اداره كل بهزيستي استان مركزي اداره بهزيستي شهرستان اراك

دفتر امور كودكان و نوجوانان

:تهيه و تنظيم

فرانك سادات ميرعابديني كارشناس امور مهدهاي كودك

1390بهمن ماه

فرهنگ سازيبراي پرورش كودك خالق

چكيده

ل،تشكيل زندگي و تامين مسكن غيكي از مشكالتي كه در كشور ما وجود دارد نگراني جوانان براي به دست آوردن شچرا جوانان ما با آن كه در كشوري زندگي مي كنند كه داراي باالترين منابع ارزشمند است ،تا اين حد دچار .است

د؟ بازارهاي مادر تسخير كاالهاي بعضي از كشورها قرار گرفته و بهره وري در سطح پاييني دغدغه و نگراني هستندر اين مقاله به اين موضوع پرداخته شده است كه با اتفاقاتي كه در عرصه فناوري اطالعات در حال وقوع است .است

زاداني را كه متولد مي شوند براي ،شرايط زندگي براي مردم جامعه ماسخت تر خواهد شد و ما بايد از هم اكنون نوآينده به گونه اي تربيت كنيم كه در برخورد با سختي ها خالقانه بيانديشند و بر مشكالت غلبه نمايند و در هر جايگاه و مسووليتي كه قرار دارند به جاي آنكه منتظر باشند كسي به ياري آنان بشتابد، خود با اراده و سخت كوشي به

اين مقاله بر اساس يك مطالعه كتابخانه اي به عوامل موثر در تربيت كودك خالق پرداخته و در انتها .ندسازندگي بپردازنتيجه گيري نموده است كه براي ايجاد نسل خالق در آينده بايد يك برنامه ريزي جامع براي فرهنگ سازي و آموزش

مروزه كشورهاي توسعه يافته از كودكان سالم و جامعه صورت گيرد تاشاهد ظهور جواناني خالق در آينده باشيم و ا . خالق به عنوان ثروت ملي نام مي برند

:هاي كليدي واژه

فرهنگ سازي و خالقيت-تربيت كودك خالق1

: مقدمه

جديد سرعت و شتاب زندگي و پديد آمدن تحوالت شگفت انگيز از ويژگيهاي عصر حاضر است و هر لحظه اتفاقي وده و از دل زمان خارج مي شوند در حال وقوع است و اين اتفاقات همچون حلقه هاي زنجير به يكديگر متصل ب

انسان ها در حال فرو ريختن توليد علم و دانش چنان سرعتي به خود گرفته است كه باراني از اطالعات بر روي سر را تشكيل مي دهد با سرعتي شگفت انگيز به پيش مي شبكه اينترنت كه ريشه هاي گسترده فناوري اطالعات .است

رود و هر نقطه اي از كره زمين را تحت سيطره خود در مي آورد و هر لحظه مغز يك انسان را به هزاران انسان ديگر اگر تا دو دهه پيش به آدمي مي آموختند . مرتبط مي كند و بدين وسيله او را در ميان سيالب اطالعات رها مي سازد

اكنون در پي آنند كه به انسان بياموزند كه چگونه سدي بسازد .ه چگونه به كسب اطالعات و گردآوري آن بپردازد ك .تا از يورش سهمگين اطالعات ، خود را ايمن سازد و تنها از آن ميزان اطالعات كه نياز واقعي اوست بهره مند شود

مديريت كنند و اين رسالت سنگيني است كه بر عهده ماست تا آنان امروزه نوزادان متولد مي شوند تا بتوانند آينده را دوراني كه انسان عالوه بر زندگي در محيط در حال تغيير ،بايد بتواند خالقانه بيانديشد . را براي آن دوران آماده نماييم

. اي متالطم به پيش ببرد و با ايجاد افكار نو به حل مشكالت بپردازد و با هنرمندي كشتي زندگي خويش را در اين درياگر كودكان ما براي آينده تربيت نشوند ، جوانان آينده ما در يك رقابت سخت در مقايسه با جوانان ديگر ملل دچار

شكست شده و با از دست دادن اعتماد به نفس خود به مشكالت رواني دچار خواهند شد و آنگاه ممكن است شاهد .شويمجتماعي باشيم و يا با موجي از عارضه هاي رواني در سطح جامعه روبرو افتادن آنان در دام آسيب هاي ا

پس از وقوع انقالب در ايران ، كشور ما با يك رشد جمعيتي مواجه شد و نوزادان متولد شده به آرامي بزرگ شدند و ازدحام و كمبود جا در اين دوران مدارس ابتدايي دچار. سپس وارد سنين مدرسه شده و به دبستان ها راه يافتند

پس از از گذر از اين مرحله ، اين متولدين وارد مدارس راهنمايي و سپس دبيرستانها و دانشگاهها شدند و همين .شدنداتفاق نيز در اين مراحل رخ داد و اكنون اين جمعيت كه به سنين باالتر رسيده است ، در حال ورود به بازار كار و

مين علت در حال حاضر يك تقاضاي شديد نسبت به شغل ، مسكن و در نهايت سپس تشكيل زندگي است و به هپس از اين مرحله تولد نوزادان اين . تشكيل زندگي شكل گرفته است كه مي توان نتايج آن را در جامعه شاهد بود

دان نسل است كه روي خواهد داد كه مي توان بيان داشت اين يك فرصت طاليي است كه اگر بر روي اين نوزا بيشتري به سمت توسعه سرمايه گذاري كنيم مي توان اميد داشت كه نسلي توانمند پديد آيد تا بتواند ايران رابا سرعت

يك نكته بسيار مهم در خصوص اين نوزادان ، سطح تحصيالت والدين آنان است كه نسبت به نسل قبلي .هدايت كندند فرزندان ان از آموزش هاي الزم برخوردار شوند مي تواناز وضعيت بهتري برخوردارست و اگروالدين اين نوزاد

در كشور ما در اين رابطه بصورت پراكنده اقداماتي انجام شده است مقاالت مختلف و كتاب .خالقي تربيت نمايند هاي منتشر شده گوياي اين موضوع است كه در فهرست منابع مطالعاتي به آنها اشاره شده است اما كافي نبوده و

عليرغم وجود سايت ها و وبالگ . ياري از آنها ترجمه بوده و مي توان گفت براي فرهنگ ما تاليف نشده است بسهاي زيادي كه به زبان فارسي وجود دارد ، متاسفانه يك سايت تخصصي در زمينه تربيت خالقانه كودك وجود

عوامل فرهنگي موثر در زمينه كودك و گردهمايي ها و همايش هاي مختلفي برگزار شده اما بطور جامع به.نداردبراي نمونه مي توانيم به گردهمايي . خالقيت پرداخته نشده است و گهگاه به بعضي از جوانب پرداخته شده است

پيامدهاي فرهنگي اسباب بازي كه توسط معاونت پژوهشي و آموزشي وزارت فرهنگ وارشاد اسالمي اشاره كنيم كه در اين مقاله تالش شده است عوامل. رهنگي آن را برروي كودكان مورد بررسي قرار داد اسباب بازيها و تاثيرات ف

2

موثر بر خالقيت و سالمت مغز كودك بطور خالصه مورد بررسي قرار گيرد و در نهايت پيشنهاد شده است كه كه در ي از كارشناسان صاحبنظر كشور در اين خصوص الزم است برنامه ريزي هاي مورد نياز انجام شده و با بهره گير

به زبان ساده براي تمام مادران ايراني، برنامه مدوني جهت آموزش "تربيت كودك خالق "ضمن تدوين كتاب جامع خانواده آماده و در سطح كشور اجرا شود و همچنين يك سازمان به عنوان متولي انجام اين كار انتخاب گردد و از

.ليت در اين رابطه حمايت بعمل آيدسازمان هاي غيردولتي نيز براي فعا

:تولد نوزاد ،شروع يك آموزش بزرگ

هنگامي كه نوزادي متولد مي شود ، گويي خالقيت زاده شده است ، مغزآدمي در اين مرحله تشنه يادگيري و جستجوگري است و وجود يك شرايط محيطي مناسب به همراه يك معلم پرانگيزش مي تواند هدايت گر انسان به

ورود نوزاد به خانه شروع يك آموزش بزرگ و خانه يك مدرسه ارزشمند است كه در .ي خالقيت و نوآوري باشد سواز اين زمان تا موقع ورود كودك به مهدكودك . آن معلمي پرانگيزش به نام مادر آماده آموزش نوزاد خويش است

استفاده واقع شود ، مي توان گفت مهم ترين يكي از باارزش ترين فرصت هاي آموزشي است كه اگر به درستي مورد Johann Wolfgang Von) قدم در راه تربيت يك انسان خالق برداشته شده است اما بايد به اين گفته گوته

Goethe ) با بچه ":شاعر و نويسنده بزرگ آلماني توجه داشته باشيم كه والدين را مورد خطاب قرار داده است كه به راستي كه ما انسان ها مي بايستي براي پدرو مادر شدن آموزش ببينيم و خود را "در نمي شويدداشتن ،شما پدر و ما

روانپزشك معروف معتقد بود ما در هنگام تولد ( Eric Berne) اريك برنجام اين رسالت بزرگ آماده نماييمبراي ان در حدود چهار سالگي مشخص مي شود و ، نوشتن داستان زندگيمان را آغاز مي كنيم كه نكات اصلي طرح داستان آن

بزرگسالي زمان مرور اين داستان و آزمودن .داستان با همه جزييات مهمش در حدود هفت سالگي كامل مي شود . اجراي نمايش است "مضمون هاي اصلي آن ، يا به قول برن

:اما براي رسيدن به اين هدف بزرگ دو شرط اساسي وجود دارد ميميت خانه اي مملو از ص

مادري آگاه و آموزش ديده ود و براي هميشه از دست مي در غيراين صورت اين فرصت گرانبها مي سوزد و به راحتي به خاكستر تبديل مي ش

در .به آرامي شخصيت وي نيز شكل مي گيرد.درست زماني كه كودك وارد سنين چهار تا پنج سالگي مي شود .رود قش بسيار مهمي در شكل گيري يك شخصيت خالق خواهند داشت و خانواده بايد اين ميان مادر و محيط خانواده ن

براي تربيت كودك خالق از زمان تولد تا .ه و از نعمت آموزش برخوردار شوددر اين مرحله مورد حمايت واقع شد : قبل از ورود به مرحله پيش دبستاني توجه به نكات زير ضروري است

محبت در فضاي خانواده

صميمانه پدر و مادر و ريزش محبت بر روي سر كودك ، سبب خواهد شد كه ذهن كودك در فضايي آرام روابط هاي درون خانواده بخش به جستجو گري و يادگيري خويش ادامه دهد و انرژي او براي مبارزه با دغدغه ها و نگراني

.، به هدر نرود : شيوه تربيت

وه هاي درست تربيتي ضروري است و اگر اهميت اين موضوع ناديده براي پرورش خالقيت ، ضرورت بكارگيري شي والدين بايد در خالقيت نيز در او سركوب مي شود گرفته شود مي توان با صراحت بيان داشت با افزايش سن كودك ،

3

ثمره خصوص تمامي نكات تربيتي زير از آموزش درست برخوردار شوند تا در راه افراط و تقريط گرفتار نشده و : تبديل به آفتي براي جامعه نشودآنان در سنين بزرگسالي

شناخت درست والدين نسبت به ويژگيهاي يك كودك خالق -- آشنايي در خصوص هماهنگي ميان والدين در برخورد با كودك- نحوه رشد صداقت دركودك و جلوگيري از رشد رياكاري و دوشخصيتي بودن در كودك - اكتشاف دركودكحوه رشد پرسشگري و ن- تنبيه و تشويق، اعمال انضباط در كودكشيوه درست- آشنايي با نحوه برخورد با كودكي كه شكست را تجربه مي كند- چگونگي برخورد با تخيالت دركودك- نحوه آزادي دادن به كودك- وجود فضاي دمكراتيك در منزل به جاي استبداد- ت و منطقي چگونگي ايجاد فضاي شاد در منزل بنحو درس- نحوه ايجاد اعتماد به نفس در كودك- آشنايي با نحوه رشد استقالل در كودك - چگونگي برخورد با كودكي كه كاري نو انجام داده است- رشد دقت نظر در كودك - پايبندي كودك به ارزش هاي اخالقيچگونگي - آشنايي والدين دررابطه با بكارگيري صبر درراه تربيت كودك خالق - رشد نگرش درست كودك نسبت به جامعه خود- و احترام به جامعه در ذهن كودك چگونگي رشد ارزش گذاري-

اگر در خصوص موارد فوق والدين به درستي عمل نكنند ممكن است خالقيت را در كودكان خود از بين برده و در ا با كلي گويي در خصوص والدين ديگر نمي توان جامعه ر.بزرگسالي شاهد انسان هاي خالق و شكوفا نباشيم

آموزش داد و ضروري است گروههاي پژوهشي در خصوص خالقيت كودكان ايراني شكل گرفته و با توجه به بافت فرهنگي جامعه ما تالش نمايند تا با بررسيهاي انجام گرفته دريابند شيوه درست آموزش كودكان چگونه بايد باشد تا با

. مد در داخل خانواده و نهادهاي آموزشي ، زمينه براي تربيت كودكان خالق شكل گيردطراحي يك نظام آموزشي كارآ

:نقش شعر در خالقيت كودك

هنگامي كه مادر از همان ابتدا .خواندن شعرهاي مناسب تاثيرات خوبي بر قوه تخيل و فعال كردن ذهن كودك داردات را بر ذهن كودك خود مي گذارد و امروزه ثابت شده كودك خود را با الاليي ها به خواب مي برد ، اولين تاثير

.است كه الاليي ها بر روي رشد ذهني كودك بسيار تاثير گذارند :داستان و خالقيت كودك

كودك از طريق داستان به سرزمين هاي حيرت انگيز . شنيدن داستان براي رشد خالقيت كودك بسيار ضروري است مي شود و اين خود سرآغاز فعال كردن مغزكودك براي تفكر كردن است و مي تواند مي رود و با مردمان مختلف آشنا

سبب ايجاد جرقه هاي خالقيت در ذهن كودك شود و در اين رابطه مادران بايد به اهميت بكارگيري داستان در تسريع4

ويسندگان جامعه ما از خالقيت كودك پي ببرند و آن را در اين دوران حساس بكارگيرند و از طرفي الزم است نآموزش هاي الزم برخوردار شوند كه چه نوع كتاب هايي براي اين سنين بنويسند كه هم در رشد خالقيت آنها تاثير

.ي گروهي را در آنان افزايش دهد گذار باشد و هم زمينه عالقمندي به فعاليت ها :بازيهاي كودكان و خالقيت

د و هم لذت مي برند و تاحدي آشنا مي شوند كه چگونه در كنار يكديگر كودكان از طريق بازي هم ياد مي گيرنفعاليت نمايند و اين مهم ترين فرصتي است كه والدين مي توانند از آن بهره گرفته و در رشد ذهني كودك خود تاثير

ل كتاب ، لوح در اين زمينه الزم است محتوي آموزشي به شك. بگذارند و آنان را به سوي خالقيت هدايت نمايند امروزه يك از معضالت مهم در روند توسعه كشور ، ضعف .فشرده و كارگاههاي آموزشي به والدين كودك ارائه شود

.خت و اين ضعف بزرگ را برطرف كرددر ايجاد گروههاي فعال كاري است كه بايد در اين مرحله به آن پردا : فيلم ها و خالقيت كودك

نباشته از دانسته مشاهده فيلم ها مي تواند ذهن كودك را ا.عات به ذهن كودك است چشمان كودك دروازه ورود اطالديدن صحنه . آيا كودكان ما آزادند كه هر اطالعاتي را از طريق مشاهده فيلم ها وارد ذهن خود كنند.هاي مختلف كند

ي كند و باعث گردد كه هاي خشونت زا و غير منطبق با سن كودك ممكن است ذهن كودك را دچار تشويش و نگرانمادران ما بايد از آموزش هاي الزم .كودك نتواند به جستجوگري و يادگيري خويش در فضايي آرام بخش بپردازد

برخوردار شوند كه مشاهده برنامه هاي تلويزيوني و يا فيلم ها در چه سطحي و محتوايي براي كودكان آنها آزاد است ، اني براي رژه رفتن انديشه هاي مضر و خطرناك تبديل مي شود و اين براي در غيراينصورت ، ذهن كودك به مك

خالقيت كودك مضر است و از طرفي صدا و سيما بايد با توجه به نظرات كارشناسي ، كليه برنامه هاي تلويزيوني ديدن چه را از خود را بر اساس گروههاي سني عالمت دار نمايد تا والدين با ديدن اين عالئم دريابند كودكان خود

.برنامه هايي منع نمايند : بازيهاي رايانه اي و كودك

بشري ،كودكان نيز به پاي اين دستاوردروز به روز به تعداد بازيهاي رايانه اي افزوده مي شود و با ورود رايانه به منازلورود اينترنت سبب .نموده است كشيده شده اند و اين نزديكي زمينه استفاده كودكان از بازيهاي رايانه اي را فراهم

وجود تلفن هاي همراه و بهره گيري گسترده از آن .شده است كه حتي كودكان بتوانند از بازيهاي متنوع آن استفاده كنندباعث شده است كه كودكان از بازيهاي آن استفاده كنند و اين موضوع از اين جهت اهميت مي يابد كه صاحبنظران و

بهره گيري و يا استفاده درست از اين فرصت ها چه تدابيري انديشيده اند و از طرفي والدين بايد كارشناسان ما براي از چه آموزش هايي برخوردار شوند كه اين فرصت به يك تهديد خطرناك تبديل نشود ؟ اگر كودكان ما به شدت به

مي يابد از تحرك جسمي آنان كاسته شده اين بازيها وابسته شوند عالوه بر اينكه عالقه به جستجوگري در آنان كاهش . به بيماريهاي مختلف خواهند شدو مستعد ابتال

:بازديد از نمايشگاهها، موزه ها و مكان هاي ديدنيكودكان با بازديد از موزه ها ، نمايشگاهها و مكان هاي ديدني ، تجارب ارزشمندي فرا مي گيرند و چه بسا سبب شود

. اين بازديد ها كشف شده و با هدايت آن ، زمينه شكوفايي درآنان پديد آيد كه عالقمندي كودكان درامروزه شهرداريها بايد اقدام به طراحي گردشگاههاي تفريحي آموزشي و هنري نمايند كه با جذابيت خود سبب شوند

در اين مكان ها كودكان مي توانند خاك . همراه والدين در آنجا حضور يافته و باعث رشد ذهني كودك شود كودك به5

بازي كنند ، با گل چيزهاي مختلف خلق كنند ، رنگ آميزي كنند ، در نمايش هاي خالق شركت كنند،آهنگ ها ي يگر كودكان بازي كنند و از ديدن آثار ايجاد شادي بخش توليد كنند ، در فضاهاي سرسبز و زيبا گردش كنند و با د

شده يكديگر لذت ببرند ، آنچنان كه قادر باشند در لحظاتي شيرين ذهن خود را به پرواز درآورده و با تجربه اندوزي در اين مكان ها مي توانند با . به افكار جديد برسند و اين خاطره خوش را تا آخرعمر با خود به همراه داشته باشند

ربيان عالقمند و دوستدار علم و هنر بحث و گفت و گو كنند و با خريداري كتاب هاي جذاب با پرنده خالقيت ذهن مدر همين اتفاقات است كه ممكن است جرقه خالقيت در ذهن كودكان .خود به آسمان شگفت انگيز تفكر پرواز كنند

براي مثال مي توانيم از خاطرات استفان.. د رخ داده و زمينه هاي وقوع يك تحول فكري در وجودشان شكل گير ميالدي2002 در سال كهpaleontologist( (شناس ديرين دانشمند معروف) Stephan J Gould(گولد جي

طبيعي تاريخ ، از موزه داشتم سن سال پنج كه زماني: خود گفته است ، ذكري به ميان آوريم كه در خاطرات درگذشت مند شدم عالقه زمان از همان كه اثر گذاشت در وجود من چنان موزه در اين شده گذاشته نمايش و آثار به كردم ديدن . م شو شناس دانشمند ديرين يك كه

: آشنايي كودك با كتابتا آخر عمر در كنار اگر ميان كودك و كتاب رابطه صميمانه اي برقرار شود مي توان بيان داشت كه يك معلم با ارزش

مادران بايد با شيوه هاي مناسبي اين عالقمندي را در .او خواهد بود كه زمينه ساز بروز افكار نو در وي خواهد شد كودك خود ايجاد نمايند تا كودك او هيچ گاه از كتاب دوري نكند و از ديدن آن دچار انزجار نشود و از طرفي

يت هستند تا ذهن كودك را به سوي خالقيت و فعاليت هاي گروهي سوق دهد محتوي مناسب كتاب ها بسيار با اهمو دانسته هاي او را در موضوعات مختلف افزايش دهد ، البته در اين سنين كودكان بندرت مي توانند بخوانند ، اما

فراهم آورد و يا از خواندن كتاب هاي جذاب به همراه تصاوير زيبا توسط مادر مي تواند زمينه عالقمندي را در كودك كه خالقانه طراحي و چاپ شده اندكتاب هايي استفاده شود

: نمايش هاي عروسكي و كودكنمايش هاي عروسكي عالوه بر آنكه شادماني را براي كودك به ارمغان مي آورند باعث تحريك ذهن او نيز مي

از آنها ياد بگيرد و حتي با آنها صحبت كند كودك دوست دارد با شخصيت هاي عروسكي ارتباط برقرار نمايد و .شوندمادر مي تواند با عروسك هاي مختلفي كه تهيه مي كند روزها نمايش هاي عروسكي اجرا كند و لحظات شادي را .

اما براي رسيدن به اين هدف بايد مادران را آموزش داد و موضوعات نمايشي مناسبي را نيز .براي كودك پديد آورد نمود تا با بكارگيري آن موضوعات و به كمك عروسك ها وارد دنياي رنگارنگ ذهن كودك شده و براي او فراهم .جرقه هاي خالقيت در ذهن او شودباعث ايجاد

هنر و كودكبرقراري ارتباط درست ميان كودك و هنر باعث مي شود كه هنر در عمق وجود كودك راه يافته و خالقيت را در او

ه بر افزايش حس زيبا شناسي كودك ، باعث مي شود مغز كودك رشد يافته و قابليت هاي خود هنر عالو. رشد دهد .را افزايش دهد

:هنر داراي تاثيرات زير دركودك است كسب تجربيات ،فعال نمودن قوه تخيل ،ايجاد فضايي آرام بخش جهت ذهن كودك به منظور كشف چيزهاي جديد

س خشم ،نفرت و پرخاشگري در كودك كاهش احسا،ال كردن نيمه راست مغزفع،جالب و واداركردن كودك به تفكر6

اگر هنر در عمق وجود كودك راه يابد مي تواند تاثيرات خويش را بر جاي بگذارد و اين جداي از انجام كارهاي

نيز در تقليدي است كه وادار مي كند كودك در يك چارچوب و بدون تفكر با هنر رابطه برقرار كند كه تاثيريدر اين رابطه نبايد آزادي كودكان را به هنگام انجام فعاليت هاي هنري . خالقيت كودك ندارد نظير تقليد از نقاشي ها

اگر آنان تحت نظر . محدود كرد تا كودك بتواند خواسته ها ، تمايالت ، افكار و احساسات خوشايند خود را بيان كند ه آنان كمك كند كه آزادانه قوه تخيل خود را بكار گيرند ، مي توانند با خلق آثار يك مربي كارآزموده قرار گيرند كه ب

هنري به رشد فكري خود كمك كنند و از طرفي باعث مي شود انسان به ماهيت دروني كودك پي برده و شناخت پيكاسو ، كله و بيشتري به دست آورد و همين ويژگيها سبب گرديده كه بسياري از هنرمندان بزرگ دنيا از جمله

ماتيس بطور عميق تحت تاثير بيان كودكانه قرار گرفته و شيوه هاي جديدي را در نقاشي ارائه نمايند و همچنين ه بيان هنرمندان بزرگي چون كاندينسكي ، كله ،شاگال و بسياري ديگر براي يافتن شيوه جديد در هنرهاي تجسمي ب

ان و متوليان هنر كشور است كه در اين زمينه فعال شده و راههاي درست اين وظيفه متخصص.كودكانه گرايش پيدا كنند .آموزش هنر به كودك در دوران قبل از ورود به مهد كودك را از طريق نهادهاي آموزشي به والدين آموزش دهند

ا در آموزش در كشور ما متاسفانه به علت ضعف درآموزش والدين ، مادر به مطالب و دانسته هايي كه به خوبي او رهنر به كودك ياري نمايد دسترسي ندارد و نهادهاي آموزشي نيز وجود ندارد كه به اين مهم بپردازد و يا از طرفي

بسياري از آموزش ها نيز غلط است و كمتر مادري را مي توان يافت كه بتواند در اين دوران به درستي كودك خود را ر يكي از بهترين زمان ها براي آموزش به كودك به راحتي از دست مي از آموزش هنر سيراب نمايد و به همين خاط

رود و اين فرصتي است كه ديگر به دست نمي آيد و شايد بتوان گفت اين مهم ترين دوراني است كه مي توان آشيانه در كنار او هميشه هنر را در وجود شخصيت انسان ساخت و مرغ هنر را براي يك عمر بر باالي سر انسان رها كرد تا

.باقي بماند :طراحي كارگاههاي آموزشي براي آموزش تكنيك هاي خالقيت به كودك

مبحث فلسفه ) Mathew Lipman(تحوالت سريع دنيا يكي از عواملي بوده است كه باعث گرديد ماتيو ليپمن براي زندگي در دنياي انديشيدن در كودكان را مطرح نمايد تا به رشد تفكر خالق كودكان كمك نمايد تا آنان را

انبوه مجالت و ايجاد سايت هاي اينترنتي متعدد، نمونه هايي از تالش هاي گسترده .يده امروز و آينده آماده نمايد پيچطراحي كارگاههاي آموزشي كه . سخت و دشوارو پرچالش آينده استبراي آماده كردن كودكان امروز براي زندگي

بينند باعث مي شود كودك همراه با مادر از همان ابتداي زندگي ، مهارت هايي را مادر و كودك در كنار هم آموزش بمحتوي اين كارگاهها بايد در گروههاي .ده و ذهن خود را توانمند نمايد بياموزد كه در عرصه تفكركردن از آن بهره بر

اگرچه نمونه اي از آنها .رآيدكارشناسي مدون شده و در شكل كارگاههاي آموزشي در سطح فرهنگسرا به مرحله اجرا د .بق برنامه مدوني طراحي نشده استدر سطح فرهنگسراهااجرا شده اما بر ط

: تحرك و خالقيتيك از ويژگيهاي انسان .عادت دادن كودك به ورزش و تحرك نقش مهمي در سالمت ذهن و جسم كودك دارد

انساني كه از كودكي كاهل، تنبل و بي . ديد استخالق ، فعال بودن ،پرتحرك بودن و ميل به انجام تجربه هاي جتحرك تربيت شود ، فرصت هاي فراواني براي موفقيت و رشد خويش را از دست مي دهد و ذهن چنين انساني با

ورزش مي تواند شروعي براي پرتحركي در كودك باشد و مادران بايد . گذر زمان خالي از افكار ارزشمند خواهد بود7

چه حركات ورزشي براي كودك مناسب است تا هم به سالمت جسمي او كمك نمايد و هم در رشد آموزش ببينند .زمان حال تا آخر عمر ماندگارشودذهن او تاثير گذار باشد و اين عادت بسيار ارزشمند در زندگي كودك از

: تغذيه و كودكين انرژي را براي مغز فراهم نمايد و الزم است مغز انسان با كسب انرژي قادر به تفكر كردن است و تغذيه مي تواند ا

يك محتوي آموزشي مدون در خصوص تغذيه مناسب براي سنين كودكي كه مي تواند در رشد سالمت مغز موثر باشد .ران در اين زمينه آموزش ببينند تدوين شود و ماد

:حمايت از نهاد خانواده ق در اده مسوول بوده و حمايت هاي الزم را براي تربيت كودك خالاز طرفي نهادهاي اجتماعي نيز بايد در قبال خانو

.محيط خانواده فراهم نمايند :مهم ترين اقداماتي كه بايد به انجام برسد شامل موارد زير است

ايجاد يك ساختار سازماني به عنوان انديشگاه خالقيت كه بتواند در زمينه خالقيت براي تمامي اقشار جامعه تفكر -1د و برنامه ملي ارائه دهد و در اين رابطه الزم است يك زير شاخه تخصصي به نام كودك و خالقيت در اين نماي

يكي از اقدامات .انديشگاه تشكيل شود و با جذب متخصصان و صاحبنظران سياستگزاريهاي الزم را به انجام رساند بنحوي كه متخصصان وضعيت بيست سال آينده بسيار مهم اين انديشگاه ، مطالعات آينده شناسي كودك ايراني است

ايران و جهان را بايد مورد بررسي قرار داده و خصلت هاي رفتاري در آن دوران را مورد تحليل قرار دهند و محتوي .ند آموزشي الزم براي تعليم و تربيت كودكان امروز بنحوي كه بتوانند براي آن دوران آماده شوند را تدوين نماي

ازي يك سايت ملي در زمينه خالقيت كودك كه مي بايستي آخرين دستاوردها، فعاليت ها ، گزارشات و راه اند-2پيوند سايت هاي مرتبط در آن ارائه شود تا كليه عالقمندان از هر نقطه كشور بتوانند به آخرين اطالعات آن دسترسي

.تقال تجربيات و نظرات سهيم شوندر انداشته باشند و از طرفي دانشمندان داخل و خارج كشور نيزبتوانند د حمايت از گروهها و سازمان هاي غيردولتي فعال در زمينه خالقيت كودك -3تدوين كتاب جامع تربيت كودك خالق به زبان ساده براي ارائه به خانواده ها جهت آموزش و فرهنگ سازي در -4

زمينه خالقيت

٨

در پايان بايد به خاطر داشته باشيم كودكان سرمايه هاي ارزشمندي هستند كه اگر به درستي تربيت شوند به گنجي ارزشمند براي جامعه تبديل خواهند شد در غير

پس از اين فرصت طاليي پيش رو . صورت بارگراني خواهند شد بر دوش جامعهاين: استفاده نماييم و اين ضرب المثل چيني را نيز بخاطر داشته باشيم كه بيان مي كند

. پول ، ثروت بي جان است ،ولي بچه ها ثروت زنده هستند

: منابع مطالعاتي

،ترجمه طيبه زندي پور و سوسن سيف،چاپ اول ،انتشارات سمت ،مهارتهاي مشاوره)١٣٨٣(ايگن،جرارد • ،تهران

٥خبری شماره -پژوهشی ، تاثير هنر بر خالقيت کودکان در آینده ، ماهنامه) ١٣٨٦(ميرزاآقایی،حميد • فرهنگستان هنر ایران

اوابهره وری،انتشارات بارث)١٣٧٤(،احمد ملک زاده آراسته.فياضی،جالل • ترجمه اميد اقتداری ،انتشارات ققنوس ، مشاور خود باشيد ،) ١٣٨٣(دینو شيال •، ترجمع مهدی ) ویژگی های کودکان و برخورد مناسب با آنها شناخت(گارگيلو، گریوز،اسالدر، خالقيت •

بهار قراچه داغی ، انتشارات پيک مهجور ، رضا سيامک ، روان شناسی بازی ، انتشارات ساسان • شاکونتا ، چگونه از فرزند خود یک نابغه بسازیم ، ترجمه زهره زاهدی ، انتشارات جيحون الدوی ، • سليمانی ، افشين ، کالس خالقيت ، انتشارات انجمن اولياء و مربيان • ١٠٢سعيد ، تحول فرهنگی گامی به سوی کارآفرینی ، مجله تدبير شماره فتحی ، • ویدی ،طاهره ، بررسی رابطه جو عاطفی خانواده با خالقيت کودکان ، پایگاهجا.، کالته جعفر آبادی •

علمی مرکز اطالعات و مدارک علمی ایرانخالقيت و کارآفرینی کودکان برای تامين منابع انسانی ، ضرورت رشد)١٣٨٦( ميرزاآقایی ، حميد •

www.fekreno.org-فکرنو سازمان های آینده ،سایت ترجمه علی شایق، انتشارات کویر چگونه فرزند باهوش تری تربيت کنيم ، )١٣٧٥( بک، جان • الهه رضوی،انتشارات قطره.فرح اژدری پرورش کودک خالق،مترجم)١٣٨٦(مک گرگور،سينتيا • تيزهوش،ترجمه ناهيد آزادمنش، انتشارات رشد ریم ،سيلویا ،کليدهای پرورش کودک • اری کودک از جنين تا مدرسه ،انتشارات آفرینشنگهد پرورش و)١٣٨٦(یاربخت ،شهریار •-کليدهای پرورش احساس امنيت درکودکان و نوجوانان،ترجمه اکرم کرمی)١٣٨٧(گرین اسپن،استنلی •

صابرین انتشارات فيروزبخت،انتشارات دانژه راهنمای تربيت اثربخش،ترجمه مهرداد)١٣٨٧(مکی ،گری د.مایر ،ان دینک • بهجت نجفی،انتشارات پيک بهار ای پرورش خالقيت درکودکان،ترجمهپيترسن،اولين،روش ه •فرناز : ترجمه .فرزندان اميدوار و موفق کليد های پرورش)١٣٨٤(اسنيدر،سی آر.مک درمت ،دایان •

انتشارات کتاب های دانه.فرودترجمه مهدی ، گریوز،گارگيلو،اسالودر،بازی ورشد،شناخت ویژگی های کودکان و برخورد مناسب با آنها •

قراچه داغی ،انتشارات پيک بهارکارگاه آموزشی خالقيت در کودکان –پرنده فکر و اندیشه درجستجوی )١٣٨٢( ميرزاآقایی ،حميد •

،انتشار سایت فکرنو http://www.vazna.com ،آذر ،نقش شعر در افزایش خالقيت و پرورش هوش هيجانی کودکان ، کتابی • http://www.farhangshenasi.com اسی خالقيت ، سایت فرهنگ شناسیشيخ مهدی ، جامعه شن • رشد همه جانبه کودک ،سایت ایرسانه پارسا ،نيره نقش لگوها در. مطهری ،محمد رضا •

http://www.eresaneh.com پيامدهای فرهنگی اسباب )١٣٨٠(وزارت فرهنگ وارشاد اسالمی–آموزشی معاونت پژوهشی و •

انتشارات فرهنگ و دانش-گردهمایی اسباب بازی و پيامدهای فرهنگی التمجموعه مقا.بازی موسسه انتشارات اميرکبير-داستانهای فکری، ترجمه احسانه باقری (١٣٧٩(کم،فليپ • www.fekreno.org انتشارسایت فکرنو-بازدیدهای خالقيت زا)١٣٨٧(حميد ميرزاآقایی ، •

الف

• National Research Council and Institute of Medicine(2006)Studying Media Effects onChildren and Youth:Improving Methods and Measures.Alexandra Beatty ,Rapporteur.Washigton.DC: National Academy Press • National Research Council and Institute of Medicine(2004)Children Health the Nation’s Wealth Division of Behavioral and Social Science and Education.Washington,Dc:National Academy Press • National Research Council and Institute of Medicine(2001)Getting to Positive Outcomes of Children in Child Care: A Summary of two Workshops.Board on Children,Youth and Families,Division of Behavioral and Social Science and Education.Washington,Dc:National Academy Press • Johnson,Alberta.Creativity and Children:A Natural Combination.www.artistshelpingchildren.org • Gracia,Maria.Seven Easy Idea for Organizing Kids Artwork. www.artistshelpingchildren.org • Robbin,T.Ways to Help Your Child Express Herself with Art.www.kinderart.com • Diane Peters(2008)Creative Kids:4 Ways to SparkTheir Imaginations. parenting.kaboose.com • Dowd,Jennifer(2008)The Amazing benefits of Sports for kids.Health.kaboose.com

****

وعه برگرفته از مجم-حميد ميرزاآقايي: تاليف " برای پرورش کودک خالق فرهنگ سازی" مقاله : منبع ١٣٨٧ آبان ماه ١۵ تا ١۴-مقاالت اولين آنفرانس ملي خالقيت شناسي و نوآوري ايران

ب