Hoài sơn

Tên khoa học: Rhizoma Dioscoreae persimilis

Tên khác: Sơn dược.

Nguồn gốc: Vị thuốc là thân rễ cây Củ mài (Dioscorea persimilis Prain et Burk.),

họ Củ nâu (Dioscoreaceae) [5,6,7,19].

Chế biến: Thân rễ Củ mài sau khi thu hái, rửa sạch, cạo sạch vỏ rồi ngâm với nước

phèn để loại bỏ chất nhớt. Sấy diêm sinh trong khoảng 3 ngày 3 đêm hoặc đến khi

thật mềm, lấy ra nhúng nước lã, rửa sạch đem phơi, lại sấy lưu huỳnh một ngày

một đêm, phơi đến khô. Chọn củ to trăng, rửa sạch rồi đồ hoặc ủ cho mềm, thái lát

hoặc bào mỏng sấy khô để dùng (dùng sống). Nếu dùng chín, đem sao nhỏ lửa cho

đến khi dược liệu có màu vàng đều.

Thành phần hóa học: Chủ yếu chứa tinh bột. Ngoài ra còn có mucin là loại protein

nhớt, allantonin, các acid amin: arginine, cholin, men maltase và saponin nhân

sterol [7]. Diosgenin, β-sitosterol và dioscin [19]. 63,25% tinh bột, 0,45% chất béo,

6,75% chất đạm.

Hàm lượng allantonin trong 15 mẫu Củ mài có nguồn gốc tự nhiên (tại các tỉnh

khác nhau) và trồng dao động trong khoảng từ 1,21-6,18mg/g, được xác định bằng

phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao [1].

Theo tài liệu Trung Quốc, Hoài sơn có chất bột 16%, chất nhầy, cholin, 16 acid

amin, các men oxy hóa, vitamin C, trong chất nhầy có acid phytic. Trong củ, chưa

nhiều nguyên tố vi lượng mà số lượng tùy theo địa điểm thu hái. Ngoài ra, còn có

d-abscicin và dopamine [7,9].

- Tính - vị, quy kinh: Vị ngọt, tính bình, vào các kinh phế, tỳ, vị, thận [9].

- Công năng: bổ tỳ, dưỡng vị, sinh tân, ích phế, bổ thận, chỉ khát [9].

- Chủ trị: Trong y học cổ truyền, Hoài sơn được coi là thuốc bổ, chữa tỳ, vị hư

nhược, ăn uống kém tiêu, chóng mặt hoa mắt, viêm ruột kinh niên, tiêu chảy

lâu ngày không khỏi, phế hư ho hen, bệnh tiểu đường, di tinh, di niệu, bạch

đới, ra mồ hôi trộm [6,7]. Chú ý: Trung Quốc, Nhật Bản dùng Sơn dược hay

Hoài sơn được chế biến từ D. oposita Thunb.

-

1. Trần Thị Oanh, Nguyễn Thị Vân Anh (2014), "Xác định hàm lượng allantoin trong củ mài {Dioscorea persimilis Dioscoreaceae) bằng sắc ký lỏng hiệu năng cao", Tạp chí Nghiên cứu dược & Thông tin thuốc. số 3, p. 6.