٢۵/٩/١٣٨٩: تاریخ دریافت ١٨/١١/١٣٨٩ :تاریخ پذیرش

/ پیش مشاره اول/ سال اول

١٣٨٩زمستان

؛جهانی شدن آموزش و پرورش در عصر 1مواجهه با آن راهبردهايها و چالش

2حبیب صبوري خسروشاهی

چکیده

. رودشمار میبرانگیزترین مسایل روز جهان بهشدن از بحثپدیده جهانیها هاي اقتصادي، اجتماعی و فرهنگی انسانها و فعالیتگیرياي که در تصمیم پدیده

دهد، داشته و مرزهاي جغرافیایی را به حداقل ممکن کاهش می ايکنندهنقش تعیینکرده و عالوه بر کاال وخدمات، افکار هم تنیده از پیش بهمنافع مردم و کشورها را بیش

.کندحد و مرزتر از گذشته مبادله میو دانش بشري را نیز آسانتر و بیات دانشمندان در ینظر و با استفاده از آرا و ياروش کتابخانهپژوهش حاضر به

.شدن انجام شده است ینه آموزش و پرورش و جهانیزمآموزش بر » شدنجهانی«نحوة تأثیرگذاري دست آمده در مورد قات بهیج تحقینتا

ما در و پرورش ی که نظام آموزش احتمال هاي ترین چالش عمده و رانیو پرورش امطلوب و مؤثر که راهبردهاي آموزشی دهد با اتخادیاست، نشان مرو هآینده با آن روب

.ق آمدیرو فاشیپ يها چالشتوان بر یشود، مین مقاله به آن اشاره میدر ا

واژگان کلیدي هاي آموزش و پرورش ایران چالش ،آموزش و پرورش جهانی شدن،

1

حبیب صبوري خسرو شاهي

مقدمهتوسعه و اصالحات هستند در همه جاي دنبالامروزه، تقریباً تمام کسانی که به

عصر جدید رویکردهاي برآمده از و کنندا از آموزش و پرورش شروع میدنیبر خود تعلیم و تربیت از جمله دیدگاه حداکثري مبتنی ها درارتباطات و فناوري، یادگیري فرایندمدار و مستقل موجب )فراشناخت(یادگیري گی یادگیري و چگون

علم، . ت شده استحرکت تدریجی در باز تعریف مفاهیم اساسی تعلیم و تربی .تدریس، معلم، شاگرد، محتواي درسی و مدرسه در حال احراز تعاریف جدید هستند

ها از در بسیاري از موارد مرزهاي سنتی آموزش و فناوريتا شدن موجب شده جهانیبراي مثال از بین رفتن مرز بین . نیازمند آن است که دوباره تعریف شودرفته و بین دهندة هاي تشکیل معۀ جهانی، بین فرهنگ ملی و خرده فرهنگهاي ملی و جا دولت

آن، بین مدرسه و جامعۀ محلی، بین خانه و مدرسه، بین آموزش و کار، بین دنیاي کار و مؤسسات یادگیري، بین آموزش رسمی و غیررسمی، بین برنامۀ درسی از قبل تنظیم

ن و فرزندان آنها، بین انسان و و معلم، بین والدی شاگردهاي افراد، بین شده و انتخاباي در آموزش هاي عمده چالشموجب شده تا هاي مختلف، ماشین و حتی بین رشته

ریزان و آمده، برنامهمنظور برخورد با آنها و انطباق با تغییرات پیشکه به ایجاد شودهایی فوري و متهورانه براي تجدیدسازمان آموزشی در گام ستیمربیان آموزشی بای

معنی سلب این کار به ازها و ابعاد بردارند و بدیهی است که غفلت جنبه یمامتاز مطالعه وضعیت موجود در . آن استمتولی و جریان سازي ولیت به نفع جهانیؤمس

گذشته، تالش یانتوان دریافت که در طول سال آموزش و پرورش کشورمان میو اگر هم ه با آنها به عمل نیامده ها و مقابل آمیزي براي شناسایی این چالش موفقیت

کشور کماکان به روش سنتی یو نظام آموزشکاري صورت گرفته جامع و کامل نبوده .گرددره میخود ادا

توان ناشی از ویکم را میهاي جهانی آموزش و پرورش در قرن بیستچالشاً ها قطعاین دیدگاه. هاي نو به کارکردهاي آموزشی و پرورشی دانستدیدگاه

راهربدهايها و چالش ؛جهاني شدن آموزش و پرورش در عصر مواجهه با آن

هاي آن رویکردهاي متفاوتی را به مشکالت آموزش و پرورش ایران و توانمنديمباحثی که هم در میان پژوهشگران . سازنداضافه و موضوعات گوناگونی را مطرح می

باشد ها و مراکز پژوهشی مطرح میو اندیشمندان آموزش و پرورش در سطح دانشگاهمان، والدین و جامعه را به خود معطوف و هم نظر کارشناسان آموزش و پرورش، معل

.ساخته استویژه هاي جدید، بهموضوعات و رویکردهاي نوین، از تحوالت علمی و فناوري

IT و ITC هاي در واقع همین تحوالت زمینه را براي ظهور دیدگاه. گیرندنشأت می. سازندح مینو هموار کرده و آنها را فراتر از مرزهاي ملی، در چارچوبی جهانی مطر

به عالوه آنها را از محدوده نخبگان و اندیشمندان جامعه خارج نموده و به صورت -هاي نوینی را فراسوي نظامها و چالشرویکردي اجتماعی مطرح ساخته و مسؤولیت

تالش شده مقالهدر این .دهندهاي آموزش و پرورش ملی و از آن جمله ایران قرارمی ومشخص رانیآموزش و پرورش ابر » جهانی شدن« است تا نحوة تأثیرگذاري

ین و یتبرو خواهد شد، ههایی که نظام آموزش ما در آینده با آن روب ترین چالش عمده .دنشو ارائهز ینها براي برخورد با این چالشالزم سرانجام راهبردهاي آموزشی

قیتحقاهداف

؛شناخت پدیده جهانی شدن و نکات مثبت و منفی آن -1

؛ بررسی و شناخت تأثیر پدیده جهانی شدن بر آموزش و پرورش -2ده یمتأثر از پدران یا و پرورش نظام آموزش هايترین چالششناخت عمده -3 ؛شدن یجهان

.ها براي برخورد با این چالشمطلوب و مؤثر راهبردهاي ارائه-4

شدن تعریف مفهوم جهانی

حبیب صبوري خسرو شاهي

و "globalization" ،"globalize"اصطالحاتی چون هرچند ""globalizing ولی واژة جهانی ،رواج عام یافته است 1960هاي از حدود سال"global" یکی از نخستین » وبستر«فرهنگ . بیش از چهارصد سال قدمت دارد

هاي براي واژه را تعاریفی 1961بار در سال هاي معتبري است که براي اولینفرهنگ"globalism" و"globalization" کرده است ارائه.

شدن یا جهانی« :تشریح کرده استطور اینشدن را رابرتسون، مفهوم جهانیهم به تشدید آگاهی ،شدن جهان، مفهومی است که هم به فشرده شدن جهان اي سیاره

هم به وابستگی متقابل و واقعی جهان و هم به آگاهی ،عنوان یک کلدرباره جهان به-از نظر رابرتسون، فرآیندها و کنش ».کند قرن بیستم اشاره می از یکپارچگی جهان در

البته با -ست کها هابریم، قرن شدن را براي آن به کار می هایی که اکنون مفهوم جهانیبا این وجود، تمرکز بر جهانی شدن، موضوع جدیدي . جریان دارد -هاییگسست .است

وابستگی متقابل شدید در زمینۀ تشدید آگاهی جهانی از نظر رابرتسون، همراه با دهد ولی افزایش میرا نظام تبدیل شود، مسائل مادي، احتمال اینکه جهان به یک تک

رابرتسون نیز . آید مدعی نیست که این جهان به صورت یکپارچه در می ويهرگز دهد، مانند بعضی از متفکران معتقد است با این که جهان یک نظام واحد را تشکیل می

عنوان واکنشی به شدن را به پر از اختالف و تضاد است تا آنجا که گروهی، جهانیاما (Edwards & Usher, 2000: 59) .آورند شمار میها بهاین محدودیت

شدن، عبارت است از برقراري روابط متنوع و متقابل جهانی: گوید مک گرو، میجامیده است و نیز فرآیندي که ها و جوامع که به ایجاد نظام جهانی کنونی انبین دولت

تواند می ها در یک بخش از جهان،از طریق آن، حوادث، تصمیمات و فعالیت. هاي دیگر کرة زمین داشته باشدپیامدهاي مهمی براي سایر افراد و جوامع در بخش

)183: 1387کومسا، (

راهربدهايها و چالش ؛جهاني شدن آموزش و پرورش در عصر مواجهه با آن

شدن آموزش و پرورش یخچه جهانیتاررورش به دو رویداد مهم تاریخی بر خاستگاه زمانی تحوالت در آموزش و پ

، که برخاسته از 1968یکی زنگ خطر بحران جهانی در فرانسه در سال : گرددمیاین رخداد که . داري بود که نظام آموزشی موجود را زیر سؤال بردنهضت فکري ریشه

طور کلی ها و بهها، دبیرستانمعروف است، برخاسته از دانشگاه “رویداد ماه مه”به هاي فکري فردي و اجتماعی تمامی افرادي بود که به نحوي وابسته به آموزش اشتغال

و پرورش بودند، یا نظام آموزشی آن زمان سرنوشت ناخرسندي براي آنها رقم زده این نهضت و شورش در واقع عصیانی بود که نسل جوان فرانسه بر علیه نظام . بود

گرفت که استادان دانشگاه در جا سرچشمه مینارضایتی عمده از آن. آموزشی بر پا کردپیشنهادهاي مختلفی براي تغییر نظام آموزشی به وزیران آموزش و پرورش 1959سال

اي با آموزان جزوهدنبال آن دانشبه. داده بودند، اما مورد تصویب قرار نگرفته بودمصرّانه منتشرکردند و »آموزان دبیرستانی حرفی براي گفتن دارنددانش«عنوان

. هاي اداره مدرسه شدندها و فعالیتریزيها، برنامهگیريخواستار مشارکت در تصمیمدولت فرانسه که تهدید به سقوط شده بود، پس از برقراري نظم و قانون، اعتراف کرد که تمرکز در آموزش و پرورش سدي در برابر پیشرفت شده و لذا بدون توجه به

وي سپس قوانین . دهدالمللی به راه خود ادامه میاي بینهنیازهاي موجود و رقابت )73: 1379رؤوف، . (جدیدي را براي اصالح آموزش و پرورش وضع کرد

دومین رویداد، اجالس کمیسیون ملی آمریکا براي اعتالي آموزش و پرورش بود ا ب 1983اي گردید که در سال برگزار و منجر به گزارش تکان دهنده 1981که در سال

ها و گزارش مزبور پس از بیان بررسی. انتشار یافت» ملتی در معرض خطر«عنوان هاي خطر، به مسؤوالن آموزش و پرورش کشور هشدار داده و آنها را اعالم نشانه ) 10:همان. (جویی بپردازندها به چارهکرد که براي رفع نارساییموظف می

-رش کشورهاي جهان، حرکتالزم به توضیح است که در تاریخ آموزش و پرو

حبیب صبوري خسرو شاهي

هاي آموزشی در ساختارهاي سنتی خود و مشابه از نیمه دوم قرن بیستم، اغلب نظام ساختار کلی این. کردندگونه از الگوهاي متداول اروپایی عمل میآنها و غالباً اقتباسهاي تربیت معلم نام دانشسراها یا کالجها یا واحدهاي آموزشی بهالگوها در آموزشکده

. شودآموزشی متفاوت خالصه می-در کشورهاي مختلف جهان، با اعتبارهاي علمی )218: 1371گاستون میاالره، (

این واقعیت ) عمدتاً در کشورهاي پیشرفته(هاي نوشته شده بررسی اسناد و کتابراهه رفته و بین کند که نظام آموزش و پرورش تا اواسط قرن بیستم به بین میرا روش

هاي شکاف بین واقعیت. وجود آورده استآموزش و زندگی شکاف عمیقی را بههاي دردآور ها و سرخوردگیها و شکستاي، گرفتاريهاي مدرسهزندگی و آموزش

در بیرون دگان را از آنچه کراز جمله تحصیل. کردو زحمت افزآیی را درست می. کردداشته و آنها را با رویدادها و تغییرات بیرونی بیگانه میگذشت دور نگهمدرسه می

در پاریس 70این در حالی بود که بیستمین کنفرانس عمومی یونسکو که اوایل دهه :برگزار گردید، اعالم داشت

-اي پیدا کرده بههسابقمیالدي گسترش بی 60آموزش و پرورش بعد از دهه «

درصد، تعداد معلمان بیش 70آموزان جهان بیش ازسال تعداد دانش 15طوري که طی 30توانستند بخوانند و بنویسند بیش از درصد وتعداد بزرگساالنی که می 100از

)1984یونسکو، (» .یافته استدرصد افزایش-وزش و پرورش نمیدر ابتداي آخرین ربع قرن بیستم، جهانیان دریافتند که آم

ها شد و سرانجام این موضوع ورد زبان. هاي زندگی دور بماندتواند و نباید از واقعیتاز آن به . ریخت و معلم را در پایه و شالوده خود قرار داداي را پینظام آموزشی تازه

هاي آموزشی نقش معلم ها و نوآوريهاي محتوایی برنامهبعد در گیرودار دگرگونیدنبال این به. کردخود جلب میترین موضوعی بود که بیشترین توجه را بهعمده

هاي علمی، آموزشی المللی متشکل از شخصیتیک گروه بین 1980موضوع در نوامبر کشور از جمله دانمارك، چین، مجارستان، شوروي سابق، مکزیک، 20و فرهنگی

راهربدهايها و چالش ؛جهاني شدن آموزش و پرورش در عصر مواجهه با آن

عنوان مشاور دبیرخانه یونسکو به ...تایلند، فرانسه، یوگسالوي، هند، برزیل، آمریکا و. در پاریس گردهم آمدند و موضوعات اساسی آموزشی را مورد بررسی قرار دادند

المللی تفکر درباره آینده آموزش و پرورش در پس از آن دومین گردهمایی بینهاي گیري از کوششبندي و نتیجهدر پاریس تشکیل شد و به جمع 1981دسامبر

:اهم این نتایج عبارت بودند از. اختعمل آمده پرد بهü اهمیت دادن به نقش معلم و طوالنی کردن مدت کارآموزي و بازآموزي تربیت

معلم؛ü گسترش کمی و کیفی تربیت معلم متناسب با رشد و گسترش آموزش و

پرورش؛ü هاي درسی و اضافه شدن منابع هاي آموزشی، محتواي کتابتحول در برنامه

هاي ها، فیلم، برنامهها، موزهها، کتابخانهروزنامه: قبیل دانش و اطالعات از )1984یونسکو، . (»...رادیویی و تلویزیونی، تئاتر، رایانه و میکرو الکترونیک و

تر آموزش و پرورش با عمل آمده سبب پیوند آشکارتر و ضروريهمه اقدامات بهرج از مرزها، گردید تا با جامعه، اقتصاد، علم و فناوري، فرهنگ، و نیز با دنیاي خا

در . گیري صحیح به سوي استعدادهاي فردي سازگاریهاي بیشتري پیدا کندجهتهاي علمی هاي آموزش علوم، در کشورهاي پیشرفته تا دگرگونینتیجه در برنامه

.کار گرفته شدندبیشتري توصیف و بهپرداختند هاي گروهی و ارتباطات جمعی نیز به مسائل آموزش و پرورشرسانه

تدریج در خدمت رشد اقتصادي و اجتماعی درآمدند؛ در واقع نوعی آموزش غیر و به .وجود آمداي هم بهمدرسه

هاي یادشده خالی از اشکال با این همه، تحوالت و تغییرات در هر یک از زمینه-هاي حساب نشده بهتحوالت به قدري سریع بودند که اشکاالت و گرفتاري. نبود

جانبه دیگري شد هاي همههایی که هر یک از آنها نیازمند اقدامگرفتاري. وردندوجود آتا از یک سو زندگی در کره خاکی را از خطرات بزرگ و گمراه کننده برهاند، و از

حبیب صبوري خسرو شاهي

مجموع این . هاي فرهنگی ملل و جوامع را محفوظ نگاه داردسوي دیگر هویت .مطرح هستند »مسائل جهانی«ها و مشکالت زیر عنوان چالشها معروف است، ها و ترغیبپردازيها، نظریهکه به سال اندیشه 1991در سال

سه کتاب اثرگذار منتشر شد که بر تحوالت جهانی آموزش و پرورش تأثیر جدي و برتراند اشنایدر ) نخستین رییس باشگاه رم(در این سال الکساندر کینگ . گذاشت

نخستین «کتابی تحت عنوان ) ی جهانی هنر و علمدبیرکل باشگاه رم و عضو آکادم(در دو بخش تنظیم و منتشر کردند که بخش اول، شرح کاملی از »انقالب جهانی

هایی حلمشکالت و معضالت جامعه بشري در عصر حاضر و بخش دوم، بیان راهجهان بد «نویسندگان بر این باورند که . انداست که براي رفع این مشکالت آورده

آنها براي اثبات این سوء مدیریت دالیل متعددي . »شود و کشورها از آن بدترره میادا :شمارند از جملهرا برمی

درحالیکه . نمایندها در برابر تغییر ایستادگی کرده و از خالقیت پرهیز میحکومت § هاي کنونی را پشت سر گذاشت؛توان بحرانبدون تغییر، نوآوري و خالقیت نمی

ها به مسائلی توجه دارند که متعلق به امروز است نه آینده؛ در نتیجه از بیشترحکومت § مانند؛پرداختن به امور اساسی و بنیادین غافل می

: الزامات جهان امروز ایجاب می کند تا افرادي با این صفات در رأس امور قرار گیرند §ئل و توان باالي توان نوآوري و انطباق با نوآوري، برخورد اخالقی و عادالنه با مسا

.یادگیري- دانند که بهآنها سپس ارتقاي توانایی حکومت را منوط به ترکیب سه عامل دیگر می

:سازندهایی عمل کرده و اداره امور را ممکن میمثابه اهرم آموزش و پرورش به معناي امروزي آن؛ § هاي جدید؛گیري از علوم و فناوريبهره § .گانیهاي هماستفاده مناسب از رسانه §

راهربدهايها و چالش ؛جهاني شدن آموزش و پرورش در عصر مواجهه با آن

معناي یادگرفتن در زندگی و از زندگی، و نیز فهمیدن و پرورش نوین بهآموزش .کنیمجهان درحال تغییري است که در آن زندگی میهاي آموزشی بر اساس این اصل، نظام. آموزش و پرورش یعنی یادگیري یادگیري

.باید از بن متحول شوندیاري جستن از آنها براي رویارویی هاي جدید یعنی گیري از علوم و فناوريبهره

.شوندگیر بشریت میهایی که در آینده گریبانبا مهمترین چالش-می ارائههاي زیر را حلکینگ و اشنایدر پس از تشریح سه اهرم اداره جامعه، راه

:دهندسازگاري با تغییر؛ درك نقش آموزش و پرورش؛ تغییر در شیوه یادگیري؛ مبارزه

زش و پرورش؛ توجه به اهداف آموزش و پرورش نوین؛ بها دادن به با مشکالت آموها ریزي آموزش و پرورش؛ توجه به انگیزههاي بهتر در برنامهنقش معلم؛ انتخاب شیوه

.هاي اخالقی و معنويها و ارج نهادن به ارزشو ارزش-تی بهاین کلید وق. یادگرفتن و یادگیري کلید باال بردن کیفیت منابع انسانی است

فرایندهایی که نه تنها . اي از فرایندها تلقی شودآید که آموزش، مجموعهکار میسازند تا استعدادهاي بالقوه دهند، بلکه فرد را قادر میاي را شکل میهاي حرفهمهارت

خویش را براي مشارکت هوشمندانه و پذیرش مسؤولیت و احترام به بشریت شکوفا .کند

فراوانی : سه معضل است که باید با آنها مبارزه کنیمنظام آموزشی دستخوش .3و عدم تناسب 2، واپس گرایی1اطالعات

بر خالف گذشته آموزش و پرورش امروز و آینده به معناي فرایند دائمی یکی از اهداف تازه آموزش و پرورش . یادگیري توسط هر انسان و هر جامعه است

ش، استعداد، شناخت خود و آگاهی از کسب دانش، پرورش هو. یادگیري تغییر است

3 Plethora of Knowledge

حبیب صبوري خسرو شاهي

ها و استعدادهاي خویش، به کار انداختن قواي ذهنی خالق و پر تخیل، غلبه موهبتهاي از جمله هدف... هاي نامطلوب و ویرانگر، ایفاي نقش مسؤوالنه وبر انگیزه

)1990کینگ و اشنایدر، . (آموزش و پرورش نوین استله در مورد آموزش و پرورش نوین توسط مقا 54در دومین کتابی که حاوي

:سوئد منتشرشد، آمده است مستقر در 21شعبه اروپایی مؤسسه مطالعات قرن اهمیت دادن به کارهاي جمعی و گروهی که توسط افراد بومی انجام )1

پذیرند؛ میتواند استمرار تأمین مالی پشتیبانی وسیع مالی از طریق نهادهاي مختلف که می )2

؛را تضمین کند ها باشد؛نظرات همه گروهجلب مشارکت وسیع که بتواند معرف نقطه )3هاي کلیدي و توجه ویژه به روابط بین آنها که در آینده دربرگیري تمامی بخش )4

نقش مهمی خواهند داشت؛ مطالعه چشم اندازهاي درازمدت به جاي توجه به مسائل کوتاه مدت؛ )5 ها؛مه زمینهمطالعه روابط متقابل بین کشورهاي جهان در ه )6 محیطی؛بررسی راهبردهاي پایدار از نظر اقتصادي اجتماعی و زیست )7هاي اخالقی، فلسفی و سیاسی و ارزشیابی کفایت بررسی و مطالعه مقوله )8

نهادهاي ملی براي پرداختن به آنها؛ هاي تحقیق و برگزیدن شیوه هاي مناسب علمی؛شفاف کردن هدف )9

ست آمده از تحقیقات به ترتیبی که توجه دبررسی چگونگی کاربست نتایج به )10 .ها و اقدامات عملی منجر شودعموم را برانگیزاند و به بهبود سیاستگذاري

هدایت اجتماعی، تغییرات محیط سیاسی، الگوهاي : و موضوعات دیگري از قبیلاقتصادي وابسته به هم، تقاضاهاي اجتماعی در کشورهاي در حال توسعه، تغییر در

جویانه برخی از هاي چارهعالوه بر اینها به اندیشه. یط زیست و فناوريفرهنگ، مح

راهربدهايها و چالش ؛جهاني شدن آموزش و پرورش در عصر مواجهه با آن

کند که نشاندهنده ضرورت توجه به آموزش کشورها در رابطه با مسائل فوق اشاره می )1991گارت، . (و پرورش نوین است

در سومین کتاب در مورد آموزش وپرورش نوین مربوط به مرکز آسیایی اي یونسکو در وابسته به دفتر منطقه (ACEID) 1توسعه هاي آموزشی براينوآوري

در این کتاب به موضوعاتی چون نقش آموزش و پرورش در تغییر . باشدبانکوك میهاي آموزشی نوین، توسعه ها، آموزش و پرورش و تکنولوژيها و نگرشارزش )1991سینک، . (شوداشاره می... گرا، نقش معلم وانسان

اقیانوسیه -ین کنفرانس وزراي آموزش و پرورش منطقه آسیاششم 1993در سال اي رسید که نامه دولت از جمله ایران که در مالزي برپا شد، به توصیه 33متشکل از

این . توجه به اصالحات در آموزش و پرورش باید سرلوحه امور اعضا قرار گیرد :گیرد توصیه نامه چهار موضوع عمده زیر را در بر می

کیفیت و تناسب آموزش -3آموزش زنان و دختران؛ -2زش براي همه؛ آمو -1تحقیقات آموزشی و نوآوري براي توسعه؛ آموزش براي دنیاي کار؛ : هايبا زیرعنوان

رؤوف، . (المللی در آموزش و پرورشاي و بینهمکاري منطقه -4آموزش معلمان و 1379 :387(

تواند باعث سی به آموزش جهانی میشدن و امکان دستر برخی معتقدند که جهانیهاي مختلف دانش ومهارت کسب هاي چندبعدي گردد که در زمینهرشد شخصیت

قادرند در صورت و مشاغل مختلف باالست از این رو امکان موفقیت آنها در نموده وهاي چندبعدي خود و مهارت هاتکیه بر دانش حیطۀ کاري خود را تغییرداده و با ،لزوم

)Walker & Sundaran, 2000(. المللی پابرجا بماند هاي بینۀ رقابتدر عرصشدن آموزش و پرورش مانند سایر از سوي دیگر برخی اعتقاد دارند که جهانی

شدن آموزش شدن چون متأثر از فلسفۀ نئولیبرال است منجر به خصوصی ابعاد جهانیدبعدي مغایرت خواهد هاي توانمند چن گردد و این امر با شعار پرورش انسان می

حبیب صبوري خسرو شاهي

سرمایه که توانایی استفاده از بخش خصوصی زیرا در این صورت، مستعدان بی. یافت (Vargas, 2000). المللی جایی نخواهند داشت هاي بینرا ندارند در عرصۀ رقابت

در زمینه جهانی شدن آموزش و هاي موافق و مخالف دیدگاههمچنین برخی از :پرورش عبارتند از

در تحلیل جامع خود معتقد است که بررسی جهانی شدن "ین کارنويمارت"گر چه روش عرضه دانش در کالس درس . فراتر از تأثیر آن بر کالس درس است

بخش مهمی از تولید دانش است، اما در این فرایند نیروهاي خارجی متعددي بر سیر شناسایی در م کارنويبر این اساس . جهانی شدن و تولید دانش اثر می گذارند

:به پنج عامل اساسی اشاره می کندآموزش و پرورش برهانی شدن چگونگی تأثیر جتغییر سازمان کار و ظهور اقتصاد دانش محور و اهمیت یافتن مهارت نیروي )1

انسانی؛ تربیت مهارت هاي برتر براي جذب سرمایه گذاري خارجی؛ )2 سیاسی شدن اصالحات آموزشی؛ )3 آموزش مجازي؛گسترش نفوذ اینترنت و )4هاي آموزشی به سمت آموزش بین گیري هر چه فزون تر نظامضرورت جهت )5

.فرهنگیجهانی شدن بر سازمان کار و روش انجام کار در سطح جهان نیز مؤثر بوده و

گسترش اقتصاد . گرددمهمترین بخش این تأثیر به تولید کاال با مهارت باالتر مربوط میتأثیر کارگران بر مشاغل خود، جریان چند مهارتی، پذیري، محور، انعطافدانش

افزایش سطح مهارت و دانش کارگران، نابرابري درآمدها، گسترش تقاضا براي در چنین فضایی، . هاي جهانی شدن استآموزش عالی و مانند آن از ویژگی

کشورهاي در حال توسعه براي افزایش و گسترش آموزش و تربیت نیروي کار ماهر هاي جذب سرمایهتجهیز کشورها به نیروي کار ماهر موجب . ر قرار دارندتحت فشاگذاران اما سرمایه. اي داردکنندهشود که در اقتصاد جهانی نقش تعیینمی خارجی

راهربدهايها و چالش ؛جهاني شدن آموزش و پرورش در عصر مواجهه با آن

چنین رویکردي باعث . هاي کوتاه مدت هستندگذاريمند به سرمایهخارجی عالقهها و کاهش داده و به دنبال راههاي آموزش و پرورش را ها بودجهشود تا دولتمی

-ها را در سیاستاي ممکن است دولتچنین رویه. منابع دیگر تأمین مالی آن باشند

گذاري براي بهبود و توسعه آموزش و مهارت در اقتصاد نوین جهانی با مشکل مواجه .سازد

هاي درسی مؤسسات تدریج بخشی از برنامهاز سوي دیگر فناوري اطالعات بههاي کمتر و از راه منظور گسترش کیفیت آموزش با هزینهی شده و این اقدام بهآموزش

این نوع . گیرددور، و نیز عرضه کیفیت برتر آموزشی با استفاده از اینترنت صورت میتر دانش آموزان در سراسر دنیا با گذاري موجب ارتباط هر چه گستردهسیاست

طور متزایدي در سطح هاي آموزشی به مدر این رابطه کیفیت نظا. شودیکدیگر میهاي درسی بر برنامهها تأکید بسیاري این مقایسه. گیردجهانی مورد مقایسه قرار می

امتحانات و تعیین . هاي ارتباطی دارند، زبان انگلیسی و مهارتریاضیعلوم و سطح ي منظور ارتقاهایی هستند که بهبخش وسیعی از تالش یاستانداردهاي آموزش

مسؤولیت و پاسخگویی نظام آموزش و پرورش در قبال جامعه، مورد توجه قرار با سنجش دانش تولید شده، کارکنان و مدیران آموزشی نیز مورد ارزشیابی .اند گرفته

اما روش امتحانات به شدت متأثر از محیط سیاسی و اهداف نظام .گیرند قرار میمنظور بهبود نظام آموزشی باید ربخش بههاي اثلذا براي توسعه سیاست. آموزشی است

هاي عقیدتی امتحانات از چارچوب و محتواي مدیریت نظام-گرایشات سیاسی .آموزشی مجزا گردد

جهانی شدن . منزله انتقال فرهنگ جهانی استهاي اطالعات بهجهانی شدن شبکهزار ناشی هاي باکنند ارزشها احساس میاي است که بعضی از گروهگونههمچنین به

ها از طریق تأکید بر لذا این گروه. از فرهنگ نوین، آنها را به حاشیه رانده استهایی که خود نیز جهانی پردازند؛ ارزشهاي خاص به مقابله با اقتصاد جهانی میارزشهاي مذهبی، طرفداران محیط زیست، فرانوگرایان، جنبش مانند گروه(اند شده

حبیب صبوري خسرو شاهي

چنین جریانی . پردازندمزمان علیه نظام بازار نیز به مقابله میو ه) فمینیستی و مانند آن: 1383مهرعلیزاده، . (آوردوجود میاي در رابطه با مفهوم و ارزش دانش بهنزاع تازه

28-26( چیونگ چنگ یه دانش جهانینظر

هاي اطالعاتی و ارتباطی در قرن اخیر منجر به ظهور دانش گسترش فناوري 1998چیونگ چنگ در سال مگ دالنا موك وین در این زمینه . جهانی شده است

وي دانش . چارچوبی را مطرح کرده که در آن دانش به پنج حوزه تقسیم شده است: داده که عبارتد از ارائهها را در این چارچوب جهانی مربوط به هر یک از این حوزه

)1جدول شماره . (اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و آموزشی-اقتصادي، انسانی-فنیدر حوزه فنی و اقتصادي نیازهاي دانش جهانی به رقابت جهانی مثبت، مشارکت

دانش جهانی . زیست منجر خواهد شد اقتصادي، تجارت جهانی و حفاظت از محیطحوزه دانش . ها استدر این حوزه شامل تبادل فناوري و توزیع اطالعات بین ملت

هاي براي دهکده جهانی، و گسترش دوستیاجتماعی و انسانی شامل دانش جهانی ها و دستیابی به رفع تبعیض المللی، تبادل و مشارکت اجتماعی میان خرده فرهنگ بین

حوزه دانش سیاسی به دانش جهانی . نژادي، مذهبی، ملی و جنسیتی مطلوب است المللی، عالیق و ائتالف مشترك که در نهایت منجر به رفع براي مشارکت در فهم بین

حوزه فرهنگی . المللی و ایجاد صلح جهانی خواهد شد، اشاره دارد تعارضات بینهاي فرهنگی و پذیرش دیگر دانش نیز دانش جهانی مورد نیاز براي ستایش گوناگونی

اي جهان دانش جهانی در حوزه فرهنگی به طرز امیدوارکننده. ها مرتبط است فرهنگها و اهداف مشترك مورد قبول همه را در جهت گسترش فرهنگ جهانی با ارزش

دانش جهانی در حوزه آموزشی شامل دانش جهانی براي گسترش . هدایت خواهد کرد

راهربدهايها و چالش ؛جهاني شدن آموزش و پرورش در عصر مواجهه با آن

ها هاي دانش با دانش جهانی براي هر یک از این حوزه تناظر حوزه): 1(جدول

ش جهانیدان حوزه دانش

اقتصادي-فنی

رقابت جهانی

مشارکت اقتصادي

المللی تجارت بین

تبادل فناوري

حفاظت از زمین

توزیع اطالعات

انسانی-اجتماعی

دهکده جهانی

المللی دوستی بین

مشارکت اجتماعی

المللی تبادل بین

رفع تبعیض جنسیتی، نژادي، مذهبی و ملی

سیاسی

المللی ائتالف بین •

للیالم فهم بین •

صلح در مقابل جنگ •

رفع تعارض •

فرهنگی هاي فرهنگی درك تفاوت •

پذیرش فرهنگی بین کشورها •

گسترش فرهنگ جهانی •

آموزشی گسترش آموزش و پرورش جهانی

المللی در زمینه آموزش و مشارکت و تبادل بین

حبیب صبوري خسرو شاهي

آموزش و پرورش براي همه جهانیان

انش، ایجاد و کاربرد آن در جدول هاي د پیکربندي دوباره دانش برحسب ویژگیاند؛ هم مواجهبنابراین، مربیان با دو گستره موازي مرتبط به. خالصه شده است 2شماره

شکل ITدانش جهانی و دانش در مفهوم جدید که هر دوي اینها به وسیله رشد سریع اما سؤال این است که آموزش و پرورش چه نقشی را باید در خلق یک . اند گرفته

دیدگاه آرمانی بازي کند؟

مقایسه بین دانش سنتی و دانش جدید): 2(جدول دانش جدید دانش سنتی عنوان

گیویژ

ش دانايه

متعارفی و منطقی

هاي بندي شده در طبقه تقسیم مشخص

شده و در دسترس از خالصه نسلی به نسل دیگر

محور، رسانه چاپی متن

جسمی

کاربرد محوري

ي و نامتجانسا دانش تبادل رشته

ثبات و داراي وابسته به شواهد، بی دوره محدود

اينمایش محور، چندرسانه

مجازي و الکترونیکی

راهربدهايها و چالش ؛جهاني شدن آموزش و پرورش در عصر مواجهه با آن

ش دانجادای

آموزش انتقالی معموالً منحصر به هایی نظیر مدارس و محیط .ها است دانشگاه

برنده سبک صنعت و عوامل پیشگیرد وگرایش کار میکارخانه را به

کوچک هاي اندازهمحلی بودن وبه .دارد

به وسیله نخبگان اجتماعی و .شود فرهیختگان تولید می

کنند و افراد یا در تنهایی کار مییا با افراد همگروه خود در یک

.پردازند زمینه مشابه به فعالیت می

هاي علمی و نظري را تقویت پایه .کند و ارزش علمی آنرا مرور می

ساختاري -آموزش ایجادي

هاي یجاد شدن در محیطقابل ا گوناگون

-وسیله نیازهايبرنده به عوامل پیش

وتجارت جهانی تغذیه و اطالعاتی .تمایل به گسترش در اندازه دارد

اي و هاي شبکه وسیله رشتهبه .شود راهبردي ایجاد می

شکل گروهی طور معمول بهافراد بهاز افراد کنند و متشکل کار می-گوناگونهاي ها ورشته درزمینه

.است

به نیازهاي اجتماعی و اقتصادي .کند توجه می

ش دانبردکار

.مورد خاصی مورد توجه نیست

دانش به تولید دانش منجر .شود و دانش قدرتمند است می

.به کاربرد دانش توجه دارد

سودمندي دانش توجه دارد و آنرا به .داند وسیله می

گی شدیدي به شواهد و اسناد دارد و با توجه به مطالب فوق دانش جدید وابستدر عین حال زودگذر است و حل یک مسئله لزوماً به این معنا نیست که بتواند مسائل

کامالً غیرمحتمل است که مسئله مشابه، به . مشابه تحت همان مفهوم را نیز حل کندراین، بناب. از این رو فراگیري دانش به تنهایی کافی نیست. همان شکل دوباره رخ دهد

نقش آموزش و پرورش آماده کردن یادگیرندگان است براي آن که دانش را از میان عبارت دیگر، جهانی شدن به به. هاي دانش دریافت کنند بافت فرهنگی و حوزه

.گسترش هوشمندي چندگانه خواهد انجامید

حبیب صبوري خسرو شاهي

، »علمی -آموزشی«نحوي است که مؤسسات عالوه سرعت دانش جدید بهبهدانش کسب . آموزان و ورود به بازار کار کافی نیستند آماده کردن دانشدیگر براي

کاربردي بودن . سرعت کهنه و منسوخ خواهد شدها به شده در مدارس و یا دانشگاهدانش جدید، ناپایداري و بافت خاص آن، بر این تأکید دارند که هر کشور براي سهیم

. یادگیري در طول عمر آماده کند شدن در نیروي کار، ناچار است که خود را براي .اي به جامعه یادگیرنده تبدیل شود کند که هر جامعه بنابراین، جهانی شدن حکم می

اي باید خودانگیخته باشد و یک چرخه در یک جامعه یادگیرنده هر یادگیرندهاي یادگیرندگان، معلمان و والدین شبکه. خودیادگیري و خودارزیابی را ایجاد کند

اي هستند ها نیز شبکه کالس. دهند که براي یادگیري، کالس درس را شکل می هستنداي هستند ها هم شبکه که یادگیري در مدرسه را شکل خواهند داد و مدارس و انجمن

ها اي در بین ملت دهند و باالخره جوامع یادگیرنده نیز شبکه که جوامع را شکل می. هاي فردي یادگیرندگان است توانمنديها و پس نقش مربیان گسترش نگرش. هستند

. در این شرایط است که دیدگاه آرمانی آموزش و پرورش جهانی، تحقق خواهد یافت . خالصه شده است 3ها در جدول شماره ها و توانمندي این نگرش

هایی که باید گسترش یابد هاي جهانی و توانمندي نگرش): 3(جدول

حوزه دانش

توسعه هاي جهانی باید نگرش یابد

هاي جهانی باید توسعه توانمندي یابد

نیف

-ديصااقت

احترام به خوبی و نیکی در • تجارت جهانی

آمادگی براي مشارکت جهانی •

بردن از سیستم باز براي بهره • اي دانش حرفه

هاي تحلیلی مرتبط با مهارت • تجارت جهانی

هاي فنی و اقتصادي براي مهارت • تجارت جهانی

اي تجارت اي بر دانش حرفه •

راهربدهايها و چالش ؛جهاني شدن آموزش و پرورش در عصر مواجهه با آن

انیانس

-عیتمااج

دهکده جهانی •

هاي تعهد به پایبندي به دوستی • المللی بین

المللی تعهد به تبادل بین •

هاي احترام و پذیرش تفاوت •ناشی از ملیت، قومیت، نژاد،

جنسیت و مذهب

دانش عمیق درباره دیگر • ها ها و سنت فرهنگ

هاي توانایی در استفاده از فناوري •یر دورنگار، تلفن، پست ارتباطی نظ

هاي صوتی و الکترونیک و کنفرانس تصویري

توانایی و تسلط به بیشتر از یک • زبان

ها، آگاهی از تفاوت بین ملت • مذاهب، نژاد و جنسیت

سیسیا

المللی ارتقاي ائتالف بین •

اندازهاي متفاوت به چشماحترام •نادیده ها، آمادگی براي ملتاي ه رفتارهاي غلط نسلگرفتن جدیدتر

تعهد به صلح و پاسداري در • برابر جنگ

مشترك با عالیقگسترشتعهدبه • ها دیگر ملت

ها رفع تعارض •

دانش درباره شرایط هدایت • المللی پایدار ائتالف بین

فهم تاریخی، فرهنگی، سیاسی، •اقتصادي دالیلی که منجر به اختالف

ها اندازهاي دیگر ملت در چشم .شود می

اریخ خود و ملل دانش درباره ت • دیگر

دانش درباره نیازهاي خود و دیگر •هایی که منظور گسترش پروژهملل به

.براي طرفین سودمند باشد

توانمندي در حل تعارض •

حبیب صبوري خسرو شاهي

گیرهنف

تعهد به حفظ فرهنگ بومی • هاي فرهنگی ستایش گوناگونی •

پذیرش فرهنگی بین کشورها و • مذاهب

گسترش فرهنگ جهانی •

نگ بومی دانش عمیق درباره فره • خود

هاي دانش درباره گوناگونی •هاي فرهنگی مشترکات و تفاوت

.هاي گوناگون فرهنگ

هاي ارتباطی مهارت •

المللی و آداب اینترنتی دانش بین •

شیموزآ

آمادگی براي پذیرش •هاي تقسیم شده در مسؤولیت

مجموعه یادگیري

تعهد به دانش جهانی •

المللی در تبادل و مشارکت بین • زش و پرورشزمینه آمو

تعهد به آموزش و پرورش •براي همه دنیا به ویژه کشورهاي

در حال توسعه

ها در شرایط توانایی اداره گروه • یادگیري

توانمندي در خود یادگیري و • خود ارزیابی

توانایی دانش مدیریت براي •تشخیص، سندیت، ذخیره سازي، بازیابی اسناد و کاربرد اطالعات به

وسایل دست آمده از طریق الکترونیکی

توانایی مشارکت و تبادل با یک یا •چند نفر از طریق وسایل الکترونیکی

براي اهداف آموزشی

توانایی فراهم کردن پشتیبانی •براي پشتیبانی ) مثل ترجمه(فناورانه المللی هاي همسان بین از گروه

راهربدهايها و چالش ؛جهاني شدن آموزش و پرورش در عصر مواجهه با آن

از فرایند بنابراین با توجه به مطالب فوق باید گفت که دانش جهانی تنها بخشیهاي شهروند جهانی را آموزش و پرورش جهانی باید توانمندي. جهانی شدن است

افزایش دهد؛ یعنی شهروندي که داراي هوشمندي فنی، اقتصادي، انسانی و اجتماعی، یادگیري خویش است و نقش مهمی را فرهنگی و آموزشی بوده و درگیر شبکه خود

)30-32: 1382مالیی نژاد، . (کند در دنیاي توسعه یافته جدید ایفا می و پرورششدن در آموزش جهانی یندیدگاه موافق

شدن باعث نزدیکی بیشتر کشورها از نظر مبادالت گروه معتقدند که جهانیاین موجب همکاري و رقابت جهانی در در نتیجهگردد و اقتصادي و فرهنگی می

،این گروهبر اساس نظر . شدخواهد هاي علمی، فرهنگی، ورزشی و هنري نیز زمینههاي اي براي شرکت در فعالیت در دیدگاه جهانی، آموزش و پرورش به عنوان وسیله

المللی موفق باشند هاي بین ببینند تا بتوانند در عرصهآموزش و افراد باید . جهانی است از نظر این گروه،. گردد امري فراتر از موفقیت اقتصادي قلمداد می ،و این اهداف

مرزهاي ملی درون ها گردد که در تواند منجر به نوعی ترکیب فرهنگ شدن می جهانیهاي توانایی زندگی کردن، فهمیدن و ارزش گذاردن بر تفاوت. پذیرد صورت می

هاي آموزش و پرورش است که در دیدگاه فرهنگی یکی از ارزشمندترین درس (Sundaran, 2001) .ختتوان آن را برآورده سا جهانی میتواند به صورت ملحق شدن به یک سیستم شدن می از اشکال جهانیدیگر یکی

توانند از یک المللی باشد که در آن مدارس کشورهاي مختلف دنیا می آموزشی بینکه بیش از هزار مدرسۀ IBO1مانند مؤسسۀ . برنامۀ آموزشی هماهنگ برخوردار باشند

اي از این مدارس که مجموعه. دهد ر دنیا پوشش میابتدایی و راهنمایی را در سراسهاي مشترکاً معتقدند که این امر یعنی تبدیل برنامه ،مدرسه دولتی است 400شامل

هاي آموزشی کشورشان سازي برنامه المللی باعث غنی هاي بین آموزشی ملی به برنامهتمایلی به با این وجود بسیاري از کشورها چندان (Walker, 2000) .شده است

حبیب صبوري خسرو شاهي

چرا که آن را ابزاري ؛دنوارد ساختن آموزش و پرورش خود در حیطه جهانی ندار .دانند مینهاي ملی و قومی خود سیاست اعمالبراي

و پرورش شدن در آموزش جهانیین دیدگاه مخالف

شدن سعی در ایجاد عالیق مشترك در حال حاضر جهانی: این گروه معتقدند براین باورندکه افرادي. طرفدار آموزش و پرورش دولتی هستندبراي کسانی دارد که

اي از دنیا که زندگی کنند باید بتوانند فرزندان خود را به مدرسه بفرستند در هر منطقهگیري کسانی که اعتقاد دارند برابري در بهره. و از امکانات آموزش عمومی بهره گیرند

چراکه ؛پذیر است ورش عمومی امکانامکانات آموزشی تنها در سایه آموزش و پرآموزش و . گردد می ارائهبودجۀ آن توسط دولت تأمین شده و براي همه یکسان

اما طرفداران . پرورشی که دموکراتیک بوده و مخصوص صاحبان پول و سرمایه نباشد کنند که با مطرح نمودن نتایجی نظیر یکپارچگی اقتصادي، شدن، تصور می جهانیتوانند و یگانگی فناوري کشورها و غالب بودن ایدئولوژي نئولیبرال می مرز شدن بی

.ق مشترك باشندئمنشأ عالدایش دیدگاه جهانی یاز پ که کنند طرفداران آموزش عمومی و دولتی اظهار می

الحاق آموزش و پرورش کشورها به ساختار ،90تاکنون یعنی تقریباً از اواسط دهۀ هایی که اساساً طرح. پذیر بوده است المللی امکان هاي بین الب طرحقجهانی تنها در

المللی بازرگانی و هاي بین بازرگانی هستند و با هدف برقراري توافق - تجاري، APEC ، 2NAFTA 1هاي اند، نظیر توافق نامه ریزي شده گذاري طرح سرمایهMAI3 شکیل مجامع کشورهاي فرایند ت«و غیره که همگی واحدهایی از برنامۀ جامعها، با وجود ماهیت تجاري خود به آموزش و پرورش نیز این طرح. هستند »آمریکایی

1 APEC- Asia Pacific Economic Corporation

راهربدهايها و چالش ؛جهاني شدن آموزش و پرورش در عصر مواجهه با آن

گیري طور نامطلوبی تصمیمهاي آموزشی بهپرداخته و عالوه بر اینکه در مورد سیاست (Kuehn, 2000) . باشدنیز میانگیزي داراي نقاط مشکوك و شبهه ،شده

آمده است که اگر GATT 1و یا NAFTAز بندهاي عنوان مثال در یکی ابهکشوري به یکی از این قراردادهاي تجاري بپیوندد و ادارة آموزش و پرورش کشور

د ولو اینکه نمایخود را نیز تابع قرارداد جهانی سازد، بعداً حق ندارد آن را خارج د ناراضی آموزش و پرورش کشورشان اتفاق بیفت اکثریت مردم آن کشور از آنچه در

(Walker, 2000) . بوده و رأي به خروج ازآن قرارداد بدهند :هاي آموزش و پرورش ایران چالش

هاي آموزش و پرورش کشور از منظور تبیین بهتر موضوع، ابتدا برخی از چالشبهمنظر بین المللی و جهانی بررسی و سپس عملکرد آموزش و پرورش در راستاي

:گیردمورد مداقّه قرار میها مواجهه با این چالش هافرصت آموزش زیست محیطی -الف

عنوان عوامل زیست یک مسئله جهانی تلقی شده و آنچه به امروزه بحران محیطها، افزایش آلودگی: شود بسیارند از جمله زیست انسان مطرح می تهدیدکننده محیط

معهذا این ... اوزن و ها، افزایش جمعیت، نابودي الیه کاهش منابع طبیعی نظیر جنگلمحیطی چیست و آموزش هاي زیست مسئله که نسبت آموزش و پرورش با بحث

ها در مدرسه و زیست از کجا و چه زمانی باید آغاز شود؟ جایگاه این آموزش محیطزیست و خطراتی که انسان براي در کالس درس کجاست؟ مشکالت محیط

توان از افزایش آنها جلوگیري کرد؟ می زیست به وجود آورده کدامند؟ و چگونه محیطهاي بیشتري را براي هایی است که نیاز به آموزش را بیشتر ساخته و مسؤولیت موضوع

ریزي کشورهاي پیشرفته با برنامه. نظام آموزش و پرورش ایران به همراه آورده است

حبیب صبوري خسرو شاهي

. بیاورندها را به خانواده، مدرسه و کالس درس اند این آموزش هنگام سعی کردهبه )379: 1382سرکارانی، (

هاي آموزشی و درسی و در ایران هم باید این مباحث به شکل جدیدي در برنامههاي یادگیري در اختیار کودکان و حتی آموزش خانواده وارد شود و این فرصت

طور عینی با این مسائل آموزان را به هاي یادگیري که دانشفرصت. نوجوانان قرار گیردطوري که یک مادر هم بتواند این به. جامعه را متوجه این مباحث سازد آشنا و . ها را به فرزندانش منتقل کندآموزش ساالري و مشارکت اجتماعی حقوق شهروندي، مردم -ب

المللی خیلی اهمیت دارد، دموکراسی، دومین موضوعی که امروزه در سطح بینحقوق انسان در جامعه و مدرسه مدنیت و نقش آموزش و پرورش در آن و نقش و

عبارت دیگر نسبت انسان با جامعه، جامعه با مدرسه و باالتر از آن نسبت به. است . جوامع با یکدیگر و نقشی است که آموزش و پرورش در این میان دارد

. بحث دیگري که در این حوزه مطرح است بحث مشارکت انسان در جامعه استهاي مدنی و مطالبه حقوق شهروندي نیاز به شناخت الیتمشارکت در اداره جامعه، فع

مشارکت آموختنی است و باید آن . هاي سازنده داردهاي خاص و نگرشالزم، مهارتآموزش و پرورش نقش . را از همان کالس درس و خانواده بیاموزیم و تمرین کنیم

وه مشارکت به عال. اي در آموزش و تمرین این مشارکت در میان کودکان دارد ویژهتنها در سطح خانواده، منطقه یا محل جغرافیایی خاصی که انسان در آن متولد شده و

گیرند از ها شکل میها در انسانکند نیست، بلکه هنگامی که این مهارت زندگی میالمللی ارتقا خارج شده و به سطح ملی و بین... سطح خانواده، محل زادگاه، منطقه و

. این همان چیزي است که دنیاي امروز به آن نیازمند استدر واقع . یابد میویژه فناوري اطالعات و ارتباطات و نسبت آن با آموزش و فناوري نوین به

- پرورش موضوع دیگري است که آموزش و پرورش در قرن بیست و یکم با آن روبه

راهربدهايها و چالش ؛جهاني شدن آموزش و پرورش در عصر مواجهه با آن

وري گیري از فنا عنوان یک بحث نو مطرح است، بهرهرو است و آنچه در اینجا به .یادگیري است -نوین اطالعات و ارتباطات در فرایند یاددهی

استفاده از فناوري ارتباطات در آموزش و پرورش بدین معنی است که ما باید این فناوري را به کالس درس آورده و در فرایند یادگیري از آن بهره گیریم تا

: 1382سرکارانی، ( .اي پیدا کنند آموزان نسبت به این فناوري نگرش سازنده دانش382( دهایتهد انه به آموزش و پرورش یورود را -الف

: عبارتند از داشته باشد، ورود رایانه به تعلیم و تربیتخطراتی که ممکن است در ، رابطه معلم و دانش آموزدار شدن خدشه ،از جامعهمنزوي شدن دانش آموزان

تعلیم و شدن یش از حد قالبی ب و هاي انسانیآموزش ارزشگرفتن معرض خطر قرار . تربیت نترنتیا -ب

آموزان و دانشجویانی که با اینترنت سرو کار ترین کار براي دانشامروزه آسانهایی را آنها از موضوع مورد تحقیق خود واژه. جاي آن استدارند، کاربرد نابه

قرار دادن مطالب وجوگر مطالب را پیدا، و با انتخاب و با استفاده از موتورهاي جستامروزه، دانش آموزان . دهند می ارائهعنوان تحقیق از منابع مختلف کنار هم، چیزي بهشبکه اینترنت، . دهند انجام می تحقیقات خود را و دانشجویان با استفاده از اینترنت

ارائهشماري را چون نتایج بی. دهد تر از آنچه که هست، نشان میتحقیق را بسیار سادهکند و نیز منابع فراوان، تصاویر و خالصه مطالب را به سهولت و سرعت بر روي یم

.کندصفحه نمایشگر پدیدار می

حبیب صبوري خسرو شاهي

هاي بومیتک فرهنگی و از بین رفتن فرهنگ -جو از هم ها را قابل شناسایی ملت ،باشد می هویت از مفهوم منتج که ملی هویت

بر دیگر با تکیه از ملت ملت یک تفکیک براي ملی، ابزاري هویت. کند میمتمایز آگاهی که و تا زمانی است جمعی شده تعریف یا مفاهیم مفهوم حول مشترك آگاهی گیري شکل ملی، امکان وجود نیاید، هویت به خود از دیگري تفکیک براي مشترکیفرهنگی جهانی رشد تک کننده، در ارتباط با مقوله جهانی شدن مسئله نگران .ندارد

هاي روابط عمومی آنها هاي جهانی غرب و شبکهاست، فرهنگی که از سوي رسانهچگونه چه بخورند، کند که چه بپوشند،فرهنگی که به مردم دیکته می شود،تبلیغ می

(Yang,2002:14) .زندگی و چگونه فکر کنندعنوان یک پروژه در این پدیده را بهالبته این تفسیر بیشتر از نگاه کسانی است که

از طرفی . شودریزي و هدایت میسازان آمریکایی برنامهگیرند که توسط جهانینظر میاین فرهنگ، . یابی به رهبري ایدئولوژیک جهانی است مریکایی در پی دستآ فرهنگ

یدا مریکایی پآبا آنکه در بستر روشنگري اروپا شکل گرفته، امروزه تفسیري کامالً بر این پایه، در حوزة . مادي دارد وبعدي فرهنگ، به انسان، نگاهی تکاین . کرده است

ها در حیطۀ فناوري مادي صورت مریکایی همۀ تجزیه و تحلیلآرهبري ایدئولوژیک . شود وري این دنیایی محدود می سازي و بهره ها، به بهینه مشغولی گیرد و همۀ دل میها محدود مریکاییآمریکا، دامنۀ انتخاب را براي غیرآوژیک عالوه، رهبري ایدئولبهخود حق یک پاالیشگاه، تنها به همانندمریکایی، آهمین دلیل، فرهنگ کند و به می. دهد که بگوید چه چیزي خالص و درست، و چه چیزي نادرست و ناخالص است می

جه است که سعی جویی فرهنگی با موانعی چون فرهنگ انقالب اسالمی موا این سلطهجدال بین این . دارد، براساس دو پایۀ توأمان مادیت و معنویت، نقشی جهانی ایفا کند

نگر از بدو پیروزي انقالب اسالمی آغاز شده و با طرح پروژة دو فرهنگ جهان . سازي شدت یافته است جهانی

راهربدهايها و چالش ؛جهاني شدن آموزش و پرورش در عصر مواجهه با آن

يساز و فرهنگ جهانیایران یکی از ابعاد جدال بین فرهنگ انقالب اسالمی دهنده یک نظام معنا عنوانفرهنگ، گاه به. ناسازي فرهنگی استمعمریکایی، در آ

در این معنا، فرهنگ در پی کنترل دیگران است و براي دستیابی به . شود تعریف میمریکا را در آهاي همسو و همگن با ارزش تا کوشد مریکایی میآاین امر، فرهنگ در صورت تحقق این همسویی، تفسیر . دترویج کنایران از جمله کشورهاي اسالمیهاي پیرامونی، در میان مردم و مسؤوالن دو کشور صورت خواهد واحدي از پدیدههاي یکی از راه. ثیرپذیري فرهنگی خواهد بودأثیرگذاري و تأآغاز ت ،گرفت و این

زدایی تاریخی، مسخ تاریخی یا هویت. زدایی فرهنگی است معناسازي فرهنگی، هویتو در ذهنیت آنان نسبت سلبمعنا است که گذشتۀ افتخارآمیز یک ملت از آنان بدین

. اي که صرفاً در مسائل روزمره محصور شوند گونه تفاوتی ایجاد گردد؛ به به آینده، بیشود و برپایۀ تفسیر تاریخ یا مبتال به گُسل تاریخی، مجذوب دیگران می ملت بی

آنکه چنین ملتی در سه حوزة معرفت، نتیجهزد؛ پردا غیربومی به ارزیابی حوادث می )1383شیرودي، . (دهد تن می یگانهقدرت و اخالق، به پذیرش سلطۀ فرهنگی ب

کاهش ارزش زمان گذشته و افزایش ارزش زمان حال - د

اي العاده ، ارزش فوقایراناز جمله اصول مهم در نظام آموزشی سنتی جامعه عنوان ، از این ارزش بههاهمواره در گفتمان. باشد دارا می »زمان گذشته«است که

صاحبان تجربه دانسته و و آموز درس بزرگتر راو پیوسته افراد شود یاد می »تجربه«این .خود بیفزایندبر این است که با استفاده از تجربه ایشان، بر دانش همگانی سعی

-خته که معموالً بهتلقی، اصول نظري و عملی خاصی را در نظام آموزشی حاکم سا

.شود از آن یاد می »ادب تحصیل«عنوان هاي نوین این در حالی است که تحوالت رخ داده در عرصه فناوري و روش

امروزه یک جوان با . آموزشی، به شدت این اصل را دستخوش تحول ساخته استت استفاده از امکانات آموزشی و ارتباطی، به حجم باالیی از اطالعات و دانش دس

حبیب صبوري خسرو شاهي

و یابد به شدت کاهش می» شده ارزش زمان تجربه«شود که یابد و این چنین می میشود؛ چرا که جوان امروزي خود را نیازمند تجربه در نتیجه ادب پیشین نیز متحول می

مراتب که به هایی دست یافته ها و دانش کند به توانمندي نسل قبل ندیده و احساس میتوجه به سرعت فزاینده رشد امکانات جدید با. یشین استهاي نسل پ بیشتر از دانسته

پس باید توجه . آموزشی و ارتباطاتی در جامعه ما، این تحول در حال وقوع استآموزان در راه هستند که تصور و تلقی متفاوتی از داشت که نسل جدیدي از دانش. یشین را داشتتوان از آنها توقع ادب تحصیلی پ زمان گذشته دارند و بنابراین نمی

)33: 1382افتخاري، ( سوادي مدرن پدیده بی -هـ

افزایش جمعیت خواهان دسترسی به اطالعات و کسب مدارج عالی علمی، هاي مادي و انسانی موجود بر سر راه تأمین این نیازها و تحول فزاینده محدودیت

زش بتوانند هاي سنتی آمو شود که همچنان روش تغییرات اجتماعی، مانع از آن میدر این خصوص . گویی به نیازهاي جهانی معاصر مورد توجه قرار گیرند براي پاسخ

هاي مجازي و استفاده از دانشگاه: هاي نوینی همچون توان به پیدایش پدیده می، که متأسفانه مشارکت و سهم ما در طراحی یا نمودهاي الکترونیکی اشاره روش

آموزش " عنوان مثال در بحث مهمبه. است کاربرد این مقوالت بسیار پایینتهران، صنعتی شریف و شیراز، اقدامات : ها مانند در برخی از دانشگاه 1"الکترونیکی

به درصد بسیار ناچیزي از کل نظام آموزشی ما را وي صورت پذیرفته است محدودتی و هاي سنتوان ادعا کرد که ما با روش بر این اساس، می. خود اختصاص داده است

همین دلیل نه ایم و به غیرکارآمد وارد عرصه پیشرفته آموزشی در عصر اطالعات شدهتوان جذب تمامی عالقمندان داراي استعداد را داریم و نه امکان آموزش مناسب به

نتیجه این مهم، پیدایش پدیده منفی مهاجرت . کنیم معدود افرادي که جذب می

راهربدهايها و چالش ؛جهاني شدن آموزش و پرورش در عصر مواجهه با آن

ظور دستیابی به علوم و دانش موردنظرشان راهی منباشد که به هاي علمی می سرمایهتواند، الزم به ذکر است که استمرار این فرایند، در آینده می. شوند کشورهاي دیگر می

اکنون نیز در هم. سوادي در کشور شود منجر به بروز اشکال نوین و مدرنی از بی توان به ال میبراي مث. یافته استهاي علم و دانش، این آفت نمود بعضی از قسمت

درصد، 32کره ،درصد 54در حالی که در کشور مالزي . دکراشاره 1"فناوري برتر"درصد از کل صادرات 4درصد و ترکیه 17درصد، آلمان 27درصد، ژاپن 30انگلیس این بخش در ایران، ،اختصاص داشته فناوري برتر به حوزه 1999شان در سال صنعتی

که نوعی از فقر و محرومیت را بودهر از یک درصد در بهترین حالت چیزي کمتاي در این این تحلیل با توجه به تعداد افرادي که به صورت حرفه. دکن میتداعی

از سوي دیگر درصد شاغالن در این .است ارزیابیقابل نیز بخش شاغل هستند، درصد، 2/11میالدي، براي آلمان 1999حوزه از کل نیروي کار شاغل در سال

درصد بوده است؛ ولی در کشور 3/5درصد و آمریکا 3/6درصد، ژاپن 6/7انگلیس آمارهایی از این قبیل . ما عمالً درصد قابل ذکري براي این بخش مهم وجود ندارد

سوادي مدرن داللت دارد، گیري نوعی جهل و بی باشد و به شکل کننده می بسیار نگراناز . ت شدید سطح آموزشی در کشور منتهی شودتواند به اف که در صورت استمرار می

هاي عالی دانش مورد توجه و اقبال قرار نگرفته است و در نتیجۀ فقر ه این منظر، حوزهاي علمی شدن این حوزه ریز در سطح مدیریتی، راه را بر بومی کارشناس و برنامه

کاربرد عملیاتی در نتیجه، جامعۀ نخبگان ما از مزیت آشنایی علمی و .سازد مسدود میهاي حساس محروم شده و این محرومیت به درون پیکره جامعه نفوذ این دانش

شوند که اگرچه استانداردهاي سنتی دیده وارد جامعه می کند و نسلی آموزش می: همان. (باشند آموزش را دارند، اما از معدل خوبی در فضاي جهانی برخوردار نمی

36( نهاي ناهمسا پدیده آموزش -و

حبیب صبوري خسرو شاهي

ها و متون آموزشی منجر به هاي ارتباطاتی، تنوع محصوالت و روش رشد فناوريپدیده و دچار معضلبه ویژه ایران آن شده که بسیاري از کشورهاي در حال توسعه

آموزان در حالی که در دانش در اثر آن بخشی از که شدهیاد »هاي ناهمسان آموزش«باشند، به واسطه دسترسی به تحصیل می درون یک نظام آموزشی رسمی واحد در حال

هاي دیگري نیز صورت غیررسمی از آموزش، به)به ویژه شبکه اینترنت(امکانات تازه آموزشی که چون جامعه مورد نظر در آن نقشی ندارد، با آموزش . شوند مند می بهره

ن تواند لطمات جبرااین ناهمسانی بین این دو فضا، می .باشد همسان نمی ،رسمی .ناپذیري به نظام آموزشی ایران وارد نماید

اتعدم همراهی ذهنیات با عینی - ز

آموزش و پرورش رسمی کشور بر محفوظات تکیه دارد و این روند براي هر طی این مدت اریه هایی که اغلب آموزش لذا یابد آموزي تا دوازده سال ادامه می دانش »همراهی ذهنیات«عدم . رسد نمی »عین«است و به مرحله »ذهن«تا مرحله شود،میاي جز ها، نتیجه ها و واقعیت هاي تئوریک با تجربه و تماس نیافتن آموزه »عینیات«با

عبارتی آموزش و به. ندارد یآموزان با دنیاي پرتنوع و فعال بیرون سازي دانش بیگانهلذا سازد یآموزان را با فرایندهاي اجتماعی درگیر نم پرورش رسمی ایران، دانش

آموزان برخاسته از این نوع نظام آموزشی، در رویارویی با موج فرهنگ جهانی دانش )59: 1382بیات، . (خواهند شدفکري نحرافات دچار ا خارجی آموزش زبان -ح

جهان امروز از کشورهاي متعدد و گوناگونی تشکیل شده که هر یک به سبب و این تنوع و گوناگونی، است برخوردار تاریخ خاص خود از فرهنگ و زبان متفاوتی

که زبان ا سازد؛ چر ها در کنار یکدیگر را دشوار میگاهی امکان زندگی مشترك انسانبینی افراد، قوه تخیل آنها و صرفاً ابزاري براي برقراري ارتباط نیست، بلکه جهانی

راهربدهايها و چالش ؛جهاني شدن آموزش و پرورش در عصر مواجهه با آن

، انتقال یک به عالوه) 1379پیام یونسکو، . (کند بیان مینیز روش انتقال دانش را مفهوم از فرهنگی به فرهنگ دیگر، همواره مستلزم چالش تغییر از یک نظام فکري به

توانند منبع متقابل غیرقابل مقایسه میفکري هاي نظام فکري دیگر است و این نظام .اعتنایی افراد و اقوام به یکدیگر شوند عدم درك، سوء تفاهم و حتی تحقیر و بی

)2000ماتسورا، (و تأثیر آن بر کلیه ابعاد » جهانی شدن«اي به نام طرف دیگر، با ظهور پدیدهاز

ها و بین اجتماعی، اقتصادي، فرهنگی و اخالقی، ضرورت برقراري ارتباط بین ملتآحاد مردم در درون هر کشور، درك متقابل و تحمل یکدیگر، روز به روز بیشتر

هایی که بخشی از میراث آنها را باناز این رو، تشویق مردم به یادگیري ز. شود میالمللی هاي بین هایی که امکان ارتباط متقابل را در صحنه دهد و یا زبان تشکیل می. کند از شروع دوران جدید در زندگی مردم اکثر کشورها ادامه داشته است فراهم می

وسیله شهروندان هاي مربوط به یک یا چند زبان خارجی بهامروزه، کسب مهارتالمللی و جانبه در جامعه بین شرط الزم براي مشارکت همهکشورهاي مختلف، پیش

این ضرورت در حدي است که براي مثال، در اروپا . هاي آن استاستفاده از فرصتوسیله شود که حداقل دو زبان خارجی مربوط به سایر کشورهاي اروپایی به توصیه می

مکان تفاهم و ارتباط بیشتري بین مردم این نسل جوان این قاره فرا گرفته شود تا اعنوان را به 2001حتی پارلمان اروپا، سال (Eurydice, 2001) .کشورها ایجاد گردد

کند و هدف از این کار این است که آگاهی مردم را اعالم می »هاسال اروپایی زبان«ي زبان دیگر نسبت به تنوع فرهنگی و زبانی و غناي این منطقه باال ببرد و یادگیر

)همان( .عنوان کلید توسعه روابط فردي و شغلی با دیگران توصیه کندها را بهملتهاي فرهنگی سایر منظور استفاده از میراثیادگیري زبان خارجی همچنین به

هاي التین، یونانی و عربی طور که قبالً گفته شد، یادگیري زبانکشورهاست و همانبوده ختلفدلیل محور بودن این کشورها از ابعاد مبه هاي مختلف تاریخی در دورهامروزه با توجه به توسعه صنعت و تجارت و نیز با جهانی شدن اقتصاد و . است

حبیب صبوري خسرو شاهي

هاي اطالعاتی و ارتباطی و از همه مهمتر، با توسعه علم و دانش در توسعه فناوريهاي ي زبانو لزوم همگامی با جهان از این نظر، ضرورت یادگیر» شمال«کشورهاي

به استناد آمار، امروز حدود یک میلیارد . استشده پذیر خارجی بیش از پیش توجیهنورانی ( .کنند عنوان زبان رسمی و یا زبان دوم خود استفاده مینفر از زبان انگلیسی به

ترین دلیل این توجه به زبان انگلیسی، استفاده گسترده از آن شاید مهم) 1379 خجسته،ها ، انگلیسی1وباز نظر تعداد صفحات . است» اینترنت«المللی مانند اي بینه در شبکه

)همان( .کاربران اینترنت، انگلیسی زبانند% 58ها برتري دارند و نیز بر بقیه زبان% 89با بدون تردید، گستردگی زبان انگلیسی در سراسر جهان و تبدیل آن به یک زبان مسلط

زبانان بر سایر کشورهاي د و سلطه فرهنگی انگلیسینیز خطرات خود را در پی داررو، توصیه شده است که آموزش زبان خارجی به یک از این. شود جهان را موجب می

تواند جلوي حلی است که می زبانی، تنها راه واقع، چند محدود نشود و درخاص زبان ، وين فرانسخارجی در کشور باید زبا هايلذا، آموزش زبان. این سلطه را بگیرد .دشامل شوهاي مورد نیاز را نیز آلمانی و سایر زبان

پدیده جهانی شدن بر آموزش و پرورش نیز تأثیرگذار شده و یکی از ابعاد آن، رو، از این. دانشجو و دانش در سراسر جهان است ،جایی استادهله جابئمسرو نیستند و هخل کشور روبها تنها با بازار کار در داالتحصیالن مدارس و دانشگاه فارغ

هاي در صورت دستیابی به تخصص مورد نیاز و قابل رقابت در منطقه و یا صحنهبدون شک، دانستن . توانند در هرجا که مایل باشند به آموزش بپردازند المللی می بین

براي جایی و تحرك ههاي این جاب شرط زبان خارجی و تسلط بر آن یکی از پیشو اشتغال در سایر مناطق جهان است و آموزش و پرورش باید جوي تحصیلوجست

علمی و ياین مسؤولیت را بپذیرد که آموزش زبان خارجی را به عنوان یک ابزار ارتقاو با رعایت کیفیت این فتهنیز وسیله اشتغال و تحصیل شهروندان کشور در نظر گر

نی، شرایط را براي اي و جها آن در سطح استانداردهاي منطقه يآموزش و اعتال

راهربدهايها و چالش ؛جهاني شدن آموزش و پرورش در عصر مواجهه با آن

از اینرو، تصادفی نیست که تدریس . حضور نیروهاي کیفی و برتر جامعه فراهم سازدزبان خارجی با افزایش نیاز کشورها به ارتباط جهانی فزونی یافته و تدریس آن به

تسریع ) و در بسیاري از کشورها به ابتدایی(سراسر دوره راهنمایی و دوره متوسطه بدون شک، توجه به زبان خارجی و آموزش آن تنها (Eurydice,2001) .یافته استبه سراسر تحصیالت قبل از دانشگاه محدود نشده و توجه به فراگیري زبانبه تعمیم

هاي مختلف یادگیري زبان از نوشتن، خواندن و مهارت در ترجمه تا توانایی جنبه . ده استکالمی در برقراري ارتباط با کشورهاي دیگر در نوسان بو

گیرينتیجه

پارادایم اصلی در یک عنوان جهانی شدن بهگونه که در قبل اشاره شد هماندر هم تنیدگی . شئون زندگی بشر را دستخوش تغییر کرده است دوران حاضر، همه

راه را ،شتاب فزاینده تحوالت ،هاي فراملی بر آنهااقتصادهاي جهان، تسلط سازمانامروزه دیگر هویت . فراملی در همه عصرها فراهم کرده است براي فعالیت شبکه هاي

بلکه از ،ها تحت تأثیر یک جامعه و یا یک ساختار اجتماعی ثابت قرار نداردانسانبسیاري از نویسندگان . متأثر می شودنیز یک هویت اجتماعی در عرصه بین المللی الکترونیک جهانی، چون ظهور دهکده یویژگی هاي اصلی جهانی شدن را در مفاهیم

آگاهی، کم رنگ شدن یانقالب اطالعاتی، فشردگی زمان و مکان، گسترش جهان .عصر سیبرنتیک خالصه کرده اندظهور مرزهاي جغرافیایی و

جایگاه کشورها در ساختار سیاسی، این فرایند، حرکت شتاب آلود با با این حال، آنچه مسلم . می باشدمجدد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادي جهانی در حال تعریف آموزش و پرورش ویژه از نظر است فرایند جهانی شدن نظام اجتماعی جامعه ما را به

با توجه به گستردگی لذا با توجه به یافته هاي تحقیق و .تحت تأثیر قرار داده است

حبیب صبوري خسرو شاهي

براي سیاستگذاران و برنامه ریزان و پیشنهاداتی هارهیافت ،تأثیرات جهانی شدن . می گردد ارائهکشور آموزشی

پیشنهاداتهایی براي دنبال یافتن راهدر تعیین استراتژي حرکت آموزش و پرورش، باید به

ساالر و جلب مشارکت عمومی و استفاده از همه ایجاد ساختارهاي اجرایی مردماي فراهم شود که کلیه ها بود تا زمینهها و امکانات جامعه و افزایش ظرفیتقابلیت

خبگان فکري و اندیشمندان و صاحبنظران مسائل فرهنگی و سیاسی خود را در امر ندر چنین سیستمی کلیه عناصر . تعلیم و تربیت و در نظام آموزشی کشور سهیم بدانند

تأثیرگذار در جامعه براي ایجاد یک محیط برانگیزاننده و بالنده در جهت تحقق اهداف ارائهکنند و به منظور بهتر بودن و بهتر شدن و یهاي آموزش و پرورش کار م و برنامه

.خدمات آموزشی باکیفیتی برتر، مشارکت فعال دارندآموزش و پرورش به لحاظ نوع کار و مکانیزم اثرگذاري آن بر بنیاد جامعه،

ها و تصمیمات آن خیلی سریع مورد قضاوت افکار عمومی، بازنگري ریزي برنامهگیرد به همین خاطر مسؤولین بگان و اندیشمندان قرار میجامعه و تجزیه و تحلیل نخ

ساز در آموزش و پرورش باید با شناسایی و تبیین ارتباط ارگانیک موجود بین تصمیمهاي فرهنگی و آموزشی و کنترل ریزي هاي تأثیرگذاري بر برنامه عوامل، شرایط و زمینه

هاي خود باشند و هرگونه گیري ها و تصمیمها، مواظب بازخورد فعالیت کارآمد برنامه. هاي صاحبان فکر و اندیشه سنجش و ارزیابی نمایندطرح و برنامه را با محک دیدگاه

یافته نباشد و ها متکی بر ارزشیابی و ارزیابی نظامریزي ها و برنامه مشی تا زمانی که خطود نه فقط موجب ها کنترل نشریزي ها با دور تند بازنگري نشده و کیفیت برنامه برنامه

راهربدهايها و چالش ؛جهاني شدن آموزش و پرورش در عصر مواجهه با آن

هاي موجود در جامعه و حتی گردد بلکه در برابر خیلی از واقعیت پیشرفت نمی .کند هاي علمی و فنی و باورهاي نوین مقاومت مینوآوري

ت شهروند فعال، باید گفت که یبا توجه به نقش مؤثر آموزش و پرروش در ترب -1-فرسوده نقش به يهاو وجود روش یح در انتخاب افراد فرهنگیصح يارهایعدم مع

فا کرده و یط نامطلوب در ساختار آموزش و پرروش ایوجود آوردن شرادر به ییسزا یکار گرفته شوند، برعکس عمل من افراد بهیترختهید فرهیکه با ییدر جا. کند یم

لذا . سازد که بتواند معلم باشدیک مدرك فرد را قادر نمیچرا که صرف داشتن . شودرخی کشورهاي پیشرفته از جمله آمریکا براي مقاطع آموزشی خود، که بهمانطوري

در آموزش و پرورش یکنند، انجام اصالحات اساس افرادي با مدرك دکترا استخدام مین صورت یها و آموزش و پرورش دارد؛ در غیر ادانشگاه یوند اساسیاز به پیایران نیز ن

.دا کندیخود را پ یواقع يد داشت که توسعه در جامعه ما معنایتوان امینم

شود، تا معلمان نیاز نام روش معلم، گرفتار میبستی نوین بهها در بنتمام فعالیت -2توجه باشند یادگیري بی -هاي نوین یاددهیبه تغییر روش را حس نکرده و به روش

پس بایستی ابتدا با تاکید بر تغییر نقش معلم. ها خنثی شده و عقیم خواهد ماندفعالیتهاي از داناي کل به راهنمایی که خود احتیاج به آموزش دارد و سپس آموزش روش

ها در هاي واقعی و نظارت بر فعالیتنوین تدریس، درگیر نمودن معلمان در محیط .هاي تحصیلی، اقدام نمودکلیه دوره

هاي با توجه به مطالب فوق، رسیدگی به وضع معیشتی معلمان و ایجاد جاذبه -3هاي جانبی را تواند نارسایی اي است که می ترین نکته ي این حرفه، محوريشغلی برا

زیرا که دیوارهاي بناي عظیم آموزش که با مصالحی همچون . بازسازي کندسازي هاي نو در تدریس، فراهم ریزي درسی، خلق روش ریزي آموزشی، برنامه برنامه

ند هرچند اصولی، دقیق و شو ساخته می... امکانات و تجهیزات و فضاسازي الزم وشده باشند اما در برابر وضعیت نامناسب زندگی اجتماعی معلمان مقاوم حساب

.نخواهد بود

حبیب صبوري خسرو شاهي

ت یعمل و رعا يت با مبنایترب. کندیم يدر اصالحات باز يت نقش عمده ایترب -4ت فرد مقدم بر ین اساس تربیبر هم. شودیآغازم یسالگگران ازحدود سهیحقوق د

بنابراین آموزش و پرورش باید با برنامه ریزي دقیق و منسجم به . تت جمع اسیتربتربیت صحیح افراد در راستاي دستیابی به معیارهایی چون اخالقیات، دانش و معرفت،

-چرا که معیارهاي آموزش جهانی نیز چنین می. ها گام بردارددرك، بینش و مهارت

آموزان را فه دارد دانشیو پرورش وظبنابر این با توجه به این معیارها آموزش . باشدخ، فرهنگ و زبان و یتار يریتنها درك و فراگ. آماده کند یجامعه جهان يشهروند يبراخ، فرهنگ و زبان یتار یست، بلکه مطالعه و بررسین یکاف یکشور بوم یات فارسیادب

ییر شهروندگرای، دانش آموزان را در مسیجهان يجهان و کسب اطالع از بازارها .دهدیسوق م یجهان

ف یشود که فرد از خود تعریباعث م یو اجتماع ی، فرهنگینید يت باورهایتقو -5 يهاانسان یمل و ینیت دیهوبنابراین آموزش و پرورش باید .داشته باشد یمشخصبودن یرانیکه آنها به مسلمان بودن و ا یران را ارتقا بخشد، آن هم به شکلیجامعه ا

.خود افتخار کنند

اعم از دولتی، نمونه مردمی یو فرهنگ یمختلف آموزش يهاستمیها و سستگاهد -6کالن و منسجم يزیک برنامه ریروند و فاقد یو غیرانتفاعی هر کدام راه خود را م

ن نوع رفتارهاست یدن به این ضرورت در آموزش و پرورش، نظم بخشیلذا اول. هستندرا با توجه به یاند تحول در نظام آموزشکه بتو ییجاد هسته هایرسد اینظر مکه به

.از استیقرار دهد، مورد ن یابیموفق مورد ارزش يتجارب کشورها

. شود یمادام العمرتلق ير و تعهدیرگذار، فراگیتأث يد امریآموزش و پرورش با -7کند که یجاب میر است اییسرعت در حال تغبه يکه فناور ییایدر دن يریادگی

گوناگون يهاتی، استعدادها و ظرفیک رشته علمیموضوع ش از توجه بهیآموزش ب .ت کندیرا در دانش آموزان تقو يریادگی

راهربدهايها و چالش ؛جهاني شدن آموزش و پرورش در عصر مواجهه با آن

درست به هنگام و در یعنید با مراحل رشد دانش آموزان، یآموزش و پرورش با -8ق یبه آن در همه جا، خواه در خانه، خواه از طر یدسترس. ردیزمان الزم شکل گ

یآموزش ينهادها. درس آسان باشد يهاو کالس یجمع يهاا رسانهینترنت و یاالت آموزش مداوم را یدات و تسهیتمه یگروه يهاو رسانه ياحرفه يهاسازمان

.فراهم کنند

، ارتباطات اثربخش و روش حل مسئله يد به تفکر انتقادیآموزش و پرورش با -9 يد برایط جدیاها و شراز فرصت. ق اکتفا نکندیتوجه کرده، تنها به انتقال دانش و حقا

ارتباط و تبادل يبرقرار يهاحلآموزان بهره گرفته، راههنگام دانشبه يهايریادگی .دهد ارائه يفرد يهاطور مؤثر در دانش آموزان با توجه به تفاوتها را بهدهیا

ک یدر مدرسه و تشر یگروه يهايآموزش و پرروش بسترساز فرهنگ همکار -10ز که یدانشگاه ن. گر استید یآموزش يو نهادها یو صنعت یبازرگان يبا نهادها یمساع

يد پاسخگویکم بایست و یشود در قرن بیمحسوب م یآموزش عال يخود از نهادها .ر جامعه باشدیمتغ يازهاین

اطالعات وارتباطات يفناور يتوسعه کاربر یکه در برنامه مل یتیبا توجه به اهم -11اي ، تجهیز مدارس به رایانه و شبکهیانسان بعتوسعه منا يبرا1381در سال ) تکفا(

بود و نیز اهمیت در نظر گرفته شده ...و ICTشدن آنها، آموزش معلمان با مبحث لذا ، )با توجه به گزارش عملکرد(دادن این طرح از سوي آموزش و پرورش تاکنون

ینرو از ا. مهم است يهاتیاز اولو یرساخت ارتباطیتر زعیشتر و سریتوسعه هر چه ب-به با توجه به چشم اندازهاي آینده آموزش و پرورش در پنجساله چهارم توسعه،

ند آموزش و یاطالعات و ارتباطات در مدارس و تحول در فرا يفناور يریکارگلذا در . در نظر گرفت یه توسعه ملین حلقه و پایترتوان به عنوان مهمیل را میتحص

:دگرداین خصوص نکاتی ضروري پیشنهاد می-يژه فناوریمربوطه، به و يهايجاد فرهنگ مناسب دراستفاده از فناوریا يبرا • د آموزش داد؛یاطالعات، با يها

حبیب صبوري خسرو شاهي

در برنامه ییکودکستان و ابتدا يهاژه در دورهیو، بهید از زمان کودکیآموزش با • گنجانده شود؛ یآموزش

رس لحاظ شود؛مدا یآموزش يهاد در برنامهیبا يگوناگون از فناور يهااستفاده •

بپردازد، بلکه همراه با آن به يع دانش نظرید به توزینه تنها با یدرس يهاکتاب • دشده از دانش هم اقدام کند؛یتول يهايفناور یمعرف

گوناگون مراجعه يهااطالعات به رسانه يآورجمع يد برایدانش آموزان با • ق شود؛یله معلم کالس تشویوسن کار بهیکنند و ا

ن هدف یا يدات الزم برایو تمه ینیبشیمدارس پ یانه در برنامه درسیاکار با ر • در نظر گرفته شود؛

از يانند و ترس و واهمهیرا بب يکار با فناور يالزم برا يهاآموزگاران آموزش • نداشته باشند؛ يکاربرد فناور

ن انجام داد يژه برایانه منظور شود، به وی، کار با رایلیتحص يهادر تمام دوره • ؛)رستان و دانشگاهیدب( یامور پژوهش

یمربوط به دروس گوناگون به دانش آموزان معرف ياانهیرا يهاتیسا ینشان • شود؛

جانبه از هاي نوین در آموزش و پرورش به همکاري همهدر استفاده از فناوري •هایی چون علوم، تحقیقات و فناوري، وزارت پست و ها و وزارتخانهسوي سازمان

و مخابرات، و حتی سازمان صدا و سیماي جمهوري اسالمی ایران نیاز تلگراف .است

بعفهرست منابحرانهاي فراگیر نظام : مجموعه مقاالت جهانی شدن 1383 :افتخاري، اصغر .1

راهربدهايها و چالش ؛جهاني شدن آموزش و پرورش در عصر مواجهه با آن

ی شدن و جهان: مجموعه مقاالت جهانی شدن 1383 :بیات، محمد مراد .2 .ضرورت تعامل و گفتگوي فرهنگی، پژوهشکده مطالعات راهبردي

به سوي تمدن جدید، ترجمه محمد رضا جعفري، 1375: تافلر، الوین و هایدي .3 .نشر سیمرغ

جابه جایی در قدرت، شهین دخت خوارزمی، چاپ هفتم، 1377 :تافلر، آلوین .4 .،تهران، نشر سیمرغ

.شدن، ترجمه کمال پوالدي، نشر ثالثجهانی 1380 :رابرتسون، رونالد .5درآمدي بر جامعه، حسین بهروان، نشر آستان قدس 1372 :رابرتسون، یان .6

.رضويجنبش جهانی براي بهسازي تربیت معلم، وزارت آموزش 1379 :رؤوف، علی .7

.و پرورش، دانشکده تعلیم و تربیتکید بر تأ با(اصالحات آموزشی و مدرن سازي 1382 :سرکارآنی، محمدرضا .8

چاپ ، انتشارات روزنگار ،)مطالعه تطبیقی آموزش و پرورش ایران و ژاپن .تهران ، اول

کشورهاي در حال توسعه و شدن، جهانی« 1379 :سید محمدرضا ،سید نورانی .9 .، مرداد و شهریور155و 156اقتصادي، ش -، اطالعات سیاسی»ایران

، 1991ن بیست و یکم، آموزش و پرورش براي قر 1376 :سینک، راجاروي .10 .ت، پژوهشکده تعلیم و تربی9ترجمه بهرام محسن پور، تک نگاشت شماره

گرایی و تأثیر آن بر کشورهاي در حال جهانی شدن و منطقه« 1378 .:ا ،امسکو .11 148ش ترجمه اسماعیل مردانی گیوي، اقتصادي، -، اطالعات سیاسی»توسعه

.، آذر و دي147و نخستین انقالب جهانی، باشگاه رم، 1374 :ایدر، برتراندکینگ، الکساندر و اشن .12

.، ترجمه شهیندخت خوارزمی، انتشارات احیاء1990

حبیب صبوري خسرو شاهي

، ترجمه 1991مطالعاتی براي قرن بیست و یکم، 1376 :مارتا. گارت، جی .13 . ، پژوهشکده تعلیم و تربیت9غالمحسین نفیسی، تک نگاشت شماره

خ جهانی آموزش و پرورش، جلد اول، تاری 1371 :گاستون میاالره، ژان و یال .14 .ترجمه محمد رضا شجاع رضوي، آستان قدس، معاونت فرهنگی

، »بینی جمعیت جهان گزارش بازبینی شدة سازمان ملل متحد درباره پیش« .15، آذر 159و 160ش ترجمه علی اصغر مهاجرانی، اقتصادي، -اطالعات سیاسی

.1379و دي امعه فردا هوشمندي چندگانه است، ماهنامه انتظار ج 1382 :مالیی نژاد، اعظم .16

.155آموزشی رشد تکنولوژي آموزشی، شماره جهانی سازي و نظامهاي آموزشی با تأکید بر کشور 1383 :مهرعلیزاده، یداهللا .17

.ایران، انتشارات رسش، زمستان

. 359برندگان و بازندگان، پیام یونسکو، شماره 1379 :نورانی خجسته، مهدي .18گروه مترجمان، تک نگاشت ، ملبورن،21موزش وپرورش براي قرن آ :یونسکو .19

27. ، 1984تفکر درباره تحوالت آینده آموزش و پرورش، پاریس، 1368 :یونسکو .20

ترجمه دکتر محمد علی امیري، دفتر امور کمک آموزشی و کتابخانه ها، وزارت .آموزش و پرورش

رش براي همه، تایلند، اعالمیه کنفرانس جهانی آموزش و پرو 1377 :یونسکو .21، پژوهشکده تعلیم و 15، فصلنامه تعلیم و تربیت، تک نگاشت شماره 1990 .تربیت

1. Edwards. R. and R. Usher: Globalization and Pedagogy. London and New York, Rutledge. 2000.

2. Yang, T: Interreligious and intercultural dialogue in the Mediterranean Area During a period of globalization, prospects 101, 2001.

راهربدهايها و چالش ؛جهاني شدن آموزش و پرورش در عصر مواجهه با آن

4. www.Genevaews.com/gnir.html/current/E2 Alumni.html 5. Vargas, Stalin. (2000): The Effect of Globalization and

Neoliberalism on Education in Ecuador. 6. www.vcn.bc.ca/idea/Ecuador.htm 7. Walker, George. (2000): Globalization and Education,

International Baccalaureate Organization, Geneva News International Report. www.Genevanews.com/gnir.html/current/E1 Walker.html