Hygini gromaticiliber de mnnitionibns castrornm

quo tempore seriptlls esse videatur quinque adhue prolatae sunt0pWlOnes. Lachmann l fragmentum C eidern quem auetorem libride limitibus eonstituendis statuit, tribuit, in sermone nihil inesseconeedit quod librum tempori post Constantinum lUagnum tribuerenos iubeat'. Contra Lange Traiuno oblatum eSse contendit. Mi­nus diserepat inter reliquos. Droysen 2 enim int.ra annos 240 et267 confectum esse libellurn putat, Gemoll g tempori Caraealla po­steriori adsignat, Marquardt 4 Septimii Severi aetatem deprehen­disse sibi videtur. Langei sententilim mittamus ut iam refutatama viris doetis. Gemollii vero iudiehlm si commemorasse satis ha­buero, neque incommodo rem neque auctorem iniuria a me ad­fecturn puto. Solis eum Droyseno et Marquardtio mihi res erit.

Nitebantur ei argumentis his. Legiones quibus castra eon­stituuntur ab Hygino, proprio et sibi insito equitatu earent; turnlegioni praeest legatus. Itaque Droysen, quod post annum 240equites legionarii non invenirentur et anni 267 exstaret titulusquo C legatus legionis agens vices Jegati' commemoraretur, intraillos annos fragmentum scripturn esse eonligebat. Tertium argu­mentum addidit Marquardt. Inter auxiliares enim quibus exereitusinstruetus est, Palmyrenorum profertur naUo. Palmyrenos autem,quippe qui iure Italieo fruerentur Caraealli aetate, post id tempusnon potuisse voeari nationem ait, sed effici potius librum scripturnesse ante Caraeallam.

Inspieiamus igitur argumenta illa aceuratius ae primum videa­mus de legatis. Quos quin IJroprios et legitimos legionum 1'eetoresesse putet Hyginus dubitari nequit 5. Sed de tempore ex quo

1 Hyg. ed. Lange p.51. 45. 2 Mus. 1'hon. XXX p. 469 sq.B Herrn. XI p. 164-17.8. 4 röm. Staatsverw. II p. 578 sqq. 5 cf. § 5 :'legatuB eornm pariter non [est] ... legio et legat,us eorum'.

Foerstel'

legati legionibuil praeesse:demerint, capitalem video circumferrierrorem. Posteriores quidem eis, qui Gallo et Gallieno imperan­tibus fuerunt 1, ne miM quidem contigit reperire legionum legates;sed omnino eos nec fnisse neque esse potnisse nemodum probavit.Saue Gallienus <motu socordiae suae, ne imperinm ad optimol! na­bilium transferretur, senatum militia vetuit, etiam adire exercitnm>(Aur. Viot. Oaes. XXXIII 34), neque est eur his verbis ndem de­negemus 2. Vnde quia legatos legionum esse senätorii ordinisnecesse erat, legates legionum patet non posse fuisse senatoriosquamdiu Gallieni edictum valuerit. Bod nequaquam id quod viridocti dieunt 8, inde efIicitur ut legati legionum tum omnino nulliesse potuerint. Et eodem Vietore teste (XXXVII 6) Gallieniedietum post resoissum est, quamqnam tum senatoreIl in capessendarepnhlioa ädeundaque militia segniorell fuere. Abrogatnm antemest aut Taoito regnante aut antea. Eo igitur tempore legatos le­gionum ellse potuisse nemo apte negabit 4. Nam quod Viotor di­eit <neque Florianus temere invasisset . • . amplissimo ao tantoordiM in castris degente', quis est quin videat ea ratiocinationedefiectere eum a recta via, eum etiam illo tempore quo senatus ineaatris degebat ante Gallienum tamen homines barbarae originisaut saltem non senatorii ordinis facti sint Augusti? < Operam per­dis, 0 bone> inquiet Droysen <eum anno 267 legionem constetrectam esse a praefeeto> 5. De praefecto libentissime eoncessero,sed longe aliud atque Dl'oyseno placuit inde eOlleludendum est.Ipsos adeamus titulos, DRm praet,er eum, quem Droysen advocavit,repperi duos quorum aetas definita esset 6. Bunt vero hi: OlL.III 3424 VAL(erius) MARCELLINVS . PRAEF . LEG . PRO­T(eetor) AVG(usti) N(ostri) A(gens) V(iees) L(egati} (a. 267); ibi­dem 4289 A/R(elius) SVPERINV(s) PR[ae]F(ectus) LEG . I·ADI· A· V . L (a. 269); ibidem 3469 A~(ius) PATERNIANVS·

1 Duo sunt: ßrambach insel'. Rhen. 500. CIL. VU 107. 2 cf.Hirschfeld Untersuch. a. d. Geb. d. röm. Verwaltungsgesch. I p. 235.297. Mommsen, röm. Staats!'. 12 p. 527 not. 3. 3 Wilmanns ephem.epigr. I p. 105: 'legatione legiouaria sublata'. Marquardt p. 444.<I cf. Vopisc. Flor. 19, 3: 'uostri (senatorii) ordinis sunt potestates'.& cf. Wilmanns 1.1. p. 102: 'iam eum GaUienus homines ord~nis sena­torU militaribus honoribus fungi vetuisset ideoque legatos legionumsustulisset, vices legatorum susceperunt praefecti, unde a Gallieni aetateuilque ad Dioeletianum saepius dicuntur agentes vices legati'. 6 Deaetate tituli eIL. IJI 3426 T . FLAV . VICTOR [a] V· L . P •PRAEFE .LEG· n . AD non Meurate constat. cf. Wilmanns I. 1. p. 99 (n. 29).

tlyginus"ae' munit. castrorurr1. ,239

V(ir) E(gregitis) P'R1EF . LEG . II· ADIVT . A v.: (0.. 284). For­tasse aliquis suspieabitur,quae fuisse videtur Droyseni opinio, sub­lata legatione legionaria praefeetos illos constitutos fuisse legionumductores legitimos, ita ut (praefeetus legionis agens viees legati'pubIiea et sollemnis eorum fueritadpellatio. Cui opinioni si quisfavet, non recte favet. Primum enim id si fuisset, in titulo istoseribi non poterat (praefeetus legionis, proteetor Augusti nostri,agens viees, legati" quoniam adpellatio quamvis ampla, qua honorisgradus signifieatur unus atque simplex, qualis fuisset praefeetiin legati locum substituti, aperte non potest dirimi titulo protee­toris, nisi forte putamus (praefeetus legionis protector Augusti'fuisse titulum simpIieem. Deinde ipsa ( agens, vices ' formula do­eet non sueeessisse praefeetum in legati loeum. Nam sieut procu­rator Augusti dicitur agere viees praesidis 1, quill. forte fortuna ipsepraeses non adest 11, ita videtur praefeetus legionis viees agel'e le­gati absentis vel casu aliquo praepediti ß. eum procurator pro­vineiae, eui legitime praeerant proeuratores, adpellaretur (proeu­rator et praeses', (proeurator pro legato' aL, alius provinciaeprocurator dieitur viee praesidis fungi 4. Significatul' igitur (agensvices' formula fungi aliquem honore qui legitime ei non conveniat,eamque etiam ibi adhiberi necesse erat, ubi procurator impone­batur loeo legati lieet non defuneti aut easu praepediti vel absen­tis, si modo eil. provineia non ex lege pel'tinebat ad proeul'atorem.Qua ex analogia fieri non potest quin eoneludatur, si ponamuspraefeetum legionis agentem viees legati eum esse qui ab impera­tore legioni praepositus sit, tamen legionis imperium non modoad praefeetum, sed ne ad agentem quidem viees lega,ti praefeetumpertinuisse legitime. Immo si invaluisset velut Gallieno consiliumpraefeetorum legionibus praeponendorum, iustum eorum nomenfuieset (praefeetus legionis pro legato', non solum acl procuratorum

1 Disputavit de re eiusmodi Marquardt, 1. 1. I p. 391. < Hatein Unterbeamter die Vertretung des Proconsuls, so .. nennt ersich in der Kaiserzeit legatus oder quaestor vice procollsulis'. cf. Bor­ghesi oeuvres I p. 483 sqq. 2 OlL. V 875 < procllrator provinciae Asiae,quam mandatu principis vice defuncti proeonsulis rexit'. Ruinart act.mart. Veronae 1731 p. 83 a (8. 202).• Hilarianus procurator qui tune 1000

proconsulis defllncti ius gladii aeceperat.' ibid.p. 201 b fin. (a. 259, 260)procurator < qui defuneti proconsulis partes administrahat'. S cf. Veg.U 9: < praefectus legionis .. ahsente legato tamquam vi­carins ipsins potostatem maximam retinebat'. 4. cf. Mal'­quardt 1. 1. I p. 415.

240 1foerstel'

aliorumque analogiam, sed ipso Taeito teste qui tradit (ann. XV 28)Viniallum Annium, quill. nondum sellatoria aetate fuerit, pro 1e­ga t 0 legioni impositum esse. Quae eum ita sint, noli dubitarequin earum legionum, quanlm praefeetos videmus agentes vices le­gati, etiam turn cum tituli positi sunt, legitimi reetores habiti sintlegati, immo in omnibus legionilms eam fuisse rem tuto eoncluseris.Forsitan ad infringendam sententiam meam attuleris titulumOlL. III 99: (lulio Iuliano v(iro) e(gregio) ducenar(io) praef(ecto) .leg(ionis) I Parthieae Philippianae, duci devotissimo, TrebiciusGavoinus, praef(eetus) alae llovae fit'mae (miliariae) catafract(ario­rum) Philippiallae, praeposito optimo " quill. praefeetus hie, quine viees quidem legati agere dicatur, et dux sit et praepositusadpelletur a praefecto alae. Verum si eil. eontuleris quae Mornmsende dueis adpellatione exposuit l, propter adpositum dueis nomen(agens viees legati' omissum esse intelleges.

Oomperimus igitur e titulis usque ad annum 284 legitimumlegionis reetorem habitum esse legatum. Etiam post,ea durasseidem non possum delllonstrare. Verum legitimus ductor non fuissevidetur praefectus legionis, cum etiam Dioeletiani et Maximianiternporibus invenialltur praefecti legionis simpliciter adpellati 2,

qui si tenuissent legionis imperium, verisilllillimum, ne dicam ne­cesse est id eos fuisse praedicaturos. Praeterea eonsiderandum estnon id Hygino propositum fuisse ut rei militaris statum diligenterdescriberet" sed ut exercitui castra constitueret. Ouiusmodi scrip­toris nihil interest, utrum legatus illo ipso tempore legioni praesitan qui eius vices agit, modo legatus sit legionis rector legitimus.Itaque nihil obstat legatus, quominus vel exeunti tertio saeculolibellum adsignemus.

Duo quae restant argumenta a Mal:quardtio adlata inter sepugnal1t. Ille quidem qui primus civitate PalmYl'enis data utitur,hoc argumento ut firmiore nisus alterum ita immutavit, ut eongruereeum altero videretur. Nos illud interim mittemus, quam sit firmummox iudicaturi, postquam fundamenta firmiora alteri subiecerimus.Videamus igitur de equitatu legionario.

Legiones Hygini suo carere equitatu inde elucet, quod nus­quam equitum legionariol'um infertur mentio, alterum argumentumidemque gravius infra ponam. Vno eodemque tempore omnibus

1 A. v. SaUet die Fürsten von Palmyra Bero1. 1866 p. 72 sqq.2 Renier 109. Hie praeses provinciae summum tenebat legionis impe­rium. cf. Mommsen apud SaUet. 1. 1. p. 73. Brambaeh 467 (a. 295).

Hyginull de munit. c&stroru1Ii. 241

ex legionibus demptos esse equites proclivis ast suspioio. Marquardt'tamen dubitat, nalD sieut uua Iuerint cohortes equitatae et pe­ditatae, sie posse legiones quoque equitatas et peditatas una fnisseper aliquod tempus. ltaque legiones equitatu inlltructas non fuissestatuit in Hygini exercitu, cum alibi fuerint. Qnod si ita esset,vestigium eius rei nos aliquod deprehensuros esse aio. Scriptorenim eum conclusionem priorls partis faciat, tam 8.!leurate utquid faciendum Bit (si cohortes equitatae in eo exercitu omninonon fuerint', declaret (§ 46). Iam quis sibi persnadeat huic Ca­sui Hyginum consuluisse ae providisse, neglexisse id quod faciliusaceidere poterat, ut equitatis legionibus eastra metanda essent?cum praesertim, si cohortes equitatae in eo exercitn nou esseut,damnum refecturum fuisse imperatorem probabile sit additis exer­citui equitatis legionibus, si tamen hae erant. Facilius vero po­tuisse fieri ut legioues equitatae'; si erant omnino, essent in exer­citu, quam ut deessent cohortes equitatae, numeris efficitur.

AHa quoque parte Marquardtii sententia oppugnationi patet.Septimio enim Severo imperante statuit fnisse utriusqne generislegioues, tollendornm equitum legionariorum quis consilium ceperltnescit. Si ante Beptimium id consilium certum erat, hunc impera­torem legiones Parthicas quas novas constituit, puto non fuisseequitatll instructurum. Docet autem titulus anui 213 (OlL. VI3409) hominem eum cui titulus positus est, anno 208 factumesse equitem legionis II Parthieae. Sin post demum quam legional;Parthicas Iormavit Beverus consilium iniit sensim gradatimque tol­lendi ex legionibus equites, certe suh finem eius imperii, cui tem­pori Marquardt fragmentum adscripsit, non tam multae legionesequitatu suo fnissent orbatae, ut equites legionarios seriptor planeneglegere posset. Neque ego Septimium eum iudieo fnisse virum,qui rem aliquam et maxime militarem, quam ad finem perduc~re

lieeret, adeo imperfeetam l'elinqueret, ut annis post eius obi­tum triginta res eadem valeret, praesertim eum Caraealla et Be­verus Alexander oum in eeteris tum in milital'ibus rebus vestigiaeius presserint.

Bed adhne trlarii mihi subsidunt, equites pl'aetorianos dico,quos huic rei momeutum adlaturos spero. Cohortes praetoriae fueremiliariae, quarum uni cuique centuriae (inde ab Hadriani aetate)equites aliquot additi erant. lam inter exercitus partes adferuntur(cohortes praetoriae IV, equites praetoriani ccca'. Disiuncti nu­merantur, disiuDctis loca in eastris adsignantur, eum cohortiumequitatarum pedites et equites nna tendant, quamquam in bis equi-

Rhein. Mus. f. Philol. N. F. XXXIV. 16

Foerster

tes non adscripti fuerunt centuriis. Fieri id nullo pacto potuit, siantiqua cohortium praetoriarum ordinatio quam modo adumbravi,usque ad illud tempus obtinuerat. DUllS igitur res novatas inve­nimus: suo equitatu elU'GUt et legiones et cohortes praetoriae.Vtramque mutationem ab uno imperatore factam esse si conlegero,certe nimiae audaciae Cl·imen non merebor 1. Jam Septimio im­perante fragmentum scripturn non esse lapides clamant, velut OlL.VI 2385 (a. 209), ubi in frustuli primi oolumna b v. 10 EQ. O.GENIALIS recensetur inter milites oenturiae AEMILI VAL .•.Ne ante' annum quidam 240 potest scriptum esse, quia etiam tuminveniuntur equites legionarii 2. Nam cum omnino tituli quibusequites legionum memorantur, rad sint, nequaquam licet oonligereanno 240 uni legioni tertiae Italicae fnisse suos equitea, praesertimcum titulus, quo eques legionis XI Claudiae exhibetur, etiam se­quiori aetati tribuendus videatur..

Praetorias Hygini cohortes non esse miliarias eo oomprobatur,quod duplam II pedaturam ideo ltOcipiunt, quod tentoriis maioribusutuntur et in strigis eorum etiam primipilares atque evocati ten·dunt (§ 6) "-. Quam rem Lange inde explicandam (Jenset, quodsine dubio si cohortes praetoriae in bellum ductae sint, pars aliquaex siugulis cohortibus Romae remansel·it. Minime miM baEle sen­tentia adridet. Cur enim singularum cohortium partem aliquam(maiorem BcHicet, tam magnam ut ratio eius in cllstris metandisbabenda esset) remansisse statuamus, si quattuor tantum cohol'tes

1 Hoc est argumentum, analogia eohortium praetoriarum, ex quosupra scripsi .certius effiei ut equites in legionibus non sinto Quodequites legiouarii prorsus sublati sunt, cum praetoriani seiuneti tan­tum sint a cobortibus, non. diffieile explicatur. Legionarii equitessine magna dignitatis imminutione distribui poterant inter aIas, nonlicebat idem fieri equitibns praetorianis. Potcrant quidem hiquoquefnnditus toUi ea ratione ut supplementa eis non darentur. Sed quotempore utraque mutatio facta est. uondum constitisse videtur cOllsi­lium minuendi numeri praetorianorum. ZOlL. III 5942 (a. 240):eq. leg. TI! Hat II 2663 (a. 216): equites leg. VII gern. Anton. Renier821: eq. leg. III Aug. Antoninianae. Brambach 1034 (a. 281): equ. leg.XXII pr. p. f. CIL. V 896: 'Iustinus equis ilig. XI CI .. militavit incorta statu posteriora' .. quem titulum Mommsen epbem. IVp. 234 (43) ait eum propter sermonem inconditum turn ob alias causasaute qUartum saeculum non posse scriptum esse. Mea tamen opinioneaut aute quartum saeculum exarattls est aut neque eques legionariuBneque hastatus posterior ·significatur. Ceterum de Ammiaui bastatisrectius iudicavit Valesius ad Amm. XVI 12, 20. 8 Simplex intelle­genda. est cohortis legionariae (quingenariae) pedatura. 4 Schele innotia p. 42. Lange p. 129.

HygiDUS de munit. eastrorum. 243

in expeditionem profeetae sint I? Langeo tum demum adsentiar,si quis argumentis eertis Re probatis Hygini aetate eobortes easdemonstraverit fuisse miliarias. Interim eas neo miliarias fuisseet suo numero in bellum eduetas ease meo iure mihi videor sta­tuere'. Quando vero miliariae esse desiednt mihi non eonstat:a Septimio praetorianorum nUluerum non imminutum esse ex Hero­diani verbis 2 eonligitur. (At enim non vieisti nUmOrllm praeto­rianornm solito esse minorem. Nam dempto ex eohortibus equitesingula milia militum ne in pristinis quidem eohortibus praetoriisfuere'. Neseio quidem quoteni equites in eis fuerint 5; corte nu­merus eorum non tantus fuit quantus in auxiliariis cohortibusequitatis. Sed tantum eum fuisse ponamus 4. Tum demptis equi­tibus fuissent in singulis eohortibus septingeni sexageni pedites.Verum hie quoque numerus nimis amplus est pro spatio quod eo­hortibus conceditur. Aceipiunt quidem tantum spatii quantumduae eohortes legionariae; sed et ruaioribus ipsi tentoriis utunturet in eadem pedatura primipilaribus evocatisque loea adsignantur,qui omnes non possunt non centurionum {) modo tetendisse 6. QUilletiam praetorias cohortes nostras non plures milites habuisse quamlegionarias quingenarias ipse scriptor arguit. Duas enim adfertcausas cur coholtes praetoriae duplam pedaturam aceipiant. Quodsi plures in his milites fuerunt, haec quoque erat eausa satis gra­vis ne dieam gravissima, et quam seriptor vix praetermisisset '1.

Inepte feeisset verba si non totidem in utrisqne cohorHbus militesfuissent. Cohortes igitur praetoriae Hygini quingenariae fuere.

Quis vero est qui tanto opere imminuit praetorianos?Altissimum hac de re omnium seriptorum silentium. Vnu& Vietor(Caes. XXXIX 47) memoriae prodidit imminutum esse praeto­riarum eohortium numerum a Diocletiano, quam rem lieet fortasseconiungerc 8 eum illa quod Ioviani atque Herculiani < longe inexercitu praestabant' 9 eosque < Dioeletianus et Maximianus, cu mad im p e ri um pe rv e niss ent' omnibus legionibus praetulerunt 10.

Victoris verba non intellego nisi laxiore quodam dieendi usu numerumeohortium dictum esse surupsero pro numero militum in singuliscohortibl1s militantium 11, quoniam ipsarum cohortium numerus auno

1 cf. 'fae. hist, II 11. 18. III 55: integrae eohortes praetoriaetum in bellum videntur eduetae esse. 2 In 13, 4: Tij, 1.1J 'Pw[t!/f!vlIaftEcl1, aVTij, uTf!an),,/X(J/et(Jl}'E{ClYjt;. Inde qui conligunt praetorianorumnumerum esse quadruplieatum, id qnod in qnovis libro poteris legere,errant. 8 'Centenos viceuos fere equites fuisse puto. ~ Si minor fuitnumerus, id etiam magis in meam faeit partem. 6 Hyg. § 1. 27. 28.Polyb. VI 30, 5. 6 cf. Dio LV 24, 8. LXXVllI 5, 3 con1. c. Hdn. IV13, 1 Spart. Car. 6, 7. Zander Andeut. z. Geseh. d. röm. Kriegsw. 5.Fortsetz. (1859) p. 24. l\1arquardt p. 376. 7 cf. § 3: 'Cohors prima ..quoniam duplum numel'um habet, duplam pedaturam accipiet'.8 cf. Burekbardt d. Zt. Const. d. GI'. p. 61. 9 Vict. Caes. XXXIX 18.10 Veg. I 17. 11 Eodem sensu nescio an aecipiendum sit numeri vo­cabulum apud Ammianum XXI 6, 6: 'augebatur turmarum eque­strinm nnmerus pariqlle studio snpplementa legionibus scripta sunt. in­dictis per provinoias tirooiniis'. cf. 'fao. hist. II 69: 'flmputari legio­Dum auxiliorumque numeros iubet vetitis supplementis'.

244 Foaratar Ryginue da munft. caetroruni.

298 non fuit daminutus 1. Gerte Dioeletianum imminuislle praeto­rianos intra XV priores imperii annos vari ast similius quamintra VI posteriores. Accedit quod si miUllere praetorianorumnumerum decreverat, proximum erat ut ad quingenariarum statumeas cohortes redigeret, tum consequens ut integrae tolleranturcohortes.

Itaque cum non videam quid prohibeat numerum mnitumquem cobortibul! praetoriis vindicavimus prisco minorem referri admutationem a Dioeletiano factam, libellum nostrum post id tem­pus seriptum esse iudico. Neque vero ultra annum 312 progredilieet, quoniam tum penitus sublati sunt praetoriani ll.

Restat difficultas UUR. Negat enim Marqua.rdt Palmyrenosiude a Garacalli tempore adpellari potuisse natiouem, eum civesRomani facti essent 8. Quod vir doetus vellem demonstrasset. GerteZenobia, quam eivem Romanam fuisse non negaveris, a TrebellioPollione (tyr. trig. 30, 2) peregrina adpellatur. Vnde non omn"l3seriptores fuisse sollicitos perspieimus in imponendis nominibusquae eui minus convenirent 4. Ipsum vero hune locum ita explieo,nt numeros aliquos Palmyrenornm 5, Daeorum, Britonum eet. fuisseeum exereitu sumam, qui suis armis suaque pugnandi ratione ute­rentur, velut saepissime qni legnntur sagittarii Osrhoeni, eos nns­quam memini me legere more Romano ordinatos per cohortes. Eins­modi numeri llationum si cum exereitu erant, quovis temporepoterant adpellari naliones, praesertim cum nationis Buae vocabulopublice nuncuparentur Palmyreni itemque ceteri 8. Haec cui an­dacius videntnr conieetata esse, is caruisse statuat necesse estHygini exereitum levi armatura, quae tarnen a nullo afuit exereitu 1.

Quod Dacia Romani intra annos 270 et 275 cesserunt, nonimpedit quin Hbrum postea Ilcriptum pnternus. Nam etiam Ge­tae in exercitu sunt quos dileetu habito probatos esse nemo opi­uabitur, et duae post fuerunt Daeiae ripensis et mediterranea.

Donnae. Guilelrn us Foerster.

1 CIL. III p. 900 (dipt LVII). 2 Vict. Cll.es. XL 25. Zosim.II 17, 4. 8 Largiol' {nisse Paimyrenos eives Romanos, qnamquamex Vlpiani verbis (Dig. L 15, 1,5) perperam id conlegit Mal'quardtj eaenim mutiIata aunt, deest enuntiati pars qua dicatur, quae ratio inter-.cedat inter Palmyrenos et consnm, utrum fuerint iuris ItaHei necne.4 cf. Tillemont hiat. d. emp. (Paris. 1720) III p. 105, cui tamen ineis qnae de Treverorum eivitate dieit, non adstipulor. 8 nurnernmPaimyrenorum babes CIL. 111837. 907. Renier 1638. num. Syror. sagitt.CIL. II 1180. Trab. Poll. Claud. 7, 5: 'omnes sagittarioll Zenobia pos­sidet'. Ruf. Fest. brev. 24: '(Zenobia] multis clibanariorum et aagit­tariorum milibua freta'. G cf. Tae. hist. II 58: 'deeem novern co­hortes, quinque alae, ingena Maurorum numerua aderat' . Spart. Pese.Nig. 4, 2. 1 cf. 8cbmidt I Ol'gania. u. Gefechtsweise d. 1. röm. Fuss­volks, Gymn. Bunzlav. lib. 1873, p. 7.