İdare Hukuku

İDARE HUKUKU

İdarî fonksiyon, yasama, yürütme ve yargı organlarının siyasî nitelikli faaliyetleri dışında, devletin, toplumsal ihtiyaçları karşılamak için yürüttüğü kamusal faaliyetlerdir. Temel amacı kamu yararını gerçekleştirmektir.

A. İdare Hukukunun Özellikleri

İdare Hukuku genç bir hukuk dalıdır.

İdare Hukuku tedvin (derleme) edilmemiştir.

İdare Hukuku içtihatlara dayanır ( yasada veya örf ve âdet hukukunda uygulanacak kuralın açıkça ve tereddütsüz olarak bulunmadığı konularda, yargıcın veya hukuk bilgininin düşüncelerinden doğan sonuç ).

İdare Hukukunda kamu yararı düşüncesi hâkimdir.

İdare Hukukunun uygulanmasından doğan uyuşmazlıklar idarî yargıda çözümlenir.

B. İdarî Fonksiyonun Özellikleri İdarî fonksiyon, idârî işlemler ile yerine getirilir.

İdarî fonksiyon, üstün ve ayrıcalıklı yetkiler kullanılarak gerçekleştirilir.

İdarî fonksiyon, sürekli bir devlet fonksiyonudur.

İdarî fonksiyonda, idâre ve özel kişiler arasında eşitlik yoktur.

C. İdare Hukukunun Kaynakları

Anayasa

İdarî teâmül ve uygulama

Kanun, kanun hükmünde kararname, tüzük, yönetmelik.

Öğreti

Yargı içtihatları

D. T.C Devleti’nin Başlıca Faaliyetleri

Millî güvenliğin korunması.

Özendirme ve destekleme faaliyetleri

Toplumun gündelik düzenini korumak için kolluk faaliyetleri.

İç düzen faaliyetleri

Kamu hizmeti.

Plânlama faaliyetleri

E. Hukuk Devleti İlkesiT.C Devleti bir Hukuk Devletidir. Temel gerekleri şunlardır:

Temel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınmış olması (1961 Anayasası, “ kanunla getirilecek sınırlamanın temel hak ve özgürlüklerin özüne dokunamayacağını…” belirtmiştir. 1982 Anayasası, temel hak ve özgürlükler ile ilgili sınırlamanın demokratik toplum düzeninin gerçeklerine aykırı olamayacağını…” belirtmektedir ).

Kanunların Anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi (denetimi Anayasa Mahkemesi yapar).

Kanunî İdâre ilkesi.

İdarenin yargısal denetimi.

Devlet faaliyetlerinin belirliliği ilkesi

İdârenin mâlî sorumluluk ve denetimi

İdârî Kararların Özellikleri

1-Tek yanlılık ve icrâilik

2-Hukuka uygunluk karinesi (belirti)

3-Yargısal denetim

NOT : Yargı denetimine tâbi olmayan işlemler şunlardır:

Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemler.

Yüksek Askerî Şûra kararları.

Hakim ve Savcılar Yüksek Kurulu kararları.

Silâhlı Kuvvetler mensupları hakkındaki disiplin cezaları.

Uyarı ve kınama cezaları.

İdârî Sözleşme türleri Mâlî İltizam Sözleşmesi: Mültezim adı verilen karşı

tarafa görüntü veya orantılı bir kazanç veya ücret karşılığında belli bir hizmet gördürülmesidir.

Kamu İstikraz Sözleşmeleri: Devlet ve diğer kamu tüzel kişileri tarafından tahvil, bono vb. adlarla çıkarılan senetler karşılığında halktan borç para alınmasını sağlayan akdî ilişkilerdir.

Kamu Hizmeti İmtiyaz Sözleşmeleri: Bir kamu hizmetinin bir özel kişi tarafından kurulması ve belli bir süre işletilmesini öngören idarî sözleşmelerdir.

İdarî Sözleşme Yapma İlkeleri

Aleniyet (açıklık) ilkesi

Serbest rekâbet ilkesi

En uygun bedelin bulunması ilkesi

Sözleşmeyi yapmak isteyen kişide belli bir yeteneğin aranması ilkesi.

İdarî Sözleşme Yapma Usulleri

Kapalı teklif

Açık arttırma ve eksiltme

Pazarlık

Yarışma

Genel İdare Kolluk Makamları

1-Bakanlar Kurulu

2- İç İşleri Bakanı

3- Valiler

4- kaymakamlar

5- Bucak Müdürleri

Jandarma, kolluk yetki ve görevleri yönünden İç İşleri Bakanlığı’na bağlı Jandarma Genel Komutanlığı bünyesinde örgütlenmiştir. Eğitim ve öğretim yönünden Genel Kurmay Başkanlığı’na bağlıdır.

Köy korucuları, Köy İhtiyar heyeti tarafından tutulur ve kaymakamın emri ile işe başlarlar. Olağanüstü dönemlerde ise, valinin teklifi ve İç İşleri Bakanı’nın onayı ile yeteri kadar köy korucusunun görevlendirilebileceği ön görülmüştür.

Kamu hizmetine egemen olan ilkeler şunlardır :

a) Süreklilik ve düzenlilik

b) Nesnellik ve eşitlik

c) Değişkenlik

d) Bedelsizlik

Sağlık, eğitim gibi hizmetler idârî kamu hizmetidir.

SSK, Bağ Kur, İş ve İşçi Bulma Kurumu sosyal kamu hizmetlerine girer.

•Devlet adına imtiyaz verme yetkisi Bakanlar Kurulu’na aittir.

Merkezden Yönetim – Yerinden Yönetim İlkeleri

1-Merkezden Yönetim

Yararları:

Güçlü bir devlet yönetimi sağlar.

Hizmetler yeknesak (tek düze) bir şekilde yürütülür.

Hizmetler, daha az harcamayla ve rasyonel biçimde yürütülür.

Sakıncaları:

Bürokrasi ve kırtasiyeciliğe yol açar.

Demokratik ilkelere pek uygun değildir.

Hizmetlerin, yöresel ihtiyaçlara göre yürütülmesi zordur.

2- Yerinden Yönetim ( Adem-i Merkeziyet )

Yararları:

Bürokrasi ve kırtasiyeciliği azaltır.

Hizmetlerin, yöresel ihtiyaçlara uygun yürütülmesini sağlar

Demokratik esaslara uygundur.

Sakıncaları:

Ülke bütünlüğünü sarsabilir

Partizanca uygulamalara yol açar

Hizmetler, tek düze biçimde yürütülemez

Malî denetim zordur.

Merkezi İdarenin Başkent Teşkilatı1- Cumhurbaşkanı

2- Bakan

Bakanlıkların kurulması, kaldırılması ve görevleri kanunla düzenlenir.

Bir bakan birden çok bakana vekâlet edemez.

Bakan, bakanlığının emrine verilen parayı harcama yetkisine sâhiptir.

Bakan, tüzel kişiliğe bağlı kuruluşlar üzerinde vesâyetyetkisine sâhiptir.

3-Bakanlar Kurulu

4-Başkentteki yardımcı kuruluşlar

Danıştay

Sayıştay (Vize ve tescil işlemi yapar. Genel uygunluk bildirimini 75 gün içinde TBMM’ ye sunar).

Millî Güvenlik Kurulu ( Cumhurbaşkanı, Başbakan, Başbakan yardımcıları, Genel Kurmay Başkanı, Millî Savunma Bakanı, İç İşleri Bakanı, Dış İşleri Bakanı, Adalet Bakanı, Kara-Deniz-Hava Kuvvetleri komutanları, Jandarma Genel Komutanı )

Devlet Plânlama Teşkilâtı ( 1960’da kurulmuş, anayasaya 1961’de girmiştir ).

Hiyerarşik Amirler

Merkezî İdarenin Başkent Teşkilatı : Bakan

İl Özel İdaresi : Vali

Belediye İdaresi : Belediye Başkanı

Köy İdaresi : Muhtar

MERKEZİ İDARENİN TAŞRA TEŞKİLATI

1-İl Genel İdaresi

İllerin kurulması, kaldırılması, ad, merkez ve sınırlarının belirtilme ve değiştirilmesi kanunla olur.

a) Vali: İstisnai bir memuriyettir. Devlet ve hükümetin temsilcisidir. İç İşleri Bakanının teklifi, Bakanlar Kurulunun kararı ve Cumhurbaşkanının onayı ile atanır.

Görev ve yetkileri:

Kanun, tüzük, yönetmelik ve hükümet kararlarının yayınlanması ve uygulanmasını sağlamak.

İlde kamu düzenini sağlamak için tüm kolluk karar ve tedbirlerini almak.

Resmî törenlere başkanlık etmek, yabancı ülke konsoloslukları ve komşu ülkelerin sınır makamları ile ilişkide bulunmak.

İldeki yerinden yönetim kuruluşları üzerinde vesâyetyetkilerini kullanmak.

b) İl İdare Şube Başkanları: Başkentteki bazı bakanlıkların bağlı kuruluşları ile ana hizmet birimlerinin ildeki servisi niteliğindedirler. İl İdare Şube Başkanları, valinin emri altındadırlar. Kendi görev alanlarına giren işlerin yürütülmesinde valiye karşı sorumludurlar.

İl İdare Şube Başkanları şunlardır:

Hukuk İşleri Müdürü

Milli Eğitim Müdürü

Sağlık Müdürü

Tarım Müdürü

Veteriner Müdürü

Bayındırlık Müdürü

Defterdar

c) İl İdare Kurulu: Vali veya valinin görevlendirdiği vali yardımcısının başkanlığında, yukarıdaki kişilerden oluşur.

2-İlçe İdaresi

İlçelerin kurulması, kaldırılması, ad, merkez ve sınırlarının belirtilme ve değiştirilmesi kanunla olur.

a) Kaymakam: İlçe İdaresinin başıdır. Meslekî bir memuriyettir (devleti değil, hükümeti temsil eder). İç İşleri Bakanlığı Müdürler Kurulu’nun teklifi ve İç İşleri Bakanı’nın teklifi onaylaması üzerine müşterek kararname ile atanır.

Görev ve yetkileri:

Kanun, tüzük, yönetmelik ve hükümet kararlarının yayınlanması ve uygulanmasını sağlamak.

İlçede kamu düzenini sağlamak için tüm kolluk karar ve tedbirlerini almak.

Resmî törenlere başkanlık etmek.

İlçedeki yerinden yönetim kuruluşları üzerinde vesâyet yetkilerini kullanmak.

b) İlçe İdare Şûbe Başkanları – İlçe İdare Kurulu:

Milli Eğitim Müdürü

Tarım ve Köy İşleri Müdürü

Hastane Baş Hekimi ( hastane yoksa, Sağlık Ocağı Sorumlu Hekimi )

3-Bucak İdâresi: Bucak Müdürleri İç İşleri Bakanı tarafından atanır. Görev yerlerini vali belirler.

4-Bölgesel Örgütler: Anayasada, birden çok ili içine alan ve merkezî idare teşkilâtı olan bölge idarelerinin kurulabileceği ön görülmüştür. Ülkemizin ilk bölgesel kalkınma planı GAP’ tır.

YEREL YÖNETİMLER ( MAHALLÎ İDARELER )

1- İl Özel İdaresi

Görevleri: İl sınırları içindeki ilçe ve bucakları birbirine bağlayan

karayollarının yapımı, onarımı ve bakımı. Göl ve bataklıkların ıslahı. Tarım ve hayvancılık alanlarında örnekler verme ve bu

alanda eğitim öğretim yapma. Orman yetiştirilmesi ve yabanî ağaçların aşılanması. Yerel sanayi ve ticaretin teşvikine ilişkin hizmetlerin

görülmesi. İl içinde sağlık ve sosyal yardım tesislerinin kurulması.

a) Vali: İl Özel İdaresi’nin temsilcisi durumundadır. İl tüzel kişiliği ( hukuk bakımından tek bir kişi sayılan birçok kişilerin veya malların topluluğundan doğan, tek bir kişi sayılan varlık, hükmî şahıs ) adına işlemler yapar. İl Özel İdaresi’nin vesâyet makamıdır.

b) İl Genel Meclisi: İl Özel İdâresi’nin en yüksek görüşme ve karar organıdır. İl sakinlerince 5 yıllık bir süre için seçilirler. Seçilmiş başkanı yoktur. Başkanlık görevini vali yürütür.

Görevleri:

İl bütçesini inceleyip kabûl etmek.

Yıllık programları onaylamak.

Yıllık faaliyet raporunu görüşüp onaylamak.

Yönetmelikler yapmak.

İlin mallarına ilişkin tasarrufta bulunmak.

c) İl Daimi Encümeni: İl Genel Meclisi’nin her yıl yapılan dönem başı toplantısında kendi üyeleri arasından seçtiği kişilerden oluşan müzakere, danışma ve karar organıdır. Seçilmiş bir başkanı yoktur. Vali veya onun yetkili kıldığı bir vali yardımcısı başkanlık eder.

2- Belediyeler

a) Belediye Başkanı

Görevleri:

Mahallin en büyük mülkî amiri tarafından tebliğ edilen kanun, tüzük ve yönetmelikleri yayınlamak.

Belediye zabıtasının görevlerini yerine getirmesini sağlayacak emir ve yasaklara uyulmasını temin etmek.

Belediyenin mahallî içerikteki işlerini takip ve yerine getirmek.

b) Belediye Meclisi: En yüksek görüşme ve karar organıdır. Halk tarafından 5 yıllık süre için seçilirler. Meclise, belediye başkanı başkanlık eder. İl Genel Meclisi gibi Belediye Meclisi de yasal toplantı yer ve zamanı dışında toplanırsa, günlük faaliyetlerini yerine getirmez ve siyasî temennilerde bulunursa, İç işleri Bakanının bildirisi üzerine Danıştay tarafından dağıtılır.

c) Belediye Encümeni: Belediyenin ikinci müzakere ve karar organıdır. Belediye başkanı veya onun yetkili kıldığı kişinin başkanlığında toplanır. Belediye bütçesini inceler ve görüş bildirir.

3- Köy: 1924 Köy Kanunu ile kurulmuştur. Salma ve İmece başlıca geliridir. Köy Derneği, Köyün, isteğe bağlı işlerinin zorunlu hale gelmesini sağlar.