
zey, oldukça göreceli birşey olması-
na rağmen, proje boyunca genelde
olmasa da küçük hatalarla karşılaşa-
bileceğinizi göz önünde bulundurma-
lısınız. Siz-
den bu hata-
ları giderme-
niz beklen-
mez, fakat
bu konuda
yardım ala-
caksınız ha-
tanın olası
kaynaklarını
tahmin edebilir ve karşı tarafa yeterli
bilgiyi aktarabilir seviyede olmalısı-
nız. Aslında bu konu, “Nasıl Düzgün
Soru Sorulur?” başlığı ile de ilgilidir
yazının sonundaki bağlantıyı kullana-
rak belgeye erişebilirsiniz.
Buraya kadar LFS'nin yöntemi hak-
kında da ipuçları vermiş olduk. Olay-
ları daha da karıştırmadan gerçek
yöntemden bahsedelim. İşin teknik
kısmı ile ilgilenmeyenler yazının bu
kısmını atlayabilirler. Fakat işlerin
nasıl yürüdüğü hakkında bilgi sahibi
olmanız, yapabileceklerinizi görme-
niz açısından size yardımcı olacaktır.
Projeye başlamak için biligisayarınız-
da önceden kurulmuş bir Linux sis-
temi olduğu varsayılır. Bu sisteme
gereksinim duyulmasının nedeni LFS
projesi uygulanırken kullanılması ge-
reken derleyici, kütüphaneler ve bazı
yardımcı uygulamaların bulunması-
dır. Bu sisteme geçici bir süre ihtiyaç
duyulduğundan, isterseniz bir
LiveCD ile de konak sistem denilen
kurulu Linux sistemi ihtiyacınızı gide-
rebilirsiniz. Konak sistemin yanında
bir de tercihen boş bölümünüzün bu-
lunması gerekir.
LFS projesine başlarken, en temel ve
kullanılabilir bir GNU/Linux sistemi
içinde bulunması gereken uygulama-
LFS, piyasada bulu-nan dağıtımların zo-runluluklarından,sorunlarından veiçerik yoğunluğun-dan şikayet edenleriçin çok güzel bir al-ternatiftir. Bu yazıdaLFS projesinin neolduğu, nasıl uygu-landığı ve size ka-zandırdıkları hak-kında, merak ettikle-rinizi bulabilirsiniz.
“Sýfýrdan Linux”
Sýfýrdan
Linux
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis50
ların kaynak kod paketleri teker teker
indirilir. Bu paketlerden Binutils, GCC
ve standart kütüphaneler merak
edenler yazının sonundaki paket içe-
riklerine göz atabilirler konak sistem
ile derlenir. “Derleme” kelimesi gö-
zünü korkutmasın. Birkaç yardımcı
uygulama daha kurularak, paketler
bu oldukça küçük olan sistemle der-
lenmeye hazır hale getirilir. Bu öncü
sistemin kurulmasının amacı konak
sistemden olabildiğince bağımsız
davranılmak istenmesidir. Aksi tak-
dirde konak sistemin kendine has
ayarları yüzünden, yeni paketlerin
kurulumunda büyük sorunlarla karşı-
laşılabilir.
Ön sistemden sonraki pa-
ketlerin kurulumu kitap da-
hilinde olabildi-
ğince detaylı
bir şekilde an-
latılmaktadır. Derle-
me için kullanılacak
komutları, komutla-
rın açıklamaları
ve alternatifleri
gibi bilgileri ki-
tapta bulabilir-
siniz. Bu güzel açıklamalar sayesin-
de ne yaptığınızı ve işlerin nasıl yü-
rüdüğünü daha kolay anlayabilirsiniz.
LFS'nin kullanıcıyı belki de en çok
korkutan kısmı kitabın sonlarında yer
alan çekirdek derleme bölümüdür.
Eğer LFS'den çekinmenizin tek sebe-
bi buysa, bu konu üzerinde bir daha
düşünmenizi şiddetle öneririz. İşleri-
niz acil değilse, biraz kaynak okuma
ve deneme/yanılma sonrasında ihti-
yaçlarınızı tam anlamıyla karşılaya-
cak çekirdeğe ulaşabilirsiniz. Bu işe
zaman kaybı olarak bakmak, size ka-
zandırdıkları ile karşılaştırıldığında
oldukça yanlış olacaktır.
LFS kitabındaki yönergeleri başarı ile
uyguladığınızda, karşınızda gerçek
anlamda temel bir Linux sistemi ola-
caktır. Bu aşamadan sonra sistemin
özelleştirilmesi pencere yöneticileri,
grafik arayüzlü uygulamaların yük-
lenmesi gibi konusunda BLFS proje-
sine başvurmanız gerekir. Beyond
Linux From Scratch (BLFS) kitabın-
da X.org, KDE, GNOME, Mozilla ve
size gerekli olacak birçok kütüphane-
nin kurulumu anlatılır. Kullanıcılar,
BLFS kitabınının genelde hepsini uy-
gulamazlar. Kitabın içeriği çok geniş-
tir ve paketler arası bağımlılıklar çok
iyi anlatılmıştır. Yani siz sadece Mo-
zilla'yı kurmak istiyorsanız, kitabın o
bölümüne gitmeli ve konu başındaki
bağımlılıkları tamamlamalısınız. Böy-
lece size gerekmeyen paketler de ku-
rulmamış olur.
LFS'nin Getirileri
Peki uzun derleme iş-
lemleri sonun-
da elinize ne
geçmiş ola-
cak? Bu kadar
şeye değecek
mi? Bu soruları iki ayrı kullanıcı pro-
fili için cevaplamak sanırız ki daha
uygun olacaktır:
1) LFS'yi Genel Amaçlı Kullana-caklar için
Kurulum sırasında işler ters gitse da-
hi, kitabı takip ettiğiniz sürede olduk-
ça yeni ve gerekli şeyler öğrenecek-
siniz. LFS kitabına sadece projeye
yönelik bir kitap olarak bakmamak
gerekir. Kitapta Linux standartları, in-
ce ayarlar, genel komut anlatımları
gibi çok işe yarar bilgiler bulacaksı-
nız. Projeyi iyi veya kötü bir şekilde
bitirseniz dahi, Linux yüklü bir maki-
Sýfýrdan
Linux
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis51
ne karşısına oturduğunuzda öğrendi-
ğiniz bilgilerin yararını göreceksiniz.
Her ne kadar çok şey vadediyor gibi
görünse de, bunların kötümser dü-
şünceler olduğunu da unutmamak la-
zım. Size katacağı bilgilerin yanında,
bundan böyle sistem donanımına
bağlı olarak göz açıp kapayıncaya
kadar başlayan, herşeyin hızlı bir şe-
kilde açıldığı, içinde kullanmadığınız
programların bulunmadığı bir Linux
sisteminiz olacak. Büyük ihtimalle ar-
tık çekirdek derlemenin o kadar zor
birşey olmadığını düşüneceksiniz.
Ayar yapmanız gerektiğinde, artık
Kcontrol, DrakeConf gibi grafiksel
arayüzler yerine konsolu açmayı ter-
cih eder hale geleceksiniz. Proje son-
rasında derleme konusunda da ol-
dukça tecrübe kazanmış olacağınız
için artık yeni çıkan uygulamaları, da-
ğıtımınıza özel paketlerinin hazırlan-
masını beklemek zorunda kalmadan
kurabileceksiniz. Bu “*siniz”ler liste-
si daha da uzatılabilir ama bu kadar
örnek, anlatmak istediğimiz şey için
yeterli olmuştur herhalde.
Burada yine projenin kendi tanımında
kullanılan bir paragraftan yardım ala-
lım:
Linux dağıtımlarını süpermarketten
veya fast-food restoranından alın-
mış bir hamburgere benzetebiliriz:
Hamburgerinizi yerken içinde tam
olarak ne olduğundan emin olmazsı-
nız. Oysa LFS size hamburgerin na-
sıl yapıldığını anlatır; böylece daha
fazla inceleme şansınız olur, isteme-
diğiniz şeyleri çıkarabilirsiniz ya da
hamburgerinizin içeriğini istediğiniz
gibi zenginleştirebilirsiniz. İçerikten
memnun kaldığınız zaman, bu içeriği
birleştirmeye başlarsınız. Hamburge-
rinizi kızartabilir, fırınlayabilir, barbe-
kü ile pişirebilir veya çiğ yiyebilirsi-
niz. Seçim tamamen size aittir.
2) LFS'yi Özel Amaçlı Kullanacaklar için
LFS, pek çok özel gereksinimi kolay-
ca karşılayabilir. Örneğin önemli bir
proje için gömülü sistem geliştirece-
ğinizi düşünelim. Real-time bir çekir-
değe ihtiyacınız var, fakat dağıtımla-
rın gömülü sistemler için sunduğu çö-
zümler size uymuyor ve birileri sizin
ihtiyacınızı karşılayacak çekirdeği ve
yamalarını internette sunmuş. Diğer
çoğu dağıtımı kullanırken, bu tür dı-
şarıdan bir çözüm kullanmak sizi ol-
dukça uğraştırır, oysa ki LFS içinde
bu oldukça kolaydır. Olaya biraz yü-
zeysel bakarsak tek yapmanız gere-
ken LFS kitabı dahilinde kurulan çe-
kirdek yerine, kullanmak istediğiniz
özel çekirdeği kurmaktır.
Bir LFS 'yi kurulumdan sonra
100MB'a sığdırmak oldukça kolaydır.
Eğer gereksinimleri belirler ve LFS'yi
bu yönde özelleştirmeye devam
ederseniz daha da iyi sonuçlar alabi-
lirsiniz. Örneğin LFS ekibi 8MB yer
kaplayan ve Apache web sunucusu
çalıştırmak için yeterli olan bir sistem
kurduklarından, belgelerinde bahset-
mektedirler. Aynı şeyi popüler dağı-
tımlarla yapabilir miydiniz?
Bağlantılar
[1] http://www.linuxfromscratch.org
[2] http://lfs.geleceklinux.org
Arman Aksoy
e-Postacý
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis52
Pine® (- a Program for Internet News & Email) [1]
yazılımı neredeyse her dağıtımla birlikte yüklenir.
Eğer yüklenmediyse, her dağıtımın kendine ait
paket yöneticisi ile kolaylıkla kurmanız mümkün.
GUI, fare gibi X'in getirdiği özelliklerin hiçbirini kullanma-
masından dolayı “pine” ı ilk çalıştırdığınızda korkabilir-
siniz ve bir çoğumuzun alışık olmadığı bu ortamda çalış-
mak tuhaf gelebilir. Bununla birlikte alışma sürecini at-
laktıktan sonra hiçbir sorunun kalmayacağını, ayrıca pro-
gramı hızının sizi kesinlikle tatmin edeceğini belirtmeden
geçemeyeceğim.
X sunucusu kullanmayan kullanıcılar için vazgeçilmez bir program olmasının
yanında, benim gibi bazı işlemlerde zaman kazanmak isteyenlere, diğer posta
istemcilerine göre ciddi bir alternatiftir. Pine programını ilginç kılan sadece
hızlı olması değil, aynı zamanda uzaktan kullanımda da çok başarılı olmasıdır.
Farz edelim ki internetin en ücra köşesinde bir sunucumuz olsun. Bu sunucu-
ya dünyanın her yerinden “ssh” üzerinden bağlanarak elektronik postalarımı-
zı “pine” ile kontrol edebilir ve kolaylıkla cevaplayabilirsiniz.
Ayarlar
Pine`in ayarları çok detaylı (yaklaşık 200 tane ayar olanağı var) olduğundan,
burada sadece önemli ve gerekli olan ayarları açıklayacağız. İleride kendiniz
bu ayarları gönlünüzce değiştirebilirsiniz. Bu arada pine`in klavuzuna [2] ba-
kabilir ve oradaki örnekleri de inceleyebilirsiniz.
Pine, postalarınızı posta kutularından tek başına(sendmail [3] ve fetchmail [4]
gibi sunucular olmadan) alamaz. Fetchmail olmadan, sadece internette bulu-
nan pop3 veya imap sunucusuna tünel kurarak, sunucudaki postalara erişimi-
nizi sağlar. Kendi başına posta kutularını belirli aralıklarla tarayamaz. Daha
doğrusu otomatik bir posta taşıma işlemini gerçekleştiremez. Bu yüzden sis-
teminizde kurulu ve çalışır fetchmail ve sendmail sunucuları olmalıdır.
Fetchmail, postaları internetteki posta kutularınızdan alır. Sendmail ise yerel
(local) sistemdeki posta kutunuza iletir. Burada fetchmail veya sendmail`in
kurulumuna yer vermeyeceğiz ve sisteminizde kurulu , çalışır haldeki fetchmail
ve sendmail sunucuları olduğunu varsayarak anlatıma devam edeceğiz.
Tüm ayarlar ~/.pinerc dosyasında yapılmaktadır. Metin düzenleyicisiyle bo-
ğuşmak istemeyenler, pine`ın kendi içindeki ayar menüsünüden ayarlarını ya-
pabilir.
Elektronik postala-rınıza daha kolayve hızlı erişmek is-tiyorsanız, mutlaka„pine“ isimli kü-çük, komut satırıposta istemcisinebir göz atmalısınız.Bu yazıda „pine“kurulumu, ayarlarıve kullanımı hak-kında kısa bilgi ve-receğim.
Pine: Nostaljik Postacý
e-Postacý
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis53
Pine ayarları
Bir terminal penceresi (aterm, xterm,
konsole, gnome-terminal vb) açarak,
“pine” yazdığınızda “pine” yazılımı-
nı çalıştırmış olursunuz. İlk defa ça-
lıştırıldığı için, pine istemcisi, pro-
gramcılar tarafından yazılan bir hoş-
geldiniz metniyle birlikte açılıyor (Re-
sim 1). Metni geçip ana menüye
ulaşmak için enter tuşuna basınız.
Öncelikle önemli ayarlarımıza bir göz
atalım. Bunun için pine`ın ana menü-
sünde (Resim 2) “s” tuşuna basa-
rak, ayarlar sekmesine geçiyoruz.
Tuşlar arasında şu an bizim için en
önemlisi “c” (Config) tuşudur. Con-
fig penceresine geçtikten sonra klav-
yemizin yön tuşlarıyla ayarlanmamız
gereken satırı işaretleyerek “enter”
tuşuna basmalısınız. Ardından bu sa-
tırdaki ayarları gerçekleştirmelisiniz.
Temel Ayarlar
personal-name: Buraya kendi adını-
zı girebilirsiniz. Eğer girmesseniz
“passwd” dosyasındaki isminiz kul-
lanılacaktır.
user-domain: Bu satırda postaları-
nızın tutulduğu sunucunun adresini
girmelisiniz. Örneğin ;
linux-sevenler.org
smtp-server: Sendmail posta iletme
işlemini sorunsuz gerçekleştirdiğin-
den bu satırı boş bırakabilirsiniz. Fa-
kat isterseniz smtp.linux-sevenler.org
gibi bir smtp sunucu adresi de yaza-
bilirsiniz.
Inbox-path: Eğer fetchmail sunucu-
sunu kullanıyorsanız bu satırda yerel
posta kutusunun diskinizdeki yolunu
girmelisiniz, mesela
“/var/spool/mail/kullanıcı_ismi” .
Eğer fetchmail kurulu veya çalışır
halde değilse, tünelleme için posta
sunucunuzun pop3 yada imap adre-
sini girmelisiniz, mesela “mail.linux-
sevenler.org/novalidate-cert” . (no-
validate-cert eklemek zorunda kala-
bilirsiniz, baştan eklemekte fayda
var)
Signature-file: Bu satırda sadece
imza (signature) dosyasının bulundu-
ğu yeri yazarsanız yeterli olacaktır.
Ama imza ayarını/metinini “ayar sek-
mesinde” “s” tuşuna tıklayarakta
değiştirebilirsiniz.
Character-set: Türkçe karakterleri
kullanabilmek için bu satıra
“iso8859-9” yazmalısınız.
Editor: Burada favori komut satırı
metin düzenleyicinizi seçmelisiniz.
Bu vim[5], pico yada nano olabilir.
Resim 1: Pine ilk açılışmenüsü
Resim 2: Ana Menü
e-Postacý
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis54
Vim, yaygın olarak kullanıldığından
örnek olarak onu kullanacağız. Editör
olarak vim kullanmak için bu satıra
“/usr/bin/vim” değerini girebilirsi-
niz.
Mail-check-interval: Pine'ın hangi
aralıklarla ayarladığınız klasörleri, di-
zinleri veya sunucuları yeni postalar
için taramasını istiyorsanız buraya
saniye cinsinden değerini girmelisi-
niz. 900 bu konuda iyi bir sayı. Böyle-
ce istemciniz çalıştığı sürece her 900
saniyede bir(15 dakika yani) ayarlı
posta kutularınızı yeni mesajlar için
tarayacaktır.
Bu ayarları yaptıktan sonra “e” ve
“y” tuşlarına arka arkaya basarak,
ayar sekmesinden çıkıyoruz.
Pine kullanımı
Pine`ın ana menüsünde görüldüğü
üzere (Resim 2), istenilen noktaya ya
kısayollarla (mesela yeni mesaj yaz-
mak için “c” (compose) tuşu) ya da
yön ve enter tuşlarından oluşan kom-
binasyonlarla ulaşılabilir. Bunun dı-
şında “pine” ekranı-
nın en alttaki iki satı-
rında kısayollar ve iş-
levleri yazmaktadır:
'”^” simgesi “ctrl” tu-
şunu belirtmektedir.
Önemli bir baska tuşta
“<” dir. Bu tuşla inter-
net tarayıcılarında
(mesela Firefox`da)
olduğu gibi bir önceki
sayfaya/sekmeye geri dönebilirsiniz.
Yeni bir posta yazmak için, ana me-
nüde “c” (Compose) tuşuna basma-
lısınız. Açılan ekranda ilk satırda is-
miniz ve elektronik posta adresiniz
yazmaktadır.
To: Buraya iletiyi yollayacağınız pos-
ta adresini girmelisiniz.
(Mesela anotheruser@linux-
sevenler.org)
Cc: İletinin bir kopyasının yollanaca-
ğı e-posta adresi. Birden fazla kopya
yollanacaksa, adresler arasına virgül
koymalısınız. Eğer kopya yollanması
gerekmiyorsa bu satırı boş bırakabi-
lirsiniz.
Attachment: Eklentileri yönetmek
için bu satıra Resim3'te görüldüğü gi-
bi eklentinin tam yolunu belirtmelisi-
niz. Ayrıca “ctrl+j” ve “ctrl+t” kom-
binasyonlarını arka arkaya uyguladı-
ğımızda, ekranda size bir dosya tara-
yıcı menüsü açaktır. Bu tarayıcıda
eklenecek dosyanızı seçtikten sonra
(enter basılarak seçilir), eklenecek
dosyaya bir yorum yazmanız bekle-
nir. Yorumunuzu yazdıktan sonra
tekrar “enter” tuşuna basarak posta
taslağınıza geri dönebilirsiniz. Bu
yolla çok kolay bir şekilde dosya ek-
leyebilirsiniz.
Subject: Konu başlığınının girilmesi
gereken satır.
Başlığı girip “enter” tuşuna bastık-
tan sonra karşınıza yukarıda ayarla-
dığınız düzenleyiciye ait pencere gel-
Resim 3: Yeni mesajyazma menüsü
e-Postacý
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis55
meli. Mesajınızı yazmak (veya dü-
zeltmek) için ilk önce “i” tuşuna bas-
malısınız. Eğer vim programını kul-
lanmışsanız mesajınızı bitirdikten
sonra “esc” ve ardından “:wq” tuş-
larını girmelisiniz. Tekrardan “enter”
tuşunu kullandığınız taktirde mesajı-
nız yazılacak (w) ve vim ekranından
tekrar pine`ın taslak sayfasına çıka-
caktır (q). Vim`de çıkış komutu
“:q”dur ve yazdırmak için ':w' kulla-
nılır (not: burada ':' tuşuna basmanız
şart yoksa vim verdiğiniz komutları
çalıştırmaz), dolaysıyla ikisinin kom-
binasyonunu yani “:wq” kullanarak
zaman kazanabilirsiniz.
Eğer değiştirmek istediğiniz herhangi
bir satır varsa, yön tuşlarıyla bu satı-
ra ulaşabilir ve gereken değişiklikleri
gerçekleştirebilirsiniz. Şimdi geriye
sadece mektubunuzu yollamak kalı-
yor. Bunun için “ctrl+x” tuş kombi-
nasyonunu kullanmalısınız. Ardından
“y” tuşuna basarak ekranın alt kıs-
mındaki 'yollansınmı' sorusuna evet
dedikten sonra postanız sahibine
doğru uzun yolculuğuna başlamış
olur.
Adres defteri
Adres defterine ulaşmak için ana me-
nüde “a” kısayol tuşunu kullanabilir-
siniz. Ardından açılan ekranda “@”
tuşunu kullanarak yeni bir adres kay-
dı yapabilirsiniz (Resim 4).
Nickname: Kaydı yapılacak posta
adresi sahibinin rumuz/takma ismi.
Eğer burada akıllı bir yöntem kulla-
nırsanız, posta yazma işlemi hem
daha hızlı gerçekleşir hem de ana
menü üzerinden adres defterine gir-
me işlemini yapmanıza gerek kal-
maz. Postayı yazarken To: satırına
burada belirlemiş olduğunuz rumuzu
girmeniz yeterli olacaktır. Mesela ru-
muzları ismin baş harfi ve soyad ola-
rak belirleyebilir (mesela Aytaç Kır-
mızı = akırmızı) ve böylece hem akıl-
da kalıcı bir sistem sahibi olur hem
de postanın yollanacağı kişinin epos-
ta adresini uzun uzun yazmadan ga-
yet pratik bir şekilde bu işlemi ger-
çekleştirebilirsiniz.
Fullname: Kaydı yapılacak eposta
adresi sahibinin gerçek ismi ve soya-
dı.
Adress: Kaydı yapılacak eposta ad-
resi
Tüm kayıtlarınızı girdikten sonra
“ctrl+x” tuş kombinasyonu ve ardın-
dan “y” tuşunu kullanarak kayıt işle-
mini tamamlarsınız ve oluşturmuş ol-
duğunuz eposta adresi bağlantısı
bundan sonra adres defterinizde yer
alır.
Adres defteri ekranında, posta yaz-
mak istediğiniz bağlantının yön tuşla-
rıyla üstüne gelip “c” tuşuna bastığı-
nızda, direk olarak posta yazma ek-
ranının açıldığını ve taslakta To: sa-
tırının seçtiğiniz bağlantıyı içerdiğini
göreceksiniz.
Gelen postalar
Eğer fetchmail ve sendmail`i doğru
ayarladıysanız (ya da ayarlarda In-
box-path: satırında mail suncunuzu
Resim 4: Adres Defteri
yazdıysanız), ana menüde “i” tuşuna
basarak posta kutunuza ve yollanmış
ya da yedeklenmiş postalarınıza ula-
şırsınız. Inbox`u seçtiğiniz takdirde
yeni postalarınızı görüntüleyebilir
(eğer fetchmail yerine direk mail su-
nucusuyla bağlanma yolunu seçtiy-
seniz ek1 kutusuna bakmanızda fay-
da var) ve çeşitli tuşlarla postalarını-
zı işleyebilirsiniz (resim5).
“N” olarak işaretli postalarınız yeni
gelen ve henüz okunmamış olan me-
sajları tanımlar. Yön tuşlarıyla posta-
larınızı seçebilir ve mesela “s” tuşu-
nu kullanarak o postanın farklı kayıt
edilmesini sağlayabilirsiniz. “s” tu-
şunu kullandıktan sonra pine posta-
nın nereye kaydedileceğini sorar. Bu-
rada postaya ve o postanın kategori-
sine göre bir isim verebilir ve bu isim
altında diğer postalarınızı da depola-
yabilirsiniz. Yeni gelen postalarınızı
okumak içinse, yeni postanın üstüne
gelip “enter” tuşuna basmanız ye-
terlidir. Tuşlar ve işlevleri kısaca ek2
kutusunda sıralanmıştır.
Sonuç
Azla yetinmeyi bilen ve işlerini hızlı
bir şekilde bitirmek isteyen ya da in-
ternetteki (evdeki) uzaktan bir maki-
naya erişerek postalarını yönetmek
isteyen kullanıcılar için kesinlikle ya-
rarlı bir yazılım. Kullanımının oldukça
kolay olmasından dolayı şu ana ka-
dar hep GUI kullanmış kullanıcıların
da göz atmasında büyük fayda var.
Resim 5: Gelen YeniMesajlar
Ek1: internette bulunan
mail sunucusuna bağ-
lanma
Eğer fetchmail yerine direkinternette bulunan sunucu-ya bağlanma yolunu seçtiy-seniz, ana menüde „i“ tuşu-nu kullanarak posta kutu-nuza geçmelisiniz. Gördü-ğünüz „Inbox“ ismindeki di-zini yön tuşlarıyla işaretle-yerek „enter“ tuşuna basın.Ekranın alt kısmında sizeayarladığınız sunucununkullanıcı bilgilerini sormalı(eğer sormuyorsa büyük ih-timalle ayarlarda bir hata
vardır. Tekrar gözden geçi-rerek bağlanmayı deneyi-niz). İlk önce posta hesabı-nız için kullandığınız kulla-nıcı ismini girmelisiniz. Buişlemden sonra tekrar „en-ter“ tuşuna basmanız gere-kecek. Bu sefer ekranın altkısmında size bağlanmakistediğiniz hesabın şifresinisorar. Şifrenizi girdiktensonra tekrardan „enter“ ya-pın. Hesabın kullanıcı bilgi-leri doğru girildiyse, postakutunuzdaki postalara eriş-miş olmanız ve ekrandapostanızdaki mesajları gö-rüyor olmanız gerekir.
e-Postacý
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis56
Bağlantılar
[1] http://www.washington.edu/pine/
[2] http://www.washington.edu/pine/user-guide/
[3] http://www.catb.org/~esr/fetchmail/
[4] http://www.sendmail.org/
[5] http://www.vim.org/Aytaç Kırmızı
Gentoo
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis57
Deltup ile tasarruf yapýnDeltup, bir programın tamamı yerine, diskinizde bulunan sürümü ile, en güncel
sürümü arasındaki farkı indirmenizi sağlayan programdır (bir yama gibi). Ör-
nek bir durum incelemek gerekirse, “program-1.0.0.tar.bz2” zaten
“/usr/distfiles” içinde mevcut ve programımızın yeni sürümü çıktı. Bu durum-
da “deltup” kullanırsak, “program-1.0.1.tar.bz2” (dikkat yeni sürümü) yerine
sadece ikisi arasındaki farkı indirerek, yeni sürüme sahip olabiliriz. Bu sayede
hatırı sayılır bir trafik tasarrufu yapmış olacağız. Özellikle düşük hızlı interne-
te sahip olanların ve dial-up kullanıcılarının mutlaka kullanması gereken bir
program.
Kurulum
Kullanmamız gereken 2 paket (deltup ve getdelta) var. Bu programlar henüz
kararlı (stable) olarak kabul edilmedikleri için, ilk önce aşağıdaki iki komutu
vermeniz gerekli:
Daha sonra kurulum için aşağıdaki komut yeterli olacaktır:
Ayarlama
Tüm Portage işlemlerinde “deltup” kullanmamız için, “make.conf” dosyası-
nın içine aşağıdaki satırı eklememiz gerekiyor:
FETCHCOMMAND="/usr/bin/getdelta.sh \$\{URI\}"
Şimdi basit bir örnek ile açıklayalım:
# echo "app-portage/deltup ~x86" >> /etc/portage/package.keywords
# echo "app-portage/getdelta ~x86" >> /etc/portage/package.keywords
# emerge getdelta
# emerge -u xterm
Calculating dependencies ...done!
>>> emerge (1 of 1) x11-terms/xterm-200 to /
>>> Downloading http://ftp.belnet.be/mirror/rsync.gentoo.org/gentoo/dis
tfiles/xterm-200.tgz
Searching for a previously downloaded file in /usr/portage/distfiles
We have following candidates to choose from
xterm-197.tgz
The best of all is ... xterm-197.tgz
Checking if this file is OK.
Trying to download xterm-197.tgz-xterm-200.tgz.dtu
Gentoo
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis58
Sistemimizde xterm-197 kurulu ve xterm-200 sürümü çıktığını farz edelim.
Örneği incelediğimizde, xterm-197'yi xterm-200 sürümüne yükseltmek için,
37kb 'lık bir download gerçekleştirilmiş.
“/usr/portage/distfiles” bir kontrol edelim:
697 KB yerine 37 KB boyutunda bir dosya indirdik ve en yeni sürüme sahip ol-
duk. Basit bir hesaplama yaparsak:
37/697 = ~ 0.05
Bu durumda yaklaşık %95 bant genişliğinden tasarruf etmiş oluyoruz.
Sizce bu programı kullanmaya değmez mi?
--07:31:13-- http://linux01.gwdg.de/%7Enlissne/deltup.php?have=xterm-
197.tgz&want=xterm-200.tgz&url=ftp://invisible-island.net/xterm/xterm-
200.tgz&version=0.6
=> `deltup.php?have=xterm-197.tgz&want=xterm-
200.tgz&url=ftp:%2F%2Finvisible-island.net%2Fxterm%2Fxterm-
200.tgz&version=0.6'
Resolving linux01.gwdg.de... 134.76.13.21
Connecting to linux01.gwdg.de134.76.13.21:80... connected.
HTTP request sent, awaiting response... 302 Found
Location: ftp://134.102.3.5/deltup/xterm-197.tgz-xterm-200.tgz.dtu following
--07:31:17-- ftp://134.102.3.5/deltup/xterm-197.tgz-xterm-200.tgz.dtu
=> `xterm-197.tgz-xterm-200.tgz.dtu'
Connecting to 134.102.3.5:21... connected.
Logging in as anonymous ... Logged in!
==> SYST ... done. ==> PWD ... done.
==> TYPE I ... done. ==> CWD /deltup ... done.
==> PASV ... done. ==> RETR xterm-197.tgz-xterm-200.tgz.dtu ... done.
Length: 37,862 (unauthoritative)
100%====================================> 37,862 18.21K/s
07:31:22 (18.18 KB/s) - `xterm-197.tgz-xterm-200.tgz.dtu' saved 37862
GOT xterm-197.tgz-xterm-200.tgz.dtu
Successfully fetched the dtu-file - let's build xterm-200.tgz...
xterm-197.tgz -> xterm-200.tgz: OK
cleaning up This dtu-file saved 644 kB (94%) download size.
>>> md5 src_uri ;-) xterm-200.tgz >>> Unpacking source...
>>> Unpacking xterm-200.tgz to /var/tmp/portage/xterm-200/work
>>> Source unpacked.
# ls /usr/portage/distfiles/xterm-* -l
-rw-rw-r-- 1 root portage 690331 Dec 29 07:11 /usr/portage/distfiles/xterm-197.tgz
-rw-rw-r-- 1 root portage 697480 Apr 15 07:31 /usr/portage/distfiles/xterm-200.tgz
Mesut Öztürk
Masa
Üstü
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis59
Gdesklets nedir?
Gdesklets masaüstünüzde
hoş görüntüler yaratmanızı
sağlayan, aynı zamanda
kullanışlı minik uygulama-
lardan ve görüntülerden
oluşan gelişmiş bir program
yapısıdır.Kuracağınız bir
program ve tamamen sizin
zevkinize göre seçeceğiniz görüntüler(display) ile inanılmaz
hoş masaüstlerine sahip olabilirsiniz.
Kısaca bir desklet iki kısma ayrılır. Bunlar algılayıcılar(Sen-
sor) ve görüntüleyicilerdir(display).Sensorler bilgi transferi-
ni kontrol eder.Örneğin hava durumu ile ilgili bir sensor bir
web sayfasından hava durumu bilgilerini okur. Bir saat sen-
soru işletim sisteminden saati öğrenir... Display'lerin görevi
ise sensor'lerden sağlanan bilgilerin kullanıcıya sunulması-
dır.
Aşağıda çok hoş bir gdesklets'li masaüstü örneği var.Bu ya-
zının sonunda belirtilen adreslerdeki ekran görüntülerinden
esinlenerek sizde kendinize bunun gibi bir masaüstü yapa-
bilirsiniz.
İnsanlar Linuxt,a çoğuayar komut satırından ya-pılıyor diye Linux'un ma-saüstünü de bununla para-lel zannediyor. Ama gören-leri kıskandıran hatta banada Linux kurun dedirtecekmasaüstlerine sahip olabi-lirsiniz. Nasıl mı? Tabii kiGdesklets sayesinde...
Kýskandýracak Masaüstleri
Masa
Üstü
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis60
Gdesklets Kurulumu
Gdesklets kurulumu için gereken ya-
zılımlar aşağıda listelenmiştir. Bu-
nunla beraber bazı programcıkların
kendine özel, daha başka bağımlılık-
ları olabilir.
Python 2.3 veya sonrası
pygtk 2.4.0 veya sonrası
libgtop 2.8.0 veya sonrası
librsvg
GConf
gnome-python 2.6.0 veya sonrası
gnome-python için GConf desteği
Gdeskletsin son sürümü olan
gDesklets-0.34.3 paketini ister paket
yöneticisiyle, ister kaynak koddan
derleyerek kurabilirsiniz. Burada ku-
rulumun detaylarından bahsedilme-
yecektir. Kurulumdan sonra bir so-
runla karşılaşmadıysanız aşağıdaki
iki komutu verdiğinizda Gdesklets'i
kontrol etmeye yarayan yani görüntü-
leyiciler ve sensorlar ekleyebileceği-
niz, kaldırabileceğiniz programı baş-
latabilirsiniz.
Gdesklets Kullanımı
Kurduktan sonra yukardaki program
penceresini görüyorsanız kurulum
aşaması bitmiş demektir ve bundan
sonra yükleyeceğiniz displayler sizin
seçim ve zevkinize kalmış. Başlangıç
olarak otomatik kurulu bir display ol-
mayacaktır.
http://gdesklets.gnomedesktop.org
adresine girdikten sonra gdesklet'ini-
zi kendiniz donatacaksınız. Bu adres-
te soldaki menüden “Displays & Sen-
sors “ bağlantısına tıklıyoruz. Bu me-
nüden sonra gelecek liste öntanımlı
olarak özelliklerine göre kategorilen-
dirilmiş şekildedir..
“Date & Time” bölümünde çok çeşit-
li saatler, takvimler bulunuyor. Ayrı-
ca saatler de dijital, analog gibi ka-
tegorilere ayrılmış.
$ gdesklets start
$ gdesklets shell
Masa
Üstü
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis61
”Alarms and Alerts” bölümünde not
yazabileceğiniz stick görüntüleyici,
TODO list gibi hatırlatıcı mesajlar
içeren görüntüleyiciler ile gerisayım
yapan, Gmail hesabını kontrol eden
uyarı görüntüleyiciler var.
”News” bölümünde çeşitli özelliklere
sahip haber ve RSS okuyucular
”Weather” bölümünde ise hava du-
rumu gösteren görüntüleyiciler bulu-
nuyor.
”System Info” bölümünde ise sistem
durumu ile ilgili çeşitli görüntüleyici-
ler var. Bunların arasında bellek kul-
lanımı, disk kullanımı, işlemci kullanı-
mı, ağ bilgileri, kablosuz ağ, log gö-
rüntüleyiciler, laptoplar için pil duru-
mu, sistemde bulunan kullanıcılar,
nvidia ile ilgili bilgiler, mürekkep sevi-
yesi, disk sıcaklığını sayabiliriz. Za-
ten en çok kullanılan görüntüleyiciler
de bu bölümün altında yer alıyor.
”Misc” bölümünde ise herhangi bir
kategoriye ait görülmeyen, konula-
mayan çeşitli görüntüleyiciler var.
Hepsinden bahsedemeyiz tabii ama
ne kadar çeşitli olduğunu anlatmak
için Ebay sitesinde istediğiniz bir şe-
yi arayan görüntüleyici ile dünya nü-
fusu gösteren bir görüntüleyicinin var
olduğunu söylemek yeterli.
”Toolbars and Launchers” bölü-
münde masaüstünüz için çeşitli baş-
latıcılar, araç çubukları bulunuyor.
”Music and Audio” bölümünde çok-
lu ortam uygulamaları için kontroller
bulunuyor. Örneğin bu bölümde
Xmms programı için masaüstünün
köşesinde şarkı ile ilgili bilgilerin gö-
rüntülendiği, şarkı atlatma, durdurma
gibi işlemlerin yapılabildiği bir görün-
tüleyici bulabilirsiniz. Bu bölümde ge-
nel amaç başta da söylediğimiz gibi
çoklu ortam uygulamalarının durum-
larını gösterip, onları belli bir seviye-
de kontrol edebilmek. Tabii daha bir
çok değişik çokluortam uygulaması
Masa
Üstü
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis62
için de görüntüleyiciler mevcut. Liste
sadece Xmms ile sınırlı değil.
“Internet and Email” bölümünden
örnekler vermek gerekirse; e-posta
bilgilendiricileri, Gaim programındaki
kullanıcıların özelliklerini gösteren bir
görüntüleyici ile masaüstünüzden
chat yapabileceğiniz bir görüntüleyici
de mevcut.
“Fun and Amusements” bölümünde
oyun, resim, minik animasyonlar gibi
daha çok estetik görüntüleyiciler var.
“Cultural” bölümünde kültürle ilgili,
daha çok dinlerle ilgili görüntüleyici-
ler bulunuyor.
Kategoriler içinden kurmak istediği-
niz görüntüleyicinin linkini tıkla-
dığınızda görüntüleyici hakkında
daha geniş bilgiye (tabii ingilizce ola-
rak) ulaşabilirsiniz. Yeni açılan pen-
cerede tar.gz yada tar.bz2 uzantılı
dosyayı bilgisayarınıza indirdikten
sonra iki şekilde kurabilirsiniz. İlk yol
olarak indirdiğiniz dosyayı, Gdesklets
Shell penceresinde “File >> Install
package” ile açılan pencereden gö-
rüntüleyicinin yolunu girerek ya da
ikinci yol olaraksa shell penceresine
dosyayı sürükleyerek. Sanırım ikinci
yol daha kolay. Daha sonra shell
penceresinde kurduğunuz görüntüle-
yiciyi listede görebilirsiniz. Bunu ma-
saüstünüze yerleştirmek için de iki
yolumuz var. İstediğiniz görüntüleyi-
ciyi seçtikten sonra “File >> Run
selected display” dediğinizde gö-
rüntüleyici fareye tutturulmuş şekilde
sizden masaüstünüzde yerleştirece-
ğiniz yeri bulup tıklamanızı bekler.
Görüntüleyiciyi yerleştirmek için bir
diğer yol da shell penceresinde liste-
lenmiş görüntüleyiciyi çift tıklamak.
Görüntüleyiciyi ile ilgili ayarlamalar
yapmak için üzerine gelip sağ tıkla-
mak yeterli. Ayrıca bu menüden gö-
rüntüleyiciyi kaldırmanız da mümkün.
Daha Fazlası
Gdesklets sayfasında bir de forum bulunuyor. Aşağıdaki adresen ulaşabilirsiniz :
http://gnomesupport.org/forums
Gdesklets Geliştirici Kitabı
http://www.gdesklets.org/develbook/book.html
Desklets Yapmak İçin Bir Belge(Howto Make Desklets)
http://www.pycage.de/howto_desklets.html
Ekran Görüntüleri
http://www.lynucs.org/?gdesklets
http://gnomesupport.org/forums/viewtopic.php?t=4302
Orcun Apaydın
P2p
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis63
P2P programları genel ola-
rak kullanıcıların bir sunu-
cunun koordinatörlüğünde
birbirlerinin dosyalarını görmesi
araması ve indirmesi yöntemine
dayanır. Sunucular burda sa-
dece yönlendirici görevindedir.
Kullanıcılar istediği dosyayı
paylaşmakta serbest olduğu için
bu P2P programlarının imajının zede-
lenmesine ve bu programların yapım-
cılarına dava açılmasına neden ola-
bilmektedir. Oysa ki burada aktif rol
oynayan sunucular ya da programlar
değil kullanıcıların kendileridir.
Linux'ta en çok tercih edilen P2P pro-
gramlarından biri olan giFT bu ilgiyi
gerçekten hakediyor. Core-GUI sis-
temi (çekirdek ve arabirimin birbirin-
den bağımsız çalışması) ile çalışma-
sı, eklentiler sayesinde pek çok ağa
destek verebilmesi, giFT programını
diğer P2P programlarından ayırıyor.
Linux yüklü bilgisayarınıza giFT kur-
mak istediğinizde , ağ eklentileri de
dahil olmak üzere yüklenecek paket-
lerin listesi şöyledir :
giFT [1]
gift-fastrack [2] (seçmeli bir paket,
KaZaa ağına bağlanmak için gerekli)
gift-ares [3] (seçmeli bir paket, Ares
ağına bağlanmak için gerekli)
gift-opeft [1] (seçmeli bir paket,
giFT projesi ile geliştirilmiş bir ağ)
gift-gnutella [1] (seçmeli bir paket,
Gnutella ağına bağlanmak için gerek-
li)
OpenFT ve Gnutella eklentileri giFT
kaynak kodu ile beraber dağıtılmak-
tadır. Ancak paket yöneticilerinde
(portage, apt ..) ayrı paket olarak
geçmektedir. GiFT ana sayfasından
gerekli paketleri hazır olarak bulabi-
lirsiniz.
Yukardaki paketlerin kurulumu esn-
asında aşağıdaki paketlere bağımlılık
duyabilirler. Bu yüzden kurulum
CD'nizden aşağıdaki paketleri bulup
kurmayı unutmayın:
perl, libogg, libvorbis, zlib, bzip2, db
Gerekli paketleri kurduktan sonra
“gift-setup” yazarak ayarlamalara
geçebiliriz. Ayarlama sırasındaki
önemli adımlar şunlar:
Boolean determining whether or
not this file has been reviewed and
iscomplete. giFT will fail to start
unless this is non-zero. This is
doneso that we can make sure
you, at the very least, read through
this file.
Default: 0
/main/setup [0] 1
Bu adımda varsayılan değer olan 0
değiştirilmezse program çalışmaz.
Burayı “1” yaparak geçin. Bu ayarları
yaptığınızı teyit etmek için konulmuş
bir değerdir.
Colon separated list of protocol
plugins to load by default. If dy-
namiclibrary support is enabled,
the plugin specified will be stat'd
to check ifit is a loadable path. If
that fails, the fallback method is to
attempt toconstruct the fully quali-
fied path based on the configured
environment.
NOTES: Without dynamic library
support, this plugin must have be-
giFT Paylaþým Programý
P2p
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis64
en compiled into your giFT binary.
With, this plugin must exist in the
installed plugin directory. giFT -
V will output this path to you, if
you are not sure.
Protocol names are case sensitive,
so use OpenFT, not Openft.
For example, to use the OpenFT
and Gnutella protocols use:
OpenFT:Gnutella
Default: none
/main/plugins [OpenFT]
OpenFT:Gnutella:Ares:FastTrack
Bu adımda,
k u l l a n ı l a c a k
e k l e n t i l e r i n ,
b ü y ü k - k ü ç ü k
harf duyarlılı-
ğına sahip ad-
larının örnek-
teki gibi “:” ile
ayrılarak giril-
mesi gerekli.
Eklenti ayarla-
rında kullana-
cağınız portlar önemlidir. Çünkü bir
NAT arkasında iseniz (Örn: ADSL
Router Modem) bu portların yönlendi-
rilmesi gerekecektir. Port yönlendir-
me konusunda geniş bilgi için
http://www.portforward.com adresine
başvurabilirsiniz.
If you are behind a NAT and you
are forwarding the above port set
this to 1
i.e. you forward outside_ip:port ->
inside_ip:port
outside_ip and inside_ip are deter-
mined automatically.
Set this to zero if you are not for-
warding.
/main/forwarding [0] 1
Port yönlendirilmesi yapılıyorsa
FastTrack ayarlarında yukarıdaki so-
ruya 1 yanıtını vermelisiniz.
Bu adımdan sonra giFT programını
kullanabilmemiz icin bir arayüz gere-
kecektir. Arayüzler ile ilgili linklere
[4] adresinden ulaşabilirsiniz. Bu ya-
zıda APOLLON [5] arayüzünden bah-
sedeceğim. Başarılı bir apollon ve
giFT kurulumu yaptı iseniz açılışta
ayaralanan ağlara bağlanacaktır.
Gnutella ağına bağlanma konusunda
sorun yaşıyorsanız "wget
http://apollon.sf.net/gnutella/no-
des -O ~/.giFT/Gnutella/nodes" ko-
mutunu işleterek sorunuzu çözebilir-
siniz.
Apollon Ayarlarında Önemli No-ktalar
Behavior > Docking > Enable docking
(tray özelliğini açar)
Behavior > Background > Allow
downloads in the background
(Apollon kapandığında giFT kapan-
maz ve download a devam eder)
Apollon kdemultimedia paketi kurul-
duğunda önizleme de yapabilmekte-
dir. Pek çok ağa bağlanabilmesi,
bağlanabildiği ağların sayısının ek-
lentilerle genişletilebilmesi ve pek
çok arayüzle kullanılabilmesiyle göz
dolduran giFT paylaşım programı
gerçekten P2P programları arasında
yerini sağlamlaştıracak gibi gözükü-
yor.
Bağlantılar[1] http://www.giftproject.org/[2] http://gift-fasttrack.berlios.de/[3] http://gift-ares.berlios.de/[4] http://gift.sourceforge.net/software/guis.mhtml[5] http://apollon.sf.net/Serkan Kaba
Çoklu
Ortam
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis65
Linux da
mult imed-
ya deyince
akla gelen bir sü-
rü program ve bu
programlarla ya-
p a b i l e c e ğ i m i z
yüzlerce işlem
geliyor. Filmleri
formatlar arasın-
da dönüştürmek, kesip biçmek, boyu-
tunu küçültmek için farklı kod çözü-
cüler ile kodlamak ve daha bir çok iş-
lemi, hızlanan işlemciler ve artan bel-
lek miktarları ile bir iki saat gibi kısa
bir sürede kolayca yapabiliyoruz. Bu
yazımızda, ileride bolca bahsedece-
ğimiz kod çözücü ve formatlarının ne
anlama geldiğini anlatmaya çalışaca-
ğız. Böylece sonraki sayılarımızda
vereceğimiz uygulamaların daha ko-
lay anlaşılacağını ve uygulanabilece-
ğini düşünüyoruz.
Taşıyıcı (container) nedir?
Video dosyalarımız, ses ve görüntü-
nün çeşitli kodlayıcı yazılımlarla kod-
lanıp bir araya getirilmesinin kombi-
nasyonları ile oluşurlar. Bir görüntü
dosyası kendine uygun bir ses dos-
yası ile bir araya gelerek bir video
dosyası oluşur. İşte bu ikisini bir ara-
ya getiren formata taşıyıcı adı veril-
miştir. Bazı taşıyıcılar, aynı DVD'ler-
de olduğu gibi, ses ve video kanalla-
rının yanında altyazı kanalını da ba-
rındırmaktadır. En bilinen taşıyıcı for-
matları avi,ogm,matroskadır
Avi : (Audio Video Interleave) En çok
karşılaşacağınız video formatıdır. Bu
format video ve sesin birbirine bağ-
lanma çeşidini belirlemekle birlikte
kodlayıcıları çok çeşitli olabilir.
Matroska : Aviye benzeyen fakat alt-
yazı kanalı ogm ses ve değişken bit-
rate destekleyen yeni bir taşıyıcı for-
mattır. .mkv video dosyaları için kul-
lanılır, .mka ise acc,ac3,dts,pcm ve
mp3 gibi ses formatlarını destekleye-
bilen matroska ses dosyaları için kul-
lanılır. Matroskanın en ilginç kısmı
ise .mks adı verilen altyazı kanalını
bünyesinde bulundurabilmesidir.
OGM : Ogg dosya taşıyıcısı adını
OGg Media’dan alır. OGM AVI'ye al-
ternatif olarak kullanılmaktadır. Ses
olarak Ogg Vorbis, MP3 and AC3 kul-
lanabilir ayrıca tüm video formatlarını
ve altyazıları içerebilir.
MPEG : Açılımı Motion Picture
Expert Group olup, bu grup tarafın-
dan belirlenen dijital video'daki stan-
dardın adıdır. Yarattıkları arasında:
MPEG1 standardı (Video CDlerde
bulunan), MPEG2 standardı (DVDler-
de ve SVCDlerde), MPEG4 standar-
dır(Yüksek sıkıştırma sağlar). MPEG-
1 veya MPEG-2 kullanan videolar ge-
nellikle ya .mpg yada .mpeg uzantısı-
nı kullanırlar. M1v ve M2v video for-
matını kullanırlar.
Bu formatlara rastlayabileceğimiz
çok çeşitli medyalar karşımıza gel-
mektedir. Bunların arasında en çok
karşılaştıklarımız ise (s)vcd dvd ve
divx/vxid ile kodlanmış olan avi dos-
yalarıdır. Şimdi bu formatları kısaca
tanıyalım.
VCD : MPEG1
tabanlı bir for-
mattır. Sabit ,
Çoklu ortam terimleri
Çoklu
Ortam
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis66
1150 kbit bitrate'e ve 352x240 çözü-
nürlüğe sahiptir. Genellikle düşük ka-
litede video içerirler. VCD'ler ve
SVCD'ler süreye dayalıdır, yani bir
diskin kapasitesinden daha büyük bir
MPEG film gene de (süre sayesinde)
74 dakikalık bir CD'ye sığabilir. Yani
74 dakikalık 800 Mb bir dosyayı 700
mblık bir cdye hiç zorlanmadan sığ-
dırma şansınız bulunmaktadır.
SVCD: MPEG2 tabanlıdır (DVD) ve
2500kbit'e kadar değişken(variable)
bitrate değerlerine izin verir, ayrıca
480x480-NTSC- çözünürlüğe sahip-
tir, ve oynatıldığı zaman 4:3 görüntü
oranını alır. Değişken bitrate'ten do-
layı tek CD'ye sığacak uzunluk kesin
bilinmemekle birlikte 35-60 dakika
arasındadır.
DVD: Yük-
sek çözünür-
lük (720xX)
ve yüksek bit-
rateli MPEG2 görüntü, yüksek kalite-
de AC3/DTS ses kanalları ve altyazı
desteği olan çok gelişmiş bir format-
tır. Çeşitli çekim açıları, çoklu dilde
ses ve altyazı olanağı da sağlayabil-
mektedir.
Kod Çözücü/ Kodlayıcı nedir?
İngilizcesi codec olan bu terim video
ve ses dosyalarınız belli algoritmalar
kullanılarak sıkıştırılması ve boyutu-
nun çok daha küçültülmesini sağlı-
yor. Böylece 7-8 GB olan dvdlerimizi
1-1.5 gb kadar boyutlara hemen he-
men hiç kalite kaybı olmadan sıkıştı-
rılıp yedeklenmesi sağlanabiliyor.
Böylece dosyalarımızı kolayca inter-
nete yükleyip paylaşabiliyoruz. Gü-
nümüzde en çok kullanılan video
kodlayıcısı açık kaynak olarak gelişti-
rilen XviD’dir. Hem sıkıştırma oranı
hemde lisansından dolayı dvd yedek-
leme ve formatlar arasında geçiş
yapmak için en çok kullanılan video
kodlayıcısıdır. Şimdi kod çözücü-
ler/kodlayıcıların en çok bilinen türle-
rini inceleyelim.
Video Kodlayıcıları :
DivX: Şu anda
iki tane DivX
versiyonu gö-
rüyoruz: DivX
;-) , Microsoft
MPEG4 codeclerinin dönüştürülmüş
halidir.(Windows Media Video V3).
Bu codecler Microsoft tarafından
Windows Media mimarisinin bir par-
çası olarak ASF için yaratılmıştı.
DivX'i yapanların yaptıkları ise Micro-
soft'un MPEG-4 codecini AVI forma-
tında şifreleme yapabilecek şekilde
geliştirdiler, ve adını da DivX yaptı-
lar. DivX'in son versiyonları da Win-
dows Media Audio Codec'in alıntı bir
versiyonunu - DivX audio -'yu içlerin-
de bulunduruyorlar.
Diğer DivX ise DivXNetworks tarafın-
dan geliştirilen yeni bir MPEG-4 vi-
deo codecidir. Yeni codec çok geliş-
miş olup 2 pass(2 aşamalı) sıkıştırma
özellikleri sunmaktadır. Ayrıca codec
eski DivX ;-) (DivX3) filmlerini de oy-
natabilmektedir. Yeni codec DivX4
olarak bilinmektedir.
XviD: XviD aslın-
da Linux dünya-
sında sıkça karşı-
laştığımız bir keli-
me oyunudur, ter-
sten okursanız tanıdık bir şeyle kar-
şılaşabilirsiniz. XviD bir open source
MPEG-4 codec'idir ki DivX'den daha
iyi kalite verir.Bir ara geliştirilmesi
durdurulmuş olsa da son günlerde
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis67
Çoklu
Ortam
dvd yedeklemek için
hemen hemen kullanı-
lan tek kod çözücü di-
yebiliriz.
Ogg Theora : Ogm
dosyalarında kullanılan
video kodlayıcısıdır.
BSD lisanlı Ons’s VP3
üzerine geliştirilmiş-daha çok özellik
ve sıkıştırma içerir- olan açık kaynak-
lı bir video kodlayıcıdır. Günümüz
Mpeg4 kodlayıcıları, RealMedia ve
Win-media kodlayıcıları ile yarışabi-
lecek sıkıştırma teknikleri içermekte-
dir .
Bu bölümde sayacağımız daha yüz-
lerce kod çözücü (indeo,elecard, win-
dows media ve daha bir çok gereksiz
tür daha) bulunmaktadır ama asıl ola-
rak geleceğin video sıkıştırma algo-
ritmaları yukarıda saydıklarımızdan
ibarettir.
Ses Kodlayı-cıları :
Ac3 : Açılımı
Audio Coding
3 olup AC3
şu anda Dol-
by Digital ile aynı anlamda kullanıl-
makta. Dolby Digital gelişmiş bir ses
sıkıştırma teknolojisidir ve 6 ayrı ka-
nal içinde 448kbit/s ye varan düşük
ses frekanslarını verebilen sıkıştırma
sunmaktadır.
DTS: Digital Thea-
ter Systems Digital
Sound kısaltması-
dır. Dolby Digital gi-
bi çok kanallı ses
veren ev sinema sistemleri ve dvd
disklerde kullanılır. Sadece DTS des-
tekli hoparlör ve dvd oynatıcılar tara-
fından kullanılır. Ac3 den daha yük-
sek bitrate sunmaktadır.
MP3 : Mpeg-1 Layer3 olarak bilinir.
en çok kullanılan ses sıkıştırmasıdır.
İnsan kulağının duyamayacağı kısım-
ların kodlayıcı tarafından elenmesi
yolu ile çok yüksek sıkıştırma sağlar.
128kbit/s ile kodlanmış bir MP3 he-
men hemen cd kalitesinde ses ver-
mektedir.
MPA: mpeg audio. Mpeg dosyaların-
da kullanılan ses biçimidir.
Ogg vorbis: xiph.org tarafından ge-
liştirilen ikinci çokluortam projesi-
dir(ilki ogg theora). Mp3 den daha iyi
sıkıştırma sağlayan ses kodlayıcısı-
dır.
Bu sayımız-
daki multi-
medya terim-
lerini taşıyıcı video ve ses kodlayıcı-
ları ile bitiriyoruz. Önümüzdeki sayı-
da video ve ses kodlama sırasında
ve çokluortam dünyasında sıkça duy-
duğunuz terimleri anlatmaya çalışa-
cağız. Hepinize güzel günler.Ali Can
Çoklu
ortam
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis68
AVI Dosyalarýný SVCD yapalým
Bilgisayarınızdaki divx ya da avi formatındaki film dosyalarını arkadaş-
larınız veya ailenizle birlikte DVD çalar karşısına geçip, rahat rahat ge-
niş ekranlı TV ekranında izlemek ihtiyacı duyanlara, bu yazıda Linux al-
tında bunu nasıl gerçekleştirebileceklerini kısaca anlatacağım.
Bazılarının aklına hemen “işte bilgisayar var, AVI formatlı film var, neden
DVD de seyredelim” gibi bir soru aklınıza gelebilir. Benim için en büyük et-
ken, bilgisayarda sürekli çalışan FAN ve bunun çıkardığı gürültü. Film seyre-
derken 1.5 saat boyunca FAN gürültüsü beni rahatsız ediyor. Bu yüzden bütün
filmleri tercihen DVD çalar karşısında seyretmeyi tercih ediyorum. Ayrıca otur-
ma odamda büyük bir koltuğum var ve TV karşısına geçip, bilgisayar başında
olduğundan çok daha rahat bir şekilde filmi izleyebiliyorum.
SVCD (Super Video CD) her DVD çalar aygıtının oynatabileceği, VCD'den
daha iyi kaliteye sahip olan bir formattır. En iyi MPEG-2 standardı olan
480x578 pixel değerlerini kullanılır. Bu yüzden günümüzde bu formatı çalama-
yacak DVD çalar neredeyse yok gibidir.Linux altında SVCD formatlı filmler
oluşturmakta oldukça basittir. Bunun için ilk önce aşağıdaki programların sis-
teminizde kurulu olması gerekmektedir:
Transcode, Mplayer, Vcdimager, MJpegtools, Mpeg2Dec, Avifile, cdrdao
Bu programlar genelde sisteminizde mevcut değildir. Ancak büyük ihtimal ile
kurulum CD'lerinizde vardır. Eğer CD'nizde de mevcut değil ise,
www.google.com adresinden kısa bir araştırma yaparak, gerekli olan paketle-
re kolayca erişebilirsiniz.
SVCD formatındaki filmleri hem konsoldan hemde grafiksel arayüzü olan pro-
gramlar yardımı ile yapabilirsiniz. Benim tercihim konsol tabanlı programlar ol-
makla birlikte, grafik arayüzü olan Kavi2svcd [1] adındaki programda tercih
ettiğim programlar arasındadır . Kullandığınız Linux dağıtımında gerekli olan
bütün paketlerin kurulu olduğunu farz ediyor ve işlemlerimize başlıyoruz.
Mevcut bir AVI dosyasının ilk önce MPEG2 formatında çevrilmesi gerekir.
Çünkü kullandığım DVD çalar malesef DIVX formatındaki (mesela avi) dosya-
ları çalabilecek olan DVD çalarlardan değil. Bu yüzden AVI filmlerini ilk önce
MPEG2 formatına çevirmem ve sonra CD üstüne yazmam gerek.
Aşağıdaki komut, benim kullandığım komutun aynısıdır. Yani bir AVI formatın-
daki filmden mpeg formatında bir dosya oluşturuyorum:
Şimdi bu komutu ve kullanabileceğiniz seçenekleri kısaca açıklayalım :
$ transcode -i istediginiz.avi -x mplayer,mplayer -o cikti -V \
ympeg2enc,mp2enc -X 18,13,16 -F 4, "-S 792 -B 260 -V 230" -E 44100 -b 192
Çoklu
ortam
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis69
-i : İşlenecek olan avi dosyasının ismidir, yani orjinal avi dosyası.
-x : Kullanacak olduğumuz kodlayıcı (“-x mplayer,mplayer” ya da Avifi-
le kodlayıcısı “-x af6,af6”)
-o : İşlem sonucunda olusacak olan MPEG dosyasının ismidir.
-V : “.yuv” dosyası için takas dosyası oluşturulacağını belirtir. (eğer renk
kayması ya da bozulması görülürse “-V” yerine “-k” kullanılabilir)
-y : video (mpeg2enc, mpeg, divx5) ve ses kodlayıcısı (mp2enc, toolame,
divx5)
-X : Büyütme yüksekliği, genişliği, çarpanı (aşağıda, örnek bir betik ile ba-
sitçe anlatılacaktır).
-B : Küçültme yüksekliği, genişliği, çarpanı tanımlar.
-Y : Encode ederken karelerin kenarlarına çerçeve ekleneceğini belirtir. -
J : Yukarı, sağ, aşağı, sol (kernalık konumlarını belirtir).
-F : Video kodlama seçenekleri (-F 4=svcd, -F 3=vcd).
-E : Ses örnekleme değeridir. Bu ayar genelde 44.1 kHz'dir. -b :
Ses kalitesidir (bitrate). SVCD için 192 Kbps ve VCD için 224 Kbps seçilebilir.
Bu değerler genelde tavsiye edilen değerlerdir.
-S : 792 ise bir CD'ye yazılabilecek veri miktarıdır (overburn kullanılma-
dan). Eğer AVI dosyasının boyutu fazla ise, oluşacak olan image dosyamız
792MB'lık parçalar halinde oluşturulur.
-X değerinin Skript ile hesaplanması
Burda üzerinde durmamız gereken bir başka nokta var: “-X” değerinin hesap-
lanması. Bu hesaplamayı basit bir betik(script) yardımı ile hesaplayabilirsiniz.
Bu betiğin ismi “zoomto [2]” ve internet üzerinden [2] kolayca indirebilirsiniz.
Bu betiği kullanmamdaki amaç üzerinde çalıştığım avi dosyasının boyutlarının
512 x 288 pixel olması ve benim istediğim boyut ise 720x576 pixel, yani nor-
mal SVCD standart ebatları. Buna göre hesaplamak için betiğini kullanabiliriz
ya da şu şekilde elle hesaplayabiliriz: 576-288=288 (eni) | 720-512=208 (boyu)
288/16=18 | 208/16=13 |
Betik yardımı ile de kolayca hesaplayabilirsiniz:
Bu şekilde netice alıyoruz ve hangi çarpanı istiyorsak onu yazıyoruz. -X/-B se-
çeneğine eğer sizin seçeneğiniz farklı ise ona göre -X ve -B çıkabilir. Bu bilgi-
leri topladıktan sonra, yukardaki AVI den MPEG oluşturacak olan komutu ve-
rebiliriz. Bu işlem oldukca uzun sürebilir (1 veya 1.5 saat). İşlem bittikten son-
ra dizinde yeni iki dosya oluşur. Bunlar “cikti.m2v” ve “cikti.mpa” (ses ve gö-
rüntü) dosyalarıdır. Daha sonra bu dosyaları “mplex” yardımıyla birleştiriyo-
ruz:
$ sh zoomto.sh orjinal_boyut istedigimiz_boyut
$ sh zoomto.sh 512x288 720x576
Multiples of 32: -X 9,7,32 -Y 0,8,0,8
Multiples of 16: -X 18,13,16 Multiples of 8: -X 36,26,8
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis70
Çoklu
ortam
“-f 4” seçeneği SVCD için ve “-f 1” seçeneği ise VCD içindir.
NOT : “istediğiniz_film_ismi” sonunda “_%d.mpg" parametresinin yazılma-
sı şarttır. “%d” yerine daha sonra, parçaların sıra numaraları gelir:
örn. film_ismi_1.mpg film_ismi_2.mpg
Yukarıdaki verdiğimiz komut işlemi bitince, bulunduğunuz dizinde yeni
- film_ismi_1.mpg
- film_ismi_2.mpg
dosyalarını göreceksiniz.. MPEG dosyalarını oluşturduktan sonra “cue/bin”
image dosyalarını hazırlayıp, kolayca CD ye yazdırabiliriz:
Komut sonucunda yukarıda gördüğünüz gibi “cue/bin” dosyalarımız oluştu ve
artık bunları CD'ye yazabiliriz. İlk önce CD yazıcımızın aygıt numarasını tespit
edelim. Bunu aşağıdaki komut yardımı ile kolayca öğrenebiliriz:
Bende aşağıdaki şekilde bir çıktı veriyor :
0,1,0 1) 'TEAC ''CD-W552E ' '1.09' Removable CD-ROM
Bana lazım olan olan bilgi, ilk baştaki 0,1,0 numara dizgisi. Eğer birden fazla
CD ROM aygıtı takılıysa bu sizde farklı bir sonuç olabilir. Son olarak sıra,
“CUE/BIN” dosyalarını yazmaya geldi. K3b veya başka bir grafiksel program
ile bunu yapabileceğiniz gibi, komut satırından da kolayca CD'ye yazdırabilir-
siniz:
Hepsi bu kadar. AVI formatındaki filmimizi DVD çalarda gösterilebilecek forma-
ta çevirdik. Artık filmimi, fan gürültüsünden uzakta, koltuğuma yayılarak 100
ekran televizyonumda rahat rahat seyredebilirim.
En başta da söylediğim gibi, komut satırıda herhangi bir sebepten dolayı ba-
şarılı olamazsanız, Kavi2svcd [1] programını kullanmanızı tavsiye ederim.
Yukarıdaki açıklamalar, Kavi2svcd programı için de aynen geçerlidir.
Bağlantılar
[1] http://kavi2svcd.sourceforge.net/
[2] http://tibit.org/video/zoomto.shHüseyin Kaya
$ mplex -f 4 -o istediginiz_film_ismi_%d.mpg cikti.m2v cikti.mpa
$ vcdimager -t svcd -c ilkcd.cue -b ilkcd.bin film_ismi _1.mpg
$ vcdimager -t svcd -c ikinci.cue -b ikinci.bin film_ismi _2.mpg
# cdrecord -dev=ATAPI --scanbus
# cdrdao write --force --driver generic-mmc --device ATAPI:0,1,0 \
--overburn --speed 40 --eject ilkcd.cue
# cdrdao write --force --driver generic-mmc --device ATAPI:0,1,0 \
--overburn --speed 40 --eject ikinci.cue
Çoklu
Ortam
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis71
1. Genel Kavramlar
VCD, 1993'te Sony ve Philips tarafın-dan çıkarılan ve CD'lere film depola-maya yarayan bir biçimdir. 352x240(NTSC) or 352x288 (PAL) görüntüçözünülürlüğünü destekler. MPEG-1görüntü ve ses sıkıştırıcısını (codec)kullanır.
2. Gerekli Programlar
cdrdao[1]: Olmaz-sa olmazlardancdrecord[2]: Yinebir olmazsa olmazv c d i m a g e r [ 3 ] :VCD'den görüntü almak veVCD yazmak için. k3b[4]: Bir GUI her zamanfaydalı olacaktır.
3. VCD'nin MPG dosyası ola-rak kaydedilmesi
VCD ler multitrack (en az 2 iz) olduğuiçin şu anda k3b direkt olarak kopya-layamamaktadır (İleride bu özelliğingeleceğini umarak şu anki geçiciçözümümüze devam ede-lim). Öncelikle görüntüiçin bir dizin açmakta fay-da var. İşlemlerimizdevcdimager paketi ile gelenvcdxrip programını kullana-cağız. VCD'yi CD-ROMumuza taktıktan sonra
komutunu vererek VCD'yi sabit diski-mize .mpg olarak kaydetmeye başla-yabiliriz.
Burada /dev/cdrom , sizin cd aygıtı-nız adı ile değiştirilmelidir (Örnek ola-rak bazı sitemlerde /dev/hdc olabi-lir). "-p" parametresi ilerlemeyi izle-yebilmemizi, "-v" ise bilgilerin ay-rıntılı olarak ekrana dökülmesini sağ-lamaktadır. "--filename-encoding"parametresi ise dosya isimleri içinUTF-8 kullanan sistemlerde eklenme-
lidir. Çünkü bu dönüşümü vcdima-ger gerçekleştirememektedir (Tamolarak emin olmasam da bu paramet-reyi vermediğimde çıkan hatanın bunedenle olduğunu tahmin ediyorum).Bu adımdan sonra avseq01.mpgisimli bir dosya belirttiğimiz dizindeoluşmuş olacaktır.
4. MPG dosyasının VCD olarak ya-zılması
Bu adımda GUI olarak k3b programı-nı kullanıyoruz. İsteyen bu adım-
ları da konsoldan devam et-tirebilir. K3b'yi açtıktan
sonra "Ayarlar >k3b Programını Ya-pılandır > Uygulama-lar" bölümünden
"Kullanıcı Parametre-leri" sekmesine geliyo-
ruz. Eğer vcdimager pro-gramımızı bulabilmişse buradavcdxrip,vcdxminfo ve vcdxbuild gi-bi programlar listelenmiş olacaktır.
vcdxbuild programına parametreolarak"--filename-encoding=iso-
8859-9" eklemeliyiz. Daha son-ra yeni vcd projesi açarak birönceki adımda oluşturduğu-muz .mpg dosyasını listeyeeklemeliyiz. Bundan sonrayaz deyip cd-writer'ın işlemigerçekleştirmesini beklemek-
ten başka bir şey kalmıyor.
5. MPG dosyasının konsoldanVCD olarak yazılması
Öncelikle MPG dosyasını CD'ye yazı-labilir bir görüntü haline getirmeliyiz.Bunun için
komutunu vermeliyiz. "videocd.xml"dosyası bir önceki adımda oluşmuşolacaktır. Eğer yok ise
$ vcdxrip -C /dev/cdrom -p -v \ --filename-encoding=iso-8859-9
$ vcdxbuild --filename-encoding= \iso-8859-9 -p -v videocd.xml
$ vcdxgen avseq01.mpg
Linux Altýnda VCD Kopyalanmasý
Çoklu
Ortam
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis72
komutunu vererek oluşturabilirsiniz.En son adımda cue/bin görüntümüzücd ye yazacağız. Bunun için
komuttaki ATAPI:0,1,0 değerini, ken-
di konfigürasyonunuza göre değişti-rilmelidir. Bu numarayı
Komutunun çıktısında, kendi cd-wri-ter'ınızın ismine karşılık gelen numa-ra ile değiştirmelisiniz.
$ cdrdao write --force --driver \ generic-mmc --device ATAPI:0,1,0 \--eject --overburn videocd.cue
cdrecord -dev=ATAPI --scanbus
Bağlantılar
[1] http://cdrdao.sf.net
[2] http://cdrecord.berlios.de/old/private/cdrecord.html
[3] http://www.vcdimager.org
[4] http://www.k3b.org
Serkan Kaba
Mulimidix, TVniz ile birlikte kullanılmaküzere PC tabanlı bir multimedya merkezioluşturmanıza yarayan ufak bir dağıtımdır.
Özelliklerinin bir kısmını şöyle listeleye-biliriz :
Dijital TVVideo ve Ses oynatımıAltyazıDVD Oynatımı ve MenülerSes CD'leriAğ Desteği (NFS/Samba)Resim GöstericisiLCD Panel DesteğiUzaktan Kumanda Desteğii
Sistemin tamamı, VDR ve Freevo gibi gra-fiksel arayüzlerle kolayca kontrol edilebili-
yor. Mulimidix şu an için i686 sistemler içinoptimize edilmiş olsa da, geliştirici CD'sinikullanarak kendi sistemiz için optimize edil-miş bir sürümü, yine kendiniz derleyerekkullanabilirsiniz.
Mulimidix
Özelliklerin tam listesini aşağıdaki adresden bulabilirsiniz
http://server.sysconfig.info:81/mambo/index.php?option=content&task=view&id=29&Itemid=33http://server.sysconfig.info:81/mambo/index.php?option=content&task=view&id=22&Itemid=33http://server.sysconfig.info:81/mambo/index.php?option=content&task=view&id=30&Itemid=33http://server.sysconfig.info:81/mambo/index.php?option=content&task=view&id=31&Itemid=33
Gimp
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis73
Resim Düzenleme Ýçin GIMP Nasýl Kullanýlýr?
Bu ders serisinin ilk bölümün-
de, resim düzenlemenin te-
mellerini gördük. Kesme ve
boyutlandırmayla birlikte fotoğrafların
parlaklık ve zıtlıklarını ayarlama. Bu
derste ise dijital karanlık odamızda
bir resmin üzerinde, GIMP'in güçlü
katman araçlarının nasıl kullanılaca-
ğını göreceğiz. Katman araçlarının
ne olduğunu bilmiyorsanız veya daha
önce GIMP'in araçlarını hiç kullan-
madıysanız az sonra gözleriniz yerle-
rinden fırlayacak demektir. Bu derste
öğreneceğiniz temel yetenek ve
prensipleri daha sonra başka resim,
klipart, taranmış resim veya diğer di-
jital grafiklere uygulayabilirsiniz.
Derse Kısa Bir Bakış
Bu derste de, kaz resmini düzenle-
mek için GIMP'in güçlü katman araç-
larını kullanalım.
Bu Dersin Amacı
(a) Daha önce böyle bir programı hiç
kullanmamış insanlara bu programla-
rın temellerini tanıtmak ( özellikle
katman araçları)
(b) Daha önce hiç GIMP kullanmamış
insanlara GIMP'i tanıtmak
(c) Adobe Photoshop ve Photoshop
Elements kullanıcılarının GIMP'e ge-
çişine yardım etmek.
Bu ders GIMP'in katman araçlarına
odaklandığı için, bu araçların bir res-
mi düzenlemek için nasıl kullanılabi-
leceğini öğreneceksiniz.
Uygulamalı GIMP Dersi
Başlarken
Bugünkü uygulamalardan bazıları
için tual penceresindeki menü çubu-
ğunu kullanmak durumunda kalabilir-
siniz fakat bununla birlikte GIMP1.3
önceki sürümlerdeki tual pencerele-
rinde bir menü çubuğu mevcut değil.
Eğer bir menü çubuğuna sahip değil-
seniz, tual üstünde herhangi bir yere
sağ tıklayabilirsiniz (alternatif). Böy-
lece menü çubuğuyla aynı seçenek-
lere sahip bir menü açılır.
Dijital Karanlık Odaya Girerken
Hadi karanlık odaya girip, dersimize
GIMP'i açarak başlayalım. Açtıktan
sonra GIMP'in araç kutusu (Toolbox)
ve varsayılan iletişim kutusu açılmalı.
1.3'ten önceki sürümlerde iletişim ku-
tuları birleşik değil, hepsi ayrı ayrıy-
dı. Photoshop kullanıcısıysanız,
PS'teki paletlere GIMP'te iletişim ku-
tuları (dialog) denildiğini bir yere not
edin.
Şekil 1'de sol üstte olan Araç kutusu
olup sol altta duran ise iletişim kutu-
sudur. Araç seçeneklerini (Tool Opti-
ons) görmek için iletişim kutusunda
en soldaki simgeye tıklayın. Sonra bu
derste kullanmak istediğiniz bir resmi
açın.
(2. B
ölüm
)
Resim 1: Suse Linux Pro-fessional 9.0 üs-tündeki KDEm a s a ü s t ü n d eçalışan bir GIMP
Gimp
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis74
Bunu yapmak için GIMP araç kutusu-
nun menü çubuğuna gidin ve “File >
Open” yoluna tıklayarak “Open Ima-
ge” (Resim Aç) kutusunu açın.
Eğer kullanmak için bir resme sahip
değilseniz , GIMP ile basitçe bir ek-
ran görüntüsü alın ve bunu kullanın.
Ekran görüntüsü almak için araç ku-
tusunun menü çubuğundan “File >
Acquire > Screen Shot” yoluna tıkla-
yarak ekran görüntüsü penceresini
açın.
Ekran görüntüsü penceresinde Who-
le Screen (Tüm ekran) 'i seçin ve
sonra OK'e basın. Bu, aldığınız ekran
görüntüsünün olduğu bir tuval veya
çalışma alanını karşınıza getirir.
Sonra bu ekran görüntüsünü, “Şekil
1” deki boyutlarına gelecek (345x192
piksel) şekilde kesin. Eğer GIMP'in
kesme aracının nasıl çalıştığını bilmi-
yorsanız, bu derslerin 1. bölümünde-
ki "ilk kesme" bölümünü okuyun.
Resim açmış olsanız veya ekran gö-
rüntüsü almış olsanızda şekil1'in sağ
üstünde tuval'in oluşturulmuş olması
gerekiyor. Tabii bizim kazlarımızın
yerine sizin resim veya ekran görün-
tünüz olacaktır.
Eğer isterseniz “Şekil1” içine alan bir
ekran görüntüsü aldıktan sonra kaz
resmi hariç herşeyi kesebilirsiniz.
Böylece yapılanları daha kolay takip
edebilirsiniz.
Şekil1'de tüm kutu ve tuval pencere-
lerinin daha küçük bir ekran görüntü-
sü için birbirine yapışık olduğunu gö-
rüyorsunuz. Ama siz diyalogları ve
tuvalleri açtıkça bunların yapışık
(docked) değilde ayrı olduklarını far-
ketmiş olabilirsiniz. Ayrık iletişim ku-
tuları ve tuvaller, tüm ekranı kendi is-
tediğiniz gibi kullanmanıza izin verdi-
ği için çok hoşlar. İsterseniz onları
yapıştırabilirsinizde. Ama çalışma
alanını düzenlemek ve yapıştırma iş-
lemi bu dersin konusu dışında.
Bir fotoğraf veya resmi düzenlemeye
başlamadan önce bir yedeğini alma-
nız iyi olur. Böylece düzenlemeleri
yaparken işleri karıştırsanız bile, eli-
nizde hala sağlam bir kopya olur.
Yazı Katmanı Eklemek
Aşağıda Şekil2'de , Şekil3'teki yazı
katmanını eklemeden önceki GIMP
Katman İletişim Kutusu gösteriliyor.
Eğer bunu yapmadıysanız liste kutu-
sundan (Şekil3'te sol altta) Katman
İletişimini seçin. Bunu yapmak için
Boya kutusunun yanındaki kağıt yığı-
nı simgesine tıklayın.
Aşağıdaki Şekil3'te bir yazı katmanı
eklenmiş. Copyright uyarısı ve ar-
tist/fotoğrafçı bilgisi bu yazı katma-
nında yer alıyor. Buraya istediğiniz
bir yazıyı girebilirsiniz ( illa ki bir ar-
tist/fotoğrafçı bilgisi olması gerek-
mez).
İstediğiniz bir yazıyı şöyle ekleyebilir-
siniz: İlk önce Araç kutusundan “T”
ile gösterilen yazı aracı simgesine
Resim 2: Sadece tek bir katmana sa-hip GIMP katman iletişim kutusu
Gimp
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis75
tıklayın. Şimdi de fare imlecini yazı-
nın başlamasını istediğiniz noktaya
getirin ve tıklayın. Böylece hem
“GIMP Yazı Düzenleyicisi” açılır,
hemde yeni bir katman oluşturulur.
Sonra istediğiniz metni, yazı düzen-
leyicisi üzerindendeki editordan girin.
Örneğimizde metin olarak "(C) Mike
Angelo 2003" kullandık. Lütfen sizde
istediğiniz metni girin. Metin düzenle-
yiciye yazarken, aynı zamanda tual
penceresindeki bir yazı kutusunda da
gözüktüğüne ve Katman penceresine
yazı katmanının eklendiğine dikkat
edin. Lütfen Şekil3'e göz atın.
Yazı Katmanıyla Oynamak
Yazının neden kendi katmanına ek-
lendiğini merak ettiniz mi? Bunun ne-
deni yazının kendi katmanına yerleş-
tirilerek daha sonra yapılan değişik-
lerde tüm resmin etkilenmesini engel-
lemek. Bu alıştırmanın amacına
ulaşmak için yazı, en son olacağı yer
eklenmedi. Böylece alttaki resmi elle-
meden yazının tual üzerinde nasıl
hareket ettirilebildiğine şahit oldunuz.
Şekil4'te metin ((C) Mike Angelo
2003), tualin sağ altına yerleştirilmiş.
Ayrıca
Şekil4'ün sağ altı aynı zamanda yer
gösterme kutusu işlevini görüyor. Yer
gösterme kutusunun kullanımı hak-
kında daha geniş bilgi için 1. bölüm-
deki "Resmi Boyutlandırma" başlığı-
na bakın.
Yazıyı hareket ettirmek için, Katman
penceresindeki yazı katmanına tıkla-
yıp seçin. Yazı-katmanı girdisi, kat-
man penceresinde arkaplan katman
(background) girdisinin hemen altın-
da olup, aynı zamanda Şekil4'te sol
alttaki penceredir. Böylece aktif kat-
man, yazı katmanı oluyor. Aktif kat-
man, daha sonra yapılacak tüm dü-
zenlemelerin etkin olacağı katman-
dır. Genel olarak tüm düzenleme iş-
lemlerinden sadece aktif katman etki-
lenir. Katmanları kullanırken insanla-
rın karşılaştıkları sorunlardan biri,
değişiklik yapmak istedikleri katmanı
aktifleştirmeyi unutmaları. O yüz-
den, lütfen bir katmanda değişiklik
yapmadan önce onun seçili oldu-
ğundan emin olun.
Daha sonra GIMP araç kutusundan,
Şekil4'te ikinci sırada baştan üçüncü
ve dört yönlü ok simgesi olan kat-
manları hareket ettirme ve seçme
simgesine tıklayın. Sonra fare imleci-
ni tualdeki yazı kutusunun üstüne ge-
tirin ve dört yönlü ok simgesi simgesi
Resim 3:Yazı katmanının e k l e n m e s i n igösteren ekran görüntüsü
Resim 4: Yazı katmanındaki yazı ku-tusunun başka bir yere taşınması
Gimp
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis76
çıkana kadar üzerinde biraz oynatın.
Şimdide farenin tuşuna basarak yazı
kutusunu basitçe tualde istediğiniz
yere sürükleyin.
Desen Katmanı Eklemek
Kaz resmindeki su ışığı çok yansıtı-
yor bu yüzden göletin altı gözükmü-
yor. O zaman suyun altına biraz ka-
ya deseni ekleyelim. Bu bir kristal
saydamlığında bir su efekti sağlar.
Ayrıca arkaplana biraz ilginçlik katar.
Aslında bu size katman eklemeyi ve
yapılabilecek bazı hileleri gösterebil-
mek için büyük bir özür.
- Alfa Kanalı
Alfa, 4. renk tanımlamasıdır, ilk üçü
kırmızı, yeşil, mavi (Red-Green-Blue
, RGB) ve görünmeyen objelerle veya
arkaplan kombine edilmesinde kulla-
nılır.
Bu iş için ön hazırlıkları bitirmek için
önce arkaplana (katman) bir alfa ka-
nalı ekliyoruz. Bunu yapmak için, lis-
te kutusundan katman penceresini
seçiyoruz.
Daha sonraya arkaplan katman girdi-
sini seçerek aktif hale getiriyoruz. Ar-
dından katman penceresindeki ar-
kaplan katman girdisine sağ tıklayıp
açılan menüden Alfa Kanalı Ekle
(Add Alpha Channel)yi seçiyoruz.
Alfa kanalı eklememizin nedeni, ilk
katmana (arkaplan) bir şeffaflık özel-
liği vermek. Katman yığınında arkap-
lanı aşağıdan yukarı getirebilmek için
bu gerekli.
Burada anahtar kelime yığındır. Kat-
manlar birbirlerine üstüne yığılmışlar-
dır. Yukarıda kalan bir katman veya
obje, aşağıda kalan nesneleri bloke
edecektir. Eğer bir katmanın opaklığı
%100 ise o katmanın altındaki hiçbir-
şey gözükmeyecektir. Opaklık azaltıl-
dıkça altlarda kalan herneyse, ondan
daha çok gözükecektir. Bunun hak-
kında daha sonra konuşacağız.
Katmanlar bir arkaplan ve bir ön ala-
na sahiptir. Eğer arkaplan opaksa,
yukarıda söylendiği gibi üstteki kat-
man alttakini engelleyecektir. Bunun-
la birlikte eğer arkaplan şeffaf olup
önalan opaksa, aşağıdaki katmanları
sadece ön alan engelleyecektir. Ör-
neğin yazı katmanı, şeffaf bir arkap-
lana sahiptir. Bu yüzden kaz resminin
sadece direk olarak yazının altında
kalan kısmı engellendi.
Konsept olarak katman penceresin-
deki listede katmanların yandan bir
görünüşünü alırken tual penceresin-
de üstten bir görünüş elde ederiz. O
yüzden tuale bakarken aslında kat-
man yığınına üstten bakıyoruzdur.
Yeni Katman Yarat
Yeni bir katman yaratmak için “Kat-
man İletişiminin” en solundaki simge
olan “Yeni katman” simgesine (New
Layer) tıklayın. Böylece “Yeni Kat-
man İletişim Kutusu açılır” (Şekil5).
Yeni katmanı istediğiniz gibi isimlen-
direbilirsiniz. Örneğimizde "Pattern"
ismini kullanıyoruz. Katmanın genişli-
ği (width)ve yüksekliği (height) fotoğ-
rafın boyutlarıyla (örnekte 345 x 142)
aynı olmalı. Katman Dolgu Tipi (La-
yer Fill Type) olarak şeffafı (transpa-
rent) seçtikten sonra OK'e basın.
Artık Katman penceresinde üç tane
katman girdisi gösterilmeli. Orjinal ar-
kaplan katmanı, yazı katmanı ve yeni
desen katmanı. Lütfen Şekil6'ya ba-
kın.
Gimp
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis77
- Kayaları Eklemek
Burada liste penceresinden “Desen
Izgarası” kutusuna(Pattern Grid Dia-
log) (Boya kutusu simgesi) geçin.
Bununla birlikte Şekil6'da ders basa-
maklarını daha iyi açıklayabilmek için
iki adet pencere açıldı (Bunun için
Dialogs > Create New Dock > Brush-
es,Patterns,& Gradients). Daha son-
ra yeni Brushes, Patterns , & Gra-
dient elemanının üstündeki simge çu-
buğundan desen ızgarası penceresi-
ne tıklayın.
Şekil6'da sağ altta yeralan desen
penceresi, desen örneklerinin varsa-
yılan boyutlarını gösteriyor. Sol üst-
teki pencerede ise örnekleri ekstra
büyük halde görebilirsiniz. Varsayı-
lan desen boyutlarını değiştirmek için
“Brushes, Patterns, & Gradient” ele-
manının üstündeki simge çubuğun-
dan desen ızgarası simgesine sağ
tıklayın. Çıkan menüden önizleme
boyutunu seçip istediğiniz değeri tık-
layın.
Şimdide desen katmanına kayaları
ekleyelim. Önce kaya desenini seçin.
Şekil6'da sol üstteki pencerenin en
üstteki sırasında soldan ikinci simge.
Kaya deseni örneğine tıklayıp seçin.
Kayaları resme eklemek için herşey
hazır. Emin olmak için Katman pen-
ceresinden (Şekil6da sol altta) “De-
sen Katmanı” girdisine tıklayıp seçin.
Sonra Düzen (Edit) > Desenle Doldur
(Fill With Pattern)’a tıklayın (Şe-
kil7'ye bakın) Daann! Artık resminiz-
de kayalar var (Şekil8'e bakın). Ama..
kazlara ne oldu? Her taraf kaya!
Korkmayın. GIMP'in güçlü katman
araçları imdada yetişiyor.
- GIMP'in Katman Sihiri İşi Hallediyor
Şekil8'deki katman penceresinde
Pattern Katman girdisinin seçili oldu-
ğuna ( aynı zamanda yazı katmanı ile
arkaplan arasında böylece kayalar
arkaplandaki kazları kapsarken yazı
hepsini kapsıyor) dikkat edin.
İki katman hilesinin zamanı geldi. İlki
kayaları kazların arkasına itmek. İkin-
ciyse opaklığı düşürerek (daha yoğun
olan kazların içinden de görünmeye-
ceği kadar) kayaların, kaz resminde-
ki suyun altında görünmesini sağla-
mak.
Resim 5:GIMP YeniKatmanİletişim Ku-tusu
Resim 6: Yeni katman eklenmesini(Pattern isimli)gösteren ekran görüntüsü
Gimp
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis78
Bu hileler şöyle yapılabilir:
İlk önce Katman penceresinde De-
sen katmanının seçili olduğundan
emin olun. Daha sonra desen katma-
nını arkaplan katmanının arkasına
götürmek için, katman penceresinin
alt tarafındaki aşağı bakan ok tuşuna
basın (Şekil8). Sonra Katman pen-
ceresinden arkaplan katmanını seçip,
opaklığı “.64” yapın. Bunun içinde
opaklık kaydırma çubuğunu kullana-
bilirsiniz (Şekil9)
Artık örneğimizde kazlar,
kayaların üstünde gözükü-
yor (Şekil9). Ama bununla
birlikte “.64” opaklıkta su
neredeyse görünmüyor. O
yüzden opaklığı “.84” ya-
palım. Ayrıca size en uy-
gun opaklık değerini bul-
mak için değerle oynaya-
bilirsiniz. Şekil 10'da “.84”
opaklıktaki kaz resmi gö-
rülüyor.
Bazı Ayarlamalar
Şekil10'u elde edebilmek için birkaç
değişiklik daha yapıldı. Ayrıca kazla-
rın (arkaplan) parlaklık ve zıtlık de-
ğerleri de ayarlandı.
Bu ek değişiklikler, GIMP'in katman
araçlarının ne kadar güçlü ve kulla-
nışlı olduğunu gösteriyor. Böyle çün-
kü yeni bir katman olan desen katma-
nıyla çalıştıktan sonra yazı ve arkap-
lan katmanlarına gidip düzenlemeler
yapabiliriz. Bunun için, Katman pen-
ceresinden yazı katmanı girdisine tık-
layıp seçin. Sonra Katman (Layer) >
Katmanı boyutlandır (Scale La-
yer)dan katman boyutlandırma aracı-
nı açın. Yazının orjinal büyüklüğü
26px. Yeni boyut (new height) kutu-
suna 20 yazın ve OK e basın.
Yazı kutusunun yerini değiştirmek
için yazı katmanı seçiliyken, araç ku-
tusundan simgesi dört yönlü okan
olan katmanları ve seçimleri taşı ara-
cını seçin. Daha sonra fare imleci
dört yönlü ok olana kadar imleci yazı
kutusunun üstüne getirin. Küçük ve
kademeli bir taşıma yapmak istediği-
miz için bu işlem için klavye tuşlarını-
da kullanabiliriz.
Boyutlandırma hakkında daha çok
bilgi için 1.bölümdeki "Resmi Boyut-
landırmak" başlığına bakın.
Kazların olduğu katmanda parlaklık
ve zıtlık ayarları yapabilmek için, kat-
man penceresinden arkaplanı seçe-
rek aktif hale getirin. Sonra Katman >
Renkler (Colors) > Parlaklık-Zıtlık
(Brightness-Contrast)ı seçerek Kat-
man Parlaklık/Zıtlık Penceresini açın.
Daha sonra Parlaklık çubuğunu 20
ye, zıtlığı ise 10 a getirin.
Parlaklık ve Zıtlık ayarları hakkında
daha çok bilgi için 1. bölümdeki "Et-
rafı Aydınlatmak" başlığına bakın.
Resmi istediğiniz hale getirdiğinizde
kaydedin. Bunun için tual üzerinde
sağ tıklayıp çıkan menüden Dosya
(File) > Kaydet (Save) e tıklayın.
Resim 7: Düzen menüsün-den Desenle Dol-dur seçeneği se-çili
Resim 8: Yeni katmanı gösteren ekrangörüntüsü (Pattern adında)
Gimp
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis79
Son Adım
Bu dersi bitirmek için kaz resmini
250px bir dergi sütununa sığacak şe-
kilde keselim (Şekil11). Bu tamamdır.
İyi iş başardık.
Bu ders GIMP'e bir girişti (sadece
başlangıç). Burada kullanılan araç-
larla daha birçok şey yapılabilir. Bun-
lara ek olarak GIMP daha birçok ara-
ca sahip.
Tek Başınıza
Dijital fotoğraflarınızı istediğiniz şeki-
le getirmek için birçok filtreler, araç-
lar mevcut. Örneğin, Tools > Color
Tools alt menüsünde ton (hue), doy-
gunluk (saturation) ve denge (balan-
ce) ve sadece aktif katman için de
birçok pencere mevcut. Filters ve
Script-Fu menülerinde de birçok ya-
rarlı malzeme mevcut. Neyin nasıl
yapılacağını görebilmek adına bu
araçlarla kendi başınıza uğraşabilir-
siniz.
Kaz Fotoğrafı Hakkında
Kaz fotoğrafı Casio 2.11 Mega-pixel
QV-2300UX LCD Dijital Kamerada 3x
optik zum, 2.8 odak ve 1/355 pozla-
ma ile çekildi. Bu arada, Casio 2.11
Mega-pixel çok güzel bir kamera.
GIMP - Photoshop
GIMP, Adobe Photoshop'a görüntü
olarak benziyor ve aynı hissi veriyor
(GIMP = GNU Image Manipulation
Program - GNU Resim İşleme Pro-
gramı). Photoshop'ın tersine GIMP
bedava (bira gibi) olup kayıt olmak
veya etkinleştirmek gerekmiyor.Eğer
PhotoShop'ı zaten kullanıyorsanız,
alışmanız için zaman gereken UI
(User Interface - kullanıcı arabirimi)
farkları var. Genel olarak PhotoShop,
daha basit bir masaüstü ve kullanıcı
arabirimine sahip. Bununla birlikte
GIMP1.3 ile birlikte herşey değişiyor.
GIMP'in arabirimi artık Photoshop
kadar hatta ondan da kolay.GIMP,
Photoshop'ın sahip olduğu o tüm ileri
seviye, paralı, hazır şeyleri sahip ol-
masada resim ve fotoğraf işlenmesin-
de ona gerçekten yaklaşıyor. Ek ola-
rak GIMP, PS'in sahip olmadığı bazı
özelliklere de sahip. Kısaca, eğer
PS'in hazır veya ileri gelişmiş araçla-
rına ihtiyacı olan profesyonel bir fo-
toğrafçı değilseniz PS ile yapılabilen
hemen hemen herşeyi GIMP ile de
yapabilirsiniz. Bu özellikle dijital fo-
toğrafçılık, web tasarımı konularında
Resim 9: Yeni katmanı,kaya desenikazların altınaitilmiş şekildegösteren ekrangörüntüsü. Kazkatmanınınopaklığı .64 ya-pıldı böylecealttaki kayalargörülebiliyor.
Resim 10: Kayadeseninin arkap-lana itildiği dü-zenlenmiş resim.Kaz katmanınınopaklığı .84 ya-pıldı ve böylecekaz katmanı, ka-ya katmanındadaha baskın birhale geldi.
Resim 11: Düzenlenmiş ve işi bitmiş resim
Gimp
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis80
geçerli.PS'in 649$ lık fiyatına ek ola-
rak PS'in yerine GIMP kullanmak 649
tane iyi neden daha var. PS, açgözlü
ve kullanıcı dostu olmayan bir EULA
(end-user licence agreement - son
kullanıcı lisans sözleşmesi)ya sahip.
GIMP ise bedava ve GPL (General
Public Licence) adındaki kullanıcı
dostu bir lisansa sahip. Ayrıca PS
için berbat ve gerçekten anti kullanı-
cı bir ürün etkinleştirme isteniyor.
GIMP'te bu tür saçmalıklar yok!
GIMP'in en güzel yanlarından biri,
tek bir kuruş ödemeden deneyebil-
meniz. Dahası, GIMP'i deneyip beğe-
nirseniz, kullanmaya devam etmek
içinde tek bir kuruş ödemenize gerek
yok. Eğer bir Linux kullanıcısı iseniz
sisteminizde büyük ihtimalle zaten
GIMP kuruludur. Bir MS kullanıcısıy-
sanız sisteminizde büyük ihtimalle
kurulu değildir. Ama yine de GIMP'in
windows sürümünü indirip kendiniz
kurabilirsiniz. Eğer Linux dağıtımınız-
la birlikte GIMP gelmiyorsa yine
GIMP'in linux sürümünü indirebilirsi-
niz.
Sonuç
GIMP, hem Linux hem Unix hem de
Windows platformları için mükemmel
bir resim, grafik ve fotoğraf düzenle-
me programı. Ayrıca sıfırdan grafik
ve çizim oluşturmak içinde kullanıla-
bilir. En temel dört resim düzenleme
işlemi kesme, boyutlandırma, parlak-
lık ve zıtlık ayarlarıdır. 1. bölümde,
bu işlemler ve GIMP'te nasıl yapılabi-
lecekleri anlatıldı. Bu derste ise
GIMP'in güçlü katman araçlarından
bazılarıyla tanıştınız. Bu derste anla-
tılanlar buzdağının sadece görünen
ucunu; GIMP'le resim ve fotoğraf dü-
zenlemesine bir giriş teşkil ediyor.
Mükemmel fotoğraf ve resimler için
bu derste anlatılarla, diğer tüm araç-
ların nasıl kullanıldığını öğrenmelisi-
niz ve bunu yapmanın en iyi yolu bu
araçları denemektir. Unutulmamalıdır
ki mükemmel resimler yaratmanın tek
şartı GIMP'i iyi kullanabilmek değil,
aynı zamanda bir sanatçı olmaktır.
Sanatçılığı öğrenmenin en iyi yolu bir
sanat kursuna gitmektir. Eğer birinci
sınıf bir resim, grafik, fotoğraf düzen-
leme programı arıyorsanız GIMP'e
bir şans verin. GIMP'in bedava oldu-
ğunu göz önünde tutun. GIMP, aynı
özellik ve fonksiyonlara sahip olma-
sından dolayı genellikle bir Adobe
Photoshop klonu olarak görülür. Ama
bununla birlikte GIMP'i bir klon yerine
aynı alanda benzer kalitede bir pro-
gram olarak düşünmek daha yerinde.
Diğer taraftan, konu ücretlendirme ve
lisans olunca Photoshop, GIMP'ten
şaşılacak derecede geride kalıyor.
Dahası GIMP'in lisansı daha kullanıcı
dostu. Adobe bu alanda da bir hayli
yetersiz ve lisansı aşırı derece kulla-
nıcı aleyhine. Ayrıca Photoshop'ın li-
sansı, berbat ürün etkinleştirme me-
kanizmasınıda zorunlu kılıyor.
Okan Pekçetin
Programlama
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis81
GTK ile programlamaya kısa bir giriş yaptığımız 1. bölümde, GTK nedir ne de-
ğildir gibi konulara değindikten sonra, 2. bölümde sinyaller ve sinyallarde
meydana gelen olaylar ve ufak bir düğmeye tıklandığında meydana gelen olay-
ları örnekleyen ufak bir program örneği verip, GTK+ programların derlenmesi-
ne kısaca değineceğiz. Umarım hoşunuza gider.
“Signal” ve “Callbacks” ilişkisi
Widgets'lerin sinyaller ile bağlanması için gtk_signal_connect ( ) kullanılır. Bu
yapısal olarak şöyledir:
gint gtk_signal_connect ( GtkObject *object,
gchar *name,
GtkSignalFunc *funktion,
gpointer *funktion_date) ;
AÇIKLAMASI:
GtkObject *object
sinyal ile bağlanacak olan nesneyi (object) tanımlar.
gchar *name
nesne ile bağlanacak olan sinyalin adıdır.
GtkSignalFunc *funktion
sinyalin gönderilmesinden sonra çağırılacak olan fonksiyonu tanımlar.
gpointer *funktion_date
funktion adlı fonksiyona daha başka/diğer verilerin aktarılmasını sağlar.
Şimdi basit bir düğmeye (button) tıklama ile oluşabilecek olayları görelim:
gtk_signal_connect ( GTK_OBJECT (dugme1),
"clicked" ,
GTK_SIGNAL_FUNC (dugme1_tiklandi),
NULL ) ;
Birinci bölümde “dugme1”-Widgeti, “clicked” adı verilen tıklama olayı ile
bağlanıyor. (Yani bu düğmeye her bastığımızda, bu olay olacaktır). Daha son-
ra gönderilen bu sinyal “dugme1_tiklandi” fonksiyonunun çalıştırılmasını,
NULL ise “dugme1_tiklandi” fonksiyonuna hiçbir parametre aktarılmadığını
GTK+ ve Glade ile GUI Programlama(2
. Böl
üm)
Programlama
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis82
ifade eder. Her bileşenin göndereceği sinyal birbirinden farklı olabilir. GTK+
Bileşenleri bölümünde bu konu hakkında daha detaylı bilgiyi bulabilir, her bile-
şen için mevcut olan sinyalleri görebilirsiniz.
2.4.Olaylar (events)
Bir Callback fonksiyonu herhangi bir X-Event'ine(olayına) bağlanabilir. Teoride
ençok kullanılan olaylar (Events) aşağıdaki gibidir sıralanabilir :
event, button_press_event, button_release_event, motion_notify_event
delete_event, destroy_event, expose_event, key_press_event
key_release_event, enter_notify_event, leave_notify_event
configure_event, focus_in_event, focus_out_event, map_event
unmap_event, property_notify_event, selection_clear_event
selection_request_event, selection_notify_event
proximity_in_event, proximity_out_event, drag_begin_event
drag_end_event, drop_enter_event, drop_leave_event
drop_data_available_event, other_event
Yeri geldikçe, bu olaylar hakkında açıklamaları bulabilirsiniz.
Sanırım basit bir örnek kod ve açıklama ile bunu daha iyi kavrayacaksınız:
#include <gtk/gtk.h>
void kapat ( GtkWidget *widget,gpointer *data)
{
gtk_main_quit();
}
int main( int argc,char *argv[] )
{
GtkWidget *window;
gtk_init (&argc, &argv);
window = gtk_window_new (GTK_WINDOW_TOPLEVEL);
gtk_signal_connect (GTK_OBJECT (window),
"destroy",
GTK_SIGNAL_FUNC (kapat),
NULL);
gtk_widget_show (window);
gtk_main ();
return(0);
}
Yukardaki örnekte dikkat etmeniz gereken şey aşağıdaki satırdır:
gtk_signal_connect (GTK_OBJECT (window),
"destroy",
GTK_SIGNAL_FUNC (kapat),
NULL);
Bu fonksiyon, pencere kapatılması anında hemen işletilecek ve "kapat" ismin-
deki fonksiyonun çalıştırılmasını sağlayacaktır. "kapat" fonksiyonunun içinde
Programlama
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis83
ise "gtk_main_guit" fonksiyonu tanımlanmıştır. Yani gtk_main_guit( ) fonksi-
yonun çalışması sağlanıp, gtk_main( ) ana programından çıkılmasını sağlaya-
cak olan işlemlerin gerçekleşmesi sağlanacaktır.Şimdilik daha derinlere girme-
ye sanırım gerek yok.
2.5.GTK+ Programlarının Derlenmesi
GTK+ programlarını derlemek aslında çok basittir. Bunun için, program içinde
fazla karmaşık bir yapı yoksa, “gtk-config” yardımı ile programın derlenmesi
sağlanabilir. Shell ortanmından bu komutu verdiğinizde kaydedilen bütün para-
metlerini görebilirsiniz.Örnek bir “gtk-config” çıktısı:
Not: Dizin yapısı bazı Linux sürümlerine göre değişik olabilir ama sorun değil.
Çünkü “gtk-config” yardımı ile gerekli olan kütüphane ve başlıklar otomatik
olarak bulunacaktır.
Açıklama:
-l library Belitirtilen yollarda(path) kütüphane (lib/library) “.a” şeklindeki
bağlayıcı dosyaları arar.
-L path Gerekli olan kütüphaneyi tanımlanan kısayolda arar.
-I path Programda kullanılan/kullanılacak olan başlık(header) dosyaları-
nın bulunduğu kısayolu belirler
Eğer yazılan programda GLIB kullanılıyorsa, bu sefer “glib-config” yardımı ile
gerekli olan yolların bulunması, programın derlenmesinde yardımcı olur:
Açıklama:
-I path Gerekli olan başlık dosyalarının bulunduğu kısayolu tanımlar.
-L path Gerekli olan kütüphaneleri tanımlar.
Pratik UygulamaMesela “deneme.c” adında GTK+ ile yazılmış bir program ko-
dumuz olsun. O zaman en basitinden aşağıdaki gibi bir komut ile programın
derlenmesini ve binary dosyasının oluşturulmasını sağlayabilirsiniz.
# gcc deneme.c `gtk-config --cflags --libs` -o deneme
Not: “-o deneme” parametresi oluşacak olan binary (çalıştırılabilir dosya)
dosyasını tanımlar. Programı çalıştırmak için ise “./deneme” komutunu ver-
meniz yeterli olacaktır.Devam Edecek...
Erkan Kaplan
Arman Aksoy
# gtk-config --cflags –libs
-I/usr/include/gtk-1.2 -I/usr/include/glib-1.2 -I/usr/lib/glib/include
-I/usr/X11R6/include
-L/usr/lib -L/usr/X11R6/lib -lgtk -lgdk -rdynamic -lgmodule -lglib
-ldl -lXi -lXext -lX11 -lm
# glib-config --cflags –libs
-I/usr/include/glib-1.2 -I/usr/lib/glib/include-L/usr/lib -lglib
Ayýn
Programlarý
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis84
Knoda (KDE Datenbak Fronted) uygulamasının yeni sürümü 0.7.4-
test1 de ilginç bir özellik eklendi. Yeni test sürüm artık, MDB (MS Ac-
cess Datenbank Format) dosyalarını da sorunsuzca açabiliyor. Bu
sayede Access ile hazırlanmış veritabanları, Linux altındaki KDE uy-
gulamaları ile hiç sorun yaşamadan iletişime geçebiliyor.
Knoda uygulaması bu tip veritabanlarına erişim için Mdbtools kullanı-
yor. Bundan başka, Xbase kütüphaneleri kullanılarak hazırlanmış ve
DBF ( Dbase ) dosyalarına okuma ve yazma desteği veren bir özel-
likte yeni test sürümü içine ilave edilmiş. Ayrıca farklı veritabanı su-
nucularına import/export etme özelliği de dikkat çekiyor.
Knoda 0.7.4 test sürümünü http://www.knoda.org adresinden indirip
kullanabilirsiniz.
MS Access’in yerini tutabilecek bir uygulama: Knoda
KASABLANCA
Kasablanca KDE masaüstü ortamı için geliş-
tirilen bir ftp istemcisidir. Kullanımı basit
olan bu yazılım, FXP ve FTPS protokollerini
destekliyor. Çok yeni olduğu için her dağıtı-
mın kendine ait paketi bulunmuyor. Bu yüz-
den kaynaktan kurulumunu da çok kısa an-
latalım.
Kurulum:
1. $ wget http://download.berlios.de/kasab-
lanca/kasablanca-0.4.0.1.tar.gz
2. $ tar -zxf kasablanca-0.4.0.1.tar.gz
3. $ cd kasablanca-0.4.0.1
4. $ ./configure && make
5. $ su -c 'make install'
6. $ /usr/local/kde/bin/kasablanca
Kaynak: http://kasablanca.berlios.de/
BASHBURN
Bashburn, ko-
mut satırı için
çok enteresan
bir cd-yakma
yazılımı. Müzik
cd`sinden kalıba kadar herşey menü üzerin-
den işleniyor. Shell hastaları için vaygeçil-
mez bir yazılım.
Kaynak: http://bashburn.sourceforge.net/
NUT
Kalori, yağ ve rejim tablonuzu hesaplatmak
için bu yazılımı kullanabilirsiniz. Kendi veri-
tabanında binlerce gıda maddesi için çeşitli
tablolara sahip, ne yazıkki türk mutafağının
güzelim yemekleri yer almıyor, ama bu ye-
mekleri kendimiz de ekleyebiliriz.
Kaynak: http://www.lafn.org/~av832/
LFTP
Komut satırı için tasarlanmış olan bu ftp is-
temcisi, standard BSD ftp istemcisinden
daha kapsamlı olup örneğin, birden fazla ftp
komutunu aynı zamanda işleyebilme yete-
neğine sahiptir.
Kaynak: http://lftp.yar.ru/
DELILINUX
İsmi türkçe olmayan :) bu dağıtım x86 mi-
marisinin şu an, kaba tabirle eski sayılan
makinaları için tasarlanmış (i486 veya pen-
tium 133 mmx gibi). Amaç eski makinalarda
rahat ve hızlı çalışan, grafik arayüzüne ve
araçlara sahip bir linux dağıtımı.
http://www.delilinux.de/#about altında dağı-
tımın geliştiricileri, ismin nerden geldiği
hakkında bir açıklama yapmış, bakmakta
kesinlikle fayda var.
Kaynak: http://www.delilinux.de/
Ayýn
Programlarý
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis85
Ayýn
Programlarý
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis86
CENTERICQ
Centericq, komut satırı için yazılmış bir
ICQ2000, Yahoo!, AIM, IRC, MSN, Gadu-
Gadu ve Jabber istemcisidir. Linux, Fre-
eBSD, NetBSD, OpenBSD, Sun Solaris,
Windows ve MacOS X/Darwin sistemleri al-
tında çalışmaktadır.
Kaynak: http://konst.org.ua/centericq/
NCFTP
NcFTP, komut satırından çalışmasına rağ-
men kullanımı neredeyse grafik arayüzüne
sahip istemciler kadar basittir. Diğer bir gü-
zel özelliği ise, bağlantı sağlanmış olan bir
ftp sunucusundan, bağlantıyı koparmadan
hemen önce, o sunucuyu sık kullanılanlar
klasörüne (bookmark) kaydetmek isteyip is-
temediğinizi sormasıdır.
Lisans: Artistic License
Kaynak: http://www.ncftp.com/ncftp/
ELINKS
Elikns, links tarayıcısının bir türevidir.
Links`e nazaran frame , tabloları, FTP des-
tekler ve çerez yönetimi daha iyidir.
Kaynak: http://elinks.or.cz/
KVIRC
Kvirc KDE masaüstü yöneticisi için tasarlan-
mış bir irc istemcisidir. Diğer grafik arayüzü
kullanan istemcilere göre avantajı, her kanal
ve pencere için ayrı dil kodlaması (charset)
kullanabilmesi. Çok detaylı ayarları olan bu
istemci linux/BSD-türevleri ve Windows işle-
tim sistemi için mevcuttur.
Kaynak: http://www.kvirc.net/
BLUEFLOPS
Bu dağıtım, ünlü ve aranan 2 disketlik dağı-
tımlardan biri. Çekirdeği, ağ-aygıtı ve pcm-
cia modüllerinin çoğunu barındırmaktadır.
Ayrıca dial-up için ppp ve pppoe ile birlikte
gelmekte. Dağıtımın içinde links2 tarayıcı-
sıyla tirc (irc istemcisi) bulunmaktadır.
Kaynak: http://blueflops.sourceforge.net/
Ziyaretçi
Defteri
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis87
Bu bölümde, e-Lapis dergisinin inter-
net sitesinden dergimiz hakkında gö-
rüşlerini bildiren arkadaşlarımızın dü-
şüncelerini aktarmak istiyoruz. Yazıla-
rın orjinal haline eLapis Ziyaretci Def-
terinden[1] erişebilirsiniz. Lütfen dergi
ile olumlu veya olumsuz düşüncelerini-
zi yazmayı ihmal etmeyin. Çünkü bu
düşünceler bize güç veriyor.
Gökalp ERGÖZEN – Bence Güzel Ol-
muş
Uzun zamandır bilgisayar piyasasın ı
izliyorum. Bana kalırsa paralı örnekle-
ri kadar özenli bir çalışma yapmışsınız
(hem görsel anlamda, hem de içerik
anlamında). Başarılar dilerim...
Kenix – Devam Devam...
Devam Devam!!!Bu sayıda emeği ge-
çen herkeze şunu demek isterim bü-
yük iş çıkartıyorsunuz devam edin lüt-
fen!!!
Nihat AKGÜL
Gercektende çalışmalarınız Linux ca-
miası adına takdire sayan olmakla bir-
lik, bu karşılaştığım 2. online dergi ol-
ması baabında, Linux adına sevindirici
olarak nitelendiriyorum. Bir Linux kul-
lanıcısı olarak Linux'un en büyük ek-
sikliği program kurma ve oyun eksikli-
ğidir. Dergide herhangi bir eksik olma-
masına rağmen, benim görüşüm Li-
nux'la yeni tanışmış kullanıcılara hitap
etmesi lazım. Neden diye soracak
olursanız çok basit bir örnek vermek
istiyorum; Düşmeden yürümesini öğre-
nemeyeceğiniz gibi, yürümeyi öğren-
meden koşmayı öğrenemezsiniz.
Umarım mesajim dikkatinizi çeker,
sağlıcakla kalın.
Linux'lu günler
Nihat AKGÜL Antalya/ALANYA
ABDULLAH GÖKÇIN -Teşekkürler
Dergiyi okudum. Gercekten büyük bir
boşluğu dolduruyor, yaptığınız bu ba-
şarılı çalışmadan emeği gecen herke-
se teşekkür.
CENGIZ AYTUN – Tebrikler
Güzel derginiz için tebrikler www.eko-
nomist.gen.tr olarak sizi destekliyoruz.
ELGUC YUSIFBEYLI - Harika
Selam Ben Azerbaycandan, Bu harika
bir sey ya , Tesekkurler kardesler
KAROS (OSMAN KK) – Elinize Sağ-
lık
Gerçekten çok güzel olmuş. Bir çırpı-
da okuyuverdim. Bundan sonraki sayı-
larda mailsever+webmail+spam+anti-
virus konularına bütün olarak değini-
seniz çok sevinirim. Herşey Çok güzel
oluyor.
Şahin Akın - Gerçekten Çok Güzel
Olmuş
Gerçekten Güzel bir dergi olmuş..
Öncelikle şunu belirtmek isterim ben
şu an bir windows kullanıcısıym ama
en kısa zamanda linux a geçmeyi dü-
şünüyorum ama hangi sürümü kullan-
cagıma karar veremiyotum bana yar-
dımcı olursanız sevinirim..
Ziyaretçi Defterinden
Ziyaretçi
Defteri
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis88
İsmail Şimşek - Teşekkürler
Önemli bir boşluğu dolduruyorsunuz.
Teşekkürler
Ahmet Oğuzhan KALABAK - Hayırlı
Olsun...
Değerli Büyüklerim,
Her ne kadar daha dosyaları indirip
incelemesem de peşin peşin ellerini-
ze sağlık, hayırlı olsun, Allah tama-
mına erdirsin dileklerimi iletmek iste-
rim..
Makul, mantıklı, tekrarsız kaynak bul-
manın zorluğu düşünülürse, linux-se-
venler'deki kalitenizi devam ettirme-
niz camiaya buyuk katkıda buluna-
caktır.
Selamlar & iyi çalışmalar
Veli ADIGÜZEL - Tebrikler
Her zamanki gibi lapis yaptı yapaca-
ğını gerçekten hoş ve bilgilendirici bir
yaklaşım emeği geçen herkesin elle-
rine sağlık .
Kolay gelsin
Mehmet Ali - Teşekkürler
Çok güzel bir çalışma, devamı için
hatta ayda bir yayınlanması için kişi-
sel olarak yardım etmek isterim.
Neşet ÖZKAN – Tebrikler
Güzel çalışma ve eminim ki daha gü-
zel olacak.
Aydın Kayaz - Teşekkürler Sizlere
Merhaba,
Yapmış olduğunuz bu çalışmalardan
dolayı tebrik ederim, ellerinize sağlık.
Ne olur vazgeçmeyin ve Türkiye'de
özgür yazılımı destekleyen ve içerik
sağlayanlardan olmaya devam edin.
Elimizden geldiğince sizlere yardım
edebiliriz. Lütfen çeviri veya daha
başka konularda yardımımız olacak-
sa bizlerle irtibata geçiniz. Teşekkür-
ler..
Ahmet AYGÜN – Ellerinize Sağlık
Bu dergiyi bize kazandıran tüm arka-
daşların ellerine sağlık, başarılarının
ve derginin devamını diliyoruz.
Engin KUZU - Tebrikler
Bugün elektronik derginizi indirdim
ve okumaya başladım. Yeni başlayan
konuya ilgili birçok arkadaşıma da
iletecek ve kendi sayfama da linkleri-
ni koyacağım. Çok faydalı olacağına
emin olduğum bu derginin düzenli
çıkmasını diliyor, hepinize teşekkür
ediyorum.
Önder CANKURT - Teşekkürler e-
Lapis Ekibi
Teşekkürler lapis ekibi, başarılarını-
zın devamını diliyorum.
Alper KANAT - Web sitenizle ilgili
Öncelikle çalışmalarınızda kolay gel-
sin.. Herhangi bir yazıya ihtiyacınız
olduğu takdirde çekinmeden derginiz
için birşeyler hazırlayabilirim. Yalnız
bir eleştirim olacak..
Siteniz biraz yavaş açılıyor. Gerçi şu
anda download ve upload'um olma-
sından da kaynaklanabilir ama çok
resim olmasından dolayı bir dialup'ın
zorlanacağını düşünüyorum.. Bu ko-
nuya biraz daha özen gösterirseniz
sevinirim.
[1] http://www.e-lapis.org/index.php?id=21
Linux Kullanıcıları Derneğihttp://www.linux.org.tr
Fişek Enstitüsühttp://linux.fisek.com.tr/
Linux Belgelen-dirme ve Çalışma
Grubuhttp://www.belgeler.org
Kendi Linux'unuzu Kendiniz Yapınhttp://lfs.geleceklinux.org
Boreas Linuxhttp://site.boreas.gen.tr/
Orçu
n'u
n M
ozilla G
ün
lüğ
ü h
ttp://o
rcun
.mo
zilla.org
.tr
Firefox SSShttp://asteko.linux-sevenler.org
Azerbaycan Linux Sayfasıhttp://www.linux.gen.az
GNOME MürekkepSeviye Ölçerhttp://gmso.
linux-sevenler.org
Linux Focus Dergisihttp://www.linuxfocus.org
GN
UT
R T
ürkçe Ç
eviri Pro
jesih
ttp://g
nu
-tr.sou
rceforg
e.net
Linux Market http://www.linuxmarket.org
Linux Programlamahttp://www.linuxprogramlama.com
Slackware Linux için TürkçeSite
http://www.fomus.org
http://www.mozilla.org.tr
GNOME Türkiye http://www.gnome.org.tr
EnderUnix http://www.enderunix.org
Seyyah
Dedenin
Defterinden
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis89
okuyan penguenin dergisihttp://penguence.linux.org.tr
Türkçe OpenOffice.orghttp://tr.openoffice.org
http://www.openoffice.org.tr
Seyyah
Dedenin
Defterinden
Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi
e-Lapis90
Genel Donanım
Linux Uyumlu Donanım Belgesi ve Listesi http://www.tldp.org/HOWTO/Hardware-HOWTO/
SuSE Donanım Veribankası -> http://hardwaredb.suse.de/
Red Hat Donanım Kataloğu -> http://bugzilla.redhat.com/hwcert/
Linux USB Donanım Veri Bankası -> http://www.qbik.ch/usb/devices/
Uyumlu Yazıcılar ve Modullar -> http://www.linuxprinting.org
Linux altında Tarayıcılar (Scanner)-> http://www.sane-project.org/
Linux altında Paralel port tarayıcıları ->http://www.buzzard.me.uk/jonathan/scanners.html
Linux altında USB Port tarayıcıları -> http://www.buzzard.me.uk/jonathan/scanners-usb.html
Linux altında desteklenen Kameralar -> http://www.gphoto.org/proj/libgphoto2/support.php
Webcam Listesi -> http://alpha.dyndns.org/ov511/cameras.html
Linux Uyumlu Ses Kartları -> http://www.alsa-project.org/alsa-doc/
Linux altında optimal çalışan Laptoplar -> http://www.linux-laptop.net
Linux ve Laptoplar -> http://www.tuxmobil.de
Linux ve Bluetooth -> http://bluez.sourceforge.net
Linux ve USB -> http://www.linux-usb.org
Winmodem/PCI Modem -> http://linmodems.org
Uyumlu Winmodem Listesi -> http://www.geocities.com/isikayhan/winmodem.html
PCMCIA Kartları -> http://pcmcia-cs.sourceforge.net
Ndiswrapper -> http://ndiswrapper.sourceforge.net/
Linux ve Multimedya (GER) -> http://m4l.berlios.de/
Belgeler
Linux Howto Projesi -> http://www.tldp.org
Digital Camera Support for UNIX, Linux and BSDhttp://www.teaser.fr/~hfiguiere/linux/digicam.html
Linux Oyun Siteleri http://happypenguin.org/ http://www.linux-militia.net/index.php http://www.linuxgames.com/ http://www.linux-games.com/ http://www.tuxgames.com/ http://www.linux-gamers.net/ http://lgames.sourceforge.net/