1-.:. Pevg2moerı 'an l ış Yorumlama Tez ah li -e rı,. or of or Mehmeo s Htı.. tBOGLU

ı

•

HZ. EYG M BERI YANLlŞ YO

EZA_ U ••

M, AMA •

ERI

,

Prof.Dr. Mehmed Said HATiBOGLU

Ankara üniversitesi ilahiyat Fakültesi Anabilim Dah Öğretim Üyesi

Prof.Dr. Mehmed Said HATiBOClU

25 9 1935"Le 9urcur'da dogdu !3olgesının ·Hatib-Hoca·· Iii· ka bivtc maruf alimı ola n u~L)a~ınm q45'te vc~a tı uzerıne. onun ku· r uotıa nesıne s,Jhıb --ık ak gavcsivlc okul dcgıştırdı ·1954-58 SPne­lerınde llah ıy;ıt Fa kultesınoe ~J -u du ·1 959 tJJı;la rır da Prof Tavvıb OKIÇ'ın (1902- 1 977 ~ Hadis asis .. anl ıgı a tayin edi di . 1962'de ·fslii­rni Tenktd Zthni~ eti ve Hacf.rs Tenl<idin.1n Do~usu · ısımli teziyle D ok­tar, 1961 'de· ·Hz Ptwgan1L1enn vefatindan Ernev!lerin sonuna ka dar swasi-icttmai h'Jr.J,·~~elt:rte Hadis )Uunase!Jetlerf isiml ı teziv e Doçent 1978'de ı sc: ·1s/Jn1da ilk sivas/ Kavrniyercilik Hi/aferin Ku· re'!Siiliqr t5·trnfi teziyle de Profesor oldu

Halen avm ... akultede Hadıs Kürsüsu ogrctım üyesidir.

lt. ' t ,,, \ ı \ 4.J J ı. .,.. ,:>- . .,.J

..._ J . ı,...- • ı_S.)~ ~jJı ~_,..n ~ı c ... ~> .:111 J~) J' ~ ~ 'J ı.ı

1

. ~_u~ J ~-L!J~ .J-ı J.l ~~ ~~ .Jj d,.jlj J ~ c_ ... ~> ~ı

' L

. .. ~ı ~·' J...ı 1.5" ~ ( -P) -'l ~ ..l.J .J\ J..l:;..çl . ~ ~ ~ ~ ' • ~ • ı...,~-;;- ,.._... ....:::- . - •• ~ l - · - .J..I.J

ff

'ı.:• IJ.\s. ı..S _;. :.(:Y ) ~ j ı..5 JL,a.;JI o~ Lt b Lu. ·- J .) ..._ \..!)- . w ~ - .-'

1'\J<..i:Ji :.jl • 'J i J '~ )1 -~l JL_J ı .,~ ~ -,k _jl .... ı...T ~ , ...,..- )J • - ""!? ~-

.~ ... \1 ı~ ..... J ._, ,.

ıı • . • Q,:>- ıl ı • eı~ ....>- ( _.,..:J) .. .--.. ıı, .j 1 ıı : .,f~ ) 1l J·;>_; • u. ...... ...,. ' - -

j ~"" o~ J~ C;!) :_..~ (~~) ~1 ~l.i J ~ ")'..:.,. ~ ' .

.-ı - ~ ~ il ;;_j ~ı ,~')'ı~~ ~ Üı ~ J' \ .. ~ 1 .._...... ..-~ı.Jtr W ~ ..,. T ... ~,.. · f J ...,.

. ~ ' ~~ .:i _\.;.. ~ ~\ LiJ, '~Jli ~ ·, '-'1 r._:; ,.jJ ~ ~ı J'~

J ~ 4 ..... .... JIJ ,.,. .J ı J

5

6

-1z. Pevgamberi Vanlıs Vo,.um, arr.a TczahL'Jrlen!Prof .Dr . t~.ı1ehmrrJ s YA Tl 130GI u

Kurtan-t Kerimde beşerüstü fiziki hayatindan sôz edilmeyen tek vah.iy tebliğci ve tatbikçisi, herhaJ-

• de lslam•n son P~eygamberidir. Bu keyfiyeti eksik-Jik gibi gören leri tatmin edecek malzeme diğer is­lAmi eserlerde faziasiyie mevcud ise de, bu konu­yu biz ileride ~el~e alabiılmeyi ümid ediyor, bu Hk ya­z•mlzd,a, Hz. Peygamberi beşer üstüne ç1kar1p onun bedenini takdis etmeye kadar varan bir carey~ ... n1n 2.18. asardaki bir tariıhi tecel:lisi çerçevesinde soh­bette bulunmak istiyoruz. Hz. Peygamberi~n, aleyhte beyanianna rağmen vücud bulup, zaman1m1za d.a ulaşan benzer davran IŞiart n rühi-ictjmai amUlerini araşt1racak olanlara bu yaz•mazJn bir teşvik vazite ... s.i1 görmesi arzOsunday1z. Beşeriyeti selam·ete· ulaş­tsracak isr!am fikriyat1n1n oranca safiyetiyle anlaşa­labil,mesinin, ancak kültürel malzemem,izintahljtden geçtrıHmesiy~e mümkün olacaği muhakkakttr. ishl­mi malzemenin şahis planindaki merkezini Hz. Pey­gamber teşkil ettiği içindir ki, Onun şahsiyeti etra­finda oluşmuş gölgeleri yoketmeye hiz1met ~edecek

yaztlara öncelik vermiye thtiyaç ollduğunu düşünü­

yor ve aşağidaki denemenin, beklediğimiz yaplCI tenkidlerle, daha faydali hale geleceğin i ü mi,d edi .. yoruz ~

En büyüık muhaddiıs Buhari (194-256/810-870) 7

konumuzJa ilgili olarak , RasQiullah'dan şöyle bir uyan kaydeder~

~ ' ' ~ . " J ~~ } ~~ ~\ ~ ı.J ""'4-"' J J Jı ~ J+ \.;~ . ~L~ ~~ J..J. l,j,

' " .&\ ~~jl ~l ~? J}

H Ben, AbduUah oğlu Muhammed'im, Allah"1n kulu ve Peygambeiiyim. BenL Allah'~n bana verdi· ği mevknn üstüne Ç1karman1z1 sevmryorum"<1)

Acaba. Hz. Peygamber bu uyany1. bir hadise üzerinemi yapm1ştır, yokse geleceğe yönelik bir tedbir ~olarakm1?

t 1. Hatife Hz. Ömef }n ) kendi h i lafeti zaman 1nda (13 .. 23/634-644) Medine m~nberinden şu Peygam­ber emri ni hat~rlatmaya lüzum gördüğü anlaşdmak-

tadlr:

L ·H 1 ristiyan lan n Meryem oğlu (isa)ya yapttklan gibi, bana da mübalağah medihlerde bulunmayln, Ben ancak Allah'~n kuluyum. Altah\n kulu ve Ra~

sülü deyin (kafi)'''(2l·

Bu iki rivayeti ve benzerlerini okuyanl,ar, tabia .. tiylle bunlan söyJemeyiı gerekti k;rlan durumlann ri­salet devrinde ortaya ç•kmaya başlad ıığlna ihhmaJ vereceklerdir.

(1) eta T~rihu ·~-sağir, 8 (2) Buhiri, 60. En1bJya, 48, fV. 142. (3) 17. is ra. , 90-93

,Gerçekten de, Hz .. Peygamberi beşer üstü gös· terme gay~retindeki kitabiyattn hacmi ve muh1evas1, bu cereyan•n o1dukça eskiler~e gittiğine del'i 1 m ah i­yetindedir. Hz. Peygamberin şemaUine , hasaisjne tahsis edilen cildlerfe es e ri n incelenmesi, bir yan­dan bize, Peyg1ambere duyulan sevginin s1n1r ta­ntmazh~lnl tesbit imkAn• vereceği gibi, diğer taraf­tan, Peygamberin·i gerçek hüviyetiy~e tan1mak ve · tan1tmak isteyec~ek günümüz UAhiyatç1S1n1 ne çap­ta bir küttü r antm.a hizmeti'nin baki ed rğini de gös­terecektir.

Aşağida, Hz. Peygamberibeşer üstü görme te­zahürleri çerçevesinde, misal otarak Onun ölüm sonrasi vücOduyla 'ilgili görüşlere yer verecek, ve işe, KurJan ve Sünnete dayah ıist inad duvanm~1z1 yüksertmekle başlayacağ1z .

Malum olduğu üzere, daha Mekke devri ayetle­rinde Hz. Peygamberi n beşeri varhğiyle Ug i li tas­rihlere lüzum ~görülür, Cenab-1 Hakdan ald1ğ1 va­hiy dış1nda son Peygamberin diğer insanlara ben­zer yap1da olduğuna defaatle işar~et ediılir. Mesela , müşrikletin iman etme şartlan olarak iler i, sürdük .. leri: yerden kaynak fsşk1rtmakJ içlerinde,n Irmaklar geçen hurma ve üzüm bağlan edinivermek, göğün parça parça inmesi, Allah ve mele:klerini getirmek ~

al h n eve s ah i b olmak, göklere ç1kmak, kitab getir­mek v .. s. mücize ta,eblerini zikreden Kur'an-1 Ke .. rimde., bunıara red mahiyetinde olarak, Hz. Pey­gamberin şöyle c~evab vermesi emredilmişti r:

~ ':,' ........ t 1 ~ 'Y ı ...:..S l ~ ' • • ı ..1 J J • ı; w . ...;.) -... ~ ..

' ~Rabbimi tenzih ederimf ben Resül bir beşer .. den başkas1mıyım ki?"'t3}

Peygambedn fiziki yönden kendileri gibi olma­sın~ Peygamb,erlik makamtna yak1şt1ramayan müş .. rlk kafall~ara hakikati kabul etti rmek pek kolay ol .. mam1ş olmahdtr ki daha brrkaç benzer 1asrihata Kur' §.n ... ·l Kedmin yer ver m iş olduğu görülür:

~r- 4 ~ .. L; . .J.;.-1 _, .Ji ~<:.,;~u i J.~ ~ Jt. ,~ A LJt li!~~

. . . ~ J~--JJ ~'

' ~ De: ben ancak sizin gibi bir insan1m. Sizi'n ıi la­

hln~zln tek ilah olduğu bana vahyediliyor. o~na doğ­

ru yönelin O'ndan mağfıiret ~isteyin .. ' '(4)·;

- f ~

j~ . ~ »-1 .. "-.h ~ -" uı t ..;>- ~ ..5J;.... ...;_, li 1 t.c\ ~ ; - O ..1 """ ~s. "'::"' "" ~ .,/M 1 .J ' ~ J

' .u ... ~.J ~J Q~~ ~...,....: ~ ) IJ d.;lLp. ~ -~j ~ ) ~LQJ ,~ ,~..

..De: ben ancak sizin gibi bir insan1m. Bana ila~ h1n1zfn tek ilah olduğu vahyediliyor. Kim Rabbine kavuşmak dilerse iyi iş yapstı n, Rabbinden başka­sr~na k.u ~l olmasln"(5)

(4) 41 . Fu.ssiJet!, 6 (5) ·1a. Kehf, 110

i ız Pe·~ga m ben Yan ı ~ş Yorurn,ama 'Tezahürlerı/Prof Dr Mı::hmP.d s .HATiBOCLU

Beşerin temel vasf1 fanili ktir. Melek olmayan Hz. Peygambe~r d~e (6le,lbette ölümlü olacaktir ama~ şa­ştlacak tecellidir ki aşağidaki ayetleri belki her gün okuyan baz1 muahhar a.Umlerin bunu Hz. Peygam­ber i ıçin kabül etmeleri pek o kadar kofay olmamı1ş ... hr. tleride teımAs edeceğimiz üzere, bu defa Pey­gamber aşki neticesi,,, Peygamber~e henüz beşeri bir ölümü yak1Ş11ramam1şlar. bizler gibi ölmüş ol­mastn,a Peygaımber için raz1 olamam•şlar

bulunmaktad1r.

' 'Sen muhakkak öleceksin, onılar da Ö'lecek' 7cn. Dünyada ölmeden yaşamak şimdiye kadar kim­

seye müyesser olmam1şt1r: ' .

~~ j JJJULı ~ ~ .}tt\ ~..w- ~ ~ ıY A ~ t. J

usenden önce hiçbir kimseye ebed~ hayat ver­medik. Sen öleceksin de ontar bakimi kalacaklar? t '<8' .

Kendisini gönderen taraftndan mü'minlere örnek g~österilmiş bir Peygamber(9) elbette ki onlann şan­lan içinde hareket eder olmak durumundadu. Onun bütün hayat1 bunun misalleriyle doludur. Vahyin tebliği dtşlnda pekala d iğer insanlar gibi hata yap­t1ğ11 da olmuş, yan1lmtş~ unutmuş, haks1z yere öf .. kelenmiştir. Büyük Muhaddislerden Muslim'in (206-261/821-B75) Sa·hih,indeki bir bab aşağidaki başlı iği taştyo r:

~ ~ e

~ı yı ~ı-::- J ~ \;;.~ _, ı çı~ ) 1 (~) ~1 ~ J --:J~ t- ~

-~ J) ~_r.\ J ~ ô~ j J ..)ts" "..:.UJJ "

"'Hz. Peygamberin bilmeyerek haksiz yere la'net ettiği, ağ1r konuştuğu, beddua ettiği kimse için, bu hareketlerin zekat, ec ir ve rahmet vesUesi ol,acağl hakklnda't(10).

Herkes gibi Peygamber de bazan uykuya esir ol­du, sefer yorgu ni uğu sebebiyle zamant·nda uyana­madiği için sabah namaz1n1 güneş doğduktan sonra klldı(ll).

Bun~ar gibi pekçok vak1ayla sAbittir ki tslam1n son Peygamberi, hayati boyunca normal s§hada beşeri kay11tlar içinde hareket etmiş, mü~ minler kendisine beşer olarak bakmayıı bilmişrerdir. Ne var ki bunun her mü'min için böyte devam adebildiğini söylemek mümkin olmayacaktrr. Yazım1za konu edindiğimiz m:esete bunun en aç1k del iUerindendir. Beşer bir Peygamberin, ölümüyiia vücudunda vukubula:bile .. cek normal beden1 değ ;işmeleri , bir zaman geçiyor bazt beşerin havsalas1 a'lam 1yor. H atta bir devir ge­liyor, doğru söyleyen:in dili değ tl , kafasi kopanlmak isteniyor, Peygamberinin i ı m~ ine ömrünıü ve rm iş bir

(6) 6. En'aım . 50

(7) 39. Zumer, 30 (8) 21 . EnbiyA. 34

alimi' maddi ihtişam . çi nde yüzen bir devleti i kal­kiyor Peygambere hakaret etmekle suçlayabUiyor. Masalmiş gibi gelen QU manzara ya kaynaklann IŞ•­

ğında bakt1ğ1 mızda 2/8. asnn büyük bir muhaddi­si nin kendi nefsinden aziz bildiği Peygamberine karşi nastl bir terbiyesizlik le(!) suçlanabildiğini deh­şetle müşahede ediyor, haddini aşm1ş. meşruluğu­nu kaybetmiş bir sevgiye mubtela başka bir alimln. idAri sultayla bi~ rleştiği takd~irde ne derece tiksindi­rici ve fikirleri sapt1rtmakta rol alabiı leceğ,niı görü­yoruz.

Bilindiği gibi Hz. Peygamberin defni . ümmetin o gün içine düştüğü 1zd1ırap ve siyasi buhran so­nucu, zamanitnda ifA edilernemiş, haiUe seçi ımi ni

ümmetin selAmeti nam,na, definden öneeye al~mak

m ec bu riyeti h asli ol ,muştu. Vefatlan hazi ran ay1 n­da vukQ bulduğu için, defni geç ~kalmiş bir cased­de stcak ik,im in tesirterini bek~emeık kaç1n ıl mazd1. Ne var ki, bu derece tabii bir neticet Hz. Peygam­berin Asha.b1 aras1nda gayet normal karş1land1ğ 1

hatde, Peygamberi beşeri s1fatlard.an tecrld etme­yi sevgi ve hürmet gereği zannetmiş bir nesilde onun dile getirilmesi bile, haysiyeUi bir alimin ba­Şini yiyecek d urumlar yaratmaktan geri kalmam IŞ­ur. Hz. Peygamber hakk1nda üretilmiş çarp1k dü­şüncelerin Hk örneklerinden olmasi dolayisiyle ha­dis~eyi kaynakrardaki şekliyf·e okuyucunun dikkati .. ne sunm,af< istiyoruz. Kahramanam1z, lrak"1n mıeş­

hur muhaddisi KOfeH Veki, ~ibnu''I-CERRAH'du. V eki'In ilim ehlinden olan babas1 Ha~ife Mehdi'­

n~in Beytu'I-Mat naz1rhğ1n1 yapmiş olduğu halde~

kendisi HArünu 'r-Reşid 'in kad 111 k teklifini redde­den. sıiyasilerfe temAstan uzak bir i l ~m ~~bidesiydi.

iri vücüduy~a devanıh oruç tutan, her gece hatim indi·rdiği bildjrifen bu zengin hadis imam1 f1k1hta Ebu Hanife 'ye tabiydi.

V eki' 18S/801 senesi lhacc1nda M ek k e' ded ir. Bir vesileyle orada Abdullah ei-Behiyy'den şöy~e

bir rivAyette bulunmak talihsizUğine (!) uğrar: • • '1 - ' e

~~~ ı J ~4J ~ J~ t' .._:;I.,.~~U. (u.o) ~~ Jy J ı,),

.. . o~

I ' !Hz~ Peygamber vefat ettiğinde hemen defne­dilmediğf için karni şişm~ş . küçük parmağ1 bükul­müştü ....

Bugün: ne varm1ş bunda? diyebileceğimiz böyle biır ifade h;ç 1asawur ediflebihrmi ki, o devirde ba­ZIIannca cinayet sayiiabiimiştir (!) Bu cinayetin (!) yer atd1ğı: kaynakJan n verdiğ~ tatsilat ı aktarmaya ça­hşallm:

Pes~evi'nin (ö .. 277/890) naklettiğitne göre Veki'-1n bu densiztiğini,o günlerin Mekke val isi,, Hz. Os-

(9) 33. Ahzab~ 21 (1 O) 45. Birr. 2'5 (1 ~) Buhtri, 7.Tey·emmum, 6: 1 .88 ~ ibn Hişim U-340

7

rnan torunlar-Indan MuiiMimed ibn Abduilah duy­muştur. TabiatiyJe peygambere yap~1lmtş bu ımüd­

hiş (!)tecavüze kay1ds1z kaJmas~ mümkin değildir. Veki'i asarak öldürecektir. Harem-i Şerif;n d1ş1na darağact kurdurur. Ne varki Veki' de kimsesiz de­ğildir. Bir hayranı. MekkeU buyük muhaddis atim Sufyan ibn Uyeyne~y~ (1 07-198/725 .. 815) şefaatçj yaparlarsa Veki1'i kurtarabileceklerini düşünür .. Suf­yan, Veki' ne arası pek iyi olmadığı halde işe sarı­hr ve valiyi kararından cayd~nc Veki'i n Me·kke1den çekip gitmesinde anlaş ırlac

Ertesj gün 'Jal i, bu yüksek lü1fundan (!) pişman olmuş1ur . Zfra o ~gece· hatırlam~şdir ki sahabi Ci· bir ibn Abdul1lah U hud harbinde şehrd düşen ba­bastn!ln bir şehid arkadaş1yla birlikte defnedilmiş olmas1na göntü raz~ olmayarakJ k1rk sene sonra ba~ bas•n• te·k yatacağı mezara naklettiği nde gö~rm üş­

tüır ki cesedi ·daha hiç bozulmamiş haldedirf12)_ Ya­nij viiiimizin akl11na göre. bir sahabinin cesed1 k1rk sene değişmeden kalm1şsa, peygamberjnki hay­di haydi' kalacaktl'r. Bu durumda Vekr' mezkur ri­vayetiyle düpedüz ha'~t etmekte ve gere·ken cezay1 görmeyi hak etmiş bu~unmaktad1r.

Yine meşhur muhaddislerden Sünen sahibi Sa'­id ibn MansOr (ö.227/842), o Siralarda Medine'de bulunuyordu. Onun söyled iğine göreı pek mıuhte­

metdir ki valinin teşebbüsü sonucu . şayed Medi­neli l·er Vekl'i ele geçjrecek oJsalardl re cm edecek­lerd1 . Bu sebeble dostlan hemen haberc1 gönde-­rerek Veki'in Med[neye uğramadan doğruca Kü­feye dönmesini sağlamışlardır. (t3)

Hadis imamlanndan Yahya ibn Ma'in'e göre ise (158~233/775~847)~ hadise Halife Reşid'Jn hac se~ nesinde ıelmuştur. !14

) Ve·ki'in kat li fetvAs1n1 halife­ye Mckk~efi zahid mürcii alim Abdulmecid ibn Ab· Jülaziz(ö.206l821) vermiştir.

Meş1

um rivayeti duyan halife: Abdulmecid Ue Sutylın'ı yanina çağirtıp fikir dan1ş1yor. Mürefi an m:

'(~...~) ~ ~ .ı-)i ~) ) 'l l-U ~.r.. t 4\.ıç. IU lh Ja-iJ ~i~

ueu adamıın katli vacib·tir. Zira böyle bir ifadeyi ancak kalbinde Hz. Peygambere kin besiiyen riva­yet edebrlmr. J

7 dediği halde; ibn Uyeyne:

· ... J:~.QJl ~ ~'J '"'~J) ~J,.. ..... C!'~...;~ J -?~ ~ ~'i ' ~ r-' .:..r::l~ ı. rx <~ > ~~ J i ~ )-l ~~~ /} ~...u.\ J1

'" J i! ~

~ .. ~ ~ rı L. '}.....p J \.,.;'6'" rı yiJl .J'i '~ ~) ')! ~ ~ ~1 L

• ,.;-; ~.) ~ <. )La.; 'i 1 i ~ _; .--..:.. il.:>-1 lı - - .. · - •f .,/

''KatledUrnnl m z. Bir z t bir hadts duy-muş ve onu rivAyet etmiş o kadar. ·KC'tli vAcib değildir. ~(kaldi kiı bu rivayette bir gayr-1 tabi'flik de yoktur.) Zira Medine fev~kalade s•cak bir yer .. dir. Hz .. Peygamber pazartesi günü vefat etmiş­li, çarşamba gecesine kadar defnedilemedi. Çünkü herkes Mu. arnmed ümmetinin idiri istik­rar1nl teminle meşguldü .. Kureyş lle Ensar (bu . mevzüda) ihtilaf etmişlerdi. (Hz. Peygambeırin

bedenlndeki) değ·:şmenin sebebi budur 1•

V eki', daha sonra Abdulmecid'in ~gayretkeşli­

ği kendine hatır~at1hnca onu şöyle tavsif etmiştir:

~ ~ ~ ,~ '~_; fi. ~ ~..L--L.. .. ·. ~~ Y, ) .!Jb

LIBu zat cahitin biri, bir hadis duyuyor, had isin mahiyetin• anlamaktan aciz. Ağz1na geieni söyle­·miş iş1enrı 5).

IMerv,H haf1z muhaddis Ah b. Haşrem'in

(160-2571777,-871) rivayetinde ise Behlyyıin:

.~1 ~..:.. ~l J ·~ ~) d'-> a) J L. y. _!j; (~~1) ~ ı('

"Hz. Peygarr1ber bir gün bir ·gece defnedile me­di', bu yüz d en karn 1 şişti ~ iki küçük p.arm,ağı

büküldü 'sözünü Veki' naklet1iğinde Kureyş onu idam etmeye karar veriyor. _Sufyin b. Uyeyne; ~'Aman ya Rabbi, asacaklan adam tra klılann fakih oğlu fakihidiL Rivayet ettiği söz, m€uı1f bir hadistlr'' diyor~ müteakiben de: böyle bjr had~s duymad1ğ1-n1 Veki"i ku ~rtarmak için böyle söyled~ğinij bildiriyor.

Mu haddisirniz ibn H aş re~ m bu had isi. idam ka­ran ndan sonra Veki'den duyduğunu, onun cesa­retine hayran katdığtnr söylüyor ve hocas1 Veki'tn Hz. Peygambar~n bedeni·ndeki değ~şikl iği, onLJn öl~ med,ğini söyleyen,eri tekzlb eder mahiyette gördü­

ığünü i la ve ediyor. <16l

'Yukanya aJd1tğ1m'z r~vayetler1 tabrıatiyle kendi de­virleri nde kalabHece.k değildi. Başta bun~an rı akle­den aUmJer olmak üızeret h.adise pek çok kimsenin tefsir faaliyetlerine sahne oldu . is~ arnı kültür tfiri ht­nin ibretamiz sayfalan olmaları hasebiyle, bazlla­nnl hatirıatmakta fayda müh3.haza ediyorum. ZirA, as•rlar sonra gefen büyük büyük iakabh bazt alim­lerin seleflerjne nazaran ne seviyede bulundukla­nnıl ancak bu sayede öğrenebiliyoruz.

Şirndi,. ikiimin ·t,evlld ettiği basjt bir teğayyür haa disesil. ll. hi·cri asnn Veki* ve ibn Uyeyne gibi ~ki büyük muhaddis~nce tabii 'karş1 1~anm1şken , acaba halefierde ne tür~ü gelişmelere yol açm1ştırr bir kaç isimle takib etmenin zamanıdır. U lemadan kaynak-

(12) va~inin bu bilgisı her halde masa~ olsa gerektir. Ztra en esk~ kaynak~ardan mese~a ibn Sa!d'da 40 ve 4ô sene rivaye·tlerinin he~ men ard•ndan C!blr"m bu işa 6 ay sonra yaphğm ı kendinden nakleden rtvayetler de vaırdır ki. bunlarda ceseddeki kasmi bozutma· lardan söz edU m ektedir~

8

(Tabak.it Ul-563 3/2 1 06·1 07)

(13) ei-Ma ~rife vs't-Tarih ı . 175-176~ Nube'a ~X. ·1 63-164. (14) Tarih5 kaynaklara göre Reşid~kı hac senesi 186f802'dijr. b k. Taberi l l l~ 651: jbn}ul-esir VI~ 173. (15) ibn Adlyy V, 1983; Miz~nu "1-l"tid!JI ll, 649: nube/8 iX, i 64 (1 B) Nube!a tx. 160

ı d'"'l ••. r.J . n.f r : ı -. ·ı i· ·t:

fanan rivaye1 dalgalannin avam tabakasindane tür­lü hurafelere hayatiy~et kazandlrabilec~eğini başka

türlü tahmin etmek zor otacakt1r. Bahis konusu meseleyi öğrrendiklerimizden b~­

rinin sah ibi türk as1lll Zehebi (673-748/1274-1348) kend ıı görüşlerini gen işçre beli rtmeyf de i hma.l etmi­yerek Mizanu 't-J•tidat inde şunları söylemektedir:

'·Hz. Peygamber seyy~duJ~beşer: ıi nsan ların efen­disidir, ama insandir, y~er , içer, uyur, helaya gider, hastalan ı r , tedavi olur. Ağz1 temizlensinı için mis .. vak kuUanır. Bütün bu hususlarda diğer mü min­ler gibidfr. Vef~t ettiğinde ~ k~ ona anam babam fe­da olsun, herkese yapıld ıği gibi ona da gust tan­zif. tekfin, lahd ve defin işleri yapıldL Fakat diri iken de. ölü iken de tertemizdi. Mukaddes parmaklan­nin gevşeyip bükülmesine. karn1n1n şJşmesfne ge-lince .~ .. a.~' ~ ~ r-) ' u~ ~ -

Sizce bunu reddeden brr nas yoktur. insan diri tken bile . vücudunda gaz olur, şişer. Bu onun için bir ay1b teşkiJ etmez (nerde kaldi ölü fÇin ayıb oJ-

sun). . , ) ' --.; ~ ~ ~ ~ ~, • _ ... ._;ı ...... ı,.J

Fakat, bizde mıevcüd nassa göre onun vücudu toprak olma yacaktir. Allah Peygamberlerin cesed~ ~erini toprağı n yem esinil toprağa haram kıl m ış tt r. Hatta bu kayfiyat bazı şeh~dler için de vakid~r.

Eğer AbduUah ei-B~ehiyy"in hadisini. bir k~mse Peygamberin mevkiine duyduğu kinden dolayi ri­vayet ediyorsa o Zlnd lktlr. Hatta birisi r Hz. Peygam­berin sih~re maruz kaldtğ~ınl bildiren hadisi rivayet eder de, bununla onun kadrıini azaltmaya ~kalkişir­

sa, kafir ve z1ndık alımuş olur. Yine mesela~ Hz. Pey­gamber, kaç rek~at kıld1ğ1n1 unutarak iki rek;atta se­lam vermiştir hadisi n~. Peygramberi noksan göster .. mek kasdiyle r'vayet ederse ~ kafrr olur.

Hz. Peygamber: d Ben dıe beşer i m . sizler nasil unutuyorsanr~z ben de unuturum., demiş oldugu i~ç i nı~ onu had ıden aşırı övmek de yasak~anm~şt1r .

ed eb ve ta 'zim göstermek vac1btir. Ta' zrm ve had­dt aşmak birlbinne kanşm lşsa , alim bu durumda tevakkuf eder, şübheye düşmekten sak1n1r, mese­le iyice aydınlansın için, kend~sinden daha bilgih­ye başvurur ve o şek~ lde söyler. Aksi takdirde sus­mak, onun için daha uy~gundur .. . Keza Hlrist~yan­

lann isa hakikinda irtikab etti~ kleri aşınlı1ktan uzak durması kafidir. Onlar isa'ntn PeygamberUğiyle ye tin meyip. onu i~ah hğa, babahğa yü kseamişler . böy­lece samedi rubübiyyet rütbesiın i düşürmüşler, sa­pltmlşlar ve hüsrana uğram1ş~ardir.

Hz. Peygamberi övmekt~e aşın davranmak, Rab­be gösterilecek edebden ayrılmaya götüırür. Hak Tea~adan takva ile bizi korumas~n~~ Hz. Peygam­bere istediği şekilıda s~evg~ göstermekte bizi d8im ey~emesini niyaz ederiz .. (17) .

( 17) mizAnu 't-J'tidal 11'1 , 649a650, Abdulmecid maddesL (18) Nubela IX. 1r80-162.

•

ZehebT bu konuyu da~ıa sonra yazd1ğ1 bir ese­rinde de ele ahyor ve idamhk al ~~mimiz Veki' hak­kında şun ları söylüyo~r: (Onun bu davranıŞI) ariimin düştüğü bir sürçmedir. isnad1 munkatı ' bu mun~ ker haberi rivayet etmek Veki' in nesine? eredey­sa boşuboşuna hayat~ndan oluyordu. Onun aley­hine k1yam edenter mazOr. hatta mel'cur (sevab ka­zanmış) kimselerdir. Zira bunlar bir merdud h ab eM rin şüyG ' bulması halinde nübüvvet makam1na her­hangi bir düşüktük ge~ebileceğini düşünmüşlerdir. Gerçekten de H k bakişta böyle b1r ihttmal variddir. fakat daha etrafhca düşünürsen . bunda bir mah­zür olmasa ıgerektir ı Çünkü canlin tn bı fe karnı şi­şer, matsali an gevşer, B u hastailk çeşitleri nde nd ir ve ~ len ağ'r beJalara uğrayanlar Peygamberlerdir" ı Bu meselede duyulan endişe. sair insanların ölü­lerinde vukua ge~en vücüd ve k oku degişmıelerini

bedenleri n in toprak ol mas1 nt Hz. Peygamber hak­kında da te~cviz etmendir. Ha1bukj :

1 o

6" ~ '\1 , G ü ~. ~! j c-1 JLJ ~ Jl.V ( -=') ~ h .-...... _, w · ~ J ı- F .,. . - . u;) ~~ J~; L.J ~)ı~~ -~) ~".! .~ .. ~~ ,_:::,} \

ır

. ......... :J .,;~ ~ - ~· ı.sl ~.... ""' ... ı....... .....

··Hz. Peygamber bu noktada ümmetinden fark­lidir, çürüyüp toprak olmaz. kokusu değişmez. bi­lakis şimdi bile mis~den daha güzel kokulu olmak­ta berdevamd1r. o. diğer Peygamberlerinkinden da.., ha m ük em m el bir berza h hayatiyle 1 ahd•nde cani r­dtr ... Bu mevzüda yap1lacak olan tevkjftir (nassa da­yanmaktrr) ... ! '(18l

Zehebi bu arada Veki'e tanzde bulunma1ktan da kendisini alamamaktad1r. Abdulmecid'i adamdan saymay1ş1na rşaretle şöyle diyor: ., Hadi diy~eriim bu zat sentn idd~a ettiğ~n gibi hadisin tevcihini anla­madi, (a muba.r~ek alim) sende de hiç ak~l ve tedbir yokmudur: Hz. Alinin: "insanlara (marufu) iyi kar­ŞIIayacak~an şeyi rivayet ed~n, kabule müsaid ol­mad,klannı {münkeri) b1rak1n. AUah ve Rasülünün yalanianmasini istermis'iniz? ,, sözünü hiç duyma .. d1n m1? Şu hadisi de hiç mi işitm~edin ~ ··şayed bir topluluğa ak1llannJn ermıyeceği bir hadis rivaye1 edersen. o hadis baz~ların1n fi tneye düşmesine se­beb o!ur'•.

Doğru bildlğı 1 yolda kimseden pe·rva etmeyen Veki' daha sonra yine hacca g,itm,ş , dönüş yolun~

da ömrü tamam o~~muştur. n9J

Görüyoruz k1 8./14. asrın aUmi Zehebi. yukan~ ya ald1ğ1m kendi ifadeler'y'ıe sabit olduğu üzere. ar­ttk mesela bir V eki', bir ibn Uyeyne gibi Hz. P~ey-

(19) Nubela IX. 164-165.

9

Hz Pe gamberl Yan li s Yorumlama Teza r- urle rı/Prcf Dr M€ 'i med S H.~ Tl BCGlU

gamberin bedenini sair insanJar gibi antarnaktan otdu'kça uzakt1r. Nass ded*ği bir takim hadisiere da­yanarak peygamber cesedierinin toprak olam1yaw. cağ1na, onların berzah hayattnda halen canli ojduk .. lartna inanmaya kadar gidebUmiştir. Bu fikri geliş­menin (f) burada kald1a1n1 söyleyebilecek değ~liz. iki as1 r sonra gelen bir başka ,Alimi n onu da geçti­ğini görmekte, son peygambedn, yaz1m1z1n başla­nnda belirttiğimiz korkusunun gerçekleştiğine şa­hid olmaktay1z.

Gerçekten de daha ilk hicri asırda islam okumuş­lari arasinda yeşermeye başıayan Hz. Peygambe­rin ci sm en ölmezliği fikri , mesela Suyotr de (849-911' /1445 .. 1505) en kesin ifadesini kazanmış bulunmaktadir. Yazd•ğl eserleri taşıyabnmek ~için araba tahsisi gereken bu şöhreUi Ali m imizin. top­ladiği i~lmi malzeme neticesinde vard1ğı jfmi neticeyi şimdi birlikte okuyahm:

~ ... ~ J -' ~ AJ1 ~ ~ ) ) J Or-L-..f- ı..r- c .... ~) ~, ,J\ . , ıc. ' 1 1 .-. • V ., l ( • c 11. L • • 'l t 1 ' .. ı • ı. :.

~ ..;o ı.5-ı ~"7 .r _, . ı..,_j ..... ~' J _, ,_~.ı ~ 1 )..At · ı.J .~ 1 <:

~ . .,c 'If J~ ') ~ ı:.,~ , . )v ~~) ,~ ~ .J~ ~ , .-\J\.t J _W. • s ;; ~

~b;d- 1 c!) ,ıj) l .)l;l ~Lt . -'4 '-! ~·~ı :ı-i'~ c:' ~~)Ü~ - ~

~~ .... '1 1. \ lr~ ~ . ,, ~ , ~ ~ lı ~·)" .J .ııı.,. ~ S' .JI ,1 .·t-~ '- ~ .J ı5" M :....> ~ ft ..r• j .., ......

. Jt!l~ ~j_j. ~.:,;...-JI j l ·./b 'J) ~::ı

•'Hz. Peygamber. cesediyle rüh~yle canlıdtrJ taR sarrufla bu lu n ur. Yeryüzünde ve melekOt aJ~emi n­de istediği yere gider ... f aJen ölümünden önce hangi şekildeysa aynen öyledir. kendisinde hiç bir şey de.. ğişmemiştir, melaike cesed!er~yle can h olduklan ha ı e nasrl gözje görülm ezlerse. peygamber de gözlerden uzakt1 r, Allah bir kimıseyi peygamber~ görmekle talti f etmek dilerse perdeyi ·k ald 1 n r, o ki m§ se peygamberi gerçek şekliyle görür. Buna h iç bir engel yoktur, bu misAl eliemtnde oluyor diye bir tah­sise gitmeye de mana yoktur?tf20l.

Bu sat1rlann altana Vatikan'tn imzasın! koyabn., mesi için, son iki peygamberin yerlerini de{Jiştiri­vernıekten başka bir zahmete ihtiyaç olacak m1d1r dersiniz?

Suyuti son cümleleriyle kimlere taş atıyor oldu­ğu ,azçok mAiumdur. Gaz'li'nin de (ö.505/1111) aralannda bulunduğu muhaJiflerinden biz ibnu'l .. Cevzi'nin (510-597/1116e1201) görüşünü vermekle yeti n iyoruz.

(20) Hlvi 11. 265; krş. ll, 147. (21) Saydutf9 HAtJr, 365-3ee ı(22) Ş.a rAni 1 ~ 35

Peygamberi cismen gördükleri iddiasindaki mü' ... minter daha -6/12. as1rda o derece ses ç1kar~1r hale gelmiş olı malllardtr ki, bu meşhur Hanbeli aum şu cü mle1eri yazmak zoru nda kalm1şt1 r:

~ c.r..;. ~.uı J t~ ,.u <~) :u ~ J..r.ı J ~ . r .:_;;, ;_~

-~ ~~ ) ' )+>.- L\~ 4 ot) ~jj ~ ~LS:J. ı J rA>- J ~H ı~ l~ ı.)~ ~t . ~ .Lt~ .jji ~l ~ ~. ~ ol ..J ..W

..., J . ~ u ı_r-" -- ,./ ..! '-' E-

t..Sfl ~lH td.; ~..ı..,...~J ~ j ~lr, J .;~ J$i ,~

-~'i .Jb

''Kim Hz. Peygamberin, .Medine'ye tevdi edHmiş cesedinin k.abirden ç1kbğtn1 ve rüyasında gördüğü yerde hazn bulunduğunu zannederse, bu benzeri olmad~k bir cehtdettir. Yahu aynı anda bin kişi, bin yerde onu çeşitli suretierde görüyor. Tek şahısta böyle bir şeyi tasavvur etmek ak1l kan mı? Görü­nen şey Hz. -Peygamberin timsali d ir t şahsi de­ğU. "(21)

Hz. Peyga,mberi, asırlar sonrası canl1 olarak gör­düğüne, onunla konuştuQuna inanan bahtiyarlar aras1nda işbu SuyüU'miz de butunmaktad,r. Ken­di'Sinin rü;yet mevzuuna tahs;s edilmiş müstakil ri­sateleri var d ı r. Bunlara iler,ide temas ~etmek niyye­tiyle yaz~m1z1, i ma m Şe' ran i' nin (896-973/1493-1565) onun la i lg Hi şu ifadesini ak­tararak bitiriyoruz:

c ,

4..·~~ ..J...,. I .J..:.t;. _), ~, ·~ ...ı..ı 1 J~ ~~ ~ ~ - ~ . \ı? J . ı,...;• J • '- '" • .) ./ ~...--!.. J

' ~~ J ~ L ~ ~ r j~L~.ll )~wı ..w. ~.~ı ~ J ı ~ ll.

u~ .1 c.:....-.~ JJ ~~ ~~ ~ ~~ :( J) 4.5~\.i jlkl......J~ _w..

ı.~tl..!_. • ~ o,... :~. L;.. ..lı. ...:i.. ~ ( · ·~) .iıl ~ J .. _. ~· • "' ~ ~ ~~ ~,.,.- 4Utıi

;)1_,1~ J_,>~ y A : ? (f) ~~, y J~ 'J }_

.. l.J.>- ' ,.. l=ı:-- 1 • 1 ~ .., 0 ..J \.kL ~ı -L.ç ~ L ~ • Q ':. 1 4..-.Lih \ • .lk, ...., u .~ v~.... ~ .1

t . ~ l. l . .. .ı. , ' ~ ı ' c J .Y~ --ıtA·-'-~ :-~1 ı...-.:!Jiı>- l • ~ ~ ~~ ;;-bl J ~~-\..-

~ ~- ~ - ~ -" ~ ~

IL! ...:..,j, J.1ui; :_~ ~ J' ~j ~ ~~ ~ )' J !.~> .:_,. (_::ı. 2.} . \

-~

Şa''rln'i şöyle diyor: '·suyütitnin dosUanndan AbdulkAdir eş­

Şlzeli'de231SuyQti'nin eliyle yaz1lm1ş bir kağıd gör-düm. Ondan, Sultan Kayitbay nezdinde şefaatte bulunmaslı ni isteyen biris1ne gönderi l m~şti. su·yuti bu kağ1tta şöyle söylüyordu: ''Ey kardeşi m bilesin ki şu ana kadar ben Resü lullahla 75 defa uyan1k

ı(23) 93511529 seınesi civarı nda ölen bu zat~ Suyuti~n i n talebe:ıerinden muelli1 bir müeızindir. Hocas,nm haya1·ına dair: BehçelıJ ·ı~ AbidTn' i vardf r. (K ehh~le V. 298)

10

tı. e ,•q;.ımben Yanlıs 'v'crumlama Tezaııurlerı;Prof Dr .Ae ımı=-a s HATlROGLU

konuşmada butundum. Valiterin (idarecHerin) ya­nına girdim d· ye ,Hz. ,Peygamberin benden perde­~eneceğinden korkmasam kaleye (saraya) kadar çı­kar, senin için sultandan şefaatte bulunurdum. Ama ben Hz. Peygamberin hadisinin hizmetkarfa­nndan biriyim. Muhaddislerin kendi metodlariyle in­ce~eyip zaif bulduklan hadislerin sahihl'eştiri lmesin

de Ona muhtacı m (yanj Hz. Peygambere b hadis­ler sahih mi değ·l mi diye dan1ş1yor oldu unu söy­lemek istiyor) hiç şüphe yok ıki bu işi~ n faydası, se­nin Çikanna terc ih ediılir.''

Suyüti merhumun bu tashih işinde ne derece başani ı {1) olduğunu birgün gösterebUrnek ümidiy­le~ sel,amlar.

KAYNAKLAR

Burhar· :EI-Cmi'u's-Sahih - istanbul bask. Havi ~ EI-Havi li'J-Fetavi, SuyQti, 1-11, Kahire 1352/1933 ibn Adiyy: El-Kamil fi Dufafai'r-RicaJ, 1-VIII-Beyrut, 1984 . . lbn HişAm: Es-Siretu'n-Nebeviyye, 1-U, Kahire 1955. ibnu''I-Esir: EJ@Kamil Fit-Tarih, 1-XUI, Beyrut 1965-66. Kehhile: Mu'cemu'I-Muellifin1 I·XV, Dımeşk.

1957-61 .

. . • 1- •

EI-Marifetu ve't-Tarih, Yakub ibn Su yan E1-•

besevi, 1-IU, Bağdat 1975-1976. Mizanu '1-i'tidal, Zehebi, 1-IV, M1srrJ 1963. Muslim: EI-Camru's·Sahih, ,ı-v. Kahire. Nu belA: Siyeru A 'l~mi'n-NubeJiJ, Zehebi, 1-XXIU, Beyrut, 1985~ Seydu'I-Hat1r; ibnu'I-Cevzi, D1meşk , 1979. Şa'rAni: EI-MizAn. 1~11, Kahire. 1318/1901 ibn Sa'd: Tabakat~ Leiden ve Beyrut bask. Taberi: Tarih u '1-Umem, Lei,den. e tM Tarih u ~s-Sağir; Buhjrl, Pakistan bask.