hoe en waarom ce markering, normen, richtlijnen. wanneer ... · industronic 2950 kapellen belgië...

Industronic 2950 Kapellen België (www.industronic.be) 1

Industronic Industriële automatisering 01-12-2007

Hoe en waarom CE markering, normen, richtlijnen.

Wanneer is de ATEX richtlijn van toepassing Veel gestelde vragen over:

• Richtlijnen o CE markering ( 93/68/EEG ) o Machine richtlijn ( 98/37/EG ) o ATEX richtlijn ( 94/9/EG + 99/92/EG) o Laagspannings richtlijn (73/23/EG ) o Arbeidsveiligheid ( 89/391/EG ) o Enz.

• Normen o EN1050 ( Risico analyse ) o EN954-1 ( Algemene ontwerpbeginselen van besturingssystemen) o EN60204-1 ( Elektrische uitrusting van industriële machines )

• ARAB (sinds 1947) • CODEX • A.R.E.I. (Algemeen reglement op elektrische installaties)

De informatie is afkomstig van verschillende bronnen zoals websites (www.euronorm.net en andere),normen, richtlijnen, AIB Vinçotte, Cursussen, Handboeken onze ervaring enz…. Ondanks onze grootste zorg is het niet onmogelijk dat er fouten of onjuistheden voorkomen. Wij aanvaarden bijgevolg geen enkele aansprakelijkheid met betrekking tot fouten of onjuistheden. Auteur: Demeijer Rigo Copyright©2007 by Industronic (www.industronic.be)


Industronic Industriële automatisering 01-12-2007 Inhoudsopgave Richtlijnen algemeen. .................................................................................................3 CE-markering richtlijn 93/68EEG. ............................................................................3 Machine richtlijn 98/37/EG........................................................................................4 Aanbrengen van CE markering. .................................................................................5 ATEX richtlijn............................................................................................................6 Laagspannings richtlijn (73/23/EG). ..........................................................................9 Arbeidsveiligheid richtlijn (89/391/EG). .................................................................10 Normen algemeen.....................................................................................................11 Norm EN1050 (risicobeoordeling) ..........................................................................12 Norm EN954-1 ( Algemene ontwerpbeginselen van besturingssystemen) .............15 Norm EN60204-1 (Elektrische uitrusting van industriële machines)......................17 ARAB (algemeen reglement voor de arbeidsbescherming).....................................18 CODEX. ...................................................................................................................20 A.R.E.I. (Algemeen reglement op elektrische installaties) .....................................21



Richtlijnen algemeen. De Europese Unie heeft de laatste jaren diverse nieuwe richtlijnen opgesteld, waaronder de machinerichtlijn. Een richtlijn is in dit verband geen ‘aanwijzing voor een te volgen advies’ zoals het woordenboek (Van Dale hedendaags Nederlands) in de eerste betekenis vermeld, maar een Europese wet die juridisch bindend is voor elke lidstaat van Europa. Momenteel zijn er ongeveer 25 lidstaten lid van de Europese Unie De Europese richtlijnen (lees wetten) staan zelfs boven de wetten van de individuele lidstaten! Mogelijk moet hierdoor bestaande reglementering van bepaalde lidstaten gewijzigd worden via een KB (Koninklijk besluit) om deze af te stemmen op de Europese richtlijn. Het doel van deze richtlijnen is een interne markt tot stand te brengen zonder technische handelsbelemmeringen. Om dit doel te bereiken, heeft de Europese commissie de CE-markering in het leven geroepen. Richtlijnen kan men gratis downloaden op verschillende websites zoals www.euronorm.net, enz. Ook op onze website www.industronic.be zijn verschillende richtlijnen gratis beschikbaar. Richtlijnen zijn gratis beschikbaar, spijtig genoeg zijn normen alleen tegen betaling beschikbaar. NOTA: De richtlijnen geven geen duidelijke gedetailleerde technische specificaties, maar slechts een aantal fundamentele eisen op gebied van veiligheid, volksgezondheid en milieu.

CE-markering richtlijn 93/68EEG. CE-markering is de commerciële markering van de Europese Gemeenschap voor nagenoeg alle apparatuur die wordt verkocht of voor de eerste keer binnen het Europees Economisch gebied in gebruik wordt gesteld. Het is voor de overheid en gebruiker het bewijs dat het product voldoet aan alle van toepassing zijnde richtlijnen op het gebied van veiligheid en compatibiliteit. De richtlijn CE-markering (93/68/EEG) is van kracht geworden op juli1993.

Richtlijn No. Van kracht sinds

Machineveiligheid (98/37/EG) 1 januari 1995

Elektromagnetische Compatibiliteit (EMC) (89/336/EEG) 1 januari 1996

Productveiligheid (laagspanningsrichtlijn) (73/23/EEG) 1 januari 1997

Richtlijn medische hulpmiddelen (93/42/EEG) 14 juni 1998


Industronic Industriële automatisering 01-12-2007 Veel bedrijven zullen geen producten meer kunnen verkopen als er geen CE-markering op staat. Nagenoeg alle industriële producten moeten een CE-markering hebben. Vooral het midden en klein bedrijf onderschatten de verstrekkende gevolgen van geen of foutieve CE-markering. Een correcte CE-markering garandeert dat het product voldoet aan de fundamentele minimum eisen met betrekking tot veiligheid, milieu en gezondheid in Europa. Deze garantie is gebaseerd op de voor de dat product geldende Europese richtlijn (b.v. de machinerichtlijn) Een bedrijf moet zich voor haar producten aan deze eisen houden, zodra het zelf (mede) verantwoordelijk is voor het ontwerp van een product. Het is duidelijk dat een product onder meerdere richtlijnen kan vallen. CE-markering hoe? Dit is afhankelijk onder welke richtlijn het product valt. Indien dit bepaald is moet men er op toe zien dat het product aan de fundamentele eisen van uit de richtlijn (en) voldoet. Wij richten ons voornamelijk op de machinerichtlijn 98/37EG. De procedure om een CE label te behalen kan men dan ook terugvinden in de machinerichtlijn.

Machine richtlijn 98/37/EG. De machine richtlijn 89/392/EG is definitief in werking getreden op 1 januari 1993. Deze machine richtlijn 89/392/EG werd gewijzigd met de richtlijnen 91/368/EG en 93/68/EG, en zijn van toepassing sinds 1 januari 1997. Al deze richtlijnen werden daarna gecodificeerd in de richtlijn 98/37/EG van 22 juni 1998. De machine richtlijn is van toepassing op alle machines en veiligheidscomponenten met uitzondering van;

• Machines die uitsluitend op fysieke energie van de mens werken, uitgezonderd hijsen van lasten. • Machines voor medische doeleinden. • Attractietoestellen (vast en verplaatsbare) • Stoomketels en drukvaten. • Machines speciaal ontworpen voor nucleair gebruik, waarbij en defect ervan tot vrijkomen van

radioactiviteit kan leiden. • Radioactieve bronnen die in een machine zijn ingebouwd. • Vuurwapens. • Reservoirs en leidingen voor ontvlambare producten zoals benzine, dieselolie en gevaarlijke stoffen. • Transportmiddelen, dit wil zeggen alle voertuigen in de breedste zin van het woord. • Zeeschepen • Kabelinstallaties en liften • Landbouw en bosbouw trekkers. • Machines speciaal voor militaire doeleinden of het handhaven van de orde. • Toneelhefwerktuigen. • Bouwliften voor personen en/of goederen



Aanbrengen van CE markering. Voordat een fabrikant tot het aanbrengen van een CE-markering kan overgaan, moet eerst aan een groot aantal formaliteiten worden voldaan. Hieronder vindt u een korte opsomming:

• Ontwerpen van een machine volgens de stand van de techniek. (zie normen) • Uitvoeren van een risicobeoordeling. (risicoanalyse) • Indien noodzakelijk, treffen van risicoreducerende maatregelen.

• De machine mag niet plotseling of onverwacht starten. • De stopzetting moet altijd voorrang hebben op het starten. • Een bewegend deel van de machine of door de machine vastgehouden werkstuk mag niet vallen of

worden uitgeworpen. • De automatische stopzetting of de stopzetting met de hand mag niet verhinderd worden. • De doelmatigheid van een beveiliging mogen niet op eenvoudig manier worden omzeild.

• Samenstellen van een technisch dossier. • Overzichtplan van de machine, evenals de tekening van de bedieningen. • Gedetailleerde en volledige tekeningen, eventueel vergezeld van berekeningen en testresultaten. • De overige technische specificaties, waarmee tijdens het ontwerp rekening is gehouden • Ieder technisch verslag afkomstig van een bevoegde instantie of laboratorium. • Een exemplaar van de gebruiksaanwijzing

• Schrijven van een gebruiksaanwijzing. • Deze moeten de tekeningen en schema’s bevatten die noodzakelijk zijn voor de opstart en gebruik. • De tekst moet begrepen kunnen worden door de gebruiker, rekening houdend met zijn te verwachten

ontwikkelingsniveau. • Fabriek en fabricagegegevens. • Aanwijzingen voor veilig gebruik. • De beoogde gebruiksomstandigheden, maar ook het te ontraden gebruik! • Instructies voor:

o De inbedrijfstelling en het normale gebruik. o Het hanteren van de machine. o Het installeren, het monteren en het demonteren van bepaalde onderdelen. o Het afstellen, onderhoud en reparatie.

• Tekeningen en schema’s noodzakelijk voor o De inbedrijfstelling. o Het onderhoud en de inspectie. o Het controleren van de goede werking. o De reparatie.

• Alle aanwijzingen die een veilig gebruik bevorderen. • Deze moeten in de oorspronkelijke taal en de taal waar de machine wordt gebruikt, voor de

onderhoudsinstructies is het toegestaan deze te leveren in een taal die door technische mensen te begrijpen is zoals het Engels.

• Het ondertekenen van de EG-verklaring van overeenstemming volgens bijlage II, deel A van de machinerichtlijn. (de zogenaamde II A verklaring)

• Het aanbrengen van de CE-markering; de letters ‘CE’ op de machine.

In principe zegt de CE verklaring dat de bovengenoemde procedure gevolgd werd, en dat de machine voldoet aan de fundamentele Europese richtlijnen en gekoppelde normen.

NOTA: Voor gevaarlijke machines is men verplicht deze te laten onderzoeken door een onafhankelijke keuringsorganisatie.



ATEX richtlijn.

De ATEX richtlijn is van toepassing wanneer tijdens normaal gebruik of defecten aan een machine en/of installatie ontploffingsgevaar kan heersen. Calamiteiten vallen hier niet onder. De nieuwe richtlijn (94/9/EG + 99/92/EG) vervangt de richtlijnen 76/117/EEG en 82/130/EEG. Richtlijn 94/9/EG is bedoeld voor het vervaardigen van de installaties, richtlijn 99/92/EG is bedoeld voor het werken in een explosieve omgeving (arbeidsveiligheid) Voor de elektrotechnische producten is uiteraard ook de A.R.E.I. van toepassing (voor België). Deze ATEX richtlijn dekt alle potentiële explosieve omgevingen die kunnen ontstaan door gassen, damp, nevel of stof. Uitgesloten van de ATEX richtlijn zijn:

• Medische, huishoudelijke en niet commerciële omgevingen. • Schepen en openbaar vervoer.

Naast apparatuur en beveiligingssystemen bestemd voor gebruik in potentieel explosieve omgevingen vallen ook zaken buiten deze omgeving onder de richtlijn indien zij vereist zijn voor het veilig functioneren van de apparatuur. Wanneer is er een mogelijk explosieve omgeving? Indien de juiste verhouding zuurstof, ontvlambaar product en ontstekingsbron mogelijk is. Voor een ontstekingsbron moet men ook aan statische ontladingen denken. Een atmosfeer is explosief vanaf de LEL tot de UEL, zie hiervoor de tekening onder.


Industronic Industriële automatisering 01-12-2007 Van vrijwel alle producten kan men veiligheidsinformatiebladen opvragen, hierin vindt men alle noodzakelijke informatie zoals de LEL, UEL, vlampunt enz. Ook het vlampunt is een zeer belangrijk criterium. We hebben hieronder vervolgens een gedeelte van twee veiligheidsinformatiebladen afgedrukt over zeer bekende producten, namelijk Aceton en Diesel. Fysische en chemische eigenschappen van ACETON (gedeeltelijk) Fysische toestand bij 20 °C Vloeistof Uitzicht kleur Helder, kleurloos Geur Prikkelend Kookpunt 58 °C Smeltpunt -95 °C Vlampunt -19 °C Zelfontbrandingstemperatuur 465 °C Relatieve dampdichtheid (lucht=1) 2,0 Ontvlambaarheid ondergrens (LEL) 2,3% (v/v) Ontvlambaarheid bovengrens (UEL) 13% (v/v) Relatieve dichtheid (water=1) 0.8 Oplosbaar in water Volledig oplosbaar Fysische en chemische eigenschappen van DIESEL (gedeeltelijk) Fysische toestand bij 20 °C Vloeistof Uitzicht kleur Lichtgeel Geur Karakteristiek Kookpunt 170 °C Smeltpunt Vlampunt >56 °C Zelfontbrandingstemperatuur >250 °C Relatieve dampdichtheid (lucht=1) Ontvlambaarheid ondergrens (LEL) 1 % (v/v) Ontvlambaarheid bovengrens (UEL) 6 % (v/v) Relatieve dichtheid (water=1) Oplosbaar in water Geen gegevens beschikbaar Product LEL UEL Vlampunt Toepassing Aceton 2,3% 13% -19°C Oplosmiddel Diesel 1% 6% 56°C Brandstof voor dieselmotoren Benzine loodvrij 95 1% 6% tot 8% -40°C Brandstof voor benzinemotoren Ammoniak 15% 30% Gas Koudemiddel voor koelinstallaties Waterstof 4% 75% Gas Algemeen industrieel Aardgas 5% 15,8% Gas Brandstof


Industronic Industriële automatisering 01-12-2007 Definitie van “vlampunt”: De laagste vloeistoftemperatuur waarbij een vloeistof onder bepaalde genormaliseerde omstandigheden zoveel damp ontwikkeld dat een ontsteekbar damp/luchtmengsel kan worden gevormd. Men moet rekening houden bij normale atmosferische condities van een omgevingstemperatuur van -20°C tot en met +40°C, reken hier 10°C reserve bij dan komt men op +50°C. In principe zijn alle producten vanaf een vlampunt van 50 °C of hoger zoals diesel niet explosief gevaarlijk. Natuurlijk zijn er omstandigheden dat deze toch een explosief gevaarlijke atmosfeer kunnen bereiken door bijvoorbeeld bepaalde productieprocessen (verstuiving enz…). Definitie van “LEL” en “UEL”: Onderste explosiegrens (LEL)

Concentratie van brandbaar gas, brandbare damp of brandbare nevel in lucht waaronder geen ontplofbare atmosfeer wordt gevormd.

Bovenste explosiegrens (UEL) Concentratie van brandbaar gas, brandbare damp of brandbare nevel in lucht waarboven geen ontplofbare atmosfeer wordt gevormd.

Wanneer een product een LEL heeft van 15% of meer zoals ammoniak (zie tabel) zal voor in de buitenlucht geplaatste installaties geen gevarenzone-indeling worden gemaakt. Het is namelijk niet mogelijk dat er in de praktijk hogere concentraties optreden dan 15% door de vermenging van de buitenlucht. Bijgevolg valt een ammoniak installatie in de buitenlucht niet onder de ATEX richtlijn, ondanks dat het een gas is. Wanneer valt men onder de ATEX richtlijn? Voor producten met een lagere LEL dan 15% en een lager vlampunt dan 50°C kan men spreken van een mogelijk explosieve atmosfeer. In dit geval valt men onder de ATEX richtlijn en is men dus verplicht een zone indeling te maken volgens de geldende richtlijnen en normen. Ook moeten alle materialen voldoen aan de ATEX richtlijn, advies wordt noodzakelijk. Het is niet mogelijk hier dieper op in te gaan, dit zou ons te ver leiden en een gedegen ATEX opleiding wordt dan toch noodzakelijk. De bedoeling was dat je met deze gegevens als een beeld kan vormen of ATEX zo ja of nee noodzakelijk is. We gaan wel proberen om binnenkort een document samen te stellen waar de ATEX verder besproken wordt.



Laagspannings richtlijn (73/23/EG). Onder elektrisch materiaal in de zin van deze richtlijn wordt verstaan elektrisch materiaal bestemd voor een nominale wisselspanning tussen 50V en 1000V en een nominale gelijkspanning tussen 75V en 1500V. Elektrisch materiaal dat uitgesloten is van deze richtlijn:

• Elektrisch materiaal voor gebruik in een explosieve omgeving (zie ATEX richtlijn) • Elektro-radiologisch en elektro medisch materiaal. • Elektrisch gedeelte van personen en goederenliften. • Elektriciteitsmeters. • Contactdozen en contactstoppen voor huishoudelijk gebruik. • Voedingen voor elektrische afrasteringen (schrikdraad) • Radio elektrische storingen. • Gespecialiseerd materiaal bestemd voor in schepen, vliegtuigen, spoorwegen.

De laagspanningsrichtlijn artikel:2 (ingekort)

• De lidstaten treffen de nodige maatregelen opdat het elektrisch materiaal vervaardigd wordt volgens goed vakmanschap.

Indien het elektrisch materiaal vervaardigd wordt volgens de geldende normen, voldoet het materiaal aan deze richtlijn. NOTA: De laagspanningsrichtlijn (73/23/EG) bestaat slechts uit enkele bladzijde. Het zijn de geharmoniseerde normen die bepalen hoe de materialen vervaardig moeten worden. Uiteraard heeft elke lidstaat zijn eigen wetgeving betreft elektrische installaties, bij ons is dit de AREI. De laagspanningsrichtlijn (73/23/EG) is vooral bedoeld voor het vervaardigen van elektrisch materiaal.



Arbeidsveiligheid richtlijn (89/391/EG). De arbeidsveiligheid richtlijn is een kaderrichtlijn. Dit betekend dat er verschillende andere richtlijnen hieronder vallen.

• Arbeidsmiddel richtlijn (89/655/EEG oud) en 2001/45/EEG. • Zwangerschap richtlijn 92/85/EEG. • Mobiele bouwplaatsen richtlijn 92/57/EEG. • Manueel hanteren van lasten richtlijn 90/269/EEG • Beeldschermen richtlijn 90/270/EEG. • Werken in een potentieel explosieve omgeving richtlijn 99/92/EEG • Biologische agentia richtlijn 90/679/EEG. • Chemische agentia richtlijn 98/24/EG • Trillingen richtlijn 2002/44/EG • Persoonlijke beschermingsmiddelen richtlijn 89/686/EEG • Geluidsemissie richtlijn 2000/14/EG

Meer informatie vindt je terug onder het hoofdstuk ARAB en CODEX.



Normen algemeen. Normen zijn tot in tegenstelling tot richtlijnen niet dwingend maar eerder adviserend. Zoals al eerder vermeld beschrijven de richtlijnen een aantal fundamentele eisen op gebied van veiligheid, volksgezondheid en milieu. De richtlijnen geven dus meestal geen duidelijke gedetailleerde technische voorwaarden of technische specificaties. Normen gaan wel dieper in op de technische aspecten van een bepaald onderwerp. Normen zijn een beschrijving van hoe iets uitgevoerd en of gebouwd moet worden volgens goed vakmanschap. Een voorbeeld:

• Machinerichtlijn 98/37/EG bijlage-1 art: 3 zegt dat men een risicoanalyse moet uitvoeren om de risico’s vast te stellen, om tijdens het ontwerp en constructie hiermee rekening te houden. Maar hoe moet je deze risicoanalyse uitvoeren? Hiervoor kan men verschillende normen raadplegen.

o EN1050 Risicobeoordeling volgens de Europese norm. o EN292-2 Risicoreductie volgens de Europese norm. o EN954-1 Algemene ontwerpbeginselen voor onderdelen van besturingssystemen met een

veiligheidsfunctie. • Machinerichtlijn 98/37/EG eist een elektrische veilig ontwerp met een aanvaarbaar risico niveau.

o EN60204-1 Elektrische installaties van industriële machines volgens de Europese norm. De volgende normen zullen we in het kort behandelen:

o EN1050 Risicobeoordeling volgens de Europese norm. o EN60204-1 Elektrische installaties van industriële machines volgens de Europese norm. o EN954-1 Algemene ontwerpbeginselen van besturingssystemen.



Waarschijnlijkheid

1

2

1

2

1

2

3

Effect

Gevaarsafwending

1 2 1 2

Blootstelling

Risicograaf volgens EN1050

1 2

Norm EN1050 (risicobeoordeling) De machinerichtlijn 98/37/EG en de kaderrichtlijn 89/391/EG bepaald de volgorde van risicobeoordeling en risicoreductie.

• Risico’s voorkomen • Evalueren van risico’s die niet kunnen worden voorkomen. • Bestrijden van risico’s bij de bron. • Aanpassing van het werk aan de mens, vooral de ergonomie en monotone arbeid verdient veel aandacht.

o Het gedrag door het nemen van de “weg van de minste weerstand” bij het uitvoeren van een taak. • Rekening houden met de ontwikkeling van de techniek. • Vervangen van wat gevaarlijk is door wat minder of niet gevaarlijk is. • Voorrang voor maatregelen inzake collectieve bescherming boven maatregelen inzake individuele

bescherming. o Collectieve bescherming staat als eerste op de lijst:

Plaatsen van mechanische afschermingen. Plaatsen van lichtschermen.

o Individuele bescherming: Veiligheidsbril en schoenen. Handschoenen Valhelm. Gepaste kleding Enz.

o Organisatorische maatregelen Waarschuwingsstickers.

• Verstrekken van passende instructies aan de werknemers. o Opleiding geven o Zorgen voor een operatorhandleiding o Bespreken van de restrisico’s.

Alle maatregelen die in het ontwerpstadium kunnen worden genomen verdienen de voorkeur boven alle maatregelen die achteraf of door de gebruiker moeten worden genomen. Een risico analyse volgens EN1050 vind je terug in onderstaande tabel.

1 2 3 1 2 3 4 5 6 3 4 5 6 7 8 5 6 7 8 9 107 8 9 10 11 129 10 11 12 13 14


Industronic Industriële automatisering 01-12-2007 Gebruiksaanwijzing van de risicograaf Een risico is als volgt opgebouwd RISICO= KANS X EFFECT. Hierbij is de ‘kans’ weer afhankelijk van 3 factoren waardoor in totaal 4 risicofactoren bestaan.

• Effect (het zwaarst voorzienbare letsel of schade aan de gezondheid). • Blootstelling ( frequentie en tijdsduur ). • Waarschijnlijkheid ( voorspelt de kans op een gevaarlijke situatie). • Gevaarsafwending ( de mogelijkheid om het gevaar te ontwijken ).

De eerste stap is het vaststellen van het effect van de schade. Deze wordt vastgesteld van 1 tot 3, afhankelijk van de mogelijke verwonding. Vervolgens wordt de blootstelling bepaald, indien het effect 2 of 3 was. Daarna wordt de waarschijnlijkheid bepaald van 1 tot 3, waardoor de hoofdkolom bekend is. De gevaarsafwending bepaald of de linker of rechter gedeelte van de kolom van toepassing is. Het is de kruising van de horizontale en verticale lijn die het juiste getal bepalen. Het is aan te bevelen om reducerende maatregelen te nemen indien het risico boven de 4 uitstijgt.

Effect ( 1 of 2 of 3 ): 1. Herstelbaar.

a. Schrammen of een blauwe plek. b. Irritatie

2. Ernstig, meestal onherstelbaar. a. Snijwonden. b. Botbreuken c. Blijvende invaliditeit. d. Beroepsziekte

3. Dood aan één of meerdere personen.

Blootstelling ( 1 of 2): • Frequentie van de blootstelling.

1. Zelden tot soms (vanaf bijvoorbeeld 1 maal per week) 2. Vaak tot continu ( bijvoorbeeld aantal malen per dag )

• De duur van de blootstelling. 1. Slechts een korte tijd ( vanaf bijvoorbeeld 5 minuten per maand ) 2. Langdurig ( bijvoorbeeld 1 uur per week )

De hoogste categorie moet worden gebruikt in de risicograaf.

Waarschijnlijkheid ( 1 of 2 of 3 ): Houd bij de waarschijnlijkheid rekening met de betrouwbaarheid van de veiligheidsvoorzieningen en het omzeilen van deze, ongevallenhistorie, risicovergelijking met gelijksoortige machines.

1. Laag (waarschijnlijk niet) 2. Gemiddeld ( komt voor) 3. Hoog (komt vaak voor)

Gevaarsafwending ( 1 of 2 ): 1. Afwenden van gevaar is mogelijk. (snelheid is laag of andere factoren) 2. Afwenden van gevaar is nauwelijks mogelijk ( Snelheid is hoog of andere factoren )


Industronic Industriële automatisering 01-12-2007 Interpretatie van de risiconiveaus uit de risicograaf. Klasse Risiconiveau Omschrijving 1 1 tot 4 Laag en aanvaarbaar 2 5 tot 7 Middelgroot (maatregelen dringen zich op) 3 8 tot 10 Groot 4 11 tot 14 Zeer groot De norm EN1050 geeft een leidraad voor de vereiste informatie om een risicobeoordeling mogelijk te maken. Er worden procedures beschreven om gevaren te identificeren en risico’s in te schatten en te beoordelen. Het doel van de norm is om advies te geven over de beslissing die moet worden genomen over de veiligheid van de machine. De risicobeoordeling kunnen zowel mechanisch, besturingstechnisch of andere risico reductiemaatregelen blijken te zijn. Buiten een risicoanalyse moet er ook een veiligheidsklasse vast gesteld worden. Dit gebeurd volgens de Europese norm EN 954-1, zie verder. Nota: Een machine MOET veilig zijn, echter absolute veiligheid is geen volledig bereikbare toestand. Het doel dat moet worden nagestreefd is het hoogst mogelijke niveau van veiligheid rekening houdend met de stand van de techniek, met inbegrip van de kosten en het daadwerkelijke gebruik van de machine. Met andere woorden moeten de reducerende maatregelingen economisch verantwoord zijn.



Norm EN954-1 ( Algemene ontwerpbeginselen van besturingssystemen) Op het moment dat er gekozen wordt voor een collectieve beschermingsmaatregel die besturingstechnisch zijn gerealiseerd, bijvoorbeeld een lichtscherm, schakelmat, dient het risico van het falen van een dergelijk beschermingsmaatregel te worden beoordeeld. Dit dient te gebeuren met de Europese normen EN954-1. Hieruit kan men de veiligheidsklasse bepalen, die is verdeeld in de volgende categorieën.

• B: Wanneer er een fout optreedt, kan dit leiden tot verlies van de veiligheidsfunctie leiden • 1 : Zoals B maar met een hogere mate van betrouwbaarheid van de veiligheidsfunctie. • 2 : Zoals B en 1 de fout wordt gedetecteerd tijdens de intervalcontrole. • 3 : Zoals B en 1, als er een enkele fout optreed wordt de veiligheidsfunctie altijd

uitgeoefend. • 4 : Zoals B en 1, als er fouten optreden wordt de veiligheidsfunctie altijd uitgeoefend en

de fouten worden tijdig gedetecteerd waardoor verlies van veiligheidsfunctie’s wordt voorkomen.

De Europese norm En 954-1

Gewenste categorie voor de besturingselementen • Mogelijke categorieën indien gebruikt is gemaakt van aanvullende maatregelen O Over gedimensioneerde maatregel voor het risiconiveau.

Categorieën

B 1 2 3 4

●

●

X ●

X ● ●

X ● ● ● P2

P1

F1

P2

P1

S1

S2

F2


Industronic Industriële automatisering 01-12-2007 Het is logisch dat bijvoorbeeld een hydraulische pers een hogere veiligheidsklasse nodig heeft dan bijvoorbeeld een eenvoudige triltoestel. Verwonding S1 of S2:

• S1 Lichte omkeerbare verwonding (kneuzing of rijtwond zonder complicaties) • S2 Ernstige onomkeerbare verwonding (bijvoorbeeld amputatie en inclusief de dood).

Blootstelling ( F1 of F2):

• F1 Zelden tot vrij vaak. • F2 Veelvuldig tot continu

Gevaarsafwending ( P1 of P2 ): Dit is onder andere afhankelijk van de snelheid en frequentie waarmee het gevaar brengende deel beweegt en de afstand tot de gevaarlijke zone.

• P1 Mogelijk onder bepaalde omstandigheden. • P2 Nauwelijks mogelijk.



Norm EN60204-1 (Elektrische uitrusting van industriële machines) Deze norm is van toepassing op:

• Niet draagbare elektrische of elektronische systemen voor machine’s. • Een groep gecoördineerde samenwerkende machines.

Deze norm is momenteel de bijbel voor de regel van de kunst voor elektrische installaties. Let wel dat het over een norm gaat en geen richtlijn, dus is deze adviserend, uitgezonderd bepaalde onderwerpen die dwingend zijn. Deze laatste zijn gewoon een herhaling van wat in de ARAI of machine richtlijn vermeld staat. Omdat er tussen de landen verschillen bestaan tussen de elektrische wetgeving is het normaal dat bepaalde punten uit deze norm afhankelijk voor welk land de machine bestemd is toch anders uitgevoerd moet worden. Enkele voorbeelden:

• In Frankrijk is het verplicht de nulleider te onderbreken, als het om een TN-S net gaat. • Stopcontacten zijn in Nederland voorzien van randaarde, Voor België is dit penaarde.

Deze norm zou door iedereen gelezen moeten worden die met elektrische engineering of aanverwanten bezig zijn. Het opleveren van een installatie en deze mogelijk moeten verdedigen tegen een keuringsinstantie vereist minimaal basis kennis uit deze norm. We zullen enkele punten behandelen, maar dat is maar een tipje van de sluier.

Noodstop verplicht? Machinerichtlijn 98/37 artikel 1.2.4 zegt dat elke machine voorzien MOET zijn van een noodstop. Uitzonderingen:

• Draagbare machines. • Machines waarbij het gevaar niet verminderd kan worden door de noodstopinrichting,

hetzij omdat deze machine niet de normale tijd binnen welke de machine stopt beperkt, hetzij omdat deze niet het mogelijke gevaar reduceert.

Norm 60204-1 Als noodstoppen nodig zijn (risicoanalyse) moet deze geplaatst en uitgevoerd worden:

• Op elke bedieningsplaats en op elke plaats waar dit nodig is. • Moet uitgevoerd worden met gedwongen contacten. • Bedieningsorganen van noodstop zijn rood, de achtergrond zal geel worden. Handpalm of

paddestoelvormige drukknoppen moeten verplicht gekozen worden. • Een netscheider mag plaatselijk als noodstop gebruikt worden op voorwaarde dat:

o Hij gemakkelijk bereikbaar is door de bedienaar. o Hij voldoet als lastschakelaar of vermogenschakelaar. o Hij voldoet aan de roodgele kleur combinatie. o Hij geen andere gevaren veroorzaakt.

Normaal gesproken is dus een noodstop verplicht, een netscheider kan in bepaalde gevallen wel dienen als noodstop.



ARAB (algemeen reglement voor de arbeidsbescherming) ARAB is de afkorting van “Algemeen reglement voor de arbeidsbescherming”. Deze vormt sinds 1947 de gecoördineerde tekst van al de bepalingen betreffende de gezondheid en de veiligheid van de werknemers. Inhoudelijk betekent dit dat de werkgever verplicht is aan verschillende voorwaarden te voldoen tegenover de werknemer voor zijn welzijn op het werk te garanderen. Zo zal de werkgever toiletten, refter en andere voorzieningen moeten treffen. Ook de machines en werktuigen die ter beschikking van de werknemer staan moeten veilig en goed onderhouden zijn. De werkgever is dus verplicht om veilige machines aan te schaffen, de vraag is dus wanneer heeft de werkgever gehandeld als goede huisvader met de aanschaf van machines. Indien de machines zijn voorzien van een CE label en bijbehorende 2A attest! Dit CE label zegt eigenlijk dat de geldende richtlijnen zijn gevolgd volgens een vastgelegde procedure. Bij een mogelijk ongeval kan de werkgever wettelijk aantonen met het 2A attest als goede huisvader te hebben gehandeld bij de aankoop van de machine. Anders zal de werkgever mogelijk rechtstreeks aansprakelijk gesteld worden door de arbeidsinspectie en wettelijk vervolgd worden met mogelijk verstrekkende gevolgen zoals bedrijfssluiting, opsluiting of grote geldboetes. Spijtig genoeg is dit geen waterdicht systeem, als de werkgever op eenvoudige manier door visuele inspectie of eenvoudige test kan vaststellen dat de machine niet CE waardig is, is hij genoodzaakt deze machine BUITEN DIENST TE ZETTEN of NIET IN DIENST TE NEMEN. Hij (de werkgever) is dus medeverantwoordelijk indien de machine duidelijk waarneembare gebreken vertoond en deze gewoon in gebruikt blijft. Bij ongeval zal de werkgever dus mogelijk mede verantwoordelijk gesteld worden. Dit verklaart dan ook waarom bepaalde bedrijven vooral grotere bedrijven zo voorzichtig zijn bij het in dienst nemen van een machine. Kort samengevat moet degene die een machine aankoopt de volgende stappen opvolgen.

1. Machine moet voorzien zijn van een CE markering. 2. Er moet een 2A attest meegeleverd worden vermeld met de toegepaste richtlijnen en

normen. 3. Er moeten bedrijfsinstructies in de taal van de gebruiker meegeleverd worden. 4. Er moeten onderhoudinstructies meegeleverd worden samen met technische

documentatie. 5. De machine mag geen grove gebreken vertonen die eenvoudig waarneembaar zijn. 6. De rest risico’s moeten vermeld worden.


Industronic Industriële automatisering 01-12-2007 Daarom zal de koper mogelijk beroep doen op een externe organisatie om te controleren of de geldende richtlijnen door de fabrikant zijn opgevolgd. Indien de controle door een externe organisatie wordt uitgevoerd en de machine wordt in orde bevonden (geen blokkerende opmerkingen) dan heeft de koper gehandeld als goede huisvader. Bij ongeval kan hij nooit verantwoordelijk worden gesteld, en hij heeft natuurlijk ook de nodige bewijzen onder de vorm van documenten. De machine kan in dienst genomen worden.



CODEX. De staatshervorming en de omzetting van de Europese richtlijnen via KB heeft tot gevolg dat deze niet altijd meer ingepast konden worden in de huidige ARAB. Ook zijn bepaalde gedeelte van het ARAB volledig verouderd en beantwoorden niet meer aan de recente evoluties op technologische of wetenschappelijke vlak. De ARAB was dus aan een volledige herziening toe, wat geleid heeft tot de totstandkoming van de ‘Codex over het welzijn op het werk’. Overgang van ARAB naar CODEX De Vlaamse Codex vormt geen officiële bekendmaking in de zin van de Grondwet; alleen de publicatie in het Belgische Staatsblad heeft een officieel karakter. De Vlaamse Codex is dus een officieuze consolidatie van de Vlaamse wet en regelgeving van 1976 tot heden. De overgang gebeurt in 3 fases;

1. Het vaststellen van de structuur van de Codex over het welzijn op het werk. (deze fase werd afgesloten op 28-09-1993)

2. Het uitvaardigen van een reeks afzonderlijke besluiten die passen in deze nieuwe structuur. (vooral de Europese structuur).

3. Het coördineren van de verschillende in fase 2 uitgevaardigde besluiten. (wanneer wordt wat van kracht)

Thans bevinden men zich in de tweede fase, die bestaat uit het uitvaardigen van een reeks Koninklijke besluiten. Deze besluiten zijn vastgesteld volgens een wel bepaald stramien waarbij de volgende doelstellingen worden nagestreefd.

• Omzetten van verschillende minimumvoorschriften van de Europese richtlijnen in Belgisch recht en deze minimumvoorschriften aanvullen met bepalingen van het ARAB die strenger zijn. Aldus worden de bepalingen van het ARAB geanalyseerd in het licht van de richtlijnen en worden.

o Bepalingen van het ARAB die minder streng zijn worden opgeheven. o Bepalingen van het ARAB die gelijkwaardig zijn aan de bepalingen van de

richtlijn worden opgeheven, indien de nieuwe voorschriften beter beantwoorden aan het te bereiken resultaat.

o Bepalingen van het ARAB die strenger zijn dan de richtlijn worden overgenomen in het besluit.

• Ongeacht het bestaan van een richtlijn, een geheel van bestaande bepalingen van het ARAB herwerken tot een beter geïntegreerd of leesbaar geheel. (aanpassen aan de recente evoluties op technologische of wetenschappelijke vlak)

• De bestaande reglementering aanpassen aan de nieuwe inzichten die gedurende de laatste jaren op het vlak van preventie en bescherming op het werk zijn ontstaan.


Industronic Industriële automatisering 01-12-2007 De overname van bepalingen van het ARAB (al dan niet in gewijzigde vorm) in een nieuw koninklijk besluit heeft de opheffing van de dienstovereenkomstige bepalingen van het ARAB tot gevolg. Voorlopig is dus nog vooral de ARAB van toepassing, gelijkmatig zal in de komende jaren deze vervangen worden door de CODEX.

A.R.E.I. (Algemeen reglement op elektrische installaties) Het algemene reglement op elektrische installaties (AREI) is alleen voor België van toepassing. Elk land heeft zo zijn eigen reglement. België : AREI. Nederland : NEN 1010 Frankrijk : NF C15-100 Het elektrische reglement tussen Frankrijk en België is niet zo verschillend. Het Nederlands reglement heeft grotere verschillen tegenover onze AREI. Zoals iedereen wel zal weten geld bijvoorbeeld voor Nederland randaarde en voor België penaarde. Een machine leveren waar in de schakelkast bijvoorbeeld een stopcontact zit voor een PC moet van het type randaarde zijn. NOTA: Ook dit reglement zou door iedereen gelezen moeten worden die met elektrische engineering of aanverwanten bezig is, een basiskennis zou toch minimaal aanwezig moeten zijn. Op onze website (www.industronic.be) vindt je verschillende links, ook is er een link aanwezig waar je de AREI kan raadplegen, gegroepeerd per onderwerp. Nabeschouwing: Dit document heeft niet de bedoeling compleet te zijn, gezien de complexiteit en constante wijzigingen is dit een onmogelijke taak. Dit document is vooral bedoeld om de rode draad te leren kennen tussen alle wetgevingen, richtlijnen en normen. Het is ook vooral belangrijk om weten hoe je deze documenten dient te gebruiken. Bij onjuistheden of opmerkingen kan je altijd een mail sturen naar [email protected].

hoe en waarom ce markering, normen, richtlijnen. wanneer ... · industronic 2950 kapellen belgië...

Documents