ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز ﻲﮔدﻮﻟآ لﺮﺘﻨﻛو ﻞﺑﺎﻘﻣ...

زيست محيطيو راهكارهاي مقابل وكنترل آلودگي

دريا و راهكارهاي مقابله و كنترل آلودگي هاي زيست محيطينفتي آلودگي

كارشناس ارشد محيط زيست -حميد مينايي 2صفحه

آلودگي نفتي

ناپايدار نفت به سرعت در حالت . هاي نفتي در آب معموالً به دو صورت پايدار و ناپايدار وجود دارندريزش

-نفت. تمايل به پراكندگي در سطح آب دريا داشته و نوع پايدار كه چنين تمايلي را نسبت به سطح آب ندارد

هاي پايدار نيز به صورت نفت. هستند0.8هاي ناپايدار معموالً به صورت نفت سفيد با ضريب ثقل كمتر از .دارند 8/0نفت سياه و ضريب ثقل بيش از

زماني كه نفت وارد محيط آبي مي شود به شكل هاي متفاوتي از جمله فيزيكي، شيميايي و فرايندهاي هاي به محض ورود آلودگي نفتي به محيط. مي گذارند زيستي دچار تغيير و تحول شده و بر محيط آبي اثرتبخير، گسترده : يل استاين مراحل شامل مراحل ذ. گردد آبي، فرآيند تغييرات فيزيكي و شيميايي آغاز مي

.نشيني انتشار، امولسيون سازي، تجزيه و فساد، تبادل هاي هوايي و دريايي و ته/ شدن تركيبات تجزيه . اكسيداسيون شيميايي برخي از تركيبات نفت اغلب به كمك نور خورشيد صورت مي گيرند

ذره شدن مواد هيدروكربني در ستون شده اين فرايند ها شامل توده هاي شناور قير مانند، حل شدگي و ذره .و سطوح آبي و مواد ته نشين شده در بستر دريا هستند

از مهمترين . همراه فرآيندهاي فيزيكي و شيميايي، فرايند زيستي هم به آرامي به صورت مي پذيردكربن ويا فرايندهاي زيستي مي توان به تجزيه مواد نفتي توسط ميكرو ارگانيسم ها و تبديل به دي اكسيد

مواد آلي در فاز حد واسط، اكسيد اسيون ،حمل به سطوح باالي آب توسط ارگانيسم هاي بزرگ و متابوليت .ها، ذخيره سازي و تخليه اشاره نمود



هاي محلي از جمله اطالعات ارزشمند براي تعيين سرعت پخش يك لكه نفتي اطالع از اثرات بادها و جريانهاي فارس بدليل افزايش دماي هوا، بخش مي مانند درياي عمان و خليجدر آبهاي گر. محسوب مي شود

آلودگي باالي نفت موجب افزايش فعاليت هاي . شوند هاي نفتي موجود در آب، تبخير ميسبكتر ريزش .تر نفت ميگردد هاي سنگينباكتري هاي تجزيه كننده بخش

آثار زيانبار نشت نفت بر انسان

پس از نشت شديد . تجارب رخدادهاي عظيم نفتي مانند حادثه دريايي مكزيك استاين بخش برگرفته از

مواد نفتي، پاكسازي محيط و جمع آوري مواد نشت يافته يكي از اولين فعاليت هاي مقابله است كه توسط يدر فعاليت تماس طوالني مدت افراد با مواد نفتي نشت يافته آثار بالين. گروه پاكسازي انجام مي گيرد

بر جاي مي گذارد كه داشتن آگاهي هاي الزم در زمان وقوع حادثه كمك بسياري در كاهش خسارات جاني .خواهد داشت

خطرات ناشي از نشت نفت

بروز بيماري در كارگران تميز كننده لكه نفتي

استنشاق اين مواد معموال نشت نفت با انتشار بخارات نفتي و گرماي حاصل از آتش سوزي همراه است كه گاه جهت پاكسازي لكه هاي . سمي سالمت كاركنان گروه پاكسازي را پيش از ساير افراد به خطر مي اندازد

نفتي از تركيبات شيميايي خاص و كمياب استفاده مي گردد كه در بسياري از موارد اين مواد مي توانند .ب بروز سرطان شودمنتج به سوزش و اختالالت پوستي و يا در سطوح باالتر سب



مخاطره افتادن حيات دريايي

در تماس بيشتري با آبزيان زير دريا هستند، لذا اين نوع آلودگي لكه هاي نفتي انتقال يافته به زير آب

.در مدت زمان كم آثار زيانباري به بار مي آورند



تشديد بيماري هاي موجود بيماري هايي همچون آسم و يا ديگر بيماري هاي مشابه ريوي رنج مي برند نسبت به ساير افرادي كه از

لذا اين افراد بايد . افراد بيشتر در معرض خطرات ناشي از آلودگي هاي نفتي و تركيبات شيميايي آن هستند .سرعت منطقه حادثه را ترك كننده ب خطرات براي زنان باردار كيبات شيميايي فرار و سمي است كه استنشاق برخي از آنان توسط زنان باردار نفت شامل بسياري از تر

بنابراين مناطق حادثه ديده . مي تواند موجبات تولد نارس نوزاد، وزن كم نوزاد و يا سقط جنين را فراهم آورد .براي زنان باردار بسيار خطرناك بوده و بايد بسرعت از اين مناطق دور شوند

اختالالت عصبي تجارب ناشي از حوادث نفتي نشان داده است كه برخي از صياداني كه در مدت طوالني در معرض آلودگي

.هاي نفتي قرار گرفته اند دستخوش مشكالت عصبي شدند بيماري ريوي

بعنوان يكي از تركيبات سمي و خطرناكي كه در اثر نشت نفت در محيط دريايي )Corexit (كوركسيت تواند مشكالت جدي ريوي براي افراد پاك كننده و كارگراني كه بخارات و ذرات متصاعد پخش مي شود مي

ه استنشاق مي كنند، ب) هاي استاندارد و مطمئن ماسك(شده را بدون پوشيدن تجهيزات تنفس سالم ران الزامي شناسايي مناطق امن در موارد بروز حوادث نفتي جهت انتقال زنان باردار، كودكان و بيما .بار آورد

.در شرايط حاد مخاطرات نفتي تا زمان عادي شدن شرايط مي بايد از ماسك استفاده شود. است دود در آتش سوزي هاي نفتي عالوه بر نشت نفت بر سطح اقيانوس ها، ذرات حبس شده در دود به سمت زمين

تواند مشكالتي براي سالمتي شناور شده و در نهايت به چشم ها و شش هاي انسانها مي رسند، كه اين مي در اثر آتش سوزي هاي نفتي عالوه بر دود مواد سمي و خطرناك نيز متصاعد مي .برخي افراد ايجاد كند

ميزان آسيب افراد از بخارات سمي فوق . شوند كه گاه آثار زيان بار آنها تا مسافتهاي دور نيز محسوس استدر اثر آتش سوزي هاي نفتي عالوه بر دي اكسيد كربن، آب و . به ميزان و شدت استنشاق افراد باز مي گردد

ذرات، گازهاي سمي مانند دي اكسيد گوگرد، دي اكسيد ازت، منو اكسيد كربن و مواد آروماتيك .وارد محيط مي شوند (PAHs) نفتي



اكسيد گوگرد دي)SO2 (و ماده اي تحريك كننده بي رنگ با بوي بسيار زننده و خفقان آورسنگين تر از هوا است و در حضور رطوبت به اسيد سولفوريك تبديل شده و مي تواند چشم ها و

اين گاز حس بويايي را . تحريك ريه از عالئم باليني مسموميت با اين گاز است . ريه را تحريك كندحالت در نوع تماس مزمن ريزش آب از بيني ، خارش حلق ،. زايل و مركز تنفسي را فلج مي نمايد

قرار گرفته به هواي تازه انتقال داده SO2 فردي كه در معرض. سستي و خستگي عارض مي شود در صورت مواجه چشم ها با اين گاز با مقدار زياد آب . در صورت نياز تنفس مصنوعي انجام شود

.شستشو شود هيدروژن سولفوره)H2S( اسيدي كه در از نوع گاز هاي خطرناك گازي است فوق العاده سمي و

، سر چاه ها، شبكه خطوط لوله نفت، اطراف مخازن ذخيره نفت خام و پيت هاي باز تاسيسات نفتيدر صورت انتشار ، در غلظت هاي كم ، بوي تخم مرغ گنديده را مي دهد در . ميتواند پراكنده باشد

و در گودال ها و يا اين گاز سنگين تر از هوا است . غلظت هاي باال حس بويايي را مختل مي كند .سطح زمين تجمع مي يابد و در اثر برخورد با منبع اشتعال ، سريعاً شعله ور مي گردد

آن باعث PPM 1000 ميباشد و PPM 10 ساعت تماس 8حداكثر مقدار مجاز اين گاز در هوا براي 100 .گيرد بيهوشي و مرگ شخص مي شود مگر آنكه مسموم فوراٌ تحت درمان تنفس مصنوعي قرار

PPM200 اين گاز باعث تحريك موضعي چشم و بيني، استنشاق PPM ساعت باعث 1آن در مدتدقيقه تحريك چشم و 30تا 15آن براي PPM 500 نحريك چشم ها و دستگاه تنفسي و استنشاق

عالئم مسموميت در فرد مصدوم . را موجب مي گردد دستگاه تنفسي و حتي جراحت ششها ومرگ شخص



مقدار كم اين گاز با حس بويايي قابل . ناراحتي معده ، سرفه سر درد ، و ورم لبها ظهور مي نمايد باتشخيص است ولي در اثر تماس طوالني عصب بويايي فلج شده و حس بويايي از كار مي افتد بنابر اين

.نبايد براي تشخيص آلودگي هوا به حس بويايي اعتماد نمودفرد مصدوم در صورتي كه خطر گازگرفتگي در فرد ياري دهنده شما را تهديد نمي در صورت مواجهه با

مصدوم بايد به محيط سالم و عاري از آلودگي منتقل و در صورت آشنايي با عمليات تنفس مصنوعي .نمايدت در صور. و ماساژ قلبي شروع به امداد رساني به فرد نموده و در اسرع وقت به بيمارستان انتقال يابد

.احساس وجود اين گاز افراد بالفاصله بايد محل فوق را به سمت منطق امن ترك كنند دي اكسيد نيتروژن بعنوان گازي سمي و تحريك كننده از جمله ديگر گازهايي است كه در اثر سوانح

انتهايي ريه را اين گاز نسبت به گاز دي اكسيد گوگرد قابليت انتقال به قسمتهاي . نفتي متصاعد مي شود دارد

.و حتي در غلظت هاي پايين مشكالت ريوي ايجاد مي كند بخارات دي اكسيد گوگرد و دي اكسيد ازت حتي تا چندين مايل دور تر از منطقه حادثه نيز منتقل

.بياندازندبنابراين اين دو آالينده مي توانند سالمت ساكنان اطراف منطقه حادثه ديده را به خطر . مي شوند و سبكتر از هوا است كه از سوختن بي رنگ ، بي بو ، بي مزه و بسيار سمي گازي منواكسيد كربن

از جمله گازهاي توليدي در اثر آتش سوزي در حوادث اين گاز. ناقص مواد هيدرو كربن بوجود مي آيدفردي كه در .جلوگيري مي كند نفتي است كه با گرفتن اكسيژن خون از اكسيژن رساني به سلولهاي بدن

قرار گرفته است بايد سريعاً به هواي تازه منتقل گردد و در صورت نياز به وي تنفس مصنوعي CO معرض .داده شود

آروماتيكتركيبات نفتي (PAHs) تعدادي از تركيبات هستند كه در ساختمان مولكولي خود چندين

برخي تركيبات آنها مشكوك به سرطان زايي در پوست و ششها حلقه بنزني دارند به اين جهت فشار بخار اين تركيبات پايين است و نسبت به ساير تركيبات نفتي از قابليت آتش زايي كمتري .هستند

.اين تركيبات در نفت نسوخته و نيز در دود ناشي از سوخت مواد نفتي يافت مي گردند. برخوردارند



كاهش اكسيژن

از نشت نفت، ميكروبهاي تجزيه كننده مواد نفتي فعال تر شده و در نتيجه ميزان اكسيژن محلول پسكاهش اكسيژن محلول اكسيژن رساني به بافت هاي آبزيان را تحت الشعاع قرار داده كه . كاهش مي يابد

.اين خود ناهماهنگي و عدم تعادل و بروز آسيب هاي جدي به آبزي را به همراه دارد

آلودگي غذايي

نحوه انتقال آلودگي نفتي در زنجيره غذايي هنوز كامالً مشخص نيست، هر چند عقيده بر اين است كه 1.آلودگي نفتي رخ داده در منطقه اي بعنوان يك ميراث آلودگي در منطقه وجود خواهد داشت

پژوهشگاه ملي اقيانوس شناسي و علوم جوي - ميرا آگاه، استاديار گروه علوم غير زيستي درياحدكتر 1



) OPRC, 1990( نفتي گيدلوآ برابردر ريهمكا و مقابله،گيدماآلملليا بينننسيواكنو

لتهادو نيانگر تموجبا ارههمو بهاآ گيدلوآ زمال آن با رزهمبا ايبر و آورده همافر را دممر و لتهادو ستا كترمشا و امقدا لملليا بين و ملي سطحدر

يبهاآ و ياييدر ي سيستمها تخريب. نمايند به نياجبر قابل غير تصدما وزبر موجب سطحي دهستفاا بدليل وزهمرا. ستا هيددگر يستز محيط

هاليندآ ادمو تخليه سرعت و عتنو و يادر از دياز ياييدر يها كوسيستما پااليي دخو انتو ،يادر به

. نمايند خنثي را اديمو چنين ورود از ي ناش اتثرا ننداتو مي حمتز به و هشد كاسته

. نددميگر موجب را يادر گيدلوآ از عظيمي بخش ندا هشد ديجاا ساحل ركنا در كه صنايعي و ريجا يبهاآ

نشت ،)نياكشتير( ياييدر نقل و حمل ،بستر ريحفا به طمربو ياييدر كوسيستما گيدلوآ از يگرد بخش اـيدر به ادمو يعمد شيزر و افطرا ايهو با آب سطح مستقيم ستما ،سمانيآ يزشها ير ،نفت طبيعي

.باشد مي ياـه كلهـسا ، شتيهاـك هاـتعميرگ ،نفتي يها پايانه ري،تجا دربنا( ربند بخش شامل ياييدر نقل و حمل

اـيدر گيدوـلآ ايرـب يـمنبع ننداتو مي هبالقو ربطو كه شوند مي تيائدزا توليد به منجر كشتيها و ديصيا رـب وجهيـت لـقاب رـثا ادمو ينا صحيح فعد و دازشپر زي،پاكسا ،يافتزبا آوري، جمع. نددگر بمحسو . شتاگذ هداخو يبرجا ياييدر نقل و حمل از ناشي يادر گيدلوآ كاهش

هـك اي هـثدحا يـپ در) OPRC( يـنفت گيدلوآ برابر در ريهمكا و مقابله ،گيدماآ لملليا بين ننسيواكنو بين نمازسا تصويب به ديميال 1990 لسا در ،مدآ پديد السكاآ حلاسو در " زلدوا نكسوا" نفتكش ايبر امدـقا رـب نسيوـناكنو ينا صليا تاكيد. شد االجرا زمال ديميال 1995 لسا در و سيدر ردييانودر لملليا

هـب ذيرـناپ انجبر راتخسا ورود از يجلوگير رظو من به نفتي گيدلوآ سانحه عقوو رتصو در موثر و سريع ياـه هـمينز دننمو همافر همچنين و نفت يگيررباو تخليه اتتجهيز در،بنا ،ياييدر تتاسيسا ،ها كشتي

.ستا گينفتيدلوازآناشيادثحو وزبر با مقابله لملليجهتا بين يها ريهمكا ايبر زمال



: از تندرعبا ،باشد مي نهاآ تحقق پي در ننسيواكنو كه فياهدا هما

ياييدر و يياهو يحدهاوا ،كشتيها توسط ساحلي ركشو يكتريندنز به گيدلوآ نحاسو ارشگز، . ميباشند خطر ضمعر در كه ورمجا يهاركشو به سانحه ارشگز زنيا رتصو در و تتاسيسا و دربنا

نهاآ آوري جمع و نفتي گيدلوآ نحاسو با مقابله در هاركشو لملليا بين و اي منطقه ريهمكا يربطذ يگانهاار كليه كترمشا با نفتي گيدلوآ با مقابله ملي حطر تهيه نفتي گيدلوآ نحاسو با موثر و سريع مقابله ايبر ملي سيستم ديجاا عضو يهاركشو به تياتجهيز و فني يكمكها ئهارا نتايج لهدمبا و لملليا بين يها يمزسمپو اريبرگز راه از ژيتكنولو يها پيشرفت مينهز در تحقيق

توسعه يها برنامه و تتحقيقا و كشتيها در نفتي گيدلوآ اريضطرا حطر شتندا به املزا )SOPEP( لـكنرت انفسرا سيزربا لمو مش ،حاكميت تحت ياييدر پايانه يك يا ربند در رحضو مهنگا كشتي دميگير ارقر سيزربا و .

ساحل از دور يحدهاوا در نفتي گيدلوآ اريضطرا حطر شتندا رختياا در

تـتح هـمنطقدراييـيدر ياـترمينالهدرواـبندريـگينفتدلوآ اريضطرا حطر شتنرداختيادرا حاكميت

باشد يلذ اردمو شامل بايد قلاحد سيستم ينا كه گيدلوآ با مؤثر و ريفو مقابله ايبر ملي سيستم ديجاا نفتي گيدلوآ با مقابله و گيدماآ مسئوليت جدوا ار،صالحيتد و ملي مرجع نفتي گيدلوآ با مقابله ايبر زنيا ردمو اتتجهيز قلاحد دننمو همافر

يربطذ پرسنل ايبر شيزموآ و تمريني يبرنامهها ينتدو ،هاورناـش داـيز ددرـت و يـمحيط يستز صخا يطاشر ليلد به نعما ييادر و رسفا خليج ياييدر منطقه

يـم نشاـن يافته منجاا تمطالعا. باشد مي محيطي يستز يها گيدلوآ برابر در قبتامر و حفاظت مندزنيا ينـهم در و ستا مناطق ينا محيطي يستز يها لويتاو رصد در نفتي يها گيدلوآ برابر در حفاظت هدد يـمل حرـط و دـيدگر قـملح قفو ننسيواكنو به 1376 هتيرما 29 در انيرا سالميا ريجمهو لتدو ستارا

يـمل گيداـمآ دنوـنم همافر آن، فهد كه دنمو ينوتد را نفتي گيدلوآ برابر در ريهمكا و گيدماآ ،مقابله هـمقابل ايرـب يـمدمر تاـمكانا و اـهونير و لتيدو غير و لتي دو يمانهازسا و هادنها كليه زيسا هماهنگ و هـب رـمنج نحاوـس عقوو مبهنگا ياييدر يستز محيط از حمايت ملي ظيفهو مؤثر هرچه منجاا در ريهمكا و رتاـنظ تحت يبهاآ كليه و حلاسو ودهمحد شامل ملي حطر پوشش تحت منطقه و باشد مي نفتي گيدلوآ



. باشد مي رخز ييادر و نعما ييادر رس،فا خليج در انيرا سالميا ريجمهو حاكميت و

فـموظ،نياشتيرـك يركتهاـشو تـنفندگاـكنن لـحم و نتوليدكنندگااز عما ،ياازدر دارانبرهبهر كليه مقابله ايبر زمگيالدماآ ،نفتشيزازر يجلوگير ايبرزنياردمو نهاپيشگير تمااقدا منجاا ضمن،ميباشند

.كنند ديجاا دخو در لملليا بين ننسيواكنو يها لعملراستود سساا بر را نفتي نحاسو با

راهكارهاي مقابله با آلودگي نفتي در بنادر

:مقدمه - 1

اي برخوردار است و حساسيت اوج گيري مشكالت زيست محيطي در اكثر كشورهاي جهان از اهميت ويژهشده كه جهانيان با نوعي احساس همدردي مشترك در جهت رفع مشكالت همگاني را برانگيخته و موجب

.رود ها يكي از مهمترين مسائل زيست محيطي بشمار مي موجود بر آيند و امروزه جلوگيري از آلودگي آب

درصد اكسيژن 90ها عالوه بر تامين بخشي از زنجيرة غذايي دنيا، قريب به هاي درياها و اقيانوس زيرا كه آب .كند، بنابراين آلودگي آب يعني صدمه به كرة زمين هوا ساكنان آن ة زمين را تامين ميكر

جهت ) marpol 1978(المللي مارپل كنوانسيون بينها قوانين و جلوگيري از آلودگي درياها و رودخانه

مقرراتي را وضع كرده و كشورهاي عضو متعهد به انجام موري اسالمي باشند و كشور جه تمامي اين مقررات مي

.باشد ايران يكي از اعضاء آن مي

براي همكاري دربارة حمايت و توسعه 1978اي كويت در سال عالوه بر كنوانسيون مارپل، كنوانسيون منطقهمحيط زيست دريائي و نواحي سواحل خليج فارس در برابر آلودگي، متشكل از هفت كشور منطقه با

prevention Marine Environment Regional يا ROPMEنامي

Organization هاي مرزي از در كشور ما اليحه چگونگي حفاظت دريا و رودخانه. تشكيل شده استبه تصويب هيئت وزيران رسيده و به مراجع 31856تحت شماره 28/11/86آلودگي نفتي در جلسه مورخ

.ها جرايمي نيز در نظر گرفته شده است براي آلوده كنندگان آب ذيربط ارجاع شده، در اين اليحه



:منابع آالينده آب دريا -2

ها مواد زائد جامد از بندر و كشتي ها هاي بهداشتي از بندر و كشتي پساب

ها آب توازن كشتي

ها آب شستشوي كشتي

ها ها و فلنج نشت مواد نفتي از نازل

لوله نشت مواد نفتي از اتصاالت و خطوط

برخورد و تصادف كشتي با يكديگر

برخورد لنگر كشتي با خطوط لوله دريائي

راهكارهاي مقابله با آلودگي -3

در مورد مواد زائد جامد بايستي طبق مقررات -1- 3سازمان حفاظت محيط زيست قانون مديريت پسماندها

.عمل شود 20/2/1383مصوبه

بنادر بايستي اين هاي بهداشتي در مورد پساب -2- 3ها قبل از تخليه به دريا در تصفيه خانه هاي شهري پساب .هاي سطحي برسد شده و به حد استاندارد سازمان حفاظت محيط زيست ايران جهت تخليه به آب تصفيه

.ها نيز بايستي در داخل كشتي تصفيه شده و سپس به دريا تخليه گردند هاي بهداشتي كشتي پساب -3- 3

هاي نفت كش بايستي داراي گواهي رابطه با آلودگي نفتي طبق كنوانسيون مارپل تمام كشتي در -4- 3 International oil pollution prevention( استاندارد جلوگيري از آلودگي مواد نفتي يا

certificate ( باشند و همچنين در بنادر بايستي طرح مقابله با آلودگي نفتي Oil Spillage

Contingency Plan ياOSCP وجود داشته باشد.



اهداف طرح مقابله با آلودگي نفتي -1- 4- 3

به حداقل رساندن آلودگي زيست محيطي -

به حداقل رساندن صدمات انساني در مناطق مسكوني ساحلي -

ريزي آبزيان تخم هاي حرا و سواحل مرجاني و محل حفاظت از مناطق حساس زيست محيطي مانند جنگل -

حفاظت از مناطق اقتصادي مانند بنادر ماهيگيري و تجاري -

حفاظت از مناطق صنعتي مانند تاسيسات آب شيرين كن، تاسيسات نفتي و نيروگاهها -

در طرح مقابله با آلودگي بايستي تيم ورزيده به همراه دستگاه ها و تجيهزات مقابله با آلودگي وجود داشته .برنامه ريزي شده آمادگي خود را در شرايط اضطراري حفظ نمايدباشد و با برگزاري مانورهاي

3باشد و با توجه به ميزان نشتي مواد نفتي اين 3تا 1بايستي در بردارنده اهميت از نوع OSCPطرح اين درجه بندي براساس ميزان نشتي ROPMEگردد در منطقه خليج فارس يا منطقه درجه تعيين مي

.باشد مي مواد نفتي به شرح ذيل

كند و باشد و خسارت ناچيزي به محيط زيست وارد مي بشكه مي 50كه مقدار آن كمتر از ) 1(نشتي كم - .آيد در اثر تخليه يا بارگيري بوجود مي

.شود بشكه و اين نشتي نيز با تخليه و يا بارگيري حادث مي 5000تا 50بين ) 2(نشتي متوسط -

. شود ها و يا شكستگي لوله نفتي حادث مي بشكه براثر تصادف كشتي 5000كه بيشتر از ) 3(نشتي زياد - .المللي در نظر گرفته شود طرح محلي، ملي و بين 3بايد OSCPدر طرح



هاي زياد احتمال بكارگيري هاي متوسط طرح ملي و در نشتي طرح محلي و در نشتي ،هاي كم در نشتي :هاي ذيل باشد بايستي داراي بخش OSCPنمونه يك طرح به عنوان. المللي وجود دارد طرح بين

بخش استراتژي در اين قسمت نحوة مقابله با آلودگي با توجه به ماهيت مواد نفتي مشخص .گردد مي

بخش عملياتي با نيروهاي كار آزموده و تجيهزات كافي

مناطق حساس هاي هاي ضروري و اضطراري و نقشه هاي تماس بخش اطالعات ضروري مانند شماره

فرايند تغيير و تحول آلودگي نفتي در دريا -4

ريزد تحت تاثير بادهاي غالب، ها مي هنگاميكه مواد نفتي به روي آب. كند گردش آب خواص فيزيكي و شيميايي آن تغيير مي دما و جهت

درجه سانتيگراد از نفت جدا شده و 40الي 30مواد فرار در دماهاي مابقي بصورت لكه شناور روي آب در جهت حركت آب به حركت در

گاميكه آلودگي از نوع هيدروكربورهاي سبك باشد بنابراين هن. آيد ميشود و راه مقابله با اين نوع هيدروكربور قسمت اعظم آن تبخير مي

دارد به طور كلي OSCPبستگي به قسمت استراتژي طرح .باشد سرنوشت نفت هنگام نشت به دريا به قرار ذيل مي

شوند ميزان آيد مواد فرار آن تبخير مي در ميوقتيكه به صورت يك اليه نازك تا: تبخير مواد فرار - 4-1درجه 200تركيبات نفتي كه نقطه جوشش آنها زير . تبخير بستگي به دما و باد و فشار تبخير دارد

270شوند و تركيبات نفتي كه نقطه جوشش آنها زير سانتيگراد است در طول چندين ساعت تبخير مي .كشد ز طول ميدرجه سانتيگراد است تبخير آنها چندين رو

برخي از تركيبات نفتي كه داراي مولكولهاي كوچك :حل شدن قسمتي از تركيبات نفتي در آب - 4-2شوند، حتي مقدار كمي از اين مواد اگر هستند به ويژه تركيبات حلقوي مانند بنزن و زايلين در آب حل مي

باشند و موجب از بين رفتن يدر آب حل شوند به دليل سمي بودن جهت آبزيان دريائي بسيار مضر م .شوند هاي دريا مي اورگانيسم



خورشيد به مواد نفتي UVتابش اشعه :اكسيده شدن قسمتي از تركيبات توسط نور خورشيد - 4-3 ROPMEشود به دليل شدت تابش خورشيد در منطقه كه قطبي شده هستند باعث اكسيده شدن آنها مي

.تغييرات خواص مواد نفتي در اين منطقه بسيار بيشتر از مناطقي است كه داراي دماي بيشتري هستند

ها در آب دريا باعث وجود ميكرواورگانيسم :Biodegradation تجزيه بيولوژيكي مواد نفتي -4-4بنابراين يا ترشح . ندها از مواد نفتي بعنوان منبع غذائي استفاده نماي ميشود برخي از اين ميكرواورگانيسم

نمايند و به موازات اين عمل جمعيت اين نوع هاي نفتي را شكسته و جذب مي آنزيم مولكول .شود ها نيز در آب دريا بيشتر مي ميكرواورگانيسم

كه گرد وغبار زياد است و روي ROPMEدر برخي از مناطق :Sedimentation رسوب كردن -4-5غبار تحت شرايط آب و هوايي با مواد نفتي مخلوط شده و وزن مخصوص آنر نشيند، اين گرد و سطح آب مي

.كند و با جريانات آب در كف دريا رسوب مي) 1.024g/ml(كند ا سنگين تر از آب مي

هنگاميكه ميزان نشتي نفت زياد باشد قطرات آب درون ):W/O( امولسيون آب در مواد نفتي -4-6ها باعث تكه تكه شدن اين شود و موج روي نفت بيشتر از حالت خالص آن ميكند و گران مواد نفتي نفوذ مي

.آيند هاي بزرگ مواد نفتي به روي سطح آب مي نوع امولسيون شده و تكه

ميكرومتر 1000تا 1هاي نفت را به قطرات ريزتري در سايز امواج دريا تكه :پراكنده شدن طبيعي -4-7. روند آيند و با جريانات جزر و مدي اين قطرات به زير آب مي سطح آب ميآورد و اين قطرات ريز به در مي

.باشد درصد در ساعت مي 2تا 5/0هاي بزرگ نفتي بين ميزان پراكنده شدن طبيعي لكه



:هاي نفتي هاي مقابله با آلودگي روش -5

.باشد هاي متداول رفع آلودگي نفتي از دريا به قرار ذيل مي روش

مواد نفتي به طريقه مكانيكي بازيافت هاي نفتي در جهت حركت آب تا به ساحل برسد و سپس پاكسازي سواحل از آلودگي رها كردن لكه

آيد استفاده از مي شود و از ورود آن به مناطق حساس جلوگيري بعمل هاي نفتي مونيتور مي لكه .شده استماهواره جهت مونيتور كردن لكه هاي نفتي امروزه بسيار متداول

استفاده از مواد شيميايي dispersants

تصور بر اين است كه استفاده از وسايل مكانيكي جهت :بازيافت مواد نفتي به طريقة مكانيكي - 1- 5هايي را در بر دارد و آن اينكه هاي نفتي از سطح دريا بسيار مفيد است ولي اين روش محدوديت بازيافت كله

دهد و معموالً و جريانات امواج كارآئي خود را از دست مي در هنگام وزش با د هاي شناور استفاده از بوم 0.5m/sها بيش از كمي از لكه هاي نفتي را ميتوان بازيافت نمود بطوريكه اگر سرعت حركت لكه بخش

با انواع مختلفي) skimmers(ها رسد استفاده از سطحي روب هاي نفتي به حداقل مي باشد جمع آوري لكهكاربرد دارد و گاهي اوقات استفاده از يك پمپ ساده ميتواند كارساز باشد، ميزان در بازيافت مكانيكيها و مقدار تانكر ذخيره مواد بازيافتي از فاكتورهاي مهم محدود كننده اين روش بازيافت سطحي روب

.هاي نفتي دارد هستند، كارآئي بازيافت مكانيكي بستگي به موقعيت لكه

.شود مكانيكي به قرار ذيل مي زات استفاده شده در روشتجهي

تعداد، اندازه و نوع اين وسيله به شرايط جغرافيايي و موقعيت مكاني بندر وابسته (هاي شناور بوم است

تعداد و قدرت اين شناورها بستگي به تعداد بوم دارد، جهت كشيدن هر : (شناروهاي كشنده بوم .الزم است بوم تعداد دو دستگاه شناور

،تعداد، نوع و مقدار اين وسايل به شرايط بندر بستگي دارد(زنجير، طناب و كابل هاي فلزي).

(oleophilic disks skimmers) skimmers هاي شناور گوي (Buoys)

تانكر ذخيره مواد نفتي بازيافتي

هاي جاذب بسته (absorbent kit)



پدهاي جاذب sorbent pads

فردي مناسبوسايل حفاظت (personnel protective equipment) PPE

اين روش جهت بنادر نفتي كارساز نيستند :هاي نفتي تا زمان رسيدن به ساحل رهاسازي تكه - 2- 5 .دهد زيرا كه محدوديت محوطه بندر اين اجازه را نمي

ادف شناورهاي نفتكش بوجود هاي انتقال نفت و يا تص هاي نفتي دور از ساحل و براثر صدمه به لوله اگر نشتيعالوه بر آن . هاي نفتي عمل شود آمده باشد ميتوان از اين روش استفاده نمود و باتوجه به جهت حركت لكه

ميشوند جهت حركت بايد به سواحلي كه خالي از سكنه است و استفاده اقتصادي و صنعتي نمي شوند اقدام به پاكسازي سواحل نمايند، پاكسازي سواحل هاي نفتي به سواحل هدايت گردند و پس از رسيدن لكه

شده نيز بايستي به به نيروي انساني، مواد و تجهيزات زيادي نيازمند است و همچنين مواد نفتي جمع آوري .نحو مقتضي دفع گردند

نيز مانند روش قبل در بنادر اين روش :هاي نفتي تا بطور طبيعي از بين برود رها سازي لكه -3- 5ز نيستند و در خطوط لوله دريايي يا تصادف شناورهاي نفت كش در وسط دريا از اين روش استفاده كارساهاي از پيش تعيين شده شود و با استفاده از مدل شود و حركت لكه نفتي لحظه به لحظه مونيتور مي مي

نفتي به مناطق هاي هاي ديگر از ورود لكه عمل ميشود و در صورت انحراف از مدل فرضي فوراً با روش .آيد حساس جلوگيري بعمل مي

dispersants روش استفاده از مواد شيميايي -4- 5

ها بسيار متداول شده است، نقش اين مواد ها در مقابله با آلودگي نفتي آب dispersantsامروزه استفاده از شكسته و آن را به هاي نفتي را كه در سطح آب هستند در هم در رفع آلودگي بدين صورت است كه لكه

شوند و سپس توسط ميكرو آب نفوذ كرده و رقيق مي كند و اين ذرات به عمق تري تبديل مي ذرات ريزيروند، و بدين ترتيب از هاي موجود در آب مورد استفاده قرار گرفته و تجزيه شده و نهايتاً از بين مي اورگانيسم

ها بايستي دقت dispersantsيد، در استفاده از آ خسارت زيست محيطي و اقتصادي جلوگيري بعمل ميكنند و ميزان غلظت اين بيشتر بعمل آيد زيرا كه خود اين مواد نيز براي موجودات آبزي ايجاد مسموميت مي

مواد و همچنين نوع بكار گرفته شده بايستي قبالً مطالعه شده و با آزمايشات تجربي بدست آيد، همچنين باشد بطور مثال درمنطقه خليج فارس يا ستلزم داشتن مجوز از سازمانهاي ذيربط مياستفاده از اين مواد م

ROPME بايستي از Dispersant هايي استفاده شود كه در ليست مجوز اين منطقه قرار دارد.



بنابراين تصميم در مورد اينكه از اين مواد استفاده شود يا نه نياز به تخصص ويژه دارد و اينيكي ديگر . را در اين مورد توجيه نمايند OSCPمتخصصين بايستي تيم مقابله با آلودگي در طرح

به سطح از موارد مهم در اين روش مقابله با آلودگي استفاده از دستگاهها و تجهيزات پا شش مواد هاي متداول پا شش مواد استفاده از هواپيما، استفاده از مونيتورهاي آتش باشد از روش آب دريا مي

dispersantباشد، بطور كلي مزايا و معايب استفاده از هاي مخصوص مي نشاني و استفاده از نازل .باشد به قرار ذيل مي

آلودگي نفتي جهت مقابله با dispersant مزاياي استفاده از - 4-1- 5

اين مواد در جريانات امواج و تالطم زياد در درياهاي بزرگ كاربرد دارد. استفاده از هواپيما جهت پاشش dispersant سريعترين روش مقابله با آلودگي است

برند و تاثيرات بادهاي غالب جهت به حركت در آورده هاي سطحي نفت را از بين مي اين مواد لكه .هاي باقيمانده به راحتي قابل رديايي و بازيافت هستند شود و لكه وقف ميهاي نفتي مت لكه

كند استفاده از اين روش از آلوده شدن پستانداران و پرندگان دريائي، به مواد نفتي جلوگيري مي

اين روش از تشكيل امولسيون آب در نفت (W/O) هاي نفت در سطح كند و لخته جلوگيري مي آيد آب بوجود نمي

اين روش تجزيه طبيعي مواد نفتي را با افزايش سطح تماس نفت با آب تسريع مي بخشد

جهت مقابله با آلودگي نفتي dispersant معايب استفاده از - 4-2- 5

شود نفوذ مواد نفتي به اعماق آب باعث صدمه به موجودات آبزي مي. اين مواد با نفوذ به زير Boom آب شيرين كن رفته و بر كيفيت هاي محافظت كننده از تاسيسات

.گذارد آب حاصله تاثير مي

شود اين روش براي تمام مواد نفتي كاربرد ندارد و در شرايط خاصي استفاده مي.

كند هاي ساحلي مورد استفاده قرار گيرد نفوذ نفت به داخل رسوبات كف دريا رابيشتر مي اگر در آب

مصرف بيش از نياز dispersant آبزيان دريائي ميشود باعث مسموميت

جهت استفاده از اين مواد محدوديت زماني وجود دارد و به محض اتفاق بايستي با سرعت پاشش .مواد انجام شود

ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز ﻲﮔدﻮﻟآ لﺮﺘﻨﻛو ﻞﺑﺎﻘﻣ...

Documents