Heteronomizm i autonomizm

Heteronomia

Heteros – inny, nómos – prawo

Podporządkowanie się prawom, normom, których się samemu nie ustanowiło; niesamodzielność

W muzyce: treść dzieła muzycznego istnieje samoistnie i niezależnie od dzieła, w obiektywnej rzeczywistości. Ona to wyraża formę dzieła, zespół stosowanych środków i sposób dysponowania nimi.

Heteronomizm

Dzieło muzyczne dane konkretnie jako przebieg dźwiękowy w czasie, ukształtowany specyficznymi zasadami konstrukcji wskazuje na coś od siebie samego różnego, co może istnieć i bez muzyki. Jest to tzw. treść, przy czym stosunek pomiędzy pozamuzyczną treścią a kształtem dźwiękowym może być różny. Dzieło muzyczne może coś: wyrażać przedstawiać ilustrować oznaczać Np. muzyka wyraża uczucia na podstawie skojarzeń w nas utrwalonych (tak jak określony gest, mimika). W muzyce wyrażanie rozciągnięte w czasie, nie statyczne – z trudem odnajdujemy prawzory muzyki.

Heteronomizm

1. Sensualizm (całe nasze poznanie pochodzi z wrażeń zmysłowych, jest formą empiryzmu)

2. Estetyka treści, wyrazu

Ad 1. rozważania estetyczne, które starają się problem

treści w muzyce sprowadzić do pozamuzycznych

wzorów poszczególnych elementów, czyli: jedynymi

elementami porządkującymi i muzykę i rzeczywistość

są: rytm, melodyka (naśladowanie mowy i śpiewu

ptaków), harmonika (alikwoty). Przekonanie o

naturalnym pochodzeniu systemu durowego (spowodowało

odejście od generałbasu).

Heteronomia

Ad 2. Treść dzieł muzycznych jest inna niż kształt dźwiękowy. Środki, jakimi dysponuje muzyka są dalsze od pierwowzoru.

Muzyka wyraża treści pozamuzyczne, ale nie

odzwierciedla realnej zawartości przedmiotowej.

Dzieło muzyczne ma swą treść bez względu na

percepcję – treścią są głównie uczucia:

Dzieło muzyczne powstaje dzięki uczuciom twórcy, które z kolei są z czymś związane

Dzieło muzyczne wywołuje u odbiorcy uczucia

Forma dzieła muzycznego jest formą wyrazu uczuć.

Heteronomizm

Różne interpretacje:

Muzyka wyraża konkretne uczucia o indywidualnym charakterze

Muzyka może wyrażać tylko pewien typ uczuć

Muzyka może wyrażać tylko dynamiczne przebiegi uczuć (E. Kurth „Musikpsychologie” (1930)

Muzyka wyraża pewne jakości

Muzyka wyraża pewne treści.

Heteronomizm

inne koncepcje:

Muzyka jest znakiem – muzyka jako komunikat

Muzyka jako język

Muzyka jako analogia, odbicie

AUTONOMIZM

Kierunek, który w dziele muzycznym uznaje jako realnie dana tylko samą formę dźwiękową i neguje istnienie jakichkolwiek treści.

Uwaga: nie można negować czegoś co nie istnieje.

Estetyka formalistyczna: Leibnitz, Helmholz – sprowadzają doznania muzyczne do przeżyć matematycznych, fizjologicznych; interwały, akordy sprowadzane do drgań fizycznych.

Estetyka formalistyczna – sposoby rozumienia

I. Kant: muzyka jest tylko formą, grą, zespołem dźwięków i niczym więcej (na najniższym szczeblu wśród sztuk).

H. Riemann: muzyka jest – wyraża samą siebie: to co muzyka wyraża i to, co w muzyce jest wyrażone jest identyczne. Nie ma dwoistości formy i treści; forma identyczna z treścią.

Muzyka stwarza własne, nowe wartości ponadrealne.

Muzyka pomnaża byt o jakości nowe, które bez niej nie mogłyby istnieć.

Nie ma muzyki absolutnej i programowej – jest tylko absolutna.

Autonomiści

E. Hanslick

Johann Herder

E. T. A. Hoffmann

F. Busoni,

częściowo Goethe

młody Wagner

Próby wyjścia z autonomizmu

Ernst Kurth (1886-1946), szwajcarski muzykolog,

profesor uniwersytetu w Berlinie – muzykologia

Analityczna.

Twórca energetycznej koncepcji muzyki, która w swych

założeniach metafizycznych nawiązuje do filozofii A.

Schopenhauera.

Prace: „Die romantische Harmonik und ihre Krise in

Wagners <Tristan>”; „Musikpsychologie”

Kurth

Współczynniki dzieła muzycznego pojmował jako

przejawy nieświadomej energii psychicznej.

Formę interpretował jako wewnętrzny, dynamiczny

proces kształtowania materii dźwiękowej.

Dzieło muzyczne utożsamiał z procesem

energetycznym typu: napięcia – odprężenia.

Hans Mersmann (1891-1971), niemiecki muzykolog, twórca metody analizy dzieła muzycznego. Łączy opis fenomenologiczny (opisowe badanie zjawisk – fenomeny = zjawiska; analiza intuicji) z aspektem historycznym i ogólnokulturowym. Dzieło: „Angewandte Musikaesthetik” Działanie w muzyce dwóch przeciwstawnych sił: Intensywnych, dośrodkowych – zmierzających do

ujednolicenia i integracji formy Ekstensywnych, odśrodkowych – działających odwrotnie Jeden człon warunkuje istnienie drugiego, zaś brak jednego likwiduje całą strukturę.