ﯽﯿ تﺎﻘ ã< [ Â , ﻞ -...

واحد بوشهر - دانشگاه آزاد اسلامي و فناوري معاونت پژوهش

ی قات ل ی ی ر زبان و ادب 1397 اييزپ/ مفتهسي و شماره / دهمسال

:درنمايه شده www.sid.ir (SID)دانشگاهيجهادپايگاه اطلاعات علمي

www.magiran.com بانك اطلاعات نشريات كشور www.noormags.com مركز تحقيقات كامپيوتري علوم اسلامي

نامه در اين زمينه، مسؤوليتي ندارد.مقالات، نمودار آراي نويسندگان است و اين فصلارسال گردد: نامهفصلمقاله تنها از طريق سايت Pdfو Wordخواهشمند است فايل

http://jpll.iaubushehr.ac.ir

ی قات ل « ی ی ر » زبان و ادب دكتر سيد جعفر حميدي (استاد) مدير مسؤول:

ادبيات فارسيعضو هيأت علمي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد بوشهر، گروه زبان و دكتر سيد احمد حسيني كازروني (استاد) سر دبير:

عضو هيأت علمي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد بوشهر، گروه زبان و ادبيات فارسيساكي انتظامي هسعيد مدير داخلي:

عضو هيأت علمي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد خرم آباد، گروه زبان و ادبيات فارسي

ادبيات اعضاي هيأت تحريريه: گروه زبان و(به ترتيب حروف الفبايي): فارسي

زبان و ادبيات فارسي،دكتر نصراالله امامي: استاد ـ اهواز دانشگاه شهيد چمران

زبان و ادبيات استاددكتر كاووس حسن لي: دانشگاه شيرازفارسي،

زبان و ادبياتدكتر سيد احمد حسيني كازروني: استاد دانشگاه آزاد اسلامي ـ واحد بوشهرفارسي،

زبان و ادبياتدكتر سيد جعفر حميدي: استاد دانشگاه آزاد اسلامي ـ واحد بوشهرفارسي،

زبان و ادبيات فارسي، استاددكتر احمد خاتمي: دانشگاه شهيد بهشتي ـ تهران

زبان و ادبيات فارسي،استاد دكتر كاظم دزفوليان:دانشگاه شهيد بهشتي ـ تهرانزبان و ادبيات فارسي،دكتر عباس كي منش: استاد

دانشگاه تهران

زبان و ادبياتالحاجيه اردلاني: استاديار دكتر شمسدانشگاه آزاد اسلامي ـ واحد بوشهرفارسي

:(دكتري زبان و ادبيات فارسي) مشاوران علمي،دكتر عطامحمد رادمنش ،دكتر ابوالقاسم رادفر استادان:

دكتر، محمد مؤذنّيدكتر علي ،رضايي دكتر محمد غلامهااحمدرضا يلمه

دكتر منصور ،اصغر باباصفريدكتر علي دانشياران:،احمد ذاكري دكتر، دكتر فاطمه حيدري ،ثروتزادهدكتر مجتبي منشي ،علي سليمي دكتر

دكتر ،دكتر اصغر باباسالار ،دكتر جمال احمدي استادياران:هاديدكتر ،محمديدكتر علي اكبر خان ،ابراهيم حيدري

ميراسماعيل قاضي شيرازدكتر ،خديور

،دكتر سيداحمد حسيني كازروني ويراستار فارسي:ـبيات فارسي، دانشـگاه آزاد اسـلاميگروه زبان و ادواحد بوشهر

واحد بوشهر -دانشگاه آزاد اسلامي صاحب امتياز:واحد بوشهر - و فناوري دانشگاه آزاد اسلامي معاونت پژوهش ناشر:

[email protected] پست الكترونيك: 0912- 1004354 تلفن سردبير:

[email protected] پست الكترونيك: 0912-0147715تلفن مدير داخلي:

شرايط پذيرش مقاله راهنماي نگارش و

نامه با شـرايط زيـر، در مباحـث تحقيقـاتاين فصلپذيرد:، مقاله ميزبان و ادب فارسي تمثيلي در

هاي فرستاده شده، در نشرية ديگريمقاله .1خارجي هاي داخلي وچاپ و يا به ساير مجلّه

ارسال نشده باشد. ضمناً گرايش مقالات فقطو با است زبان و ادب فارسيدر تحقيقات

رويكرد تمثيلي است.هيأت تحريريه در رد يا قبول و ويرايش ادبـي .2

و كوتاه كردن مطالب، آزاد است.ايـن فصـل«حقّ چاپ، پس از پذيرش بـراي .3

نويسندگان، نبايد مقاله محفوظ است و» نامهــه چــاپ هــاي خــود را در نشــرية ديگــري ب

برسانند.

تأخّر آن در بررسـي و تقدم و ها وچاپ مقاله .4شود.ت تحريريه، تعيين ميأتأييد هي

حاصل كـار ، بايد تحقيقي وي ارساليهامقاله .5پژوهشي نويسنده يا نويسندگان باشد.

اولويت در گزينش چاپ مقالـه بـه ترتيـب بـا .6تأليفي است. و هاي پژوهشيمقاله

ــؤوليت .7 ــا و مس ــبدرج گفتاره ــحت مطال صحقوقي مندرج در هر مقاله، به لحاظ علمي و

به عهدة نويسنده است.و ... نخسـت ها،هاي مستخرج از پايان نامهمقاله .8

استاد و سپس با ذكر نام با ذكر نام دانشجوراهنما بلامانع است.

صمقاله .9 هاي دريافتي، توسط استادان متخصـشد.داوري خواهد

هاي ارسالي:* ضوابط مقالهقرار داده شوند: . اشعار مقاله مانند نمونه زير در جدول1

ستا دنيا ساعتي فرمود مصطفي ستا پس ترا هر لحظه مرگ و رجعتي)56، 1: د 1371(مولوي،

چكيده انگليسي بايد مطابق چكيده فارسي باشد.. 2ــه، اســم نويســنده(گان)، ســمت (شــامل اســم مقال

نويسنده(گان)، متن چكيده، كلمات كليدي.انگليسـي (در . مقاله، بايد شامل چكيدة فارسـي و 3

كلمه، واژگان كليـدي 160حدود -سطر 10 حدود)پيشينه، بيان مسأله، سوالاتواژه)، مقدمه، 5 (سه تا

فهرسـت نتيجـه و تحقبيق، اهـداف، روش تحقيـق، ضمناً آدرس پست الكترونيكي و .مĤخذ باشد منابع و

ها درجشمارة تلفن همراه نويسنده در پايين چكيدهشود.

. در صــفحة اصــلي مقالــه، بــراي درج مشخصّــات،4بدين گونه عمل شود:

ه)(در وسط صفح عنوان كامل مقاله -(در سمت چپ صفحه، نام نويسنده يا نويسندگان. -

در دو نيمه سطر)نام دانشگاه يا مؤسسه محلّ اشتغال. رتبة علمي و -شامل: نشاني كامل پسـتي، نشاني كامل نويسنده، -

شمارة تلفن، دورنگار، پست الكترونيكي.

هـاي ديگـرانها و ذكـر نوشـته محدودة نقل قول. 6و پـس از آن آدرسگيومـه قـرار داده بايد در درون

.درون متني در پرانتز درج شودارجاعات در متن مقاله، در درون پرانتـز و بـدين. 7

گونــه تنظــيم گــردد: (نــام خــانوادگي مؤلّــف، ســال)14: 1387)، براي مثال: (اسلامي ندوشن، : انتشار

. در مقاله به پيشينة پژوهش اشاره شود.8، به ترتيـب حـروفر پايان مقالهمنابع و مĤخذ، د. 9

بدين گونه تنظيم گردد: الفبايي ونـام )،سـال انتشـار ( ،، نامكتاب: نام خانوادگيـ الف

. كتاب. شمارة ج. نام مترجم يـا سـاير افـراد همكـار شر، چ .... نام نانشر محلعنـوان )،سال انتشار( ، نام،نام خانوادگي اله:مق ب ـ

ريه.. نـام نش ـ مقاله. نام مترجم يا ساير افـراد دخيـل ( : )شمارة ص .دوره يا سال. شمارة نشريه

)،سـال انتشـار ( ،، نـام نام خانوادگي :هاـ مجموعه ج. نام مجموعة. نام گرد آورنده يا ويراستارعنوان مقاله

( : ). شمارة صمقالات. محل نشر. نام ناشرنام خانوادگي، نام. تاريخ دريافتد ـ پايگاه اينترنتي:

. نام پايگاه و نشـانياز پايگاه اينترنتي. عنوان مطلبپايگاه اينترنتي به خط ايتاليك.

: نام خـانوادگي، نـام. سـال انتشـار.لوح فشرده ـهـ عنوان مطلب. نام لوح فشرده. محل نشر. نام ناشر.

در پرانتــزهــاي خــارجي . معــادل مفــاهيم و نــام10دركلمه فارسي يا در زير همـان صـفخه يـا روبروي

نوشت، ذكر شود.پايان مقاله با عنوان پيــا، جــدول11 ــا و تصــويرها در صــفحات. نموداره ه

به صورت گويـا و هاي مربوطه،جداگانه ارائه و عنوانروشن در بالاي آنها نوشته شود.

الگوي فني تنظيم مقالاتو متن )B lotusبي لوتوس ( با قلم متن فارسي

Traditionalيا Badr عربي با قلم بدر (

Arabic.نوشته شود (ها به شرح زير باشد:اندازه قلم

سياه 16عنوان مقاله با سياه 13كلمه چكيده با

سياه 13ها با كلمه كليد واژه

12ها با قلم متن چكيده و كليد واژه نازك

13در متن با قلم فرعي و عناوين اصليسياه

نازك 13متن مقاله با قلم

ارجاعات در داخل متن و بين دو پرانتز نازك 11(كمان) با قلم

كلمات و حروف لاتين به خاطر هماهنگي 11با متن، با قلم

هتمام ارجاعات داخل متن، به جز كلمشود. وهمان، غير ايتاليك نوشته مي

هشود. نحوكلمه همان ايتاليك نوشته مي شود:ارجاع نيز به اين صورت نوشته مي

(اسم نويسنده، و شماره صفحه).

به اين نازك نوشته شود. 11منابع با قلمخانوادگي نويسنده، نام ترتيب: (نام

عنوان كتاب، محقق، سال، نويسندهناشر، چاپ) :(مترجم) كتاب، مكان انتشار

آدرس وب سايت دكتر سيد احمد حسيني كازرونيwww.sahkazerooni.ir

فهرست مطالب 6 ....................................................................................................................................... سخن سردبير

واكاوي تمثيل در غزل معاصر ايران با تكيه بر فاضل نظري 8 ......................................................... زهرا محسني موسوي ،زادهشقايق ماهي، اسماعيل عبدي مكوند

اللّمع في التّصوف ابونصر سراّج هاي جانوري درهاي تمثيلي با شخصيتبررسي حكايت 23 ................................................................................. حبيب كارگر، عباسعلي وفايي، عليرضا شعبانلو

اخلاقي تمثيل در اسرارنامة عطار نيشابوريبررسي و تحليل كاركردهاي 44 ............................................................................................... فرد، سيد حسين سيديحسين قاسمي

حضور حيوانات در شاهنامه با رويكردي به نقش تمثيلي و نمادين67 ..................... رقيه مهماندوست كتلر، بتول فخر اسلام، محبوبه ضياخداداديان، پروين دخت مشهور

تمثيل در سلامان و ابسال جامي90 .................................................................................................. حيدريزينب نوري سرخني، فاطمه

هاي يونس در شكم ماهي از جمشيد خانيانهاي تمثيلي رمان عاشقانهبررسي مؤلفه111 ......................... سميه آورند، سيداحمد حسيني كازروني، سيد جعفر حميدي، محمدرضا شهبازي

) عارف و بررسي رويكرد تمثيلي شاعر به تاريخشاهنامة سليمانينامة (شناخت سليمان و معرفي 128 ................................................................................................ عبدي مكونداسماعيل ، فرزاد قائمي

د و دا م د جان و

سخن سردبير

به زير آوري چرخ نيلوفري را درخت تو گر بار دانش بگيريدشرح حال شاعران بزرگ ايران، حسيني

87، ناصر خسرو: 1378كازروني،

هاست آغاز كه منشأ بلوغ معرفتپاييز سومين فصل سال كه با مهر آميزي مهر ماه، ماهي گردد، با برگ ريزان زرد طلايي كه در زير پاي كتاب و دفتر بدستان مشتاقانه رويش و مي

آورد.ه نمايش در ميهاي دانش اندورزي را بپويش جوانهشود و صفاي مند ميدر دمادم روزگار آن گاه كه زمين در كشاكش دهر از نثار آسمان بهره

را در پرتو چراغ جهالت بازار علم و معرفت ساية شوياندها ميباران همه جا را از غبار تيرگيو درخت دانش ستبر و شوند سازد، فرا گيرندگان نكته آموز ميدانش زدوده و محو و نابود مي

ها را درنوردي.تواني آسمانگردد، با نردبان دانش و معرفت ميبارور مي نشناسي نشيب خود زفراز تا به كي در جهالت و غفلت

انباز بي عليم خداي به استعلمماية هر سعادتي مرغ بي بالي چون كند پرواز كي ترّقي كند كسي بي علم

فراز از نشيب برد به سوي مسلّ كنتحصيل علم 255همان، اديب الممالك فراهاني:

داند كه را موفق مي و اتحادي اديب، نقش دانش و بينش را در كنار يكدلي و يگانگي دانسته مقرون به علم و درايت باشد:

اي ما همه بي مضرف و عمل بي جاستقو علممسلّم است كه گر در ميانه نبود

ابقاست بي زندگيت ه علم اگر نبود ك دادبايدخرجرا بهزروي علم قوا نبود اجتماع بي معناست اگر علم هك پس اجتماع ببايد زروي دانش و علم

257همان:

بوشهر كه عزم خود واحد –دانشگاه آزاد اسلامي » تحقيقات تمثيلي«نامه علمي پژوهشي فصلم كرده است از همة عزيزان دانشمند و صاحبان را بر نشر دانش و گسترش فراگيرانه آن جز

در زمينة موضوعي اين فصل نامهمعرفت درخواست همكاري در نگارش مقالاتي وزين هاي علمي پژوهشي مورد حمايت و عنايت نامه در زمينهنمايد. اميد است كه اين فصلمي

»)پژوهشگران عرصة دانش قرار گيرد (ان شاء االله تعالي

با احترام

ی ی کازرو مد یّد ای ر یات تاد زبان و اد ا

ی ه آزاد اسلا و –دا د واز ١٣٩٧ پا

نامة تحقيقات تمثيلي در زبان و ادب فارسيفصلدانشگاه آزاد اسلامي ـ واحد بوشهر

22تا 8از صفحة - 1397پاييز -و هفتم شماره سي

فاضل نظري معاصر ايران با تكيه بر تمثيل در غزل واكاوي

3زهرا محسني موسوي،2زادهشقايق ماهي، *1مكونداسماعيل عبدي

ايران اهواز، ،دانشگاه آزاد اسلاميواحد اهواز، اي سما، فني و حرفهآموزشكدة . 1كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي. 2ايران ،دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه پيام نور اهواز، اهواز. 3

چكيدهنظري با به كارگيري تمثيلفاضل هاي تحليل اثر ادبي است.تمثيل، علاوه بر شيوة بيان يكي از روش

ها كه باعث دوري شعر از حقيقت شده، دور نگه دارد.بازيغزليات را از شعبدهتلاش نموده است كه شاعر اين چهچنان است گرجلوه لطيف صورتي به ايمان و ديانت روح نظري فاضل هايتمثيل در

يافته تبلور اجتماعي زندگي و فرهنگ رصةع در انقلاب رهگذر از كه بنياديني را مفاهيم و هاارزششيوة است. داشته بيان امروزي ادب و شعر قريحة و ذوق با متناسب بياني و زبان با و قالب در ،استادبي نقد زمينة در مستند ونمت از استفاده با عقلي و منطقي توصيف و محتوا تحليل اساس بر مقاله ايناست. شده انجام ايخانهكتاب صورت به و

غزل معاصر، تمثيل، فاضل نظري. واژگان كليدي:

11/6/97 تاريخ پذيرش: 7/3/97 تاريخ دريافت:[email protected]: ست الكترونيك نويسندة مسؤولپ*

9 ) 37، (ش. پ: 1397نامة تحقيقات تمثيلي در زبان و ادب فارسي دانشگاه آزاد اسلامي ـ واحد بوشهر ـ پاييز فصل

هاي تومن كجا و جرأت بوسيدن لب

آبـرويـم را خريدي عاقبت بـا تهمتي فاضل نظري

. مقدمه1

هاي تحليل اثر رود. تمثيل، علاوه بر شيوة بيان يكي از روشتمثيل در همة انواع ادبي به كار ميها و مقايسة مفاهيم، گر و خواننده از راه درك هماننديادبي است. در تحليل تمثيلي، پژوهش

كند. ري را با شيوة تمثيلي تحليل مياثتمثيل، در فن بيان فارسي، يكي از انواع تشبيه است و آن تشبيهي است كه وجه شبه در آن

بايد توجه گويند.جنبة تركيبي داشته باشد. بلاغيون به آن تشبيه تمثيل و تشبيه مركب مي داشت كه هر تشبيه تمثيلي، مركب است اما هر تشبيه مركبي، تمثيل نيست.

ـنز روي آسمـان ابــر معكّ نماز شامگاهي گشت صافـي حجاب ماردي دست برهمن چو بردارد ز پيش روي اوثان )64 :1338(منوچهري،

دارد، به اين صورت كه ابرها از آسمان كنار شاعر آشكار شدن ستارگان را از پشت ابر بيان ميرنگ را از اي سرخكه دست برهمن پردهشوند، مثل اينروند و ستارگان در آسمان پيدا ميمي

زند.باره به كنار ميبرابر بتان زرين و سيمين به يك دلو يوسف زرين نقابدوش برون شد ز

كرد بر آهنگ صبح جاي به جاي انقلاب )47: 1388(خاقاني،

سرزمين هاي زرين مانند سربازي است كه براي فتحبيرون شدن خورشيد از برج دلو با اشعه صبح چندين جا دست به شورش زده است. درد نافة ختنمعجب مدار كه هم آيد اگر ز خون دلم بوي مشك مي

)232: 1370(حافظ،

ر فاضل نظرياكاوي تمثيل در غزل معاصر ايران با تكيه بو 10

درد نافة ختن بودن مثل و براي تأييد مصراع اول به كار رفته است.همالدين حسين واعظ كاشفي در بدايع الافكار، تمثيل را و كمال مس قيس رازي در المعجمش«

اند و آن را بيان مطلب مورد نظر شاعر به صورت مثال، تعريف يكي از انواع استعاره دانستهتواند مثالي اند. به اين معني كه شاعر براي بيان مقصود خود، سخني به كار برده كه ميكرده

اند، ات معني و مقصود او باشد و اين تعريف با نظر كساني كه تمثيل را استدلال ناميدهبراي اثببنا به تعريف آنان، استدلال آن است كه از حال )22: 1396(خطيبي، » تا حدي نزديك است.

يكي براي حال ديگري كه با آن شباهت دارد، دليل بياورند. استفاده از اين نوع تمثيل به عنوان يكي از انواع تصويرهاي خيالي در بيان شاعران فارسي زبان بسيار معمول و متداول بوده است

اند، اما در آثار شاعران قرن دهم به آن نشان داده و از قرن هفتم به بعد شاعران توجه بيشتري خوريم.تا دوازدهم، يعني شاعران وابسته به سبك هندي بيش از هر دورة ديگر به تمثيل برمي

هميشه داغ دل دردمند من تازه است كه شب خموش نگردد چراغ بيماران

)6303: 1391، صائب( كند آزادز قيد چرخ، تو را عشق مي

كه رستـم آرد بيـرون ز چـاه بيـژن را )642: 1391(صائب،

اند.گذاري كردهتمثيل را در سبك هندي، اسلوب معادله نام

با فرم و لحنِ نرم و عاطفي خود، به تمثيل ها، در شعر معاصر، تازگي خاصي دارند. غزلتمثيل بخشد.رنگ و بويي تازه و مفاهيمي لطيف و پر راز و رمز مي

شهريور 10سرايد. نظري فاضل نظري شاعر معاصر ايراني است كه در سبك غزل شعر مي تحصيل به تهران مهاجرت كرد. او دكتري رشته ن به دنيا آمد و بعدها براي ادامةدر خمي 1358

مديريت از دانشگاه شهيد بهشتي دارد، مدرس دانشگاه و مديرعامل كانون پرورش فكري هاي امپراتور، اقليت، گريه«هاي منتشر شده از فاضل نظري كودكان و نوجوانان است. كتاب

است.» ها، ضد و كتابآن


. پيشينة پژوهش1- 1غزل معاصر انجام شده، و هاي ارزنده و علمي فراوان پيش از اين، دربارة شعر و پژوهش

چنان زواياي اي از شعر و غزل معاصر پرداخته است اما با اين وجود همها به زاويههريك از آنمختلفي از شعر معاصر نياز به پژوهش دارد. يكي از اين زوايا، بررسي غزل فاضل نظري است.

ها و سبك غزل مايهدرون بررسي«) با عنوان 1393نامه كارشناسي ارشد محمد بيدخوني (پايانزاده در دانشگاه تربيت دبير شهيد رجايي؛ مقالة خدابخش اسداللهي و افسانه فرج» فاضل نظري

بررسي فراهنجاري معنايي در اشعار فاضل نظري با تأكيد بر تشخيص و «) با عنوان 1396( پيش از اين دربارة شعر فاضل نظري صورت گرفته است. »استعاره

) 1396اند. احمد خطيبي (هاي بلاغت و صور خيال بسيار به آن پرداختهل در كتابدربارة تمثيهاي مختلف تمثيل را را نوشته كه در آن جنبه» درآمدي بر تمثيل در ادبيات فارسي«كتاب

. مطالعة آن براي شناخت تمثيل سودمند است.بررسي نموده استصورت نگرفته است و بررسي اين موضوع تاكنون كاري » تمثيل در شعر و غزل نظري«دربارة

پژوهشي نو و بديع است.

فرضيات پژوهش. 1- 2

است. انديشيمرگ و عشق شاعر، غزليات هايدرونمايه ترينمهم -

است. معاصر غزل و هندي سبك از تلفيقي وي شعر سبكي مختصات -

است. بديع و نو كرده، خلق شاعر كه مضاميني -

است. شاعر مذهبي انديشة گربيان تمثيلات نظري، - . اهميت و هدف پژوهش1- 3

و هاانديشه به انتقادي و تحليلي نگاهدر توان مياهميت پرداختن به اين پژوهش را تبيين وي، سبك در تأثيرگذار عناصر فاضل نظري، تبيين اشعار در موجود هايمايهدرون تحليل و معاصر، بررسي شاعران بين در شاعر جايگاه شاعر، بررسي نوآوري هايشيوه

ديد.شاعر و ... پيام انتقال در غزل قالب تأثير و امروزي و سنتي هايمايهدرون


اهداف اين پژوهش عبارتند از: با نگاهي تمثيلي. نظري فاضل غزليات بررسي و مطالعه

به موضوعات شاعر نگاه و انديشه بررسي و شاعر غزليات هايمايهدرون تحليل

و .... تاريخي اجتماعي، اعتقادي، .بررسي ميزان نوآوري شاعر

شعر. در هاسنت به بنديپاي ميزان بررسي . روش پژوهش1- 4

در مستند متون از استفاده با عقلي و منطقي توصيف و محتوا تحليل اساس بر مقاله اين شيوة

است. شده انجام ايخانهكتاب صورت به و ادبي نقد زمينة . بحث و بررسي2

هايي بوده است كه در طول تاريخ ادب فارسي توانسته است پا به پاي ذوق غزل يكي از قالبايراني حركت كند و در هر عصري به لباسي نو درآيد و تشنگان هنر و زيبايي را سيراب كند.

ديگر نتواند حرفي ،اين بود كه غزلگيري شعر نو و بعدها سپيد، عقيده بر شايد بعد از شكلبراي گفتن داشته باشد، اما اين قالب با امكاناتي كه از شعر نو و سپيد به وام گرفت توانست بار

اي را از سر گيرد و در چند دهة اخير نيز در كنار شعر نو و سپيد به حيات ديگر زندگي تازهها افتاده است و روده شده كه بر سر زبانو شعرهاي قابل قبولي در اين قالب س دهدخود ادامه

ة وسيع اگر يكي از معيارهاي شعر موفق را گستراند.از محبوبيت فراواني هم برخوردار شدههاي ها توانسته است در اين زمينه موفقيتسراياني كه در اين سالمخاطب بدانيم، يكي از غزل

فراواني كسب كند، فاضل نظري است.اي از غزل كهن فارسي را ام روايت تازهكند كه سعي كردههايش اشاره مينظري در مورد غزل

غزل در « :چنين گفتهوي هم داشته و تصوير واقعي غزل را به مفهوم واقعي نشان دهم.ها هاي بسياري را پشت سر گذاشته است و آنچه بر ذهن جوانهاي گذشته فراز و نشيبدوره

ه و فرم غزل بوده كه جدا از كل غزل نيست. نظري با به نقش بسته اغلب توجه به پيكر


ها و كارهاي محيرالعقول كه كارگيري تمثيل تلاش نموده است كه غزليات را از شعبده بازي : خبرگزاري مهر)1390نظري، »(باعث دوري شعر از حقيقت شده، دور نگه دارد

كند، شاعر در آن زندگي مي بسياري از شعرهاي فاضل نظري هيچ نشاني از زمان و مكاني كههاي زندگي او در اينجا غايب است. گويا شاعر خارج از جغرافيا و ندارد. انسان امروز و تجربه

آورد و تاريخ ايستاده است. اين از جهتي خوب است كه شعر را از قيد زمان و مكان بيرون ميهاي گذاري شعر بر انسانبخشد، ولي به همين ميزان، تأثيراستفادة عام و دايمي به آن مي

پنداري ذاتشد بر اثر همشعر از آن انرژي و ظرفيتي كه مي. يابدعصر شاعر هم كاهش ميهم شود.ها با شاعر رخ بنمايد، محروم ميانسان

به حدي غزل زير، محور عمودي ،پريشانيتمثيل گيرد.گاهي تمثيل كل غزل نظري را فراميگويد؟ يا با . شاعر با معشوق سخن ميمخاطب شعر را شناخت توانكه به دشواري مي است

بينيم.مي» آينه«خود؟ يا با شخصي سوم، چنان كه در غزل گرچه چشمان تـو جز در پـي زيبايي نيست

قـدر تماشايي نيستدل بكن، آينـه اين

ا ـهـا آيــدنره در آييـنـه شـل خـيـحاص ايي نيست؟ـدو بـرابـر شـدن غصـة تنه

ق راـسبـب تـا لـب دريـا مكشان قـايـبـي قايقت را بشكن، روح تو دريايي نيست

كـردنـه تنـهـا كـدرت خـواهـد يـآه در آي نيستدوست،مسيحاييآه! ديگر دمت اي

كوچه نشستتو دراينشوقعمر بهكه يكآن آيي نيستحـال وقتي بـه لب پنجره مي

خـواستـم بـا غـم عشقش بنـويسم شعـري گفت: هـر خواستني عين توانايي نيست

)75: ي امپراتورها(گريه


با اين نگاه، اين غزل تماماً بيان زمان و مكان و حال نسلي از جامعه است. آشفتگي اين غزل، جريان عادي زندگي است.

اي بيان شده است:هايي عاميانه و محاورهدر غزل زير، با تمثيلعشق ات است ـي اضافـي و معشوق، الباقـن و جام مـم

االله، در تأخير آفات استه بسمـر هستي كـاگ

ردي، ملالي نيست ـم اين و آن كـرا محتاج رحـم دار مكافات است شد، جهانتو هم محتاج خواهي

رنـد، بـاور كـن ـگـيار مـيـن اقـرار بـا اجـبـز م هاي من از عشق ازين دست اعترافات استشكايت

ون فـراق افتاد، فهميدمـي چـوسـميان خضر و م

كه گاهي واقعيت با حقيقت در منافات است

بدر اصل دين، بياگر در اصل، دين ح بشكاست و ح

به جز دلدادگي هر مذهبي، مشتي خرافات است )1397: مقام معظم رهبريدر محضر فاضل نظري، (

مرداب زندگي همه را غرق كرده است

يرـگـرا بـن دست مـي كـتـق همـاي عش )45(ضد:

مـن و تـو در سفر عشق ديـر فهميديم دـانـمــيمـس نـر هيـچ كـظـار منتـقـط

)61(ضد: عشق اگر چه عزيزترين ميهمان عمر اوست، اما دير به ميهماني او آمده است.

اي عشق! اي عـزيـزتـرين ميهمان عمر وش آمديـدنم، اما خـر آمـدي بـه ديـدي

)11ضد: (


شود كه ن عشق، باعث ميآمدگويد: دير دهد و ميدر تمثيلي عشق را در مقابل مرگ قرار مي تر ببيند.شاعر خود را به مرگ نزديك

رسي به من اما چقدر زود اي مـرگ مي قدر ديرـا چو امـرسم به تاي عشق مي

)45(ضد:

مطرح است، تضاد بين عشق و عقل است » ضد«كه در قلمرو عشق در دفتر هاييتمثيليكي از كه برگرفته از همان نگاه سنتي حاكم بر هزار سال غزل فارسي است. تضادي كه در طول هزار

هميشه منجر -به بركت وجود خردگرايي معتزله -سال ادب فارسي، جز چند قرن آغازين آنو تثبيت عشق شده است و ما را روز به روز از خردگرايي و خردورزي به حذف عقل و خرد

دور و دورتر كرده است. نظري نيز در اين مجموعه با همان نگاه كلاسيك عشق و عقل را در پذيرد كه در داند عقل كامل و فاخر است اما اين را هم ميبيند و اگر چه ميتضاد با هم مي

هنگ ايراني است، چيزي براي گفتن ندارد و دست و پا جدال با عشق كه عنصر غالب فر هايش بيهوده است.زدن

عقـل كامـل بود، فاخر بود، حرف تازه داشت دل پريشان بود، دل خون بود، دل فرسوده بود

نشاند مي كرسيرا بهعقل منطق داشت حرفش زد ولـي بيهـوده بود پـا مـيودل سراسر دست

)33(ضد:

بيند كه با اين ديوانه گيرد زيرا مصلحت را آن ميدر اين تضاد و تقابل او طرف عشق را مي كنار آيد.

سر مغرور من! با ميل دل بايد كنار آمد سازد ـل آن كسي بـاشد كه با ديوانه ميكـه عاق

)85(ضد:


ها مربوط وفاييداند كه بياست. او ميي مبرّوفاينظري بر اين باور است كه آستان عشق از بيدهد كه هاي غزل خود نشان ميدر تمثيلبه معشوق است و نبايد به عشق نسبت داده شود.

اندام گناه است و نبايد مورد لعن و نفرين قرار گيرد و هر چه هست از قامت ناساز بيعشق بي ماست.

در شب تلخ جـدايي عشق را نفرين نكن گناهـي ديـگر است ايـن قضاوت انتقـام از بـي

)101(ضد:

دري عاشقان برد. سيب قصة دربهعاشقي در انديشه و باور نظري ره به اسطوره مي تمثيلگاهي هاي عاشقي او ندارد. در غزلِ خالي در تمثيلجاي

ستكند چه كسي عاشقت شدهفرقي نمي ست با هر بهانه و هوسي عاشقت شدههاي امروزي از ديرينگي اسطورة هاي ماه، سيب، پرنده، آيينه و آه، با واژهعاشقي را در تمثيل

كشاند.عشق به آغازي دوباره مي ستكند چه كسي عاشقت شدهفرقي نمي ست عاشقت شدهبا هر بهانه و هوسي

ستاي، نفسي عاشقت شدهگيرم كه بركه شود م نميـو كـودن تـاه بـيزي ز مـچ ستشهر تا به من برسي عاشقت شدهيك زنان در مسير رود اي سيب سرخ غلت

ستي عاشقت شدهـة قفسـز پشت ميلـك اي دهـرنـال پـه حـكشي و واي بپر مي ستكند چه كسي عاشقت شدهفرقي نمي و ــراي تـز بـرگـه هــاي و آه كهـآيين

)33هاي امپراتور: (گريه فاضل نظري است. مسألة هاي غزلِ هاي تمثيلمايهاز موضوعات درون »خودشناسي«

خودشناسي را مقدمة يابد. نظري خودشناسي است كه با عشق، خداشناسي و خودبيني پيوند ميداند. او معتقد است كه نقطة آغازين معرفت، معرفت به نفس است و براي رسيدن به عشق مي

هر نوع معرفتي بايد به خويشتنِ خويش رجوع كرد.


هي بردار هاي تدل از اعماق درياي صدف همين جا در كوير خويش مرواريد پيدا كن

)97(ضد:

دارد. اين هاي نظري كاربرد فراوان ، در غزلهاي خاص زبان مردمكلامها و تكيهتعبيرها، مثل - تعبيرها در گيومه -ها ناميم، چنان كه در اين بيتمي» گراييمردم«كاربرد را ما تمثيلي از

شود. ديده مي م»چشم و دل سير«زمين از دلبران خالي است، يا من

بينمي زلف پريشاني نميـردم، ولـگيـه مـك )13(اقليت:

كه گفته است كه من شمع محفل غزلم؟

، به خاطر توست »زنمبه آب و آتش اگر مي« )49 ي امپراتور:ها(گريه

در راه رسيدن بـه تـو، گـيرم كـه بميـرم

م كــه بميـرم »بــه تــو افتــاد مسير«اصـلاً )11 هاي امپراتور:گريه(

گيرددلم، دريا به دريا، از تماشاي تو مي گـيرداما از تماشاي تـو مـي» دلـم دريـاست«

)35ها: (آن »هم جستجو مكنايم، نيست، تو ما گشته«

نــكـر آرزو مـــت، دگـذشـا گــآن روزه )25ها: (آن

از اين نوع، در تشبيهات مركب كاربرد ديگر تمثيل در غزل نظري، در تشبيهات مركب است.

اي از امور محسوس پيوند داده شده است. در اين موارد، خلق مفهومي مركب به صحنه


شود نمود پيدا كرده است. اين هاي آثار نظري محسوب ميمضامين تازه كه يكي از ويژگياندازد تنها بازگشت ساده هاي ادبي آن ميخصيصه كه خواننده را به ياد سبك هندي و ظرافت

سبك و تقليد صرف آن نيست بلكه تصاوير بكر اين قلمرو، پرورش خلاقانه و سازنده به اينهايي قوي كند. موارد زير نمونهيابي تاييد ميمي دهد و بر مهارت شاعر در مضمونآن را نشان

:و قابل تامل در اين زمينه است

رند ـمنك ردمـم قل ـع اي چراغ ـورسوهـك محسوس راورشيد ناـاي آن خـهروشنايي

از صداي موج سرشارند و با ساحل دچار ا چه مي فهمند اقيانوس راـهوش ماهيـگ

)53امپراتور، هاي(گريه كوزه دربسته در آغوش دريا هم تهي است

در گل خشك تو ديگر فرصت تغيير نيست )53(ضد،

چنين فاصله مكاني بين آنها به وق و همدر نمونه زير نيز نزديكي روحي بين عاشق و معش

ترسيم شده است:» انعكاس ماه در آب«ماية تصويري صورتي لطيف و شاعرانه با بن مثل عكس رخ مهتاب كه افتاده در آب

هاست در دلم هستي و بين من و تو فاصله )9هاي امپراتور، (گريه

اي از طبيعت براي تجسم مفهومي عقلاني به هايي از اين دست، صحنهتقريباً در همه تمثيلماية شاعر قرار گرفته است. اين ويژگي كه خصلت رمانتيكي شعر نظري صورتي هنري، دست

هاي زير كه با نشيني را در شعر او موجب شده است. نمونهكند لطافت دلتضا ميآن را اقپردازش شده تصويرساز مورد علاقة شاعر، تصويرسازي از موج و ساحل، دو عنصر از عناصر

است از اين مواردند:


داد ـوج را نـش مـواب سرزنـل جـساح سري استكوت جواب سبكگاهي فقط س

)27 (آنها: هست، چرا كوشش موج كشش ساحل موج اگر

رفمـر طـاز ه شدـكيـو مـدن تـه ديـذبـج )53 (آنها:

هاي ديگر از تمثيل آمده است:در زير نمونه يب نيست ـرو بنشيند عجـوفان اگر فـط

است نشستن دن، ـدوي يل ـدليـان بـايـپ )45 (آنها:

خواست آسماني شدن از خاك بريدن مي سبب نيست كه فواره فرو ريختني استبي

)47هاي امپراتور، (گريه بعد عمري با تو بودن حاصلم زنگار شد

د آب و آهن دوستيـدارنـيدم نـر فهمـدي )105(ضد،

گيري. نتيجه3

كهن غزل از ايتازه روايت كه دارد سعي و است شده سروده غزل قالب در نظري فاضل اشعار

البته دهد. ارائه واقعي مفهوم در را غزل واقعي تصوير و تصور همان و باشد داشته فارسي

هايشيوه به نسبت تعصب و حد از بيش گراييسنت بدون فارسي كهن غزليات به شاعر توجه

خيال» اقليت«شعري مجموعه در است. پذيرفته صورت ايپذيري هنرمندانهانعطاف با گذشته

شعر و زندگي به او نگاه و است گرفته قرار عارفانه هايتمثيل خدمت در شاعر انديشه و

دارند. در پارسايانه و عارفانه سيرتي و صورت غزليات او و است عارفانه و آزاد عميق، نگاهي بن است، هستي نظام امپراتور جانبرازندة تنها كه قبايي عنوان به عشق »امپراتورهاي گريه«


نتيجة عاشقانه محتواي البته است. گرفته قرار فاضل شاعر اين هايتمثيل موضوع و مايه

توانمي نيز او عشق از چهچنان ؛اوست غزليات سطحي لاية با برخورد در مخاطب برداشت روي دو عرفان و عشق اين. نمود تعريف او عشق در نيز را عرفان و داشت عارفانه تعريفي

اين ما امروز جامعة ادب و فرهنگ در بلكه نيستند، منفك و جدا يكديگر از كه است سكه يك

عارفانة هايتصويرگري و عرفان به شاعر تمايل اند.شده ادغام يكديگر در نوعي به مفهوم دو

شاعرانه صميميت نوعي و است بخشيده ايهنرمندانه بينينازك و احساس رقت، شعرش به او

عنوان به شود.مي احساس شاعر اين شعر در

هايغزل و عارفانه محتوايي و مضمون ،»اقيانوس در و توبه خلوت، تنگ، دل« غزليات نمونه

روح نظري اشعار در دارند. عاشقانه بويي و رنگ »نگراني و ديگر ساحلي سوي به خاطره،«

بنياديني را مفاهيم و هاارزش شاعر اين چهچنان است گرجلوه لطيف صورتي به ايمان و ديانت

زبان با و قالب در است يافته تبلور اجتماعي زندگي و فرهنگ عرصة در انقلاب رهگذر از كه

است. داشته بيان امروزي ادب و شعر قريحة و ذوق با متناسب بياني وهاي او انديشي، اجتماع و... در غزلهاي عشق، خودشناسي، مرگمايههاي نظري با درونتمثيل

تجليّ كرده است. . پيشنهاد3- 1

سراي اي و تطبيقي با ديگر شاعران غزلهاي فاضل نظري با رويكرد مقايسهبررسي تمثيل معاصر مورد پيشنهاد اين پژوهش است.

و مĤخذ منابع

بررسي فراهنجاري معنايي در اشعار فاضل نظري با « ). 1396 خدابخش و افسانه فرج زاده. ( اسداللهي، .1شيراز: موسسه عالي علوم و .اولين كنگره علمي بين المللي فرهنگ،زبان و ادبيات .»تاكيد بر استعاره

فناوري خوارزمي.غني. تصحيح منصور موحدزاده. –). ديوان. بر اساس نسخة قزويني 1370الدين محمد. (حافظ، شمس .2

تهران: انتشارات پژوهش. جادي. تهران: انتشارات زوار. چ). ديوان. به كوشش سيد ضياءالدين س1388الدين بديل. (خاقاني، افضل .3


نهم. ). درآمدي بر تمثيل در ادبيات فارسي. تهران: انتشارات زوار. 1396خطيبي، احمد. ( .4 ). ديوان. به تصحيح محمد قهرمان. تهران: انتشارات علمي و فرهنگي. 1391صائب تبريزي، محمدعلي. ( .5 دوم.اقي. تهران: انتشارات زوار. چ ). ديوان. به كوشش محمد دبيرسي1338منوچهري، ابوالنجم احمد. ( .6 .10:49آذرماه. ساعت: 23. مورخ بيستم سه دفتر به مناسبت چ». خبرگزاري مهر«). 1390نظري، فاضل. ( .7 سي و هشتم. . قطع رقعي. تهران: سورة مهر. چضد). 1393. ( ------- - .8 بيست و ششم. . قطع رقعي. تهران: سورة مهر. چ). كتاب1395. ( ------- - .9

چهل و سوم. . قطع رقعي. تهران: سورة مهر. چها). آن1392. ( ------- - .10 چهل و ششم. رقعي. تهران: سورة مهر. چ . قطع). اقليت1393. ( ------- - .11 چهل و سوم. . قطع رقعي. تهران: سورة مهر. چهاي امپراتور). گريه1393. ( ------- - .12

Analysis of Allegory in Contemporary Iranian Poetry by Relying on Fazel Nazari Esmaeil Abdi Makvand1*, Shaghayegh Mahi zadeh2, Zahra Mohseni Mousavi3

1. Sama Technical and professional School, Islamic Azad University Ahwaz Branch,Ahvaz, Iran

Abstract Allegory, in addition to the way of expression, is one of the methods of literary analysis. Fazel Nazari has worked with the use of the allegory to keep the lyrics away from the magic of the game, which makes the poetry of the truth inaccessible. In the Nazari allegories, the spirit of faith and faith appears to be in a subtle way if this poet has embodied the fundamental values and implications of the revolution in the field of culture and social life in terms of language and expression appropriate to the poem's taste and Modern literature has been expressed. The method of this article is based on content analysis and rational and rational description using literary texts in the field of literary criticism and in the form of a library. Keywords: Contemporary Ghazal, Allegory, Fazel Nazari.

Receive: 2018/5/28 Accept: 2018/9/2 *E-Mail: [email protected]

Journal of Research Allegory in Persian Language and Literature

Islamic Azad University- Bushehr Branch No. 37 / Autumn 2018

ﯽﯿ تﺎﻘ ã< [ Â , ﻞ -...

Documents