igs 501 ch 6

8/19/2019 IGS 501 CH 6

1/17

Yrd Doç Dr Fuat

Y I L M A Z

Gaz i antep

Üni ve rs i tes i

Maki ne Mühend i s l i ğ i

B ö l ü m ü

ÇALIŞANLARIN PATLAYICIORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN

KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK

8/19/2019 IGS 501 CH 6

2/17

PATLAYICI ORTAM

Patlayıcı ortam; yanıcı maddeleringaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlaraltında hava ile oluşturduğu ve herhangi birtutuşturucu kaynakla temasında tümüyle

yanabilen karışıma denir.

Bir ortamda patlama olması için patlayıcımadde, oksijen (Hava) ve ateşleme kaynağıolmalıdır.

Bir yangını engellemek, bu üç maddedenbirini ortamdan kaldırmak suretiylesağlanabilir.

PATLAYICI MADDE

8/19/2019 IGS 501 CH 6

3/17

PATLAMALARIN ÖNLENMESI VEPATLAMADAN KORUNMA

İLGİLİ YÖNETMELİK: ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN

TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK

Resmi Gazete Tarihi: 30.04.2013

Resmi Gazete Sayısı: 28633

8/19/2019 IGS 501 CH 6

4/17

PATLAMALARIN ÖNLENMESIVE PATLAMADAN KORUNMA

MADDE 5

(1) İşveren, patlamaların önlenmesi ve bunlardan korunmayı sağlamakamacıyla, yapılan işlemlerin doğasına uygun olan teknik veorganizasyona yönelik önlemleri alır. Bu önlemler alınırken aşağıdabelirtilen temel ilkelere ve verilen öncelik sırasına uyulur;

a) Patlayıcı ortam oluşmasını önlemek, b) Yapılan işlemlerin doğası gereği patlayıcı ortam oluşmasının önlenmesimümkün değilse patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek,

c) Çalışanların sağlık ve güvenliklerini sağlayacak şekilde patlamanın zararlıetkilerini azaltacak önlemleri almak.

(2) Birinci fıkrada belirtilen önlemler, gerektiğinde patlamanın yayılmasınıönleyecek tedbirlerle birlikte alınır. Alınan bu tedbirler düzenli aralıklarla ve

işyerindeki önemli değişikliklerden sonra yeniden gözden geçirilir.

8/19/2019 IGS 501 CH 6

5/17

PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK YERLERİN SINIFLANDIRILMASI

EK1

1

Patlayıcı ortam oluşabilecek

yerler

Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel önlem alınmasını gerektirecek

miktarda patlayıcı ortam oluşabilecek yerler, bu Yönetmeliğe göre tehlikeli kabuledilir.

Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel önlem alınmasını gerektirecekmiktarda patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunmayan yerler bu Yönetmeliğe göretehlikesiz kabul edilir.

Parlayıcı ve/veya yanıcı maddelerin hava ile yaptıkları karışımların, bağımsız olarakbir patlama meydana getirmeyecekleri yapılacak araştırmalarla kanıtlanmadıkça, bumaddeler patlayıcı ortam oluşturabilecek maddeler olarak kabul edilir.

Tabaka, tortu veya yığın halinde tutuşabilir tozların bulunduğu yerler, patlayıcı ortam

oluşturabilecek diğer bir kaynak olarak dikkate alınmalıdır.

8/19/2019 IGS 501 CH 6

6/17

TEHLIKELI YERLER, PATLAYICI ORTAM

OLUŞMA SIKLIĞI VE BU ORTAMIN DEVAMETME SÜRESI ESAS ALINARAK , BÖLGELER

HALINDE SINIFLANDIRILIR. (EK 1)

Bölge Bölge 0 Bölge 1 Bölge 2

Normal çalışmaşartlarında, Gaz,buhar ve sis halindeki

yanıcı maddelerinhava ile karışarakoluşturacağı patlayıcıortam

patlayıcıortamın sürekliolarak veya

uzun süreli yada sık sıkoluştuğu yerler

patlayıcıortamın arasıra meydana

gelme ihtimaliolan yerler.

patlayıcı ortamın çokkısa bir süre için kalıcıolduğu yerler

Bölge Bölge 20 Bölge 21 Bölge 22

Normal çalışmaşartlarında, havadabulut halinde bulunan

tutuşabilir tozlarınoluşturacağı patlayıcıortam

sürekli olarakveya uzun süreliya da sık sıkpatlayıcı ortamoluştuğu yerler

ara sırapatlayıcı ortamoluştuğu yerler

patlayıcı ortamoluşturma ihtimalibulunmayan ancak

böyle bir ihtimal olsabile bunun yalnızca çokkısa bir süre için geçerli

olduğu yerler

8/19/2019 IGS 501 CH 6

7/17

İŞYERİNİN GÜVENLİ HALEGETİRİLMESİ

MADDE 7

(1) Kanunun 5 inci maddesinde yer alan risklerden korunma ilkelerine ve

bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinde belirtilen hususlara uygun olarak

çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için işveren:

a) Çalışanların ve diğer kişilerin sağlık ve güvenliği için tehlike arz edenpatlayıcı ortam oluşma ihtimali olan yerlerde güvenli çalışma şartlarınısağlar.

a) Yapılan risk değerlendirmesi sonucuna göre, çalışanların sağlık vegüvenliği için tehlike arz eden patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunanyerlerde, çalışma süresince uygun teknik önlemleri aldırarak, bukısımların gözetim altında tutulmasını sağlar.

8/19/2019 IGS 501 CH 6

8/17

PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK YERLERİN SINIFLANDIRILMASI

MADDE 9

(1) İşveren;

a) Patlayıcı ortam oluşması ihtimali olan yerleri Ek -1’de (Tablodaki gibi)belirtildiği şekilde sınıflandırır.

b) Bu fıkranın (a) bendine göre sınıflandırılmış olan bölgelerde Ek -2 veEk-3’te verilen asgari gereklerin uygulanmasını sağlar.

c) Çalışanların sağlık ve güvenliğini tehlikeye atabilecek miktardapatlayıcı ortam oluşabilecek yerlerin girişine Ek -4’te verilen işaretleriyerleştirir.

8/19/2019 IGS 501 CH 6

9/17

ÇALIŞANLARIN SAĞLIK VE GÜVENLİKLERİNİNPATLAYICI ORTAM RİSKLERİNDE N

KORUNMASI İÇİN ASGARİ GEREKLER (EK 2)

1.

Organizasyon önlemleri

1 1 Çalışanların eğitimi

İşveren, patlayıcı ortam oluşabilen yerlerde çalışanlara, patlamadan korunma

konusunda yeterli ve uygun eğitimi sağlar.

1 2 Yazılı talimatlar ve çalışma

izni

Patlamadan Korunma Dokümanında gerekli görülmesi halinde;

a) Tehlikeli yerlerdeki çalışma, işveren tarafından düzenlenen yazılı talimatlara

uygun yapılır. b) Gerek tehlikeli işlerin yapılmasında, gerekse başka çalışmaları etkileyerektehlikeye neden olabilecek diğer işlerin yapılmasında, çalışma izin sistemiuygulanır.

Çalışma izni, bu konuda yetkili ve sorumlu olan bir kişi tarafından işe başlamadanönce yazılı olarak verilir.

8/19/2019 IGS 501 CH 6

10/17



2. Patlamadan Korunma

Önlemleri

2.1. Patlama tehlikesine neden olabilecek yanıcı gazlar, buharlar, sisler veyatutuşabilir tozların isteyerek veya istemeyerek ortaya çıkması halinde, bunların

güvenli bir yere uygun şekilde yönlendirilmesi veya uzaklaştırılması sağlanır, bununyapılması pratik olarak mümkün değilse yayılmalarını önleyecek başka uygunönlemler alınır.

2.2. Eğer patlayıcı ortam birkaç çeşit parlayıcı ve/veya yanıcı gazlar, buharlar, sislerveya tozlardan oluşuyorsa, alınacak koruyucu önlem en yüksek riske uygun olur.

2.3. Özellikle, çalışanların ve çalışma ortamının statik elektrik taşıyıcısı veya üreticisiolabileceği durumlarda, bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinde belirtilen tutuşturmatehlikesinin önlenmesinde, statik elektrik boşalmaları da dikkate alınır. Patlayıcıortamı tutuşturabilen statik elektrik oluşumunu önlemek için çalışanlara uygunmalzemeden yapılmış kişisel koruyucu donanımlar verilir.

8/19/2019 IGS 501 CH 6

11/17



2.4. Tesis, ekipman, koruyucu sistemler ve bunlarla bağlantılı cihazlarınpatlayıcı ortamda güvenle kullanılabileceğinin, Patlamadan KorunmaDokümanında belirtilmesi halinde bunlar hizmete sokulabilir. Bu kural30/12/2006 tarihli ve 26392 sayılı Resmî Gazete’nin 4 üncü mükerrerindeyayımlanan Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve KoruyucuSistemlerle İlgili Yönetmeliğe (94/9/AT) göre ekipman veya koruyucusistem sayılmayan ancak tesiste yerleştirildikleri yerlerde kendileri bir

tutuşturma tehlikesi oluşturan iş ekipmanları ve bağlantı elemanları için degeçerlidir. Bağlantı elemanlarında herhangi bir karışıklığa meydanvermemek için gerekli önlem alınır.

8/19/2019 IGS 501 CH 6

12/17



2.5. Patlama riskini en aza indirmek ve olası bir patlamada, patlamayıkontrol altına almak, işyerine ve iş ekipmanlarına yayılmasını en aza

indirebilmek için; işyerleri, iş ekipmanları ve bunlarla bağlantılı tümcihazların tasarımı, inşası, montajı ve yerleştirilmesi, bakım, onarım veişletilmesinde gerekli tüm önlemler alınır. Her bakım ve onarımsonrasında tesisin, ekipmanların veya koruyucu sistemlerin MuhtemelPatlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili

Yönetmeliğe (94/9/AT) uygunluğunun devam edip etmediği,bağlantılarının ve montajlarının durumu kontrol edilir. İşyerlerindepatlamanın fiziksel tesirlerinden çalışanların etkilenme riskini en azaindirmek için uygun önlemler alınır.

8/19/2019 IGS 501 CH 6

13/17



2.6. Gereken durumlarda, patlama şartları oluşmadan önce, çalışanlarınsesli ve/veya görsel işaretlerle uyarılması ve ortamdan uzaklaşmasısağlanır.

2.7. Patlamadan Korunma Dokümanında belirtildiği takdirde; bir tehlikedurumunda çalışanların tehlikeli bölgeden anında ve güvenli bir şekildeuzaklaşabilmeleri için tahliye sistemi kurulur ve her an işler durumdabulunması sağlanır.

2.8. Patlayıcı ortam oluşabilecek bölümleri bulunan işyerlerinde; faaliyetebaşlanılmadan önce bütün işyerinin patlama yönünden güvenliğininsağlandığı kanıtlanacaktır. Patlamadan korunmayı sağlamak için bütünkoşullar yerine getirilir. Patlama yönünden güvenliğin sağlandığınınkanıtlanması, patlamadan korunma konusunda eğitim almış ve/veya

deneyimli ehil kişilerce yapılır.

8/19/2019 IGS 501 CH 6

14/17



2.9. Yapılan risk değerlendirmesinin gerektirmesi halinde;

a) Her hangi bir güç kesilmesinin ilave risklere neden olabileceğidurumlarda, bu durumda kullanılacak ekipmanın ve güvenlik

sistemlerinin, tesisin diğer kısımlarından bağımsız olarak güvenli birşekilde çalışmasını sürdürmesi mümkün olmalıdır.

b) Otomatik proseslerde amaçlanan çalışma koşullarından her hangi birsapma meydana geldiğinde, otomatik sistemle bağlantılı ekipmanave koruyucu sistemlere güvenliği tehlikeye atmamak şartıyla el ilemüdahale yapılabilir. Bu müdahale sadece bu işte yetkili çalışanlartarafından yapılır.

c) Sistemin acil durdurulması halinde, biriken enerji mümkün olduğukadar çabuk ve güvenli bir şekilde boşaltılır veya tehlike

oluşturmayacak şekilde izole edilir.

8/19/2019 IGS 501 CH 6

15/17

EKİPMANLARIN VE KORUYUCUSİSTEMLERİN SEÇİMİNDE UYULACAK

KRİTERLER (EK 3)

Risk değerlendirmesine göre hazırlanan patlamadan korunmadokümanında aksi belirtilmemesi halinde patlayıcı ortamoluşabilecek tüm yerlerdeki ekipman ve koruyucu sistemler,Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve KoruyucuSistemlerle İlgili Yönetmelikte (94/9/AT) belirtilen kategorilere

göre seçilir.

8/19/2019 IGS 501 CH 6

16/17

EKİPMANLARIN VE KORUYUCUSİSTEMLERİN SEÇİMİNDE UYULACAK

KRİTERLER (EK 3)

Özellikle gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilenbölgelerde, karşılarında verilen kategorideki ekipman kullanılır.

Bölge 0 veya Bölge 20: Kategori 1 ekipman, Bölge 1 veya Bölge 21: Kategori 1 veya 2 ekipman, Bölge 2 veya Bölge 22: Kategori 1, 2 veya 3 ekipman.

Not: Patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan yerlerde 26/12/2003tarihinden sonra üretilen veya işyerinde kullanılan iş ekipmanları Ek -2’de belirtilen asgari gerekleri ve bu ekte belirtilen kriterlerikarşılamak zorundadır.

8/19/2019 IGS 501 CH 6

17/17

PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK YERLER İÇİN UYARI İŞARETİ (EK 4)

Patlayıcı ortam oluşabilecek yerler için uyarı işareti; üçgen şeklinde,siyah kenarlı, sarı zemin üzerine siyah yazılı ve sarı zeminin işaretalanının en az %50’ si olacak şekilde aşağıda belirtilen şekil verenklerde olur.

igs 501 ch 6

Documents