Zbrodnia katyńska do dziś owiana jest tajemnicą. Niektórzy nazywają ją jedną z największych

zagadek w historii. Tak wiele pozostało jeszcze niedomówień, pytań pozostawionych bez

odpowiedzi, a także mnóstwo kłamstw. Co chwilę docierają do nas różne sprzeczne

informacje. Pytanie tylko, które z nich mówią prawdę? Mało kto z Polaków wierzy, że jest

nadal szansa na doprowadzenie tej sprawy do szczęśliwego finału. Wiosną 1940 roku co

najmniej 21 768 obywateli polskich, w tym ponad 10 tys. oficerów wojska i policji, na mocy

decyzji najwyższych władz Związku Radzieckiego, zginęło w wyjątkowo nieludzki sposób. Po

postrzale w potylicę, wpadali do masowych, bezimiennych grobów. Bez pogrzebu, oddania

jakiegokolwiek szacunku, a nawet bez pożegnania się z bliskimi. Gdyby nie odkrycie przez

Niemców 13 kwietnia 4 tys. ciał polskich oficerów zamordowanych przez NKWD w katyńskim

lesie niedaleko Smoleńska, do dziś rodziny zmarłych nie miałyby pojęcia o tym, co się stało.

Niewątpliwie trzeba zaznaczyć, iż jedną z ważniejszych postaci walczących o prawdę był

Władysław Eugeniusz Sikorski, generał broni Wojska Polskiego, Wódz Naczelny, premier

Rządu na Uchodźstwie. Jako jedyny nie dał sobie wmówić kłamstwa i do ostatniej chwili

próbował rozwikłać tę trudną zagadkę. Jego los chciałabym w mej pracy przybliżyć, gdyż

uważam, że ta postać miała znaczący wpływ na przebieg wydarzeń.

4 lipca 1943 roku. Godzina 23:07. Samolot Liberator AL 523 z gen. Władysławem Sikorskim,

jego córką Zofią Leśniowską oraz załogą, startuje z lotniska w bazie wojskowej w Gibraltarze.

Po zaledwie 16 sekundach lotu następuje awaria sterów. Czeski pilot, kap. Edward Prchal

osadza maszynę na powierzchni wody. Podczas opadania Liberatora, Sikorski uderza potylicą

o drewnianą boazerię, wskutek czego umiera. Służby ratunkowe docierają na miejsce

wypadku. Znajdują tylko jedną żywą osobę - pilota. Ciało gen. Sikorskiego po oględzinach

przetransportowano do Newark, w Wielkiej Brytanii. Wkrótce później odbywa się jego

pogrzeb. W tym roku mija 69 rocznica śmierci premiera rządu na Uchodźstwie. Wiemy, że

zostaliśmy oszukani. Żadnej katastrofy nie było, a generał najprawdopodobniej został

uduszony jeszcze przed wejściem na pokład w pałacu gubernatorskim na Gibraltarze.

Nasuwa się więc wiele pytań. Po pierwsze, kto zabił Sikorskiego, jaki miał motyw? Co się

stało z jego córką Zofią, którą Tadeusz Kobyliński, pseudonim Hiena, widział rzekomo gdzieś

pod Moskwą w jakimś obozie? Jedno niewątpliwie jest pewne. Nawet po tylu latach komuś

nadal bardzo zależy na zatajeniu tej sprawy. Zacznę jednak od początku.

Władysław Eugeniusz Sikorski, herbu Kopaszyna, (ur. 20 maja 1881r. w Tuszowie

Narodowym pod Mielcem, zm. 4 lipca 1943r. na Gibraltarze). Generał broni Wojska

Polskiego, Wódz Naczelny, premier Rządu na Uchodźstwie. Długo był uważany przez

aliantów za godnego partnera do rozmów. Do czasu… W 1943 r., po ujawnieniu zbrodni

katyńskiej, stosunki z Kremlem zostały wystawione na ciężką próbę. Generał nie chciał

zaakceptować radzieckiej wersji wydarzeń z 1940r. Tymczasem zachód bał się konfliktu ze

Stalinem. Sikorski stał się kłopotem. Otóż 13 kwietnia 1940r. Niemcy obwieścili o odkryciu

ciał 4 tys. polskich oficerów zamordowanych przez NKWD i pochowanych w zbiorowych

mogiłach w katyńskim lesie, niedaleko Smoleńska. Naziści chcieli wykorzystać ten fakt w celu

skłócenia Polaków, aliantów i ZSRR. Rosja mimo jawnych dowodów w sprawie nadal

wypierała się swego udziału w ludobójstwie, obarczając nią Niemców aż do lat 90. XX w. 16

kwietnia Władysław Sikorski odmówił uznania oficjalnej sowieckiej interpretacji zbrodni

katyńskiej i zażądał śledztwa Międzynarodowego Czerwonego Krzyża. Chciał poznać

prawdziwą wersję wydarzeń. W efekcie czego Stalin zaczął szantażować zachód perspektywą

wojny. W stosunkach sprzymierzonych rozpoczął się głęboki kryzys zaufania, którego

głównym powodem była sprawa Katynia i Sikorski. Winston Churchill mając do wyboru

utrzymanie koalicji z Sowietami albo usunięcie gen. Sikorskiego, jako brytyjski mąż stanu nie

mógł się wahać ani przez chwilę. Sikorski stał na drodze planowanych przez Churchilla,

Roosevelta i Stalina przemian w Europie. Katyń - był to temat bardzo niewygodny dla

Anglików, którzy stawiali na sojusz ze Stalinem. Oprócz tego Sikorski mówił w prywatnych

rozmowach, o planach wyjazdu do USA. Zamierzał ujawnić Polonii, w propagandowej wojnie

z Rosją, prawdę o Katyniu. Brytyjczycy obawiali się, że przekona Roosvelta o tym, że ze

Stalinem należy rozmawiać twardo. Sytuacja była tak napięta, iż 16 czerwca 1943r. gen.

Sikorski spotkał się w Bagdadzie z nuncjuszem i prosił, aby przekazać papieżowi, że Polska

przystępuje do śmiertelnej walki z ZSRR i prosi o modlitwę. Ważyły się dalsze losy II wojny

światowej. Każde posunięcie mogło wywołać konflikt na skalę świata. Kto jednak był

zleceniodawcą zamachu? Stalinowi śmierć gen. nie była potrzebna, był wystarczająco

niezależny. Warto ukazać fakt, że nikt na Gibraltarze nie mógł dokonać zamachu bez zgody

Brytyjczyków. Była to zamknięta baza wojskowa. Niemcy ze śmiercią generała nie mieli nic

wspólnego. Próbowali nawet jej zapobiec, ostrzec go przed niebezpieczeństwem. Aczkolwiek

najgłośniejsze oskarżenie o śmierć Sikorskiego miał sformułować Stalin. Według niego

brytyjska załoga samolotu miała wyskoczyć ze spadochronami, a Liberator stanąć w

płomieniach i runąć do wody. Przez lata badacze próbowali się czegoś od Rosjan dowiedzieć,

lecz bezskutecznie. Kilka lat temu syn Władysława Gomułki ujawnił tajne akty, w których

Stalin nazwał Brytyjczyków „grupą skończonych bandytów i bezwzględnych morderców,

którzy wykonają każde zadanie, jakie dostaną do wykonania”. Za drugim razem jego zeznania

nabierają sensu. Gubernatorem Gibraltaru był wówczas gen. Mason- Macfarlane, który był

uważany za specjalistę od zamachów. Czyżby przywódca ZSRR wiedział coś więcej na ten

temat? Nie wiadomo. W tym samym czasie na płycie lądowiska znajdował się także samolot

Malajskiego, ambasadora Rosji w Wielkiej Brytanii. Mógł lądować w innym miejscu, a jednak

wybrał właśnie to samo lądowisko, na którym przebywał Liberator Sikorskiego. Jednak fakt,

że ambasada odleciała wraz z ekipą do Kairu wiele godzin po wypadku samolotu Sikorskiego

nabiera głębszego sensu. Sam Malajski twierdził, iż o obecności gen. nie miał żadnego

pojęcia, a o jego śmierci dowiedział się dopiero 6 lipca w Kairze. Rodzi się więc wiele

podejrzeń, które jednak Malajski już nie sprostuje, gdyż umarł w 1975r., okryty sławą

wielkiego dyplomaty. Oficjalnie ostatnim pilotem gen. Sikorskiego był Czech- kpt. Prchal. To

on pilotował maszynę podczas katastrofy i utrzymywał potem, że jej przyczyną była blokada

steru wysokości. Niezwykle ciekawym wydaje się więc podejrzenie, że w Liberatorze

znajdowała się inna osoba. Brytyjczyk lub Kanadyjczyk wynajęty przez zleceniodawców

zamachu. Nowe doniesienia mówią, że w momencie wypadku sterroryzowany kpt. Prchal

siedział w kokpicie i modlił się. Za milczenie zachował życie, gdyż do końca

utrzymywał tę samą wersję wydarzeń. Pierwszym podejrzanym w tej

sprawie jest James Edgar „Johnnie” Johnson (1915-2001) urodzony w

angielskiej wiosce Barrow – Upon – Soar, z zawodu inżynier. Służył w RAF

Voluntary Service. 10 sierpnia 1940r. został mianowany podporucznikiem.

Jego kanadyjskie skrzydło wyróżniało się najmniejszą ilością zestrzeleń. Drugim zaś

podejrzanym jest George Frederick „Buzz” „Screwball” Beurling (1921-1948). Urodził się w

Verdun pod Montrealem. Od dzieciństwa pasjonował się lataniem. W 1939r. jego aplikacja

do RAF na pilota została odrzucona, z powodu braku wyższego wykształcenia. Ostatecznie

przyjęto go do Royal Air Force. Szybko zaczął odnosić sukcesy. Służył na

Malcie w dyw. 249. Właśnie tam otrzymał przydomek „Screwball”,

ponieważ nazywał wszystko i wszystkich „Goddam Screwballs”- te

przeklęte świry. Był awanturnikiem, poszukiwał mocnych wrażeń, nie

znał strachu, fascynował się śmiercią. Dawało to podstawy, aby sądzić,

iż cierpiał na chorobę psychiczną. Po wojnie umieszczono go na 4

miejscu wśród asów lotnictwa zachodnich aliantów. Najbardziej

prawdopodobny wydaje się fakt, że to właśnie on uczestniczył w mistyfikacji wypadku. Nie

bał się ryzyka, a nawet go poszukiwał. Przemawia także za nim argument, że Johnson nie był

straceńcem. Wiele razy ryzykował, ale uznawał walkę za konieczność. Co warto zaznaczyć,

„Buzz” nie zginął śmiercią naturalną. Otóż w miarę upływu wojny coraz częściej wspominał

o swoich dokonaniach. Być może uznano, że należy położyć temu kres, zanim powie coś, co

powinno było zostać tajemnicą na zawsze?

Walentyna Pacewicz należała do najbardziej zaufanych współpracowników generała. Nie

miała zatem żadnych powodów, by rozpowszechniać fałszywe informacje dot. śmierci swego

przełożonego. Jej zeznania są niezwykle istotne dla tej sprawy. Przejdźmy do samego ciała

gen. Sikorskiego. Sekretarka stwierdziła, iż w czasie identyfikacji zwłok, generał miał

obrażenia, które potem zniknęły. Miał strzaskaną dolną część twarzy. Co dziwne, 50 lat

później na cmentarzu w Newark świadek ekshumacji – dr Tadeusz Szumowski zapisał, że

szczęka była nieuszkodzona, widoczne było uzębienie. Rozważając tę sprawę dalej, można

dojść do szokującego wniosku, że w okresie między pogrzebem gen. Sikorskiego w 1943r. a

ekshumacją w 1993r., ślady tych obrażeń zostały usunięte. Podczas innej identyfikacji w

Londynie w 1943r. Andrzej Kamieniecki zauważył brązowe zabarwienie twarzy zmarłego.

Warto zaznaczyć, że niektóre powszechnie znane trucizny powodują zbrązowienie skóry.

Jednakże to stwierdzenie może okazać się złym tropem. Mimo niepewności, nikt nie

zaprzecza takiemu toku wydarzeń. Pani Pacewicz wspomina także, że przed wyjazdem gen.

Sikorskiego na Bliski Wschód przepisała dla niego relację, jaką złożył kurier Jan Karski po

przybyciu do Londynu. Sekretarka Sikorskiego zrelacjonowała przebieg swej pracy. W

odosobnionym pomieszczeniu spisywała na maszynie szczegółowe dane o dziesiątkach

najważniejszych osób w konspiracji kraju, włącznie z ich prawdziwymi nazwiskami,

pseudonimami i dokładnymi adresami. Był więc to supertajny materiał. Jego oryginał

Władysław Sikorski przechowywał w swojej osobistej teczce, która wyglądała jak mała

walizeczka z wieczkiem. Wykonana była z pięknej skóry i miała nowoczesny zamek cyfrowy.

Ponadto w teczce znajdowały się prywatne zapiski i odręczne notatki, jakie sporządzał po

rozmowach z najważniejszymi przywódcami obcych państw. Teczka została wyłowiona 5

lipca rano, na specjalne polecenie gubernatora Gibraltaru - Noela Masona - Macfarlane’a.

Niewątpliwie dostał on rozkaz pochodzący od najważniejszych osób w Anglii (skąd miał

wiedzieć, jak ważne informacje skrywa z pozoru zwyczajna teczka). Brytyjczycy oddali tylko

sześć dokumentów. Reszta została przywłaszczona. Warto zaznaczyć, że nie odnaleziono

wszystkich uczestników wypadku. Zofia Leśniowska- córka generała i jego osobisty

sekretarz- Adam Kułakowski zostali uznani za zaginionych. Jeszcze wieczorem 4 lipca 1943r.

Sikorski błagał córkę, by nie leciała z nim. Dlaczego miała nie lecieć, skoro dotychczas latała z

ojcem? Zapewne nikt nie powróciłby do dalszych pytań, gdyby nie szokujące odkrycie.

Tadeusz Kobyliński (ochroniarz Sikorskiego) Cichociemny, ps. Hiena, ryzykując życie

poszukiwał córki Sikorskiego w Rosji. Twierdził, że jedzie do ZSSR, aby zabrać ją z powrotem

do ojczyzny, gdyż jest przetrzymywana w niewoli. Podobno mówił, że widział Zosię gdzieś

pod Moskwą, w jakimś obozie, ale nie mógł się zbliżyć. Sam zmarł na atak serca w 1961r. w

wieku 47 lat. Gdyby nie jego interwencja, nikt nie brałby takiej możliwości pod uwagę.

Oficjalnie na jego temat wiemy tyle, że poszukiwał córki gen. Sikorskiego w Rosji, razem z

ludźmi, którzy za wszelką cenę starali mu się to uniemożliwić.

Nigdy nie można zapomnieć o jednej z największych zagadek

II wojny światowej. Na jej podstawie powstało wiele filmów,

seriali, książek. W przypadkowych wypadkach giną ludzie, a

nie fakty. W tym niezwykłym przypadku wraz z ludźmi

zaginęła cała prawda o okolicznościach zdarzenia.

Bibliografia:

„Focus” Historia Nr 12/2008 grudzień „Wprost” 6 lutego 2005r. „Wprost” 1 lipca 2007r.

Pracę wykonała Dominika Flak, kl. 2d Gimnazjum im. Jana Pawła 2 w Świerklańcu 08.03.12r.