in groep 1-2 van het basisonderwijs...klas opstellen voor gastles en tekening * op vellen papier van...
TRANSCRIPT
HANDLEIDING VOOR Leerkrachten^
Genderstereotypering doorbrekenin groep 1-2 van het basisonderwijs
Beeldenbrekers is een project van VHTO, Landelijk expertisebureau
meisjes/vrouwen en bèta/techniek, en wordt uitgevoerd in opdracht
van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).
Beeldenbrekers heeft als doel genderstereotypering in groep 1-2
van het basisonderwijs tegen te gaan. Hierbij staat een bezoek in
de klas van vrouwelijke bèta/technische professionals centraal.
Beeldenbrekers is een vervolg op de pilot die VHTO in 2016 heeft
uitgevoerd. Hierin heeft VHTO onderzocht wat er bekend is over
vroege stereotypering, en op basis daarvan een les ontwikkeld ter
voorkoming van stereotypering bij kleuters. Er is gekozen voor een
interventie lijkend op het Britse project Redraw the Balance.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Beeldenbrekers-lesTijdens de Beeldenbrekers-les vraagt de leerkracht kinderen van groep 1-2 om twee
beoefenaars van bèta/technische beroepen te tekenen. Hierbij wordt gekozen voor
een omschrijving van het beroep die past bij het niveau van kleuters; bijvoorbeeld
botenmaker of huizenbouwer. Ook wordt de kinderen gevraagd om een naam te geven
aan de beroepsbeoefenaar die ze hebben getekend. De leerkracht vermijdt bij de uitleg
verwijzingen naar man/vrouw. Vervolgens komen twee vrouwelijke professionals de klas
binnen die de beroepen beoefenen die de kinderen getekend hebben. Zij vertellen kort iets
over hun beroep en laten de kinderen materialen zien die met hun beroep te maken hebben.
BètamoedersBij Beeldenbrekers fungeren vrouwelijke bèta/technische professionals als schakel tussen
VHTO en de basisschool. Het contact met de school wordt gelegd door ‘de bètamoeder’:
een bèta/technische professional met een kind op de basisschool. De bètamoeder vraagt de
basisschool om deel te nemen aan Beeldenbrekers en geeft zelf een korte gastles. VHTO
nodigt een tweede vrouwelijke bèta/technische professional uit voor de gastles.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 Handleiding voor leerkrachten
Instructie^ vOor^ Leerkrachten^. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
In de Beeldenbrekers-handleiding voor leerkrachten wordt de Beeldenbrekers-les,
de voorbereiding en de rol van de leerkracht toegelicht.
De leerkracht begeleidt de Beeldenbrekers-les, ook als de professionals op bezoek
zijn in de klas.
Tip Het is handig om van tevoren te overleggen
met de professionals over de gastles.
Let^ Op^ Vertel van tevoren niet aan de klas dat er twee bèta/technische
professionals op bezoek komen! Voor het verrassingseffect is het
belangrijk dat de kinderen dit nog niet weten.
Tip^ Omdat er veel handelingen plaatsvinden
in korte tijd, kan het handig zijn dat een
stagiair ondersteunt bij de les.
Lesplan Beeldenbrekers
Lesdoel * Genderstereotiepe beelden (over bèta/technische
beroepen) doorbreken
* Kinderen maken kennis met bèta/technische beroepen
* Kinderen zien dat Wetenschap & Technologie een
domein is waarin ook vrouwen werkzaam zijn
Voorbereiding
leerkracht* Datum/tijdstip afspreken voor bezoek professionals
* Instructie Beeldenbrekers-les (handleiding en telefonisch
door VHTO)
* Overleg met professionals over gastles
* Uitleg beroepen professionals voorbereiden
* Klas opstellen voor gastles en tekening
* Op vellen papier van tevoren j of m noteren
(j voor alle jongens, m voor alle meisjes in de klas)
Materialen * 2 vellen papier per kind (met daarop j of m genoteerd)
* Potloden
>>
3 Handleiding voor leerkrachten
>>
4 Handleiding voor leerkrachten
Beeldenbrekers -Les^ Stap^ vOor^ Stap^. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Stap 1 Leerkracht heeft het klaslokaal zo opgesteld dat de kinderen
een tekening kunnen maken en de gastles kunnen volgen.
Stap 2 Professionals komen kwartier voor aanvang van de les op
school aan. Ze worden opgevangen door een contactpersoon
van de school. Contactpersoon laat professionals zien in welke
twee lokalen de Beeldenbrekers-les plaatsvindt. Professionals
blijven uit het zicht van de kinderen totdat zij een seintje van
de leerkracht krijgen (spreek van tevoren af hoe) om de klas
binnen te komen.
Stap 3 Kinderen komen klas binnen of ze zitten al in de klas.
Stap 4 Leerkracht geeft instructie over Beeldenbrekers-les:
* Vertel dat de klas vandaag twee tekeningen van beroepen gaat maken.
* Licht de beroepen kort toe als de beroepen onduidelijk zijn (bijvoorbeeld ‘een
uitvinder is iemand die slimme oplossingen bedenkt voor problemen’).
* Geef zo min mogelijk informatie en gebruik geen woorden als man/vrouw/hij/
zij in de uitleg.
* Deel de vellen papier met een j uit aan de jongens, en de vellen papier met een
m aan de meisjes.
* Begin met uitleg en tekenen van één beroep. Nadat de kinderen tekening 1
afgerond hebben, geeft je korte uitleg over tweede beroep en maken kinderen
tekening 2.
* Vraag de kinderen, als de tekening bijna klaar is, om een naam te bedenken
voor de beroepsbeoefenaar die ze hebben getekend en deze naam op hun
tekening te schrijven. Zo weet je of ze een man of een vrouw hebben getekend.
(Mits ze zelf kunnen schrijven, anders doet de leerkracht dit). NB als een naam
schrijven te veel tijd kost, kan de leerkracht bij het ophalen van de tekeningen
vragen of de beroepsbeoefenaar een jongen of meisje is en vervolgens m/v op
de tekening zetten.
* Hou de tijd in de gaten: kinderen krijgen ongeveer 10 minuten per tekening.
Stap 5 Leerkracht deelt eerste vel papier uit, kinderen maken tekening 1.
Stap 6 Leerkracht geeft korte toelichting en instructie bij tweede beroep.
Stap 7 Leerkracht deelt tweede vel papier uit, kinderen maken tekening 2.
5 Handleiding voor leerkrachten
Stap 8 Leerkracht verzamelt de tekeningen:
* Controleer of de naam van de beroepsbeoefenaar erop staat en of het duidelijk
is of het een man of vrouw is.
* Als het kind niet kan schrijven, schrijft de leerkracht de naam van de
beroepsbeoefenaar op de tekening.
* Als het niet het duidelijk is of het een man/vrouw is, vraagt de leerkracht dit, en
noteert dit op de tekening.
Stap 9 Leerkracht geeft professionals seintje dat ze de klas binnen kunnen komen.
Stap 10 Leerkracht zegt dat er vandaag heel bijzonder bezoek is, namelijk een echte …
en een echte …
Stap 11 Professionals komen binnen.
Stap 12 Leerkracht introduceert professionals kort. Daarna stellen professionals zich voor,
vertellen om beurten over hun beroep, laten materialen zien die met hun beroep
te maken hebben en stellen kinderen vragen. Dit duurt maximaal 10 minuten per
persoon. Leerkracht begeleidt de gastles waar nodig.
Stap 13 Einde van de Beeldenbrekers-les, leerkracht en kinderen bedanken de
professionals, professionals nemen afscheid en verlaten lokaal, leerkracht sluit af.
Stap 14 Na afloop van de les bekijkt de leerkrachten de tekeningen, turft de resultaten en
geeft resultaten door aan VHTO:
* Hoeveel jongens hebben een man getekend?
* Hoeveel jongens hebben een vrouw getekend?
* Hoeveel meisjes hebben een vrouw getekend?
* Hoeveel meisjes hebben een man getekend?
* NB Soms tekenen kinderen een man en een vrouw. Ook dit graag turven.
Stap 15 Kinderen willen hun tekening vaak bewaren, dus na het turven van de resultaten
kan de leerkracht de tekeningen weer terug aan de kinderen geven.
Tip Laat de kinderen hun tekeningen mee naar
huis nemen om aan hun ouders te laten zien.
-Les^ stap^ vOor^ Stap^. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
>>
6 Handleiding voor leerkrachten
Praktische^ Informatie^. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Planning Beeldenbrekers-lesDe vrouwelijke bèta/technische professional met een kind op de basisschool neemt contact op
met de leerkracht(en) over het inplannen van de Beeldenbrekers-les in twee groepen 1-2.
Het gaat om twee aansluitende lessen van ongeveer een uur (één les per groep).
Bij het inplannen van de lessen raden we aan om de lessen ruim te plannen en duidelijke
afspraken te maken met de professional over datum, tijdstip en lesprogramma.
De professional koppelt deze informatie terug aan VHTO. VHTO nodigt vervolgens een tweede
vrouwelijke bèta/technische professional uit voor de Beeldenbrekers-les. Ook neemt VHTO
contact op met de leerkrachten die de les begeleiden voor een telefonische instructie over de
Beeldenbrekers-les.
Voorbeeldprogramma Beeldenbrekers-lessen
09:00 – 09:35 uur Uitleg en tekenen klas 1-2 a
09:35 – 10:00 uur Gastles en afsluiting klas 1-2 a
10:00 – 10:35 uur Uitleg en tekenen klas 1-2 b
10:35 – 11:00 uur Gastles en afsluiting klas 1-2 b
LesduurDe les duurt ongeveer een uur. Het eerste half uur krijgen de kinderen uitleg over de les en
maken ze twee tekeningen, het tweede half uur komen twee bèta/technische professionals
op bezoek in de klas en geven een korte gastles. Zie voor de opzet van de les het draaiboek
Beeldenbrekers-les op pagina 8.
Tip^ Laat de Beeldenbrekers-les aansluiten bij een
thema dat je behandelt met de kleuters.
Of besteed nog een extra les aan het onderwerp
van de gastles. Ga bijvoorbeeld na het bezoek
van de ‘dijkenbouwer’ zelf met de kinderen
‘dijken bouwen’ in de zandbak.
>>
7 Handleiding voor leerkrachten
Functieomschrijving bèta/technische professionalsDe kinderen krijgen van de leerkracht de opdracht om een tekening te maken van twee bèta/
technische beroepen. Hiervoor is het belangrijk dat ze zich een voorstelling kunnen maken
van deze beroepen.
Om die reden wordt van de functieomschrijving van de professionals een ‘kleuterberoep’
gemaakt: een vereenvoudigde benaming van de functie- of beroepsomschrijving. Zo wordt
een architect bijvoorbeeld een huizenbouwer, een game-designer een spelletjesmaker en een
civiel technisch ingenieur een dijkenbouwer. De leerkracht en VHTO kunnen de professional
helpen bij het maken van een geschikte functieomschrijving voor kleuters.
Tip^ Op www.beeldenbrekers.nl vind je een
lijst met voorbeelden van ‘kleuterberoepen’
Rolverdeling leerkracht – professionalDe leerkracht begeleidt de Beeldenbrekers-les, introduceert de professionals kort, rondt de
les af en zal ook de gastles begeleiden waar nodig. Denk aan: orde houden, onderbreken om
moeilijke woorden toe te lichten, tijd in de gaten houden en kinderen de beurt geven (want
de leerkracht kent de namen).
De leerkracht kan ook helpen om de inhoud van de gastles af te stemmen op de kleuters.
Doen^ Overleg van tevoren met de professional
over de gastles: taakverdeling, inhoud,
materialen en functieomschrijving.
>>
~
8 Handleiding voor leerkrachten
Draaiboek Beeldenbrekers-les
Tijdstip Activiteit Duur Materiaal Wie
Leerkracht heeft klaslokaal in
opstelling voor tekening en
gastles gezet.
Leerkracht
08:45 uur Professionals arriveren, gaan naar
leerkrachtenkamer en kijken waar
klassen zijn.
Professionals
09:00 uur Kinderen komen de klas binnen
of zitten al in de klas.
Kinderen
09:00 uur Leerkracht geeft kinderen korte
uitleg over Beeldenbrekers-les
en 1e beroep en deelt papier
uit. Leerkracht vermijdt bij uitleg
verwijzing naar hij/zij.
5 minuten 1 vel papier
per leerling
met j of m
erop
Leerkracht
09:05 uur Kinderen tekenen 1e beroep en
geven beroepsbeoefenaar naam.
10 minuten Potloden Kinderen
09:15 uur Leerkracht geeft kinderen uitleg
over 2e beroep en deelt papier
uit. Leerkracht vermijdt bij uitleg
verwijzing naar hij/zij.
5 minuten 1 vel papier
per leerling
met j of m
erop
Leerkracht
09:20 uur Kinderen tekenen 2e beroep en
geven beroepsbeoefenaar naam.
10 minuten Potloden Kinderen
09:30 uur Leerkracht haalt tekeningen op. 5 minuten Leerkracht
09:35 uur Leerkracht geeft professionals
seintje om klas binnen te komen.
Leerkracht,
professionals
09:35 uur Professionals komen de klas
binnen.
Professionals
09:35 uur Professionals vertellen om
beurten over beroep, laten
materialen zien en stellen
kinderen vragen. Leerkracht
ondersteunt bij gastles waar
nodig.
20 minuten
– 10 minuten
per gastles –
Materialen
gastles
Professionals,
leerkracht,
kinderen
09:55 uur Leerkracht en kinderen bedanken
professionals, professionals
verlaten klas, leerkracht sluit
les af.
5 minuten Professionals,
leerkracht,
kinderen
10:00 uur Einde Beeldenbrekers-les.
9 Handleiding voor leerkrachten
Achtergrond^. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
GenderstereotyperingGenderstereotypering vindt al plaats voor en vlak na de geboorte,
door onderscheid dat vanuit de omgeving gemaakt wordt tussen
jongens en meisjes. Kinderen leren al op jonge leeftijd dat er een
verschil is tussen wat bij jongens of meisjes past, en beginnen
tussen het vierde en zesde levensjaar onbewuste stereotiepe
associaties te vormen. Deze associaties worden versterkt
door hun omgeving (ouders, leerkrachten) in de keuze voor
speelgoed, het stimuleren van verschillende soorten spel, en een
verschil in verwachtingen van jongens en meisjes.
Beelden van Wetenschap & TechnologieKinderen groeien op in een omgeving waarin Wetenschap & Technologie met mannen
wordt geassocieerd. Allerlei impliciete en expliciete signalen bevestigen dit beeld van
Wetenschap & Technologie als een mannendomein. Die signalen komen in de vorm van
(vaak onbewust) gedrag van ouders, leerkrachten, vriendjes, vriendinnetjes, speelgoed
en beelden in media. Uit onderzoek blijkt dat kinderen al op jonge leeftijd stereotiepe
ideeën hebben over beroepen en wíe voor bepaalde (in dit geval beroepen in Wetenschap
& Technologie) geschikt zouden zijn. Zo hebben meisjes al vroeg in hun leven het idee
dat ze niet goed zijn in Wetenschap & Technologie en dat het niet bij hen past. Ideeën als
deze belemmeren kinderen bij het bepalen waar hun talenten en toekomstmogelijkheden
liggen. Dat is jammer, want zo beperken ze op jonge leeftijd hun keuzemogelijkheden en
worden sectoren uitgesloten waarin wellicht hun talenten liggen.
Counter-stereotypesOm te voorkomen dat kinderen al op jonge leeftijd hun keuzes en talenten beperken
door heersende stereotypen, is het belangrijk om zo vroeg mogelijk te beginnen met het
doorbreken van genderstereotypering. Uit studies over interventies op dit onderwerp, blijkt
vrijwel altijd dat het aanbieden van ‘counter-stereotypes’ stereotiepe ideeën vermindert.
Counter-stereotypes zijn in dit geval vrouwen die werken in bèta, techniek en ICT.
OudersKinderen moeten al vroeg in hun leven keuzes maken die hun toekomstige carrière in
sterke mate bepalen, en dit op een leeftijd waarop ze de gevolgen van hun keuze nog
nauwelijks kunnen overzien. Hierbij worden ze op school ondersteund. Uit onderzoek blijkt
dat ook ouders een belangrijke rol spelen bij de schoolloopbaankeuzes van hun kinderen.
10 Handleiding voor leerkrachten
Over VHTOVHTO, Landelijk expertisebureau meisjes/vrouwen en bèta/techniek
zet zich in om de participatie van meisjes en vrouwen in bèta,
techniek en ICT te vergroten. VHTO richt zich daarbij op de hele
keten van primair onderwijs tot en met de arbeidsmarkt.
Ouders zijn lange tijd de belangrijkste en in ieder geval de meest consistente beïnvloeders in
de directe omgeving van hun kinderen. Bovendien hebben ouders die opgeleid en werkzaam
zijn in bèta, techniek en ICT, een positief effect op de attitude van hun kinderen ten aanzien
van Wetenschap & Technologie. Het zou goed zijn als ouders zich bewust zijn van hun
invloed op de attitude van hun kinderen en daarmee op de keuzes die hun kinderen maken.
Wat betreft het enthousiasmeren voor Wetenschap & Technologie, zijn ouders met een bèta/
technisch beroep een belangrijk rolmodel voor leerlingen, leerkrachten en andere ouders.
Genderinclusief (les)materiaalOp www.beeldenbrekers.nl staan tips en checklists voor genderinclusief (les)materiaal
en de Beeldenbrekers-handleidingen. Ook vind je hier informatie over doorbreking
genderstereotypering die tijdens een bijeenkomst met ouders of het leerkrachtenteam
kan worden gebruikt.
Contact^ En^ Meer^ Informatie^
Heb je vragen of opmerkingen? Kijk op www.beeldenbrekers.nl
of neem contact op met VHTO, we helpen je graag. Je kunt ons
bereiken via onderstaand e-mailadres of telefoonnummer.
T 020 888 4220
W www.beeldenbrekers.nl
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .