ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

-----------------------------------------------------

VŨ ĐỨC HUY

DẤU ẤN NHO GIÁO VÀ KỸ THUẬT ĐIỆN ẢNH HOLLYWOOD

TRONG MOTHER VÀ OLDBOY

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành: Lý luận Lịch sử và phê bình Điện ảnh-Truyền hình

Hà Nội - 2016

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

-----------------------------------------------------

VŨ ĐỨC HUY

DẤU ẤN NHO GIÁO VÀ KỸ THUẬT ĐIỆN ẢNH HOLLYWOOD

TRONG MOTHER VÀ OLDBOY

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành: Lý luận Lịch sử và phê bình

Điện ảnh-Truyền hình

Mã số: 60 21 02 31

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ NHƢ TRANG

Hà Nội - 2016

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi dưới sự hướng

dẫn khoa học của Tiến sĩ Nguyễn Thị Như Trang

Các số liệu, kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực, đảm bảo

tính khách quan, khoa học, dựa trên kết quả khảo sát thực tế. Các số liệu,

trích dẫn đều có nguồn gốc rõ ràng.

Tác giả luận văn

Vũ Đức Huy

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc tới giáo viên hướng dẫn

khoa học - Tiến sĩ Nguyễn Thị Như Trang là đã tận tình chỉ bảo, giúp đỡ tôi

trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu để hoàn thành luận văn này.

Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới các thầy, cô giáo thuộc Khoa Văn

học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội, đặc biệt là các

thầy, cô giáo trong Bộ môn Nghệ thuật học đã truyền đạt cho tôi những kiến

thức quý báu trong thời gian học tập tại trường.

Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè đã nhiệt tình

động viên, tạo điều kiện tốt nhất để tôi hoàn thành luận văn này.

Hà Nội, ngày 05 tháng 12 năm 2016

Tác giả luận văn

Vũ Đức Huy

1

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 3

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ VĂN HOÁ, XÃ HỘI VÀ ĐIỆN ẢNH HÀN QUỐC

ĐƢƠNG ĐẠI ................................................................................................................. 8

1.1 Nho giáo và những ảnh hƣởng đối với văn hoá xã hội Hàn Quốc đƣơng

đại ................................................................................................................................ 8

1.2 Ảnh hƣởng của Hollywood với văn hoá Hàn Quốc đƣơng đại: cơ sở,

biểu hiện ................................................................................................................... 15

1.3 Mother và Oldboy trong dòng chảy điện ảnh Hàn Quốc đƣơng đại ........... 23

CHƢƠNG 2: DẤU ẤN CỦA NHO GIÁO TRONG MOTHER VÀ OLDBOY ........... 27

2.1 Mother – từ những dẫn dắt của tƣ tƣởng Nho giáo đến cách giải quyết

bi kịch ....................................................................................................................... 27

2.1.1 Mother – sự phản chiếu quan niệm về gia đình của Nho giáo ......................... 27

2.1.2 Mother - tư tưởng Nho giáo về người phụ nữ trong gia đình ........................... 29

2.1.3 Cách giải quyết bi kịch ..................................................................................... 35

2.2 Oldboy – từ bi kịch của sự đánh mất những giá trị đạo đức Nho giáo

đến những chấn thƣơng và khao khát lãng quên quá khứ .................................. 40

2.2.1 Bi kịch của sự đánh mất những chuẩn mực đạo đức Nho giáo .................. 40

2.2.2 Những chấn thƣơng và khao khát lãng quên quá khứ .......................... 42

CHƢƠNG 3: ẢNH HƢỞNG CỦA KĨ THUẬT ĐIỆN ẢNH

HOLLYWOOD TRONG MOTHER VÀ OLDBOY ................................................. 50

3.1 Quay phim: Cận cảnh và những góc quay đặc tả chân dung ....................... 50

3.1.1 Mother: Cận cảnh và thế giới tâm lý của người mẹ ......................................... 50

3.1.2 Oldboy: Cận cảnh và sự đa dạng của góc quay - những góc cạnh trong

con người nhân vật: phàm tục và anh hùng ............................................................... 52

3.2 Âm thanh: sự hỗ trợ của âm nhạc .................................................................. 57

3.2.1 Mother: âm nhạc và những “vũ điệu” tâm trạng của người mẹ: ..................... 57

2

3.2.2 Oldboy: âm nhạc song hành cùng cốt truyện ................................................... 58

3.3 Màu sắc và ánh sáng: Nguyên lý tẩy màu và sự tƣơng phản giữa ánh

sáng - bóng tối: ......................................................................................................... 65

3.4 Dựng phim: “bắt đầu từ quãng giữa” và dựng song song ............................ 70

KẾT LUẬN .................................................................................................................. 76

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................... 78

3

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Hàn Quốc nổi tiếng không chỉ là một trong những đất nước hiện đại

và năng động nhất Châu Á, mà còn là một đất nước có lịch sử truyền thống

lâu đời được gìn giữ và phát triển qua hàng nghìn năm lịch sử. Nho giáo

được truyền bá vào đất nước Hàn Quốc (hay chính xác là Triều Tiên) từ

năm thứ nhất trước công nguyên đến năm thứ 668 sau công nguyên (thời

đại Tam Quốc). Trải qua các thời kỳ Tam Quốc, Shilla thống nhất và

Koryo, đến khoảng cuối thế kỷ thứ XII thì Nho Giáo đã phát triển thành hệ

tư tưởng chính trị. Ngày nay Nho giáo vẫn luôn là hệ tư tưởng chính thâm

nhập sâu vào hệ tư tưởngxã hội và cá nhân con ngườiHàn Quốc.

Hàn Quốc là một trong số những quốc gia có nền điện ảnh rất phát

triển và có sức lan tỏa khá lớn với thế giới. Đất nước này từng được biết

đến với những bộ phim truyền hình nhiều tập, để lại nhiều xúc động trong

lòng khán giả chủ yếu của các nước Châu Á bằng những bộ phim tâm lý

như là: Trái tim mùa thu, Giày thủy tinh, Bản tình ca mùa đông…Sau đó là

những bộ phim truyền hình cổ trang, lịch sử nhưng vẫn đậm phong cách

tình cảm, tâm lý như: Thần y Hur-Jun, Nàng Dea Jang Geum… Và dần dần

Hàn Quốc bắt đầu lấn sân sang lĩnh vực điện ảnh một cách mạnh mẽ và

nhanh chóng. Hàn Quốc là đất nước công nghiệp, rất phát triển trong khu

vực Châu Á và cả toàn thế giới vì vậy họ nhanh chóng tiếp cận với nhưng

công nghệ điện ảnh tiên tiến và những phương pháp làm phim tiên tiến nhất

thế giới, đặc biệt là Hollywood.

4

Trong tất cả các bộ phim của của điện ảnh Hàn Quốc, dù áp dụng rất

nhiều phong cách làm phim của Hollywood, từ kịch bản phim, cách dẫn

truyện, dựng phim… nhưng những giá trị trong hệ tư tưởng Nho giáo vẫn

luôn hiển hiện rất rõ trong các mối quan hệ và giao tiếp của nhân vật, trong

cách nhìn về con người và thế giới được thể hiện trong phim. Và Hàn Quốc

đã kết hợp được tư tưởng Nho giáo với phong cách làm phim Hollywood

trong các bộ phim điện ảnh hiện đại của mình để tạo nên một phong cách

riêng, không chỉ phù hợp với riêng khán giả của Hàn Quốc mà lan toả đến

rất nhiều các quốc gia khác, được giới phê bình điện ảnh đánh giá cao, thu

hút lượng người xem rất lớn và đạt được nhiều giải thưởng quốc tế.

Chính vì những lý do đó tôi chọn đề tài này đểnghiên cứu sâu hơn về

điện ảnh Hàn Quốc và lý giải những yếu tố làm nên sự thành công của điện

ảnh Hàn Quốc thông qua nghiên cứu trường hợp của hai bộ phim điện ảnh

Mother và Oldboy.

2. Lịch sử vấn đề

Trong khả năng tìm kiếm của mình, tôi thấy có một số tài liệu tiếng

Anh đề cập ít nhiều đến vấn đề nghiên cứu của luận văn, chẳng hạn:

Kim Hoonsoon (1991), An orientation toward tradition in

contemporary Korean film narrative and structure: A study of Western

medium produced in non - Western culture , Phd thesis, Temple University.

Luận án khẳng định đạo đức và văn hóa Nho giáo vẫn còn ảnh hưởng sâu

đậm đến thứ bậc quan hệ xã hội, cách giáo dục và tổ chức gia đình của

người Hàn Quốc. Những yếu tố đó được phản chiếu rõ rệt trong phim Hàn

5

Quốc đương đại. Bên cạnh đó ảnh hưởng của Hollywood ở phương diện kĩ

thuật được tác giả luận án phân tích rất kĩ. Luận án cũng chỉ ra những tương

đồng và khác biệt giữa môi trường văn hóa đại chúng Hàn Quốc và Mỹ làm

cơ sở để thấy được những đặc điểm của điện ảnh Hàn Quốc khi tiếp thu ảnh

hưởng từ Mỹ. Những bảng thống kê chi tiết về sự đan xen của tính truyền

thống và phi truyền thống trên các phương diện nhân vật, chủ đề, cốt

truyện…trong 74 phim Hàn Quốc từ năm 1980-1988 đã được tiến hành.

Những kết quả nghiên cứu của luận án gợi ý cho tôi hướng tiếp cận với điện

ảnh Hàn Quốc đương đại từ 2010-2014 trong cả sự tiếp nối lẫn khác biệt so

với giai đoạn trước.

Trong cuốn Korean Film: History, Resistance, and Democratic

Imagination (2003) của Eungjun Min, Jinsook Joo, Han Ju Kwak, những

nghiên cứu về phim Hàn Quốc ở đây dựa trên cơ sở lí thuyết về “cộng đồng

tưởng tượng”, hình dung điện ảnh Hàn Quốc là sự “kết nối” truyền thống và

các yếu tố ngoại lai. Các nhà nghiên cứu khẳng định việc tiếp thu ảnh

hưởng của Hollywood ở Hàn Quốc vẫn dựa trên nền tảng của văn hóa Nho

giáo.

Frances Gateward (chủ biên) (2007), Culture and identity in

comtemporary Korean cinema State University of New York Press . Đây là

công trình đi theo định hướng nhận diện bản sắc và văn hóa của Hàn Quốc

trong điện ảnh đương đại. Các nhà nghiên cứu chỉ ra sự phức tạp của điện

ảnh Hàn Quốc trong công nghệ sản xuất, thể loại, quá trình hiện đại hóa và

trong cách trần thuật. Với phim của những đạo diễn nổi tiếng đương đại,

chẳng hạn Kim Ki-duck các nhà nghiên cứu vẫn nhận thấy sự chi phối và

6

quá trình đối thoại giữa văn hóa hiện đại với văn hóa Nho giáo. Quá trình

đối thoại đó vừa thể hiện sức níu kéo của văn hóa truyền thống vừa chứng

minh cho sự bứt phá của tư duy và văn hóa Hàn Quốc hiện đại.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

Luận văn hướng đến:

- Luận giải và phân tích những khía cạnh ảnh hưởng của Nho giáo

đối với điện ảnh Hàn Quốc đương đại qua nghiên cứu trường hợp

- Chỉ ra dấu ấn của kĩ thuật điện ảnh Hollywood trong điện ảnh Hàn

Quốc thông qua nghiên cứu trường hợpMother và Oldboy.

- Khẳng định sự tương tác của hai yếu tố Nho giáo và kĩ thuật điện

ảnh Hollywood như là yếu tố quan trọng làm nên nét riêng của điện ảnh

Hàn Quốc đương đại.

4.Phạm vi nghiên cứu:

Trong phạm vi luận văn này, tôi chỉ lựa chọn 2 bộ phim điện ảnh

Oldboy của đạo diễn Park Chan Wook và Mother của đạo diễn Bong Joon

Ho như hai trường hợp nghiên cứu để chỉ ra dấu ấn của Nho giáo và kĩ thuật

điện ảnh Hollywood trong điện ảnh Hàn Quốc đương đại trên các cấp độ

hình thức, kĩ thuật và nội dung tư tưởng.

5.Phƣơng pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu chính: văn hóa học,

trần thuật học điện ảnh, kí hiệu học điện ảnh.

7

Phương pháp nghiên cứu văn hóa học được sử dụng trong cả chương

1 và chương 2 của luận văn khi chúng tôi đặt điện ảnh Hàn Quốc đương

đại nói chung, và hai bộ phim Oldboy, Mother trong bối cảnh văn hóa Nho

giáo và nhận diện sự chi phối của văn hóa Nho giáo trong các cấp độ nội

dung cũng như nghệ thuật của bộ phim

Phương pháp tiếp cận trần thuật học điện ảnh được vận dụng nhằm

làm rõ chiến lược trần thuật của mỗi bộ phim. Các phương diện như người

kể chuyện, điểm nhìn, cách tạo dựng màu sắc và âm thanh được khai thác

để làm rõ nét riêng trong cách kể của mỗi thiên tự sự - điện ảnh. Phương

pháp này được chúng tôi vận dụng trong chương 3 của luận văn

Phương pháp kí hiệu học điện ảnh đươc sử dụng trong cả hai chương

sau của bộ phim để hỗ trợ cho các luận điểm phân tích được nêu ra. Khi vận

dụng phương pháp này chúng tôi đi tìm một hệ thống các kí hiệu trên màn

ảnh và cũng như mối liên hệ giữa các kí hiệu đó để lí giải ý nghĩa của các

cảnh cũng như hướng đến làm rõ “trường nghĩa” chung của cả bộ phim.

6. Bố cục luận văn

Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3

chương như sau:

Chương 1: Cơ sở Văn hoá, Xã hội và Điện ảnh Hàn Quốc đương đại

Chương 2: Dấu ấn của Nho giáo trongMother và Oldboy

Chương 3: Ảnh hưởng của kĩ thuật điện ảnh Hollywood trong Mother

vàOldboy

8

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ VĂN HOÁ, XÃ HỘI VÀ ĐIỆN ẢNH HÀN

QUỐC ĐƢƠNG ĐẠI

1.1 Nho giáo và những ảnh hƣởng đối với văn hoá xã hội Hàn

Quốc đƣơng đại

Hàn Quốc, tiếp nhận Nho giáo rất sớm (năm 392). Nho giáo được các

triều đại phong kiến áp dụng một cách triệt để, các nho sĩ không chỉ học

tập Ngũ kinh, Tứ thư mà còn tranh luận sâu sắc về nghĩa lý, tạo ra những

học phái tranh luận quyết liệt. Do nhà nước Chosun sùng bái Nho giáo, đến

thế kỷ XV, thời vua Sejong, Nho giáo đã vượt lên trên Phật giáo, chiếm địa

vị độc tôn. Sự độc tôn đó được các triều vua Chosun ngày càng đẩy lên mức

cao hơn, thậm chí cực đoan. Qui phạm đó còn được coi là qui phạm đạo

đức và được chế độ phong kiến coi như luật pháp và bắt buộc mọi người

phải tuân theo. Hơn thế nữa, Nho giáo tôn lên như một lẽ trời định phận cho

mỗi con người, vua phải ra vua, tôi ra tôi, cha ra cha, con ra con, chồng ra

chồng, vợ ra vợ. Điều đó có nghĩa là, cách ứng xử cần phải tương ứng với

thân phận (vua - tôi, cha - con, vợ - chồng). Vua phải thương dân, dân phải

trung thành với vua; cha phải nuôi con, thương yêu dạy dỗ con cái nên

người, làm con phải có hiếu với cha mẹ, ghi nhớ công ơn dưỡng dục sinh

thành, phụng dưỡng cha mẹ lúc tuổi già; anh em cần phải thương yêu

nhường nhịn lẫn nhau, làm em thì phải biết nghe lời anh chị… Cách ứng xử

theo danh phận đó, Nho giáo gọi là Lễ.

Trong gia đình truyền thống tuân theo quy phạm Nho giáo, người ông,

người cha có quyền quyết định cao nhất. Tất cả việc lớn trong nhà đều do

9

họ quyết định. Đồng thời, họ cũng là người có trách nhiệm và nghĩa vụ lớn

nhất đối với cuộc sống gia đình.Họ phải “tu thân” tốt thì “tề gia” mới tốt.

“Tu thân” ở đây không chỉ hiểu ở nghĩa trau dồi đạo đức, nhân phẩm của cá

nhân mà còn phải phấn đấu đạt tới những điều tốt đẹp liên quan đến kinh tế

gia đình và bản thân, mà con đường đi sáng sủa nhất là học hành thành tài,

thi cử đỗ đạt, ra làm quan (đã ra làm quan thì gia đình sung túc, danh giá và

cả họ được nhờ). Người con trong gia đình phải lễ phép nghe lời cha mẹ,

con phải đặt đạo Hiếu lên trên hết. Đạo Hiếu là đạo ứng xử của con cái đối

với cha mẹ, hiểu theo nghĩa rộng hơn, còn là đạo ứng xử đối với thế hệ trên

nữa, tức các bậc tiên tổ. Làm người có hiếu không chỉ đối xử lễ phép, chu

đáo với ông bà, cha mẹ khi còn sống mà cả khi qua đời; lo ma chay chu

đáo, trông nom giữ gìn cho mồ yên mả đẹp, lo cúng giỗ đầy đủ, ghi nhớ

công ơn cha mẹ.

Dẫu xã hội Hàn Quốc ngày nay đã có nhiều biến đổi nhưng việc thờ

cúng tổ tiên tại nhà và ở mộ vẫn được duy trì, thậm chí còn thịnh soạn hơn

thời phong kiến do đời sống kinh tế khá giả. Ở nông thôn, gian thờ tổ tiên

vẫn tồn tại.Nhưng ở thành phố, bàn thờ tổ tiên không được lập nên, chỉ tới

ngày giỗ mới lập ban thờ, dựng bài vị, bày đồ cúng lễ và cung thỉnh tổ tiên

về chứng giám lòng thành. Đời sống càng khá giả, giàu có thì việc cúng giỗ

càng theo phương thức mà các Yang ban (quí tộc) trong quá khứ đã làm.

Việc cúng giỗ này vẫn được thực hiện để bày tỏ lòng hiếu thảo đối với tổ

tiên, cầu mong tiên tổ phù hộ độ trì cho con cháu có được cuộc sống yên

bình, làm ăn phát đạt.

10

Việc thờ cúng tổ tiên càng được chú trọng hơn vào dịp Tết trung thu

và Tết Nguyên đán. Tết Trung thu ở Hàn Quốc không phải là Tết dành cho

thiếu nhi như ở Việt Nam mà là ngày lễ lớn.Người Hàn Quốc gọi Tết này

là Chuseok (Thu tịch), diễn ra vào ngày 15 tháng 8 âm lịch. Ngày lễ này còn

được gọi là ngày lễ tạ ơn, là dịp mọi người tạ ơn tổ tiên của mình, cầu mong

cho mùa màng bội thu, cuộc sống no đủ. Nguồn gốc của ngày lễ này bắt

nguồn từ lễ hội mừng vụ mùa bội thu. Những sản phẩm mới thu hoạch từ

vụ mùa được dâng cúng cho thần thánh trong làng và tổ tiên, tức là

Chuseok bắt nguồn từ tín ngưỡng thờ cúng. Trong xã hội hiện đại, Chuseok

vẫn được xem như một lễ tạ ơn vô cùng quan trọng và có ý nghĩa đặc biệt

đối với người Hàn Quốc.Đây là dịp đoàn tụ gia đình.Bất kể người Hàn

Quốc nào dù đi làm ăn xa ở đâu cũng trở về quê hương và thể hiện lòng thờ

kính tổ tiên.Nghi lễ không chỉ ở nhà mà còn được thể hiện một cách hết sức

trang nghiêm ở ngoài phần mộ.Họ thường dọn sạch cây cỏ dại trên phần

mộ, bày đồ cúng lễ và quì lạy hết sức kính cẩn. Tục này được gọi là Tảo

mộ và cũng tương tự như ở Việt Nam, có điều, ở Việt Nam thường diễn ra

vào mùa xuân chứ không thực hiện vào dịp Trung thu. Về phía nhà nước,

Chính phủ cho phép được nghỉ dài ngày và tới ngày lễ, Tổng thống Hàn

Quốc đều có bài phát biểu chúc Tết Trung thu, đồng thời cũng muốn bày tỏ

quan điểm lãnh đạo của mình.

Ngoài tính gia trưởng, tư tưởng trọng nam khinh nữ vẫn còn tồn tại

trong văn hóa gia đình cũng như xã hội Hàn Quốc ngày nay.Dưới chế độ

phong kiến Chosun, tư tưởng trọng nam khinh nữ thể hiện rõ trong đạo Tam

tòng, tứ đức. Phụ nữ Chosun nhất nhất phải tuân theo đạo Tam tòng: Ở nhà

thì theo cha, lấy chồng thì theo chồng, chồng chết thì theo con (Tại gia tòng

11

phụ, xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử) và Tứ đức - công, dung, ngôn, hạnh.

Đây là nguyên tắc rất cứng nhắc của nhà nước Chosun. Nếu người phụ nữ

nào vi phạm thì sẽ bị xử phạt, bị dư luận làng xã lên án; thậm chí, trong

cách ăn nói thưa gửi, người phụ nữ phải sử dụng kính ngữ một cách mềm

mại, dễ nghe, nếu không sẽ bị coi là thiếu giáo dục, không hiểu tứ đức là gì.

Về phía nhà nước, nhằm “tuyên dương” những người phụ nữ thực hiện

“xuất sắc” những điều trên, họ được phong danh hiệu là Liệt nữ. Điều đó có

nghĩa là, ngoài việc pháp luật bắt buộc phụ nữ Chosun phải tuân theo các

đạo luật trên, làng xã, nhà nước Chosun còn có những biện pháp “mềm

dẻo” để khuyến khích họ, coi điều đó là vinh dự không chỉ cho cá nhân mà

còn cho cả dòng họ, làng xã.

Còn đối với nam giới, người con trai dù có hèn kém thì cũng được coi

trọng hơn con gái, dù có nhỏ tuổi cũng được tôn trọng hơn, được hưởng

nhiều quyền lợi hơn người con gái lớn tuổi; người vợ dù có đảm đang nuôi

nấng chăm lo gia đình thì cũng phải phụ thuộc vào người chồng dù lười

biếng, bất tài, người đàn ông có thể lấy nhiều vợ cũng là chuyện thường

tình, còn người phụ nữ “chỉ thờ một chồng”, dù trong hoàn cảnh nào cũng

không được tái giá. (Tài trai năm thê bảy thiếp/Gái ngoan gái thờ một

chồng.)

Một quan điểm nổi bật nữa cũng phản ánh rõ tư tưởng trọng nam

khinh nữ, đó là coi trọng việc sinh con trai nối dõi tông đường. Tư tưởng

nho giáo cho rằng: “nhất nam viết hữu, thập nữ viết vô” (sinh được một con

trai thì coi là có con, sinh được mười con gái thì cũng coi là không), hoặc:

12

“Bất hiếu hữu tam, vô hậu vi đại” (Tội bất hiếu thì có ba, song không có

con trai nối dõi là lớn nhất.).

Ngày nay, trong xã hội hiện đại, cùng với sự phát triển kinh tế, xã hội,

quá trình dân chủ hóa đã làm biến đổi mạnh mẽ, sâu sắc tư tưởng phong

kiến trọng nam khinh nữ. Quan hệ vợ chồng trong gia đình đã bình đẳng

hơn trong sinh hoạt gia đình và nuôi dạy con cái. Tuổi kết hôn của phụ nữ

đã cao lên, xấp xỉ 30 tuổi đã tạo ra một khoảng thời gian nhất định từ khi

trưởng thành, đi làm và có thu nhập của người phụ nữ, bởi vậy, sau khi

thành hôn, phụ nữ cũng có một số tiền trong tài khoản, tức không bị lệ

thuộc hoàn toàn vào người chồng. Đó cũng là một trong những nguyên

nhân chính tạo nên sự bình đẳng hơn trong gia đình. Về mặt nhà nước và

pháp luật, bộ luật về gia đình ban hành năm 1991 đã có nhiều điều mục liên

quan đến quyền và nghĩa vụ của phụ nữ; Bộ Bình đẳng giới và Gia đình đã

được thành lập ngày 23 tháng 6 năm 2005, chuyên giải quyết chính sách về

phụ nữ, gia đình. Các đoàn thể xã hội, các tổ chức phi chính phủ không chỉ

lên tiếng bênh vực quyền bình đẳng, quyền lợi cá nhân của phụ nữ mà còn

có những biện pháp, việc làm thiết thực bảo vệ phụ nữ. Các Bộ có liên quan

như Bộ Y tế và Phúc lợi, Bộ Giáo dục, Bộ Lao động và Việc làm đều có

những giải pháp thiết thực giúp người phụ nữ thực hiện quyền bình đẳng.

Tuy nhiên, tất cả những điều nêu trên cũng chỉ đang trong quá trình hướng

tới sự bình đẳng nam nữ thực sự mà thôi. Ảnh hưởng tiêu cực của Nho giáo

chỉ có thể nói rằng đang dần thu hẹp lại chứ không thể loại bỏ hoàn toàn.

Hơn nữa, trong sinh hoạt gia đình và cộng đồng, người phụ nữ dẫu có tinh

thần tham gia tích cực vào công việc xã hội, dẫu chỉ sinh ít con nhưng do

phải đảm bảo thiên chức làm vợ, làm mẹ nên gánh nặng công việc nội trợ,

13

chửa đẻ, nuôi con vẫn đè lên vai người phụ nữ. Công việc vì thế bị gián

đoạn, các công ty ở Hàn Quốc không chấp nhận giữ chỗ chờ đợi họ cho tới

lúc có thể đi làm.Thực tế xảy ra trong các gia đình Hàn Quốc hiện nay khi

có con nhỏ thì chi phí thuê người giúp việc, chăm sóc con nhỏ còn cao hơn

cả tiền lương của người phụ nữ đi làm. Do vậy,mô hình gia đình xưa kia ở

Hàn Quốc là người chồng ra ngoài kiếm tiền nuôi đủ cả gia đình, người vợ

ở nhà chăm lo công việc nội trợ, dạy dỗ con cái lại lặp lại, hoặc nói cách

khác, vẫn là một mô hình hợp lý. Và lẽ tất nhiên, người vợ trong gia đình

Hàn Quốc hiện đại nhiều lúc, nhiều nơi vẫn không thể bình đẳng với

chồng.Hơn thế nữa, xin nói thêm rằng, xã hội Hàn Quốc hiện đại vẫn cho

rằng, công việc nội trợ là của phụ nữ, là bổn phận, trách nhiệm của người mẹ,

người vợ và chăm sóc dạy dỗ con cái học hành thành đạt là trách nhiệm lớn

lao và họ coi đó là niềm hạnh phúc lớn nhất của đời người phụ nữ.

Như vậy, từ tất cả những đặc điểm đó có thể thấy, dấu ấn của văn hóa

Nho giáo để lại trong văn hóa Hàn Quốc đương đạichính ở tư tưởng đề cao

vai trò của gia đình trong mối liên hệ với sự tồn tại của mỗi cá nhân. Trong

gia đình, cách nhìn về vai trò của người đàn ông và phụ nữ vẫn mang dấu

ấn Nho giáo khá rõ: người đàn ông là trụ cột, quyết định, người phụ nữ là

người “giữ lửa” gia đình. Dấu ấn của “tam cương” vẫn còn, theo đó, “ngũ

thường” vẫn được bảo lưu khá rõ trong xã hội Hàn Quốc: nhân – nghĩa – lễ

- trí – tín. Trong đó, theo tôi, “lễ” là phạm trù có thể nhìn thấy rõ trong xã

hội Hàn Quốc đương đại, bởi “lễ” trở thành điều kiện để duy trì mô hình

một gia đình truyền thống, là điều kiện để duy trì sự ổn định trong gia đình

và xã hội. Tất nhiên những phạm trù còn lại được phóng chiếu và biến hóa

theo nhiều cách khác nhau trong đời sống đương đại phức tạp. Đó sẽ là đề

14

tài nghiên cứu của nhiều lĩnh vực khác nhau (xã hội học, lịch sử, văn

hóa).Bên cạnh đó cũng cần thấy rằng văn hóa Hàn Quốc được tạo dựng cơ

bản dựa trên những giá trị mà Nho giáo tạo ra. Có thể thấy rõ những nét nổi

bật của văn hóa Hàn Quốc có gốc rễ từ Nho giáo như: quyền lực và sự phục

tùng dựa trên hệ thống thứ bậc tôn ti, gia đình tồn tại gắn liền với sự thờ

cúng tổ tiên, lòng hiếu thảo của con cháu, quyền lực của người đàn ông đối

với người phụ nữ, sự gắn liền của cộng đồng và mối quan hệ họ hàng, sự

kính trọng dành cho tri thức và đạo đức, trong đó đặc biệt nhấn mạnh việc

thực hành đạo đức, nghi lễ, tự kiềm chế bản năng tình dục… Những đặc

điểm này được đề cập và nhấn mạnh trong rất nhiều công trình nghiên cứu,

chẳng hạn: Cha, Hui – Mun (1983), A Study of films produced for the

period between Liberation and Korean War from the perspective of Korean

film history: Anti-Japanese films, Unpublished master’s thesis, Choong-

Ang University, Seoul, Korea;Kim, Jae –Un (1987), Korean Consciousness

and behavior pattern, Seoul: Korea: Ewha Woman’s University Press. Có

thể nói, đạo đức Nho giáo hòa vào trong cấu trúc xã hội.Ngày nay, mặc dù

đạo đức Nho giáo bị làm mờ đi bởi ảnh hưởng của quá trình hiện đại hóa

nhanh chóng nhưng những dấu ấn của nó vẫn được phản chiếu vào trong

mối quan hệ thứ bậc xã hội, trong thái độ kính trọng với người già, trong

khát vọng học tập, trong ảnh hưởng của mô hình gia đình nho giáo (đại gia

đình, gia đình mở rộng) mặc dù ở thành phố, đơn vị tồn tại đã chuyển thành

gia đình hạt nhân.Công trình nghiên cứu Facts about Korea (1981) nhấn

mạnh và chứng minh rất cụ thể những giá trị văn hóa Nho giáo đó trong

tổng thể văn hóa truyền thống làm nên bản sắc dân tộc của Hàn Quốc.

15

Ở đây tôi muốn phác họa những nét chung nhất của Nho giáo với xã

hội đương đại để từ đó thử soi chiếu vào điện ảnh đương đại, xem xét

những dấu ấn của Nho giáo trong điện ảnh như thế nào cũng đồng thời là

cách trả lời cho câu hỏi giá trị, văn hóa Nho giáo được đạo diễn “tiếp cận”,

thông diễn như thế nào, để vừa chạm tới chiều tâm thức, bối cảnh của xã

hội và con người đương đại vừa thổi vào trong đó hơi thở mới mẻ, những

triết lí của thời hiện đại thậm chí là hậu hiện đại.

1.2 Ảnh hƣởng của Hollywood với văn hoá Hàn Quốc đƣơng đại:

cơ sở, biểu hiện

Trong lĩnh vực Điện ảnh, cả thế giới dù muốn hay không cũng phải

thừa nhận, nước Mỹ vẫn đóng một vai trò rất lớn, có ảnh hưởng mạnh mẽ

đến tư duy và phong cách của điện ảnh thế giới. Văn hóa điện ảnh Mỹ với

sức mạnh của mình đã xâm nhập vào đời sống văn hóa của nhiều nước

trong đó có Hàn Quốc. Nhưng đồng thời từ một phía khác, Hàn Quốc cũng

đang sử dụng điện ảnh (với những tác động của văn hóa điện ảnh Mỹ)để

đưa văn hóa của đất nước mình lan rộng ra các quốc gia khác.

Có thể nhìn thấy ảnh hưởng của điện ảnh Hollywood với điện ảnh

Hàn Quốc từ rất nhiều phương diện: diễn xuất, công nghệ làm phim, quảng

cáo phim, thậm chí còn hướng đến những chủ đề và thể loại khá thịnh hành

ở Hollywood. Những ý tưởng như quái vật (The Host), sử thi cổ trang

(Roaring Currents) hay hậu tận thế (Snowpiercer) đã dần xuất hiện trên

màn ảnh Điện ảnh Hàn Quốc gần như theo sát các chủ đề và thể loại của

Hollywood. Hollywood có gì, người Hàn Quốc sẽ theo sát. Bom tấn mới

16

nhất là Train to Busan cũng đánh dấu cuộc thử sức của đạo diễn Yeon Sang

Ho với đề tài zombie.

Năm 2016, Hàn Quốc mang ba phim đến Liên hoan phim Cannes với

ba phong cách khác nhau.The Wailing thuộc thể loại kinh dị, The

Handmaiden là phim đồng tính nữ đậm chất tâm lý còn Train to

Busanmang hơi hướng bom tấn. Cả ba phim đều được quốc tế đánh giá cao

và thành công về doanh thu. Chiến dịch dài hơi của người Hàn Quốc đã thu

trái ngọt sau hai thập kỷ khi tạo ra một thế hệ những nhà làm phim tài ba,

và quan trọng hơn là một cộng đồng khán giả có trình độ cao, sẵn sàng

thưởng thức những bộ phim đủ thể loại.

Vậy tại sao điện ảnh Hàn Quốc chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của

Hollywood đến như vậy?Điều này cần được lí giải từ nhiều phương diện.

Trước hết, nhìn từ phương diện lịch sử văn hóa, dẫu rằng văn hóa Nho giáo

được coi là là nền văn hóa truyền thống lâu đời của Hàn Quốc, tuy nhiên

ngay từ đầu thế kỉ XX, Hàn Quốc đã tiếp nhận ảnh hưởng của văn hóa

phương Tây, trong đó có văn hóa Mỹ. Nhà nghiên cứu S. Lee (1971) đã

nhận định văn hóa đại chúng Hàn Quốc – một nền văn hóa chịu ảnh hưởng

của phương Tây ít bị “cản trở” bởi văn hóa truyền thống. Đặc biệt từ sau

chiến tranh thế giới thứ hai, mối quan hệ Mỹ – Hàn trở nên chặt chẽ và gần

gũi. Ảnh hưởng của Mỹ về kinh tế, chính trị và quân sự ngày càng mạnh mẽ

đối với Hàn Quốc.Bên cạnh đó, Hàn Quốc cũng là nước chủ động đón nhận

những giá trị, thành tựu văn hóa, khoa học kĩ thuật, giáo dục phương

Tây.Một hệ thống chính trị dân chủ, một nền kinh tế theo định hướng tư bản

chủ nghĩa, một nền giáo dục hướng vào tính tự chủ của mỗi cá nhân, một hệ

17

thống truyền thông đại chúng…tất cả đưa đến cho xã hội Hàn Quốc những

hệ giá trị mới dựa trên chủ nghĩa cá nhân, chủ nghĩa duy vật, dân chủ và tự

do, khác biệt với những giá trị truyền thống. Đặc biệt, Hàn Quốc cũng đã

từng đưa ra kế hoạch hiện đại hóa dựa trên mô hình của phương Tây.Quá

trình đô thị hóa kèm theo quá trình công nghiệp hóa chính là chất xúc tác để

đưa chủ nghĩa cá nhân phương Tây ăn sâu vào xã hội Hàn Quốc. Từ đó,

kiểu tư duy dựa trên hệ thống giá trị của phương Tây –chủ nghĩa cá nhân,

chủ nghĩa tự do, chủ nghĩa bình đẳng…bắt đầu thay thế một số giá trị

truyền thống, niềm tin, lí tưởng, mô hình ứng xử… trong xã hội Hàn Quốc.

S. Lee (1987) chỉ ra rằng hệ giá trị như: tiêu dùng, khoái lạc, sức mạnh và

đồng tiền đã trở thành những đích quan trọng mà con người hướng đến.

Hơn nữa,mối quan hệ của con người vốn dựa trên đạo đức Nho giáo cũng

có sự thay đổi tương ứng. Có những thời điểm giá trị văn hóa Nho giáo và

giá trị văn hóa phương Tây tưởng như có sự xung đột trong cùng một thực

thể văn hóa Hàn Quốc. Tuy nhiên, theo Facts about Koreatừ hai thập niên

cuối của thế kỉ XX, người Hàn Quốc bắt đầu tìm lại những giá trị văn hóa

Nho giáo trong xã hội đương đại. Vấn đề xung đột văn hóa có lẽ chúng tôi

sẽ không bàn kĩ ở đây, tuy nhiên có thể thấy rằng, Hàn Quốc bên cạnh nền

tảng văn hóa Nho giáo đã có một quá trình hướng đến và phương Tây hóa,

do đó ảnh hưởng của điện ảnh Hollywood với điện ảnh Hàn Quốc có thể

nói là tất yếu và logic.

Từ phương diện khác, Hollywood có thể nói là “mẫu hình” trong làng

điện ảnh thế giới. Hàn Quốc từ cuối thế kỉ XX, bước sang thế kỉ XXI đã

chủ trương hiện đại hóa nền điện ảnh của mình. Họ chủ động tìm đến với

Hollywood để tìm kiếm những phương thức hiện đại hóa cho chính mình.

18

Họ đầu tư tài chính để du nhập công nghệ làm phim của Mỹ. Một thế hệ

đạo diễn, diễn viên cũng được đào tạo từ Mỹ… Do đó, dấu ấn của điện ảnh

Hollywood in đậm trong điện ảnh đương đại. Công chúng Hàn Quốc với

những thay đổi trong tư duy do ảnh hưởng của văn hóa phương Tây cũng

sẵn sàng và hào hứng với những bộ phim vượt ra khỏi khuôn khổ truyền

thống, táo bạo với những kĩ thuật và cách trần thuật của phương Tây.

Điện ảnh Hollywood gây ấn tượng mạnh từ đầu thế kỉ XX. Nhìn lại

lịch sử phát triển của điện ảnh Hollywood có thể thấy rõ, những năm 20-50

của thế kỉ XX, đặc biệt là sau khi phim tiếng xuất hiện, là thời kì phát triển

đỉnh cao, hoàng kim của Hollywood, tạo nên một mô hình điện ảnh

Hollywood kinh điển. Sau giai đoạn hoàng kimđó, Hollywood bước vào

giai đoạn khủng hoảng, và rồi tự điều chỉnh để rẽ sang bước ngoặt mới, tạo

nên giai đoạn phát triển hậu kinh điển với những phim bom tấn và ngành

làm phim độc lập.

Phong cách điện ảnh kinh điển Hollywood được biết đến với một số

đặc điểm nổi bật về phương diện trần thuật và ngôn ngữ điện ảnh như: cách

dựng phim nối tiếp, cách sử dụng tiêu cự dài, kĩ thuật technicolor, cách trần

thuật in medias res (bắt đầu từ quãng giữa)…số lượng các câu chuyện tự sự

không có giới hạn… Những cách thức thống trị này được coi là “điện ảnh

Hollywood cổ điển”. “Cổ điển” ở độ dài ổn định và tác động lịch sử của nó.

The Road Warrior, mặc dù là phim của Australia nhưng lại được dựng theo

các dòng phim Hollywood cổ điển. Và rất nhiều các phim tài liệu, như

Primary, dựa theo các quy ước bắt nguồn từ các hình thức tự sự hư cấu của

Hollywood. Khái niệm tự sự này phụ thuộc vào việc giả định rằng hành

19

động sẽ khởi nguồn chủ yếu từ các nhân vật như là các nhân tố tạo nguyên

cớ. Các nguyên nhân khách quan (lũ lụt, động đất) hay các nguyên nhân xã

hội (các tổ chức xã hội, chiến tranh, khủng hoàng kinh tế) có lẽ, đóng vai

trò là tác nhân thay đổi và điều kiện tiên quyết cho hành động, nhưng tự sự

luôn luôn vẫn tập trung vào các nguyên nhân do tâm lý con người: các

quyết định, lựa chọn và các đặc trưng của nhân vật. Thông thường đặc điểm

quan trọng có chức năng thúc đẩy câu chuyện phát triển là "khát vọng".

Khát vọng thiết lập mục tiêu, và hướng phát triển của tự sự có thể liên quan

nhiều nhất tới tiến trình đi đến mục tiêu đó.Nếu khát vọng giành được mục

tiêu này là yếu tố hiện diện duy nhất, thì không có gì có thể ngăn cản nhân

vật nhanh chóng đạt được mục tiêu đó.Nhưng ở đây có sự đối lập trong tự

sự cổ điển – kiểu đối lập tạo nên xung đột.Vai chính đối mặt với các nhân

vật có các điểm nhìn và mục tiêu trái ngược.Kết quả là cần phải cố gắng tìm

cách thay đổi trạng thái để có thể đạt được mục tiêu.Quan hệ nhân quả dẫn

đến thay đổi.Nếu các nhân vật không ước mơ điều gì khác so với đoạn đầu

câu chuyện, thì thay đổi sẽ không xảy ra.Vì thế, các nhân vật và các đặc

điểm của họ, khát vọng cụ thể, là các nguồn chính của các quan hệ nhân

quả.

Trong hình thức tự sự Hollywood cổ điển, chuỗi các hành động mà

chủ yếu do các nguyên nhân tâm lý gây ra thường có hướng thúc đẩy hầu

hết các sự kiện tự sự khác. Thời gian bị phụ thuộc vào chuỗi quan hệ nhân

quả theo một loạt cách thức khác nhau. Cốt truyện sẽ bỏ các quãng thời

gian đáng kể chỉ cốt để trình diễn các sự kiện quan trọng của nguyên

nhân.Cốt truyện sẽ sắp xếp thời gian của câu chuyện với ý định đưa ra

chuỗi quan hệ nhân quả gây ấn tượng sâu sắc. Các thủ pháp đặc trưng khiến

20

cho thời gian của cốt truyện phụ thuộc vào chuỗi quan hệ nhân quả của câu

chuyện: xếp đặt (sắp xếp sao cho việc gặp gỡ tình cờ của các nhân vật tại

một thời điểm đặc biệt) và thời hạn cuối cùng (khiến cho quãng thời gian

của cốt chuyện phụ thuộc chuỗi quan hệ nhân quả). Nguyên cớ hành động

trong phim tự sự cổ điển cố gắng càng rõ ràng và đầy đủ càng tốt – thậm chí

cả trong hình thức độc đáo của phim âm nhạc, một hình thức mà trong đó số

các bài hát nhạc nhảy sôi động được đưa đẩy thành phương tiện biểu lộ xúc

cảm của nhân vật hoặc các buổi biểu diễn sân khấu do các nhân vật gắn

vào. Nghệ thuật điện ảnh cổ điển còn hướng về cách kể chuyện không giới

hạn, không nghiêm ngặt. Thậm chí nếu chúng ta theo sát một nhân vật đơn

lẻ, thì có nhiều phần của bộ phim mang đến cho chúng ta quyền được xem

các sự việc mà nhân vật không nhìn, không nghe và không biết. Cuối cùng,

hầu hết các bộ phim tự sự cổ điển đều khép lại câu chuyện trong phần kết ở

cuối phim.Bỏ qua một vài vấn đề chưa giải quyết, những bộ phim này cố

gắng hoàn thành các chuỗi nguyên nhân với kết quả cuối cùng.Chúng ta

thường xuyên được biết số mệnh của từng nhân vật, câu trả lời cho từng bí

ẩn, và kết quả của từng xung đột.

Những đặc trưng kinh điển này đến giai đoạn hậu kinh điển vẫn còn

tiếp tục được khai thác. Song có thể nhận thấy điện ảnh Hollywood hậu

kinh điển với những phim bom tấn hướng nhiều vào kĩ xảo, với nhiều đại

cảnh, gây ấn tượng nhiều với khán giả về sự đầu tư kĩ thuật, sự hoành tráng.

Bên cạnh đó, điện ảnh Hollywood giai đoạn hậu kinh điển có sự góp mặt

của những phim độc lập.Dòng chính thống của các đạo diễn trẻ tiếp tục

truyền thống của phim kinh điển Mỹ. Kiểu dựng hình liên tục vẫn là một

chuẩn mực với những dấu hiệu rõ nét về sự vận động của thời gian và sự

21

phát triển của cốt truyện mới.Một số đạo diễn trau chuốt thêm cho nghệ

thuật kể chuyện Hollywood bằng các kỹ thuật nghe nhìn được cải biên.Từ

phim Jaws trở đi, Spielberg sử dụng các kỹ thuật tiêu cự dài đã từng thấy

trong Citizen Kane.Lucas triển khai các kỹ thuật điều khiển sự chuyển động

để quay các cảnh thu nhỏ trong Star Wars và công ty Industrial Light và

Magic (ILM) của ông trở thành công ty dẫn đầu về công nghệ có hiệu quả

đặc biệt. Với sự giúp sức của ILM, Zemeckis đã khai thác một cách khéo

léo cách tạo dựng hình ảnh bằng kỹ thuật số trong Forrest Gump.Spielberg

và Lukas cũng dẫn đầu phong trào tiến tới âm thanh kỹ thuật số và công

nghệ tái phát hình ảnh tại rạp chiếu phim chất lượng cao.Còn ngành làm

phim Hollywood quỹ vốn ít hơn thì thâm nhập vào các phong cách rực rỡ

và chói chang. Các phim của Scorsese như Taxi Driver, Raging Bull và The

Age of Innocence sử dụng sự chuyển động và di chuyển chậm của camera

nhằm tăng cường sức tác động của cảnh đối với cảm xúc của khán giả. De

Palma thể hiện một phong cách mãnh liệt, những phim của ông thường

dùng những cảnh dài, những kết cấu bất ngờ, gây sửng sốt, những thủ pháp

chia tách màn ảnh. Coppola đã thí nghiệm phim đen trắng máy di chuyển

nhanh trong phim Rumble Fish (1983), cuộc nói chuyện điện thoại chỉ quay

bằng một cảnh duy nhất giữa tiền cảnh và hậu cảnh (Tucker, 1988), tạo hiệu

quả đặc biệt mang màu sắc cũ xưa nhằm miêu tả không khí thời đại trong

phim Bram Stoker’s Dracula (1993). Một số người mới nhập vào

Hollywood đã làm phong phú thêm các quy ước chính thống về thể loại,

truyện kể và phong cách. Chúng ta đã thấy đặc điểm này trong Do the

Right Thing của Spike Lee, hay như một ví dụ khác về thủ pháp gây tò mò

là phim The Joy Luck Club (1993)của Wayne Wang, đạt trong hoàn cảnh

22

của bốn gia đình Mỹ gốc Trung Quốc, phim tập trung vào bốn người mẹ

nhập cư và bốn người con gái của họ.Trong khi khắc họa cuộc sống của

những người phụ nữ, phim thực hiện những nguyên tắc kể chuyện gợi nhớ

tới phim Citizen Kane.

Một cách nhìn có tính thử nghiệm hơn nữa đã thấm nhuần trong tác

phẩm của những đạo diễn độc lập khác.Hai anh em Joel và Ethan Coen xử

lý phim của từng người như cái cớ để khai thác những nguồn biểu cảm của

điện ảnh. Trong phimRaisingArizona(1987), kiểu quay lia tốc độ cao kết

hợp với cận cảnh góc độ rộng bị bóp méo nhằm tạo nên sự phóng đại kiểu

sách tranh của thiếu nhi. Trong nhưng phim như Trust (1991), Hal Hartley

thay đổi cốt truyện kịch Mê-lô bằng nhịp điệu chậm, những cận cảnh theo

nhau nở rộ ra và bằng những kết cấu năng động tiền cảnh/ hậu cảnh.

Các đạo diễn độc lập cũng thử nghiệm những cấu trúc tự sự. Phim

Barton Fink (1991) của anh em Coen vô hình chung chuyển từ một bức

chân dung có chất châm biếm của Hollywood thập niên 30 sang ảo ảnh

tưởng tượng. Trong Reservoir Dogs(1993) và Pulp Fiction (1994) của

Quentin Tarantino, câu chuyện trong rừng và thời gian và thời gian cốt

chuyện triển khai theo biện pháp gợi nhớ tới nhưng phục hiện phức tạp của

thập niên 40. Hơn nữa, khác với những phục hiện trong The Joy Lục Club,

những thay đổi đột ngột không xuất phát từ những hồi ức của các nhân vật,

các khản giả buộc phải suy nghĩ để tìm ra lời giải cho vấn đề sự chuyển đổi

thời gian để nhằm vào mục đích gì. Trong phim Daughters of the Dust,

Julie Dash sử dụng phương ngôn phong phú của vùng Gullah và triển khai

một sơ đồ thời gian phức tạp nhằm kết hợp hiện tại với tương lai.

23

1.3 Mother và Oldboy trong dòng chảy điện ảnh Hàn Quốc đƣơng

đại

Cuộc cách mạng của điện ảnh Hàn Quốc thực sự bắt đầu vào thiên

niên kỷ mới. Năm 2001, “Friend” (Bạn bè) tạo nên một cơn sốt khắp Hàn

Quốc và thu đến 8.1 triệu lượt người xem, bỏ xa bộ phim Harry Portter do

Mỹ sản xuất đứng ở vị trí thứ 5 với doanh thu 4.4 triệu lượt người xem (dẫn

theo báo “Điện ảnh ngày nay” số 69 năm 2000 trang 56). Năm đó, cũng có

đến 6 bộ phim của Hàn lọt vào top 10 phim ăn khách nhất và đều đứng ở vị

trí hàng đầu như “My Sassy Girl” (Cô nàng ngổ ngáo), “My Wife is

Gangster” (Vợ tôi là găng tơ), “Musa” (Chiến binh)… Năm 2001 cũng là

năm lập kỷ lục của điện ảnh Hàn Quốc khi có đến 65 bộ phim nhựa được

sản xuất và công chiếu. Lee Chang – dong đoạt giải đạo diễn tại Liên hoan

phim Venise và giải nữ diễn viên mới xuất sắc Soi Kyung – gu, Moon So –

ri với bộ phim “Oasis” (Ốc đảo).

Năm 2002, phim “Marrying the Mafia” ăn khách nhất với hơn 5 triệu

lượt khán giả thuộc thể loại hình sự hài. “The Way Home” (Đường về) một

phiên bản American Pie kiểu Hàn – hài giới tính học đường, “2009 – Lost

Memories” là phim lịch sử giả tưởng đã gặt hái được nhiều thành công

lớn.Cũng trong năm này, đạo diễn kỳ cựu nhất Hàn Quốc Im Kwon – taek

được trao giải đạo diễn xuất sắc nhất tại Liên hoan phim Cannes với

“Painted Fire”.

Năm 2003 tiếp tục làm nên kỷ lục mới khi phim có doanh thu cao nhất

tại Hàn là “Simido” thu đến 10.4 triệu lượt người xem, cao hơn phim về nhì

vừa đoạt giải Oscar “Chúa nhẫn 3” chỉ thu hơn 5 triệu lượt. Các phim có

24

doanh thu cao khác là phim hình sự “Memories of Murder” (Hồi ức của

một kẻ giết người), lãng mạn học đường “My Tutor Friend” (Cô bạn gia

sư), tâm lý “Untold Scandal” (Những vụ bê bối dấu kín), kinh dị rùng rợn

“Atal of two Sister” (Chuyện về hai chị em).

Năm 2004, điện ảnh Hàn Quốc đặc biệt thành công với “Taegukgi”,

bộ phim chiến tranh được dàn dựng quy mô và tốn kém nhất từ trước đến

nay, được dàn dựng bởi đạo diễn Kang Je – gyu (tác giả của Swin) với hai

ngôi sao sáng giá Jang Dong – gun và Won Bin thu hơn 9 triệu lượt khán

giả chỉ sau hơn 1 tháng trình chiếu. Kỷ lục này có ý nghĩa rất đặc biệt, nó

chứng minh rằng hầu hết người Hàn Quốc trưởng thành đều yêu thích phim

nội. Bộ phim ăn khách đó cũng tác động đến lượng khán giả của các tác

phẩm khác, trong đó “Cô dâu bé nhỏ”: 3.1 triệu lượt người xem, “Anh trai

tôi”: 2.4 triệu lượt người, “Ngọn gió yêu thương”: 2.3 triệu lượt

người, “Chiến đấu trong gió”: 2.3 triệu lượt người (theo trang web

www.bugs.co.kr).

Oldboy và Mother là hai bộ phim nằm trong dòng chảy sôi động đó

của điện ảnh Hàn Quốc đương đại.

Oldboy là một bộ phim điện ảnh Hàn Quốc ra mắt năm 2003, do đạo

diễn Park Chan-wook thực hiện. Bộ phim dựa vào bộ truyện tranh Nhật

Bản cùng tên của hai tác giả Nobuaki Minegishi và Garon Tsuchiya.Oldboy

là bộ phim thứ hai trong bộ ba phim The Vengeance.Đây là một trong

những bộ phim nổi tiếng của điện ảnh Hàn Quốc. Bộ phim kể về câu

chuyện của Oh Dae-Su, người bị nhốt trong một căn phòng khách sạn suốt

mười lăm năm mà không hề biết rõ mục đích của kẻ bắt cóc. Khi được giải

25

thoát, Dae Su rơi vào những cái bẫy của âm mưu và bạo lực.Trong cuộc

hành trình tìm kiếm nhằm trả thù kẻ đã gây ra đau khổ cho mình, DaeSu rơi

vào vòng xoáy tình cảm với một đầu bếp sushi.Bộ phim đã dành giải Grand

Pix tại Liên hoan phim Cannes 2004 và giành được sự đánh giá cao từ chủ

tịch ban giám khảo, đạo diễn Quentin Tarantino. Bộ phim nhận được sự

đánh giá cao tại Mỹ, Oldboy có 80% "Certified Fresh" đánh giá tại

trang Rotten Tomatoes. Nhà phê bình phim Roger Ebert đánh giá Oldboy là

một "bộ phim mạnh mẽ không chỉ vì những gì nó diễn tả, mà bởi nó đã lột

trần được sâu thẳm trái tim con người".Năm 2008, bộ phim được CNN bình

chọn là một trong mười phim xuất sắc nhất của điện ảnh châu Á.

Mother - bộ phim của đạo diễn người Hàn Quốc, Bong Joon-Ho ra

mắt năm 2009. Phim đã vượt qua những bộ phim sáng giá khác để giành

giải phim hay nhất tại liên hoan phim quốc tế Hồng Kông lần thứ 34. Bộ

phim này cũng nhận được các giải thưởng danh giá của liên hoan phim Hàn

Quốc cũng như tham dự Liên hoan phim Cannes. Kịch bản chặt chẽ và hấp

dẫn hòa kết với phong cách ấn tượng và hiện đại, Mother không chỉ chinh

phục lá phiếu của ban giám khảo liên hoan phim, mà còn làm thổn thức trái

tim khán giả.Câu chuyện của Mother xoay quanh một vụ án mạng xảy ra tại

một thị trấn nhỏ. Một nữ sinh trung học xinh đẹp bị giết chết một cách bí

ẩn. Kẻ giết người mang xác cô bé vắt lên một tòa nhà cao tầng bỏ hoang,

nơi từ đây nhìn xuống, có thể nhìn thấy cả thị trấn. Truy tìm vật chứng tại

hiện trường, cảnh sát nghi ngờ Doo–joon, một chàng trai bị thiểu năng trí

tuệ là thủ phạm nên bắt giam cậu ta. Mẹ Doo-joon, trái lại, tin rằng con

mình vô tội nên tìm mọi cách điều tra vụ án, truy tìm sự thật để cứu con

trai. Trong cái khung của một vụ án mạng, Mother không chỉ là hành trình

26

khám phá sự thật vụ án của ngưởi mẹ - thám tử bất đắc dĩ mà còn là hành

trình khám phá thế giới tâm hồn con người, khám phá những góc khuất tội

lỗi, những mặt trái, những điều xấu xí trong con người. Sự thật của vụ án

được gợi mở, bóc tách cũng như những lớp mặt nạ của thế giới con người

dần bị gỡ bỏ.

Tiểu kết: Với những phân tích như trên, có thể nói Nho giáo là hệ tư

tưởng đã ăn sâu trong tiềm thức, tư duy của người Hàn Quốc. Xã hội Hàn

Quốc đương đại có thể được hình dung từ nhiều góc độ, được tiếp cận từ

nhiều yếu tố, song khó có thể phủ nhận dấu ấn của tư tưởng Nho giáo trong

chiều sâu văn hóa. Điện ảnh Hàn Quốc đương đại dù đang hòa vào sự phát

triển mạnh mẽ của điện ảnh phương Tây, chủ động tiếp thu những thành tựu

kĩ thuật điện ảnh Hollywood, song ở đó người xem vẫn ít nhiều thấy được

dấu ấn của phương Đông, sự khúc xạ tư tưởng Nho giáo theo những cách

thức và mức độ khác nhau.