IEKA

Janar 2014

Revistë periodiketre mujore

1

KONTABILITETFINANCË

&AUDITIM

35 (1/2014)

JANAR 2014

KRYETAR I KËSHILLITTË BOTIMIT DHE KRYEREDAKTOR

Hysen ÇELA

KËSHILLI I BOTIMIT

Kledi KODRABardhyl PELINKUBerti PASHKOOrfea DHUCILeandro HAXHI

PERMBAJTJA E LENDES

KONTABILITET & RAPORTIM FINANCIAR

Partneritetet Publike Private (PPP) dhe Raportimi Financiar ...............................3

EDUKIM PROFESIONAL

IES 8 i propozuar - Kompetenca profesionale për ortakët e angazhimit përgjegjës për auditimet e pasqyrave financiare ...........10

AUDITIMI E DHENIE E SIGURISE Skepticizmi profesional në një auditim të pasqyrave financiare ..............................21

Strategjia dhe programi i punës i propozuar nga BSNAS për periudhën 2015-2016 .......35

TATIME DHE TAKSA

Informacion i përmbledhur për disa nga ndryshimet kryesore në Paketën fiskale 2014...39

PUBLIKIME TE IFAC dhe VEPRIMTARI TE IEKAs

2

1. IN – International 2. NDK - Ndërkombëtar

LISTA E SHKURTESAVEACCA Association of Chartered Certified Accountants (IN) Shoqata e Kontabilistëve të Certifikuar të Regjistruar

AICPA American Institute of Certified Public Accountants (USA) Instituti Amerikan i Kontabilistëve Publikë të Çertifikuar (SHBA)

CNCC Companie Nationale des Commissaires aux Comptes (FR) Kompania Nacionale e Kontrollorëve të Llogarive (Francë)

CPA Certified Public Accountant (IN) Kontabilist Publik i Miratuar (auditues i autorizuar)

ED Exposure Draft (IN1) Projekt Paraqitje (NDK2)

FASB Financial Accounting Standards Board (USA) Bordi i Standardeve të Kontabilitetit Financiar (SHBA)

FEE Fédération Européenne des Experts Comptables (EU) Federata Europiane e Ekspertëve Kontabël (BE)

IAASB International Auditing and Assuarance Board (IN) Bordi i Standardeve të Auditimit dhe të Sigurisë (NDK)

IAESB International Accounting Education Standards Board (in) Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të Edukimit Kontabël (NDK)

IAS International Accounting Standards (IN) Standardet Ndërkombëtare të Kontabilitetit (NDK)

IASB International Accounting Standards Board (IN) Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit (NDK)

IASC F International Accounting Standards Committee Foundation (IN) Fondacioni i Komitetit të Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit (NDK)

IES International Education Standards (IN) Standardet Ndërkombëtare të Edukimit

IFAC International Federation of Accountants (IN) Federata Ndërkombëtare e Kontabilistëve (NDK)

IFRS International Financial Reporting Standards (IN) Standardet Ndërkombëtare të Raportimit Financiar (NDK)

IKM Albanian Institute of Certified Accountants Instituti i Kontabilistëve të Miratuar të Shqipërisë

IPSAS International Public Sector Accounting Standards (IN) Standardet Ndërkombëtare të Kontabilitetit për Sektorin Publik (NDK)

ISA International Standards on Auditing (IN) Standardet Ndërkombëtare të Auditimit (NDK)

ISQC International Standards on Quality Control (IN) Standardi Ndërkombëtar i Kontrollit të Cilësisë (NDK)

OEC Ordre des Experts – Comptables (FR) Urdhëri i Ekspertëve Kontabël (Francë)

SEC Securities and Exchange Commission (USA) Komisioni i Bursës dhe Letrave me vlerë (SHBA)

SMO Statement of Membership Obligation Deklaratat e Detyrime te Anëtarësisë

US GAAP United States Generally Accepted Accounting Principles (USA) Parimet e Kontabilitetit Përgjithësisht të Pranuara në Shtetet e Bashkuara (SHBA)

3

Hysen Cela Prof. As.Dr., EKR

Kledi Kodra EKR, FCCA

KO

NTA

BILI

TET

& R

APO

RTIM

FIN

ANCI

AR

Partneritetet Publik Privat (PPP) dhe Raportimi Financiar

Në kushtet kur sot në botë qeveritë priren të tërhiqen (të shkëputen) nga përfshirja e tyre direkte në kryerjen e detyrave me natyrë administrative, përmirësimi i cilësisë së shërbimeve për qytetarët, shikohet i lidhur ngushtë me ndërtimin e një partneriteti sa më efektiv publik - privat (PPP). Gjithnjë e më shumë qeveritë e vendeve të ndryshme, ku natyrisht nuk bën përjashtim as vendi ynë, sot po përballen me sfidën e ndërtimit të infrastrukturës dhe të lehtësirave publike, të cilat duhet t`i përgjigjen kërkesave në rritje të popullatës. Gjithashtu, ato po ndeshen edhe me nevojën për riparimin dhe meremetimin e infrastrukturës dhe lehtësirave publike ekzistuese, të cilat janë përkeqësuar për shkak të shtyrjes së mirëmbajtjes së tyre në kohë.

Tipar dallues i zhvillimeve të stome në vendin tonë është rritja e numrit të marrëveshjeve të PPP, të lidhura dhe të atyre në proces, të cilat kanë për qëllim realizimin e objekteve të ndryshme të infrastrukturës, shfrytëzimin eficent të minierave, ndërtimin e HEC-ve, të qendrave dhe lehtësive të ndryshme publike, të shërbimeve të ndryshme publike etj. Marrëveshjet PPP marrin forma të ndryshme, të cilat ndryshojnë në varësi të shkallës së përfshirjes të sektorit privat dhe të mjeteve që përdoren për realizimin e tyre.

Një formë specifike e këtij partneriteti janë marrëveshjet koncensionare (MK), të cilat dallojnë nga format e tjera të marrëveshjeve PPP, për faktin që rreziku dhe përfitimet që shoqërojnë ndërtimin, zotërimin dhe shfrytëzimin e aktivit (pasurisë) subjekt i marrëveshjes, së bashku me kontrollin mbi të, ndahen në një shkallë të madhe mes njësisë së sektorit publik dhe asaj të sektorit privat, të përfshira në marrëveshje. Ndarja e këtyre aspekteve të aktivit/pasurisë, si dhe kompleksiteti i transaksioneve e ka bërë shpesh të paqartë raportimin financiar si nga ana e entiteteve publike ashtu edhe atyre private. Shembuj të këtyre marrëveshjeve janë shfrytëzimi dhe mirëmbajtja e një rruge nga një kompani private përkundrejt një tarife, prodhimi dhe shpërndarja e pasaportave kombëtare, prodhimi i pullave të akcizes, ndërtimi operimi dhe mirëmbajtja e parkingjeve të mëdha, ndërtimi dhe shfrytëzimi i hidrocentraleve, etj.

Në jo pak raste, për të mos thënë në shumicën e tyre, kryerja e këtyre marrëveshjeve nga sektori privat kërkon edhe bashkëpunimin e tyre me bankat për të siguruar mjetet e nevojshme financiare (sic është për shembull rasti i HEC-eve), ku garancia për kredimarrjen mund të jepet qoftë nga sektori publik ashtu edhe nga agjencitë apo donatorët e ndryshëm. Në këto kushte, raportimi financiar nënkupton informacion të besueshëm për shumë palë të përfshira.

Ndonëse në Shqipëri ende nuk ka një udhëzim të qartë në lidhje me kontabilizimin dhe raportimin nga entitetet e sektorit publik lidhur me pasurinë subjekt i marrëveshjeve koncesionare, një ndihmëse në këtë drejtim mund të jetë mbështetja në kuadrin e Bordit të Standarteve Ndërkombëtare të Kontabilitetit (IASB Framework) dhe standardin e marrëveshjeve të qirasë, ai edhe sugjerimet e Bordit të Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit për

4

KO

NTA

BILI

TET

& R

APO

RTIM

FIN

ANCI

AR

Sktorin Publik (IPSASB). Mungesa e rregullimeve specifike për këtë cështje, mund të sjellë divergjenca në mënyrën e raportimit të pasurisë/aktivit ose shërbimit. Madje mund të ketë edhe raste kur kjo pasuri të mosraportohet fare si e tillë as nga sektori publik dhe as nga ai privat.

Në këtë shkrim ne do të fokusohemi vetëm në cështjen e kontabilitetit dhe raportimin financiar nga perspektiva e entiteteve të sektorit publik, pra të ofruesit, duke i dhënë një konsideratë të limituar operatorëve të këtyre marrëveshjeve. Kjo sepse trajtimet kontabël dhe raportimet përkatëse financiare për marrëveshjet koncensionare nga operatorët privatë mbulohen përgjithësisht nga IFRIC 12 i Komitetit të Interpretimeve të Bordit të Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit për “Marrëveshjet Koncensionare të Shërbimit”.

Nëse raportimin financiar të kësaj pasurie do ta bazonim vetëm mbi pronësinë ligjore, ne nuk do të ishim në gjendje të kishim një raportimin financiar që pasqyron me besnikëri aktivin bazuar në parimin që “substanca ekonomike mbizotëron mbi formën ligjore”. Kështu që del domosdoshmëri të analizohen si marrëdhëniet mes palëve ashtu edhe aktivi apo aktiviteti subjekt i marrëveshjes.

Sipas Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit për Sektorin Publik (IPSAS), aktivet përkufizohen si “burime që kontrollohen nga një entitet, të cilat vijnë nga veprimtaritë e kryera në të kaluarën, nga të cilat priten hyrje të mundshme të përfitimeve ekonomike të ardhshme apo potenciale. Nocioni i kontrollit mbi burimet është paraqitur qartë në përkufizim. Nisur nga përkufizimi, që ofruesi të raportojë pasurinë subjekt i marrëveshjes së koncensionit si një aktiv, ai duhet të ketë jo vetëm kontrollin mbi pasurinë, por edhe të marrë përfitimet e ardhshme ekonomike ose shërbimet e mundshme.

Kontrolli mbi përdorimin e pasurisë është parimi kyç që trajtohet edhe në konkluzionet e arritura në KIRFN 12 (IFRIC 12). Sipas këtij parimi operatori privat nuk duhet të raportojë si një aktiv të tijin një pasuri subjekt i marrëveshjes që rregullohet nga ky interpretim. Bazuar në këtë interpretim operuesi privat nuk e njeh pronën si aktiv, por njeh një aktiv jomaterial ose një aktiv financiar që reflekton të drejtën që atij i është ofruar nga ofruesi për të përdorur pronën apo për të marrë flukse të kontraktuara monetare. Sipas Bordit të IPSAS-eve, natyra e kritereve që përfshihen në fushën e zbatimit e KIRFN 12, përgjithësisht është e përshtatshme për të përcaktuar nëse ofruesi ka kontroll në themel (të rëndësishëm) mbi pasurinë sipas këtyre marrëveshjeve, për qëllime të raportimit financiar. Këto kritere të konsideruara së bashku tregojnë se (a) ofruesi do të ketë një të drejtë të vazhdueshme për të kërkuar që me pasurinë të operohet në atë mënyrë që të përmbushen objektivat për shërbimin ndaj publikut gjatë gjithë jetës së marrëveshjes dhe më gjrë, dhe (b) aftësia praktike e operatorit për të shitur ose lënë png pronën është e kufizuar.

Pavarësisht kontrollit të operatorit mbi ofrimin e aspekteve të caktuara të shërbimeve të gjeneruara nga pasuria, përdorimi i përgjithshëm i kësaj pasurie mbetet i kufizuar për objektivin e ofruesit të përcaktuar në marrëveshje. Për më tepër, ofruesi i koncensionit kontrollon aspekte kyce operative të pasurisë, sic janë për shembull, tarifat që duhet të aplikohen për përdorimin e saj.

Nëse kriteret e ngjashme me ato në KIRFN 12 plotësohen, pranohet

5

KO

NTA

BILI

TET

& R

APO

RTIM

FIN

ANCI

AR

gjerësisht se operatori operon me pasurinë në emër të ofruesit, dhe se ky i fundit ka kontrollin përfundimtar mbi pronën.

Bazuar në udhëzimet e IPSAS 23 dhe IPSAS 6, mund të argumentohet se nëse kontrolli i koncensiondhënësit mbi pasurinë në themel të këtyre marrëveshjeve është i ngjashëm me kontrollin rregullator, vetëm ky kontroll nuk është i mjaftueshëm për të përmbushur konceptin e kontrollit që përfshihet në përkufizimin e një aktivi për qëllime të raportimit financiar të ofruesit.

Për shembull, qeveria mund të transferojë një sipërfaqe toke tek një universitet publik duke përcaktuar që toka do të përdoret vetëm për të ndërtuar kampusin e universitetit. Sipas IPSAS 23, pavarësisht këtij përcaktimi, universiteti publik (në këtë shembull “përdoruesi” ) e kontrollon tokën dhe do ta paraqesë atë si një aktiv në pasqyrat e tij financiare. Gjithashtu, universiteti duhet që të njohë një detyrim, nëqoftëse përcaktimi do të konsiderohet si një kusht, që do të thotë, se nëqoftese toka nuk përdoret për qëllimin për të cilin ajo është dhënë, atëhere ajo do t`i kthehet pronarit të ligjshëm. Rezultatet e raportimit financiar në këtë shembull mund të duken në konflikt me udhëzimet e trajtuara më sipër në lidhje me kontrollin mbi pasurinë e kësaj marrëveshjeje, ku pala që imponon kufizime mbi përdorimin e aktiveve (ofruesi) dhe jo përdoruesi i aktivit (operatori) konsiderohet se e kontrollon pasurinë për qëllime të raportimit financiar. Dallimi kryesor ndërmjet shembullit të transferimit të tokës për universitetin dhe marrëveshjes së shërbimeve koncensionare është se koncensiondhënësi mban kontrollin e interesit të mbetur në pasurinë në themel të marrëveshjes deri në fund të saj. Në marrëveshjet tipike si ato për të cilat folëm më sipër, aktivi në fund të marreveshjes nuk i kthehet transferuesit. Edhe aty ku paracaktimi është kusht, me plotësimin e këtij kushti aktivi mbetet tek operatori, pra në rastin e Universitetit në momentin që toka do të përdoret për të ndërtuar kampusin, aktivi (toka) mbetet për t`u raportuar në pasqyrat financiare të Universitetit.

Përfitimet e pritshme të ardhshme ekonomike ose potenciali i shërbimeve.

Edhe pse ofruesi në një marrëveshje mund të kontrollojë përdorimin e pasurisë, për të plotësuar përkufizimin e një aktivi sipas IPSAS 1, sic u përmend më lart, prona duhet të sjellë një rrjedhë të pritshme të përfitimeve ekonomike të ardhshme ose potencial shërbimesh për ofruesin. KIRFN 12 konkludon se përdorimi i pasurisë, subjekt i këtyre marreveshjeve që rregullohen nga ky Interpretim, nuk kontrollohet nga operatori (pra nuk plotëson përkufizimin e një aktivi për operatorin). KIRFN 12 mbulon vetëm kontabilitetin për operatorin privat dhe nuk adreson rrjedhën e përfitimeve nga pasuria tek ofruesi.

Aspekti i potencialeve të shërbimeve si përfitime të ardhshme që mund të vijnë nga një aktiv është dallimi kryesor ndërmjet përkufizimit të një aktivi sipas IPSAS 1 dhe atij sipas kuadrit të BSNK, i cili përqëndrohet vetëm në përfitimet e ardhshme ekonomike . “Potenciali i shërbimeve” shpjegohet më tej në paragrafin 11 të IPSAS 1 si më poshtë:

Aktivet ofrojnë mjete për njësitë që të arrijnë objektivat e tyre. Aktivet që përdoren për të dhënë të mira dhe shërbime në përputhje me objektivat e një njësie ekonomike, por që nuk gjenerojnë direkt flukse monetare neto përshkruhen shpesh sikur përmbajnë “potencial shërbimi”. Për shembull, një

6

KO

NTA

BILI

TET

& R

APO

RTIM

FIN

ANCI

AR

rrugë ku nuk aplikohen tarifa për kalim konsiderohet si një aktiv për qverinë sepse jep shërbimet në mënyrë që të realizojë objektivat e qeverisë në lidhje me transportin edhe pse nuk gjeneron përfitime ekonomike të ardhshme për qeverinë. Në përgjithësi, qeveritë hyjnë në marrëveshje të tilla koncensionare për të përmbushur objektivat e shërbimit nëpërmjet ndërtimit, rinovimit, ose përmirësimit të pasurisë subjekt i marrëveshjes. Në këtë mënyrë, pasuria subjekt i kontratës ka për qëllim që të ofrojë përfitime për ofruesin, që lidhen me potencialin e shërbimeve të tyre edhe nëqoftëse prona nuk do të sigurojë ndonjë përfitim të ardhshme ekonomik. Edhe pse motivi kryesor i ofruesit për të hyrë në një marrëveshje të tillë është përfitimi ekonomik, për shembull për të marrë një fluks mjetesh monetare në avancë në këmbim të të drejtave për të operuar një rrugë, pasuria në themel të marrëveshjes do të vazhdojë të përdoret për të realizuar objektivat qeveritare – ajo vetëm do të operohet nga operatori privat, kështu që do të ofrojë përfitime nga potenciali i shërbimeve të saj për ofruesin.

Për shembull, marim në konsideratë një rrugë nacionale pa tarifa që është raportuar si aktiv nga ofruesi, bazuar në potencialin e shërbimeve të saj. Supozojmë që kjo rrugë bëhet objekt i një marrëveshje koncensionare sipas të cilës operatorit i jepet e drejta që të vendosë tarifat për përdoruesit e rrugës, në këmbim të marrjes së përgjegjësisë për të bërë riparimet dhe rinovimet, si dhe të vërë në përdorim rrugën sipas specifikimeve të ofruesit. Nëqoftese provohet që ofruesi ka kontroll mbi atë rrugë nën kushtet e specifikuara të kontratës, atëhere ai do të ketë të njëjtat përfitime që kishte përpara ekzekutimit të një marrëveshjeje të tillë. Kjo pavarësisht se ofruesi ka kaluar një pjesë të mirë të rreziqeve dhe përfitimeve tek operatori. Prandaj duket që rruga duhet të vazhdojë të paraqitet si një aktiv i ofruesit, sepse nuk ka ndryshuar baza që kërkon raportimin e saj si një aktiv, pra ajo është një pasuri e ofruesit bazuar në potencialin e shërbimit.

Më tej, mund të argumentohet se kur ofruesi kontrollon pasurinë, operatori thelbësisht operon pasurinë në emër të ofruesit, në këtë rast ai është një furnitor shërbimesh për ofruesin e koncesionit. Rreziqet ekonomike dhe përfitimet e marra përsipër nga operatori nëpërmjet marrëveshjes mund të jenë të ngjashme me ato të një shitësi në një kontratë shërbimi. Ato janë të ndryshme nga rreziqet dhe përfitimet që lidhen me pronësinë e kësaj pasurie.

Megjithatë rreziqet ekonomike dhe përfitimet mund të jenë të lidhura me një aktiv të raportuar nga operatori privat si rrjedhojë e “aksesit” në këtë pasuri. Për shembull, operatori mund të raportojë një aktiv jomaterial sipas KIFRN 12 sepse arkëtimet në të ardhmen varen nga përdorimi publik i shërbimit.

Propozimet aktuale nga Bordi i IPSAS-eve, të cilat mund të adoptohen si praktikë edh në vendin tonë, sygjerojnë që ofruesi i koncensionit duhet të raportojë aktivin në pasqyrat financiare të tij, nëqoftese ai konsiderohet që kontrollon pronën për qëllime të raportimit financiar. Kriteret e propozuara për përcaktimin e kontrollit nga ana e ofruesit janë si më poshtë:

• Ofruesi kontrollon se cfarë shërbimesh duhet të japë operatori në lidhje me pasurinë subjekt i marrëveshjes, kujt duhet tja ofrojë këto shërbime, cmimet që lidhen me këto shërbime, etj.

• Ofruesi kontrollon, përmes pronësisë, apo përmes ndonjë shkaku tjetër - interesin e mbetur në pasuri në fund të kohës së marrëveshjes.

7

KO

NTA

BILI

TET

& R

APO

RTIM

FIN

ANCI

AR

Sipas Bordit, kontrolli i ofruesit mbi pasurinë në theml të marrëveshjes, provon se ai mbetet përgjegjës për ofrimin e drejtpërdrejtë apo të tërthortë të shërbimeve ndaj publikut, të cilat lidhen me atë pasuri. Mbajtja e rreziqeve dhe përfitimeve prej ofruesit tregon se ky i fundit pret të marrë nga pasuria mundësi shërbimi në të ardhmen.

Aspekte të tjera të kontabilitetit

Për marrëveshjet që plotësojnë kriteret e propozuara të kontrollit, është praktikë e mirë të përdoren kërkesat e IPSAS 7, në lidhje me momentin e njohjes së aktivit (gjatë ndërtimit apo vetëm kur aktivi bëhet i shfrytezueshëm) dhe të detyrimit që lidhet me këtë aktiv, që në fakt reflekton detyrimin e ofruesit për të kompensuar operatorin në lidhje me pasurinë (aktivin). Kriteret e njohjes do të përmbushen gjatë ndërtimit, nëqoftese vlera e ndertimit në proces deri në atë moment mund të matet në mënyrë të besueshme. Kjo vlen kur ofruesi mban rrezikun e ndërtimit ose kur të dyja palët mund të heqin dorë nga marrëveshja kur ato duan ta bëjnë një gjë të tillë dhe pa u penalizuar. Nëse asnjëri prej këtyre skenarëve nuk plotësohet, atëhere kriteret e njohjes nuk ka të ngjarë të plotësohen derisa të përfundojë ndërtimi plotësisht.

Gjithashtu janë përcaktuar kërkesa të veçanta në lidhje me marreveshjet ku elementët e ndërtimit dhe ato të shërbimit mund (apo jo) të ndahen brenda pagesave të planifikuara nga ana e ofruesit.

Raportimi financiar i ofruesit kur nuk përmbushen kërkesat e propozuara të kontrollit.

Nëqoftëse për disa marrëveshje koncensionare nuk plotësohet asnjë prej kritereve të propozuara të kontrollit, sic u trajtuan më sipër, ofruesi nuk duhet të njohë si aktiv pasurinë në themel të kësaj marrëveshjeje. Rrjedhimisht, cdo pagesë që bëhet për këtë MK është për shërbimin e saj dhe jo për pasurinë/pronën, prandaj duhet të shpenzohet sipas realizimit të përfitimeve ekonomike të shërbimit. Gjithashtu, nëqoftëse prona ekziston dhe mbahet si aktiv nga ofruesi, sipas IPSAS 17, ajo duhet të crregjistrohet.

Për marrëveshjet koncensionare në të cilat ofruesi vetem kontrollon përdorimin e pasurisë gjatë marrëveshjes (si për shembull në MK të formës BOO ndërtim-zotërim-operim), për qiramarrësin duhet të ndiqen udhëzimet në IPSAS 13 po qe se marrëveshja plotëson kushtet e një kontrate qeraje. Nëqoftese ofruesi kontrollon vetëm përdorimin e pasurisë gjatë marrëveshjes dhe marrëveshja nuk plotëson kushtet e një qeraje financiare, për shkak se ofruesi ruan pronësinë gjatë kohës së marrëveshjes, atëhere ofruesi duhet ta raportojë pasurinë si aktiv. Nëqoftese marrëveshja përfshin një pronë të ndërtuar rishtas, prona dhe detyrimi që lidhet me të do të raportohen dhe maten sic përshkruhet më sipër në lidhje me raportimin financiar të ofruesit, kur plotësohen kriteret e kontrollit. Në fund të marrëveshjes vlera kontabël e mbetur e pronës do të crregjistrohet duke reflektuar transferimin e pronës tek operatori. Në qoftë se marrëveshja nuk plotëson kushtet e një qeraje financiare dhe ofruesi nuk është pronar i pasurisë, atëhere ajo nuk do të rregjistrohet si një aktiv dhe cdo pagesë në lidhje me këtë pronësi/aktiv do të përbënte një shpenzim të periudhës.

8

KO

NTA

BILI

TET

& R

APO

RTIM

FIN

ANCI

AR

Për marrëveshjet që kanë të bëjnë me aktivet/pronat e sapondërtuara, ku ofruesi nuk e kontrollon përdorimin e aktivit/pronës gjatë marrëveshjes, por në vend të tij kontrollon interesin e mbetur tek ky aktiv/pronë në fund të marrëveshjes (për shembull marrëveshje të formës BOOT), ofruesi raporton si aktiv plusvlerën që krijohet nga diferenca mes vlerës së drejtë të pritshme të pronës në fund të marrëveshjes dhe shumës që ofruesi do të kërkohet t`i paguajë operatorit për rikthimin e pronës. Ky aktiv e arrin vlerën e tij në kontabilitet gradualisht me pagesat e bëra nga ofruesi te operatori gjatë gjithë jetës së marrëveshjes.

Për marrëveshjet që përfshijnë pasuritë ekzistuese në të cilat ofruesi nuk kontrollon përdorimin e pronës gjatë kohës së marrëveshjes, por në vend të kësaj kontrollon interesin e mbetur në fund të marrëveshjes, Bordi propozon që të ndiqet udhëzimi që zbatohet për qeradhënësit sipas IPSAS 13, në qoftë se marrëveshja plotëson përkufizimin e një kontrate qeraje. Nëse marrëveshja nuk plotëson këtë përkufizim, ofruesi e crregjistron nga aktivi pronën dhe njeh si aktiv detyrimin e operatorit për të kthyer pronën në fund të marrëveshjes.

Dispozitat për ndarjen e të ardhurave.

Për ato marrëveshje ku operatori parashikohet të grumbullojë të ardhura nga tarifat drejtpërdrejt nga palët e treta ose nga përdoruesit e të mirës publike, ofruesi zakonisht negocion që në kontratë të përfshijë një dispozitë për ndarjen e këtyre të ardhurave midis tij dhe operatorit. Në këtë mënyrë, në qoftëse përdorimi i pronës tejkalon parashikimet atëhere operatori suksesin do ta ndajë me ofruesin. Kjo dispozitë do të shërbejë për të mbrojtur ofruesin nga rreziku politik dhe kritikat publike që mund të bëhen për përfshirjen në një marrëveshje, e cila mund të jetë shumë fitimprurëse për një operator privat. Për shembull si pjesë e një marrëveshje BOOT për ndërtimin e një parkingu të madh, ofruesi merr një honorar fiks për cdo biletë të shitur. Ofruesi e përdor këtë honorar për të financuar aksione (veprimtari) të komunitetit. Gjithashtu, në një marrëveshje që përfshin ndërtimin e një rruge ku kalimi bëhet me pagesë, ofruesi ka të drejtë të marrë 40% të të ardhurës totale pasi flukset neto nga marrëveshja arrijnë t`i ofrojnë operuesit një normë kthimi para tatimit prej 6.5% mbi fondet totale të investuara. Pjesa e ofruesit rritet në 80% e të ardhurës totale të mbledhur pasi flukset e kontratës i japin operatorit një normë kthimi prej 8%.

Dispozitat e ndarjes së të ardhurave shpesh janë të përfshira në kushtet e një marrëveshje së bashku me një garanci minimale për operatorin. Për shembull nje marrëveshje për operimin e një autostrade me pagesë përmban një dispozitë për ndarjen e të ardhurave. Kjo dispozitë kërkon që ofruesi të përfitojë rreth 57% të të ardhurave që kalojnë ato të parashikuara. Kjo dispozitë mund të jetë e shoqëruar nga një dispozitë tjetër ku ofruesi do të paguajë 80% të cdo diference mes të ardhurave të parashikuara krahasuar me ato aktuale. Në këtë mënyrë, ofruesi minimizon rrezikun e kërkesës duke i dhënë operatorit një lloj garancie për minimumin e të ardhurave, të cilat në qoftë se projekti rezulton i suksesshëm kanë potencialin të jenë edhe më të mëdha. Propozimet e tanishme të Bordit theksojnë se ofruesit duhet t’i njohin këto të ardhura (dhe të arkëtueshmet) ashtu sic ato fitohen, pra në linjë

9

KO

NTA

BILI

TET

& R

APO

RTIM

FIN

ANCI

AR

me substancën e marrëveshjes dhe pasi është përmbushur ndonjë ngjarje kontigjence (si për shembull tejkalimi i pragut të minimumit të të ardhurave).

Konsolidimi

Ndërmarrjet qeveritare të bisnesit. Kur operator është një ndërmarrje e biznesit qeveritar, gjithmonë do të ekzistojnë disa nga treguesit e kontrollit të trajtuara në paragrafet 39 dhe 40 të IPSAS 6, vecanërisht nëse kjo lloj ndërmarrjeje krijohet që të shërbejë si operator në këto marrëveshje koncesioni. Ky operator, në përgjithesi duhet të konsolidohet në pasqyrat financiare të ofruesit.

Njësitë ekonomike për qëllime të veçanta. Operatori në këtë rast është një njësi ekonomike për qëllime të vecanta dhe treguesit e kontrollit të përshkrurara në paragrafin 39 të IPSAS 6 nuk do të jenë të vlefshme në marrëdhëniet ndërmjet operatorit dhe ofruesit. Megjithatë, termat kontraktuale të këtyre marrëveshjeve mund të rezultojnë në prani të disa prej treguesve të kontrollit të dhëna në paragrafin 40 të ISPSAS 6. Për shembull në një njësi ekonomike për qëllime të vecanta që krijohet për një rrugë me pagesë, dispozitat e mëposhtme të kontratës mund të jenë tregues i fuqisë kontrolluese të ofruesit mbi operatorin:

• Operatorit i lejohet marrja e borxhit sic specifikohet në kontratë dhe ofruesi duhet të miratojë paraprakisht cdo borxh shtese.

• Të gjitha tarifat e pagesave për kalimin e rrugës janë subjekt i miratimit nga ministri i transporteve dhe mund të ndryshojnë nga kërkesa e ofruesve.

• Ofruesi mund të kërkojë që të hiqet nga puna cdo punonjës që është për shembull i paaftë, i pasjellshëm ose jo-kompetent etj.

• Dispozitat e marrëveshjes në këtë shembull, të cilat mund të tregojnë se ofruesi merr përfitime nga aktivitetet e operatorit janë si më poshtë:

• Është e nevojshme që operatori të sigurojë që autostrada do të jetë e hapur për trafikun në të gjitha kohërat dhe se rrjedha e trafikut plotëson standarde të paracaktuara që plotësojnë objektivat e ofruesit në lidhje me transportin.

• operatori do të bëjë pagesa ndaj ofruesit në qoftë se kthimi i projektit tejkalon një kufi të caktuar.

10

EDUK

IM P

ROFE

SIO

NAL

Standarti Ndërkombëtar i Edukimit nr. 8 (i propozuar nga IAESBA) Kompetenca profesionale për ortakët e angazhimit përgjegjës për auditimet e pasqyrave financiare (i ndryshuar)

PËRMBAJTJAParagrafi

Hyrje

Qëllimi i këtij Standardi .....................................................................1–7

Data Efektive/hyrja në fuqi ....................................................................8

Objektivi ..............................................................................................9

Kërkesat .............................................................................................10

Materiali Shpjegues….. ..............................................................A1–A20

Referenca për Përkufizimet që përfshihen në Deklaratat/prononcimet e IFAC ............................................................A1

Qëllimi i këtij Standardi ................................................................A2–A4

Aktorët që kanë përgjegjësi për të ndikuar Kompetencën Profesionale të Ortakëve të Angazhimit .........................................A5–A9

Natyra Progresive e Kompetencës Profesionale ..................................A10

Auditimi i Pasqyrave Financiare dhe Angazhimet e Dhënies së Sigurive të tjera ................................................................A11

Profesionistët e Vetëm dhe Profesionistët e Vegjël e të Mesëm................A12

Objektivi ................................................................................. A13–A14

Kërkesat...................................................................................A15–A17

Skepticizmi Profesional dhe Gjykimi Profesional ........................ A18–A20

Hyrje

Qëllimi i këtij Standardi (Ref: Para A2-A12)

1. Ky Standart Ndërkombëtar i Edukimit (IES) përcakton rezultatet e edukimit në lidhje me kompetencën profesionale, që ju kërkohet të demonstrojnë profesionistëve kontabël kur ata kryejnë rolin e një ortaku angazhimi përgjegjës për auditimet e pasqyrave financiare.

2. Ky SNE (IES) është menduar të lexohet së bashku me Deklaratën e Detyrimeve të Anëtarëve (SMO) 1, Standardi Ndërkombëtar i Auditimit (ISA) 220 – Kontrolli i Cilësisë për një Auditim të Pasqyrave Financiare dhe Standardin Ndërkombëtar mbi Kontrollin e Cilësisë (ISQC) 1 – Kontrolli i Cilësisë për Firmat që kryejnë Auditime dhe Rishikime të Pasqyrave Financiare

11

EDUK

IM P

ROFE

SIO

NAL

dhe Angazhime të Dhënies së Sigurive të tjera e Shërbime të Lidhura. Së bashku, këto deklarata e vendosin përgjegjësinë mbi organizmat anëtare të IFAC, ortakët e angazhimit dhe firmat, si pjesë të sistemit të kontrollit të cilësisë për ekipet e angazhimit që kryejnë auditimet e pasqyrave financiare. Në shumë juridiksione, një rregullator është i përfshirë në këtë sistem të kontrollit të cilësisë.

3. Ky SNE (IES) bazohet në rezultatet e edukimit të parashikuara në SNE-të 2, 3, dhe 41, të cilat përshkruajnë kompetencën profesionale që kërkohet të arrijnë aspiruesit për profesionistë kontabël në përfundim të Zhvillimit Fillestar Profesional (IPD). Ky SNE fokusohet në kompetencën profesionale që kërkohet të arrihet nga një profesionist kontabël, me qëllim që ai të jetë në gjendje të realizojë një rol të vecantë: atë të një ortaku angazhimi përgjegjës për auditimet e pasqyrave financiare.

4. Profesionisti kontabël që kryen rolin e ortakut të angazhimit është përgjegjës për zhvillimin dhe mbajtjen e kompetencës profesionale duke ndërmarrë aktivitetet e duhura të zhvillimit të vijueshëm profesional (ZHVP /CPD), të cilat përfshijnë përvojën praktike. Megjithatë, ky SNE ju adresohet organizmave anëtare të IFAC-ut, të cilat kanë rol dhe përgjegjësi për të stimuluar e nxitur mësim-nxënien gjatë gjithë jetës për anëtarët e tyre, profesionistët kontabël.

5. Sipas SNE 72, anëtarët e IFAC ju kërkojnë të gjithë profesionistëve kontabël të zhvillojnë dhe ruajnë kompetencën e duhur dhe të përshtatshme për punën dhe përgjegjësitë e tyre profesionale. Ky SNE zbaton kërkesat e SNE 7 në rastin kur profesionisti kontabël është në rolin e ortakut të angazhimit.

6. Gjithashtu, organizmat anëtare të IFAC ose palë të tjera të interesuara mund të aplikojnë kërkesat e këtij SNE-je edhe për profesionistët kontabël që kryejnë auditimet e informacioneve të tjera financiare historike në përputhje me SNA-të, ose llojet e tjera të Dhënies së sigurisë dhe Shërbimet e lidhura.

7. Përkufizimet dhe shpjegimet e termave kyç të përdorura në SNE-të dhe në Kuadrin për Standardet Ndërkombëtare të Edukimit për Profesionistët Kontabël janë dhënë në Fjalorin e Termave të Bordit të Standarteve Ndërkombëtare të Edukimit Kontabël (IAESB). Në materialin shpjegues janë përfshirë edhe terma të tjera shtesë, të cilat janë marrë nga Manuali i Deklaratave të Bordit të Standardeve Ndërkombëtare të Auditimit dhe Dhënies së Sigurisë (IAASB)

Data Efektive/hyrja në fuqi

8. Ky SNE është efektiv nga (një datë për t`u përcaktuar nga IAESB). Objektivi (Ref: Para A13-A14)

9. Objektivi i këtij SNE-je, është të përcaktojë kërkesat për kompetencën profesionale që duhet të zotërojnë dhe zhvillojnë më tej, përmes zhvillimit të vijueshëm profesional, profesionistët kontabël, të cilët kryejnë rolin e një ortaku të angazhimit.

1 IES 2, Zhvillimi Fillestar Profesional (IPD)—Kompetenca Teknike (I Ndryshuar); IES 3, Zhvillimi Fillestar Profesional (IPD)—Aftësitë Profesionale (I Ndryshuar); IES 4, Zhvillimi Fillestar Profesional (IPD)—Vlerat, Etika dhe Sjelljet Profesionale (I Ndryshuar); 2 SNE 7, Zhvillimi i Vazhdueshëm Profesional (I Rihartuar)

12

EDUK

IM P

ROFE

SIO

NAL

Kërkesat (Ref: Para A15-A20)

10. Organizmat anëtare të IFAC-ut duhet t`u kërkojnë profesionistëve kontabël, të cilët janë në rolin e një ortaku të angazhimit, që ata të kryejnë kualifikim të vijueshëm profesional (ZHVP), i cili ndihmon që të ruhet dhe zhvillohet më tej kompetenca profesionale që nevojitet për të përmbushur një rol të tillë. Kjo kompetencë profesionale demonstrohet me arritjen e rezultateve të edukimit (mësimore) të cilat janë të listuara në Tabelën A më poshtë:

Tabela A: Rezultatet e Edukimit për Kompetencën Profesionale të një Ortaku Angazhimi

Fusha e Kompetencës

Rezultatet e edukimit (Mësimore)

(a) Auditimi i pasqyrave financiare

(i) Të vlerësojë rreziqet e identifikuara nga pranimi i angazhimit dhe proçedurat e vazhdimit të marrëdhënieve me klientin.

(ii) Të mbikëqyrë proçesin e planifikimit, kryerjes, dhe përfundimit të auditimit të pasqyrave financiare.

(iii) Të vlerësojë aftësitë e entitetit për të vazhduar aktivitetin në vijimësi.

(iv) Të vlerësojë dhe të reagojë ndaj rreziqeve të anomalive materiale në pasqyrat financiare për shkak gabimi ose mashtrimi.

(v) Të vlerësojë treguesit që flasin për ekzistencën e evidencës paragjykuese në vlerësimet e drejtimit dhe në fusha të tjera të gjykimit.

(vi) Të aprovojë ose të krijojë një strategji të përshtatshme auditimi në lidhje me objektivin e auditimit.

(vii) Të vlerësojë mangësitë e rëndësishme në kontrollin e brendshëm dhe në çështje të tjera që do t`u komunikohen personave të ngarkuar me qeverisjen.

(viii) Të vlerësojë mjaftueshmërinë dhe përshtatshmërinë e evidencës së përftuar nga auditimi dhe të dokumentacionit përkatës.

(ix) Të vlerësojë nëse auditimi është planifikuar dhe kryer në pajtim me standardet e auditimit të aplikueshme (p.sh. SNA-të) dhe me ligjet ose rregulloret përkatëse.

(x) Të formojë një opinion të përshtatshëm auditimi dhe përgatitë raportin përkatës të auditimit për pasqyrat financiare.

Kompetenca Teknike

13

EDUK

IM P

ROFE

SIO

NAL

(b) Kontabiliteti financiar dhe raportimi

(i) Të vlerësojë nëse një entitet ka përgatitur, në të gjitha aspektet materiale, pasqyrat financiare në përputhje me kuadrin e zbatueshëm të raportimit financiar.

(ii) Të vlerësojë njohjen, matjen, paraqitjen dhe dhënien e informacioneve (zbulimin) për transaksionet dhe ngjarjet, brenda pasqyrave financiare.

(iii) Të vlerësojë arsyeshmërinë e pasqyrave financiare në varësi të natyrës së biznesit , mjedisit të operimit dhe aftësinë e entitetit për të vazhduar në vijimësi.

(c) Drejtimi dhe menaxhimi i rrezikut

(d) Mjedisi i Biznesit

(i) Të menaxhojë komunikimin me personat e ngarkuar me qeverisjen e entitetit.

(ii) Të vlerësojë strukturat e qeverisjes së korporatës dhe proçeset e vlerësimit të rrezikut për të identifikuar rreziqet e anomalive materiale që ndikojnë në pasqyrat financiare të një entiteti.

(i) Te formulojë pritjet e audituesit duke përdorur informacionin përkatës mbi industrinë, faktorët rregullorë dhe faktorë të tjerë të jashtëm, përfshirë tregun, konkurrencën, teknologjinë e produktit, dhe kërkesat mjedisore.

(e) Taksat (i) Të vlerësojë proçedurat e kryera, përfshirë punën e të tjerëve, për të adresuar rreziqet e anomalive materiale në pasqyrat financiare përsa i përket taksave dhe për të vlerësuar efektin e rezultateve të proçedurave në fushat e tjera të një auditimi.

(f) Teknologjia e Informacionit

(i) Të vlerësojë mjedisin e teknologjisë së informacionit (TI) për të identifikuar kontrollet që kanë të bëjnë me pasqyrat financiare, nëse është e përshtatshme, me ndihmën e një profesionisti të TI-së.

(ii) Të vlerësojë efektin e kontrolleve të TI në strategjinë e auditimit dhe mbi rreziqet e mundshme të anomalive materiale në pasqyrat financiare.

(g) Ligjet dhe rregullat e Biznesit

(i) Të vlerësojë ndikimin që ka mbi auditimin një shkelje e mundëshme e ligjeve dhe rregullaeve.

(ii) Të vlerësojë rregullat e bursës dhe të letrave me vlerë dhe ndikimin e tyre në kërkesat e paraqitjes e të dhënies së informacioneve në pasqyrat financiare.

14

EDUK

IM P

ROFE

SIO

NAL

(h) Financa dhe Menaxhimi financiar

(i) Të vlerësojë burimet e ndryshme të financimit në dispozicion të një entiteti për të hartuar strategjinë përkatëse të auditimit dhe për të planifikuar proçedura të përshtatshme testimi dhe shqyrtimi.

(ii) Të vlerësojë marzhin e vetëfinancimit, buxhetet, parashikimet dhe kërkesat për kapitalin punues të një entiteti.

Aftësitë Profesionale

(i) Intelektuale (i) Të vlerësojë çmuarjet kontabël, duke përfshirë çmuarjen me vlerën e drejtë të bëra nga drejtimi.

(ii) Të zgjidhë çështjet e auditimit duke përdorur hetimin, veçimin dhe mendimin logjik, si edhe analizat kritike për të marrë në konsideratë alternativat dhe analizuar rezultatet gjatë një auditimi

(j) Të komunikimit dhe ndërveprimit

(i) Të paraqesë, diskutojë dhe mbështetë opinionet në mënyrë efektive me drejtimin dhe personat e ngarkuar me qeverisjen.

(ii) Të zgjidhë konfliktin përmes formave të duhura të komunikimit.

(iii) Të zgjidhë çështjet e auditimit, duke u konsultuar kur është e nevojshme.

(iv) Të menaxhojë me efektivitet negociatat me entitetin.

(k) Personale (i) Të nxitë dhe të ndërmarrë të mësuarin gjatë gjithë jetës.

(ii) Të veprojë si një këshilltar apo trajner për grupin e angazhimit.

(iii) Të veprojë si një model për grupin e angazhimit.

(l) Organizativ (i) Të menaxhojë angazhimet e auditimit duke siguruar udhëheqje dhe menaxhim të projektit të grupit të angazhimit.

Vlerat, Etika dhe Qëndrimet Profesionale

(m) Angazhim ndaj interesit publik

(i) Të vlerësojë cilësinë e auditimit dhe ndikimin që ajo ka mbi interesin publik, profesionin dhe shoqërinë në tërësi.

(n) Skepticizmi profesional dhe gjykimi profesional

(i) Të mbajë një mendim skeptik në vlerësimin e entitetit, drejtimin e tij dhe evidencën e përftuar gjatë një auditimi.

(ii) Të zbatojë gjykimin profesional në planifikimin dhe kryerjen e një auditimi të pasqyrave financiare dhe në arritjen e konkluzioneve, mbi të cilat të bazohet opinioni i audituesit.

15

EDUK

IM P

ROFE

SIO

NAL

Ortaku i angazhimit

SNA 220 Kontrolli i Cilësisë për një Auditim të Pasqyrave Financiare, Paragrafi 7 (e)

Ortaku ose personi tjetër në firmë, i cili është përgjegjës për angazhimin e auditimit, kryerjen e tij dhe raportin e audituesit që paraqitet në emër të firmës, dhe të cilit, atje ku kjo kërkohet, i është dhënë autoriteti i duhur nga një organizëm profesional, ligjor apo rregullator.

(o) Parimet Etike (i) Të zbatojë parimet etike të integritetit, objektivitetit, komptencës profesionale dhe kujdesit të duhur, konfidencialitetit dhe sjelljes profesionale ndaj dilemave etike në kontekstin e një auditimi dhe të përcaktojë një zgjidhje të përshtatshme.

(ii) Të identifikojë, të marrë në konsideratë dhe të vlerësojë kërcënimet ndaj objektivitetit dhe pavarësisë që mund të hasen gjatë një angazhimi auditimi.

(iii) Të mbrojë, në varësi të kërkesave përkatëse ligjore, konfidencialitetin e informacionit të entitetit.

Materiali Shpjegues

Referenca për Përkufizimet që përfshihen në Deklaratat/Prononcimet e IAASB-së

A1. Ky SNE përdor termat e mëposhtëm, tashmë të përfshira në Fjalorin

e Termave3 të IAASB dhe deklaratave/prononcimeve4 të IAASB.

3 Fjalori i termave, Manuali i Deklaratave të IAASB për Kontrollin e Cilësisë, Auditimin, Rishikimin, Dhënien e Sigurive të tjera dhe Shërbimet e lidhura – Botimi 2013, Volumi I.4 Përcaktimet e SNA (ISA) të detajuara më sipër janë përfshirë në përmbajtjen e Manualit të Deklaratave të IAASB për Kontrollin e Cilësisë, Auditimin, Rishikimin, Dhënien e Sigurive të tjera dhe Shërbimet e lidhura – Botimi 2013, Volumi I.

Termi i Përkufizuar

Burimi i Termit

Përkufizimi në Përdorim

Pasqyrat Financiare

Fjalori i Termave të IAASB-së

Një paraqitje e strukturuar e informacionit financiar historik, përfshirë shënimet shpjeguese shoqëruese, që ka për qëllim të komunikojë burimet ekonomike ose detyrimet e një entiteti në një moment kohe të caktuar ose ndryshimet e ndodhura në to gjatë një periudhe kohe, në pajtim më një kuadër të caktuar të raportimit financiar. Shënimet shpjeguese shoqëruese, si rregull.

16

EDUK

IM P

ROFE

SIO

NAL

Termi i Përkufizuar

Burimi i Termit

Përkufizimi në Përdorim

përfshijnë një përmbledhje të politikave të rëndësishme kontabël dhe informacione të tjera shpjeguese. Termi “Pasqyrat financiare” zakonisht i referohet një pakete të plotë të pasqyrave financiare, sikurse kërkohet nga kuadri i zbatueshëm i raportimit financiar, por gjithashtu, ai mund t’i referohet edhe një pasqyre financiare të vetme.

Firma Fjalori i Termave të IAASB

Një person fizik, ortakëri, shoqëri ose edhe një entitet tjetër i profesionistëve kontabël.

Grupi i Angazhimit

SNA 220 Paragrafi 7 (d)

I gjithë personeli që kryen angazhimin, dhe çdo individ i angazhuar nga firma ose rrjeti i firmës, që kryen proçedurat në lidhje me angazhimin. Këtu nuk përfshihen ekspertët e jashtëm të angazhuar nga firma apo nga një firmë rrjet.

Gjykimi Profesional

Fjalori i Termave të IAASB

Aplikimi i trajnimit, njohurive dhe eksperiencës përkatëse, brenda kontekstit të dhënë nga standardet e auditimit, kontabilitetit dhe etikës, në marrjen e vendimeve të informuara në lidhje me kurset e veprimit, që janë të përshtatshme për rrethanat e angazhimit të auditimit.

Skepticizmi Profesional

Fjalori i Termave të IAASB

Eksperti i Audituesit

Fjalori i Termave të IAASB

Një individ ose organizatë që zotëron ekspertizë në një fushë të ndryshme nga kontabiliteti ose auditimi, puna e të cilit në atë fushë është përdorur nga audituesi për ta ndihmuar atë për të siguruar evidencën e nevojshme të auditimit. Një ekspert i audituesit mund të jetë ose një ekspert i brendshëm i audituesit (i cili është një ortak ose personel, përfshirë personelin e përkohshëm të firmës së auditimit ose të një firme rrjet) apo edhe një ekspert i audituesit të jashtëm.

* ‘Ortak’ dhe ‘firma’ duhet të lexohen duke iu referuar edhe ekuivalentëve të tyre në sektorin publik.

Një qëndrim që përfshin një mendim dyshues, të qënit vigjilent ndaj kushteve që mund të reagojnë për anomali për shkak të gabimit ose mashtrimit dhe një vlerësim kritik i evidencës.

17

EDUK

IM P

ROFE

SIO

NAL

Tabela B – përcaktimet e IAASB-së, të përshtatura në SNE 8 Qëllimi i këtij Standardi (Ref Para 1-7) A2. Ka shumë mënyra për të përshkruar dhe kategorizuar kompetencën

profesionale. Brenda SNE-ve (IESs), kompetenca profesionale është aftësia për të kryer një rol sipas një standardi të përcaktuar. Kompetenca profesionale shkon përtej njohurive të parimeve, standarteve, koncepteve, fakteve dhe proçedurave; ajo është shkrirja dhe aplikimi i (a) kompetencës teknike, (b) aftësive profesionale, dhe (c) vlerave, etikës dhe qëndrimeve profesionale.

A3. Zhvillimi i Vazhdueshëm Profesional (ZhVP/CPD) është një vazhdimësi e Zhvillimit Fillestar Profesional (ZHFP/IPD). ZHFP përbën të mësuarin dhe zhvillimin përmes të cilit, individët së pari, zhvillojnë kompetencë udhëheqëse në kryerjen e rolit të një profesionisti kontabël. ZHVP përbën të mësuarin dhe zhvillimin që ndodh pas ZHFP, dhe që zhvillon e ruan kompetencën profesionale për të mundësuar që profesionistët kontabël të vazhdojnë të kryejnë rolet e tyre. ZhVP siguron zhvillim të vazhdueshëm të (a) kompetencës teknike, (b) aftësive profesionale, dhe (c) vlerave, etikës dhe qëndrimeve profesionale të arritura gjatë ZhFP, të përpunuara në mënyrë të përshtatshme për aktivitetet dhe përgjegjësitë profesionale të profesionistit kontabël. Përveç kësaj, profesionistët kontabël mund të marrin role të reja (si për shembull, atë të një ortaku angazhimi) gjatë karrierës së tyre të cilat kërkojnë kompetenca të reja.

A4. Një pjesë e rëndësishme e ZhVP për ortakët e angazhimit është eksperienca praktike. Ndërsa karriera e një ortaku të angazhimit ecën përpara, eksperienca praktike bëhet gjithnjë e më e rëndësishme në ruajtjen dhe zhvillimin e mëtejshëm, të nevojshëm të kompetencës profesionale.

A5. Marrëdhëniet mes palëve të interesuara mund t`i nënshtrohen juridiksionit ose mund të jenë një pasojë e kërkesave të përfshira në deklarimet e IAASB dhe IAESB dhe detyrimeve të tjera të përfshira në deklaratat/prononcimet e IFAC.

A6. SNA 2205 e identifikon ortakun e angazhimit si individin përgjegjës për aftësitë dhe kompetencën e grupit të angazhimit. Veç nëse informacioni i siguruar nga firma ose palë të tjera sugjeron ndryshe, SNA 2206 e lejon grupin e angazhimit të mbështetet në sistemin e kontrollit të cilësisë së firmës në lidhje me kompetencën e personelit përmes rekrutimit dhe trajnimit formal të tyre.

A7. SNKC 17 kërkon që firma të ndërtojë dhe zbatojë politika dhe proçedura që kanë për qëllim për ta pajisur atë me siguri të arsyeshme se ajo e ka personelin e mjaftueshëm me kompetencë, aftësi dhe zotim ndaj parimeve të etikës, të nevojshme për (a) të kryer angazhime në përputhje me standardet profesionale dhe kuadrin ligjor dhe rregullator të zbatueshëm, dhe (b) të mundësojë firmën ose ortakët e angazhimit të lëshojnë raporte që

5. Shih SNA 220, Kontrolli i Cilësisë për një Auditim të Pasqyrave Financiare, Paragrafi 14. 6. Shih SNA 220, Kontrolli i Cilësisë për një Auditim të Pasqyrave Financiare, Para A2.7. Shih SNKC 1, Kontrolli i Cilësisë për Firmat që kryejnë Auditimet dhe Rishikimet e Pasqyrave Financiare, Angazhimet e Sigurive të Tjera dhe Shërbime të Lidhura Para 29.

18

EDUK

IM P

ROFE

SIO

NAL

janë të përshtatshme sipas rrethanave.

A8. Në përputhje me SNE 78, anëtarët e IFAC u kërkojnë të gjithë profesionistëve kontabël të ndërmarrin ZhVP për të kontribuar në zhvillimin dhe ruajtjen e kompetencës profesionale që është e përshtatshme për punën e tyre dhe përgjegjësitë profesionale.

A9. Duke u pajtuar me kërkesat e këtij SNE dhe duke përmbushur detyrimet e tyre sipas SMO 19 dhe SMO 210, anëtarët e IFAC e shtyjnë më përpara, përmes ZhVP, kompetencën profesionale të kërkuar për të kryer rolin e ortakut të angazhimit. Si rrjedhojë, firmat janë në gjendje të pajtohen me kërkesat e SNKC 1 dhe ortakët e angazhimit janë në gjendje të pajtohen me kërkesat e SNA 220.

Natyra Progresive e Kompetencës Profesionale

A10. Vetëm ata profesionistë kontabël që demonstrojnë rezultatet e të mësuarit të listuara në Tabelën A do të jenë në gjendje të përballen me situata komplekse, të cilat ortakët e angazhimit mund të hasin gjatë karrierës së tyre. Një profesionist kontabël, që aspiron të jetë një ortak angazhimi, zakonisht do të shërbejë për disa vite në grupet e angazhimit dhe mund të përparojë përmes roleve menaxheriale dhe mbikqyrëse nën mbikqyrjen e një ortaku angazhimi. Ky përparim përmes rritjes së niveleve të përgjegjësisë është rruga e zakonshme me të cilën një profesionist kontabël përgatitet të marrë rolin e një ortaku angazhimi. Ata që shërbejnë si ortakë angazhimi ruajnë dhe zhvillojnë më tej kompetencën e tyre profesionale përmes udhëheqjes ose shërbimit në angazhimet e auditimit, si edhe nëpërmjet zhvillimeve të tjera profesionale si pjesë e ZhVP së tyre.

Auditimet e Pasqyrave Financiare dhe Angazhimeve për Dhënien e Sigurive të Tjera

A11. Ky SNE është i zbatueshëm në auditimet e pasqyrave financiare. Rezultatet e të mësuarit të përshkruara në të, mund të jenë gjithashtu të dobishme në kryerjen e auditimeve të informacioneve të tjera financiare historike në përputhje me SNA-të (ISAs) ose të tipeve të tjera të dhënies së sigurisë dhe shërbimeve të lidhura. Në mënyrë të ngjashme, shumë prej rezultateve të të mësuarit që duhen për auditimin e pasqyrave financiare mund të jenë të përshtatshme për ata ortakë angazhimi përgjegjës për angazhimet e dhënies

8. Shih SNE 7, Zhvillimi i Vazhdueshëm Profesional, Para 12.9. Deklarata e Detyrimeve të Anëtarësisë 1 – Sigurimi i Cilësisë përcakton kërkesat e një anëtari të IFAC në lidhje më sistemet e rishikimit të sigurisë së cilësisë për anëtarët e tij, të cilët kryejnë auditime, rishikime dhe angazhime të dhënies së sigurisë dhe shërbime të lidhura. SMO në mënyrë specifike adreson situatën kur një anëtar i IFAC nuk ka ose ka ndarë përgjegjësinë për vendosjen e rregullave dhe funksionimin e sistemit të rishikimit të sigurisë së cilësisë.10. Deklarata e Detyrimeve të Anëtarësisë 2 – Standardet Ndërkombëtare të Edukimit për Profesionistët Kontabël dhe të Tjera Deklarime të Botuara nga IAESB përcaktojnë kërkesat e një anëtari të IFAC në lidhje më standardet ndërkombëtare dhe deklarata të tjera të botuara nga IAESB. SMO në mënyrë specifike adreson situatën kur një anëtar i IFAC nuk ka ose ka ndarë përgjegjësinë për përshtatjen dhe zbatimin e standardeve dhe manualit të edukimit profesional kontabël.

19

EDUK

IM P

ROFE

SIO

NAL

së sigurisë, të cilat lidhen me informacionet e pasqyrave jo-financiare, të tilla si raportimi mjedisor ose social.

Profesionist i Vetëm dhe Profesionist i Vogël ose i Mesëm A12. Ky SNE njeh edhe ato situata në të cilat ortaku i angazhimit

funksionon si një profesionist i vetëm ose profesionist i vogël ose i mesëm. Në situata të tilla, ortaku i angazhimit mund të funksionojë pa mbështetjen e një grupi angazhimi, përfshirë ata anëtarë të grupit të angazhimit me aftësi të specializuara. Si pasojë, ortaku i angazhimit mund të ndërmarrë një gamë më të gjerë të detyrave në kryerjen e auditimit, se çdo të ndodhte ndryshe në një rast tjetër. Pavarësisht nga natyra apo madhësia e entitetit dhe e firmës së ortakut të angazhimit që kryen auditimin, ky SNE supozon se ortakët e angazhimit vazhdojnë të ndërmarrin ZhVP që janë të përshtatshme për kryerjen e auditimeve komplekse, në të cilat ata shërbejnë si ortakë anagazhimi.

Objektivi (Ref: Para 9)

A13. Arritja e kompetencës profesionale që ortakët e angazhimit duhet të kenë dhe zhvillojnë më tej përmes ZhVP -së, i shërben disa qëllimeve. Ajo mbron interesin publik, rrit cilësinë e auditimit dhe nxit besueshmërinë në profesionin e auditimit.

A14. Ortakëve të angazhimit ju kërkohet të ruajnë dhe zhvillojnë më

tej kompetencën e tyre profesionale përderisa ata punojnë në një mjedis që ndryshon në mënyrë të rëndësishme. Presioni për ndryshim mund të vijë nga shumë burime, përfshirë: (a) rritja e kërkesave rregullatore, (b) zhvillime të reja në raportimin financiar dhe jo-financiar, (c) teknologji të reja, (d) përdorim i rritur i analitikave të biznesit, dhe (e) kompleksiteti i biznesit.

Kërkesat (Ref: Para 10)

A15. Një fushë kompetence është një kategori për të cilën një grup i rezulateve përkatesë të të mësuarit mund të specifikohet.

Rezultatet e edukimit përcaktojnë përmbajtjen dhe thellësinë e njohurive, të të kuptuarit dhe zbatimin e kërkuar për secilën fushë kompetence të specifikuar.

A16. Tabela A identifikon rezultatet e të mësuarit për (a) kompetencën

teknike, (b) aftësitë profesionale, dhe (c) vlerat, etikën dhe qëndrimet profesionale, të cilat formojnë përmbajtjen dhe thellësinë e njohurive, të të kuptuarit dhe zbatimin e kërkuar për secilën fushë kompetence të specifikuar. Rezultatet mësimore ka shumë të ngjarë të jenë të demonstruara brenda kontekstit të një mjedisi pune.

A17. Anëtarët e IFAC mund të zhvillojnë fusha kompetence shtesë ose

rezultate mësimore shtesë që nuk janë specifikuar në këtë SNE. Kjo mund të ndodhë, për shembull, kur një ortak angazhimi auditon industri apo transaksione të specializuara.

20

EDUK

IM P

ROFE

SIO

NAL

Skepticizmi Profesional dhe Gjykimi Profesional

A18. Një aspekt kyç i çdo auditimi është përcaktimi i besueshmërisë dhe mjaftueshmërisë së evidencës së auditimit të mbledhur për të mbështetur konkluzionet mbi të cilat bazohet opinioni i audituesit. Aplikimi i shkallës së duhur të skepticizmit profesional për të vlerësuar evidencën e auditimit të mbledhur si provë e përfaqësimit menaxherial është një kompetencë profesionale kyçe e ortakut të angazhimit. Për shkak se të gjitha organizatat janë duke funksionuar në një ekonomi globale gjithnjë e më komplekse dhe të pasigurt, zhvillimi dhe aplikimi i skepticizmit profesional është thelbësor për ortakët e angazhimit.

A19. ZhVP, në vetvete, nuk ofron siguri që ortakët e angazhimit do

të veprojnë me kujdesin e duhur. Zhvillimi i një qëndrimi që përfshin një mendje dyshuese dhe vlerësimi kritik i evidencës së auditimit është gjithashtu e rëndësishme. Angazhimet e auditimit kërkojnë që ortakët e angazhimit dhe grupet e tyre të ushtrojnë gjykimin profesional dhe të krijojnë gjykimin e tyre kur kundërshtojnë mbrojtjet dhe supozimet menaxheriale të përfshira brenda pasqyrave financiare. Duke marrë në konsideratë faktin nëse standardet e auditimit janë të aplikuara në mënyrën e duhur nga një entitet, si dhe përcaktimi i një strategjie auditimi të duhur, kërkon që gjykimi profesional të ushtrohet nga një ortak angazhimi ose grupi më gjerë.

A20. Planifikimi i ZhVP së efektshme në fushat e skepticizmit profesional dhe gjykimit profesional kërkojnë kujdesin e duhur dhe mund të kenë nevojë për metoda mësimi inovative, në të cilat këshillimi, reflektimi, koha dhe eksperienca brenda kontekstit të një mjedisi pune shpesh luajnë një rol kyç.

Përktheu nga origjinali në anglisht: Edlira Tirana

21

Skepticizmi profesional në një auditim të pasqyrave financiare

Një material me pyetje përgjigje i përgatitur nga stafi I IAASB-së i përkthyer dhe përshtatur në shqip*

Ky publikim me Pyetjet dhe Përgjigje (P & P) është përgatitur nga stafi ekzekutiv i Bordit të Standardeve Ndërkombëtare të Auditimit dhe Sigurisë (IAASB). Ai nuk ndryshon dhe as synon të zëvendësojë Standardet Ndërkombëtare të Auditimit (ISA) e as Standardin Ndërkombëtar të Kontrollit të Cilësisë (SNKC 1)1, pasi vetëm tekstet e standardeve janë të detyrueshme. Kështu që leximi i këtij publikimi me Pyetje dhe Përgjigje (P&P) nuk mund të shërbejë për të zëvendësuar leximin e tekstit të standardeve. Për më tepër, materiali me P&P nuk mund të jetë shterues2, ç`ka kërkon që gjithmonë të ketë edhe referenca në tekstin e standarteve. Si përfundim, duhet të nënvizojmë se ky botim nuk përbën një deklarim autoritar apo zyrtar të IAASB-së. (Megithatë, ai ndihmon audituesit të ushtrojnë në mënyrën e duhur skepticizmin profesional në të gjitha stadet e auditimit – shënimi i përkthyesit)

Pyetje dhe Përgjigje

P1 . Çfarë është skepticizmi profesional?

SNA-të e përkufizojnë skepticizmin profesional si “një qëndrim që përfshin një mendim dyshues, të qënurit vigjilent për ekzistencën e kushteve, të cilat mund të tregojnë për anomali të mundshme për shkak të gabimit apo mashtrimit, dhe si një vlerësim kritik të evidencës së auditimit”3 Në mënyrë eksplicite, SNA-të kërkojnë që audituesi të planifikojë dhe kryejë një auditim me skepticizëm profesional duke pranuar se mund të ekzistojnë rrethana, të cilat mund të shkaktojnë anomali materiale4 në pasqyrat financiare.

Ashtu si edhe me koncepte të tjera themelore të auditimit, është e vështirë që një përkufizim i vetëm të mbulojë plotësisht kuptimin e skepticizmit profesional. Për më tepër, nuk ka asnjë mënyrë të vetme në të cilën të mund të demonstrohet skepticizmi profesional. Megjithatë, përkufizimet në SNA-të përshkruajnë elemente të rëndësishme, të cilat ndihmojnë që të kuptohet se cdo të thotë skepticizëm profesional.

Duke qënë një qëndrim, skepticizmi profesional është krejtësisht një mendim (Pra një lloj mentaliteti). Mendimi skeptik udhëheq sjelljen e

1. SNKC 1 Kontrolli i cilësisë për firmat që kryejnë auditime dhe rishikime të pasqyrave financiare dhe angazhime të të tjera të dhënies së sigursë dhe shërbime të lidhura.

2. Edhe pse janë theksuar kërkesat e disa SNA-ve dhe të SNKC 1 si edhe aplikimi e materiali tjetër shpjegues, ky publikim nuk riprodhon të gjitha dispozitat SNA-ve dhe të SNKC 1, të cilat janë të përshtatshme për përgjegjësinë e audituesve për të planifikuar dhe për të kryer një auditim me skepticizëm profesional.

3. SNA 200 Objektivat e përgjithshme të Audituesit të Pavarur dhe kryerja e një auditimi në pajtim me Standardet Ndërkombëtare të Auditimit, paragrafi 13 (l)

4. SNA 200 paragrafi 15

AUDI

TIM

I E D

HEN

IE E

SIG

URIS

E

22

AUDI

TIM

I E D

HEN

IE E

SIG

URIS

E

audituesit për të përcaktuar një metodë/qasje dyshuese, kur ai shqyrton/vlerëson informacionet dhe formon konkluzionet. Në këtë drejtim, skepticizmi profesional është i lidhur në mënyrë të pandashme me parimet themelore etike të objektivitetit dhe me pavarësinë e audituesit5.

Pavarësia e audituesit përmirëson aftësinë e tij për të vepruar me integritet, për të qënë objektiv dhe për të mbajtur një qëndrim të skepticizmit profesional6.

Skepticizmi profesional përfshin gjithashtu, të qënurit vigjilent në lidhje me, për shembull, evidencën e auditimit që bie në kundërshtim me evidencën tjetër të siguruar, ose informacionin që vë në pikëpyetje besueshmërinë e dokumenteve ose të përgjigjeve ndaj pyetjeve, të cilat do të përdoren si evidencë auditimi. Më tej, ai përfshin të qënurit vigjilent për kushtet që mund të tregojnë mashtrimin e mundshëm dhe për rrethanat që sugjerojnë nevojën për kryerjen e procedurave shtesë të auditimit, përveç atyre që kërkohen nga SNA-të.7

Skepticizmi profesional përfshin gjithashtu, një vlerësim kritik të evidencës së auditimit, që përfshin qoftë informacionin, i cili mbështet dhe vërteton pohimet e drejtimit, ashtu edhe çdo informacion tjetër që bie në kundërshtim me këto pohime. Në këtë kuptim, aplikimi i skepticizmit profesional do të thotë dyshim dhe vlerësim përsa i takon mjaftueshmërisë dhe përshtatshmërisë së evidencës së auditimit të marrë në dritën e rrethanave, për shembull, në rastin kur ekzistojnë faktorë të rrezikut për mashtrim dhe një dokument i vetëm, i një natyre që është i ndjeshëm ndaj mashtrimit, është e vetmja evidencë mbështetëse për një shumë materiale të paraqitur në pasqyrat financiare.8

Në rast dyshimi mbi besueshmërinë e informacionit ose në rast të indikacioneve të mashtrimit të mundshëm, SNA-të kërkojnë që audituesi të hetojë/investigojë më tej dhe të përcaktojë se çfarë modifikimesh apo shtesash në procedurat e auditimit do të ishin të nevojshme për të zgjidhur cështjen në shqyrtim.9

Çështjet të tilla si vështirësitë, koha, apo kostot nuk përbëjnë në vetvete një bazë të vlefshme për audituesin që ai të heqë një procedurë të auditimit për të cilën ai nuk ka asnjë alternative tjetër, përvecse të kënaqet me evidencën e auditimit që është më pak se bindëse.10

Ndonëse nuk pritet që audituesi të shpërfillë përvojën e tij në të shkuarën, me drejtimin dhe me personat e ngarkuar me qeverisjen (PNQ), një besim i tij se ata janë të ndershëm dhe me integritet, nuk e cliron audituesin nga nevoja për të patur skepticizëm profesional ose për t`u kënaqur me evidencë auditimi më pak se bindëse, kur ai merr siguri të arsyeshme.11

5. Kodii Etikës për Profesionistët Kontabël i Bordit të Standardeve Ndërkombëtare të Etikës (Kodi IESBA), paragrafi 290.6, shpjegon se pavarësia përfshin si pavarësinë në të menduar ashtu edhe pavarësinë në dukje. Në lidhje me pavarësinë në të menduar, ajo është gjendje e të menduarit që lejon shprehjen e një konkluzioni pa u influencuar nga ndikimet që kompromentojnë gjykimin profesional, duke lejuar kështu që një individ të veprojë me integritet dhe të ushtrojë objektivitetin dhe skepticizmin profesional.

6. SNA 200, paragrafi A17. SNA 200, paragrafi A188. SNA 200, paragrafi A209. SNA 240, Përgjegjësitë e Audituesit në lidhje me Mashtrimin në një Auditim të Pasqyrave

Financiare, paragrafi 13 dhe SNA 500, Evidenca e auditimit, paragrafi 1110. SNA 200, paragrafi A4811. SNA 200, paragrafi A22

23

AUDI

TIM

I E D

HEN

IE E

SIG

URIS

E

P2. Pse është i rëndësishëm skepticizmi profesional në auditimet e pasqyrave financiare?

Skepticizmi profesional luan një rol thellësisht të rëndësishëm në auditim dhe formon një pjesë integrale të paketës së aftësive që duhet të ketë audituesi.12 Skepticizmi profesional është i ndërlidhur ngushtë me gjykimin profesional.13 Të dyja këto aspekte janë thelbësore për kryerjen e duhur të auditimit, gjithashtu ato janë edhe inputet kryesore të cilësisë së auditimit.

Skepticizmi profesional lehtëson/ndihmon audituesit për ushtrimin e duhur të gjykimit profesional, veçanërisht për vendimet në lidhje me, për shembull: lNatyrën, afatet dhe shtrirjen e procedurave të auditimit që duhen

kryer.lFaktin nëse është siguruar evidenca e nevojshme e auditimit (e

përshtatshme dhe e mjaftueshme) dhe nëse duhet të bëhet më shumë për të arritur objektivat e SNA-ve.

lVlerësimin e gjykimeve të drejtimit lidhur me aplikimin e kuadrit të zbatueshëm të raportimit financiar të përdorur nga entiteti.

lNxjerrjen e konkluzioneve që bazohen në evidencën e auditimit të grumbulluar, për shembull, vlerësimin e arsyeshmërisë së cmuarjeve kontabël të bëra nga drejtimi gjatë përgatitjes së pasqyrave financiare.14

Aplikimi i skepticizmit profesional përmirëson efektivitetin e një procedure auditimi dhe zbatimi i tij, zvogëlon mundësinë që audituesi të mund të zgjedhë një procedurë auditimi të papërshtatshme, të keq zbatojë një procedurë auditimi të përshtatshme, ose të keqinterpretojë rezultatet e auditimit. 15

P3 . Çfarë mund të bëhet nga firmat e auditimit dhe audituesit për të rritur ndërgjegjësimin lidhur me rëndësinë e skepticizmit profesional dhe zbatimin e tij ?

Skepticizmi profesional influencohet nga tiparet e sjelljes personale (për shembull, qëndrimet dhe vlerat etike) si edhe nga niveli i kompetencës (d.m.th., njohuritë) së individëve që ndërmarrin/kryejnë auditimin. Këto, nga ana tjetër, janë të ndikuara nga edukimi arsimor, trajnimi dhe përvoja/eksperienca. Skepticizmi profesional brenda grupit të angazhimit ndikohet

12. Standardi Ndërkombëtar i Edukimit Nr. 8 (IES 8) i Bordit të Standardeve Ndërkomëtare të Edukimit Kontabël - Kërkesat për kompetenën për profesionistët e auditimit, paragrafi 42, në veçanti kërkon që kërkesat për aftësitë brenda programit të edukimit dhe zhvillimit për profesionistët e auditimit, të përfshijnë, në mesin e çështjeve të tjera, edhe zhvillimin e aftësive profesionale në një nivel të avancuar në një mjedis auditimi. Këto aftësi përfshijnë zbatimin e standardeve përkatëse të auditimit dhe të udhëzimeve; vlerësimin e kërkesave të standardeve përkatëse të raportimit financiar, duke demonstruar kapacitet për kërkime, mendim abstrakt logjik dhe analiza kritike, duke demonstruar skepticizmin profesional, duke aplikuar gjykimin profesional dhe përballuar e zgjidhur konfliktet.

13. SNA 200, paragrafi 13 ( k ), e përcakton gjykimin profesional si “aplikimin e trajnimit të duhur dhe të njohurive e të eksperiencës, brenda kontekstit të dhënë nga standardet e auditimit, kontabilitetit dhe ato etike, për marrjen e vendimeve të informuara në lidhje me kryerjen e veprimeve që janë të përshtatshme për rrethanat e angazhimit të auditimit”

14. Shiko SNA 200, paragrafi A23. 15. Shiko SNA 200, paragrafi A43

24

AUDI

TIM

I E D

HEN

IE E

SIG

URIS

E

gjithashtu, nga veprimet e lidershipit të firmës dhe partnerit/ortakut të angazhimit dhe nga kultura e mjedisi i biznesit të firmës. SNA-të dhe SNKC 1 përfshijnë kërkesa dhe udhëzime që synojnë për të ndihmuar në krijimin e një mjedisi të tillë skeptik në të dy nivelet si në nivel të firmës, ashtu edhe në nivel të angazhimit, në të cilat audituesi mund të kultivojë skepticizmin e duhur profesional.

Niveli i firmës

Lidërshipi i firmës dhe shembujt që ajo vendos ndikojnë në mënyrë të konsiderueshme në kulturën e brendshme të firmës.16 Prandaj, vendosja e “tonit në krye” dhe përforcimi i vazhdueshëm i ndjeshmërisë për rëndësinë e skepticizmit profesional në angazhimet e auditimit, kanë ndikime të rëndësishme në sjelljen e individëve.

Mundësitë e firmës për të vendosur pritshmëritë e saj në lidhje me, dhe për të theksuar rëndësinë e skepticizmit profesional përfshijnë, për shembull, rastet kur:lPërcaktohen politikat dhe procedurat që synojnë të nxisin një kulturë

të brendshme që pranon se cilësia është thelbësore në kryerjen e angazhimeve17

lPromovohet një kulturë e brendshme e orientuar tek cilësia, përmes veprimeve të qarta, të qëndrueshme dhe të shpeshta, dhe mesazheve nga të gjitha nivelet e drejtimit të firmës. Kjo mund të komunikohet nga, por nuk kufizohet vetëm në, seminaret trajnuese, takimet, dialogu formal ose joformal, deklaratat e misionit, publikimet periodike (newsletters), apo memorandumet përmbledhëse. Këto veprime dhe mesazhe inkurajojnë një kulturë që njeh dhe shpërblen punën me cilësi të lartë; ato mund të përfshihen, për shembull, në dokumentacionin e brendshëm, në materialet e trajnimit dhe në procedurat e vlerësimit të partnerëve dhe të stafit, të atilla që ato të mbështesin dhe përforcojnë pikëpamjen e firmës për rëndësinë e cilësisë dhe të mënyrës se si ajo duhet të arrihet në praktikë.18

lVendosja e politikave dhe procedurave që kanë për qëllim t`i japin firmës sigurinë e arsyeshme se ajo ka personel të mjaftueshëm me kompetencat e nevojshme, aftësitë dhe angazhimin për të respektuar parimet etike19.

lPromovohet një kulturë e brendshme që bazohet tek cilësia, e cila mund të arrihet nëpërmjet vendosjes së politikave dhe procedurave që adresojnë performancën, vlerësimin, kompensimin, dhe nxitjen (duke përfshirë sistemet stimuluese), që japin njohjen dhe shpërblimin e duhur për zhvillimin dhe mbajtjen e kompetencës.20

lZhvillimin dhe implementimin e trajnimit të brendshëm dhe të programeve të edukimit të vazhdueshëm për të gjitha nivelet e personelit të firmës. Kjo mund të arrihet përmes, për shembull,

16. SNKC1, paragrafi A417. SNKC1, paragrafi 1818. Shiko SNKC1, paragrafi A419. Shiko SNKC1, paragrafi 2920. Shiko SNKC1, paragrafët A5 dhe A25-A28

25

AUDI

TIM

I E D

HEN

IE E

SIG

URIS

E

eksperiencës në punë, trajnimit përmes punës, të qënurit në patronazh nga stafi me më shumë përvojë (për shembull, anëtarët e tjerë të grupit të angazhimit), dhe edukimi i pavarur. Është vërejtur se kompetenca e vazhdueshme e personelit të firmës varet në një masë të konsiderueshme nga niveli i përshtatshëm i zhvillimit profesional të vazhdueshëm. 21

Niveli i angazhimit

Në nivelin e angazhimit, partnerit/ortakut të angazhimit i kërkohet që të marrë përgjegjësi për cilësinë e përgjithshme në çdo angazhim të auditimit për të cilin ai (partneri/ortaku) emërohet22. Veprimet e partnerit të angazhimit dhe mesazhet e duhura për anëtarët e tjerë të ekipit angazhimit e vendosin theksin tek cilësia e cila është thelbësore në kryerjen e angazhimeve të auditimit dhe tek rëndësia e cilësisë së auditimit, për shembull, që shprehet ne aftësinë e ekipit të angazhimit për të folur për shqetësimet pa patur frikën e hakmarrjes dhe në lëshimin e raporteve të audituesit, të cilat janë të përshtatshme për rrethanat23.

Një mundësi ideale për të trajtuar dhe për të theksuar me ekipin e angazhimit rëndësinë e mbajtjes skepticizmit profesional gjatë gjithë auditimit është momenti kur bëhen diskutime midis partnerit të angazhimit dhe anëtarëve të tjerë të rëndësishëm të ekipit angazhimit lidhur me dyshimet që pasqyrat financiare të entitetit mund të kenë anomali materiale. Ky diskutim përfshin aplikimin e kuadrit të zbatueshëm të raportimit financiar në kushtet dhe rrethanat e entitetit, dhe vendos një theks të veçantë në mënyrën se si dhe ku pasqyrat financiare mund të dyshohet që përmbajnë anomali materiale për shkak të mashtrimit, duke përfshirë analizën se si mund të ndodhë mashtrimi (kjo kërkon lënien mënjanë të besimit që anëtarët e ekipit angazhimit mund të kenë lidhur me ndershmërinë dhe integritetin e drejtimit dhe PNQ). Ky diskutim gjithashtu, ofron një bazë mbi të cilën anëtarët e ekipit angazhimit të komunikojnë dhe të shkëmbejnë informacione të reja të cilat mund të ndikojnë në vlerësimin e rrezikut ose të procedurave të auditimit që duhet të kryhen24.

Mundësi të mëtejshme për partnerin e angazhimit për të përcaktuar pritshmëritë në lidhje me, dhe për të theksuar rëndësinë e, skepticizmit profesional përfshijnë, për shembull, rastet kur merret përgjegjësia për:lDrejtimin, mbikëqyrjen dhe performancën e angazhimit të auditimit25.lRishikimet e punës së kryer. Në këtë drejtim, partneri i angazhimit në

veçanti, ka shumë njohuri dhe përvojë që ndihmon anëtarët e ekipit me më pak përvojë, me qëllim që ata të zhvillojnë një mendim kritik dhe dyshues nëpërmjet rishikimit, ndër të tjera, të fushave kritike të gjykimit dhe të rreziqeve të mëdha. Rishikimet në kohë lejojnë gjithashtu, që çështje e rëndësishme (për shembull, zonat kritike të

21. Shiko SNKC1, paragrafët 29 dhe A25-A2622. SNA 220, Kontrolli i cilësisë për auditimin e pasqyrave financiare, paragrafi 823. Shih SNA 220, paragrafi A3.24. Shih SNA 315, Identifikimi dhe Vlerësimi rreziqeve të Anomalisë materiale nëpërmjet

njohjes së Entitetit dhe mjedisit të tij, paragrafët 10 dhe A14, dhe ISA 240, paragrafi 15. 25. Shih SNA 220, paragrafi 15.

26

AUDI

TIM

I E D

HEN

IE E

SIG

URIS

E

gjykimit, veçanërisht ato që kanë të bëjnë me çështjet e vështira ose të diskutueshme, të identifikuara gjatë kryerjes së angazhimit) të zgjidhen në ose para datës së raportit të audituesit.26

lEkipin e angazhimit që ai të ndërmarrë konsultime të përshtatshme për çështje të vështira ose të diskutueshme dhe se përfundimet e arritura nga këto konsultime janë zbatuar.27

Megjithëse aktivitetet në nivel të firmës dhe në nivel të angazhimit kontribuojë në krijimin e mentalitetit të skepticizmit profesional, përsëri është përgjegjësi e çdo audituesi individual për të mbajtur një qëndrim të skepticizmit profesional. Ashtu si edhe gjykimi profesional, skepticizmi profesional duhet të ushtrohet gjatë gjithë auditimit. Mbajtja e skepticizmit profesional gjatë të gjithë auditimit bën të munduar që audituesi të reduktojë rreziqet e shpenzimit të një kohe të madhe në shikimin e disa rrethanave të pazakonta, duke i mbi përgjithësuar ato, kur ai nxjerr konkluzionet nga vëzhgimet e auditimit ose duke përdorur supozime të papërshtatshme në përcaktimin e natyrës, kohës dhe shtrirjes së procedurave të auditimit dhe vlerësimit të rezultatit me anën e tyre.28

P4. Në cilën fazë të procesit të auditimit është i nevojshëm skepticizmi profesional?

Skepticizmi profesional është i përshtatshëm dhe i nevojshëm gjatë gjithë auditimit, edhe pse referenca tek ai nuk përsëritet në çdo SNA29. Për shembull:l Pranimi i Angazhimit – Në rastin, kur shqyrtohen çështje të tilla si

integriteti i pronarëve kryesorë dhe i drejtimit.30

lIdentifikimi dhe vlerësimi i rreziqeve të anomalisë materiale - Për shembull, kur:mKryhen procedurat e vlerësimit të rreziqeve (duke përfshirë

diskutimin brenda ekipit të angazhimit lidhur me dyshimin që pasqyrat financiare të entitetit mund të kenë anomali materiale, sikurse është trajtuar në P3 më lart).

mRishikohen vlerësimet e audituesve për rreziqet e anomalisë materiale dhe modifikohen procedurat e mëtejshme të planifikuara të auditimit në përputhje me rrethanat - sipas rastit, për shembull, si rezultat i informacionit të ri që nuk është në koherencë me evidencën e auditimit, në të cilën audituesi ka bazuar fillimisht vlerësimin, ose duke qenë vigjilent ndaj ndryshimit të rrethanave, të dhënave të reja, apo të një ndryshimi në të kuptuarit që audituesi ka në lidhje me entitetin dhe operacionet e tij, si rezultat i kryerjes së procedurave të mëtejshme të auditimit31.

lPërcaktimi i natyrës, afateve dhe shtrirjes së procedurave të mëtejshme të auditimit që ju përgjigjen rreziqeve të vlerësuara të anomalisë

26. Shih SNA 220, paragrafët 16 dhe A18.27. SNA 220, paragrafi 18.28. SNA 200, paragrafi A1929. Shih SNA 200, paragrafi A69.30. SNA 220, paragrafi A831. Shih SNA 315, paragrafi 31, dhe SNA 320, Materialiteti në planifikimin dhe kryerjen

e auditimit, paragrafët 12 dhe A13.

27

AUDI

TIM

I E D

HEN

IE E

SIG

URIS

E

materiale dhe vlerësimit të evidencës së auditimit - Për shembull, kur:m Mbajtja parasysh, për zonat e vlerësuara me rreziqe të larta, i

nevojës për të rritur sasinë e evidencës apo për të marrë evidencë që është më e përshtatshme apo më e besueshme, për shembull, duke e vendosur theksin më shumë në marrjen e evidencës nga palët e treta apo në marrjen e evidencës konfirmuese nga një numër burimesh të tjera të pavarura32.

mPërcaktohen dhe kryhen procedurat analitike thelbësore, duke përfshirë, rastet kur vlerësohet besueshmëria e të dhënave nga të cilat burojnë pritshmëritë e audituesit, dhe kur identifikohen e investigohen luhatjet apo marrëdhëniet që nuk janë në koherencë me informacionet përkatëse të tjera, ose që ndryshojnë nga vlerat që priten, me një shumë të konsiderueshme33. Pritshmëritë e audituesit kanë një rol të rëndësishëm kur vlerësohen rezultatet e procedurave analitike dhe sfidojnë pritshmëritë e drejtimit për devijimet nga rezultatet e pritura.

mAdresohen rrethana të tilla sic janë rastet kur drejtimi refuzon të lejojë audituesin për të dërguar një kërkesë për konfirmim.34

lFormimi i një opinioni për faktin nëse pasqyrat financiare janë përgatitur, në të gjitha aspektet materiale, në përputhje me kuadrin e zbatueshëm të raportimit financiar - për shembull, kur:mKonkludohet nëse është marrë siguria e arsyeshme dhe nëse është

siguruar evidenca e nevojshme e auditimit për të mbështetur këtë konkluzion.35

mMerren parasysh ndikimet në opinion të rasteve kur audituesi nuk është në gjendje për të mbledhur evidencën e nevojshme të auditimit36.

mVlerësohet fakti nëse pasqyrat financiare të cilat janë të përgatitura në përputhje me një kuadër të paraqitjes të drejtë, e kanë arritur paraqitjen e drejtë, duke marrë parasysh (i) paraqitjen e përgjithshme, strukturën dhe përmbajtjen e pasqyrave financiare dhe (ii) faktin nëse pasqyrat financiare, përfshirë shënimet e tyre shpjeguese, paraqesin transaksionet dhe ngjarjet mbështetëse në një mënyrë të atillë, që të arrihet paraqitja e drejtë.37

P5. Si lidhet skepticizmi profesional me përgjegjësitë e audituesit në lidhje me mashtrimin?

Për shkak të karakteristikave të mashtrimit, duke përfshirë faktin që mashtrimi mund të përfshijë skema të sofistikuara dhe të organizuara me

32. Shih SNA 330, REagimet e audituesit ndaj rreziqeve të vlerësuara, paragrafët 7 dhe A19.

33. Shih SNA 520, Procedurat analitike, paragrafët 5 dhe 7.34. Shih SNA 505, Konfirmimet me palët e treta, paragrafi 8.35. Shih SNA 700, Formimi i një Opinioni dhe Raportimi mbi Pasqyrat Financiare, paragrafi

11.36. Shih SNA 540, Auditimi i cmuarjeve kontabël, përfshirë cmuarjet kontabël të vlerës së

drejtë si dhe shenimet përkatëse, paragrafi A124. 37. Shih SNA 700, paragrafi 14.

28

AUDI

TIM

I E D

HEN

IE E

SIG

URIS

E

kujdes, të cilat synojnë ta fshehin atë, ose mund të përfshijë marrëveshje të fshehtë, skepticizmi profesional i audituesit është veçanërisht i rëndësishëm kur ai shqyrton dhe vlerëson rreziqet e anomalisë materiale për shkak të mashtrimit .

SNA 240 vendos një theks të veçantë në skepticizmin profesional. Midis çështjeve të tjera, ai përfshin kërkesa specifike që adresojnë nevojën për të mbajtur skepticizëm profesional gjatë gjithë auditimit, duke pranuar mundësinë e ekzistencës së një anomalie materiale të shkaktuar nga mashtrimi, pavarësisht përvojës së mëparshme të audituesit lidhur me ndershmërinë dhe integritetin e drejtimit të entitetit dhe PNQ38. Ai gjithashtu, kërkon që audituesi të investigojë më tej, kur kushtet e identifikuara gjatë auditimit e bëjnë audituesin të besojë se një dokument mund të mos jetë origjinal, apo që kushtet/termat në një dokument kanë ndryshuar por nuk i janë shpjeguar audituesit.39

SNA 240 vëren se mbajtja e skepticizmit profesional në auditim, kërkon që audituesi të jetë gjithmonë dyshues për faktin nëse informacioni dhe evidenca e auditimit e siguruar nga audituesi sugjerojnë se ekziston një anomali materiale e shkaktuar nga mashtrimi. Kjo përfshin vlerësimin e besueshmërisë së informacionit që do të përdoret si evidencë auditimi dhe përcaktimin nëse janë të përshtatshme kontrollet që bëhen për përgatitjen dhe mbajtjen e saj.40 Gjithashtu, SNA 240 pranon faktin se procedurat e auditimit të cilat janë efektive për zbulimin e gabimit mund të mos jenë efikase për zbulimin e mashtrimit. Prandaj, kërkesat e SNA 240 kanë për qëllim të ndihmojnë audituesin në identifikimin dhe vlerësimin e rrezikut të anomalisë materiale të shkaktuar nga mashtrimi dhe në përcaktimin e procedurave të mëtejshme.41

Në disa raste, SNA-të kërkojnë që audituesi të bëjë supozime në lidhje me rreziqet e mashtrimit, vlerësimin e rreziqeve të anomalisë materiale, apo specifikojnë procedurat që duhet të kryhen. Duke kërkuar sa më lartë, ato pranojnë rëndësinë e skepticizmit profesional në zonat e demonstruara si më të ndjeshme ndaj anomalisë, duke përfshirë anomalinë për shkak të mashtrimit. Shembujt përfshijnë supozimin e kërkuar se ka rreziqe mashtrimi në njohjen e të ardhurave42, trajtimin e rreziqeve të anashkalimit të kontrolleve të brendëshme nga drejtimi si një rrezik të anomalisë materiale për shkak të mashtrimit dhe në këtë mënyrë, si një rrezik të rëndësishëm 43, dhe procedurat e duhura për adresimin e rishikimit të cmuarjeve kontabël për paragjykimet.44

Përcaktimi i reagimeve të përgjithshme për të adresuar rreziqet e vlerësuara të anomalisë materiale për shkak të mashtrimit, në përgjithësi, përfshin vlerësimin e mënyrës se si sjellja e përgjithshme e auditimit mund të reflektojë në rritjen e skepticizmin profesional. Për shembull, SNA 240, përfshin raste specifike për mënyrën se si kryerja e auditimit mund të reflektojë një skepticizëm profesional në rritje, i cili përfshin:

38. SNA 240, paragrafi 1239. SNA 240, paragrafi 1340. SNA 240, paragrafi A741. SNA 240, paragrafi 842. Shih SNA 240, paragrafët 26-27.43. Shih SNA 240, paragrafi 31.44. Shih SNA 240, paragrafi 32 (b).

29

AUDI

TIM

I E D

HEN

IE E

SIG

URIS

E

lNdjeshmërinë e rritur në përzgjedhjen lidhur me natyrën dhe shtrirjen e dokumentacionit të entitetit që do të ekzaminohet për të mbështetur transaksionet materiale.

lNjohjen e shtuar lidhur me nevojën për të konfirmuar shpjegimet ose paraqitjet e drejtimit që kanë të bëjnë me cështjet materiale45.

SNA-të theksojnë se rreziku që audituesi të mos zbulojë një anomali materiale që rrrjedh nga mashtrimet e drejtimit është më i madh se zbulimi i një anomalie materiale që rrrjedh nga mashtrimet e punonjësve, për shkak se shpesh drejtimi është në gjendje të drejtpërdrejtë ose të tërthortë për të manipuluar të dhënat e kontabilitetit, për të paraqitur informacion financiar mashtrues ose për të shkelur apo anashkaluar procedurat e kontrollit, të ndërtuara me synimin për parandalimin e mashtrimeve të ngjashme nga punonjësit46. Në këtë drejtim, SNA-të:lTregojnë se reagimet ndaj vlerësimit të kërkesave, me një qëndrim

profesional skepticist që bëjnë anëtarët e drejtimit, mund të kenë nevojë të përfshijnë konfirmimin e përgjigjeve të drejtimit me kërkesat për informacione të tjera47.

lKërkojnë që audituesi të investigojë lidhur me inkoherencat në rastet kur përgjigjet ndaj kërkesave prej drejtimit ose PNQ janë kontradiktore48.

lKërkojnë që audituesi të rivlerësojë vlerësimin e mëparshëm të rreziqeve të anomalisë materiale të shkaktuara nga mashtrimi, ndikimin e rëndësishëm në natyrën, afatet dhe shtrirjen e procedurave të auditimit, dhe besueshmërinë e evidencës të marrë më parë në qoftë se një anomali e zbuluar tregon se ajo është ose mund të jetë rezultat i mashtrimit dhe se përfshin drejtimin (në veçanti, drejtimin e lartë), ose kur rrethanat apo kushtet tregojnë për mundësinë e marrëveshjeve të fshehta në të cilat përfshihet personeli, drejtuesit ose palët e treta.49

P6. Përveç mashtrimit, a ka aspekte të tjera të auditimit, ku skepticizmi profesional mund të jetë veçanërisht i rëndësishëm?

Skepticizmi profesional është i rëndësishëme dhe i nevojshëm gjatë gjithë procesit të auditimit. Skepticizmi profesional i audituesit bëhet veçanërisht i rëndësishëm, kur adresohen fushat e auditimit që janë tepër komplekse, të rëndësishme ose që bazohen shumë në gjykime, të tilla si:l Çmuarjet kontabël, duke përfshirë cmuarjet kontabël me vlerën e

drejtë, dhe dhënien e informacioneve shpjeguese - për shembull, kur:mVlerësohet arsyeshmëria e supozimeve të rëndësishme të

përdorura nga drejtimi, lidhur me cmuarjet kontabël që rritin rreziqet e rëndësishme50.

45. SNA 240, paragrafi A3346. SNA 240, paragrafi 747. SNA 240, paragrafi A1748. SNA 240, paragrafi 1449. Shih SNA 240, paragrafët 35-36.50. Shih SNA 540, paragrafi 15.

30

AUDI

TIM

I E D

HEN

IE E

SIG

URIS

E

mPërcaktohet nëse ndryshimet në cmuarjet kontabël, ose në metodën e përdorur në periudhën e mëparshme, janë të përshtatshme për rrethanat51.

mRishikohen gjykimet dhe vendimet e marra nga drejtimi në bërjen e cmuarjeve kontabël për të identifikuar nëse ka tregues të paragjykimeve të mundshme të drejtimit.52

lVijueshmëria - Për shembull, kur të vlerësohen planet e drejtimit për veprimet e ardhshme në lidhje me vlerësimin e tij për vijimësinë, për faktin nëse rezultati i këtyre planeve ka të ngjarë të përmirësojë situatën dhe nëse planet e drejtimit janë të mundshme për rrethanat53. Në dokumentin me titull, “Kushtet ekonomike vijojnë të sfidojnë hartuesit e pasqyrave financiare dhe audituesit e tyre; fokusi duhet të përfshijë supozimin e vijimësisë dhe përshtatshmërinë e informacioneve shpjeguese”, të publikuar nga IAASB-ja në Dhjetor 2011, theksohet rëndësia e skepticizmit profesional dhe e gjykimit në vlerësimin e informacioneve të dhëna në pasqyrat financiare dhe ndikimet e tyre në raportin e audituesit, në ato raste kur ekziston një pasiguri materiale në lidhje me ngjarjet ose kushtet që, në mënyrë individuale ose kolektive, mund të hedhin dyshim mbi aftësinë e entitetit për të vazhduar në vijimësi veprimtarinë e tij ekonomike. Ky dokument, i referohet gjithashtu edhe publikimit që bëri ne vitin 2009 stafi i IAASB-së, të titulluar: Vigjilenca e praktikës së auditimit, konsiderata auditimi lidhur me vijimësinë në mjedisin ekonomik aktual, i cili nxjerr në pah çështjet që lidhen me përdorimin e supozimit/parimit të vijimësisë në përgatitjen e pasqyrave financiare.

lMarrëdhëniet dhe transaksionet me palët e lidhura - Për shembull, rasti kur gjatë auditimit duhet të tregohet vigjilencë për informacionet, të cilat mund të tregojnë për marrëdhënie ose transaksione me palë të lidhura të paidentifikua ose të pazbuluara më pare,54 dhe në kontekstin e transaksioneve të rëndësishme të identifikuara jashtë rrjedhës normale të biznesit të entitetit, kur vlerësohet nëse arsyetimi i transaksioneve të biznesit (ose mungesa e tij ) na sugjeron se ato mund të jenë përfshirë në raportimin financiar mashtrues, ose për të fshehur shpërdorimin/vjedhjen e aktiveve apo besueshmërinë e kërkesave për konfirmime55 të jashtme.

lMarrja në konsideratë e ligjeve dhe rregullave - Për shembull, kur krahas kryerjes se procedurave të tjera të auditimit, tregohet vigjilencë edhe për rastet e mosrespektimit apo rastet e dyshimit për papajtueshmëri me këto ligje ose rregulla, të cilat mund të kenë një efekt material në pasqyrat financiare apo që kanë një efekt themelor në operacionet e entitetit, duke shkaktuar në këtë mënyrë, ndërprerje të operacioneve, ose që vënë në dyshim vijimësinë56. Kjo mund të

51. Shih SNA 540, paragrafi 12.52. SNA 540, paragrafi 2153. SNA 570, paragrafi 16 (b)54. SNA 550, Palët Related paragrafët 10-11, dhe 1555. Shih SNA 550, paragrafët 16, A24 dhe A25.56. Shih SNA 250, Mbajtja Parasysh e Ligjeve dhe Rregullave në një Auditim të Pasqyrave

Financiare, paragrafët 14, 15 dhe A9

31

AUDI

TIM

I E D

HEN

IE E

SIG

URIS

E

jetë e përshtatshmë në kontekstin e auditimit të grupit, për shembull, për shkak të praktikave të biznesit dhe kulturave në juridiksione të ndryshme57.

Një shembull tjetër ku skepticizmi profesional është veçanërisht i rëndësishëm është rasti i auditimit të transaksioneve të rëndësishme, të pazakonshme ose shumë të ndërlikuara. Dokumenti i stafit të IAASB-së i vitit 2010 -i titulluar P&P – Konsideratat e Audituesit në lidhje me transaksionet e rëndësishme, të pazakonta dhe mjaft komplekse, evidenton konsideratat në SNA, të cilat janë të përshtatshme për auditimin e këtyre transaksioneve, dhe vëren se natyra e tyre mund të cojë në rritje të rrezikut të anomalisë materiale të pasqyrave financiare dhe, për rrjedhojë, mund të kërkojë që audituesi t`i kushtojë një vëmendje të madhe.

Veç kësaj, publikimi më i fundit i IAASB-së – me titull Shënime për Praktikat Ndërkombëtare të Auditimit (IAPN) 1.00058 tërheq vëmendjen audituesve në lidhje me auditimin e instrumenteve financiare. Midis çështjeve të tjera, IAPN-ja ri- thekson rëndësinë e skepticizmit profesional, në veçanti, në lidhje me rreziqet dhe pasojat e paragjykimit të drejtimit59.

P7. Si mund të dokumentohet aplikimi i skepticizmit profesional?

Skepticizmi profesional shpesh paraqitet në diskutime të ndryshme të mbajtura nga audituesi gjatë kryerjes së një auditimi. Për shembull, komunikimi i audituesit me PNQ përfshin, sipas rastit, faktin pse audituesi merr në konsideratë dhe shqyrton një praktikë të rëndësishme kontabël, e cila është e pranueshme sipas kuadrit të zbatueshëm të raportimit financiar, por jo më e përshtatshmja për rrethanat specifike të entitetit60.

Megjithatë, dokumentacioni i auditimit mbetet kritik për evidentimin e skepticizmit profesional për shkak se ai jep evidencë se auditimi ka qënë planifikuar dhe realizuar në pajtim me SNA-të dhe sipas kërkesave të zbatueshme ligjore dhe rregullatore61. SNA-të kërkojnë që audituesi të përgatitë dokumentimin e mjaftueshëm të auditimit, të atillë që të mundësojë një auditues me eksperiencë, i cili edhe pse nuk ka patur lidhje të mëparshme me auditimin, për të kuptuar, ndër të tjera, vendimet kryesore të marra në lidhje me çështjet e rëndësishme që dalin gjatë auditimit, përfundimet e arritura, dhe gjykimet e rëndësishme të bëra për arritjen e këtyre konkluzioneve62.

SNA-të kërkojnë gjithashtu, që audituesit të dokumentojnë diskutimet që ata bëjnë me drejtimin, PNQ dhe të tjerë, për çështje të rëndësishme, ku përfshihen natyra e çështjeve të rëndësishme të diskutuara dhe koha kur dhe me kë janë bërë këto diskutime63. Ky dokumentim e ndihmon audituesin për të treguar se si janë adresuar gjykimet e rëndësishme; çështjet kryesore të

57. Shih SNA 600, Konsiderata të Vecanta - Auditimi i Pasqyrave Financiare të Grupit (duke përfshirë punën e Audituesve të Entitetit të Kontrolluar), paragrafët 19 dhe 20.

58. IAPN 1000, Konsiderata të Veçanta në Auditimin e Instrumenteve Financiare59. IAPN 1000, paragrafi 7160. SNA 260, Komunikimi me Personat e ngarkuar me qeverisjen, paragrafi 1661. SNA 230, Dokumentimi i auditimit, paragrafi 562. Shih SNA 230, paragrafi 8. 63. Shih SNA 230, paragrafi 10.

32

AUDI

TIM

I E D

HEN

IE E

SIG

URIS

E

auditimit dhe mënyrën se si audituesi ka vlerësuar nëse është marrë evidencë e mjaftueshme dhe e përshtatshme e auditimit.

Shembuj të rrethanave në të cilat është e rëndësishme të përgatitet dokumentacioni i auditimit, ku çështjet dhe gjykimet janë të rëndësishme përfshijnë:lVendimet e rëndësishme të arritura gjatë diskutimeve midis anëtarëve

të ekipit të angazhimit lidhur me dyshimet se pasqyrat financiare të entitetit përmbajnë anomali materiale për shkak të mashtrimit, dhe komunikimet me drejtimin, PNQ, rregullatorët dhe të tjerë në lidhje me mashtrimet64.

lPapajtueshmërisë me ligjet dhe rregullat e identifikuara apo të dyshuara dhe rezultatet e diskutimeve me drejtimin dhe, kur është e zbatueshme, PNQ dhe palët e tjera jashtë entitetit65.

lBazat për konkluzionet e audituesit në lidhje me arsyeshmërinë e cmuarjeve kontabël dhe të shpjegimeve të tyre, të cilat cojnë në rreziqe të mëdha, si dhe çdo tregues për ndonjë paragjykim të mundshëm të drejtimit66.

lInformacionin e identifikuar që është në kundërshtim (në inkoherencë) me konkluzionin përfundimtar të audituesit në lidhje me një çështje të rëndësishme, duke përfshirë mënyrën se si është trajtuar ky kundërshtim/inkoherencë67.

lBazat për konkluzionet e audituesit lidhur me arsyeshmërinë e zonave ku ka gjykime subjektive.

lBaza për konkluzionin e audituesit në lidhje me vërtetësinë e një dokumenti, kur në përgjigje ndaj kushteve të identifikuara gjatë auditimit, të cilat kanë bërë që audituesi të besojë së dokumenti mund të mos jetë autentik (i vërtetë), ai (audituesi) ka ndërmarrë investigim të mëtejshëm (sic mund të ishte përdorimi si duhet i një eksperti ose i procedurave të konfirmimit)68

Duke pasur parasysh se skepticizmi profesional është një gjendje e të menduarit, shpesh dokumentimi i tij paraqitet i vështirë, pra vështirësohet puna e audituesit për të dokumentuar mënyrën se si ai e e ka mbuluar dhe zbatuar skepticizmin profesional gjatë gjithë auditimit. SNA-të theskojnë se nuk mund të ketë një mënyrë të vetme në të cilën të dokumentohet skepticizmi profesional i audituesit. Megjithatë, dokumentacioni i auditimit mund të japë evidencë lidhur me mënyrën se si audituesi e ka ushtruar skepticizmin profesional në pajtim me SNA-të . Kjo evidencë mund të përfshijë procedurat specifike të kryera për të konfirmuar përgjigjet drejtimit të bëra kundrejt kërkesave të audituesit69.

64. SNA 240, paragrafët 44 (a) dhe 4665. SNA 250, paragrafi 2966. SNA 540, paragrafi 2367. SNA 230, paragrafi 1168. Shih SNA 230, paragrafi A10. 69. SNA 230, paragrafi A7ndikime

33

AUDI

TIM

I E D

HEN

IE E

SIG

URIS

E

P8. Rregullatorët, organet mbikëqyrëse të shoqërive të auditimit dhe personat e ngarkuar me qeverisjen a mund të kenë rol për mbështetjen e sjelljes skeptike të audituesve ?

SNA-të nuk shpallin kërkesa që detyrojnë rregullatorët dhe organizmat mbikqyrëse të shoqërive të auditimit, dhe as për PNQ. Megjithatë, për shkak të rolit kritik që këta aktorë kanë në arritjen e cilësisë së auditimit70, ato janë në një pozitë të atillë që i sfidojnë më tej audituesit për të qënë skeptikë përmes komunikimit adekuat të dyanshëm dhe mbikqyrjes efektive dhe inspektimit të auditimeve.

Komunikimi adekuat e i dyanshëm midis audituesit dhe PNQ është një pjesë thelbësore e procesit të auditimit. SNA-të kërkojnë që audituesi të komunikojë për çështje të caktuara në lidhje me auditimin, duke përfshirë objektin dhe afatin e planifikuar të auditimit, si dhe gjetjet e rëndësishme dhe vështirësitë e hasura gjatë auditimit. Për shembull, komunikimet e kërkuara përfshijnë pikëpamjet e audituesit rreth aspekteve cilësore të rëndësishme të praktikave kontabël të entitetit, përfshirë politikat kontabël, cmuarjet kontabël dhe informacionet shpjeguese të pasqyrave financiare71. Dialogu i vazhdueshëm midis audituesit dhe PNQ rreth fushave të vlerësuara me rrezik më të lartë të anomalisë materiale, veçanërisht cmuarjet kontabël kritike, dhe për mënyrën se si audituesi reagon ndaj këtyre rreziqeve të vlerësuara, mund t`ju japë PNQ një mundësi për të vlerësuar se si audiuesi e ka aplikuar skepticizmin profesional në qasjen ndaj këtyre zonave.

PNQ janë në gjendje të influencojnë dhe të stimulojnë skepticizmin e audituesit duke dhënë informacione për çështje të rëndësishme që kanë të bëjnë me auditimin. Për shembull, me marrjen e komunikimit në lidhje me objektivin dhe afatin e planifikuar të auditimit, PNQ mund të:

lDiskutojnë me audituesit për çështjet e rrezikut dhe për konceptin e materialitetit;

lIdentifikojnë fushat në të cilat ata mund të kërkojnë nga audituesi që ai të ndërmarrë procedura shtesë dhe

lNdihmojnë audituesin për të kuptuar më mirë entitetin dhe mjedisin e tij72

Përmes monitorimit dhe inspektimeve të auditimit, organet mbikëqyrëse mund të lehtësojnë dialogun efektiv që kontribuon për të fokusuar audituesit në rëndësinë që ka skepticizmi profesional dhe zbatimi i tij në mënyrë të përshtatshme në auditimet e pasqyrave financiare. Dokumentacioni i audituesit është veçanërisht i rëndësishëm pasi ai i shërben, midis të tjerash, për të mundësuar zhvillimin e inspektimeve të jashtme në përputhje me kërkesat e zbatueshme ligjore, rregullatore, apo kërkesa të tjera73.

70. Publikimi i IAASB, Cilësia e Auditimit, Një Perspektiv e IAASB, trajton shumë të rëndësishme që kontribuojnë në arritjen e cilësisë të auditimit dhe rolet që luajnë audituesit e jashtëm dhe të tjerët në arritjen e raportimit financiar cilësor.

71. Shih SNA 260, paragrafi 16 (a), i cili gjithashtu vë në dukje se, kur është e zbatueshme, audituesi duhet të shpjegojë për PNQ arsyen pse auditori ai merr në considerate dhe shqyrton një praktikë kontabël të rëndësishme, e cila ndonëse është e pranueshme sipas kuadrit të zbatueshëm të raportimit financiar, mund të mos jetë më e përshtatshmja për rrethanat e veçanta të entitetit.

72. Shih SNA 260, paragrafi A11. 73. Shih SNA 230, paragrafi 3.

34

AUDI

TIM

I E D

HEN

IE E

SIG

URIS

E

Shpesh kërkohet që audituesit të komunikojnë drejtpërdrejt me rregullatorët ose mbikëqyrësit e kujdesshëm, përvec PNQ74. Madje edhe në mungesë të një kërkese, në raste të jashtëzakonshme, audituesi mund ta gjykojë të nevojshme që për çështje të caktuara të komunikojë drejtpërdrejtë, me rregullatorët ose mbikqyrësit e kujdesshëm. Megjithatë, detyrimi profesional i audituesit për të ruajtur konfidencialitetin e informacionit të klientit mund ta përjashtojë një raportim të tillë. Prandaj, audituesi mund të mbajë parasysh faktin nëse ka nevojë të marrë këshilla ligjore për të përcaktuar drejtimin e duhur të veprimit sipas rrethanave.

Gjithashtu, në disa situata komunikimi me rregullatorët ose mbikëqyrësit e kujdesshëm mund të jenë i dobishëm gjatë gjithë auditimit. Për shembull, në disa juridiksione, rregullatorët bankarë kërkojnë të bashkëpunojnë me audituesit për të shkëmbyer informacion në lidhje me funksionimin dhe zbatimin e kontrolleve mbi aktivitetet e instrumentave financiare, lidhur me sfidat/problemet në vlerësimin e instrumentave financiarë në tregjet joaktive, dhe pajtueshmërinë me rregulloret. Për audituesin ky koordinim mund të jetë i dobishëm në identifikimin e rreziqeve të anomalisë materiale75. Ai gjithashtu, përbën një mundësi për dialog konstruktiv midis audituesit dhe rregullatorëve në lidhje me çështjet që kanë të bëjnë me zbatimin e duhur të skepticizmit profesional.

* Përktheu nga anglishtja: Mirela Miti

74. Për shembull, SNA 250 kërkon që audituesit të përcaktojnë nëse ka një përgjegjësi për të raportuar për palët jashtë entitetit lidhur me papajtueshmëritë e identifikuara ose të dyshuara me ligjet dhe rregulloret. Nëse audituesi identifikon ose dyshon për një mashtrim, SNA 240 kërkon që ai (audituesi) të përcaktojë nëse ka një përgjegjësi për të raportuar ndodhjen ose dyshimin tek një palë jashtë entitetit. Megjithëse detyrimi profesional i audituesit për të ruajtur konfidencialitetin e informacionit të klientit mund të përjashtojë një raportimi të tillë, përgjegjësitë ligjore të audituesit mund të shmangin detyrimin e konfidencialitetit në disa rrethana. Kërkesat në lidhje me komunikimin e audituesit me mbikëqyrësit bankarë dhe me të tjerët në shumë vende mund të përcaktohen ose me ligj, me kërkesa të mbikëqyrjes, ose edhe me marrëveshje apo me një protokoll formal

75. Shih IAPN 1000, paragrafi 145

35

AUDI

TIM

I E D

HEN

IE E

SIG

URIS

E

Strategjia për 2015-2019 dhe Programi i Punës për 2015-2016 të propozuara nga BSNAS

Ky raport përmbledhës jep një pamje të përgjithshme të Dokumentit të Konsultimit, që përfshin Strategjinë për 2015-2019 dhe Programin e Punës për 2015-2016 të propozuara nga BSNAS1.

Qëllimi: Bordi i Standardeve Ndërkombëtare të Auditimit dhe Dhënies së Sigurisë po ndërmerr konsultimin për të marrë opinione mbi drejtimin e ardhshëm të tij, në mënyrë që të ndërtojë mbi bazën e standardeve të veta ekzistuese të forta dhe drejtojë tema të reja kur është e nevojshme.

Dokumenti i Konsultimit përfshin pyetje që sigurojnë opinione të palëve të interesuara mbi:l Faktin nëse objektivat strategjike të BSNAS janë të

përshtatshme për periudhën 2015-2019.l Rrugën e ndërmarrë për zhvillimin e Programit të Punës

për 2015-2016, në veçanti vendimin e BSNAS për t’u përqëndruar në më pak projekte të rëndësishme.

l Përshtatshmërinë e temave të zgjedhura si fokus për Programin e Punës për 2015-2016, në dritën e objektivave strategjike të propozuara.

Data për Komente: Dokumenti i Konsultimit është i hapur për komente publike deri me datën 4 Prill 2014.

Si të Përgjigjeni: Personat që do të përgjigjen kërkohet të paraqesin komentet e tyre në mënyrë elektronike përmes faqes së internetit të BSNAS, duke përdorur hallkën “Submit a Comment” (Paraqit një Koment) në faqen e Dokumentit të Konsultimit. Ju lutemi të paraqisni komentet si në versionin Word ashtu dhe në Pdf. Të gjitha komentet do të konsiderohen një çështje e të dhënave publike dhe në fund do të postohen në faqen e internetit.

Vizioni i BSNAS për pesë vitet e ardhshme

Çështja strategjike më kuptimplotë dhe më e rëndësishme me të cilën përballet BSNAS është sigurimi i besueshmërisë në mënyrë të vazhdueshme dhe i besimit në punën e tij si një hartues i standardeve botërore, si në termat e aftësisë së tij për të identifikuar çështjet që i përkasin më së shumti interesit publik ashtu edhe të reagimit ndaj tyre në mënyrë të përshtatshme dhe në kohën e duhur.

1. Ky publikim është përgatitur nga stafi i BSNAS vetëm për qëllime të informimit. Ai nuk është pjesë e Standardeve ose publikimeve të tjera autoritative të BSNAS dhe si i tillë nuk është shqyrtuar apo miratuar nga BSNAS.

36

AUDI

TIM

I E D

HEN

IE E

SIG

URIS

E

Reflektim mbi pesë vitet e shkuara

Që prej përfundimit të projektit të qartësisë në 2008, BSNAS ka qenë aktiv në tejkalimin e kufijve në mbështetje të adoptimit dhe zbatimit të SNA-ve të qartësuara. Ai është fokusuar, gjithashtu, në mbajtjen dhe përmirësimin e marrëdhënieve me organet rregullatore kombëtare dhe ndërkombëtare, autoritetet e mbikqyrjes dhe inspektimit të audituesit, dhe me hartuesit e standardeve kombëtare.

Përparësia kryesore e BSNAS në dy vitet e shkuara ka qenë raportimi i audituesit, me standardet e rishikuara që priten të finalizohen në 2014. BSNAS ka vazhduar, gjithashtu, ti kushtojë vëmendje një numri sferash për të rritur cilësinë e auditimit, domethënë adresimin e përdorimit të punës së audituesve të brendshëm, auditimit të informacioneve shpjeguese të pasqyrave financiare dhe përgjegjësive të audituesit për informacione të tjera. BSNAS ka finalizuar së fundi edhe Kuadrin për Cilësinë e Auditimit.

BSNAS i ka kushtuar përpjekje të rëndësishme rishikimit të standardeve të tij për angazhimet lidhur me hartimin dhe rishikimin e informacioneve financiare historike. BSNAS ka rishikuar edhe standardin e tij mbrojtës të dhënies së sigurisë për angazhimet përveç auditimeve apo rishikimeve të informacionit financiar historik dhe ka zhvilluar standarde të reja të sigurisë për gazrat serë dhe informacionin financiar pro forma.

Objektivat Strategjikë të Propozuar për 2015-2019

Objektivat strategjikë të propozuar ilustrojnë mënyrën se si BSNAS synon të përqëndrojë aktivitetet e tij përgjatë periudhës së Strategjisë 2015-2019. Ato sigurojnë bazat për vendimet rreth veprimeve dhe projekteve që do të ndërmerren dhe për vendosjen e prioriteteve, si në termin afatshkurtër dhe më vonë në periudhën e strategjisë. Objektivat strategjikë të propozuar të BSNAS janë për të:

l Zhvilluar dhe mbajtur SNA të cilësisë së lartë që janë të pranuara si bazë për auditime tepër cilësore të pasqyrave financiare.

l Siguruar që kompleti (paketa) i standardeve të BSNAS të vazhdojë të jetë i përshtatshëm në një botë që ndryshon duke iu përgjigjur nevojave të palëve të interesuara.

l Bashkëpunuar dhe ndërvepruar me kontribuesit në zinxhirin e furnizimit të raportimit financiar për t’u kujdesur për cilësinë e auditimit dhe që të qëndrojnë të informuar.

BSNAS do të vazhdojë të monitorojë zhvillimet globale dhe do të bëjë një rishikim të strategjisë në mes të periudhës për të përcaktuar nëse objektivat strategjikë vazhdojnë të mbeten të përshtatshme.

Prioritetet dhe Aksionet e Planifikuara për 2015-2016

BSNAS ka arritur në përfundimin se do të ishte më e përshtatshme që të përdorë një shumicë të rëndësishme të burimeve të tij për të zhvilluar më tej mbi një bazë më intensive në periudhën 2015-2016, disa cështje që lidhen me SNA-të dhe Standardin Ndërkombëtar mbi Kontrollin e Cilësisë. Synimi është të përfundohet hartimi i standardeve të reja ose të rishikuara

37

AUDI

TIM

I E D

HEN

IE E

SIG

URIS

E

dhe udhëzimi që i përgjigjet çështjeve të rëndësishme të interesit publik nga mesi i vitit 2017me qëllim që ato të hyjnë në fuqi sa më shpejt të jetë e mundur pas kësaj date.

Kontrolli i Cilësisë

SNA-të e qartësuara dhe SNKC 1 luajnë një rol themelor në forcimin e cilësisë së auditimit. BSNAS ka mësuar se ka një nevojë urgjente për të kontrolluar nëse kërkesat dhe udhëzimi në lidhje me kontrollin e cilësisë, veçanërisht në lidhje me rishikimin e angazhimit për kontrollin e cilësisë dhe ndryshimin midis një individi si një specialist ose kur ai person është një ekspert i audituesit.

Puna e BSNAS mbi Kuadrin e Cilësisë së Auditimit ka nxjerrë gjithashtu në pah rëndësinë e shumë prej aspekteve të SNKC 1 në lidhje me cilësinë e auditimit. Veç kësaj, BSNAS ka qenë i nxitur të marrë në konsideratë udhëzime të mëtejshme që demonstrojnë se si SNKC 1 mund të aplikohet në mënyrë proporcionale për firmat e të gjitha madhësive që kryejnë auditimet e pasqyrave financiare, si dhe në mënyrë më efektive dhe më efikase në lidhje me sigurira të tjera dhe angazhimet për shërbimet e lidhura.

Skepticizmi Profesional

Skepticizmi profesional është një aspekt i rëndësishëm i gjykimit të audituesit lidhur me planifikimin, kryerjen dhe vlerësimin e rezultateve të një auditimi dhe ka një ndikim të drejtpërdrejtë mbi cilësinë e auditimit. Ka patur një thirrje të fortë nga aktorët kryesorë rreth nevojës për të përforcuar këtë koncept brenda SNA-ve për të rritur fuqinë dhe qëndrueshmërinë me të cilën është aplikuar. BSNAS ka për qëllim të marrë në konsideratë nëse duhen bërë ndryshime në SNA-të për të përforcuar më tej konceptin e skepticizmit profesional në një auditim.

Konsiderata të Veçanta të Auditimit lidhur me Institucionet Financiare

Kriza globale financiare ka nxjerrë në pah rëndësinë e sistemeve financiare të forta dhe nevojën për një infrastrukturë rregullatore të fuqishme për të mbështetur stabilitetin financiar. BSNAS mendon t’i përgjigjet kësaj thirrje në interes të publikut, duke patur në qendër të vëmendjes bankat dhe institucionet financiare, më gjerësisht krizën globale financiare dhe efektet e këtyre subjekteve në tregjet globale të kapitalit dhe besimin e përdoruesve në funksionimin e tyre efektiv.

Prandaj BSNAS synon të adresojë çështjet e auditimit të një rëndësie të veçantë në auditimet e bankave ose institucioneve të tjera financiare dhe përdorimin prej këtyre subjekteve të çmuarjes kontabël të vlerës së drejtë dhe vlerësimeve të afërta.

Aktivitete të Tjera të Planifikuara për 2015-2016

Ndërsa vendosja e standardeve mbetet një prioritet, BSNAS njeh gjithashtu, rëndësinë e të përgatiturit për të ardhmen, si në mbështetje të

38

AUDI

TIM

I E D

HEN

IE E

SIG

URIS

E

zbatimit efektiv të standardeve të tij dhe ndërmarrjen e tejkalimit të kufijve dhe aktiviteteve të tjera për të hedhur themelet për nisma të rëndësishme që do të ndërmerren në 2017 dhe më tej në mbështetje të Strategjisë pesë-vjeçare.

Aktivitete lidhur me SNA-të

l Veprime për të lehtësuar adoptimin dhe zbatimin e standardeve të reja dhe të rishikuara të Raportimit të Audituesit, si dhe aktivitete fillestare dhe planifikimin për një rishqyrtim pas-zbatimi që do të zhvillohet në 2017 dhe më tej

l Aktivitete për mbledhje informacioni që lidhen me projektet që do të fillojnë në 2017, në veçanti puna fillestare për të kuptuar shqetësimet që janë shprehur nga rregullatorët dhe firmat e auditimit rreth përdorimit të SNA 600, Konsiderata të Veçanta – Auditimet e Pasqyrave Financiare të Grupit (duke përfshirë Punën e Audituesve të Entitetit të Kontrolluar), në praktikë

Aktivitete të lidhura me Standardet e Dhënies së Sigurive të tjera dhe Shërbimeve të lidhura

l Monitorimi sipas Risisë, Nevojave dhe Mundësive të Ardhshme (INFO) Grupi i Punës i zhvillimeve të reja lidhur me dhënien e sigurisë dhe shërbimeve të lidhura, duke përfshirë në veçanti përsa i përket Strukturës së Raportimit të Integruar (<IR>) Ndërkombëtar.

l Zhvillimi i një proçesi rishqyrtimi post-zbatimi për standardet e dhënies së sigurive të tjera dhe shërbimeve të lidhura të BSNAS

Bashkëpunimi dhe Ndërveprimi

l Dialog i vazhdueshëm me palët kyçe të interesuara, duke përfshirë Bordin e Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit, Forumin Ndërkombëtar të Rregullatorëve të Auditimit të Pavarur, Organizatën Ndërkombëtare të Komisioneve të Letrave me Vlerë, Bordin e Stabilitetit Financiar, Komisionin Europian, Bordin e Mbikqyrjes së Kontabilitetit të Ndërmarrjeve Publike Amerikane, Organizatën Ndërkombëtare të Institucioneve të Kontrollit të Lartë, caktuesit e standardeve kombëtare të auditimit, firmat e auditimit, Komitetin e Bizneseve të Vogla e të Mesme të Federatës Ndërkombëtare të Kontabilistëve, si dhe trupa të tjerë anëtarë të IFAC të ngjashëm

l Aktivitete në mbështetje të përdorimit të Strukturës së Cilësisë së Auditimit të BSNAS nga firmat e auditimit dhe të tjerë palë të interesuar.

Përktheu nga anglishtja: Edlira Tirana

39

TATI

ME

DHE

TAK

SA

Informacion i përmbledhur për disa nga ndryshimet kryesore në Paketën fiskale 2014

Me datën 28 dhjetor 2013, Kuvendi i Shqipërisë miratoi paketën fiskale, ku përfshihen ndryshime në disa nga ligjet tatimore. Këto ndryshime u publikuan në Gazetën zyrtare nr 203 datë 30.12.2013 – Në vijim po evidentojmë disa nga ndryshimet kryesore. Megjithatë, ky informacion nuk mund të zëvendesojë tekstin e ligjit të publikuar në GZ nr.203/2013.

Procedurat tatimore1

Ligji 179/2013 “Për disa ndryshime dhe shtesa në ligjin nr. 9920, datë 19.5.2008, “Për procedurat tatimore në Republikën e Shqipërisë”, të ndryshuar

Disa nga ndryshimet

l Tatimpaguesit, persona fizikë apo juridikë, tregtarë, nuk mund të kryejnë ndërmjet tyre transaksione shitjeje ose blerjeje me para në dorë, kur vlera e transaksionit është më e madhe se 150 000 lekë.

l Tatimpaguesi ka të drejtë t’i kundërshtojë rezultatet e kontrollit tatimor brenda 15 ditëve kalendarike pas datës kur vlerësohet se raporti është marrë nga tatimpaguesi”.

l Në rastet kur nuk mund të provohet e saktë data e marrjes së vlerësimit të detyrimit tatimor, konsiderohet se ai është marrë 10 ditë nga data e nisjes me postë.

l TVSH- kreditore rimbursohet brenda 60 ditëve kalendarike duke filluar nga data e paraqitjes së kërkesës (me pare ka qënë 30 ditë).

l Tatimpaguesi, i cili kërkon të ankimojë, kundër çdo njoftim vlerësimi, çdo vendimi që ndikon në detyrimin e tij tatimor, çdo kërkese për rimbursim ose lehtësim tatimor, ose çdo akti ekzekutiv të posaçëm tatimor, duhet që bashkë me ankesën të paguajë shumën e plotë të detyrimit tatimor ose të vendosë garanci bankare për shumën e plotë të detyrimit tatimor, të përcaktuar në njoftimin e vlerësimit të administratës tatimore.

l Korigjimi nga vetë tatimpaguesi i deklarates tatimore nuk shoqërohet me gjobë, por vetëm me pagesën e interesave për pagesën e vonuar.

40

TATI

ME

DHE

TAK

SA

Taksat Kombetare2

Ligji nr. 178/2013 “Për disa ndryshime dhe shtesa në ligjin nr. 9975, datë 28.7.2008, “Për taksat kombëtare”, të ndryshuar

Disa nga ndryshimet l Taksa për ambalazhet zbatohet edhe për ambalazhet

plastike dhe te qelqit që janë me shume përdorime.l Taksa e qarkullimit mbi benzinën dhe gazoilin

caktohet në masën 17 lekë/literl Taksapaguesit që janë subjekt të pagesës për rentën

minerare, duhet të bëjnë një deklaratë për çdo muaj, jo më vonë se 15 ditë pas përfundimit të muajit në të cilin janë realizuar shitjet

Tatimi mbi te ardhurat

Tatimi mbi vleren e shtuar

3

4

Ligji nr. 177/2013 “Për disa ndryshime në ligjin nr. 8438, datë 28.12.1998, “Për tatimin mbi të ardhurat”, të ndryshuar

Ligji nr. 182/2013 “Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin nr. 7928, datë 27.4.1995, “Për tatimin mbi vlerën e shtuar”, të ndryshuar

Disa nga ndryshimet l Rezervat speciale për bankat dhe shoqëritë e

sigurimit”, do të njihen për qëllime tatimore me kushtin që ato të jenë në pajtim me SNRF-të.

l Tatimi mbi fitimin është 15 për qind.”l Nivelet e taksës progresive për të ardhurat nga

punësimi janë sipas tabelës më poshtë:

Disa nga ndryshimet l Nga data 1 prill 2014, furnizimi i barnave dhe

i shërbimeve shëndetësore nga institucionet shëndetësore, publike dhe private, është furnizim i përjashtuar.

l Përjashtimi nga TVSH-ja në sektorin e hidrokarbureve zbatohet vetëm në furnizimin e shërbimeve dhe importin e mallrave e te sherbimeve që lidhen me fazës së kërkimit (pra zhillimi ne vijim eshte furnizim I tatueshem).

l Duke filluar nga data 1 janar 2014, brenda 60 ditëve nga paraqitja e kërkesës së tatimpaguesit, drejtoria rajonale e tatimeve kontrollon dhe miraton tepricën kreditore të tatimpaguesit si të rimbursueshme. Pagesa e tepricës kreditore të rimbursueshme kryhet nga sistemi i thesarit, në bazë të rregullave të përcaktuara në udhëzimin e Ministrit të Financave.”

E ardhura e tatueshme (në lekë/muaj) Përqindje

Nga Deri në (përfshirë) 0 30 000 zero për qind

30 001 130 000 + 13 për qind të shumës mbi 30 000 lekë

130 001 Më tepër 13 000 lekë + 23 për qind të shumës mbi 130 000 lekë

41

TATI

ME

DHE

TAK

SA

Taksat Vendore5

Ligji nr. 181/2013 “Për disa ndryshime dhe shtesa në ligjin nr. 9632, datë 30.10.2006, “Për sistemin e taksave vendore”, të ndryshuar

Disa nga ndryshimet l Shkalla tatimore e aplikueshme mbi fitimin e

tatueshëm, subjekt i tatimit të thjeshtuar mbi fitimin për biznesin e vogël, me qarkullim nga 2 deri në 8 milionë lekë, është 7,5 për qind dhe, për subjektet me qarkullim vjetor nga 0 deri në 2 milionë lekë, është 25 000 lekë në vit.

l Çdo tatimpagues, subjekt i tatimit të thjeshtuar mbi fitimin e biznesit të vogël, me qarkullim nga 2 deri në 8 milionë lekë, është i detyruar që, deri më 10 shkurt të vitit që pason periudhën tatimore, të dorëzojë një deklaratë vjetore tatimore, ku të jepen hollësisht të ardhurat, gjithsej, shpenzimet e zbritshme, fitimi i tatueshëm, tatimi për t’u paguar, si dhe çdo hollësi tjetër e kërkuar nga Ministri i Financave në udhëzimin për plotësimin dhe dorëzimin e deklaratës tatimore vjetore. Deklarata dorëzohet në bankat, me të cilat administrata tatimore ka marrëveshje për pranimin e deklaratave dhe të pagesave dhe ajo shoqërohet me çdo kërkesë për rimbursim apo me çdo shumë për t’u paguar.

l Tatimpaguesit që kanë në pronësi më shumë se një banesë, për shtëpinë ku kanë banimin e zakonshëm paguajnë taksën e ndërtesës, sipas aneksit 1 bashkëlidhur këtij ligji, ndërsa për të gjitha shtëpitë e tjera, taksa e ndërtesës është sa dyfishi i taksës së ndërtesës, që zbatohet në zonën ku ndodhet kjo ndërtesë.”

Aneksi 1: Nivelet treguese të taksës së ndërtesës

BashkitëZona 1Tiranë, Durrës

Zona 2Vlorë, Fier, Sarandë, Pogradec, Korçë, Elbasan, Berat, Lushnjë, Gjirokastër, Shkodër, Kavajë, Lezhë

Zona 3Të gjithabashkitë e tjera

Lekë/m2 në vitI. Ndërtesa banimi - ndërtuar para 1993 15 10 5 - ndërtuar gjatë dhe pas 1993 30 12 6II. Ndërtesa të tjera - Për tregti dhe shërbime 400 300 200 - Të tjera 100 60 40III. Ndërtesa në pronësi apo në përdorim, në territore të miratuara si fshatra turistike. 400 400 400

42

TATI

ME

DHE

TAK

SA

Kontributi i sigurimeve shendetsore6

Ligj nr. 184/2013 “Për disa ndryshime dhe shtesa në ligjin nr. 10 383, datë 24.2.2011, “për sigurimin e detyrueshëm të kujdesit shëndetësor në Republikën e Shqipërisë”, të ndryshuar

Disa nga ndryshimet l Baza për llogaritjen e kontributit të sigurimeve

shëndetësore (1,7 % punemarresi dhe 1,7% punedhenesi) është paga bruto e personit të siguruar.

l Baza për llogaritjen e kontributit të sigurimeve shëndetësore për punonjësit e vetëpunësuar është dyfishi i pagës minimale për efekt të llogaritjes së kontributeve.

l Për sigurimet shëndetësore vullnetare baza e llogaritjes së kontributit është dyfishi i pagës minimale, për efekt të llogaritjes së kontributeve.”.

Akcizat7

Ligji,nr. 180/2013 “Për disa ndryshime dhe shtesa në ligjin nr. 61/2012,“Për akcizat në Republikën e Shqipërisë”, të ndryshuar

Disa nga ndryshimet l Duke filluar nga data 1 Prill 2014, hiqet perjashtimi

nga akciza, për nënproduktet e naftës të importuara për nevojat e veta, nga subjektet e kërkimit të naftës dhe të vënies në shfrytëzim të zonave naftëmbajtëse.

l Është shtuar akciza për birrën, pijet alkolike dhe duhanin;

l Gjithashtu është vendosur akcizë edhe për pijet energjike;

l Janë rritur penalitetet në rastet e mosplotesimit te kërkesave të këtij ligji.

43

PUBL

IKIM

E TE

IFAC

Marketingu përmes Rrjeteve Sociale Mund të Jetë Çelësi për të Përfituar në Biznes

Sigurimi i klientëve të rinj vazhdon të jetë një nxitje dominante e përfitimit për praktikat e vogla dhe të mesme (SMP). Në të vërtetë, në botimin e fundit të Sondazhit të Shpejtë të SMP-ve të IFAC, pjesa më e madhe e të përgjigjurve e identifikuan sigurimin e klientëve të rinj si shtysën kryesore që sjell përfitim sipas një kufiri të gjerë (shih skicën më poshtë).

Ndërsa SMP-të e kuptojnë rëndësinë e rritjes së levave operacionale (të bësh më shumë me më pak), rritjes së produktivitetit (p.sh. duke ndryshuar praktikat e punës ose duke futur teknologjinë), e reduktumit të shpenzimeve të përgjithshme, dhe përdorimit më të mirë të aktiveve, këto nuk rezultojnë shtysat kryesore të përfitimit për shumicën e SMP-ve. Kjo nuk të befason duke patur parasysh faktin se shpenzimet e përgjithshme të këtyre praktikave janë relativisht fikse.

Rezultatet e sondazhit duket se vënë në dyshim urtësinë e menaxhimit të praktikave nga shumë “guru” e cila thotë se kosto e sigurimit të një klienti të ri është shumë më e lartë se kostoja e mbajtjes, ose kosto e shitjes të më shumë shërbimeve tek një klient ekzistues. Ajo çfarë këto “guru” nuk arrijnë të pranojnë është fuqia e plotë dhe efektiviteti i kostos së një fushate marketingu që përfshin mjete sociale të komunikimit me kosto të ulët.

Ky artikull merret me promovimin dhe marketingun dhe në veçanti,me rolin e medias sociale të komukimit në sigurimin e klientëve të rinj dhe shtimin e përfitimit të praktikave të vogla të kontabilitetit dhe auditimit (SMP).

Marketingu përmes Rrjeteve Sociale Mund të Jetë Çelësi për të Përfituar në Biznes

Nga Stuart Black dhe Paul Thompson

Sigurimi i klientëve të rinj vazhdon të jetë një nxitje dominante e përfitimit për praktikat e vogla dhe të mesme (SMP). Në të vërtetë, në botimin e fundit të Sondazhit të Shpejtë të SMP-ve të IFAC, pjesa më e madhe e të përgjigjurve e identifikuan sigurimin e klientëve të rinj si shtysën kryesore që sjell përfitim sipas një kufiri të gjerë (shih skicën më poshtë).

Ndërsa SMP-të e kuptojnë rëndësinë e rritjes së levave operacionale (të bësh më shumë me më pak), rritjes së produktivitetit (p.sh. duke ndryshuar praktikat e punës ose duke futur teknologjinë), e reduktumit të shpenzimeve të përgjithshme, dhe përdorimit më të mirë të aktiveve, këto nuk rezultojnë shtysat kryesore të përfitimit për shumicën e SMP-ve. Kjo nuk të befason duke patur parasysh faktin se shpenzimet e përgjithshme të këtyre praktikave janë relativisht fikse.

Rezultatet e sondazhit duket se vënë në dyshim urtësinë e menaxhimit të praktikave nga shumë “guru” e cila thotë se kosto e sigurimit të një klienti të ri është shumë më e lartë se kostoja e mbajtjes, ose kosto e shitjes të më shumë shërbimeve tek një klient ekzistues. Ajo çfarë këto “guru” nuk arrijnë të pranojnë është fuqia e plotë dhe efektiviteti i kostos së një fushate marketingu që përfshin mjete sociale të komunikimit me kosto të ulët.

Ky artikull merret me promovimin dhe marketingun dhe në veçanti,me rolin e medias sociale të komukimit në sigurimin e klientëve të rinj dhe shtimin e përfitimit të praktikave të vogla të kontabilitetit dhe auditimit (SMP).

Marka

45%

23%

11%

10%

7%

2% 2% Sigurimi I Klientëve të rinj

Ruajtje më e mirë e klientëve ekzistues

Produktivitet I rritur

Masë tarife mesatare e rritur

Pakësim I shpenzimeve të përgjithshme

Përdorim më i mirë I kapitalit të punës dhe aseteve të tjera

Të tjera

47 PUBLIKIME TE IFAC DHE VEPRIMTARI NDËRKOMBËTARE

Marka

Hapi i parë i një strategjie marketingu është të identifikosh klientët e tu të synuar dhe se për çfarë ata kanë nevojë. Pastaj ju duhet të përcaktoni se si mund të plotësoni këto nevoja me një përfitim dhe në të njëjtën kohë, të diferencosh veten nga konkurrentët tuaj. Kjo bëhet marka juaj. Synimi i strategjisë tuaj të marketingut është të ketë njerëz që i lidhen markës tuaj me

Stuart Black

Paul Thompson

Marketingu përmes Rrjeteve Sociale Mund të Jetë Çelësi për të Përfituar në Biznes

Nga Stuart Black dhe Paul Thompson

Sigurimi i klientëve të rinj vazhdon të jetë një nxitje dominante e përfitimit për praktikat e vogla dhe të mesme (SMP). Në të vërtetë, në botimin e fundit të Sondazhit të Shpejtë të SMP-ve të IFAC, pjesa më e madhe e të përgjigjurve e identifikuan sigurimin e klientëve të rinj si shtysën kryesore që sjell përfitim sipas një kufiri të gjerë (shih skicën më poshtë).

Ndërsa SMP-të e kuptojnë rëndësinë e rritjes së levave operacionale (të bësh më shumë me më pak), rritjes së produktivitetit (p.sh. duke ndryshuar praktikat e punës ose duke futur teknologjinë), e reduktumit të shpenzimeve të përgjithshme, dhe përdorimit më të mirë të aktiveve, këto nuk rezultojnë shtysat kryesore të përfitimit për shumicën e SMP-ve. Kjo nuk të befason duke patur parasysh faktin se shpenzimet e përgjithshme të këtyre praktikave janë relativisht fikse.

Rezultatet e sondazhit duket se vënë në dyshim urtësinë e menaxhimit të praktikave nga shumë “guru” e cila thotë se kosto e sigurimit të një klienti të ri është shumë më e lartë se kostoja e mbajtjes, ose kosto e shitjes të më shumë shërbimeve tek një klient ekzistues. Ajo çfarë këto “guru” nuk arrijnë të pranojnë është fuqia e plotë dhe efektiviteti i kostos së një fushate marketingu që përfshin mjete sociale të komunikimit me kosto të ulët.

Ky artikull merret me promovimin dhe marketingun dhe në veçanti,me rolin e medias sociale të komukimit në sigurimin e klientëve të rinj dhe shtimin e përfitimit të praktikave të vogla të kontabilitetit dhe auditimit (SMP).

Marka

45%

23%

11%

10%

7%

2% 2% Sigurimi I Klientëve të rinj

Ruajtje më e mirë e klientëve ekzistues

Produktivitet I rritur

Masë tarife mesatare e rritur

Pakësim I shpenzimeve të përgjithshme

Përdorim më i mirë I kapitalit të punës dhe aseteve të tjera

Të tjera

47 PUBLIKIME TE IFAC DHE VEPRIMTARI NDËRKOMBËTARE

44

PUBL

IKIM

E TE

IFAC

nevojat dhe dëshirat e tyre, t’ju zgjedhin mbi konkurrentët dhe nëse e bëni siç duhet, t’ju paguajnë një çmim për shërbimet tuaja.

Promovimi dhe Marketingu

Një strategji rritjeje e organizuar përfshin leva ngritjeje dhe aktivitete marketingu për të ndërtuar markën dhe për të tërhequr klientë të rinj ose të shesë shërbime shtesë për klientët ekzistues. Kujtojmë që shumica e bizneseve në treg ka shumë mundësi të kenë tashmë një llogaritar. Në shumicën e rasteve, kjo nënkupton për ju që të rrisni biznesin tuaj ju duhet të fitoni klientë nga konkurrentët tuaj. Dhe, në mënyrë që të bëni këtë, ju duhet të ofroni një motiv imponues për ata, që të ndryshojnë markë. Kjo e bën promovimin dhe marketingun më të rëndësishëm se kurrë dhe kërkon që bizneset të ndërtojnë aftësinë të promovojnë në mënyrë kompetente dhe të shesin markën e tyre dhe ofertat e shërbimit. Ka shumë mundësi që të përballeni me dilemën klasike “bëj-ose-bli”, që me përdorimin (dhe trainimtrajnim sipas nevojës) e stafit ekzistues të bëni promovim dhe marketing, ose të angazhoni të tjerë apo burime të jashtme për aftësitë e kërkuara.

Arritjet e promovimit dhe marketingut janë më shumë efektive kur një numër aktivitetesh dhe drejtimesh përdoren njëherësh: kjo e shton vrullin e të tilla përpjekjeve dhe ka shumë të ngjarë të jetë më me impakt. Ka shumë strategji marketingu “e provuar dhe e vërtetë”, por më e reja, rrjeti social, e ka thyer tashmë modelin. Marketingu përmes rrjeteve sociale është rritur me shpejtësi duke dominuar dhe duke kaluar nga i padobishëm në rrymën qendrore në hapësirën e marketingut. Rrjeti social është një kanal me kosto të ulët dhe me rreze veprimi shumë të gjerë në tregun tuaj të synuar.

Marketingu përmes rrjeteve sociale

Mjeti social i komunikimit në thelb ka marrë marketingun tradicional të fjalës-së-gojës (historikisht modeli për kontabilistët) dhe e ka zhvendosur atë në një hapësirë dixhitale, në mënyrë eksponenciale duke rritur mundësitë për të ndikuar. Ai është një nga mjetet më të fuqishme për të zënë klientë dhe për të nxitur rritje të të ardhurave vjetore. Por, sipas Steven D. Strauss, ekspert i bizneseve të vogla dhe autor i librit Bibla e Bizneseve të Vogla, ndërsa pronarët e bizneseve të vogla e pranojnë sa e rëndësishme është rrjeti social për suksesin e tyre, ata nuk janë duke përfituar nga mundësia e plotë e rrjetit social. Dhe shanset janë, e njëjta vlen për SMP: në fund të fundit, SMP janë efektivisht biznese të vogla në sektorin e kontabilitetit dhe auditimit.

Nisja me marketingun në rrjetet sociale dhe përcaktimi nëse ai mund të sjellë dobi për biznesin tuaj mund të jetë tepër dërrmuese madje e frikshme në fillim. Më poshtë paraqiten disa hapa për tu ndjekur kur ndërtohet një prezencë në rrjetet sociale: 1. Lër mënjanë nocionet e paramenduara:rrjeti social mbart rreziqe, por

shpërblimet janë më të mëdha: do të marrë kohë dhe shpenzime për të planifikuar dhe zbatuar, por ka shumë mjete, burime dhe artikuj për t’ju ndihmuar.

2. Mëso për çfarë, pse dhe si:merr kohën për të lexuar dhe edukuar veten rreth rrjeteve sociale, duke përfshirë Twitter-in (shih Guidën e Biznesit të

45

PUBL

IKIM

E TE

IFAC

Vogël të Twitter-it), Linkedin, Facebook dhe blogjet dhe shihni se çfarë janë duke bërë kolegët tuaj.

3. Kontrollo mjetet dhe burimet e disponueshme për ndihmë:ka një komplet mjetesh në rritje, burimesh dhe drejtim i gatshëm, për shembull AICPA PCPS (Seksioni i Praktikave të Kompanive Private të Institutit Amerikan të Ekspertëve Kontabël të Autorizuar) ka zhvilluar një numër burimesh, shumica e të cilave janë në dispozicion pa pagesë, duke përfshirë një set mjetesh lidhur me rrjetet sociale dhe artikujt.

4. Krijo një strategji dhe plan veprimi:përcakto qëllimet, vendos se si do ta matësh suksesin dhe shpërnda përgjegjësitë, pastaj nis nga pak, për shembull, duke testuar një nga mjetet. Shih “10 Pyetje për të Kërkuar Kur të Krijoni Një Plan Marketingu në Rrjetet Sociale.”

5. Zbato planin:ka për qëllim të sigurojë përmbajtje që krijon bashkëbisedim dhe jo reklamim dhe përfshin mbështetës nga brezi i njëmijtë duke qenë se ata kanë shpesh përvojën më të madhe.

6. Në mënyrë periodike vlerëso, analizo dhe fresko planin:gjurmo përpjekjet tuaja dhe monitoro kthimin mbi investimin duke përdorur njësi matëse të përgjithshme që përfshijnë pëlqimet, ndarjet, ndjekësit, lëvizjet dhe bashkëbisedimet në rrjetin social.

7. Merr në konsideratë nevojën për një linjë veprimi:kjo mund të vijë në ndihmë për të manaxhuar rreziqet dhe të merrni shpërblimet.

Burimet

Faqja e internetit e Federatës Ndërkombëtare të Kontabilistëve (IFAC) mirëpret një varg burimesh dhe mjetesh për të ndihmuar SMP-të që të rrisin aktivitetet e tyre. Shih Burimet dhe Mjetet në pjesën e SMP në faqen e internetit të IFAC (www.ifac.org/SMP, veçanërisht Guide to Practice Management for Small- and Medium-Sized Practices .Udhëzimi për të Praktikuar Manaxhimin për Bizneset e Vogla e të Mesme) dhe faqen Delicious të Komitetit të BVM, e cila përmban lidhje me shënime nga libra për në burimet përkatëse të lira (shih veçanërisht Praktika e Manaxhimit, Moduli 3).

46

VEPR

IMTA

RI T

E IE

KAs

Veprimtari Ndërkombëtare

Veprimtari të Qendrës për Reformën e Raportimit Financiar (CFRR) Vienë

Krahas monitorimit të projektit me titull “Corporate Financial Reporting Enhancement (CFREP)” ku IEKA është e përfshirë kryesisht në komponentin e përmirësimit të kontrollit të cilësisë (komponenti 3) dhe atë të përmirësimit të edukimit të profesionistëve kontabël (komponenti 4), CFRR gjatë vitit 2013, vijoi me aktivitete trajnuese në cështjet e praktikave të auditimit (ToT), me takimet e grupeve të edukimit (EduCop), dhe me një sërë aktivitetesh të tjera, të cilat janë pasqyruar gjerësisht edhe në faqen e internetit të IEKAs www.ieka.org.al.

Në muajin Tetor 2013, CFRR organizoi një konferencë të nivelit të lartë kushtuar përmirësimit të dispozitivit rregullator në fushën e auditimit. Në këtë konferencë, kryetari i Këshillit Drejtues të IEKAs mbajti kumtesën me titull “Rregullat e Auditimit, mbikëqyrja dhe kontrolli i cilësisë: progresi dhe perspektivat”, përgatitur në bashkëpunim me kryetarin e Bordit të mbikëqyrjes publike (Versioni në ppt i kësaj kumtese gjendet i publikuar në faqen e internetit të IEKAs).

Konferenca Vjetore e 12-të e FCM

Më datat 3 dhe 4 Nëntor 2013 Federata Ndërkombëtare e Ekspertëve Kontabël të Vendeve të Mesdheut (FCM), në bashkëpunim me Institutin e Ekspertëve Kontabël të Autorizuar të Shqipërisë (IEKA) organizoi në Tiranë Mbledhjen e radhës të Këshillit, si edhe Konferencën e 12-të vjetore të FCM-së me temë “Today’s Audit profession requires an effective interaction and combination of Professional Standards, Ethics, Public Oversight and Quality Control”.

Pjesëmarrësve ju uroi mirëseardhjen z. Hysen Çela, President i IEKAs dhe z. Samir Agoumi President i FCM.

Konferenca u përshëndet nga ambasadori i BE-së, në Tiranë z. Ettore Sequi, nga Ministri i Financave z. Shkëlqim Cani, nga Ministri i Zhvillimit Ekonomik, Tregtisë dhe Sipërmarrjes, z. Arben Ahmetaj, nga Kryetari i Kontrollit të Lartë të Shtetit z. Bujar Leskaj, nga Kryetari i Këshillit Kombëtar të Kontabilitetit z. Jorgji Bollano si dhe nga përfaqësues të tjerë drejtues të instituticioneve të financave, ekonomisë dhe institucioneve të pavarura.

Pjesëmarrës dhe përfaqësues nga shumë organizma ndërkombëtare si FEE, World Bank, IFIAR, ACCA, etj., diskutuan dhe debatuan në lidhje me instrumentat, të cilat do të garantojnë përmbushjen e këtij funksioni të mbrojtjes së interesit publik nga ana profesionit të audituesit, sic janë rritja e kompetencës profesionale, etika, sigurimi i cilësisë dhe mbikëqyrja, etj.

Në fjalën e tij, Z. André Kilesse, President i FEE, theksoi se FEE (Fédération des Experts-comptables Européens - Federation of European Accountants) do të mbështesë organizimin e një mbikqyrje të fortë të profesionit të auditimit në interesin e publikut.

47

VEPR

IMTA

RI T

E IE

KAs

Prof. Arnold Schilder, Kryetar i IAASB vuri në dukje se qëllimi i IAASB është zhvillimi i standardeve të cilësisë së lartë të auditimit, të dhënies së sigurisë për cilësinë dhe shërbimet e lidhura të cilat mund të pranohen dhe të zbatohen globalisht në mënyrë që të forcohet besimi i publikut në profesionin e auditimit.

Mbledhja e 36-të e Këshillit dhe Seminari Vjetor i IFAC-ut

Nga datat 12-14 Nëntor 2013 në Seul u zhvillua Mbledhja e 36 vjetore e Këshillit të Federatës Ndërkombëtare të Kontabilistëve, ku mori pjesë edhe vendi ynë i përfaqesuar nga Presidenti i IEKAs z. Hysen Cela, në cilësinë e anëtarit të Këshillit të IFAC. Kjo mbledhje u parapri nga disa mbledhje të Bordit të IFAC-ut dhe të disa Bordeve të pavarura të hartimit të standardeve.

Një nga cështjet më të rëndësishme të mbledhjes së Këshillit të IFAC-ut ishin ndryshimet në statutin dhe rregullat e funksionimit të IFAC-ut, të cilat për shkak të mungesës së votës maxhoritare u shtynë të miratohen në një mbledhje të vecantë të Këshillit e cila mund të realizohet për herë të parë edhe përmes pjesëmarrjes elektronike të anëtarëve (një cështje e parashikuar në ndryshimet e statutit, e cila nuk parashikohet nga statuti/kushtetuta aktuale e IFAC).

Më datën 13 Nëntor 2013, Këshilli i IFAC-ut organizoi seminarin vjetor me titull: “Forcimi i hallkave që marrin pjesë në zinxhirin e raportimit financiar”.

Çështja e parë: Një infrastrukturë financiare e fortë për raportimin financiar është vitale për rritjen e ekonomisë dhe zhvillimin e tregjeve financiare”, u moderua nga presidenti i IFAC z. Warren Allen.

Paraqitja kryesore u bë nga Presidenti i Institutit të Kontabilistëve Publikë të Çertifikuar të Koresë së Jugut, z.Sung-won Kang, i cili e vuri theksin në elementët që nevojiten për të garantuar dhe për të mbështetur një raportim financiar të një cilësie të lartë, sic janë proceset efektive, një qeverisje e shëndoshë e shoqërive tregtare, përgjegjshmëria, llogaridhënia, aftësitë dhe kompetenca.

Çështja e dytë: “Faktorët e cilësisë së auditimit”- prezantuar dhe moderuar nga z. Arnold Schilder, Kryetar i Bordit të Standardeve Ndërkombëtare të Auditimit e të Dhënies së sigurisë, e fokusoi trajtimin në inputet, outputet dhe ndërveprimet midis tyre, të cilat kontribuojnë direkt në cilësinë e auditimit si në nivel të angazhimit, të firmës së auditimit ashtu edhe në nivelet e vendeve të ndryshme. Të tillla do të ishin aftësitë dhe kompetenca, standardet e auditimit me cilësi të lartë, praktikat e qeverisjes së mirë, etj.

Çështja e tretë: “Mbikëqyrja/rregullimi: promovojnë cilësinë”, u prezantua dhe moderua nga Lee White, Drejtor Ekzekutiv i Institutit të Kontabilistëve të Certifikuar të Australisë. Ajo trajtoi rolin që luan mbikëqyrja në promovimin e cilësisë. Ky rol është shumë i rëndësishëm dhe kontribuon direkt në cilësinë e auditimit, kur mbikëqyrja është e pavarur, kur në aktivitetin rregullator e atë mbikëqyrës ka koherencë, kur njohuritë shkëmbehen dhe kur vendoset dialog me organizatat ndërkombëtare.

Fayez Choudhury, Drejtor Ekzekutiv i IFAC-ut nënvizoi se raportimi dhe analiza financiare janë baza e zhvillimit ekonomik dhe eficencës së tregjeve të kapitalit. Ato kontribuojnë për integritetin, përgjeshmërinë dhe qëndrueshmërinë e ekonomisë tonë globale”.

48

Për Autorët

Revista ”Kontabilitet Financë dhe Auditim” përfaqëson një revistë me karakter kryesisht profesional në të cilën botohen shkrime në fushat e kontabilitetit, financës, jurisprudencës, taksa tatimeve dhe të tjera të ngjashme e të lidhura me to. Brenda faqeve të saj mund të botohen gjithashtu, materiale të tjera në trajtë informacionesh të dobishme për anëtarët e Institutit dhe të palëve të tjera të interesuara.

Nisur nga objekti, orientimi dhe karakteri kryesisht profesional i Revistës, me qëllim që të respektohen kërkesat etike në shkrimet që do të publikohen në faqet e saj, këshilli botues ka vendosur të zbatojë këto kritere:

1. Revista do të botohet një herë në tre muaj ose 4 numra në vit2. Duke bërë përjashtim për ato shkrime që do të përmbajnë komente në lidhje

me standardet e kontabilitetit dhe të auditimit, të gjitha shkrimet e tjera që do të trajtojnë çështje të ndryshme në interes të profesionit duhet të jenë brenda objektit të revistës

3. Si rregull shkrimet nuk duhet të jenë më të mëdha se 5 faqe normale, në formatin A4, të përpunuara ne MS Word me lloj dhe madhësi shkrimi Times New Roman 12. (me një njësi hapësire midis rreshtave – single space)

4. Shkrimet duhet të dërgohen detyrimisht nëpërmjet e-mailit në adresën elektronike info@ieka.al dhe të shoqëruara nga një kopje e printuar

5. Shkrimet që do të jenë më shumë të orientuara në debatin profesional duhet të përmbajnë argumentet e duhura dhe të respektojnë etikën e komunikimit. Nuk do të lejohet përdorimi i një mënyre të ashpër në të shprehur, as edhe këmbëngulja për të imponuar mendime personale dhe shprehje fyese. Në shkrim autori duhet të theksojë sa herë që kjo është e nevojshme, shprehjet “sipas mendimit tim”; “për mendimin tim”; “unë mendoj”, etj., dhe nuk mund të shprehet në emër të të tjerëve.

6. Kur shkrimet janë hartuar duke u mbështetur në literaturën vendase ose të huaj, për citimet e bëra duhet të tregohet në mënyrë të mjaftueshme burimi përkatës (autori, titulli i librit, i revistës, viti i botimit, etj.).

7. Në rastet kur këshilli botues nuk pranon botimin në revistë të shkrimeve të dërguara për botim , kryeredaktori njofton zyrtarisht autorin e shkrimit duke treguar arsyet e mospranimit apo edhe kërkesën për një rishikim të mëtejshëm.

8. Shkrimi duhet të jetë i shoqëruar me një përmbledhje (abstrakt) në gjuhen shqipe dhe atë angleze prej jo më shumë se 100 fjalë

9. Shkrimet e dërguara në kopje të printuar nuk do t`ju kthehen autorëve10. Redaktorët rezervojnë të drejtën të bëjnë ndryshime e redaktime në shkrimet

e paraqitura, pa ndryshuar përmbajtjen, me qëllim korrigjimin e gabimeve ortografike apo paraqitjen më të përshtatëshme, në funksion të stilit të paraqitjes së revistës.

11. Autorët e shkrimeve duhet të japin të dhëna të mjaftueshme të CV-së së tyre, përfshirë emrin, mbiemrin, profesionin, adresën, numrin e telefonit, te faksit dhe adresën e e-mailit.

IEKA

Janar 2014

Revistë periodiketre mujore