درسنامه مدیریت جامع بحران

ویراست اول

Textbook Of Integrated and Comprehensive

Disaster Management

First Edition

دکتر غالمرضا پورحیدري الدین ولدبیگیدکتر برهان

978- 964-504-191-3: شابکISBN: 978-964-504-191-3

درسنامه مدیریت جامع بحران :نام کتاب

الدین ولدبیگیدکتر غالمرضا پورحیدري، دکتر برهان :تدوین آرویج ایرانیان با همکاري انجمن علمی مدیریت بحران ایران :ناشر

شهرزاد به بم :آراییتنظیم و صفحه محمدباقر ثقفی :طراح جلد

91زمستان دوم :تاریخ و نوبت چاپ 3000 :شمارگان

تومان 25000 :بهاء

.برداري براي مؤلفین محفوظ استکلیه حقوق اعم از چاپ، تکثیر و نسخه .)نقل مطالب با ذکر مأخذ بالمانع است(

7، واحد2، طبقه3میدان ونک، ابتداي مالصدرا، ساختمان پزشکان پالك: نشانی انجمن 88882742: تلفن و دورنگار

www.isadm.ir: وب سایت dabir@isadm.ir: پست الکترونیکی

1341پورحیدري، غالمرضا، سرشناسه

عنوان و پدیدآور Textbook of/درسنامه مدیریت جامع بحران

Integrated and Comprehensive Disaster Management /،غالمرضا پورحیدري

ولدبیگیالدین برهان

انجمن علمی مدیریت : آرویج ایرانیان: تهران مشخصات نشر 1391بحران ایران،

.جدول.:ص 661 مشخصات ظاهري 978- 964- 504- 191-3 شابک

فیپا نویسیوضعیت فهرست مدیریت بحران موضوع

1336الدین، ولدبیگی، برهان شناسه افزوده 1391 4د84پ/HD49 بندي کنگرهرده 4056/658 دیویی بنديرده

3050455 شماره کتابخانه

معرفی انجمن علمی مدیریت بحران ایران 1387پذیري همراه با توسعه روزافزون، در سال خیز بودن کشور عزیزمان ایران و افزایش آسیببه دلیل حادثه

ها از سوي هیأت مؤسس احساس ضرورت تشکیل چنین انجمنی جهت مدافعه و حمایت از امر مدیریت سوانح و بحرانهاي اقدامات الزم در این خصوص منجر به صدور موافقت اصولی تأسیس انجمن از سوي کمیسیون انجمن. گردید

و تعدادي از پژوهشگران و محققان جهت عضویت در انجمن داوطلب شدند و . ات و فناوري گردیدعلمیوزارت علوم، تحقیقبالفاصله سند . تشکیل و اعضاء هیأت مدیره و بازرس انتخاب گردیدند 14/7/90نهایتاً اولین مجمع عمومی انجمن در

در ذیل . ین و به تصویب هیأت مدیره رسیدهاي علمی و نحوه اداره آنها تدوراهبردي، چارت تشکیالتی، شرح وظایف گروه :هایی از سند راهبردي انجمن آمده استبخش

و هاپذیريایست که منوط به شناخت دقیق مخاطرات، بررسی جامع آسیبمدیریت بحران موضوعی بین رشته: مقدمه .باشدو سوانح میها، حوادث ها براي مدیریت راهبردي و اجرایی بحرانها و ظرفیتاستفاده از توانمنديو نیز ) پیشگیري، آمادگی، مقابله و بازسازي(هاي مختلف مدیریت جامع بحران هاي متعدد در حوزهوجود کاستی

هاي مختلف قانونی، عملکردي و فرهنگی در این خصوص مؤسسین را بر آن داشت تا انجمن علمی مدیریت بحران ضعف .ایران را تأسیس نمایند

هاي مختلف اعم از علوم پزشکی و مدیریت سالمت، علوم جغرافیا و دانشگاهی در رشته اساتید و پژوهشگرانآغاز نموده تا نهایتاً 1387اي را براي تأسیس انجمن از سال جانبهدفاعی و مدیریت استراتژیک تالش همه محیط زیست،

.مجمع عمومی انجمن تشکیل و هیئت مدیره آن انتخاب شدند 1390در سال هاي انسانی، فرهنگ اسالمی و الگوي ایرانی و جمن رویکرد خودباوري و تقویت هویت ملی، تأکید بر ارزشاین ان

.دهدهاي خود قرار میهاي مختلف مدیریت جامع بحران را سرلوحه فعالیتهمچنین مدیریت دانش در عرصههاي مدیریت ی در خصوص حوزه، مرجع پیشتاز علم1404انجمن علمی مدیریت بحران ایران در افق : چشم انداز

.المللی خواهد بوداي و نیز داراي مقبولیت بیندر سطوح ملی و منطقه) پیشگیري، آمادگی، مقابله و بازسازي(جامع بحران انداز نهاد و دانش محور که بر اساس چشمانجمن علمی مدیریت بحران ایران انجمنی است مردم: بیانیه مأموریت

.کندالمللی فعالیت میاي و بینیس شده و در سطح ملی، منطقهکشور تأس 1404علمی سـازي گري و حمایت از محیط و جامعه و با تـالش بـراي سـاماندهی و شـبکه این انجمن با پرداختن به امر مدافعهبحـران و ها و پیشنهادهاي راهبردي در موضوعات مـرتبط بـا مـدیریت جـامع مراکز علمی و دانشگاهی و نیز با ارائه تحلیلهاي مختلف علمی، آموزشی، پژوهشـی و هاي مربوط و اعتباربخشی به فعالیتکمک به تهیه، تدوین و تصویب لوایح و طرح

.هاي حوزه هاي مربوط به آن را داردمهارتی سعی در توسعه دانش مدیریت بحران و انسجام بخشی به فعالیتهاي انسانی، فرهنگ اسـالمی و الگـوي ایرانـی و بـا اسـتفاده از انجمن علمی مدیریت بحران ایران با تأکید بر ارزش

.دهدهاي خود را انجام میتوان متخصصین، همکاري ذینفعان و مشارکت مردم مأموریت :اهداف

هاي مختلف مدیریت جامع بحرانارتقاي سطح تولید دانش و پژوهش و نشر آن در حوزه .1 .هاي مختلف مدیریت جامع بحرانحوزه هاي رسمی و غیررسمی درارتقاء و توسعه آموزش .2 هاي مختلف مدیریت جامع بحران هاي علمی مرتبط با حوزهارتقاء و توسعه همگرایی و مشارکت در فعالیت .3 هاي علمی، مدیریتی و اجرائی حوزه مدیریت جامع بحرانبهبود اعتبار بخشی به فعالیت .4

هاي تدبیر، تقنـین و اجـراي مـرتبط در حوزه) ردم و مدیراناعم از م(گري علمی و حمایت از محیط و جامعه مدافعه .5 .با مدیریت جامع بحران

اي روشن از تمامی دانشگاهیان، مدیران اجرایی و لذا انجمن علمی مدیریت بحران ایران با امید به آیندهاهداف تعیین شده، به صورت نماید تا با پیوستن به انجمن در راستاي ریزان این عرصه دعوت میو برنامه گذارانسیاست

.فعال مشارکت نمایند

معرفی کتاباین کتاب نه . ترین کتابی است که در این زمینه به فارسی نگارش شده استدرسنامه مدیریت جامع بحران، جامع

ثار، آمادگی، پاسخ و بازسازي تنها به تمامی مراحل و ابعاد مدیریت بحران اعم از مدیریت ریسک، پیشگیري و کاهش آمورد بحث و بررسی قرار ساخت را پرداخته است که با رویکرد توجه به همه مخاطرات، تمامی مخاطرات طبیعی و انسان

داده است و بنابراین عمده نکاتی که مدیران بحران یا عالقمندان به موضوع مدیریت بحران باید با آن آشنا شوند را پوشش به عنوان کتاب درسی مدیریت بحران در سطوح مختلف دانشگاهی به عنوان مرجع مورد استفاده قرار واندتدهد و میمی

هاي تحصیلی هاي معمول استفاده شده است تا بتواند براي تمامی افراد با زمینهعالوه بر این تا حد امکان از واژه. گیردو کاربردي نگارش شده است که هم براي دانشگاهیان و هم به عالوه، این کتاب به سبک علمی . مختلف مفید واقع شود

. برداري استبراي مدیران اجرایی قابل بهرهاندرکاران در امر دستهدف نهایی این کتاب کمک به تمامی اقشار و افراد جامعه، از مدیران بحران گرفته تا

باشد؛ تا با تدوین و گردد، میاري مختلف میهاي شغلی و کمدیریت بحران که به عبارتی شامل تمامی مدیران در حوزه-هاي مدیریت بحران در سطوح ملی، استانی و شهرستانی و حتی منطقههاي اجرایی، برنامهتصویب قوانین و نیز آئین نامه

ایجاد المللی، تهیه امکانات و تجهیزات مورد نیاز و تربیت و آموزش نیروي انسانی و برگزاري مانورهاي متعدد و اي و بیناي جامعه. را در برابر مخاطرات مختلف مقاوم و پایدار نمایند) چه روستایی و چه شهري(آمادگی الزم بتوانند جامعه خود

. آور که در مقابل مخاطرات مختلف ممکن است خم شود، ولی هرگز نخواهد شکستپذیر و تابانعطاف. باشندو بخش مکمل یکدیگر و به هم پیوسته میمطالب این کتاب در دو بخش مستقل عرضه شده است، گرچه د

توانند و باید انجام شوند مدیریت خطر، پیشگیري، کاهش آثار و آمادگی یعنی تمامی اقداماتی که قبل از وقوع بحران مییزات شده، متناسب با برنامه تجهریزي الزم انجام آید که برنامهآمادگی زمانی به دست می. در بخش اول کتاب آمده است

شود و هر چه این مانور صورت گیرد که اصطالحاً چرخه آمادگی نامیده میتهیه و نیروي انسانی آموزش داده شود و مرتباً بخش دوم به اقدامات مربوط . ریزي، آموزش و مانور بیشتر در عمل اجرا شود، کیفیت آمادگی باالتر خواهد بودچرخه برنامه

این اقدامات که بسیار . مربوط به آستانه وقوع، حین وقوع و پس از وقوع بحران خواهد بود به پاسخ و بازسازي یعنی اقداماتباشند، شامل هشدار سریع، تخلیه اضطراري، ارزیابی تلفات و خسارات، جستجو و نجات، درمان گسترده و متنوع می

د در مرحله پاسخ و اقدامات متنوع دیگري هاي روانی و مدیریت اجسااضطراري و انتقال، آب، غذا و اسکان اضطراري، حمایتعالوه بر اینها موضوعات متعدد دیگري که الزم . باشدشامل بازتوانی انسانی و بازسازي فیزیکی جامعه در مرحله بازسازي می

.ستدر کتاب لحاظ شده ا) ها، مدیریت هدایا و مدیریت داوطلبانمانند مدیریت رسانه(است مدیر بحران با آن آشنا باشد نماید و اند که به درك مطالب کتاب کمک میهاي مرتبط با آن بخش باز تعریف شدهدر پایان هر بخش واژه

.گرددسؤاالت مختلفی نیز طراحی و در آخر هر بخش آورده شده است که پاسخ به آنها به مرور مجدد مطالب منجر میکه رفع آنها مستلزم گذران سیر تکاملی است که در با همه این اوصاف، کمبودهایی نیز در این کتاب وجود دارد

هاي هاي بعدي به تدریج برطرف خواهد شد و بدیهی است که نظرات اساتید و صاحب نظران و مدیران حوزهویرایش .مختلف مدیریت بحران این سیر را سرعت و قوت خواهد بخشید

هاي کتاب است که یکی از دالیل آن نبودن منابع از جمله این کمبودها، کامالً بومی نبودن برخی مطالب و مثالدلیل دیگر آن جوان بودن علم مدیریت . هاي رخ داده در کشور استفارسی کافی و ضعف در مستندسازي حوادث و بحران

اند، داشتهتري هاي علمی کاملکند از منابع کشورهایی که در این زمینه فعالیتبحران در داخل کشور است که ایجاب می .استفاده شود

امید است که انتشار این اثر ارزشمند مورد رضاي خداوند متعال قرار گرفته و براي هموطنان عزیز، به خصوص باشد که این . هاي مدیریت بحران اعم از دانشگاهیان و مدیران و کارشناسان اجرایی، مفید واقع گردداندرکاران حوزهدستها در سطح منطقه منتهی عرصه علمی و اجرایی در زمینه اداره سوانح و بحرانها به سرآمدي ایران اسالمی در تالش .گردد

دکتر غالمرضا پورحیدري رئیس انجمن علمی مدیریت بحران ایران

مطالبفهرست

پیشگیري و آمادگی: بخش اول 33 ________________________________________________________ پیشگفتار بخش اول

هاانواع مخاطرات و بحران: فصل اول 37 ............................................................................................................................... مقدمه

37 _________ ________________________________ مخاطرات بخشی از محیط زیست طبیعی 1-1 37 ....................................................................... ناپذیرغیرقابل اجتناب و توقفمخاطرات طبیعی 1- 1-1 38 ............................................................................................ کره زمین» تعادل دینامیک« 1- 2-1 39 .................................................................................................... انواع مخاطرات طبیعی 1- 3-1 40 ........................................................................ باشد؟طبیعی در حال افزایش می آیا مخاطرات 1- 4-1 41 ................................................................................................... ساختمخاطرات انسان 1- 5-1 41 ....................................................................................... ها یکسان نیستندمخاطرات و بحران 2-1 42 .............................................................................................................. تعریف بحران 1- 1-2 42 ....................................................................... انسانیبرخورد مخاطره طبیعی با محیط زیست 1- 2-2 43 ...................................................................... اند؟هاي طبیعی بیشتر و شدیدتر شدهچرا بحران 1- 3-2 43 .............................................................................................. خسارات متعدد ناشی از بحران 3-1 44 .................................................................................................... خسارات مستقیم مالی 1- 1-3 45 .............................................................................................. سارات اقتصادي بلندمدتخ 1- 2-3 46 .................................................................................................. خسارات زیست محیطی 1- 3-3 46 ...................................................................................................... هاي اجتماعیآسیب 1- 4-3 47 .............................................................................................................. تلفات انسانی 1- 5-3 48 .................................................................................. برابر آن پیشگیري از بحران و آمادگی در 4-1 48 ....................................................................................... اقداماتی براي پیشگیري از بحران 1- 1-4 48 .................................................................................................... چرخه مدیریت بحران 1- 2-4 50 ..................................................................................................................... آمادگی 1- 3-4 52 .................................................................................................................. پیشگیري 1- 4-4 52 ..................................................................... تفاوت اقدامات مرحله آمادگی و مرحله پیشگیري 1- 5-4 54 .......................................................................................................... استراتژي پیشگیرانه 5-1 54 ...................................................................... هاي طبیعیهاي پیشگیرانه براي بحراناستراتژي 1- 1-5 56 ................................................................. ساختپیشگیرانه براي مخاطرات انسانهاي استراتژي 1- 2-5 56 ................................................................................آنها» تهیه نقشه«و » ارزیابی مخاطرات« 1- 3-5 57 ............................................................................................ مدیریت رشد و توسعه جامعه 1- 4-5 57 ................................................................................................. حفاظت از محیط زیست 1- 5-5 58 ............................................................................. هارعایت اقدامات پیشگیرانه در همه زمینه 5-1- 6 58 ................................................................................اهمیت اقدامات مرحله پیشگیري و آمادگی 1- 6 59 ............................................................................... نقش اقدامات پیشگیرانه در جوامع پایدار 1-6-1

60 ............................................................................................ هاي اقدامات پیشگیرانهههزین 2-6-1 61 ................................................................................. اقدامات پیشگیرانه حافظ محیط زیست 3-6-1 61 ........................................................................................................... »پنجره فرصت« 4-6-1 62 ..................................................................................... هنوز اقدامات زیادي باید انجام شود 5-6-1

62 ........................................................................................................................ خالصه فصل مخاطرات آب و هوایی: فصل دوم

65 ............................................................................................................................... مقدمه 65 ....................................................................................................... مخاطرات آب و هوایی 1-2 67 ........................................................................................................................... سیل 2-2 67 .............................................................................................. حریم سیل و حوزه رودخانه 2- 1-2 68 .................................................................................................................. انواع سیل 2- 2-2 69 .............................................................................................................. سیل ناگهانی 2- 3-2 69 .............................................................................................................. سیل معمولی 2- 4-2 70 ................................................................................................................. نقشه سیل 2- 5-2 71 ................................................................................................ بیمه سیلنقشه میزان 2- 2- 1-5 72 ............................................................................................ خطرات ناشی از سیل کوچک 2-2- 6 73 ................................................................................................................ طوفان دریایی 3-2 73 ..................................................................................... گیري طوفان دریاییچگونگی شکل 2- 1-3 74 ................................................................................................ هاي طوفان دریاییویژگی 2- 2-3 76 ................................................................................................ گیري طوفان دریاییاندازه 2- 3-3 77 ..................................................................................................... نقطه ورود به خشکی 2- 4-3 78 .......................................................................................... الگوهاي فعالیت طوفان دریایی 2- 5-3 79 .......................................................................... هاي دریاییطوفانتوضیح علت افزایش موارد 3-2- 6 79 .................................................................................................... الگوهاي فعالیت انسان 2- 7-3 80 ........................................................... هاي دریایی سالی نمونه بوداز نظر بروز طوفان 2005سال 2- 8-3 81 .................................................................................. نام یک طوفان دریایی بیانگر چیست؟ 2- 9-3 81 ......................................................................................................................... گردباد 4-2 82 ........................................................................................................ گیري گردبادشکل 2- 1-4 82 ............................................................................................... گیري گردبادمقیاس اندازه 2- 2-4 83 ............................................................................................... مقیاس ارتقاء یافته فوجیتا 2- 3-4 84 ......................................................................................................... زمستان بسیار سخت 5-2 85 ....................................................................................................................... بوران 2- 1-5 85 ..................................................................................................................... کوالك 2- 2-5 87 ................................................................................................................. باران یخی 2- 3-5 87 ...................................................................................................... دمه و سرماي شدید 2- 4-5 88 ...................................................................................آثار و پیامدهاي زمستان بسیار سخت 2- 5-5 89 ............................................................................................. ها و مراتعسوزي در جنگلآتش 2- 6

90 ........................................................................................................................ خالصه فصل

مخاطرات ژئولوژیک: فصل سوم 93 ............................................................................................................................... مقدمه

93 .......................................................................................................... مخاطرات ژئولوژیک 1-3 94 ...................................................................................................................... لرزهزمین 2-3 94 ............................................................................................................ آزادسازي فشار 3- 1-2 94 ......................................................................................... حرکت مداوم صفحات تکتونیک 3- 2-2 95 .......................................................................................................... لرزهحرکت زمین 3- 3-2 96 ..................................................................................................... لرزهگیري زمیناندازه 3- 4-2 96 ........................................................... لرزه با استفاده از مقیاس ریشترگیري قدرت زمیناندازه 3- 2- 1-4 97 ................................................ لرزه بر اساس مقیاس تعدیل شده مرکالیگیري شدت زمیناندازه 3- 2- 2-4 PGA ............................................................... 98لرزه بر اساس مقیاس گیري شتاب زمیناندازه 3- 2- 3-4 99 ............................................................................................ لرزه بر جامعهپیامدهاي زمین 3- 5-2 100 .................................................................................................. آموزي از گذشتهدرس 2-3- 6 101 .................................................................................................................... شانآتشف 3-3 101 ..................................................................................................رسیدن به نقطه جوش 3- 1-3 102 .............................................................................................. هاي آتشفشانیانواع فوران 3- 2-3 103 ...................................................................................................مناطق داغ آتشفشانی 3- 3-3 103 ....................................................................................... لرزهرابطه بین آتشفشان و زمین 3- 4-3 103 .................................................................................................. ساختارهاي آتشفشانی 3- 5-3 104 ............................................................................................هاآثار و پیامدهاي آتشفشان 3-3- 6 106 ................................................................................................................. رانش زمین 4-3 107 ............................................................................................................ فرسایش ساحلی 5-3 109 ...................................................................................................... نشست زمین و ریزش 3- 6 109 ....................................................................................................... علل نشست زمین 1-6-3 110 .......................................................................................... هاي زیرزمینیبرداشت آب 6-3- 1-1 110 ............................................................................................................. ریزش معدن 2-6-3 111 ....................................................................................... هاناگهانی یا فروچال هايگودال 3-6-3

112 ...................................................................................................................... خالصه فصل ساختمخاطرات انسان: فصل چهارم

115 ............................................................................................................................. مقدمه 115 .............................................................................................................. تجارب گذشته 1-4 116 ...............................................................................طبیعی ساخت وتفاوت مخاطرات انسان 4- 1-1 116 ........................................................................... دانیم کجا هستندمی: مخاطرات طبیعی 4- 1- 1-1 116 .............................................................................. بینی هستندها کمتر قابل پیشانسان 4- 1- 2-1 117 ..................................................................................... »رویکرد توجه به همه مخاطرات« 4- 2-1 118 ..................................................................................................................... تروریسم 2-4 118 ......................................................................................................... تعریف تروریسم 4- 1-2 119 ............................................................................................................انواع تروریسم 4- 2-2 120 ............................................................................................ ها و ابزارهاي تروریسمروش 4- 3-2 121 .................................................................................. افزارهاي بیولوژیک و شیمیاییجنگ 4- 4-2

122 ...................................................................................................... پیامدهاي تروریسم 4- 5-2 123 ............................................................................................................... ناآرامی مدنی 3-4 123 ....................................................................................................... هاي نژاديشورش 4- 1-3 124 ..................................................................................................................... غارت 4- 2-3 124 ...................................................................................................... مخاطرات تکنولوژیک 4-4 125 ................................................................. آور شوند؟شود تا این مواد زیانچه عاملی باعث می 4- 1-4 125 ................................................................................................ آور تعاریف مواد زیان 4- 4- 1-1 125 ................................................................... هاي ناشی از تماس با مواد سمیعالئم و نشانه 4- 4- 2-1 126 ................................................................................................ آور منابع ترکیبات زیان 4- 2-4 127 ........................................................................ آثار و پیامدهاي مخاطرات تکنولوژیک بر جامعه 5-4 128 ................................................................................................ بحران ناشی از جابجایی 4- 1-5 128 ................................................................... آور در جریان نگهداري و دفن آنهانشت مواد زیان 4- 2-5 129 ..................................................................................................... ايهاي هستهبحران 4- 3-5 130 ...................................................................... هاي طبیعیآور در خالل بحراننشت مواد زیان 4- 4-5 130 ....................................................................................................... خطرات در کمین 4- 5-5 131 ............................................................................. ساختاز مخاطرات انسان» آگاهی همگانی« 4- 6 131 ......................................................................................................... ايپوشش رسانه 1-6-4 132 ........................................................................................................... تجربه شخصی 2-6-4 132 ..................................................................................... »توجه به همه مخاطرات رویکرد« 3-6-4 132 ....................................................... ساختاقدامات پیشگیرانه و آمادگی در برابر مخاطرات انسان 4-6-4

133 ...................................................................................................................... خالصه فصل چارچوب مدیریت مخاطرات: فصل پنجم

137 ............................................................................................................................. مقدمه 137 .................................................................... »مدیریت کاربري زمین«با استفاده از » پیشگیري« 1-5 137 ................................................................................... اقدامات پیشگیرانه در کاربري زمین 5- 1-1 139 ..................................................................................................... مالکیت شخصی زمین 2-5 139 ............................................................................ وق و مزایاي ناشی از مالکیت خصوصیحق 5- 1-2 139 .......................................................................... هاي استفاده از مالکیت خصوصیمحدودیت 5- 2-2 140 ..................................................................................................... تقسیم حق مالکیت 5- 3-2 140 ............................................................................................... »هاي کاربري زمینکنترل« 3-5 141 ......................................................................... اعمال حق حاکمیت از طریق تفکیک اراضی 5- 1-3 142 ........................................................................................ هاي قدرت حاکمیتمحدودیت 5- 2-3

143 ...................................................................................................................... خالصه فصل ارزیابی خطر: فصل ششم

147 ............................................................................................................................. مقدمه 147 ...................................................................................................... »ارزیابی خطر«هدف 1-6 148 ........................................................................................................ آمیزشهر مخاطره 6- 1-1 149 ..................................................................................................... »مراحل ارزیابی خطر« 2-6 150 ....................................................................................... هاآوري دادهبرداري و جمعنقشه 6- 1-2 151 ....................................................................................................... »نقشه پایه«تهیه 6- 2-2

152 ........................................................................................... شناسایی مخاطرات: مرحله اول 3-6 152 .................................................................................................... دستیابی به اطالعات 6- 1-3 153 ...................................................................... ساختکسب اطالعات در مورد مخاطرات انسان 6- 2-3 153 ......................................... آوري اطالعات در مورد آنهاو جمع» آمیزشهر مخاطره«توصیف مخاطرات موجود در 6- 3- 2- 1 154 ............................................................................. مشخصات هر کدام از مخاطرات: مرحله دوم 4-6 154 ................................................................................................... تهیه سابقه مخاطرات 6- 1-4 155 .................................................................................. شناسایی اندازه هر کدام از مخاطرات 6- 2-4 156 ............................................................................ »آمیزشهر مخاطره«ها در سابقه بحران 6- 4- 1-2 157 ......................................................................................... تعیین احتمال وقوع هر بحران 6- 3-4 158 .................................................................................. شناسایی مکان هر کدام از مخاطرات 6- 4-4 158 ................................................................... »آمیزشهر مخاطره«ترسیم نقشه مخاطرات در 6- 4- 1-4 159 ........................................................................ ساختمشخصات هر کدام از مخاطرات انسان 6- 5-4 160 ................................................................................................ دو تکمیل مراحل یک و 4-6- 6 161 ............................................................ تهیه فهرست امکانات و مردم در معرض خطر: مرحله سوم 5-6 161 ....................................................................................................... وظایف مرحله سه 6- 1-5 162 ..................................................................................... منابع اطالعاتی براي تهیه فهرست 6- 2-5 162 ........................................................ ها و جمعیت در کل جامعهتهیه فهرست سرمایه: سطح یک 6- 3-5 163 .......................................................... هاي موجود در جامعهتخمین ارزش هر کدام از سرمایه 6- 5- 1-3 163 .............................................................................................. سرشماري افراد جامعه 6- 5- 2-3 163 .......................................... مناطق در معرض خطرها و جمعیت درتهیه فهرست سرمایه: دومسطح 6- 4-5 164 .................................................................... در معرض خطرهاي موجود در مناطق سرمایه 6- 5- 1-4 164 ........................................................ در معرض خطرتخمین ارزش امکانات موجود در مناطق 6- 5- 2-4 164 ....................................................... در معرض خطربرآورد جمعیت ساکن و شاغل در مناطق 6- 5- 3-4 164 ........................................... مناطق در معرض خطرهاي موجود دربرآورد نسبت سرمایه: سطح سوم 6- 5-5 165 .................................................................... »آمیزشهر مخاطره«هاي تهیه فهرست سرمایه 6- 5- 1-5 167 ................................................................. ساختها براي مخاطرات انسانتهیه فهرست سرمایه 5-6- 6 168 ........................................................................................ ها و جمعیتتهیه نقشه سرمایه 6- 7-5 168 ....................................................................... تخمین خسارات و تلفات احتمالی: مرحله چهارم 6- 6 169 ........................................................................................ تخمین تلفات و صدمات انسانی 1-6-6 170 ...................................................... افزارهاي مناسب کامپیوتربا استفاده از نرم» تخمین خسارت« 2-6-6 170 ........................................ افزارهاي کامپیوتريلرزه با استفاده از نرمبرآورد خسارات ناشی از زمین 6-6- 1-2 171 .................................................................. ساختناشی از مخاطرات انسان» تخمین خسارت« 3-6-6 172 .............................................................................. کاربري زمین و توسعه در آن: مرحله پنجم 7-6 173 .................................................................................................... مناطق توسعه نیافته 6- 1-7 173 ......................................................................................... هابه زیرساخت نواحی مختص 6- 2-7 174 .................................................. در معرض خطرتعیین محل تالقی نواحی توسعه نیافته با نواحی 6- 3-7 175 ..................................................................................................گیرينتیجه: مرحله ششم 8-6 175 ......................................................... یري کندگاي باید بر اساس وضعیت خود تصمیمهر جامعه 6- 1-8 176 .................................................................... بر اساس ارزیابی خطر» برنامه پیشگیرانه«تدوین 6- 2-8

176 ...................................................................................................................... خالصه فصل

اقدامات آمادگی: فصل هفتم 181 ............................................................................................................................. مقدمه

181 ........................................................................................ پیشگیري، آمادگی و پاسختفاوت 1-7 182 ............................................................................... نقش آمادگی در چرخه مدیریت بحران 7- 1-1 182 ................................................................. »چرخه مدیریت بحران«پیشگیري و آمادگی در 7- 1- 1-1 183 ............................................................................................... چرخه مدیریت بحران 7- 1- 2-1 184 .................................................................................... تفاوت بین آمادگی و پیشگیري 7- 1- 3-1 184 .......................................................................................................آمادگی و پاسخ 7- 1- 4-1 186 .................................................................................................... آمادگی در یک کالم 7- 2-1 186 ........................................................................................... اي همگانی استآمادگی وظیفه 2-7 187 ...................................................................................................... هاي دولتیسازمان 7- 1-2 187 ......................................................................................................... سطح مرکزي 7- 2- 1-1 188 ......................................................................................................... سطح استانی 7- 2- 2-1 189 ........................................................................................... سطح محلی یا شهرستانی 7- 2- 3-1 190 ........................................................................................................ ها و افرادخانواده 7- 2-2 192 .................................................................................... ها و مشاغلآمادگی صاحبان حرفه 7- 3-2 193 .................................................................................... هاوظایف و مسئولیت: تخلیه سریع 7- 4-2 196 .......................................................................................................... هاي آمادگیبرنامه 3-7

196 ...................................................................................................................... صه فصلخال هاي پیشگیرانهابزارها و تکنیک: فصل هشتم

201 ............................................................................................................................. مقدمه 201 ..................................................................................... هاي پیشگیرانهانواع ابزارها و تکنیک 1-8 203 ........................................................................... »سازهاي مهندسیپروژه«پیشگیري از طریق 2-8 204 ........................................................................................هاي ناشی از این استراتژيزیان 8- 1-2 204 ............................................................................................ ایجاد حس امنیت کاذب 8- 2- 1-1 204 .................................................................. هاي طبیعیکاهش عملکرد پیشگیرانه در پدیده 8- 2- 2-1 205 ......................................................................................................... بر بودنهزینه 8- 2- 3-1 205 ...................................................................................................... سدها و مخازن آب 8- 2-2 206 ....................................................................................... عوارض زیست محیطی سدها 8- 2- 1-2 206 ....................................................................................... خطرات ناشی از شکستن سد 8- 2- 2-2 206 ........................................................................ ايبند و دیوارکشی پلهآب، خاکریز، سیلبند 8- 3-2 207 ............................................................ هاي کنترل سیلآسیب زیست محیطی ناشی از سازه 8- 2- 1-3 207 .............................................................................. هاخطرات ناشی از شکستن این سازه 8- 2- 2-3 207 ................................................. ات ساحلی از طریق ساخت و ساز مهندسیکاهش عوارض مخاطر 8- 4-2 208 ................................................................................................ هاي تثبیت شنسازه 8- 2- 1-4 208 ......................................................................................................... ستون دریایی 8- 2- 2-4 208 ...................................................................................................... اسکله یا بارانداز 8- 2- 3-4 209 .................................................................................................. یوار و تیغه دریایید 8- 2- 4-4 209 ...................................................................................... هاي شنیساخت و تثبیت تپه 8- 2- 5-4 210 ......................................................................................................... تقویت ساحل 4-2-8- 6

211 ............................................................................. هاي تخلیه سیالبشبکه زهکشی و سیستم 3-8 211 ........................................................................... هاي تخلیه با ظرفیت کافیساخت سیستم 8- 1-3 212 .................................................................................................. نگهداري شبکه تخلیه 8- 2-3 212 ................................................................................ ها به روش غیرسنتیمدیریت روان آب 8- 3-3 212 ........................................................................... »سازهاي مهندسیپروژه«فاصله گرفتن از 8- 4-3 213 .............................................................................................. »کنندهپیشگیري«استراتژي 4-8 214 ........................................................................................................ تملک و جابجایی 8- 1-4 214 ................................................................... انداز با کمک تملک اراضی در معرض خطرپس 8- 4- 1-1 215 ..................................................................................................... قانون کاربري زمین 8- 2-4 215 ...................................................................................................... مقررات تفکیک 8- 4- 1-2 215 ............................................................................ مقررات ساخت و ساز و خرید و فروش 8- 4- 2-2 216 .................................................................................................... قوانین رعایت فاصله 8- 3-4 216 ................................................................................................. »برنامه کالن بهسازي« 8- 4-4 216 ..............................................ممانعت از ساخت و ساز اماکن عمومی در مناطق در معرض خطر 8- 4- 1-4 217 ............................................... پرهیز از ساخت و ساز اماکن شخصی در مناطق در معرض خطر 8- 4- 2-4 217 .............................................................................. هاي موجودپیشگیري با حفاظت از سرمایه 5-8 218 ...................................................................................ها و تأسیساتسازي ساختمانمقاوم 8- 1-5 218 ............................................................... ها تا باالتر از سطح سیالبدهی به ساختمانارتفاع 8- 5- 1-1 219 ........................................................................................... سازي در برابر سیلمقاوم 8- 5- 2-1 220 .............................................................................................. سازي در برابر بادمقاوم 8- 5- 3-1 221 ....................................................................... ساخت و ساز ضدزلزله و تقویت در برابر آن 8- 5- 4-1 221 ................................................. اجبار و الزام براي ساخت و ساز ایمن: هاي ساخت و سازنامهآئین 8- 2-5 222 ............................................................................................... هاي شهريسایر بهسازي 8- 3-5 222 ................................................................................. دفن خطوط انتقال برق و مخابرات 8- 5- 1-3 223 ................................................................... هاي گیاهیهرس کردن و کاشت درخت و بوته 8- 5- 2-3 223 ..................................................................................... با حفاظت از منابع طبیعی پیشگیري 8- 6 223 ............................................................................................................ هاحفظ تاالب 1-6-8 223 ............................................................................................... هاي ملینابودي تاالب 6-8- 1-1 224 ......................................................................................... حفظ خاك و تثبیت سراشیبی 2-6-8 225 ........................................................................................... »آموزش همگانی«ا پیشگیري ب 7-8 225 .................................................................................................... تهیه نقشه مخاطرات 8- 1-7 226 ..................................................................................... قوانین شفافیت در معامالت ملکی 8- 2-7 226 ............................................................................................................. اعالن هشدار 8- 3-7 227 ........................................................................................ هاي تبلیغاتیتمبارزات و فعالی 8- 4-7 228 ............................................................................................ تأمین مالی اقدامات پیشگیرانه 8-8 229 ...................................................................................... هاپیشگیري با اجراي سایر برنامه 8- 1-8 229 .......................................................................................................... اعتبارات محلی 8- 2-8 229 ...................................................................................... آوري کمک مردمی و محلیجمع 8- 3-8 229 ..................................................................................... ساختهاي انسانپیشگیري از بحران 9-8

231 ................................................................................. »برنامه جامع پیشگیري«: گیرينتیجه 10-8

232 ...................................................................................................................... خالصه فصل برنامه پیشگیري: فصل نهم

235 ............................................................................................................................. مقدمه 235 ............................................................................................. »ریزي براي پیشگیريبرنامه« 1-9 236 ...................................................................... الزم است؟» برنامه پیشگیري«چرا تدوین یک 9- 1-1 236 ........................................................................................... »هاي پیشگیريبرنامه«انواع 9- 2-1 237 ........................................................................................ ریزيچهار مرحله فرایند برنامه 9- 3-1 238 ............................................................................................ سازماندهی براي تدوین برنامه 2-9 238 ......................................................................................................... مشارکت جمعی 9- 1-2 239 ......................................................................... »براي پیشگیريریزي برنامه«مستند نمودن 9- 2-2 239 ................................................................................................................ ارزیابی خطر 3-9 239 ..................................................................................................... شناسایی مخاطرات 9- 1-3 240 ....................................................................................... مشخصات هر کدام از مخاطرات 9- 2-3 240 .................................................................................................... پذیريارزیابی آسیب 9- 3-3 240 ..................................................................... هاو مردم در معرض خطرشناسایی ساختمان 9- 3- 1-3 241 ................................................................................. تخمین خسارات و تلفات احتمالی 9- 3- 2-3 241 ................................................................................................آنالیز توسعه در آینده 9- 3- 3-3 241 ................................................................................................... رزیابی توانمندي جامعها 4-9 242 ................................................................................. ها و نهادهاي محلیتوانمندي سازمان 9- 1-4 242 ................................................. پذیري جامعههاي مؤثر بر آسیبنامهها و آئینها، برنامهبررسی سیاست 9- 4- 2 243 ................................................................. »برنامه پیشگیري«کلی و اختصاصی در تدوین اهداف 5-9 243 ...................................................................................................... تدوین اهداف کلی 9- 1-5 244 ................................................................................................ تدوین اهداف اختصاصی 9- 2-5 244 .............................................................................................. »اقدامات پیشگیرانه«تدوین 9- 6 245 .................................................................................... »اقدامات پیشگیرانه«منابعی براي 1-6-9 246 ......................................................................... »اقدامات پیشگیرانه«بندي انتخاب و اولویت 2-6-9 246 .................................................................................................... معیارهاي انتخاب 6-9- 1-2 247 ....................................................................................... »اقدامات پیشگیرانه«انتخاب 6-9- 2-2 247 .......................................................................... » اقدامات پیشگیرانه«معیارهاي انتخاب 6-9- 3-2 247 ........................................................................................................... اجتماعی 6-9- 2- 1-3 248 ............................................................................................................ تکنیکی 6-9- 2- 2-3 248 ............................................................................................................. اجرایی 6-9- 2- 3-3 248 ............................................................................................................ سیاسی 6-9- 2- 4-3 248 .............................................................................................................. قانونی 6-9- 2- 5-3 248 ........................................................................................................... اقتصادي 3-2-6-9- 6 249 .................................................................................................... زیست محیطی 6-9- 2- 7-3 249 ................................................................................. »اقدامات پیشگیرانه«بندي لویتاو 6-9- 4-2 250 ............................................................................................. فایده - بررسی هزینه 6-9- 2- 1-4 250 .............................................................................................. اقدامات پیشگیرانه مصوب 3-6-9 251 .............................................................................................. »اقدامات پیشگیرانه«اجراي 7-9

251 ........................................................................................................... تعیین مسئول 9- 1-7 252 ........................................................................................... شناسایی منابع تأمین اعتبار 9- 2-7 252 .................................................................................................. تعیین چارچوب زمانی 9- 3-7 253 .................................................................................... »اقدامات پیشگیرانه«پایش و ارزیابی 8-9 253 ............................................................................................... نحوه پایش اجراي برنامه 9- 1-8 253 ........................................................................................... نحوه ارزیابی پیشرفت برنامه 9- 2-8 254 ................................................................................... نحوه بازنگري و به روز کردن برنامه 9- 3-8 255 .....................................................اي موجود در جامعههبا سایر برنامه» برنامه پیشگیري«ارتباط 9- 4-8 255 .................................................................................................... تداوم مشارکت مردم 9- 5-8 255 ....................................................................... »برنامه پیشگیري«بندي، نگارش و تصویب جمع 9-9 256 ................................................................................................... روش و قالب نگارش 9- 1-9 257 ............................................................................................................تصویب برنامه 9- 2-9 257 .................................................................................... هاي مردمیبرگزاري گردهمایی 9- 9- 1-2 257 ................................................................................................ تصویب رسمی برنامه 9- 9- 2-2 258 ............................................................................................................. اجراي برنامه 9- 3-9

258 ...................................................................................................................... خالصه فصل فرهنگ پیشگیري: فصل دهم

261 ............................................................................................................................. مقدمه 261 ...................................................................................... نتیجه رفتار انسان» پذیريآسیب« 1-10 262 ........................................................................................................... تغییر نگرش 10- 1-1 262 .................................................................... منشاء بحران: زمینالگوهاي ناپایدار کاربري 10- 1- 1-1 263 .............................................................................................. الگوهاي اسکان پایدار 10- 1- 2-1 264 ................................................................................................ سه حوزه توسعه پایدار 10- 2-1 265 ...................................................... پذیري در برابر مخاطرات، از جمله اصول پایداريانعطاف 10- 1- 1-2 266 ............................................................................................ پذیريدستیابی به انعطاف 10- 3-1 266 ........................................................................................ پیشگیري به چه معنی است؟ 10- 4-1 267 .........................................................................نقش پیشگیري در استقرار جوامع پایدار 10- 1- 1-4 268 .......................................................................................................... پویایی اقتصادي 2-10 268 .................................................................................... خسارات اقتصادي ناشی از بحران 10- 1-2 269 ............................................................................. اقدامات پیشگیرانه و حفاظت از اقتصاد 10- 2-2 269 ............................................... دوري از خطر یا جبران خسارت ناشی از خطر: حسابرسی مالی 10- 2- 1-2 270 ............................................................................ هاي پیشگیريمقایسه منافع و هزینه 10- 2- 2-2 271 .......................................................................................................... برابري اجتماعی 3-10 272 ........................................................................................ پذیري بیشترآسیب فقر یعنی 10- 1-3 272 .................................................................................... راختالف در نگرش نسبت به خط 10- 2-3 273 ............................................................................ وضع اقتصادي بهتربرابري اجتماعی یعنی 10- 3-3 273 ...................................................................................... تعیین سطح قابل پذیرش خطر 10- 4-3 273 ........................................................................ بیان خطرات با کلمات قابل فهم براي مردم 10- 5-3 274 ............................................................................................... آگاهی در مورد خطر 10- 3- 1-5 275 ...................................................... مالحظه ساخت و سازهاي آینده به هنگام وجود خطر سیل 3-10- 6

275 ........................................................................... »اثرگذاري بدون عارضه«اجراي سیاست 10- 7-3 276 ............................................................................................... یکپارچگی زیست محیطی 4-10 276 ...............................................................................................استفاده عاقالنه از زمین 10- 1-4 277 .................................................................................................... هاي سبززیرساخت 10- 2-4 278 ........................................................................ هاي غیردولتی زیست محیطینقش سازمان 10- 3-4 279 .................................................................... هاي قبل و بعد از بحران براي توسعه پایدارفرصت 5-10 279 .................................................. ها براي دستیابی به توسعه پایدار بعد از بحرانشناسایی فرصت 10- 1-5 282 ...................................................... اي پایدارپذیر براي آیندهافاي انعطجامعه: هنر مدیریت بحران 10- 6

284 ...................................................................................................................... خالصه فصل 285 ................................................................................................. ها و عبارات فنی بخش اولواژه

301 .......................................................................................... »پیشگیري و آمادگی«سواالت بخش زسازيپاسخ و با: بخش دوم

317 ............................................................................................................. پیشگفتار بخش دوم هامروري مجدد بر مخاطرات و بحران: فصل یازدهم

323 ............................................................................................................................. مقدمه 323 ...................................................................................................................... بحران 1-11 324 ............................................................................................................ تعاریف مهم 11- 1-1 327 .......................................................................... »پاسخ و بازسازي«کوتاه بر بخش مروري 11- 2-1 328 ............................................................................................................ انواع مخاطرات 2-11 329 ...................................................................................................... مخاطرات طبیعی 11- 1-2 329 ....................................................................................... مخاطرات جوي یا آب و هوایی 11- 2-2 333 ................................................................................................... مخاطرات ژئولوژیک 11- 3-2 333 ............................................................................................... مخاطرات هیدرولوژیک 11- 4-2 334 ................................................................................................ ايلرزهمخاطرات زمین 11- 5-2 336 ...................................................................................... ها و مراتعسوزي در جنگلآتش 2-11- 6 336 ................................................................................................... طرات بیولوژیکمخا 11- 7-2 337 ............................................................................................. مخاطرات زیست محیطی 11- 8-2 338 .................................................................................................... مخاطرات تکنولوژیک 3-11 338 ..................................................................................................... مخاطرات صنعتی 11- 1-3 339 .................................................................................. هاسازهمخاطرات مرتبط با تخریب 11- 2-3 339 .................................................................................................... ايمخاطرات هسته 11- 3-3 340 ..................................................................................................مخاطرات کامپیوتري 11- 4-3 340 ................................................................................................ مخاطرات حمل و نقل 11- 5-3 341 ................................................................................................. ناآرامی مدنی و درگیري 4-11 341 .....................................................................................................تیراندازي و کشتار 11- 1-4 342 ........................................................................................................ آلودرفتار هراس 11- 2-4 342 ............................................................................................................... هاشورش 11- 3-4 342 ................................................................................................................ تروریسم 11- 4-4 343 ................................................................................................................... جنگ 11- 5-4

344 .................................................... هااثرات متقابل مخاطرات بر همدیگر و پیامدهاي ناشی از بحران 5-11 344 ......................................................................................................... ماهیت بحران 11- 1-5 345 ............................................................................................... تغییرات ناشی از بحران 11- 2-5 347 .................................................................... ضرورت اجراي اقدامات مرحله پاسخ و بازسازي 11- 3-5

349 ...................................................................................................................... خالصه فصل کنندگانمشارکت: فصل دوازدهم

353 ............................................................................................................................. مقدمه 353 ............................................................................................................. بخش عمومی 1-12 353 .................................................................................. هاي دولتی در سطح محلیزمانسا 12- 1-1 356 ................................................................................. هاي دولتی در سطح استانیسازمان 12- 2-1 356 .......................................................................................................... دولت مرکزي 12- 3-1 357 ........................................................................................................... بخش خصوصی 2-12 357 ................................................................................... مراقبت پزشکی بلندمدتبحران و 12- 1-2 357 ................................................................................................ اسکان و ساخت و ساز 12- 2-2 358 ............................................................................................................ رسانیاطالع 12- 3-2 358 ........................................................................................ اعزام داوطلبین و ارسال هدایا 12- 4-2 358 .......................................................................................... خسارت توسط بیمهجبران 12- 5-2 359 ....................................................................................... برقراري مجدد خدمات عمومی 2-12- 6 359 ..................................................................................................... تداوم کسب و کار 12- 7-2 360 ............................................................................................................ حمل و نقل 12- 8-2 360 .................................................................................................. فروش کاال و خدمات 12- 9-2 361 ......................................................................................................... بخش غیرانتفاعی 3-12 361 .............................................................................................................. احمرهالل 12- 1-3 363 .................................................................................................... هاي خیریهسازمان 12- 2-3 363 ................................................................................................. »نهادهاي مردمگروه« 12- 3-3 364 .................................................................................... »هاي خودجوشگروه«شهروندان و 4-12 366 .................................................................................................. هاي مختلفکار با گروه 5-12

368 ...................................................................................................................... خالصه فصل رفتار انسان در بحران: فصل سیزدهم

371 ............................................................................................................................. مقدمه 371 .................................................................................................... هاتأثیر سینما و رسانه 1-13 371 .................................................................................................... هاي سینماییفیلم 13- 1-1 372 ...................................................................................................... هاي جمعیرسانه 13- 2-1 373 ..................................................................................................... بررسی باورهاي غلط 2-13 378 .......................................................................... »رفتار انسان در بحران«مورد گویی درگزافه 3-13 381 ...................................................... »رفتار شهروندان در زمان پاسخ و بازسازي«واقعیاتی در مورد 4-13 383 ............................................... »رفتار شهروندان در زمان پاسخ و بازسازي«اهمیت آشنایی در مورد 5-13

385 ...................................................................................................................... خالصه فصل مدیریت عملیات پاسخ و بازسازي: فصل چهاردهم

389 ............................................................................................................................. مقدمه

389 ................................................................................................................ مدل سنتی 1-14 392 ............................................................................................... هاي مدل سنتیویژگی 14- 1-1 394 ................................................................................................ قوت مدل سنتینقاط 14- 2-1 395 ............................................................................................... نقاط ضعف مدل سنتی 14- 3-1 397 ............................................................................................................. ايمدل حرفه 2-14 399 ............................................................................................. ايهاي مدل حرفهویژگی 14- 1-2 401 .............................................................................................. اينقاط قوت مدل حرفه 14- 2-2 403 ............................................................................................. اينقاط ضعف مدل حرفه 14- 3-2 404 ............................................................................................................ هامقایسه مدل 3-14

405 ...................................................................................................................... خالصه فصل اقدامات اولیه در پاسخ به بحران: فصل پانزدهم

409 ............................................................................................................................. مقدمه 409 ............................................................................................................ شناسایی خطر 1-15 411 ............................................................................................................ مراحل اولیه 15- 1-1 414 .............................................................................................................. اعالن هشدار 2-15 417 .............................................................................................هاي اعالن هشدارسیستم 15- 1-2 418 .................................................................................................................. آژیر 15- 2- 1-1 418 ................................................................................................... هاي خبريرسانه 15- 2- 2-1 419 ....................................................................................هاي اعالن هشدار فوريسامانه 15- 2- 3-1 419 .......................................................................................................... پیام تلفنی 15- 2- 4-1 419 ........................................................... زنات تلفنی و نورهاي چشمکآیفون، دورنگار، امکان 15- 2- 5-1 419 .......................................... رسانی خانه به خانه و رادیوهاي اختصاصی هواشناسیبلندگو، اطالع 1-2-15- 6 420 ............................................................................................ »اعالن هشدار«مالحظات 15- 2-2 421 ...................................................................................................... تخلیه یا ترك محل 3-15 422 ............................................................................................مالحظات مربوط به تخلیه 15- 1-3 423 ................................................................................................... فرایند اجراي تخلیه 15- 2-3 424 ..................................................................................................... هاي ترك محلراه 15- 3-3 425 ............................................................................................ رفتار مردم در زمان تخلیه 15- 4-3 426 ........................................................................ ورزند؟چرا مردم از ترك محل امتناع می 15- 3- 1-4 428 ..................................................................................................................... اسکان 4-15 429 ............................................................................................................ انواع اسکان 15- 1-4 430 ...................................................................... )اردوگاه(کاربرد و خصوصیات سرپناه عمومی 15- 2-4 431 .............................................................................. همکاري با دیگران براي تأمین سرپناه 15- 3-4

433 ...................................................................................................................... خالصه فصل

هارسیدگی به مصدومان جسمی و روحی و جنازه: فصل شانزدهم 437 ............................................................................................................................. مقدمه

437 ........................................................................................... انواع عملیات جستجو و نجات 1-16 438 ............................................................... »عملیات جستجو و نجات«کنندگان در رفتار مشارکت 2-16 439 ............................................................................... »عملیات جستجو و نجات«مالحظات 16- 1-2

439 .....................................................................................................ابزار و تجهیزات 16- 2- 1-1 440 .................................................................................................. آگاهی از موقعیت 16- 2- 2-1 440 ....................................................................................... »افراد گروه نجات«نیازهاي 16- 2- 3-1 441 ................................................................................................................. زمان 16- 2- 4-1 441 ..................................................................................................... مراقبت پزشکی 16- 2- 5-1 441 ................................................................................ »جستجو و نجات«اي هاي حرفهتیم 16- 2-2 443 ...................................................................................»عملیات جستجو و نجات«اجراي 16- 3-2 446 ............................................................................................ مراقبت فوري پزشکی و تریاژ 3-16 447 .......................................................................................... رسیدگی به وضع مجروحان 16- 1-3 449 .................................................................................................................... تریاژ 16- 2-3 451 ......................................................................................................اخالق در تریاژ 16- 3- 1-2 452 .......................................................................................... »هاي درمان اضطراريتیم« 16- 3-3 453 .............................................................................................................. تلفات جمعی 4-16 458 ....................................................................................... »هاي کفن و دفن اجسادتیم« 16- 1-4 459 .......................................................................................................... مدیریت استرس 5-16 460 ........................................ »استرس ناشی از بحران«و » اختالل بعد از تروما«پذیري در برابر آسیب 16- 1-5 461 ...................................................»استرس ناشی از بحران«و » ل بعد از ترومااختال«عالئم شایع 16- 2-5 462 .......................................................... »استرس ناشی از بحران«و » اختالل بعد از تروما«عالج 16- 3-5 465 ....................................................................... هاي مقابله با استرساهمیت برگزاري کالس 16- 4-5

467 ...................................................................................................................... فصلخالصه هاي خبري و مدیریت هدایا و داوطلبانارتباط با رسانه: فصل هفدهم

471 ............................................................................................................................. مقدمه 471 .......................................................................................................... ها و بحرانرسانه 1-17 472 ........................................................................................................... هاانواع رسانه 17- 1-1 474 ......................................................................................................... هاچالش رسانه 17- 2-1 476 .......................................................................................... هاراهکارهاي تعامل با رسانه 17- 3-1 478 ............................................................................................................. مدیریت هدایا 2-17 479 ............................................................................................................ چالش هدایا 17- 1-2 480 ...................................................................................... دیریت هدایاهایی براي متوصیه 17- 2-2 481 ........................................................................................................ مدیریت داوطلبان 3-17 483 ....................................................................................................... چالش داوطلبان 17- 1-3 484 ................................................................................. هایی براي مدیریت داوطلبانتوصیه 17- 2-3 484 .............................................هاهاي غیرانتفاعی و سایر سازمانکارشناسی سازماناتکاء به نظر 17- 3- 1-2 484 ....................................................................... ثبت نام داوطلبان و رسیدگی به وضع آنها 17- 3- 2-2 485 ................................................................ هاي بحرانانطباق مهارت داوطلبان با نیازمندي 17- 3- 3-2 485 .............................................................................................................. ارزیابی 17- 3- 4-2 486 ...............................................................................................فواید مدیریت داوطلبان 17- 3-3

486 ...................................................................................................................... خالصه فصل بعد از تأمین نیازهاي فوري: فصل هجدهم

489 ............................................................................................................................. مقدمه

489 .......................................................................................................... خساراتارزیابی 1-18 490 ................................................................................................. انواع ارزیابی خسارات 18- 1-1 491 .............................................................................................. هاي اجراي ارزیابیروش 18- 2-1 492 .................................................................................... مشکالت مربوط به ارزیابی خسارات 2-18 492 .................................................................................................................... دقت 18- 1-2 493 .......................................................................................................... کار با دیگران 18- 2-2 493 ..................................................................................................... دسترسی و ایمنی 18- 3-2 493 .................................................................................................. مراحل ارزیابی خسارات 3-18 494 ................................................................................................ اقدامات قبل از ارزیابی 18- 1-3 494 .................................................................................................... تشکیل جلسات 18- 3- 1-1 494 ............................................................................................................ نقشه راه 18- 3- 2-1 494 ..................................................................................................اقدامات زمان ارزیابی 18- 2-3 495 .................................................................................................. »اعالم وضع اضطراري« 4-18 496 ............................................................................»اعالم وضع اضطراري«عوامل دخیل در 18- 1-4 497 .......................................................................................... »پسماندهاي حاصل از بحران« 5-18 497 .................................................................................... انواع پسماندهاي حاصل از بحران 18- 1-5 498 ......................................................................... »پسماندها مدیریت«هاي مربوط به چالش 18- 2-5 499 ............................................................................................ »مدیریت صحیح پسماندها« 18- 6 501 ........................................................................... محل نگهداري پسماندها و محیط زیست 1-6-18

501 ...................................................................................................................... خالصه فصل بازسازي و پیشگیريتسریع در : فصل نوزدهم

505 ............................................................................................................................. مقدمه 505 .................................................................................................. »تسهیالت فردي«انواع 1-19 506 .................................................................................................. وام و کمک بالعوض 19- 1-1 506 ................................................................................................................. خدمات 19- 2-1 507 .................................................................................................................... مزایا 19- 3-1 507 .............................................................................................. »تسهیالت فردي«دریافت 2-19 507 ................................................................................................ »تسهیالت عمومی«انواع 3-19 508 ..................................................................................................... »تسهیالت فوري« 19- 1-3 508 .................................................................................................... »تسهیالت دائمی« 19- 2-3 508 ............................................................................................. »تسهیالت عمومی«دریافت 4-19 508 .............................................................................................. موضوعات مهم در بازسازي 5-19 508 ...................................................................................... »رسانی کالهبرداريبه حداقل« 19- 1-5 509 .......................................................................................... »حفاظت از محیط زیست« 19- 2-5 509 ......................................................................................... »حفاظت از بناهاي تاریخی« 19- 3-5 510 ..................................................................................... »هاي آیندهپیشگیري از بحران« 19- 4-5 511 ................................................................................................ اختالف نظرهاي احتمالی 19- 6 513 .......................................................................................................... فشار براي تغییر 7-19

513 ...................................................................................................................... خالصه فصل هاي قابل انتظارچالش: فصل بیستم

517 ............................................................................................................................. مقدمه 517 ........................................................................................................... »گیريتصمیم« 1-20 519 ....................................................................................... گیريغلبه بر خطاهاي تصمیم 20- 1-1 521 ....................................................................................................... چالش حمل و نقل 2-20 521 .......................................................................................... مقابله با چالش حمل و نقل 20- 1-2 522 ....................................................................................................... هاي سیاسیچالش 3-20 524 .............................................................................................. هاي سیاسیغلبه چالش 20- 1-3 525 ............................................................................................................ »اقشار خاص« 4-20 525 .....................................................................................................................زنان 20- 1-4 526 ........................................................................................................ هاي قومیگروه 20- 2-4 527 ............................................................................................................. مستمندان 20- 3-4 528 ............................................................................................................. گردشگران 20- 4-4 528 .............................................................................................................. سالمندان 20- 5-4 528 ................................................................................................................. کودکان 4-20- 6 529 ................................................................................................................توانانکم 20- 7-4 529 ................................................................................................... »اقشار خاص«سایر 20- 8-4 530 ........................................................................................... »اقشار خاص«تأمین نیازهاي 5-20 530 ..................................................................................................... ارتباطات و هماهنگی 20- 6 531 ............................................................................................ مزایاي ارتباط و هماهنگی 1-6-20 532 ........................................................................... مشکالت مربوط به ارتباطات و هماهنگی 2-6-20 533 ....................................................................................................... تتقویت ارتباطا 3-6-20 534 ........................................................................................................ ارتقاء هماهنگی 4-6-20 535 ......................................................................................................... هاي قانونیچالش 7-20 536 ..................................................................................... رسانی مشکالت قانونیبه حداقل 20- 1-7 537 ........................................................................................................... نگهداري سوابق 8-20 537 ............................................................................... هاي مربوط به نگهداري سوابقچالش 20- 1-8 539 ................................................................................................. نگهداري دقیق سوابق 20- 2-8

540 ...................................................................................................................... خالصه فصل تکنولوژي و سازمان: فصل بیست و یکم

543 ............................................................................................................................. مقدمه 543 ......................................................................................................... اهمیت تکنولوژي 1-21 545 ........................................................................................................ تجهیزات ارتباطی 2-21 545 .................................................................................................. هاي صندوقیسیمبی 21- 1-2 1000ACU- ..................................................................................... 546دستگاه موسوم به 21- 2-2 546 ................................................................................................................. اینترنت 21- 3-24-2 -21 VOIP 547 ............................................................................................. و سایر تجهیزات 548 ........................................................................................ هاي پشتیبانی از تصمیمسیستم 3-21 549 ........................................................................................ هاي اطالعات جغرافیاییسیستم 4-21 551 ......................................................................................... مدیریت بحران در سطح محلی 5-21 551 ........................................................................................... »سامانه فرماندهی بحران« 21- 1-5

552 ................................................................................... »سامانه فرماندهی بحران« اصول 21- 2-5 555 ..................................................................... »سامانه فرماندهی بحران« وت نقاط ضعف و ق 21- 3-5 556 ............................................................................................... »ستاد مدیریت بحران« 21- 4-5 556 ............................................................................ »ستاد مدیریت بحران«خصوصیات یک 21- 5-5 557 ..................................................................... »ستاد مدیریت بحران«هاي رو در روي چالش 5-21- 6 558 ......................................................................... »ستاد مدیریت بحران«هاي غلبه بر چالش 21- 7-5 559 .................................................... »سامانه فرماندهی بحران« و » ستاد مدیریت بحران«مقایسه 21- 8-5 560 ............................................................................ امضاي یادداشت تفاهم و قرارداد متقابل 21- 9-5 560 ........................................................................... ايمدیریت بحران در سطح استانی یا منطقه 21- 6 560 ............................................................................................ مدیریت بحران در سطح ملی 7-21

561 ...................................................................................................................... خالصه فصل هاي آیندهبحران: فصل بیست و دوم

565 ............................................................................................................................. دمهمق 565 ................................................................................................... هاافزایش موارد بحران 1-22 566 ........................................................................................................ هاي طبیعیبحران 2-22 569 ...........................................................................................پاسخ به یک بحران طبیعی 22- 1-2 573 ................................................................................................... هاي تکنولوژیکبحران 3-22 575 ................................................................................ آورپاسخ به بحران ناشی از مواد زیان 22- 1-3 576 ....................................................................................................... باراقدامات خشونت 4-22 577 ................................................................................... بارنمونه پاسخ به اقدامات خشونت 22- 1-4 579 ......................................................................................... تروریستی و خرابکارانه اقدامات 5-22 580 ............................................................................ پاسخ به اقدامات تروریستی و خرابکارانه 22- 1-5 584 .................................................................................................. مراقبت از امدادگران 22- 2-5 585 ............................................................................................ مراقبت از اسناد و مدارك 22- 3-5 586 ......................................................................................... هاي دیگراستمداد از سازمان 22- 4-5 587 ............................................................................................ مخاطرات کمتر شناخته شده 22- 6 588 .................................................. تخریب محیط زیست، گرم شدن جهان و تغییرات آب و هوایی 1-6-22 590 ..................................................................................... مغناطیسی زمینتغییر در قطب 2-6-22 591 ...................................................................................ها به کره زمینسنگاصابت شهاب 3-6-22 592 .................................................................................................... تهدیدات بیولوژیک 4-6-22 593 .............................................................................. »سارس«یا » سندروم تنفسی حاد« 6-22- 1-4 594 .................................................................................................. ویروس نیل غربی 6-22- 2-4 595 ....................................................................................... آنفلوآنزاي مرغی یا پرندگان 6-22- 3-4 596 ................................................................................................. بیماري تب برفکی 6-22- 4-4 598 ............................................................... هاي مربوط به تکنولوژي اطالعات و کامپیوتربحران 5-6-22 599 ......................................................هاي مربوط به تکنولوژي اطالعات و کامپیوترپاسخ به بحران 6-22- 6 600 ..................................................................................................... پذیريافزایش آسیب 7-22 601 .............................................................................................................. فقر مزمن 22- 1-7 601 ........................................................................................ افزایش جمعیت و شهرنشینی 22- 2-7 602 ............................................................................................................. ازدیاد تنوع 22- 3-7

603 .......................................................................................................... صنعتی شدن 22- 4-7 604 ....................................................................................................... المللی شدنبین 22- 5-7 605 ............................................................... کاربري نامناسب زمین و ساخت و ساز غیراستاندارد 7-22- 6 606 ..................................................................................... توجهی به امر مدیریت بحرانکم 22- 7-7 606 ............................................................................................................ عوامل دیگر 22- 8-7

608 ...................................................................................................................... خالصه فصل پذیري بیشترانعطاف: فصل بیست و سوم

611 ............................................................................................................................. مقدمه 611 ............................................................................................................ آمادگی جامعه 1-23 612 ........................................................................................................ نامهتدوین آئین 23- 1-1 613 ............................................................................................ »تشکیل شوراي آمادگی« 23- 2-1 613 ......................................................................................................... تأمین منابع مالی 2-23 614 ......................................................................................................... لیست امکانات 23- 1-2 614 ..........................................................................................................بودجه سالیانه 23- 2-2 615 .................................................................................................... هاي بالعوضکمک 23- 3-2 616 ............................................................................ درخواست کمک بالعوض و مدیریت آن 23- 4-2 616 ......................................................................................... »ستاد مدیریت بحران«تشکیل 3-23 617 .................................................................................... »پذیريارزیابی مخاطرات و آسیب« 4-23 617 ...................................................................................... »برنامه عملیات اضطراري«تدوین 5-23 619 ................................................................................................... امدادگران» بازآموزي« 23- 6 620 ........................................................................................... »مانورهاي عملیاتی«برگزاري 7-23 620 ............................................................................................ »مانورهاي عملیاتی«انواع 23- 1-7 622 ........................................................................................ »مانورهاي عملیاتی«مدیریت 23- 2-7 623 ....................................................................... کنندگان در مانور و سایر مالحظاتمشارکت 23- 3-7 624 ........................................................................................................... آموزش همگانی 8-23 625 ......................................................................................... پذیريابتکار، خالقیت و انعطاف 9-23

626 .............................................................................................تخصص در مدیریت بحران 10-23 627 ................................................................................................................ رهبري 1-10-23

628 ...................................................................................................................... خالصه فصل 629 ................................................................................................. ها و عبارات فنی بخش دومواژه

639 .............................................................................................. »پاسخ و بازسازي«سواالت بخش 659 .............................................................................................................................. منابع

ریزي بحرانریزي بحران برنامهبرنامه ویراست اولویراست اول

DDiissaasstteerr PPllaannnniinngg

FFiirrsstt EEddiittiioonn

الدین ولدبیگیالدین ولدبیگی دکتر برهاندکتر برهان دکتر غالمرضا پورحیدري دکتر غالمرضا پورحیدري

ریزي بحران برنامه :نام کتاب

دکترغالمرضاپورحیدري -الدین ولدبیگی دکتر برهان :تألیف انجمن علمی مدیریت بحران ایران با همکاري آرویج ایرانیان :ناشر

بمشهرزاد به :آرایی صفحه محمدباقر ثقفی :طرح جلد

3000 :شمارگان

1393 پاییز - دومچاپ :تاریخ و نوبت چاپ

تومان 25000 :بها

1336 ، ن دی ال ان ره ، ب ی گ ی دب ول سرشناسه

الدین ولدبیگی، غالمرضا برهان /Disaster Planning/ریزي بحران برنامه عنوان و پدیدآور .پورحیدري

.1391، آرویج ایرانیان: تهران مشخصات نشر .جدول: .ص451 مشخصات ظاهري

9-201-504- 964-978 شابک

فیپا نویسیوضعیت فهرست

.441 - 425. ص: کتابنامه یادداشت

مدیریت بحران موضوع

ریزي استراتژیک برنامه موضوع

مدیریت -امدادرسانی موضوع

1341 ا، رض الم ، غ دري ی ورح پ شناسه افزوده

الف 1391 4ب8و / HD49 بندي کنگره رده

658/4056 رده بندي دیویی

3090486 کتابخانه ملیشماره

.برداري براي مؤلفین محفوظ است تکثیر و نسخه کلیه حقوق اعم از چاپ،

)نقل مطالب با ذکر مأخذ بالمانع است( 7، واحد2، طبقه3تهران، میدان ونک، ابتداي مالصدرا، ساختمان پزشکان، پالك: نشانی

88882742: دورنگار تلفن و

www.isadm.ir:سایتوب dabir@isadm.ir:پست الکترونیکی

978 -964 -504 -201 -9: شابکISBN: 978-964-504-201-9

معرفی انجمن علمی مدیریت بحران ایرانتوسعه روزافزون، در سال پذیري همراه با خیز بودن کشور عزیزمان ایران و افزایش آسیببه دلیل حادثه

ها از سوي هیأت ضرورت تشکیل چنین انجمنی جهت مدافعه و حمایت از امر مدیریت سوانح و بحران 1387اقدامات الزم در این خصوص منجر به صدور موافقت اصولی تأسیس انجمن از سوي . مؤسس احساس گردید

و تعدادي از پژوهشگران و محققان جهت . دیدوزارت علوم، تحقیقات و فناوري گر هاي علمیکمیسیون انجمنتشکیل و اعضاء هیأت 14/7/90عضویت در انجمن داوطلب شدند و نهایتاً اولین مجمع عمومی انجمن در

هاي علمی و بالفاصله سند راهبردي، چارت تشکیالتی، شرح وظایف گروه. مدیره و بازرس انتخاب گردیدند :هایی از سند راهبردي انجمن آمده استدر ذیل بخش. هیأت مدیره رسیدنحوه اداره آنها تدوین و به تصویب

ایست که منوط به شناخت دقیق مخاطرات، بررسی جامع مدیریت بحران موضوعی بین رشته: مقدمهها، حوادث و سوانح ها براي مدیریت راهبردي و اجرایی بحرانها و ظرفیتها و استفاده از توانمنديپذیريآسیب

.دباشمیپیشگیري، آمادگی، مقابله و (هاي مختلف مدیریت جامع بحران هاي متعدد در حوزهوجود کاستی

هاي مختلف قانونی، عملکردي و فرهنگی در این خصوص مؤسسین را بر آن داشت تا و نیز ضعف) بازسازي .انجمن علمی مدیریت بحران ایران را تأسیس نمایند

هاي مختلف اعم از علوم پزشکی و مدیریت سالمت، علوم شتهاساتید و پژوهشگران دانشگاهی در ر 1387اي را براي تأسیس انجمن از سال جانبهدفاعی و مدیریت استراتژیک تالش همه جغرافیا و محیط زیست،

.مجمع عمومی انجمن تشکیل و هیئت مدیره آن انتخاب شدند 1390آغاز نموده تا نهایتاً در سال هاي انسانی، فرهنگ اسالمی و الگوي باوري و تقویت هویت ملی، تأکید بر ارزشاین انجمن رویکرد خود

هاي خود قرار هاي مختلف مدیریت جامع بحران را سرلوحه فعالیتایرانی و همچنین مدیریت دانش در عرصه .دهدمی

- ، مرجع پیشتاز علمی در خصوص حوزه1404انجمن علمی مدیریت بحران ایران در افق : اندازچشماي و نیز داراي در سطوح ملی و منطقه) پیشگیري، آمادگی، مقابله و بازسازي(مدیریت جامع بحران هاي

.المللی خواهد بودمقبولیت بیننهاد و دانش محور که بر اساس انجمن علمی مدیریت بحران ایران انجمنی است مردم: بیانیه مأموریت

.کندالمللی فعالیت میاي و بینح ملی، منطقهکشور تأسیس شده و در سط 1404انداز علمی چشمگري و حمایت از محیط و جامعه و با تالش براي سـاماندهی و این انجمن با پرداختن به امر مدافعه

ها و پیشنهادهاي راهبردي در موضـوعات مـرتبط سازي مراکز علمی و دانشگاهی و نیز با ارائه تحلیلشبکههـاي مربـوط و اعتباربخشـی بـه تهیه، تدوین و تصـویب لـوایح و طـرح با مدیریت جامع بحران و کمک به

هاي مختلف علمی، آموزشی، پژوهشی و مهارتی سعی در توسعه دانش مـدیریت بحـران و انسـجام فعالیت .حوزه هاي مربوط به آن را دارد هايبخشی به فعالیت

هنـگ اسـالمی و الگـوي ایرانـی و بـا هاي انسانی، فرانجمن علمی مدیریت بحران ایران با تأکید بر ارزش .دهدهاي خود را انجام میاستفاده از توان متخصصین، همکاري ذینفعان و مشارکت مردم مأموریت

:اهداف هاي مختلف مدیریت جامع بحرانسطح تولید دانش و پژوهش و نشر آن در حوزه ءارتقا .6 .ف مدیریت جامع بحرانهاي مختلهاي رسمی و غیررسمی در حوزهارتقاء و توسعه آموزش .7

هـاي مختلـف مـدیریت جـامع هاي علمی مرتبط با حـوزه ارتقاء و توسعه همگرایی و مشارکت در فعالیت .8 بحران

هاي علمی، مدیریتی و اجرائی حوزه مدیریت جامع بحرانبهبود اعتبار بخشی به فعالیت .9هـاي تـدبیر، تقنـین و در حـوزه ) اعم از مـردم و مـدیران (گري علمی و حمایت از محیط و جامعه مدافعه .10

.اجراي مرتبط با مدیریت جامع بحراناي روشن از تمامی دانشگاهیان، مدیران اجرایی و لذا انجمن علمی مدیریت بحران ایران با امید به آینده

به نماید تا با پیوستن به انجمن در راستاي اهداف تعیین شده،ریزان این عرصه دعوت میگذاران و برنامهسیاست .صورت فعال مشارکت نمایند

دکتر غالمرضا پورحیدري رئیس انجمن علمی مدیریت بحران ایران

فهرست کلی صفحه عنوان فصل شماره فصل

17 ریزي بحران برنامه اي بر مقدمه اول 47 ریزي بحران فرایند برنامه دوم 77 ها رفتار شهروندان در بحران سوم

103 ریزي موفق برنامه تضمین چهارم 129 انواع اقدامات حفاظتی پنجم 161 و انتخاب اقدامات حفاظتی بررسی ششم 195 هاي بحران محتوا و ساختار برنامه هفتم 229 ها فعالیت تداومبرنامه هشتم 271 ریزي بحران برنامه اصلیمراحل نهم 301 شهروندان به هشدار دهم

339 مخاطرهریزي براي سازگاري با برنامه یازدهم 371 ساختارهاي مدیریتی پاسخ به بحران دوازدهم 403 و آینده آن بحران ریزي برنامه حرفه سیزدهم

435 نامهواژه

فهرست مطالب 15__________________________ ________________________________ پیشگفتار

»ریزي بحران برنامه « اي بر مقدمه - فصل اول 19 _______________________________ ________________________________ مقدمه

20 ____________________ ________________________________ بحران مدیریت حوزه 1-1 20 ____________ ________________________________ بار بحران فاجعه و بحران فوریت، 1- 1-1 22 __________________ ________________________________ وظیفه مدیریت بحران 1- 2-1 26 ___ ________________________________ » بحران عملیات «با » بحران ریزي برنامه«تفاوت 1- 3-1 28 __________ ________________________________ جامعه مدیریتی نظام و حاکمیتی حوزه 2-1 Error! Bookmark not defined.29 _______________________________ سیستم داخل دولتی 1- 1-2 30 ________ ________________________________ سیاست مدیریت بحران در سطح محلی 1- 2-2 31 _____________________________ پذیرش و اجراي سیاست عملی در مورد مخاطرات محیطی 1- 3-2 34 __________ ________________________________ محلی در اجرا هاي مشارکت سازمان 1- 4-2 35 _________________________ ________________________________ محلی حوزه 3-1 36 _________ ________________________________ ریزي بحران ساختار محلی براي برنامه 1- 1-3 40 ____________ ________________________________ ریزي هاي اقتصادي و برنامه بنگاه 1- 2-3 41 ____________ ________________________________ ریزي محلی شماي فرایند برنامه 1- 3-3

46 _______________________________ ________________________________ خالصه

»ریزي بحران برنامه«فرایند -فصل دوم 49 _______________________________ ________________________________ مقدمه

52 ______________________ ________________________________ ریزي برنامه تمرین 1-2 53 ______________ ________________________________ ریزي در بخش عمومی برنامه 2- 1-1 58 __________________ ________________________________ صنعت ریزي در برنامه 2- 2-1 68 ____________ ________________________________ » بحران ستاد مدیریت«تشکیل 2- 3-1 68 _______________ ________________________________ تمرینات و مانورها آموزش، 2- 4-1 68 _______ ________________________________ » بحران ریزي برنامه « فرایند در راهنما اصول 2-2 69 ____ ________________________________ » ریزي مقاومت در برابر فرایند برنامه«مدیریت 1- 1-2 70 _______ ________________________________ »طراتمخاهمه رویکرد توجه به «پذیرش 2- 2-2 70 ___________ ________________________________ »مشارکت چند سازمانی«تشویق 2- 3-2 71 _______________ ________________________________ » فرضیات درست «تکیه بر 2- 4-2 72 __________________________ » ابتکاري اقدامات « به و تشویق» اقدامات مناسب انواع «اشاره به 2- 5-2 73 ________________________________ »بازسازي و پیشگیري«و » پاسخ «توجه به رابطه بین 2-2- 6 73 _____________ ________________________________ »آموزش و ارزشیابی«توجه به 2- 7-2 74 __________ ________________________________ »ریزي تداوم فرایند برنامه«توجه به 2- 8-2

75 _______________________________ ________________________________ خالصه

ها رفتار شهروندان در بحران - فصل سوم 79 _______________________________ ________________________________ مقدمه

80 ____ ________________________________ » بحران به انسان پاسخ به راجع نادرست باورهاي« 1-3 81 ________________ ________________________________ پاسخ شهروندان الگوهاي 3- 1-1 82 ____________________ ________________________________ » سندروم بحران« 3- 2-1 85 _____________ ________________________________ » آن فرار ناشی از «و » هراس « 3- 3-1 86 _________________ ________________________________ »الگوهاي مثبت رفتار« 3- 4-1 89 ______ ________________________________ بحران زمان در شهروندان انتظار قابل رفتارهاي 2-3 93 _____ ________________________________ پیامدهاي قابل انتظار استرس ناشی از بحران 3- 1-2 94 ________ ________________________________ پیامدهاي قابل انتظار بر سالمت جسمی 3- 2-2 94 ____________ ________________________________ تروریسم در مورد مالحظات ویژه 3- 3-2 100 ____________ ________________________________ توسط امدادگران » ترك پست« 3- 4-2

102 ______________________________ ________________________________ خالصه

»ریزي موفق برنامه« تضمین -فصل چهارم 105 ______________________________ ________________________________ مقدمه

105 _________________ ________________________________ ریزي برنامه موفق اجراي 1-4 107 ________ ________________________________ پذیري جامعه مواجهه با خطر و آسیب 4- 1-1 108 _____________________ ________________________________ حمایت جامعه 4- 2-1 109 _____________________ ________________________________ امکانات جامعه 4- 3-1 110 ____________________ ________________________________ امکانات خارجی 4- 4-1 111 _____________ ________________________________ دهیسازمان نیروي انسانی و 4- 5-1 112 ___________________ ________________________________ ریزي فرایند برنامه 1-4- 6 121 _______________________ ________________________________ نتایج فردي 4- 7-1 121 _____________________ ________________________________ نتایج سازمانی 4- 8-1 123 ______________ ________________________________ عمل سوي به برنامه از حرکت 2-4 123 __________________ ________________________________ مانور فواید برگزاري 4- 1-2 125 ___________ ________________________________ مانور و آمادگی آموزش، ها، برنامه 4- 2-2 126 ________________________ ________________________________ انواع مانور 4- 3-2

128 ______________________________ ________________________________ خالصه

انواع اقدامات حفاظتی - فصل پنجم 131 ______________________________ ________________________________ مقدمه

133 ____________________ ________________________________ »محل در حفاظت« 1-5 134 ______________________________ لرزه و سیل زمین طوفان، در مقابل» حفاظت در محل« 5- 1-1 137 ________________________________ هنگام مواجهه با مواد خطرناك »حفاظت در محل« 5- 2-1 145 _____ ________________________________ »حفاظت در محل«خطرات ایمنی ناشی از 5- 3-1 145 ________________ ________________________________ » مناسب تنفسی حفاظت« 2-5 148 ______________________ ________________________________ اضطراري تخلیه 3-5 150 __________________ ________________________________ خودروهاي شخصی 5- 1-3

151 __________________ ________________________________ وسایل نقلیه عمومی 5- 2-3 151 ______________________ ________________________________ آموزان دانش 5- 3-3 153 ________________ ________________________________ ساکنان مؤسسات خاص 5- 4-3 156 _____________________ ________________________________ ساکنان موقت 5- 5-3 157 ___________ ________________________________ ویژه هاي پراکنده با نیازهاي گروه 3-5- 6 157 ________________ ________________________________ ناشی از تخلیه خطرات 5- 7-3

159 ______________________________ ________________________________ خالصه

و انتخاب اقدامات حفاظتی بررسی -فصل ششم 163 ______________________________ ________________________________ مقدمه

164 ________ ________________________________ بحران ریزي برنامه فرایند در اصلی عناصر 1-6 164 _____________________ ________________________________ مواجهه با خطر 6- 1-1 167 _________________ ________________________________ پذیري فیزیکی آسیب 6- 2-1 167 __________________ ________________________________ یپذیري انسان آسیب 6- 3-1 168 ________________ ________________________________ پذیري کشاورزي آسیب 6- 4-1 170 ________________ ________________________________ پذیري ساختمانی آسیب 6- 5-1 172 _________________ ________________________________ پذیري اجتماعی آسیب 1-6- 6 173 _________ ________________________________ مناسب حفاظتی اقدام ارزیابی و تحلیل 2-6 173 ____________ ________________________________ امعهج» نقشه مواجهه با خطر« 6- 1-2 174 __________ ________________________________ نقشه مواجهه با مخا طرات طبیعی 6- 2-2 175 ________ ________________________________ نقشه مواجهه با مخاطرات تکنولوژیک 6- 3-2 176 ___________ ________________________________ نقشه مواجهه با مخاطرات ثانویه 6- 4-2 178 ______________________ هاي کامپیوتري به کمک برنامه» پذیري آسیب/ آنالیز مخاطره «اجراي 6- 5-2 179 ___________ ________________________________ پذیري جامعه ارزیابی آسیب ابزار 2-6- 6 180 _____________ ________________________________ » مناسب حفاظتی اقدام« انتخاب 3-6 181 _____________________________ » پذیري آسیب /مخاطره آنالیز«و کارکردهاي ها محدویت 6- 1-3 182 ____ ________________________________ تی مناسبظچارچوبی براي انتخاب اقدام حفا 6- 2-3 185 __ ________________________________ ارزیابی اقدام حفاظتی مناسب در مالحظات فنی 6- 3-3

194 ______________________________ ________________________________ خالصه

هاي بحران محتوا و ساختار برنامه -فصل هفتم 197 ______________________________ ________________________________ مقدمه

198 __ ________________________________ آن تدوین و » بحران عملیات برنامه« مورد در آگاهی 1-7 198 ____________ ________________________________ مدون وجه مشخصه یک برنامه 7- 1-1 203 _____________ ________________________________ » برنامه عملیات بحران« مدل 7- 2-1 205 ________ ________________________________ ریزي برنامه فرایند و برنامه رابطه بین 7- 3-1 208 _______________________ ________________________________ برنامه محتواي 2-7 210 ____ ________________________________ اختصاصی اهداف کلی و اهداف هدف نهایی، 7- 1-2 211 _ ________________________________ اعالن وضعیت بحران مشروعیت برنامه و مسئولیت 7- 2-2 211 _______________ ________________________________ سازي و خاتمه برنامه فعال 7- 3-2

212 _________________ ________________________________ وضعیت آمادگی ءارتقا 7- 4-2 212 _________________ ________________________________ هاي برنامه پیش فرض 7- 5-2 213 ___________________ ________________________________ پاسخ عملیات روال 2-7- 6 214 _________________ ________________________________ ها ادغام با سایر برنامه 7- 7-2 215 _________________ ________________________________ کردن توافقات مستند 7- 8-2 215 _____________ ________________________________ ارزیابی آنهامانورها و آموزش، 7- 9-2

216 _ ________________________________ برنامه حفظ، نگهداري و به روز رسانیمسئولیت 10-2-7 217 ____________________ ________________________________ شروع بازسازي 11-2-7 217 ______________________________ » برنامه مبناي هايتحلیل و تجزیه« و »برنامه هاي پیوست« 3-7 218 __________________ ________________________________ هاي عملیاتی پیوست 7- 1-3 223 _________________ ________________________________ اختصاصی هاي پیوست 7- 2-3 224 ___________ ________________________________ هاي مبناي برنامهتجزیه و تحلیل 7- 3-3 227 _____________________ ________________________________ لیست امکانات 7- 4-3

228 ______________________________ ________________________________ خالصه

ها تداوم فعالیتبرنامه -فصل هشتم 231 ______________________________ ________________________________ مقدمه

231 _______________ ________________________________ دولت کاري ادامه هاي برنامه 1-8 232 _________________________ »و خدمات دولت ها تداوم فعالیت « و »و حاکمیت دولت تداوم « 8- 1-1 234 ____ ________________________________ »کاري تداوم برنامه «حفظ و راهنماي تدوین 8- 2-1 234 ____________ ________________________________ » کاري تداومریزي براي برنامه« 8- 3-1 248 __________ ________________________________ »کاري تداوم برنامه« اصلی هاي بخش 2-8 248 ___________________ ________________________________ هاي اساسی فعالیت 8- 1-2 259 __________________________ ________________________________ امنیت 8- 2-2 260 __________ ________________________________ »کاري تداومبرنامه «اجرا و حفظ 8- 3-2 266 ____________ ________________________________ اقتصادي هاي بنگاه کار ادامه برنامه 3-8

270 ______________________________ ________________________________ خالصه

ریزي بحران برنامه اصلیمراحل - فصل نهم 273 ______________________________ ________________________________ مقدمه

274 _________________ ________________________________ راهکارها و راهبردها آنالیز 1-9 285 __________________ ________________________________ امکانات و آمادگی آنالیز 2-9 292 ______________________ ________________________________ امکاناتبسیج 9- 1-2 295 ____________________________ آن به پاسخ و »وقوع آستانه در بحران« براي الزم اقدامات آنالیز 3-9

299 ______________________________ ________________________________ خالصه

شهروندان به هشدار - فصل دهم 303 ______________________________ ________________________________ مقدمه

304 ________________ ________________________________ حفاظتی اقدام به تصمیم 1-10 305 ___________ ________________________________ اقدام حفاظتی به مدل تصمیم 10- 1-1

308 __________ ________________________________ گیري گذار بر تصمیم عوامل تأثیر 10- 2-1 320 ___ ________________________________ »خودبخوديپاسخ «و » پیام هشدارپذیرش « 10- 3-1 321 _________________________ ریزي برنامه در آن کاربردهاي و گیري تصمیم فرایند روي مطالعات 2-10 322 ______ ________________________________ »جامعه به هشداردهی سامانه«ساختار 10- 1-2 324 __________________ ________________________________ پیام هشدار اجزاي 10- 2-2

336 ______________________________ ________________________________ خالصه

مخاطرهریزي براي سازگاري با برنامه -فصل یازدهم 341 ______________________________ ________________________________ مقدمه

342 _______________ ________________________________ مخاطره با سازگاري مفهوم 1-11 342 _____________ ________________________________ مخاطرهمراحل سازگاري با 11- 1-1 345 ______ ________________________________ »مخاطرهسازگاري با «و » رسانی اطالع« 11- 2-1 345 __________ ________________________________ هاي تبلیغاتی برنامه زمینه محلی 11- 3-1 347 ______________ ________________________________ مخاطرهاهرم سازگاري با 11- 4-1 351 ____________ ________________________________ مخاطره از سازي آگاه هاي برنامه 2-11 352 __________ ________________________________ مشکالت ارزیابی مدل تبلیغاتی و 11- 1-2 353 __________ ________________________________ هاي آنها ویژگی منابع اطالعاتی و 11- 2-2 354 ________ ________________________________ هاي آنها هاي تبلیغاتی و ویژگی کانال 11- 3-2 355 _____________________ ________________________________ پیام محتواي 11- 4-2 356 ___________ ________________________________ هاي گیرندگان اطالعات ویژگی 11- 5-2 358 _____________ ________________________________ ها اجتماعی پیامروانشناسی 2-11- 6 360 ____________ ________________________________ تبلیغاتی هاي برنامه عملی جوانب 3-11 361 ___________ ________________________________ تبلیغاتی استراتژي براي برنامه 11- 1-3 364 _____________ ________________________________ تبلیغاتی هاي ساختار برنامه 11- 2-3

370 ______________________________ ________________________________ خالصه

ساختارهاي مدیریتی پاسخ به بحران -فصل دوازدهم 373 ______________________________ ________________________________ مقدمه

374 ___________________ ________________________________ بحران مدیریت ستاد 1-12 376 _______ ________________________________ ايمدیریت بحران منطقهبرپایی ستاد 12- 1-1 377 ___ ________________________________ » بحران ستاد مدیریت«و کارکردهاي وظایف 12- 2-1 383 __ ________________________________ »بحران ستاد مدیریت«اندازي راه و تأمین نیرو 12- 3-1 388 ___________ ________________________________ »بحران ستاد مدیریت«طراحی 12- 4-1 391 _____ ________________________________ »بحران ستاد مدیریت«خاص هاي ویژگی 12- 5-1 393 _________________ ________________________________ بحران فرماندهی سامانه 2-12 393 ______ ________________________________ »بحران سامانه فرماندهی«اجزاي اصلی 12- 1-2 400 ________ ________________________________ »بحران سامانه فرماندهی«بازنگري 12- 2-2

401 ______________________________ ________________________________ خالصه

و آینده آن بحران ریزي برنامه حرفه -فصل سیزدهم 405 ______________________________ ________________________________ مقدمه

405 ___ ________________________________ »بحران مدیریت« و » بحران ریزي برنامه« تصویر 1-13 406 _____________ ________________________________ مدیران بحران ریزان و برنامه 13- 1-1 409 _________ ________________________________ مدیریت بحران به عنوان یک حرفه 13- 2-1 416 _____________ ________________________________ آموزشی و تحصیلی هاي فرصت 2-13 416 _____ ________________________________ مدیریت بحران در آموزشیهاي گواهینامه 13- 1-2 419 ___________ ________________________________ دانشگاهی تحصیلیهاي برنامه 13- 2-2 421 _____________ ________________________________ تخصص و مسئولیت قانونی 13- 3-2 422 _____________________ ________________________________ یندهآ در سیري 3-13 422 ________________________________ ریزان روي مدیران بحران و برنامهر د هاي رو چالش 13- 1-3 428 ________________________________ ریزان روي مدیران بحران و برنامهر د هاي رو فرصت 13- 2-3 429 _________________ ________________________________ پذیري ارزیابی آسیب 13- 3-3 429 __________________ ________________________________ پیشگیري از بحران13- 4-3 430 ________________ ________________________________ آمادگی در برابر بحران 13- 5-3 430 _____________________ ________________________________ پاسخ به بحران3-13- 6 432 ________________ ________________________________ بازسازي بعد از بحران 13- 7-3 432 ______ ________________________________ پیامدهاي تکنولوژي بر مدیریت بحران 13- 8-3

433 ______________________________ ________________________________ خالصه 435 ______________________________ ________________________________ نامهواژه

449 __________________________ ________________________________ منابع فهرست

پیشگفتاربر این موضوع تأکید ها است و ریزي براي آمادگی در مقابل حوادث و بحرانهدف این کتاب آموزش فرایند برنامه

راهبردها و سازد که بر اساس آن این دیدگاه فرایندي چارچوبی را می. یک فرایند است» ریزي بحران برنامه «دارد که و گردد ریز با الگوهاي رفتاري انسان در زمان بحران آشنا می برنامه. شوند می استنتاج راهکارهاي آمادگی در مقابل بحران

امکانات درون و برآوردي ازپذیري، آمادگی، آسیب میزان ( ریزي بحران قرار است به آن بپردازد ه که برنامهآنچ تصویري ازاي از مجموعهآورد و به را بدست می) ها براي افراد و سازمان هاي احتمالیي بحرانري از پیامدهایبیرون از جامعه و تصو

پذیرفته شده هايبا چارچوب .یابدنیاز است، دست میریزي موفق براي دستیابی به فرایند برنامه کههایی ها و مهارت روشاصولی به . شوند می آشنا» کاري هاي تداوم فعالیتبرنامه « و» برنامه عملیات بحران«یعنی براي دو نوع اصلی برنامه مدون

در نظر داشته باشد نیز » زمان اجراي برنامه عملیات بحران«نیز در و » هاي آینده بحران« مواجهه باریز باید در که برنامه . یابددسترسی می

اي از زمان بوده و بیانگر ریزي در نقطه اي از فرایند برنامه تصویري لحظه ،»برنامه«پذیرفت که بایدبه عالوه، ستادو نیز نحوه تشکیل این » بحران تستاد مدیری«وظایف و ساختار . باشد ها می عملی برنامه اجرايهایی براي روشفرایند ریزان و نیز تداوم ها و مدارك معتبر براي برنامه پایان بخش کتاب توضیحی در مورد گواهینامه. شوند داده می شرح

. باشد ریزي در آینده می برنامهبر مقدماتی و مروري کلی فصل نگاهی این. شود شروع می »ریزي بحران اي بر برنامه مقدمه« کتاب با فصلی مقدماتی بنام

. در مدیریت بحران است» ریزي بحران برنامه«جایگاه ریزي و امکانات الزم برنامه، اصول راهنماي برنامه هعناصر تشکیل دهند ،»ریزي بحران فرایند برنامه«فصل دوم یا

. نماید براي این فرایند را تشریح میهاي روانی احتمالی پیامدهاي بحران بر سالمت شهروندان و واکنش» ها در بحران رفتار شهروندان«فصل سوم یا

زمان در خصوص رفتار شهروندان در باورهاي نادرست«این فصل همچنین . دهد آنها به بحران را مورد بررسی قرار می . دهد ا نیز مورد ارزیابی قرار میرا توضیح داده و الگوهاي رفتاري مثبت یا اجتماعی پشتیبان عملیات بحران ر »بحران

، فعال نمودن اعضاي تیم و آموزش »ریزي تیم برنامه«در مورد تشکیل » ریزي موفق برنامهتضمین «فصل چهارم یا . پردازد آنها به بحث می

وندان شهر. کند ریزان به شهروندان را بررسی می هاي مختلف برنامه توصیه ،»حفاظتی انواع اقدامات« فصل پنجم یا . بحران محافظت خواهند کرد در برابر پیامدهاي ناشی از انواع ها خود را با رعایت این توصیه

. ادامه بحث در مورد اقدامات حفاظتی است» بررسی و انتخاب اقدامات حفاظتی «فصل ششم یا ارائه را موجود در یک برنامه، طرحی کلی در مورد اطالعات » هاي بحران محتوا و ساختار برنامه« فصل هفتم یا

. هاي آن چگونه باید نگاشته شوند دهد که یک برنامه و پیوست داده و توضیح میطور کلی ه هاي اقتصادي و ب هاي دولتی و بنگاه کاري سازمان تداومهاي برنامه »ها تداوم فعالیتبرنامه «فصل هشتم یا

. دهدرا شرح میدر زمان بحران و بعد از آن جامعه » رسانیاطالعریزي برنامه«و » پیشگیري ریزي برنامه«به پیوند بین » ریزي بحران برنامه اصلیمراحل «فصل نهم یا

. پردازد میو هشدار به شهروندان احتمالی هايمخاطرات و نیز بحرانبه چگونگی شناسایی » هشدار به شهروندان«فصل دهم یا

. شوند و توصیه شهروندان به رعایت اقدامات حفاظتی نیز در این فصل بررسی می رسانی عمومی طالعا. اختصاص پیدا کرده است

که باید توسط اتخطر هاي سازگاري با روش انواع ، »مخاطراتریزي براي سازگاري با برنامه «فصل یازدهم یا هاي تبلیغاتی مختلف هم بیان اط ضعف و قوت کانالدر این فصل نق. گیرند شهروندان انجام شوند، مورد بررسی قرار می

. خواهند شد تشکیالت الزم براي مدیریت پاسخ به بحران مانند» ساختارهاي مدیریتی پاسخ به بحران« فصل دوازدهم یادر

. شوند بررسی می » بحران فرماندهی امانهس«و » بحران مدیریت ستاد«چگونگی تبدیل شدن نیز ریزي بحران و به حرفه برنامه» ریزي بحران و آینده آن برنامهحرفه «فصل سیزدهم یا

. پردازد مدیریت بحران به یک حرفه میسازي مطالب نقش مؤثرتري داشته است و هاي مختلف در بومی الزم به یادآوري است که گرچه تجارب و دیدگاه

ده است، اما محور کتاب حاضر منبع شماره یک بوده است که به حق تلخیص و انتخاب مطالب مطابق اقتضائات ملی بو .باشد مجموعه بسیار مناسبی در این عرصه می

اقدامات رفع آلودگی، امدادي و درمانی در

آوراز مواد زیان ناشیهاي بحران

ویراست اول

Decontamination, First Aid and Therapeutic Measures in

Hazardous Material Exposure Incidents

First Edition

دکتر غالمرضا پورحیدري شناسیدانشیار گروه فارماکولوژي و سم

با همکاري

دکتر محمدجواد بهزادنیا متخصص طب اورژانس

علیرضا شهریاري هاي شیمیاییکارشناس خبره مرکز تحقیقات آسیب

آورهاي ناشی از مواد زیاندرمانی در بحراناقدامات رفع آلودگی، امدادي و :نام کتاب

دکتر غالمرضا پورحیدري با همکاري دکتر محمدجواد بهزادنیا و علیرضا شهریاري :تألیف

:ناشربا ) عج(...دانشگاه علوم پزشکی بقیه اهاي شیمیایی، مرکز تحقیقات آسیب

همکاري انجمن علمی مدیریت بحران ایران

آرویج :چاپ بمشهرزاد به :آرایی صفحه

محمدباقر ثقفی :طرح جلد

3000 :شمارگان

تاریخ و نوبت :چاپ

93اول، بهار

تومان 48000 :بها

1341 ا، رض الم ، غ دري ی ورح پ سرشناسه

عنوان و پدیدآور

آور هاي ناشی از مواد زیان اقدامات رفع آلودگی، امدادي و درمانی در بحران Decontamination,first aid and therapeutic measures in hazardous material exposure

incidents /مدجواد بهزادنیا، علیرضا شهریاريغالمرضا پورحیدري، با همکاري مح.

هاي ، پژوهشکده طب رزمی، مرکز تحقیقات آسیب)عج(...م پزشکی بقیۀادانشگاه علو : تهران مشخصات نشر .1393 انجمن علمی مدیریت بحران، : شیمیایی

.ص 971 مشخصات ظاهري

978 -964 -2561 -20 -9 شابک

وضعیت فهرست فیپا نویسی

.کتابنامه یادداشت .نمایه یادداشت مواد خطرزا موضوع

خدمات آمبوالنسی موضوع

امدادرسانی موضوع 1359 بهزادنیا، محمدجواد، شناسه افزوده

1345 شهریاري، علیرضا، شناسه افزوده هاي شیمیایی مرکز تحقیقات آسیب. پژوهشکده طب رزمی. )عج(...ادانشگاه علوم پزشکی بقیۀ شناسه افزوده

1392 7 الف 9پ/ RC87/3 بندي کنگرهرده 616/025 بندي دیوییرده

شماره کتابخانه ملی

3409806

.محفوظ است برداري براي مؤلف تکثیر و نسخه کلیه حقوق اعم از چاپ،

)نقل مطالب با ذکر مأخذ بالمانع است( 7، واحد2، طبقه3مالصدرا، ساختمان پزشکان، پالك خیابان تهران، میدان ونک، ابتداي: نشانی

88882742: دورنگار تلفن و

dabir@isadm.ir:پست الکترونیکی

www.isadm.ir:وب سایت

978- 964-2561-20-9 :شابکISBN: 978-964-2561-20-9

فهرست کلی

بخش اول 17 هاایندکس

بخش دوم

161 راهنماهاي رفع آلودگی، امدادي و درمانی

بخش سوم

785 هاي درمانیپروتکل

بخش چهارم

837 هاي داروییپروتکل

بخش پنجم 923 آورمواجهه با مواد زیانهاي خدمات پزشکی فوري و روش

بخش ششم

953 هاو نمایه منابع

مطالب فهرست

13 ______________________________ ________________________________ پیشگفتار

هاایندکس: اول بخش 19 _________________________ ________________________________ ايشماره ایندکس 79 __________________________ ________________________________ الفبایی ایندکس

راهنماهاي رفع آلودگی، امدادي و درمانی: دوم بخش راهنماهاي عمومی

169 ___________________________ ________________________________ منفجره مواد 173 ______________________ ________________________________ اشتعال قابل گازهاي 176 ____________________ ________________________________ اشتعال غیرقابل گازهاي 179 _______________________ ________________________________ احتراق قابل مایعات 182 _______________________ ________________________________ اشتعال قابل مایعات

185 ______________________ ________________________________ اشتعال قابل جامدات 188 __________________________ ________________________________ ها اکسیدکننده 191 ________________________ ________________________________ آلی پراکسیدهاي

194 _______________________ ________________________________ کننده تحریک مواد B ________________________________ ___________________________ 197 و A سموم 200 ______________________ ________________________________ اتیولوژیک هاي عامل

ІІІ ________________________________ ____________________ 202 و І، ІІ رادیواکتیوهاي 207 ____________________________ ________________________________ ها خورنده

راهنماهاي اختصاصی اسیدها

210 ______________ ________________________________ وابسته ترکیبات و غیرآلی اسیدهاي 215 ________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و آلی اسیدهاي

219 _________ ________________________________ وابسته ترکیبات و )HF( هیدروفلوریک اسید 224 ___________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و اگزاالت

228 _____________ ________________________________ وابسته ترکیبات و )NAN3( سدیم آزید بازها

232 ____ ________________________________ وابسته ترکیبات و قلیایی هاي ندهخور /غیرآلی بازهاي 236 _____________ ________________________________ وابسته ترکیبات و ها آمین /آلی بازهاي

240 ___________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و آمونیاك 244 _________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و هیپوکلریت

248 __________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و هیدرازین هاي نفتیفراورده/ هاي آلیحالل

253 _________ ________________________________ وابسته ترکیبات و آروماتیک هاي هیدروکربن

258 _____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و بنزن 263 _____ ________________________________ وابسته ترکیبات و هالوژنه فاتیکیآل هاي هیدروکربن

268 ____ ________________________________ وابسته ترکیبات و )CFCS( کلرینه يها نکلروفلوروکرب 273 _______________ ________________________________ وابسته ترکیبات و تتراکلریدکربن

278 ________ ________________________________ وابسته ترکیبات و )کربن 3- 1( سبک هاي الکل 282 _______ ________________________________ وابسته ترکیبات و )کربن 3>( سنگین هاي الکل 286 __________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و الکل متیل

291 ____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و آنیلین 296 _________ ________________________________ وابسته ترکیبات و فاتیکیآل هاي هیدروکربن

300 ______________ ________________________________ وابسته تترکیبا و ها ترپن نتین،پتر 304 ___ ________________________________ وابسته ترکیبات و هیدروکربنی هاي هختآمی و ها مخلوط

308 ____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و فورمکا 312 ____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و استرها

316 _____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و اترها 320 __________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و اکسان دي

324 _________ ________________________________ وابسته ترکیبات و ها گالیکول گالیکول، اتیلن 329 ___________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و آلدئیدها

334 ___________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و اهکتون 338 ____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و نفتالین

342 ____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و ها فنل سایر مواد آلی

347 _________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و اکسیداتیلن 351 ____________ وابسته ترکیبات و کلرینهپلی هايبنزوفوراندي برومینه،پلی هايفنیلبی کلرینه،پلی هايفنیلبی

ترکیبات نیتروژنی 355 _____________ ________________________________ وابسته ترکیبات و ها نیتریت ها، نیترات

359 _________ ________________________________ وابسته ترکیبات و )NOX( نیتروژن اکسیدهاي هاکشحشره

364 _______________ ________________________________ وابسته ترکیبات و هاارگانوفسفات 370 _________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و ها کاربامات 375 ___________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و نیکوتین 379 ___________ ________________________________ وابسته ترکیبات و پیرتروئیدها ها، پیرترین 383 ____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و روتنون 387 ____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و کلردان

391 _____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و ددت 396 _________ ________________________________ وابسته ترکیبات و اندرین درین، دیل آلدرین، 400 ____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و لیندان

405 ___________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و توکسافن ها و ترکیبات وابستهکشعلف

409 ___________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و اکرولئین 413 ________ ________________________________ وابسته ترکیبات و کلروفنوکسی هاي کش علف 418 _______ ________________________________ وابسته ترکیبات و کلروپروپن دي کلروپروپان، دي

422 _________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و نیتروفنل دي 427 ______________ ________________________________ وابسته ترکیبات و ها تیوکاربامات دي

432 _______________ ________________________________ وابسته ترکیبات و منوفلورواستات 436 _________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و ها ارگانوتین

440 ___________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و اتوپاراک 445 _________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و پنتاکلروفنل 450 ____________ ________________________________ وابسته ترکیبات و )رانداپ( گالیفوسات 454 _________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و استریکنین 458 _________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و ها تیابندازول 462 ________________________________ وابسته ترکیبات و اینداندیون کومارین، هیدروکسی وارفارین،

فلزات و شبه فلزات 466 ___________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و آرسنیک

470 ____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و آرسین 474 _____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و باریم

478 ____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و بریلیم 482 ____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و کادمیم 486 ____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و کبالت

490 _____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و مس 494 _____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و آهن

499 _____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و سرب 504 _____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و لیتیم

508 ____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و منیزیم 513 ____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و منگنز 518 _____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و جیوه 522 _____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و نیکل

527 ____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و سلنیم 532 _____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و تالیم 537 _____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و روي

هاخفه کننده 542 _______________ ________________________________ وابسته ترکیبات و منواکسیدکربن

547 ____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و سیانید 552 ______________ ________________________________ وابسته ترکیبات و سولفیدهیدروژن

557 ____________ ________________________________ وابسته ترکیبات و ساده کننده خفه مواد هاتحریک کننده

561 _______________ ________________________________ وابسته ترکیبات و سولفیدکربن دي 565 __ ________________________________ وابسته ترکیبات و آلیفاتیک هاي تیوسیانات ها، ایزوسیانات

ها و ترکیبات هالوژنههالوژن 570 _______________ ________________________________ وابسته ترکیبات و برمید متیل برم،

575 __________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و ها برومات 579 ___________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و ها کلرات

583 ______________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و کلر

587 _____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و فلور 591 ______________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و ید

595 ____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و فسژن سایر موارد

599 _____________________________ ________________________________ هاآزبست 602 _____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و برون 606 ___________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و )O3( ازن

610 ____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و گوگرد 615 _____ ________________________________ وابسته ترکیبات و )TOCP( فسفات کریسیل ارتو تري

619 _____________ ________________________________ وابسته ترکیبات و کلروسیالن سیالن، 623 ____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و فسفین

627 _____________________ ________________________________ وابسته ترکیبات و فسفر هاي کشتار جمعیسالح

اي و رادیولوژیکیتهدیدات هسته 632 _ ________________________________ رادیولوژیک ساده دستگاه :رادیولوژیکی و ايهسته تهدیدات 636 _____________________ رادیولوژیک مواد انتشار هاي دستگاه یا ها سالح :رادیولوژیکی و ايهسته تهدیدات

641 ______ ________________________________ اي هسته انفجار :رادیولوژیکی و ايهسته اتتهدید تهدیدات بیولوژیک

647 ________________ ________________________________ )آنتراسیس باسیلوس( آنتراکس 653 _____________ ________________________________ )بوتولینوم کلستریدیوم سم( بوتولیسم 658 __ ________________________________ )ملیتنسیس و یسسو ،کانیس آبورتوس، بروسال( بروسلوز

663 _______________________________ )ویروس نایرو و ویریدا بونیا( کنگو کریمه دهنده ریزي خون تب 667 ____ ________________________________ )شیگلوز و سالمونلوز یاکلی،اشریش( غذا ایمنی تهدید

672 ___________________ ________________________________ )مالئی بورخولدریا( گالندرز 677 ___________________________ ________________________________ ویروس هانتا

682 ______________ ________________________________ )سودومالئی بورخولدریا( ملیوئیدوز 686 ____________________ ________________________________ )یسیرسینیاپست( طاعون

691 ________________ ________________________________ )تاسی پسی کالمیدیا( پسیتاکوز 695 ___________________ ________________________________ )بورنتی کوکسیال( کیو تب 700 _______________ ________________________________ )کمونیس ریسینوس( ریسین سم 704 ________________ ________________________________ )مینور واریوال ماژور، واریوال( آبله

710 ___ ________________________________ )اورئوس استافیلوکوك( استافیلوکوکی B آنتروتوکسین 714 _________________ ________________________________ )توالرنزیس فرانسیال( توالرمی 719 _____ ________________________________ )تسوتسوگاموشی و تیفی پرووازکی، ریکتزیا( تیفوس

724 _______________________ )غربی و شرقی ونزوئالیی، اسبی آنسفالیت :هاویروس آلفا( ویروسی آنسفالیت 729 _____________ )ماکوپو السا، تب :هاآرناویروس و ماربورگ و ایبوال :هاویروس فیلو( ویروسی هموراژیک هايتب

734 _ ________________________________ )پارووم کریپتوسپوریدیوم کلرا، ویبریو( آب ایمنی تهدیدات تهدیدات شیمیایی

738 _______________________ وابسته ترکیبات و سیانوژن کلرید هیدروژن، سیانید ):ها سیانید( خون عوامل 744 __________________ وابسته ترکیبات و نکلروپیکری فسژن،کلر،دي فسژن، ):ریوي عوامل( کننده خفه عوامل 749 _______________________ ________________________________ کننده ناتوان عوامل

755 __________________________ ________________________________ اعصاب عوامل 761 _____________________ ________________________________ اغتشاش کنترل عوامل 766 _______________________ ________________________________ زادود نظامی عوامل

771 __________________ ________________________________ سمی صنعتی شیمیایی مواد 773 ___________________________ ________________________________ زا تاول عوامل 780 ________________________ ________________________________ آوراستفراغ عوامل

هاي درمانیپروتکل: سوم بخش 787 ________________________ ________________________________ استنشاقی مواجهه 789 _________________________ ________________________________ پوستی مواجهه 791 _________________________ ________________________________ گوارشی مواجهه 795 ____________________________ ________________________________ قلبی درمان

805 _____________________ ________________________________ شیمیایی هاي سوختگی 807 ___________________________ ________________________________ آلودگی رفع

816 _________________________ ________________________________ چشم شستشوي 818 ____________________________ ________________________________ رمازدگیس

820 _________________________ ________________________________ گرمایی استرس 824 ___________________ ________________________________ )هیپوترمی( بدن دماي افت

827 _________________________ ________________________________ مصدوم ارزیابی 831 _____________________________ ________________________________ ریوي ادم

832 _______________________________ ________________________________ تشنج 833 _______________________________ ________________________________ شوك

هاي داروییپروتکل: چهارم بخش هاآنتی آریتمی

841 _____________________________ ________________________________ آدنوزین 843 _____________________ ________________________________ هیدروکلراید آمیودارون 845 _____________________ ________________________________ )زایلوکائین( لیدوکائین

847 _________________________ ________________________________ منیزیم سولفات 848 __________________________ ________________________________ میدآ ینئپروکا

هاآنتی بیوتیک 850 ______________________________ ________________________________ کلیات

851 ________________________ ________________________________ آمینوگلیکوزیدها 853 ___________________________ ________________________________ مفنیکلاکلر

854 _________________________ ________________________________ ها فلوروکینولون 856 ____________________________ ________________________________ ماکرولیدها

858 _______________ ________________________________ سیلینپنی مشتقات و سیلین پنی 860 _____________________________ ________________________________ ریفامپین

861 __________________________ ________________________________ ها تتراسیکلین 863 _____ ________________________________ )کوتریموکسازول( سولفامتوکسازول -متوپریم تري

هاضد تشنج

864 ______________________________ ________________________________ دیازپام 865 ______________________________ ________________________________ لورازپام عروقی -قلبی

866 ____________________________ ________________________________ دوبوتامین 867 _____________________________ ________________________________ دوپامین

869 ______________________ ________________________________ )آدرنالین( نفرین اپی 871 ___________________________ ________________________________ ایزوپروترنول

873 ___________________________ ________________________________ نفرین نوراپی 874 ____________________________ ________________________________ وازوپرسین

هاشالته کننده 875 ________________ ________________________________ )مسیالت دسفرال( دفروکسامین BAL( BRITISH ANTI-LEWISITE( ________________________________ ________ 876(( دیمرکاپرول

CANA2EDTA( ________________________________ ____________ 878( سدیم دي کلسیم ادتات 880 ___________________________ ________________________________ سیالمین پنی

882 _____ ________________________________ )اسید یکندیمرکاپتوسوکسی -2و3مزو( سوکسیمر سایر

D50W( ________________________________ _____________________ 884( %50 دکستروز 885 _____________________________ ________________________________ ازمایدفور

886 _________ ________________________________ %2 چشمی محلول هیدروبروماید، هماتروپین 887 _________________________ ________________________________ سولفات مورفین

889 ___________ ________________________________ چشمی محلول هیدروکلراید، پروپاراکائین 890 ____________________ ________________________________ هیدروکلراید اندانسترون

891 _________________________ ________________________________ سدیم بیکربنات تنفسی 893 _____________________ ________________________________ )سالبوتامول( آلبوترول

894 _________________ ________________________________ )تئوفیلین مشتق( آمینوفیلین 896 ______________________ ________________________________ سولفات متاپروترنول

897 _____________________________ ________________________________ اکسیژن هاي فیزیولوژیک اختصاصیآنتاگونیست

899 ____________________________ ________________________________ فعال ذغال 901 _________________________ ________________________________ سولفات آتروپین

903 _________________________ ________________________________ کلسیم گلوکونات 906 ______________________ ________________________________ سیانید دوت آنتی کیت

909 ________________________ ________________________________ )الکل اتیل( اتانول IMIDAZODIAZEPINE( ________________________________ ______________ 911 1,4( فلومازنیل 913 __________________ ________________________________ )پیرازول متیل -4( فومپیزول

I ________________________________ _____________________ 915 شماره دوت آنتی کیت 918 ___________________________ ________________________________ %1 بلو متیلن

920 _____________________________ ________________________________ نالوکسان PAM CHLORIDE( ________________________________ ___________ 921-2( کلراید پرالیدوکسایم

آورهاي مواجهه با مواد زیانخدمات پزشکی فوري و روش: پنجم بخش 925 ________ ________________________________ پاسخ عملیات از پیش ریزيبرنامه و مالحظات

927 _____________________ ________________________________ پاسخ و میدانی عملیات 932 __________________ ________________________________ مستندات و مدارك نگهداري

933 _____ ________________________________ شیمیایی مواد با یافته تماس مصدومان بندي اولویت 936 _______________________ آورزیان مواد از ناشی هايبحران و حوادث کننده اداره تیم از پزشکی حمایت 942 __________________________ ________________________________ مصدوم انتقال

944 _________________________ آورزیان مواد با مواجهه در یپزشک هايفوریت خدمات براي الزم تجهیزات 947 _____________________ ________________________________ حادثه از پس مالحظات

949 ________ ________________________________ آورزیان مواد تیم ياعضا پزشکی کنترل برنامه

هامنابع و نمایه: ششم بخش 955 __________________________ ________________________________ منابع فهرست

958 ______________________________ ________________________________ هانمایه

پیشگفتارباشد، خطر آور همچنان یک چالش پیش روي کادر پزشکی می هاي پزشکی مربوط به مواد زیان که فوریت در حالی

به همین دلیل، کتاب حاضر . ها و مراکز بهداشت و درمان را به خود جلب کرده است ی توجه رسانهکشتار جمع هاي سالحشده با عواملی که آور پرداخته است، بلکه مداواي مصدومین مواجه شده با مواد زیان نه تنها به مداواي مصدومین مواجه

.هاي خرابکارانه و ضد امنیتی نیز به کار گرفته شوند، را مد نظر قرار داده است یا در تالش توانند به صورت عمدي میمهیا ساختن یک چارچوب مناسب در این موارد حیاتی، براي کسانی است که در صحنه حادثه به ارائه هدف کتاب حاضر،

لین کسانی هستند که اینگونه مصدومین را هاي بیمارستانی او پردازند و یا در اورژانس خدمات امدادي و پزشکی می .کنند پذیرش می

در بخش . در این کتاب که از معتبرترین کتب علمی اقتباس و گردآوري شده است، با شش بخش مختلف روبرو خواهید شدمربوطه آورده هاي دارویی و درمانی اي و الفبایی براي دسترسی دقیق و سریع به راهنماها و پروتکل اول، دو اندکس شماره

المللی داشته باشند، همواره شود، از آنجا که بیش از یک ماده شیمیایی ممکن است یک شماره بین یادآوري می. شده است .ماده مورد نظر را با نام شیمیایی در فهرست الفبایی جستجو کنید

گروه 14رسد، در عدد می 140به دهند و تعداد آنها در بخش دوم، راهنماها که بخش اصلی و حجیم کتاب را تشکیل میبراي دسترسی به (برخی از مواد یا عوامل ممکن است به بیش از یک پروتکل ارجاع داده شده باشند . اند مجزا آورده شده

.اند این راهنماها به شرح زیر سازماندهی شده). فهرست راهنماها به ابتداي بخش دوم مراجعه گردد شرح محصول، موارد استفاده . اند یا مواد شیمیایی که در این راهنما پوشش داده شدهشرح کلی ماده : شناسایی ماده

.اي نیز آورده شده است و اطالعات زمینه شود آور را شامل میهاي تماس و مواجهه احتمالی با مواد شیمیایی یا عوامل زیان راه: هاي تماسراه. اند لیست شده گیرند، اولیه و ثانویه تحت تأثیر قرار می هایی که به صورت ها و سیستم ارگان: هاي هدف اندام .

هاي دیگر ثانویه، با اختالل در سیستم هاي هدف اندام. شوند هاي هدف اولیه مستقیماً توسط محصول متأثر می اندام .گردند بطور ثانویه متأثر می

شود ت شرح داده میخطرات جانی اولیه مرتبط با این گروه از محصوال: خطرات تهدید کننده حیات. شود هاي مرتبط با مواجهه با این گروه از محصوالت را شامل می عالئم و نشانه: ها در هر سیستم عالئم و نشانه. براي کمک به تریاژ و درمان بیماران، عالئم اولیه ناشی از تماس حاد با این محصوالت : شروع عالئم در تماس حاد

.آورده شده است آور، ممکن است اثرات مضاعفی بر سالمت داشته باشداس همزمان با چند ماده یا عامل زیانتم: تماس همزمان. بندي شود تا در طبقه محصوالت تجزیه حرارتی شناخته شده شرح داده می: محصوالت ناشی از تجزیه حرارتی

.کننده باشد ها کمک سوزي خطرات شیمیایی مضاعف در آتش مشکالت پزشکی که در اثر تماس با این محصوالت ممکن : شوند تر می خیممشکالت پزشکی که پس از تماس و

. تر شوند است وخیم شود راهکارهاي رفع آلودگی شرح داده می: رفع آلودگی. شود هاي اولیه فوري براي نجاتگران و پزشکیاران شرح داده می کمک: هاي اولیه فوري کمک. هاي پزشکی و نیز راهکارهاي پیشرفته براي پرسنل دي فوریتهاي پایه براي پرسنل عا مراقبت: درمان پایه

.شود متخصص شرح داده می راهکارهاي درمانی براي پرسنل آموزش دیده در سطوح پیشرفته مانند پیراپزشکان، پرستاران، : درمان پیشرفته

.پزشکان و کادر پزشکی شرح داده شده است در اینجا مداخالت . شود و اولیه در بخش اورژانس شرح داده می راهکارهاي آغازین: مالحظات اولیه بخش اورژانس

.آید هاي آزمایشگاهی نیز می دارویی، درمان و بررسی

شود اطالعات بیشتر در خصوص این گروه از محصوالت ارائه می: مالحظات ویژه. ها پیشنهادي هستند و زمانی شوند، مداخالت دارویی و درمان در همه راهنماها ذکر نمی ها ضرورتاً البته تمامی این قسمت

. قابل اجرا هستند که توسط پزشک مسئول در محل تأیید شونداقدامات رفع آلودگی آور نشوید و شود، بدون محافظت با تجهیزات حفاظتی کافی وارد محیط آلوده به مواد زیان تأکید می

.را آغاز ننماییداند، الزم به یادآوري است که در اکثر موارد هاي درمانی در قالب چهارده پروتکل ارائه شده پروتکل در بخش سوم،

بنابراین الزم است براي درمان کودکان به . هاي درمانی و مقادیر داروها بر اساس بیماران بزرگسال ارائه شده است روش .مراجعه نمایید و یا با پزشک و داروساز خود مشورت کنید) بخش چهارم(هاي دارویی لپروتک

پروتکل دارویی مختلف 70اند که مجموعاً بالغ بر گروه اصلی ارائه شده 8هاي دارویی در قالب در بخش چهارم، پروتکلاین . بیمارستانی مورد استفاده قرار گیرند اکثر داروهاي ارائه شده در این بخش ممکن است در اقدامات درمانی پیش. است

هاي باردار الزم است با پزشک بنابراین براي کودکان و خانم. اند ها عمدتاً متناسب با بیماران بزرگسال تنظیم شده پروتکل .و یا داروساز خود مشورت نمایید

کننده بیماران بر عهده پزشک درمان کنند، اما مسئولیت درمان ها یک شیوه درمانی را پیشنهاد می گرچه این پروتکل .است

آور در بخش پنجم، به خدمات پزشکی فوري و راهکارهاي عملیاتی رسیدگی به مصدومین مواجه شده با مواد زیان .گردد این راهکارها شامل موارد قبل از حادثه، حین حادثه و بعد از آن می. پرداخته شده است

تواند براي خوانندگان و منابع دیگري که می) 4منبع شماره (د استفاده این کتاب در بخش ششم و آخر به منبع اصلی مورگرچه تمامی سعی و کوشش بر این بوده تا مطالب ارائه شده از صحت و دقت . مورد استفاده باشد اختصاص یافته است

ین، گردآورندگان و منتشرکنندگان منابع استفاده شده است، مترجمکافی برخوردار باشد و نیز از معتبرترین و به روزترین بنابراین مجدداً تأکید . دانند کننده می ها را بر عهده پزشک و کادر پزشکی درمان مسئولیت بکارگیري داروها و اجراي پروتکل

:که گرددمیآلودگی هاي خطرناك وارد شد و یا به اجراي رفع هرگز بدون استفاده از تجهیزات حفاظتی مناسب نباید به محیط - 1

هاي لوازم مورد نیاز جهت مواجهه با هر یک از مواد شیمیایی خارج از حیطه این کتاب است و از کتاب. پرداخت .دیگر باید استفاده کرد

به . ها و عالئم شرح داده شده را ندارنداند، لزوماً تمامی نشانهآور قرار گرفتهتمامی افرادي که در تماس با مواد زیان - 2 .یماران ممکن است نشانه و عالئمی را داشته باشند که در این کتاب نیامده استعالوه برخی ب

ها جهت مصرف خوراکی یا به منظور ایجاد استفراغ یا ها، روغنا، الکلهدر به کار بردن مواد مختلف مانند حالل - 3، با آب رقیق شده و سپس استفاده شستشوي معده و یا رفع آلودگی بایستی دقت کرد که به میزان توصیه شده

.شوند

هاي زمان چاپ کتاب است و براي به روز بودن بایستی داروها و مقادیر آنها و نیز احتیاطات مطابق با دانسته - 4استفاده داروها در زمان بارداري حتماً باید با نظر پزشک . هاي سازنده مراجعه کردهمواره به بروشورهاي شرکت

.همراه باشد

.هاي درمانی ارائه شده صرفاً پیشنهادي است و در شرایط عملیاتی باید تابع نظر پزشک اورژانس بودلپروتک - 5

ها ممکن است به عالوه برخی از داروها و واکسن. اشکال دارویی ذکر شده ممکن است لزوماً در دسترس نباشند -6 .همیشه در دسترس قرار نداشته باشند

راهنمايراهنماي

هاهاریزي بحران در مجتمعریزي بحران در مجتمعبرنامهبرنامه تفریحیمجتمع مجتمع تجاري مجتمع آموزشی مجتمع ورزشی مجتمع درمانی مجتمع صنعتی

مجتمع فرهنگی مجتمع مسکونی اداريمجتمع

ویراست اول

AA GGuuiiddee ttoo

SSiittee EEmmeerrggeennccyy PPllaannnniinngg First Edition

دکتر غالمرضا پورحیدري ولدبیگیالدین دکتر برهان

هاریزي بحران در مجتمعبرنامهراهنماي :نام کتاب

الدین ولدبیگی دکتر برهان -دکتر غالمرضا پورحیدري :تألیف اهللا پورحیدريروح :ویراستار ادبی

آرویج ایرانیان با همکاري انجمن علمی مدیریت بحران ایران :ناشر

بمشهرزاد به :آرایی تنظیم و صفحه محمدباقر ثقفی :طرح جلد

3000 :شمارگان

1393تابستان - اول :تاریخ و نوبت چاپ

تومان 15000 :بها

-1341 ا، رض الم ، غ دري ی ورح پ سرشناسه

A Guide to Site Emergencyها ریزي بحران در مجتمع راهنماي برنامه عنوان و پدیدآور

Planning/ الدین ولدبیگی پورحیدري، برهانغالمرضا.

.1393 انجمن علمی مدیریت بحران، : آرویج ایرانیان: تهران مشخصات نشر .ص136 مشخصات ظاهري

ریال 150000: 978-964-504- 266-8 شابک

.فیپا وضعیت فهرست نویسی

.کتابنامه یادداشت

مدیریت بحران موضوع

-1336الدین، ولدبیگی، برهان شناسه افزوده

1393 2ر84پ/ HD49 بندي کنگرهرده

658/1056 بندي دیوییرده

3499096 شماره کتابخانه ملی

.برداري براي مؤلف محفوظ است تکثیر و نسخه کلیه حقوق اعم از چاپ،

)نقل مطالب با ذکر مأخذ بالمانع است( 7، واحد2، طبقه3پزشکان، پالك تهران، میدان ونک، ابتداي مالصدرا، ساختمان: نشانی

www.isadm.ir:سایتوب dabir@isadm.ir:پست الکترونیکی

978-964-504-266-8: شابکISBN: 978-964-504-266-8

فهرست مندرجات 7_____________________________ ________________________________ مقدمه

ریزيفرایند برنامه: اول بخش 13 _______________ ________________________________ تشکیل تیم بحران: اول گام 18 _________ ________________________________ شناسایی و تحلیل مخاطرات: دوم گام 21 __________ ________________________________ ارزیابی توانمنديبررسی و : سوم گام 27 _ ________________________________ مهم مدارك و اسناد حفظ تعیین روش: چهارم گام

29 ________________________ ________________________________ اجراي برنامه برنامه الگو: دوم بخش

35 __________________ ________________________________ »برنامه الگو«راهنماي 37 ______________ ________________________________ فهرست مندرجات برنامه الگو

38 ________________ ________________________________ فهرست توزیع و مأموریت 39 ____________________ ________________________________ راهکارهاي عمومی

39 ____________________________ ________________________________ مقدمه 42 ____________________ ________________________________ تیم بحران مجتمع 47 ____________________ ________________________________ مرکز کنترل بحران

49 _____________________ ________________________________ رسانیمرکز اطالع 50 ________________________ ________________________________ نقشه مجتمع

51 __________________ ________________________________ نقشه تخلیه اضطراري 51 __________ ________________________________ تجمعهاي مسیرهاي تخلیه و جایگاه

52 _______________________ ________________________________ نمودار پناهگاه 53 ____________________ ________________________________ فهرست اسناد مهم

54 _________________ ________________________________ فهرست منابع و امکانات 57 ___________________ ________________________________ راهکارهاي اختصاصی

57 _______ ________________________________ سوزي و انفجاربا آتش مواجهه هايروش 63 ______________ ________________________________ لرزهزمینبا هاي مواجههروش 69 ________________ ________________________________ با سیل هاي مواجههروش 75 _______________ ________________________________ با گردباد هاي مواجههروش 81 _______________________________ ناشی از مواد خطرناك هايبحرانبا هاي مواجههروش 87 __________ ________________________________ با زمستان سخت هاي مواجههروش 91 ____________ ________________________________ گذاريبا بمب هاي مواجههروش 100 ___________ ________________________________ با قطع خدمات هاي مواجههروش 111 _____________ ________________________________ اغتشاشبا هاي مواجههروش 116 _____________ ________________________________ با خشونت هاي مواجههروش

125 __________ ________________________________ با تهاجم دشمن هاي مواجههروش 131 _____ ________________________________ هااقدامات حیاتی براي از سرگیري فعالیت

132 ___________________ ________________________________ تعاریف و اختصارات 135 _______________________ ________________________________ مرتبط منابع

مقدمههاي مندان در بخشریزي بحران که مورد استقبال گسترده عالقهبا عنایت خداوند متعال، پس از انتشار کتاب برنامه

کتاب (ها ریزي بحران در مجتمعجامعه اعم از علمی و اجرایی قرار گرفت، ضرورت تهیه و انتشار راهنماي برنامهمختلف هاي مختلف آموزشی، فرهنگی، تفریحی، مسکونی، اداري، صنعتی، تجاري، درمانی و مراکز دیگر از ، که در مجتمع)حاضر

.برداري باشد، احساس گردیدقابل بهره. ..و هاجمله سراي سالمندان، مراکز بازپروري، زندان

برنامه بحران مجتمع این. با آن روبرو شودممکن است در برابر بحرانی است که مجموعهو راهکارهاي یک تدابیربرنامه بحران مجتمع به مفهوم

. نمایدهاي خود حفاظت میو دارایی ، اموالاز کارکنان سازمان یا مجموعه چگونهدهند که یک و راهکارها نشان می تدابیر ،االجراو نیز اقدامات حفاظتی الزمدر شرایط اضطراري مجموعهتدوین برنامه فرایندي است که در آن وظایف افراد درون

. مصوب دولت همخوانی داشته باشد بحرانعملیات کالن این برنامه باید با برنامه. تعیین خواهند شد

؟هستند انبرنامه بحرنیازمند ها مجتمعچرا و هماهنگ در برابر بحران به پیشگیري از آسیب فردي، خسارات مدبرانهتجربه نشان داده است که وجود یک پاسخ کامالً

عملیات پاسخ خود را در قالب یک چگونگیي براي مقابله با بحران، امجموعهاگر . نمایدمالی و نیز کاهش سردرگمی کمک میهاي امدادرسان یک بحران گسترده، سازمان حیندر به عالوه، . عبور کندبرنامه تدوین کرده باشد، ممکن است از آن بحران

در هنگام بحران، . خاص نباشند مجموعهمشغول بوده و احتمال دارد قادر به پاسخگویی فوري به نیازهاي یک محلی شدیداً . ن باید بدانند که براي حفاظت از خود چه اقداماتی را انجام دهنداو هم مراجع مجموعهنان هم کارک

درباره این راهنماهاي کوچک و چه براي مجموعهچه براي (برنامه جامع بحران مجتمع را کهکند این راهنما به کاربران کمک می

نیز و در حال وقوعاین کتاب بر پاسخ به یک بحران در آستانه وقوع یا یک بحران . تدوین نمایند )هاي بزرگمجموعه. ارائه خواهد شداي از یک برنامه بحران مجتمع در فصل دوم، نمونه. دکنهاي مجتمع تأکید میحفاظت از کارکنان و دارایی

هاي برنامه الگو براساس موقعیت. گرددمیآوري برنامه جمع گیرد که در فرایند تدویناز اطالعاتی بهره می ،برنامه الگو .شوددهی میمخاطره آمیز موجود در مجتمع سامان

ارکان اساسی برنامه بحران مجتمعبه هنگام تدوین برنامه، کاربر باید به این هشت . است آمده در زیر هشت رکن اساسی مرتبط با برنامه بحران مجتمع

. رکن توجه داشته باشد رهبري عملیات پاسخ در مجتمع انتصاب فردي براي اجراي برنامه بحران و

بحران با ادارهمرتبط اقداماتانتصاب فردي از هر واحد کاري براي انجام اقدامات حفاظتی و سایر

شودو تصمیمات کلیدي گرفته می گردیده برپایی ستادي که در آن عملیات پاسخ هماهنگ .

انتشار آن براينگی ههماایجاد اطالعات و اخبار مربوط به بحران وارزیابی صحت براي مشخص انتصاب فردي

هشدار کافیاعالن استقرار امکانات ارتباطی و

اضطرارياسکان فراهم نمودن امکانات کافی براي براي تخلیه و هاي مناسبروشاستقرار

خسارات رآوردو ب ارزیابی و ایجاد توانمندي الزم براي استقرار امکانات

حفاظت از اسناد مهم.

براي شروع کند تا این مرور به خواننده کمک می. براي شروع، بهتر است برنامه الگوي ارائه شده در بخش دوم به اختصار مرور شود

اطالعات ضروري براي تدوین برنامه الگو را از طریق کاربردر بخش اول، . ریزي بخش اول را درك کندهاي فرایند برنامهگام :نمایدآوري میچهار گام زیر جمع

تشکیل تیم بحران مجتمع مخاطرات شناسایی و تحلیل هاتوانمندي بررسی و ارزیابی نگهداري از اسناد مهم تعیین روش

:قبل از نگارش برنامه بحران مجتمع، بهتر است اقدامات زیر انجام شود احی قالب یک برنامهطر . با توجه به تجربه و تخصص ( .توسط یکی از اعضاي تیم تدوین گردد آنهر بخشی از کهطوري طراحی شود برنامه

. )آنان نویس گذاشته شودبراي تکمیل پیش قراري . قراري با هر کدام از اعضاء براي بررسی و بازبینی متن پیش نویس گذاشته شود . نویس نهایی با همه اعضاء گذاشته شودبازبینی پیشقراري براي .

هاي احتمالی برنامه نارسایی. باشدبرنامه بحران مجتمع می طبقبعد از تصویب نهایی برنامه، آخرین گام، تمرین بر .گیردبرداري قرار میشود، در بازنگري برنامه مورد بهرهکه در انجام مانورها آشکار می . رسدبه پایان می ،راجع به چگونگی اجراي برنامه جدید بحران مجتمعبخش اول با توضیحی باشد، به هاي عمومی و اختصاصی میهاي مختلف که شامل قسمتهایی براي اداره بحراندر بخش دوم برنامه .عنوان نمونه آورده شده است

تواند کند و میبرنامه را مشخص میها کامالً پیشنهادي است و چارچوب کلی الزم به یادآوري است که این برنامه .متناسب با شرایط اختصاصی هر مجتمع جزئیاتی کامالً متفاوت داشته باشد

در اینجا، از بازخوانی و ارائه پیشنهادات مفید و مناسب آقایان دکتر علیرضا فالحی، دکتر مهدي نجفی و حسین .آیدآرا قدردانی به عمل میشریف

شناختی به ادبیات مدیریت شناختی به ادبیات مدیریت زبانزبان ييرویکردرویکرد بحرانبحران

واژگانی و ترجمه متون یابیمعادل به منظور دستیابی به تعادل در

ویرایش اول

AA lliinngguuiissttiicc aapppprrooaacchh ttoo tthhee lliitteerraattuurree ooff ddiissaasstteerr

mmaannaaggeemmeenntt For the purpose of achieving equivalence in terminology and text translation

First Edition

آراحسین شریف

شناختی به ادبیات مدیریت بحرانرویکردي زبان :نام کتاب

آراحسین شریف :تألیف انجمن علمی مدیریت بحران ایران با همکاري آرویج ایرانیان :ناشر

بمشهرزاد به :آرایی تنظیم و صفحه محمدباقر ثقفی :طرح جلد

1000 :شمارگان

1393تابستان - اول :تاریخ و نوبت چاپ

تومان 20000 :بها

- 1337آرا، حسین، شریف سرشناسه

A linguistic approach toشناختی به ادبیات مدیریت بحران رویکردي زبان عنوان و پدیدآورthe literature of disaster management /آراحسین شریف

.1393آرویج ایرانیان، : تهران مشخصات نشر

.ص 207 مشخصات ظاهري

8-279-504- 964-978 شابک

فیپا وضعیت فهرست نویسی

اصطالح و تعبیرها -مدیریت بحران موضوع

)شناسیزبان(ها واژه موضوع

49HD/ش4ر9 1393 بندي کنگرهرده

405603/658 بندي دیوییرده

3561564 شماره کتابخانه ملی

.برداري براي مؤلف محفوظ است تکثیر و نسخه کلیه حقوق اعم از چاپ،

)نقل مطالب با ذکر مأخذ بالمانع است( 344خیابان باهنر، نبش کوچه کامران، پالك ، قدستهران، میدان : نشانی

22730402: دورنگار تلفن و

www.isadm.ir:سایتوب dabir@isadm.ir:پست الکترونیکی

978- 964-504-279- 8: شابکISBN: 978-964-504-279-8

طالبفهرست م

8___________________________ ________________________________ پیشگفتار کلیات: اول فصل

11 ____________________________ ________________________________ مقدمه جنبه نظري: دوم فصل

21 ____________________________ ________________________________ مقدمه 22 __________________ ________________________________ ادبیات مدیریت بحران

25 ______________________ ________________________________ وضعیت حوادث 26 _______________________ ________________________________ بحرانمدیریت

29 _____________________________ ________________________________ زبان 30 ________________________ ________________________________ شناسیزبان

31 ___________________ ________________________________ شناختیرویکرد زبان 32 ______________ ________________________________ یسشناشناختی واژهابعاد زبان

35 ________________ ________________________________ شناختی ترجمهاصول زبان 36 ______________________ ________________________________ ايتعادل ترجمه 39 _______________________ ________________________________ تعادل واژگانی

41 _______________________ ________________________________ بخالصه مطال جنبه عملی: سوم فصل

45 ____________________________ ________________________________ مقدمه 45 ______ ________________________________ یابیبررسی واژگانی و معادل :شناسیروش

47 ______________________ ________________________________ فهرست واژگانAccident ________________________________ _________________________ 48

Assembly ________________________________ _________________________ 52 Assessment ________________________________ _______________________ 54 Beneficiery ________________________________ _______________________ 62 Community ________________________________ _______________________ 65 Conference ________________________________ _______________________ 70

Contingency ________________________________ _______________________ 72 Crisis ________________________________ ___________________________ 76

Development ________________________________ ______________________ 80 Disaster ________________________________ __________________________ 84

Emergency ________________________________ ________________________ 90 Exposure ________________________________ _________________________ 96

Gathering ________________________________ _________________________ 99 Goal ________________________________ ___________________________ 101

Hazard ________________________________ _________________________ 103 Health ________________________________ __________________________ 108

Hygien ________________________________ _________________________ 112 Incident ________________________________ _________________________ 115

Logistics ________________________________ ________________________ 119 Mission ________________________________ _________________________ 122

Mitigation ________________________________ _______________________ 124 Objective ________________________________ ________________________ 126

Plan ________________________________ ___________________________ 129 Power ________________________________ __________________________ 133

Prevention ________________________________ _______________________ 136 Progress ________________________________ ________________________ 138

Recovery ________________________________ ________________________ 140 Relief ________________________________ __________________________ 143

Rescue ________________________________ _________________________ 146 Response ________________________________ ________________________ 149

Resilience ________________________________ _______________________ 152 Risk ________________________________ ___________________________ 155

Safety ________________________________ __________________________ 161 Sanitation ________________________________ _______________________ 164

Security ________________________________ _________________________ 167 Seminar ________________________________ _________________________ 170 Society ________________________________ _________________________ 172

Stakeholder ________________________________ ______________________ 175 Strategy ________________________________ _________________________ 179 Summit ________________________________ _________________________ 182

Symposium ________________________________ ______________________ 185 Team ________________________________ __________________________ 187

Threat ________________________________ __________________________ 190 Trauma ________________________________ _________________________ 192 Victim ________________________________ __________________________ 195

Vulnerability ________________________________ _____________________ 197 گیرينتیجه: چهارم فصل

201 _______________________ ________________________________ گیرينتیجه 205 ______________________ ________________________________ فهرست منابع

پیشگفتاررویکردي . خاص خود برخوردار استفرهنگ و زبان ، از ي دانش بشريهامانند ادبیات دیگر حوزه ادبیات مدیریت بحران

نظام واژگانی . شناختی به این ادبیات بیانگر نوع تعامل و پیوند زبان این مدیریت با نظام شناختی و محیط پیرامون استزبان. هاي خاص معنایی، فرهنگی، ارتباطی، بینشی و ارجاعی این نوع از تعامل و پیوند استها و ارزشاین ادبیات، معرف ویژگی

تري از معنا، مفهوم و منظور شناختی به هاي متفاوتاین نظام واژگانی، همگام با رشد و توسعه شناخت و پیوند محیطی، الیه .خود گرفته و در نتیجه تفاوت در نگاه و برداشت کاربران را به دنبال دارد

ترجمه وینه و داربلنت، یاکوبسن، نایدا و هاي تعادل واژگانی وستر، ترجمه فنی نیومارك و تعادل در نظریه در راستاي سگر شناسیهگانه واژابعاد سهشناختی به ادبیات مدیریت بحران از ، این کتاب براي رویکرد زبانتابر، کتفورد، هاوس و بیکر

)Sager( شناسایی تواند فراینداستفاده کرده و بر این باور است که چنین رویکردي می ،یعنی شناختی، زبانی و ارتباطییابی واژگانی و ترجمه حیاتی را به منظور دستیابی به تعادل در معادل حوزهمعنا، مفهوم و منظورشناختی واژگان این

هاي در برگردان متون، زمینه واژگانی تواند، ضمن تسهیل فرایند تأمین تعادلاین رویکرد همچنین می. متون، هموار سازد .را موجب شوددرك مشترك رسیدن به

هاي بنیادي، معنایی، مفهومی و منظور شناختی تعدادي از هایی مجرد و بافتی از صورتاین کتاب با معرفی نمونهشناسی و بر واژگان تخصصی و نیمه تخصصی حوزه مطالعاتی و عملیاتی مدیریت بحران، سعی کرده است تا به لحاظ روش

.گیري، تولید و اظهار زبانی واژگان کندمتفاوت شناختی و زبانی، خوانندگان را متوجه چگونگی شکل هاياساس الیه