inarinsaamen kirkkokäsikirja 08kirkkokasikirja.fi/isaam/inarievkirja.pdf · adventÄigi 57 – mun...

KIJTTOSRUKKOOS

53

�

�

�

KIRKKOIVE PASEPEEIVIJD EVANGELIUMTEEVSTAH

54

J U O V L Â Á I G O D Â H

A D V E N T Ä I G I

1. ADVENTPASEPEIVI

MATT. 21: 1 – 9

Ko sij aldanii Jerusalem já lijjii puátimin Betfagen Oljovääri oolâ, Jeesus vuolgâttij oovdeld kyehti suu máttááttâspárnáin já eeðâi sunnui: »Mannee tuon siijdân. Tobbeen lii ni¿álâsaasi èoonnum kiddâ já vársá ton paaldâst; kavnâvettee taid tallân. Väldee taid tast já pyehtee munjin. Jis kiinii iätá tunnui maidnii, västidee, et Hiärrá taarbâš taid mut maaccât taid vorgâ.»

Näävt tábáhtui, vâi olášuuèèij taat proffeet sääni:

– Ettâð nieidâ Siionân: Keejâ, kunâgâsâd puátá! Sun puátá tuu kuuvl liägusin, raccastmáin aasijn, pargofiävru vársáin.

Máttááttâspäärnikyevtis vuolgijn já porgáin tego Jeesus lâi koèèom. Suoi puovttijn aasi já vársá já piejâin toi siälgán pihtâsijdis, já Jee-sus èokánij aasi siälgán. Ulmuuh lijjii hirmâd ennuu, já sij lebbejii pihtâsijdis pálgá oolâ, iärráseh èuoppii muorâin oovsijd já lebbejii pálgá oolâ taid. Já olmoošjuávkku, mii juuðij suu oovdâst já maa-jeeld, èuárvui:

– Hoosianna, Taavvid Alge! Sivnedum liävus tot, kote puátá Hiärá noomâst! Hoosianna olluvvuoðâst!

ADVENTÄIGI

55

OKKO VUOSSMUU ADVENTPASEPEEIVI MA½A

LUUK. 3: 7 – 14

Ko stuorrâ olmoošjuávhuh pottii kaastân, Johannes eeðâi sijjân: »Tij kyevdišohâveh! Kii tijjân lii ettâm, et tij pyehtivetteð velttið puáttee vaje? Rähtið heðâlmijd, moin tii jorgettem uáinoo! Elleð riemâ jurdâèèið: 'Lephân mij Áábráham párnááh.' Mun eeðâm tij-jân: Immeel puáhtá cuvnâð Áábráhamân párnáid veik tain keeðgijn. Tääl lii ákšu pieijum muorâmaddui. Jyehi muorâ, mii ij räähti šiev heeðâlm, njiäidoo já leggistuvvoo tuulân.»

Ulmuuh koijâdii sust: »Maid mij talle kolgâp porgâð?» Sun västidij sijjân: »Kiäst láá kyehti pääiði, adelus nube toos, kiäst ij lah ohtâ-gin. Kiäst lii purrâmuš, pargos siämmáánáál.» Meiddei publikaanih pottii kaastân, já sij koijâdii Johannesist: »Máttáátteijee, maid mij kolgâp porgâð? Sun eeðâi sijjân: »Elleð vääði eenâb ko lii meri-dum.» Suáldátteh–uv koijâdii sust: »Naba mij, maid mij kolgâp por-gâð?» Sun västidij sijjân: »Elleð rievvii ege vuárnut kiästân, mut tuuttâð pálkkásâd.»

2. ADVENTPASEPEIVI

LUUK. 21: 25 – 33 (34 – 36)

Jeesus eeðâi:

»Peeivist, mánudáást já taasnijn uáinojeh meerhah. Meerâ pároh ša-vijdeh jumijdin, já eennâm alne láá aalmugeh atâštâs já epituáivu vyeln. Puohah tuá¿guh paaloost tom vyerdidijn, mii kalga kuáhtáð olmooškode, tastko oolmij vyeimih tuárgisteh.Talle uáinoo, ko Im-meel Alge puátá poolvâ alne stuorrâ vyeimistis já kirkesvuoðâstis. Ko tuoh tábáhtumeh älgih, pajedið ruokkâdávt uáivád, tastko tii luovâsmittem lii alda.»

Sun sáárnui sijjân meiddei viärdádâs:


56

»Keèèâð viijgunmuorâ, teikâ mon muorâ ihenis. Ko uáinivetteð tom šoddâdmin uccâ lostijd, tij tietivetteð sätináálá, et keesi lii jo alda. Siämmáánáál tij, ko uáinivetteð taam tábáhtuumin, tietivetteð, et Immeel väldikodde lii alda. Tuoðâi: taat suhâpuolvâ ij lappuu ov-dilgo puoh taat tábáhtuvá. Alme já eennâm lappuv, mut muu säänih iä lappuu.»

(»Anneeð vaarâ, amas juuhâm já uáivádum teikâ jyehipiäiválii eel-lim huolah jämittið tii, nuuvt et tot peivi hirmástut tii tego kielâ. Tom peeivi ij veelti ohtâgin, kote eennâm alne iälá. Pissooð tondiet ain kocemin já ruhâdâllâð olssâd vyeimi, et piergiièèijd puoh tast, mii lii puáttee já killááèèijd Ulmuu Alge oovdâst.»)

3. ADVENTPASEPEIVI

MATT. 11: 2 – 10

Ko Johannes fa¿gâlist kuulâi Kristus tavoin, sun vuolgâttij máttáát-tâspárnáidis koijâdið: »Lah–uv tun tot, kii kolgâèèij puáttið, vai kolgâp–uv mij vyerdið iärrás?» Jeesus västidij sijjân: »Mainâstið Johannesân, maid kulâvetteð já uáinivetteð:

Šohâdeh uá¾¾uh uáinus já jamâstum ulmuuh väzzih, spiitaalliih putásmeh já peljittemeh kuleh, jämmeeh iällááttuvvojeh, já kievhijd särniduvvoo ilosaahâ. Avdâgâs tot, kote ij muu tuástu.»

Ko sij lijjii moonnâm, Jeesus sárnuškuoðij ulmuid Johannesist:

»Maid tij vuolgijd ävðinenâmân keèèâð? Rääsi–uv, mon pieggâ luvvá? Vâi maid vuordijd, et uáinivetteð? Fiijnâ pihtâsáid kárvuðât-tâm almaa? Kunâgâsâi loonijn tij kavnâvetteð taid, kiäh fijnotteleh pihtâsijdiskijn! Maid tij tasto vuordijd, et uáinivetteð? Proffeet–uv? Aaibâs riehtâ, já mun eeðâm tijjân, et sun lii eenâb–uv ko prof-feet. Sun lii tot, kiäst lii èaallum:

ADVENTÄIGI

57

– Mun vuolgâttâm muu sänisättee tuu oovdâst, sun vaalmâšt luodâ tunjin.»

4. ADVENTPASEPEIVI

MATT. 1: 18 – 24

Máárjá, Jeesus enni, lâi kihlum Joosefân. Ovdilgo sunnuu litto lâi nanosmittum, huámášui, et Máárjá, Pase Jiegâ váiguttâsâst, lâi pár-nái vuástá. Joosef lâi laavâ kunnijâttee almai ige halidâm hepâšuttið myersses julgâlávt. Sun ááigui syele rikkoð näimisopâmâš.

Ko Joosef jurdâèèij taam, sunjin almostui iho naharist Hiärá e¿gâl, kote eeðâi: »Joosef, Taavvid alge, ele poolâ Máárjá väldimist kál-gun olssâd. Tot, mii sust lii šohânâm, lii vuálgám Pase Jiegâst.

Sun šoddâd alge, já tun koolgah adelið aalgan noomâ Jeesus, tastko sun piästá almugis ton suddoin.»

Puoh taat tábáhtui, et olášuuèèij tot, maid Hiärrá lii proffeet njal-mijn almottâm:

– Keejâ, nieidâ šadda párnái vuástá já šoddâd alge, já sunjin adeluvvoo nommâ Immanuel – tot meerhâš: Immeel lii miigijn.

Ko Joosef koccái nahhaarstis, sun poorgâi tego Hiärá e¿gâl lâi koè-èom já vaaldij Máárjá olssis kálgun.�

J U O V L Â Ä I G I

JUOVLÂÁPTU, JUOVLÂIJJÂ

LUUK. 2: 1 – 14

Ton ääigi adelij kiäisár Augustus miärádâs, et ubâ väldikoddeest juáháš koolgâi èälittuð olmoošlohon. Taat èälittem lâi vuossmuš já


58

tábáhtui, ko Quirinius lâi Syyria koèèomhälden. Puohah monnii èä-littið jieijâs viäruluvâttâlmân, juáháš jieijâs kaavpugân.

Nuuvt meiddei Joosef vuolgij Galileast, Nasaret kaavpugist já moo-nâi èälittem várás Juudean, Taavvid kaavpugân, tastko sun kuulâi Taavvid suuhân. Sun vuolgij tohon oovtâst myersseinis Máárjáin, kote lâi párnái vuástá. Sunnuu tobbeen orodijn pooðij Máárjá äigi šoddâdið, já sun šoddâdij alge, vuoèèinšoddâm. Sun kiesâdij párnáá já piejâi suu seeimin, tastko sunnui ij lamaš saje kyessitáálust.

Ton kuávlust lijjii kuáðutteijeeh iho olgon vahtiimin iälus. Fakkist sii oovdâst èuá¾ui Hiärá e¿gâl, já Hiärá kirkesvuotâ pirâstitij sii. Paimâneh palaskii, mut e¿gâl eeðâi sijjân: »Elleð poolâ! Mun al-mottâm tijjân ilosaavâ, stuorrâ ilo ubâ aalmugân. Onne lii tijjân Taavvid kaavpugist šoddâm Pestee. Sun lii Kristus, Hiärrá. Taat lii merkkân tijjân: tij kavnâvetteð párnáá, kote viälláá seeimist kiesâl-duvâi sist.» Já siämmást lâi e¿gâl pirrâsist stuorrâ almalâš suátivie-hâ, kote alestij Immeel näävt eeðân:

- Imelân liävus kunnee olluvvuoðâst, eennâm alne ráávhu ulmuin, kiäid sun räähist.

JUOVLÂIIÐEED

LUUK. 2: 1 – 20

Ton ääigi adelij kiäisár Augustus miärádâs, et ubâ väldikoddeest juáháš koolgâi èälittuð olmoošlohon. Taat èälittem lâi vuossmuš já tábáhtui, ko Quirinius lâi Syyria koèèomhälden. Puohah monnii èä-littið jiejâs viäruluvâttâlmân, juáháš jieijâs kaavpugân.

Nuuvt meiddei Joosef vuolgij Galileast, Nasaret kaavpugist já moo-nâi èälittem várás Juudean, Taavvid kaavpugân, tastko sun kuulâi Taavvid suuhân. Sun vuolgij tohon oovtâst myersseinis Máárjáin, kote lâi párnái vuástá. Sunnuu tobbeen orodijn pooðij Máárjá äigi

JUOVLÂÄIGI

59

šoddâdið, já sun šoddâdij alge, vuoèèinšoddâm. Sun kiesâdij párnáá já piejâi suu seeimin, tastko sunnui ij lamaš saje kyessitáálust.

Ton kuávlust lijjii kuáðutteijeeh iho olgon vahtiimin iälus. Fakkist sii oovdâst èuá¾ui Hiärá e¿gâl, já Hiärá kirkesvuotâ pirâstitij sii. Paimâneh palaskii, mut e¿gâl eeðâi sijjân: »Elleð poolâ! Mun al-mottâm tijjân ilosaavâ, stuorrâ ilo ubâ aalmugân. Onne lii tijjân Taavvid kaavpugist šoddâm Pestee. Sun lii Kristus, Hiärrá. Taat lii merkkân tijjân: tij kavnâvetteð párnáá, kote viälláá seeimist kiesâl-duvâi sist.» Já siämmást lâi e¿gâl pirrâsist stuorrâ almalâš suátivie-hâ, kote alestij Immeel näävt eeðân:

– Imelân liävus kunnee olluvvuoðâst, eennâm alne ráávhu ulmuin, kiäid sun räähist.

Ko e¿gâleh lijjii moonnâm maassâd aalman, paimâneh ettii kyei-mi kuáimásis: »Tääl Betlehemân! Tobbeen mij uáinip tom, mii lii tábáhtum, tom, maid Hiärrá mijjân almottij.» Sij vuolgii huápust já kavnii Máárjá já Joosef já párnáá, kote viällái seeimist. Ko sij oinii taam, sij muštâlii, mii sijjân lâi párnáást ettum. Puohah, kiäh kullii paimânij saanijd, hiämáskii. Mut Máárjá èievâi váimusis puoh, mii lâi tábáhtum já tuðhâdij tom.

Paimâneh maccii kiijten já alestin Immeel tast, maid lijjii kuullâm já uáinám. Puoh lâi eidu nuuvt tego sijjân lâi almottum.

JUOVLÂPEIVI

JOH. 1: 1 – 14

Aalgâst lâi Sääni. Sääni lâi Immeel kuvlân, já Sääni lâi Immeel. Jo aalgâst Sääni lâi Immeel kuvlân. Puoh šoodâi Sääni vyeimist.


60

Mihheen, mii lii šoddâm, ij lah šoddâm suuttáá. Sust lâi eellim, já eellim lâi ulmui èuovâ. Èuovâ èyevvee sev¿âdâsâst, sev¿âdvuotâ ij lah uá¾¾um tom váldásis.

Pooðij almai, kiäm Immeel lâi vuolgâttâm; suu nommâ lâi Johan-nes. Sun pooðij tuoðâšteijen, tuoðâštið èuovâst, et puohah oskoèèii toos. Ij sun jieš lamaš tot èuovâ, mut èuovâ tuoðâšteijee sun lâi.

Tuoðâlâš èuovâ, mii èuává jyehi ulmuu, lâi puátimin maailmân. Maailmist sun lâi, já suu peht maailm lâi uá¾¾um šoddâmis, mut tot ij tubdâm suu. Sun pooðij jieijâs maailmân, mut suu uámih iä váldám suu vuástá. Mut puohháid, kiäh valdii suu vuástá, sun adelij vuoigâdvuoðâ šoddâð Immeel pärnin, puohháid, kiäh oskoh sunjin. Sij iä lah šoddâm voorâst, iä rummâš haalust, iä almaa táátust, mut Imelist. Sääni šoodâi uá¾¾in já aasâi mii koskâvuoðâst. Mij uá¾uim kejâdið suu kirkesvuoðâ, kirkesvuoðâ, mon Eeèi áinoo Aalgan addel. Sun lâi tievâ áármu já tuotâvuoðâ.

2. JUOVLÂPEIVI

MATT. 10: 16 – 22

Jeesus eeðâi máttááttâspárnáid:

JUOVLÂÄIGI

61

»Mun vuolgâttâm tii tego saavzâid kuumpij kooskân. Kolgâvetteð tondiet leðe vijsáh tego kyevdih já vavettemeh tego tuvvááh.

Anneeð vaarâ, tastko ulmuuh tuálvuh tii vuoigâdvuoðâ oovdân já ruáiskuh tii synagogainis. Eennâmhiärái já kunâgâsâi oovdân tij tol-vuuvetteð muu tiet, tuoðâštâssân sijjân já almugáid. Mut ko tij tol-vuuvetteð esivääldi kieðáid, te elleð huolât tast, maht teikâ maid sárnuèèijd, tastko tijjân adeluvvojeh tontuvváá säänih, maid tij kol-gâvetteð sárnuð. Tij eppeð sáárnu jiejah, tist sárnu tii Eeji Jieggâ.

Viljâ addel viiljâs sormedmân, eeèi päärnis, já párnááh pajaneh vanhemijdis vuástá já koddeh sii. Puohah puátih vajedið tii muu noomâ tiet, mut tot, kote killáá kiddâ loopâ räi, piäluštuvvoo.»

APOSTOL JOHANNES PEIVI (3 . JUOVLÂPEIVI)

JOH. 21: 19 – 24

Jeesus eeðâi Piätárân: »Servid muu.»

Piättár jurgâlâðâi já ooinij, et sii maajeeld pooðij Jeesus rákká-su-mos máttááttâspärni, tot, kote purâdijn lâi mieigâm suu rade vuástá já koijâdâm: »Hiärrá, kii tot lii? Kii tuu käävild?» Ko Piättár ooinij suu, sun koijâdij Jeesusist: »Naba sun, Hiärrá? » Jeesus västidij: »Maid tot tunjin kuáská, veik tátuèèim suu pääccið teehin ain tas-saaš ko puáðám? Servid tun muu.»

Tast pooðij viljâi kooskâst tot juurdâ, et tot máttááttâspärni ij jäämi. Jeesus ij kuittâg ettâm Piätárân, et taat máttááttâspärni ij jäämi. Sun eeðâi: »Maid tot tunjin kuáská, veik tátuèèim suu pääccið teehin ain tassaaš ko puáðám?»

Eidu taat máttááttâspärni tuoðâšt puoh täst. Sun lii taam èáállám, já mij tiettip, et suu tuoðâštâs lii lyetittittee.


62

VAVETTIS PÁRNÁI PEIVI (4 . JUOVLÂPEIVI)

MATT. 2: 13 – 21

Ko tietteeh lijjii vuálgám, Hiärá e¿gâl almostui naharist Joosefân já eeðâi: »Paijaan, vääldi päärni já suu eeni miäldásâd já paattâr Egyp-tân. Oro tobbeen tassaaš ko koèom tuu maccâð. Herodes áigu uuc-câð päärni já sormedið suu.»

Joosef moránij nahhaarstis, vaaldij tallân iho miäldásis päärni já suu eeni já vuolgij jotteeð Egypt kuuvl. Tobbeen sun oroi Herodes jäämmim räi. Näävt olášui, maid Hiärrá lâi proffeet njalmijn almot-tâm: »Egyptâst mun kuèèum algan.»

Ko Herodes huámášij, et tietteeh lijjii fillim suu, sun vajaskij. Sun koèoi, et Betlehemist já ton pirrâsist puoh kyevtihásijd já tast nuo-râbijd oolgijd koolgâi koddeð, ton ääigi mield, mon sun lâi tiettein uá¾¾um. Näävt olášui taat proffeet Jeremia ciälkkám ennustâs:

– Raamast kulloo èuárvum, èiärrum já korrâ párgum. Raakel èiäru párnáidis ige huolâ lohðuttâsâst, ko sij iä lah innig elimin.

Ko Herodes lâi jáámmám, Hiärá e¿gâl almostui Egyptâst Joosefân naharist já eeðâi: »Paijaan, vääldi päärni já suu eeni miäldásâd já maacâ Israel enâmân. Toh, kiäh halidii sormedið päärni, laa jáám-mám.»

Joosef moránij, vaaldij miäldásis päärni já suu eeni já maacâi Israel enâmân.

JUOVLÂÄIGI

63

1. PASEPEIVI JUOVLÂIN

LUUK. 2: 33 – 40

Jeesus eeèi já enni láin hiämáskâm tast, maid sust ettui. Simeon siv-nedij sunnuu já eeðâi Máárján, párnáá iänán: »Taat páárnáš lii piei-jum keèèâlussân: maa¿gah israelliih jurâleh já maa¿gâs pajaneh. Sun lii pieijum merkkân, mii ij tubdâstuu, já tuu–uv jieijâd vááimu èooðâ lii miekki mannee. Näävt puátih julgâ maa¿gâi siskelumos jurduuh.»

Tobbeen lâi meiddei nissoonproffeet Hanna, Asser hiäimun kullee Penuel nieidâ. Sun lâi jo hirmâd puáris. Ko sun nieidân lâi naaijâm, sun lâi iällám kálláinis èièèâm ihheed, mut tääl sun lâi lamaš leskân jo kähcilovnelji ihheed. Sun ij vuálgám temppâlist kuussân, mut palvâlij Immeel ijâi peeivij já vástudij já ruhâdâlâi. Eidu talle sun pooðij ton sajan, já sun alestij Immeel já sáárnui párnáást puohháid, kiäh vuordii Jerusalem lonestâs.

Ko sij lijjii porgâm puoh, maid Hiärá laahâ vaaðij, sij maccii Gali-lean kuátukaavpugsis Nasaretin. Pärni šoodâi, kievrâsmij já viijsoi, já Immeel ármu èuávui suu.

UÐÐÂIVEÁPTU

LUUK. 13: 6 – 9

Jeesus sáárnui vala viärdádâs: »Mottoom almast lâi vijnikärdistis šoddâmin viijgunmuorâ. Sun moonâi uuccâð tast heðâlmijd, mut ij kavnâm. Talle sun eeðâi šaddokärdituállei: 'Jo kuulmâ ive ääigi lam iällám ucâmin heðâlmijd taan viijgunmuorâst, mut jiem lah kavnâm. Njeeidi tom, tothân tuše tuálvu vyeimi enâmist.' Mut šad-dokärdituállee västidij: 'Hiärrá, adde tom orrooð vala oovtâ ive. Mun kiändám eennâm já kalvam suuvle enâmân ton pirrâ. Jispâ tot puáttee ive ráhtá heeðâlm. Jis nuuvt ij keevâ, te koèo talle njeidið tom.'»


64

AÐAI

MATT. 16: 1 – 4

Jeesus kuuvl pottii fariseuseh já saddukeuseh, kiäh halidii keèèâlâd-dâð suu já tattuu suu èäittið meerhâ oolmijn. Mut Jeesus västidij sijjân: »Ehidist tij etâvetteð: 'Šiev šoo¿â taha, ko alme ruáððid', já iðedist: 'Nievrisšoo¿â taha, tastko alme ruškoot sev¿âdin.' Alme tij kal mättivetteð luuhâð, mut eppeð aaigij meerhâid. Taat paas já os-kottes suhâpuolvâ váátá meerhâ, mut áinoo merkkâ, mii toos ade-luvvoo, lii Joona merkkâ.» Sun kuoðij sii toos já vuolgij meddâl.

UÐÐ'IVEPEIVI

LUUK. 2: 21

Ko lâi puáttám káávcád peivi já pärni koolgâi pirrâèuoppuð, sun uá¾ui noomâ Jeesus, mon e¿gâl lâi almottâm ovdilgo sun šohânij eenis kuáhtust.

2. PASEPEIVI JUOVLÂIN

LUUK. 2: 41 – 52

Jeesus vanhimeh moonáin jyehi ive Jerusalemân pessijášjuhlijd. Ko Jeesus lâi kyehtnubálov ihásâš, sij oppeet juhle ääigi maðhâšii to-hon tego utke lâi. Ko juhlepeeivih nuhhii, sij vuolgii maassâd, mut kandâ paasij vanhimij huámmášhánnáá Jerusalemân. Taah jurdâè-èáin, et sun lii mätkisiärváduvâst já juuðijn peeivi määðhi ovdilgo usâškuoðijn suu huolhij já uápisulmui juávhust. Ko suoi iävá kav-nâm suu, suoi maccáin Jerusalemân já joðhijn uuccâm.

Kuulmâ peeivi keèèin suoi kavnáin suu temppâlist. Sun èokkái máttáátteijei kooskâst, kuldâlij sii já koijâdâlâi sist. Puohah, kiäh kullii maid sun sáárnui, imâštâllii suu ibárdâs já vástádâsâid, maid sun adelij. Ko suu vanhimkyevtis oinijn suu, suoi hiämáskáin

JUOVLÂÄIGI

65

èuuvtij,já suu enni eeðâi: »Algam, mondiet toohih munnui taam? Iäèèád já mun láán uuccâm tuu, já munnust lâi jo huolâ.» Jeesus västidij sijjân: »Maid tuoi must ucâvettee? Eppee–uv tiättám, et mun koolgâm orrooð Iäèèán kuvlân?» Mut suoi iävá iberdâm, maid sun tain uáivildij.

Jeesus vuolgij kuátumáátkán sunnuin, pooðij Nasaretin já lâi sunnui kulâjâš. Puoh, mii lâi tábáhtum, suu enni èievâi váimusis. Jeesus šoodâi já viijsoi; Immeel já ulmui mielâstumvuotâ servidij suu.

L U Á P P I J Â S Ä I G I

LUÁPPIJÁÁH (EPIFANIA)

MATT. 2: 1 – 12

Ko Jeesus lâi šoddâm Juudea Betlehemist kunâgâs Herodes ääigi, Jerusalemân pottii nuorttân tietteeh. Sij koijâdii: »Kost tot juudalij kunâgâs lii, kote lii tääl šoddâm? Mij ooinijm suu tääsni paijaanmin aalman já pooðijm suu kunnijâttið.» Ko kunâgâs Herodes täst kuu-lâi, sun palaskij já ubâ Jerusalem suin. Sun èokkij aalmug ollâpaa-pâid já laavâmáttáátteijeid já koijâdâlâi sist, kost messias koolgâi šoddâð. »Juudea Betlehemist», sij västidii, »tastko näävt lii almot-tum proffeet kirjeest:

– Tun, Juuda Betlehem, jieh suigen lah ucemus hiäimud haldâšeijein, tastko tust vuálgá haldâšeijee, kote haaldâš muu aalmug Israel.»

Talle Herodes koèoi syele tietteid kuvlâsis já koijâdâlâi sist tárkká, kuás täsni lâi almostum. Talle sun vuolgâttij sii Betlehemân. »Moonnâð tohon», sun eeðâi, »já väldið tárkká ääšist èielgâs. Ko kavnâvetteð päärni, te almottið munjin, vâi mun–uv puávtáèèim puáttið suu komerdið.» Ko tietteeh lijjii kuullâm kunâgâs saanijd,


66

sij vuolgii jotteeð, já täsni, mon sij lijjii uáinám paijaanmin aalman, juuðij sii oovdâst. Ko täsni pooðij ton pääihi paajaabel, kost pärni lâi, tot pisánij toos. Almaah oinii tääsni, já sij ilosmii èuuvtij. Sij monnii táálun já oinii päärni já suu eeni Máárjá. Talle sij enâmân leggistâtmáin komerdii päärni, lekkii èuhijdis já adelii sunjin tivrâs skee¿kâid: kole, sovèettâs já mirham.

Naharist Immeel váruttij tietteid monâmist maassâd Herodes kuuvl, já nuuvt sij monnii eres kiäinu mield maassâd eennâmsis.

1. PASEPEIVI LUÁPPIJÁIN

MATT. 3: 13 – 17

Talle Jeesus pooðij Galileast Jordanân Johannes kaastân. Johannes estâlij já eeðâi: »Tun–uv puáðáh muu kuuvl? Munhân kolgâèèim uá¾¾uð tust kaastâ!» Mut Jeesus västidij sunjin: »Ele tääl estâl. Näävt muoi kalgeen porgâð, vâi tiävdáèèáim Immeel vanhurskes táátu.» Talle Johannes mieðâi suu ánumân.

Ko Jeesus lâi kastum, sun pajanij tallân èääsist. Siämmást almeh lekkâsii, já Jeesus ooinij Immeel Jiegâ luáštáðâtmin vuálus tego tuvvááš já asâttâtmin suu oolâ. Já oolmijn kullui jienâ: »Taat lii muu rähis Alge, kiäs mun lam mielâstum.»


JOH. 2: 1 – 11

Oho kuálmád peeivi viettii Galilea Kaanast heejâid. Jeesus enni lâi tobbeen, já meiddei Jeesus já suu máttááttâspárnááh lijjii kuèèum heejáid. Vijni nuuvâi koskân, já enni eeðâi Jeesusân: »Sist ij lah vij-ni.» Mut Jeesus västidij: »Tipte muu orrooð, kálgu. Muu äigi ij lah vala puáttám.» Suu enni eeðâi palvâleijeid: »Maid sun tijjân sárnu–uv, porgâð nuuvt.»

LUÁPPIJÂSÄIGI

67

Tobbeen lijjii kuttâ keðgièäcilite juudalâš uðhij mield putestem vá-rás; toh kessii kyehti kulmâ mito. Jeesus eeðâi palvâleijeid: »Tevdið liitijd èassijn», já sij tevdii taid roobdâi táásá. Talle sun eeðâi: »Väl-dið tääl tast já tuálvuð piðoi koccei», já sij tolvuu. Koccee keèèâlis-tij èääsi: tot lâi muttum vijnin. Nubenáál ko palvâleijeeh, kiäh lijjii èääsi litteest váldám, sun ij tiättám, kost vijni lâi puáttám. Sun ko-èoi irge já eeðâi: »Puohah fäälih vistig šiev viijni já talle, ko kyesih älgih uáiváduð, hyeneeb. Mut tun lah šiäštám šiev viijni taan räi.»

Taat lâi Jeesus pargoin vuossmuš, já sun poorgâi tom Galilea Kaa-nast. Sun almottij toin kirkesvuoðâs, já suu máttááttâspárnááh us-kuu sunjin.


MATT. 8: 5 – 13

Ko Jeesus lâi puáttám Kapernaumân, mottoom èyeðeuáiv'almai pooðij suu kuuvl já táátui sust iše eeðân: »Hiärrá, muu palvâleijee lii jamâstum já viälláá pääihist korrâ pohèâsijn.» Jeesus eeðâi sun-jin: »Mun puáðám já pyeredâm suu!» Mut èyeðeuáiv'almai västidij: »Ij, Hiärrá, jiem mun lah ton árvusâš, et puáðáèèih muu káátu vuál. Ceelhi tuš sääni, já muu palvâleijee puárrán. Mun jieš–uv lam nubij koèostâh já must laa suátialmaah páhuldâssân. Ko eeðâm suáldát-tân: 'Moonâ', te sun mana, teikâ nuubán: 'Puáði', te sun puátá, já muu palvâleijei: 'Poorgâ taam', te sun parga.»

Ko Jeesus kuulâi taam, sun hiämástui já eeðâi toid, kiäh suu servi-dii: »Tuoðâi: näävt kievrâs osko jiem lah kavnâm oovtâgin israel-liist! Mun eeðâm tijjân, et nuorttân já viestârist puátih maa¿gah, kiäh oolmij väldikoddeest èokkájeh piävdán Áábráhamijn já Issáá-káin já Jáákkubáin. Mut toh, kiäh kolgii arbið väldikode, leggistuv-vojeh olgos sev¿âdvuotân. Tobbeen lii èiärrum já paanij kiccâ.» Talle Jeesus eeðâi èyeðeuáiv'almai: »Moonâ. Šados nuuvtko os-koh.» Ton puudâ palvâleijee puáránij.


68


JOH. 6: 16 – 21

Ko šoodâi eehid, máttááttâspárnááh monnii vuálus riidon, lävkkejii kárbás já vuolgii Kapernaum kuávlun, nube pel jäävri. Lâi jo sev-¿âd, ige Jeesus lamaš vala maccâm sii kuuvl. Piegâi korrâsávt, já jäävri alne páruh lijjii olluuh. Ko sij lijjii suuhâm kyevtlovviiðâ tei-kâ kulmâlov stadionmito verd, sij oinii Jeesus väzzimin jäävri páá-rui alne já aldanmin kárbá. Sij palaskii. Mut Jeesus eeðâi: »Mun taa lam, elleð poolâ.» Sij aiguu väldið suu kárbás, mut siämmást käär-bis jo pooðij ton riidon, kuus sij lijjii monâmin.


MATT. 13: 24 – 30

Jeesus sáárnui máttááttâspárnáidis viärdádâs oolmij väldikoddeest: »Almai koolvij piäldusis šiev siemmân. Mut puohâi uáðidijn suu vajalâš pooðij, koolvij nisui siähán iilâskvalje já moonâi meddâl. Ko šaddo šodâškuoðij já rähtiškuoðij jiveuáivi, iilâskvalje–uv iiðij. Pargeeh monnii talle išedis kuuvl já ettii sunjin: 'Hiärrá, jieh–uv tun kalvam tuu piäldun šiev siemmân? Kost toos lii puáttám iilâsk-valje?' Iššeed eeðâi sijjân: 'Tot lii muu vajalii pargo.' Te almaah koijâdii sust: 'Táátuh–uv, et mij moonnâp já kiškop tom meddâl?' 'Jiem', sun västidij, 'tij sättivetteð iilâskvalje nurâdijn kiškoð toin niisu–uv. Tipteð taid šoddâð oovtâst nijttem räi. Ko ton äigi puátá, mun eeðâm nijtteid: Nuurrâð vistig iilâskvalje já èoonnâð tom kiäs-toid puáldim várás. Mut niisu èokkið muu ááitán.'»


Taan pasepeeivi kiävttojeh teevstah, moh láá 26. pasepiäiván hell-duvâin já eres immeelpalvâlusamnâstâh.

PASEPEEIVIH OVDIL VÁSTUÄÄIGI

69

P E S S I J Â Š Á I G O D Â H

P A S E P E E I V I H O V D I L V Á S T U Ä Ä I G I

3. PASEPEIVI OVDIL VÁSTUÄÄIGI (SEPTUAGESIMA)

MATT. 20: 1 – 16

Jeesus eeðâi:

»Oolmij väldikode puáhtá verdidið išedân, kote tooláá iðedist vuol-gij pálkkááttið pargeid vijnikárdásis. Sun soovâi almaigijn oovtâ denaar peivipäälhist já vuolgâttij sii vijnikáárdán. Peeivi kuálmád tiijme joðedijn sun vuolgij oppeet olgos já ooinij, et markkânsaa-jeest èuo¾¾uu vala almaah jyevdilâssân. 'Moonnâð tij–uv vijnikáár-dán', sun eeðâi sijjân, 'mun máávsám tijjân tom, mii kulloo mäk-sið'. Almaah vuolgii. Kuuðâd já oovcád tiijme ääigi iššeed oppeet vuolgij olgos já poorgâi siämmáánáál. Ko sun moonâi olgos ohtâ-nubálovváád tiijme joðedijn, sun ooinij vala–uv motomijd jyevdilâ-sâid já koijâdij sist: 'Mondiet tij èuá¾¾uvetteð tääbbin peivipoojijd jyevdilâssân?' 'Kihheen ij lah pálkkááttâm mii', sij västidii. Sun ee-ðâi almaid: 'Moonnâð tij–uv muu vijnikáárdán.'

Ko talle šoodâi eehid, vijnikäärdi omâsteijee eeðâi tilehoittájeijei-sis: 'Koèo pargeid já määvsi sijjân päälhi, toid vistig, kiäh pottii majemuštáá já talle esken toid, kiäh pottii vuossmustáá.' Toh, kiäh lijjii pálkkááttum ohtânubálovváád tiijme ääigi, pottii já o¾¾uu juá-háš denaarâs. Ko vuossmustáá pálkkááttum almaah pottii, sij jurdii, et sij uá¾¾uh eenâb, mut sij–uv o¾¾uu tuše denaar. Talle sij miän-nudškuottii já ettii išedân: 'Taah majemuuh puátteeh porgii tuše oovtâ áinoo tiijme, já kuittâg tun adelah sijjân siämmáá ko mijjân,


70

kiäh lep kuáddám peeivi kyermi já paahâ.' Mut iššeed eeðâi oovtâ almai: 'Ustevâm, jiemhân mun toovâ tunjin verivuoðâ. Iän–uv muoi sooppâm denaarist? Vääldi tuu uámi já moonâ. Mun táátum mäksið taas, kii pooðij majemustáá, siämmáá ko tunjin, já vissâ mun uá¾um omijnân porgâð maid halijdâm? Anah–uv tun paan tom, et mun lam pyeri?'

Näävt majemuuh šaddeh vuossmu¾¾ân já vuossmuuh majemu¾-¾ân.»

2. PASEPEIVI OVDIL VÁSTUÄÄIGI (SEXAGESIMA)

LUUK. 8: 4 – 15

Ko ton sajan pottii ennuu ulmuuh já puoh kaavpugijn ulmuuh tulvii Jeesus kuuvl, sun sáárnui sijjân viärdádâs: »Almai vuolgij kalveð siemmân. Ko sun koolvij, uási siemânijn kooèâi luoddâpellâs. Tast jiveh tuolmâštuvvii, já alme lodeh purrii taid. Uási kooèâi källee oolâ já šodâškuoðij, mut iðoh kuškii, ko iä uá¾¾um enâmist lahtâ-dâs. Uási kooèâi èuovjispuálluraasij kooskân, já ko iðoh šoddii, šoddii èuovjispuállurääsih–uv já kuáridii taid. Mut uási kooèâi šiev enâmân, šoodâi já adelij èyetikiärdásii šado.» Ko Jeesus lâi ettâm taam, sun èuárvui: »Kiäst láá peeljih, tot kulos!»

Máttááttâspárnááh koijâdii Jeesusist, maid viärdádâs merhâšij.

Sun eeðâi:

»Tij leppeð uá¾¾um oppâð tubdâð Immeel väldikode syeligâsvuo-ðâid, mut iärásáid toh sárnojeh viärdádâsâigijn, et sij iä uáinidijnis-kin uáináèèii ege kulâdijniskin iberdièèii. Viärdádâs meerhâš taam: Siemâ lii Immeel sääni. Luoddâpellâs koèèâm siemâ meerhâš ul-muid, kiäh kuleh sääni mut kiäi vááimust Pahakkâs tallân puátá väl-dið tom meddâl, et sij iä oskoèèii já piäluštuuèèii. Källee oolâ koè-

PASEPEEIVIH OVDIL VÁSTUÄÄIGI

71

èâm siemâ meerhâš taid, kiäh sääni kulâdijnis väldih tom iloin vuástá mut oskoh tuše uánihis áigáá. Sist ij lah ruotâs, já nuuvt sij, ko kärttih keèèâlusân, lyepih. Èuovjispuállurassijd koèèâm uási meerhâš taid, kiäh kuleh sääni mut te loppâseh eellim huoláid, ri-gesvuotân já naavdâšmáid. Sij iä räähti umolum valješado. Mut šiev enâmân koèèâm siemâ meerhâš taid, kiäh, ko láá kuullâm sääni, pi-soh tast putes já èapo váimoin já nanosin rähtih šado.»

LASKIJÂŠPASEPEIVI , ESTO MIHI

LUUK. 18: 31 – 43

Jeesus koèoi jieijâs kyehtinubáloh máttááttâspärnid kuvlâsis já ee-ðâi sijjân: »Mij moonnâp tääl Jerusalemân. Tobbeen šadda tuottân puoh tot, maid proffeeteh láá Ulmuu Algeest èáállám. Sun adeluv-voo pähinij kieðáid, sun pilkkeduvvoo já hepâšuvvoo já suu oolâ èulgoo, já sij ruáiskuh já koddeh suu. Mut kuálmád peeivi sun pai-jaan jämimist.»

Máttááttâspárnááh iä iberdâm Jeesus saanijn maiden. Äšši pisoi sist syeligâsâst, ege sij iberdâm, maid Jeesus uáivildij.

Ko Jeesus aldanij Jeriko, luoddâpellâst èokkái šohâdis almai kerjid-min. Ko sun kuulâi, et luodâ alne juttii ennuu ulmuuh, almai koijâ-dij, mii tábáhtui. Sunjin muštâlui, et Jeesus Nasaretlâš lâi monâmin tast lappâd. Talle sun èuárvui: »Jeesus, Taavvid Alge, äärmit muu!» Ovdemustáá jotteeh kuèèuu suu orrooð joskâ, mut sun tuše èuárvui ain korrâsubbooht: »Taavvid Alge, äärmit muu!» Jeesus pisánij já koèoi pyehtið suu jieijâs kuuvl. Almai pooðij, já Jeesus koijâdij sust: »Maid halijdah, et poorgâm tunjin?» Almai västidij: »Hiärrá, adde munjin muu uáinu.» Talle Jeesus eeðâi sunjin: »Uá¾uh uáinud. Oskood lii pyeredâm tuu.» Tast siämmást almai uá¾ui uáinus, já sun vuolgij servidið Jeesus já alestij Immeel. Já puohah, kiäh oinii taam, kijttii já alestii Immeel.


72

V Á S T U Ä I G I

KUNNÂKOSKOKKO

MATT. 6: 16 – 21

Jeesus iätá:

»Ko anevetteð váástu, eppeð koolgâ leðe muurâšliih tego kieles-hurskáh. Sij taheh jieijâs häämi surgâdin, vâi puohah vissásávt huá-mášièèii sii váástu anneem. Tuoðâi: sij laa jo päälhis uá¾¾um. Ko tun anah váástu, vuoidâ vuoptâidâd já poosâ muáðuidâd. Talle ul-muuh iä uáini tuu váástu anneem, mut Iäèèád, kote lii syeligâsâst. Iäèèád, kote uáiná meid tom, mii lii syeligâsâst, páálháš tuu.

Elleð nuurâ olssâd tävirijd eennâm oolâ. Tääbbin muocâ já ruostâ pilledeh já suolluuh kiškoh já suáládeh. Nuurrâð olssâd tävirijd aal-man. Tobbeen ij muocâ ige ruostâ pilled ege suolluuh kiško já suá-láád. Kost tuu täävvir lii, tobbeen lii meiddei tuu váimu.»

1. VÁSTUÄÄIGI PASEPEIVI ( INVOCAVIT)

MATT. 4: 1 – 11

Talle Jieggâ tuálvui Jeesus ävðinenâmân, vâi Pergâlâh piäsá suu kivsedið. Ko Jeesus lâi annaam váástu neljilove peivid já neljilove ijjâd, sun viijmâg niälgui. Talle kivsedeijee pooðij suu kuuvl já ee-ðâi sunjin: »Jis kerdi lah Immeel Alge, te koèo täid keeðgijd muttuð leibin.» Mut Jeesus västidij: »Lii èaallum: 'Ij olmooš ele tuše leei-bist, mut jyehi säänist, mii vuálgá Immeel njäälmist.'»

Talle Pergâlâh tuálvui Jeesus pase kaavpugân já piejâi suu temppâl-häärji oolâ. Sun eeðâi Jeesusân: »Jis kerdi lah Immeel Alge, te leg-gistat vuálus. Liihân èaallum: 'Sun addel e¿gâlijdis pákkum. Sij

VÁSTUÄIGI

73

kyeddih tuu kieðâidiskijn, amas tun lammið juálgád kiäðgán.» Jee-sus västidij sunjin: »Lii meiddei èaallum: 'Ele kiivsed Hiärá, Ime-lâd.'»

Vala Pergâlâh tuálvui Jeesus hirmâd ollâ vääri oolâ, èaaitij sunjin maailm puoh väldikuudijd já toi èuovvâdvuoðâ já eeðâi: »Puoh taam mun adelâm tunjin, jis luáštádâðah iddui oolâ já komerdah muu.» Talle Jeesus eeðâi sunjin: »Moonâ meddâl, Sáttán! Lii èaal-lum: 'Hiärá, Imelâd, tun koolgah kunnijâttið já tuše suu palvâlið.'»

Talle Pergâlâh kuoðij Jeesus, já suu kuuvl pottii e¿gâleh, kiäh pal-vâlii suu.

2. VÁSTUÄÄIGI PASEPEIVI (REMINISCERE)

MATT. 15: 21 – 28

Jeesus moonâi Tyyros já Sidon kuávlun. Tobbeen mottoom kaa-naanlâš kálgu, ton kuávlu ässee, pooðij já èuárvui: »Hiärrá, Taavvid alge, äärmit muu! Paas jieggâ kiivsed èuuvtij muu nieidâ.» Mut sun ij västidâm nisonân maiden.

Máttááttâspárnááh pottii Jeesus kuuvl já annuu: »Poorgâ sunjin maidnii. Sun jotá mii maajeeld já èuárvu.» Mut Jeesus västidij: »Jiem lah vuolgâttum iärásij ko Israel aalmug lappum saavzâi vá-rás.» Kuittâg kálgu pooðij aldeláá, leggistâðâi enâmân Jeesus oov-dân já eeðâi: »Hiärrá, iššeed muu!» Mut Jeesus eeðâi sunjin: »Ij lah riehtâ väldið párnáin leeibi já leggistið tom viälppáid.» »Ij lahkin, Hiärrá», västidij kálgu, »mut uá¾¾uhhân viälppáh–uv puurrâð taid muáluid, moh kaèèeh sii hiärá peevdist.» Talle Jeesus eeðâi sunjin: »Styeres lii oskod, kálgu! Tábáhtus tego táátuh.» Ton puudâ rääjist nieidâ lâi tiervâs.


74

3. VÁSTUÄÄIGI PASEPEIVI (OCULI)

LUUK. 11: 14 – 23 (24 – 26)

Jeesus vyejettij kielâttes almast paas jiegâ. Ko jieggâ lâi vuálgám, kielâttem sárnuškuoðij, já puohah hiämáskii. Motomeh kuittâg ettii: »Belsebul, jieijâs njunošpergâluv, iššijn sun paas jiegâid vyejeet.» Nubeh vest halijdii keèèâlâddâð suu já vattii sust meerhâ almeest.

Mut Jeesus tieðij, mii sist lâi mielâst, já eeðâi:

»Jyehi väldikodde, kote juáháðât já taištâl jieijâs vuástá, tuššá, já tááluh vireh nubbe nube oolâ. Jis tääl Sáttán taištâl jieijâs vuástá, maht ton väldikodde puáhtá cuápcuð? Tijhân etâvetteð, et mun vye-jettâm paas jiegâid ulmuin Belsebul iššijn. Mut jis mun vyejettâm paas jiegâid ulmuin Belsebul iššijn, kiän iššijn talle tiilágán ulmuuh taid kärbih? Sist tij uá¾¾uvetteð olssâd tuámárijd. Jis mun vyejettâm paas jiegâid ulmuin Immeel suormáin, tallehân Immeel väldikodde lii jo puáttám tii kuuvl.

Ko vievsâs almai vähtee lannees viärju kieðâst, suu omâdâh lii tor-voost. Mut jis nubbe vala vievsâb vollit suu já vuáittá suu, tot viev-sâb váldá sust viärjuid já reiskaapijd, moid sun luotij, já juáhá saal-lâs, mon uá¾ui. Kote ij lah muu peln, lii muu vuástá, já kote ij oov-tâst muin nuurâ, tot pieðgee.»

(»Ko nyeskis jieggâ vuálgá ulmust, tot èájádâl ävðinkuávluin já ocá vuoi¿âstemsaje, mut ij kaavnâ. Talle tot piättá: 'Mun maacâm páik-kásân, kost vuolgim.' Ko tot talle puátá já kávná vistees, mii lii suopâlistum já šiev oornigist, tot viä¾¾á èièèâm vala paab jieggâd, já toh puátih siisâ já asâttâtteh tohon aassâð. Näävt ton ulmuu tile lii loopâst paab ko aalgâst.»)

VÁSTUÄIGI

75

4. VÁSTUÄÄIGI PASEPEIVI (LAETARE)

JOH. 6: 1 – 15

Jeesus vuolgij Galileajäävri aðai Tiberiajäävri tovnbel. Suu servidij stuorrâ aalmugjuávkku, tastko ulmuuh lijjii uáinám merkkâtavoid, maid sun poorgâi pyereedmáin pyecceid. Jeesus pajanij väriviältán já èokánij máttááttâspárnáidisgijn tohon. Juudalij pessijâšjuhleh lij-jii alda.

Jeesus pajedij uáivis já ooinij, et stuorrâ olmoošjuávkku lâi puáti-min. Sun koijâdij Filippusist: »Kost puávtáèèijm uástið leeibi, et sij uá¾uèèii puurrâð?» Taam sun eeðâi Filippus keèèâlâddâm tiet, tast-ko sun tieðij kale, maid porgâèèij. Filippus västidij: »Kyevtièyeðe denaar leeibijn ij suittuuèèii sijjân ij siemin pittáášgin nuuvt et juá-háš uá¾uèèij ucánjii.» Talle mottoom máttááttâspärni, Simon Piättár viljâ Andreas, eeðâi Jeesusân: »Tääbbin lii kandâ, kiäst láá vittâ oh-raleeibi já kyehti kyele. Mut maht toh lièèii tuárvi nyevt stuorrâ juávkun?»

Jeesus eeðâi: »Koèèoð puohâid èokánið.» Vieltijn šoodâi valjaas si-no, já ulmuuh èokánii enâmân. Tobbeen lijjii suullân vittâtuhháát almajid. Jeesus vaaldij leeibijd, kiijtij Immeel já juovij leeibijd toid, kiäh lijjii asâttâttâm purâdið. Siämmáánáál sun juovij kuolijd, já puohah o¾¾uu nuuvt ennuu ko halijdii. Ko puohah lijjii kalanâm, Jeesus eeðâi máttááttâspárnáidis: »Nuurrâð pasâttâssân pááccám pittáid, amas mihheen šoddâð hukás.» Sij porgii nuuvt, já viiðâ oh-raleeibist paccii vala kyehtnubáloh tievâ koorid pittáid, moh lijjii pááccám purâhánnáá.

Ko ulmuuh oinii, mon merkkâtavo Jeesus poorgâi, sij ettii: »Taat lii tuoðâi tot proffeet, kiän lâi meeri puáttið maailmân.» Mut Jeesus tieðij, et ulmuuh aiguu viehârâs toohâð sust kunâgâs, já tondiet sun kiäsádâðâi oppeet váárán. Sun moonâi tohon ohtuu.


76

5. VÁSTUÄÄIGI PASEPEIVI (JUDICA)

JOH. 11: 47 – 53

Ollâpaapah já fariseuseh kuèèuu stuorrâ rääði èuákán já koijâdii tast: »Maid mij kolgâèèijm porgâð? Tot almai taha ennuu merkkâ-tavoid. Jis suovvâp suu juátkið näävt, sunjin oskoh forgâ puohah, já talle roomaliih puátih já väldih mist taam pase saje já ubâ mii aal-mug.» Talle ohtâ sist, Kaifas, kote lâi ton ive ollâpappân, eeðâi: »Tij eppeð ibbeerd eppeð maiden. Eppeð–uv tij addii, et jis ohtâ al-mai jáámá aalmug oovdâst, tot lii tijjân pyereeb ko et ubâ aalmug kárttá tuššâð?» Taat ij lamaš suu jieijâs juurdâ, mut ton ive ollâpap-pân sun sáárnui ennustâs: Jeesus koolgâi jäämmið aalmug oovdâst, ige tuše ton aalmug oovdâst, mut piäðgui orroo Immeel párnái ooh-tânnuurrâm tiet.

Ton peeivi rääjist rääði ulmen lâi sormedið Jeesus.

PALMUPASEPEIVI

JOH. 12: 12 – 24

Nube peeivi levânij tiätu, et Jeesus lâi puátimin Jerusalemân. Ul-muuh, kiäh lijjii puáttám juhlijd stuorrâ juávhuigijn, valdii palmu-oovsijd já monnii suu oovdeld èuárvun:

– Hoosianna! Sivnedum liävus sun, kote puátá Hiärá noomâst, Israel kunâgâs!

Jeesusân puohtui aasi, já sun pajanij ton siälgán, tego lii èaallum:

– Ele poolâ, nieidâ Siion, tuu kunâgâs puátá! Sun raccast nuorâ aasijn.

VÁSTUÄIGI

77

Máttááttâspárnááh iä vala talle iberdâm taam, mut ko Jeesus lâi kir-kesmittum, sij muštii, et sust lâi näävt èaallum já et sunjin meiddei lâi tábáhtum nuuvt.

Toh, kiäh lijjii lamaš Jeesus fáárust, muštâlii, maht sun koèoi Lasa-rus häävdist já cuuvnâi suu jämimist. Taan tiet, ko ulmuuh lijjii kuullâm, maggaar merkkâtavo Jeesus lâi porgâm, sij vuolgii stuorrâ juávhoin suu oovdeld. Fariseuseh sarnuu koskânis: »Uáinivetteð–uv? Mihheen ij iššeed. Ubâ maailm káèèá suu maajeeld.»

Toi juávhust, kiäh lijjii puáttám juhlijd ruhâdâllâð Immeel, lijjii meiddei motomeh kreikkaliih. Taah pottii Filippus kuuvl – ton, ko-te lâi Galilea Betsaidast – já ettii: »Mij halidièèijm kuáhtáð Jeesus.» Filippus moonâi sárnuð ääšist Andreasân, já talle suoi kuohtuuh moonáin Jeesus savváid.

Jeesus eeðâi sijjân:

»Puddâ lii puáttám: Ulmuu Alge kirkesmittoo. Tuoðâi, tuoðâi: jis nisujive ij kooèâ enâmân já jäämi, tot páácá tuše ohtân jivveen, mut jis tot jáámá, tot ráhtá valjaas šado.»

JOSKIS OKKO

JOSKIS OHO VUOSSARGÂ

LUUK. 22: 39 – 62

Jeesus vuolgij kaavpugist já moonâi, tego laavij, Oljováárán. Mát-tááttâspárnááh servidii suu. Ko sij lijjii puáttám tohon, Jeesus eeðâi sijjân: »Ruhâdâllâð, et eppeð šodâèèii kivsádâsân.» Jieš sun moonâi ovdeláhháá, keðgileggistuv kiäèán, luáštádâðâi idduidis oolâ já ru-hâdâlâi: »Eeèi, jis táátuh, te vääldi taam kaalhâ must meddâl. Mut iälus olášuu muu táttu, mut tuu.» Talle almeest almostui sunjin e¿-gâl, kote kievrâsmitij suu. Stuorrâ toskestis Jeesus ruhâdâlâi ain kij-


78

vásubbooht, nuuvt et suu pivâstâh kuulgâi enâmân tego èäcikuáš-kánjâšah. Ko sun talle pajanij ruhâdâlmist já pooðij máttááttâspár-nái kuuvl, sun kuáhtái sii uáðimin, tastko sij lijjii sooroost vaibâm. »Maid? Uáðivetteð–uv tij?», sun eeðâi. »Pajanið já ruhâdâllâð, amas tij šoddâð kivsádâsân.»

Jeesus vala sárnudijn tohon pooðij stuorrâ almaijuávkku, já sii uápi-sin lâi Juudas, ohtâ kyevtnubálov máttááttâspäärnist. Juudas pooðij Jeesus njeigâ suu cummâlem tiet, mut Jeesus eeðâi sunjin: »Juudas, cummáin–uv tun kävildah Ulmuu Alge?» Ko Jeesus siärváliih oinii, mii koolgâi tábáhtuð, sij ettii: »Hiärrá, èaskep–uv miehhijn?» Ohtâ sist èooskij–uv ollâpaapâ palvâleijee nuuvt et taan uálgispelji luo-vânij. Mut Jeesus eeðâi: »Ij! Adelið taam tábáhtuð.» Sun kuoskâttij almaa peelji já pyeredij suu. Talle sun eeðâi ollâpappáid, temppâl-kosáttâs uáiv'almaid já aalmug puárásumosáid, kiäh lijjii puáttám suu fa¿gið: »Tijhân leppeð vuálgám tego riävvár volliittið, miehih já kaarbah kieðâst. Mun lam jyehi peeivi lamaš tii kooskâst temppâ-list, já tij eppeð lah kieðâgin pajedâm muu vuástá. Mut tääl lii tii puddâ, tääl lii sev¿âdvuoðâst väldi.»

Sij fä¿gejii Jeesus já tolvuu suu mieldis ollâpaapâ táálun. Piättár servidij suu mottoom määðhi keèèin. Kaskoo šiljo cokkiittui tullâ, já ko viehâ asâttâðâi ton pirrâ, Piättár èokánij iärásij juávkun. Mot-toom pijgá ooinij suu èokkáámin tullâpellâst, keejâi suu kuhháá já eeðâi: »Tuot–uv lâi ton almaa fáárust.» Piättár kieldij: »Mun vâi? Jiemhân ubâ tuubdâgin suu.» Mottoom ääigi keèèin eeðâi mottoom almai, ko ooinij suu: »Tun–uv lah ton juávhust.» Mut Piättár västi-dij: »Erehtuuh, jiem lah.» Tiijme keèèin vala nubbe almai naggij: »Kale tuot–uv vissásávt lâi toin almain, liihân sun galilealâš–uv.» Mut Piättár eeðâi: »Jiem ibbeerd, mast sáárnuh.» Tast siämmást, ko sun vala sáárnui, käniores piškoi. Hiärrá jorgettij já keejâi Piätárân, já Piättár muuštij, maid Hiärrá lâi sunjin ettâm: »Ovdilgo käniores onne piško, tun kulmii kiäldáh muu.» Sun moonâi olgos já èiärui lohðuttemeht.

VÁSTUÄIGI

79

JOSKIS OHO MAJEBARGÂ

LUUK. 22: 63 – 23: 12

Almaah, kiäi kieðâin Jeesus lâi, pilkkedii já èoskii suu. Sij lovdii suu èoolmijd já ettii: »Profeteerii tääl! Kii tuu èooskij?» Maa¿gâ eresnáál–uv sij pelhittii suu.

Ko peivi pajanij, èokkânii aalmug puárásumoseh, ollâpaapah já laa-vâmáttáátteijeeh rääði èuákkimân. Jeesus puohtui sii oovdân, já sij ettii sunjin: »Jis lah Messias, te eeðâ tom mijjân.» Sun västidij: »Jis tom tijjân eeðâm, tij eppeð osko. Já jis maidnii koijâdâm, tij eppeð västid. Mut täst ovdâskulij Ulmuu Alge kalga èokkáð Puohváldálii uálgispeln.» Talle sij puohah koijâdii: »Lah–uv tun talle Immeel Al-ge?» Jeesus västidij sijjân: »Jiejahhân tij nuuvt etâvetteð.» Talle sij ettii: »Maid mij innig tuoðâštusâid tarbâšep! Mijhân lep kuullâm tom suu jieijâs njäälmist.»

Sij vuolgii tobbeen puohah oovtfááru, tolvuu Jeesus Pilatus oovdân já sujâttâlškuottii suu. Sij ettii: »Mij lep huámmášâm, et taat almai èájádit mii aalmug. Sun kiäldá mäksimist viäru kiäisárân já näggee, et sun lii Messias, kunâgâs.» Pilatus koijâdij Jeesusist: »Lah–uv tun juudalij kunâgâs?» »Tun tom ettih», Jeesus västidij. Pilatus eeðâi ollâpappáid já olmoošjuávkun: »Jiem kaavnâ, et taat almai lièij su-jâlâš mongin rikosân.» Mut sij pissuu sujâttâsâinis já ettii: »Sun vil-dáskit aalmug, jotá máttáátmin Juudea jyehi kuávlust, Galileast kid-dâ teehin.»

Ko Pilatus kuulâi taam, sun koijâdij: lâi–uv almai galilealâš. Ko sun uá¾ui tiettið, et Jeesus lâi Herodes haldâšemkuávlust, sun vuolgâttij Jeesus Herodes kuuvl, tastko taat–uv lâi toi peeivij Jerusalemist.

Herodes ilosmij èuuvtij ko ooinij Jeesus, tastko sun lâi jo kuhháá halijdâm kuáhtáð suu. Sun lâi kuullâm Jeesusist já tuáivui, et taat porgâèèij suu uáinidijn monnii merkkâtavo. Sun koijâdâlâi Jeesusist jyehilágán aašijd, mut Jeesus ij västidâm sunjin maiden.


80

Ollâpaapah já laavâmáttáátteijeeh, kiäh lijjii tast, sujâttii Jeesus kijvásávt. Herodes já suu suáldátteh algii tääl lattið Jeesusáin nuuvt, et paijeelkeèèii suu. Herodes pilkkedij Jeesus nuuvt, et koèoi kárvuttið suu muèis pihtâsân já tastma¿a sun vuolgâttij Jeesus maassâd Pilatus kuuvl. Ton peeivi Herodesâst já Pilatusâst šoddáin veerdi¾eh; ton räi suoi láin vajedâm kyeimis.

JOSKIS OHO KOSKOKKO

LUUK. 23: 13 – 31

Pilatus koèoi èuákán ollâpaapâid, háldáttâsalmaid já aalmug já ee-ðâi sijjân: »Tij puovtijd taam almaa muu oovdân já naggijd, et sun lii aalmug vildáskittee. Lam tääl tii mieldiorodijn koijâdâllâm suu, mut jiem lah kavnâm, et sun lièij sujâlâš moossân, mast tij suu suu-jâtvetteð. Ige Herodeskin, ko sun vuolgâttij almaa maassâd mii oov-dân. Ij sun lah porgâm maiden, mast adeluuèèij jäämmimrá¿gáštâs. Mun luáštám suu, kohân lam vistig adelâm kurâttið suu.» Sun uái-náh koolgâi ain juhle ääigi lyeštið sijjân kiännii faa¿gâ. Talle puo-hah èuorvuu oovtâ jienân: »Jäämmim ton almai! Lyešti mijjân Ba-rabbas!» Barabbas lâi kaavpugist cokkânâm stuuime já morhe tiet fä¿gejum almai. Pilatus torjâstij uððâsist sijjân, tastko sun halijdij lyeštið Jeesus. Mut sij èuorvuu maassâd: »Riistânnavlii, riistânnav-lii!» Pilatus eeðâi sijjân kuálmád kerd: »Maid paaid sun talle lii por-gâm? Jiem lah kavnâm maiden, mondiet sun kolgâèèij tuommiittât-tâð jämimân. Mun luáštám suu, kohân lam adelâm kurâttið suu.» Mut sij iä mieðettâm mut èuorvuu ain korrâsubbooht já vattii, et Jeesus koolgâi riistânnävlejuð. Huuihen sij finnejii táttus èooðâ. Pi-latus ferttij vijmâg mieðettið sii vátámâšân. Sun luoštij tom almaa, kiäm sij halijdii – almaa, kote lâi fä¿gejum stuuime já morhe tiet – mut Jeesus sun adelij sii haaldun.

Sij vuolgii tuálvuð Jeesus. Määðhist suáldátteh orostittii Simon–nommâsâš kyyreenlâš almaa, kote lâi puátimin kaavpugân, já pieijii

VÁSTUÄIGI

81

suu kyeddið riistâ Jeesus maajeeld. Mieldi èuávui stuorrâ olmooš-juávkku, meiddei maa¿gah nisoneh, kiäh vaidii jienân já èierruu Jeesus. Mut Jeesus jorgettij sii kuuvl já eeðâi: »Elleð muu èiäru, Je-rusalem nieidah, èiärruð jieijâd já párnáidâd. Puátá äigi, kuás iättoo: 'Avdâgâsah láá heðâlmettumeh, avdâgâsâh toh kuáhtuh, moh iä lah šoddâdâm, já nji¾eh, moh iä lah párnáá njomâttâm.' Talle ulmuuh eteh vaarijd: 'Viirrâð mii oolâ', já èuumáid: 'Luávdið mii.' Jis näävt taha ruonâs muorân, te mii tábáhtuvágin koške muorân!»

SKILLÂTURÂSTÂH

LUUK. 22: 14 – 22

Ko äigi tievâi, Jeesus èokánij piävdán oovtâst apostolijgijn. Sun ee-ðâi sijjân: »Váimustân lam halijdâm puurrâð taam pessijâšmáállás tiigijn ovdil jieèèân kiärdámuš. Tastko mun eeðâm tijjân: innig jiem puurâ pessijâšmáállás, ovdilgo tot olášuvá Immeel väldikoddeest.» Sun vaaldij kaalhâ, kiijtij Immeel já eeðâi: »Väldið taam já jyehið koskânâd. Mun eeðâm tijjân: täst ovdâskulij jiem keèèâl vijnikuár¿umšado adalduv ovdilgo Immeel väldikodde lii puáttám.»

Talle sun vaaldij leeibi, sivnedij, toijâlij já adelij tom máttááttâspár-náid já eeðâi: »Taat lii muu ruumâš, mii adeluvvoo tii oovdâst. Por-gâð taam muu mušton.» Purâdem ma¿a sun siämmáánáál vaaldij kaalhâ já eeðâi: »Taat kalkkâ lii uððâ litto muu voorâst, mii kulgât-tuvvoo tii oovdâst. Mut taan siämmáá piävdán keigee oovtâst muin kieðâs meiddei muu kävildeijee. Ulmuu Alge vuálgá tääbbin eidu tienuuvt tego sust lii meeri vyelgið, mut vuoi tom, kiäst šadda suu kävildeijee!»


82

KUHESPERJÂDÂH

LUUK. 23: 32 – 46

Jeesusáin tolvuin koddem várás almaakyevtis, kyehti veritahhee. Ko sij pottii sajan, mon koèèoh Uáiviskál¾un, sij riistânnävlejii Jee-sus já veritahheid, nube suu uálgispel, nube èièetpel. Mut Jeesus ee-ðâi: »Eeèi, adde sijjân addâgâs. Sij iä tieðe, maid pargeh.» Suáldát-teh vuárbádii Jeesus pihtâsijd já juohhii taid koskânis.

Aalmug èuá¾ui keèèâmin. Háldáttâsalmaah–uv lijjii tobbeen pilk-kedmin Jeesus. Sij ettii: »Iärásijd sun kale lii išedâm – išedus tääl jieijâs, jis sun kerd lii Messias, Immeel väljejum.» Meiddei suáldát-teh pilkkedii suu. Sij pottii suu kuuvl, fallii sunjin suvreviijni já et-tii: »Jis lah juudalij kunâgâs, te piälušt jieijâd.» Jeesus uáivi paajaa-beln lâi meiddei èaalâ: »Taat lii juudalij kunâgâs.»

Nubbe riistâst hiä¿gájeijee paatahhee pelhittij sun–uv Jeesus. Sun eeðâi: »Jieh–uv tun lah Messias? Piälušt tääl jieijâd já munnuu!» Mut nubbe laaitij suu: »Jieh–uv ubâ tungin poolâ Imelist, veik kil-lááh siämmáá rá¿gáštâs? Muoihân láán ánsášâm jieèèân tuámu, munnuu rá¿gášeh tavoidân mield, mut taat almai ij lah porgâm mai-den paaid.» Já sun eeðâi: »Jeesus, mušte muu, ko puáðáh väldikod-dásâd.» Jeesus västidij: »Tuoðâi: jo onne lah muin paradiijsâst.»

Lâi jo kuuðâd tijme. Talle, koskâpeeivi ääigi, peivi siäv¿ánij. Sev-¿âdvuotâ pooðij ubâ eennâm oolâ, já tot piištij oovcád tiijme räi. Temppâl koskâloovdâ kiškui kuávdoo kyevti uásán. Já Jeesus èuár-vui korrâ jienáin: »Eeèi, tuu kieðáid mun oskom jieggân.» Ko sun lâi taam ettâm, sun šyehkittij majemuu kerd.

VÁSTUÄIGI

83

JEESUS JÄÄMMIMPUDDÂ

MATT. 27: 45 – 56

Mut koskâpeeivi, kuuðâd tiijme ääigi, pooðij sev¿âdvuotâ ubâ een-nâm oolâ, já tot piištij oovcád tiijme räi. Oovcád tiijme paaihijn Jeesus èuárvui korrâ jienáin: »Eeli, Eeli, lama sabaktani?» Tot meerhâš: Imelâm, Imelâm, mondiet hilguh muu? Taam kulâdijnis motomeh tobbeen ettii: »Sun èuárvu Elia.» Tallân ohtâ sist tuámittij vie¾¾âð sape, kaastij tom suvresviijnin, pieijâi suábbikiäèán já faa-lâi tast sunjin juhâmâš. Iärráseh ettii: »Uáinip tääl, puátá–uv Elia suu iššen.» Mut Jeesus èuárvui oppeet korrâ jienáin já adelij jiegâs.

Talle temppâl koskâlijne rottâsij kyevti uásán, paijeen aaibâs vuálus. Eennâm tuárgistij, källeeh luoddânâddii, häävdih lekkâsii, já maa¿gâi jáámmám poosij rummâšeh pajanii pajas. Sij vuolgii havdijnis, já Jeesus pajaspajanem ma¿a sij pottii pase kaavpugân já almostuvvii tobbeen ma¿gâsân.

Ko èyeðeuáiv'almai já almaah, kiäh suin vähtejii Jeesus, oinii een-nâm tuárgistem já puoh, mii tábáhtui, sij suorgânii èuuvtij já ettii: »Taat lâi tuoðâi Immeel Alge!»

Tobbeen lijjii meiddei maa¿gah nisoneh määðhi keèèin taam keè-èâmin. Galilea rääjist sij lijjii jottáám Jeesus mieldi já palvâlâm suu. Sii koskâvuoðâst lijjii Magdala Máárjá, Jáákkup já Joosef enni Máárjá já Sebedeus oolgij enni.

KUHESPERJÂDUV EEHID

LUUK. 23: 47 – 56

Ko èyeðeuáiv'almai ooinij, mii tábáhtui, sun adelij Imelân kunnee já eeðâi: »Taat almai lâi tuoðâi vavettem.» Já puoh toh ulmuuh, kiäh stuorrâ juávhuigijn lijjii èokkânâm keèèâð taam èáittus, maccii kaavpugân, ko lijjii uáinám taam, já èoskii raddees. Jeesus uáppá-


84

seh èuo¾¾uu puohah kukkeláá já èuovvuu tobbeen, mii tábáhtui. Tobbeen lijjii meiddei nisoneh, kiäh lijjii puáttám Galileast suin.

Mottoom rääði jeessân, Joosef, kote lâi šaddaaš juudalâš Arimatia kaavpugist, ij lamaš ohtâm rääði miärádâsân ige uásálâstâm ton toi-máid. Sun lâi šiev já hurskes almai já vuordij Immeel väldikode. Joosef moonâi Pilatus savváid já koijâdij Jeesus rummâš. Sun vaal-dij tom riistâst, kiesâi piellivâspihtâsân já piejâi háávdán, mii lâi terppum källei, kuus ij vala lamaš hävdidum ohtâgin. Lâi valmâš-tâspeivi, sabbaat lâi eidu älgimin.

Nisoneh, kiäh lijjii Jeesusáin puáttám Galileast, vuolgii Joosef fáá-run. Sij oinii, maht Jeesus ruumâš pieijui háávdán. Ko sij lijjii mac-câm kaavpugân, sij skappuu opsâoljoid já vuoidâsijd, mut sabbaat sij viettii vuoi¿âstmáin laavâ pákkum mield.

JOSKIS LÁVÁRDÂH

MATT. 27: 62 – 66

Nube peeivi, ko sabbaat valmâštempeivi lâi moonnâm, ollâpaapah já fariseuseh vuolgii oovtâst Pilatus kuuvl. Sij ettii: »Kunnijâttum eennâmhiärrá, mist pooðij mielân, et eledijnis tuot villejeijee eeðâi: 'Kuulmâ peeivi keèèin pajanâm jämimist.' Koèo tondiet vahtið häävdi tárkká kuálmád peeivi räi, amas suu máttááttâspárnááh pees-sâð suáládið suu já ettâð ulmuid: 'Sun lii pajanâm jämimist.' Maje-muš villâttâs lièij talle vala paab ko vuossmuš.» Pilatus västidij sij-jân: »Uá¾¾uvetteð vahtimvievâ. Moonnâð já ornið häävdi vahtim nuuvt pyereest ko mättivetteð.» Sij monnii já turvâstii häävdi nuuvt et pieijii seeilâ kiäðgán já asâttii vaavtâid.

PESSIJÂ©ÄIGI

85

P E S S I J Â © Ä I G I

PESSIJÂŠIJJÂ

MARK. 16: 1 – 8

Ko sabbaat lâi moonnâm, Magdala Máárjá, Jáákkub enni Máárjá já Salome ostii opsâoljo, ko sij aiguu moonnâð vuoidâð Jeesus. Nube peeivi sabbaat ma¿a tooláá iðedist, ko peivi lâi pajanâm, sij vuolgii häävdi kuuvl. Määðhist sij savâstâllii koskânis: »Kii išedièij mii já jurâttièij keeðgi hävdikuovðâšm uuvsâ oovdâst?» Mut ko sij pottii tohon, sij huámmášii, et keðgi lâi jurâttum meddâl; tot lâi hirmâd stuorrâ keðgi.

Ko sij monnii háávdán siisâ, sij oinii uálgispeln èokkáámin nuorâ almaa, kiäst lijjii pajalist vielgis pihtâseh. Sij suorgânii. Mut nuorâ almai eeðâi: »Elleð suorgân. Tij ucâvetteð Jeesus Nasaretlii, kote lâi riistânnävlejum. Sun lii pajanâm jämimist, ij sun lah tääbbin. Tuoðe lii saje, kuus sun pieijui. Moonnâð tääl ettâð suu máttááttâs-párnáid, meiddei Piätárân: 'Sun mana tii oovdeld Galilean. Tob-been tij uáinivetteð suu, tego sun jieš tijjân eeðâi.'»

Ko nisoneh pottii olgos, sij patârii häävdi kuvlân tuárgistin, ko lijjii pevhištum. Sij iä mainâstâm oohtângin maiden, tastko sij pollii.

PESSIJÂŠPEIVI

LUUK. 24: 1 – 12

Vuossmuu peeivi sabbaat ma¿a nisoneh jo tooláá iðedist monnii häävdi kuuvl já valdii opsâoljoid fáárun, maid sij lijjii skappum. Sij oinii, et keðgi lâi vierâttum häävdi njäälmist, já ko sij monnii siisâ háávdán, sij iä kavnâm Hiärá Jeesus rummâš. Ko sij imâštâllii taam, sii oovdâst èuá¾¾oin fakkist almaakyevtis päštee já kirkes pihtâseh


86

pajalist. Nisoneh suorgânii já teddilii kejâstuvâs enâmân. Mut al-maakyevtis eeðáin sijjân: »Mondiet ucâvetteð ellee jämmei juáv-hust? Ij sun lah tääbbin, sun lii pajanâm jämimist. Mušteð, maid sun eeðâi tijjân, ko sun vala lâi Galileast: 'Näävt kalga keevvâð: Ulmuu Alge adeluvvoo suddogâs ulmui kieðáid já riistânnävlejuv-voo, mut kuálmád peeivi sun paijaan jämimist.'» Talle sij muštii, maid Jeesus lâi sárnum.

Ko nisoneh maccii häävdi kuvlân, sij tolvuu tast sääni oovtnubálov máttááttâspáárnán já puoh iärrásáid. Taah nisoneh lijjii Magdala Máárjá, Johanna já Jáákkup enni Máárjá, já vala iäráseh–uv lijjii siigijn. Sij muštâlii puoh apostoláid, mut taah arvâlii, et nisoneh sárnuh tuušijd ege oskom sii. Piättár vuolgij kuittâg kaaèân häävdi kuuvl. Ko sun kuovlâlij siisâ, sun ooinij tuše kiessâmliijnijd, já sun vuolgij meddâl já imâštâlâi jieèânis tom, mii lâi tábáhtum.

2. PESSIJÂŠPEIVI

LUUK. 24: 13 – 35

Siämmáá peeivi láin máttááttâspäärnikyevtis monâmin Emmaus–nommâsâš siijdân, kuus lii Jerusalemist nyevt kyehti tiijme vääzin. Suoi savâstâláin puoh tast, mii lâi tábáhtum. Ko suoi tast savâstâ-láin já smietâdáin, Jeesus jieš pooðij sunnuu fáárun já juuðij sun-nuin. Suoi iävá kuittâg tubdâm suu, tastko suoi láin tego èalmettum.

Jeesus koijâdij sunnust: »Mast tuoi jiešalnees savâstâlvettee, mätki-almaah?» Suoi orostáin murâšlâ¾¾ân, já nubbe sunnust, Kleopas–nommâsâš, västidij: »Tááiðáh leðe Jerusalemist áinoo vieres ol-mooš, kote ij tieðe, mii tobbeen lii tai peeivij tábáhtum.»

»Maid tuoi uáivildvettee?» Jeesus koijâdij. Suoi vástidáin: »Tom, mii tábáhtui Jeesus Nasaretlâ¾ân. Tot almai lâi tuotâ proffeet, vuái-málâš saanijn já tavoin, nuuvt Immeel ko puoh aalmug oovdâst. Mii ollâpaapah já háldáttâsalmaah adelii tuommið suu jämimân já riis-

PESSIJÂ©ÄIGI

87

tânnävlejii suu. Mij kuittâg leim iällám taggaar tuáivust, et sun lièij tot, kote looneest Israel. Ijge tast puoh. Onne lii jo kuálmád peivi tast ko tot tábáhtui, já tääl láá motomeh nisoneh mii juávhust tuo-ðâi–uv hiämáskittám mii. Sij ellii tooláá iðedist häävdi kuvlân mut iä kavnâm suu rummâš. Ko sij pottii tobbeen, sij toos lassen muštâ-lii, et sij lijjii uáinám uáinus: e¿gâlkuáhtá, kiäh eeðáin, et Jeesus iä-lá. Motomeh mist monnii talle häävdi kuuvl já oinii, et äšši lâi nuuvt tego nisoneh lijjii ettâm. Jeesus sij iä uáinám.»

Talle Jeesus eeðâi sijjân: »Vuoi tij ibbeerdmettumeh! Nuuvt–uvgis hittáh tij leppeð oskoð puoh tom, maid proffeeteh láá sárnum? Eidu nuuvthân Messias koolgâi killáð já te moonâð kirkesvuotâsis.» Já sun selvâttij sunnui kiddâ Mooses já puoh proffeetij rääjist, mii sust lâi puoh èalluin ettum.

Sij lijjii jo puátimin siijdân, kuus lijjii monâmin. Jeesus tohâludâi tego lièij jotemin ovdâskulij, mut suoi estâláin suu vyelgimist já ee-ðáin: »Pääsi munnuu kuuvl. Peivi lii jo viäigudmin.» Nuuvt sun moonâi siisâ já paasij sunnuu kuuvl. Ko sun talle èokkái sunnuin peevdist, sun vaaldij leeibi, kiijtij Immeel, toijâlij leeibi já adelij tom sunnui. Talle sunnuu èalmeh lekkâsii já suoi tubdáin suu. Mut siämmást sun lâi jo meddâlist sunnuu uáinusist. Suoi eeðáin kyeimi kuáimásis: »Ij–uv munnuu váimu puállám, ko sun joðedijnân sáár-nui munnui já máttááttij munnuu iberdið èalluid?»

Tallân suoi vuolgijn máátkán já maccáin Jerusalemân. Tobbeen lij-jii èuákist ohtnubáloh máttááttâspärnid já iärráseh, kiäh kullii sii juávkun. Taah ettii: »Hiärrá lii tuoðâi pajanâm jämimist! Sun lii al-mostum Simonân.» Tuoh kyevtis vest muštâláin, mii määðhist lâi tábáhtum já maht suoi láin tubdâm Jeesus, ko sun toijâlij leeibi.


88

OKKO PESSIJÁI MA½A (PESSIJÂŠOKKO)

MAJEBARGÂ PESSIJÁI MA½A

LUUK. 24: 36 – 49

Fakkist Jeesus jieš èuá¾ui máttááttâspárnáidis kooskâst já eeðâi: »Ráávhu tijjân.» Sij palaskii èuuvtij, tastko sij jurdii, et sij uáinih kome. Mut Jeesus eeðâi sijjân: »Mondiet tij leppeð nuuvt palas-kâm? Mondiet tii mielân pajaneh iäpádâsah? Keèèâð muu kieðâid já juolgijd: mun taa lam, ij kihheen eres. Kuoskâttið muu, uáinið jiejah. Ij kommeest lah uá¾¾i ege täävtih, tego uáinivetteð must.» Näävt sárnudijn sun èaaitij sijjân kieðâidis já juolgijdis. Liijká sij iä vala tiättám, maid oskoð, nuuvt iiloost já hiämáskám sij lijjii. Talle Jeesus koijâdij: »Lii–uv tist tääbbin mihheen, maid puurrâð?» Sij adelii sunjin pitá possum kyeleest já oinii, maht sun vaaldij tom kietâsis já puurâi.

Jeesus eeðâi sijjân: »Taam mun uáivildim, ko lijjim vala tiigijn já sarnum tijjân. Puoh tot koolgâi olášuð, mii Mooses laavâst, proffee-tij kiirjijn já psaalmâin must lii èaallum. Tääl sun leehâi sii mielâid iberdið èalluid. Sun eeðâi sijjân: Näävt lii èaallum. Kristus koolgâi killáð jäämmim já kuálmád peeivi pajanið jämimist, já puoh almu-gáid, kiddâ Jerusalem rääjist, kalga suu noomâst särnidið puárádâs já sudoi addâgâsadelem. Tij leppeð taan tuoðâšteijeeh. Mun vuol-gâttâm tijjân tom, maid Iäèèám lii lopedâm. Orrooð taan kaavpu-gist, tassaaš ko tij kárvuttuuvetteð vuoimijn olluvvuoðâst.»

KOSKOKKO PESSIJÁI MA½A

JOH. 21: 1 – 14

Jeesus almostui oppeet máttááttâspárnáidis, tääl Tiberiajäävri rid-doost. Tot tábáhtui näävt:

PESSIJÂ©ÄIGI

89

Tobbeen lijjii oovtâst Simon Piättár, Tyemes aðai Didymos, Nata-nael Galilea Kaanast, Sebedeus algeh já kyehti Jeesus eres máttáát-tâspárnáin. Simon Piättár eeðâi: »Mun vuálgám kuolijd pivdeð.» »Mij puáttip tuu fáárun», ettii iäráseh. Sij lävkkejii kárbás já vuolgii jäävri oolâ, mut sij iä koddám ton iijâ maiden.

Ko šoodâi iiðeed, Jeesus èuá¾ui riddoost, mut máttááttâspárnááh iä tubdâm suu. Jeesus èuárvui sijjân: »Kuullâð, almaah! Lii–uv tist mihheen puurrâmnáál?» »Ij lah», sij västidii. Jeesus eeðâi: »Suáp-puð viermi kárbá uálgispel, te koddevetteð.» Sij suoppuu viermi, já kyeleh pottii nuuvt ennuu, et sij iä vaijaam keessið viermi pajas. Talle tot máttááttâspärni, kote lâi Jeesusân rákkásumos, eeðâi Piätá-rân: »Tot lii Hiärrá!» Ko Simon Piättár kuulâi, et tot lâi Hiärrá, sun piejâi paijaalsis pihtâs, mon lâi nuollâm, já njuškij èáácán. Eres máttááttâspárnááh pottii kárbáin já kessii ma¿alist viermi, mii lâi kuolijd tievâ, tastko riidon ij lamaš kuheskin mätki, tuše muáddi-èyet älnid.

Ko máttááttâspárnááh lävkkejii enâmân, sij oinii, et tobbeen lijjii ii-lâi alne possuumin kyeleh já leeibih. Jeesus eeðâi sijjân: »Pyehtið teehin taid kuolijd, maid esken kuudijd.» Talle Simon Piättár moo-nâi kárbás já keesij viermi riidon. Tot lâi tievâ stuorrâ kuolijd, mut veik kyeleh lijjii ennuu – ohtsis èyetivittlovkulmâ – te viermi ij kiš-kum.

Jeesus eeðâi: »Puáttið puurrâð.» Kihheen máttááttâspárnáin ij tuos-tâm koijâdið: »Kii tun lah?», tastko sij tiettii, et tot lâi Hiärrá. Jee-sus pooðij, vaaldij leeibi já adelij sijjân, siämmáánáál sun adelij kyele. Taat lâi jo kuálmád kerdi, ko Jeesus jieijâs jämimist pajanem ma¿a almostui máttááttâspárnáidis.


90

TUORÂSTÂH PESSIJÁI MA½A

MARK. 16: 9 – 16

Ko Jeesus lâi tooláá peeivi sabbaat ma¿a pajanâm jämimist, sun al-mostui vuossmustáá Magdala Máárján, kiäst sun lâi vyejettâm èiè-èâm paas jieggâd. Máárjá vuolgij tobbeen já tuálvui sääni Jeesus servideijeid, kiäh èierruu murrâšist. Sij iä kuittâg oskom, ko kullii, et Jeesus eelij já et Máárjá lâi uáinám suu.

Tastma¿a Jeesus almostui häämis peeleest vieresin kuáhtásân sist, ko suoi láin jotemin meddâl kaavpugist. Meiddei suoi moonáin tuálvuð nubbijd sääni, mut ij kihheen oskom sunnuugin.

Viijmâg Jeesus almostui meiddei oovtnubáloh máttááttâspárnásis, ko sij lijjii èokkáámin peevdist. Sun laaitij sii epiosko já sii vááimu korâsvuoðâ, ko sij iä lamaš oskom taid, kiäh lijjii uáinám suu pajas-pajanem olmo¾in. Sun eeðâi sijjân: »Moonnâð maailm jyehi kuáv-lun já kulluuttið eva¿gelium puohháid, kiäh láá sivnedum. Kote tom osko já uá¾¾u kaastâ, kalga piäluštuð. Kote ij osko, tot tuom-miitât káðuttâsân.»

VÁSTUPPEIVI PESSIJÁI MA½A

MATT. 28: 8 – 15

Nissoonkyevtis vuolgijn tallân häävdi kuvlân, siämmást paaloin já iiloin, já toomáin tuálvuð sääni Jeesus máttááttâspárnáid. Mut fak-kist Jeesus pooðij sunnuu vuástá já tiervâttij sunnuu. Suoi moonáin suu kuuvl, askadistijn suu juolgijd já komerdáin suu. Talle Jeesus eeðâi sunnui: »Ellee poolâ. Mannee ettâð muu viljáid, et sij kalgeh vyelgið Galilean. Tobbeen sij uáinih muu.»

Ko nissoonkyevtis láin määðhi alne, motomeh vaavtah monnii kaavpugân já muštâlii ollâpappáid puoh, mii lâi tábáhtum. Talle taah èokkânii ráðádâllâð ohtân puárásijgijn já meridii adelið suátial-

PESSIJÂ©ÄIGI

91

maid stuorrâ ruttâmere. Sij ettii suátialmaid: »Ettâð, et suu máttáát-tâspárnááh pottii iho tii uáðidijn já suáládii suu. Já jis taat puátá eennâmhiärá peljijd, te mij kale tutâdep suu já ornip nuuvt et tijjân iä šoodâ vädisvuoðah.» Suáldátteh valdii ruuðâid já porgii nuuvtko sijjân lâi ettum. Sii saahâ lii juudalij koskâvuoðâst levâttum tai peeivij räi.

LÁVÁRDÂH PESSIJÁI MA½A

MATT. 28: 16 – 20

Puoh ohtânubáloh máttááttâspärnid vuolgii Galilean já pajanii vääri oolâ, kuus Jeesus lâi koèèom sii moonnâð. Ko sij oinii suu, sij ko-merdii suu, mut motomeh liijká epidii. Jeesus pooðij sii kuuvl já sáárnui sijjân näävt: »Munjin lii adelum puoh väldi almeest já een-nâm alne. Moonnâð tääl já rähtið puoh almugijd muu máttááttâspär-nin: kästið sii Eeji já Alge já Pase Jiegâ noomân já máttááttið sii nuávdittið puoh, maid mun lam koèèom tii nuávdittið. Já keejâ, mun lam tiigijn jyehi peeivi maailm loopâ räi.»

1. PASEPEIVI PESSIJÁIN (QUASIMODOGENITI)

JOH. 20: 19 – 31

Siämmáá peeivi, oho vuossmuu peeivi, máttááttâspárnááh lijjii ehi-dist èuákist lukkâdum uuvsâi tyehin, tastko sij pollii juudalâšâin. Fakkist Jeesus èuá¾ui sii kooskâst já eeðâi: »Ráávhu tijjân!» Ko sun lâi taam ettâm, sun èaaitij kieðâidis já ertijdis. Máttááttâspárnááh ilosmii, ko sij oinii Hiärá. Jeesus eeðâi uððâsist: »Ráávhu tijjân! Tego Eeèi lii vuolgâttâm muu, nuuvt vuolgâttâm mun tii.» Ko sun lâi taam ettâm, sun posolij sii oolâ já eeðâi: »Väldið Pase Jiegâ. Kiäs tij addelvetteð suddoid addâgâs, sunjin toh láá addâgâsadelum. Kiäst tij kieldivetteð addâgâsadelem, sun ij uá¾u sudoidis addâgâs.»


92

Ohtâ kyehtnubálov máttááttâspäärnist, Tyemes, kiäst kevttui meid-dei nommâ Didymos, ij lamaš iärásijgijn, ko Jeesus pooðij. Eres máttááttâspárnááh muštâlii sunjin: »Mij ooinijm Hiärá.» Mut Tye-mes eeðâi: »Jiem osko. Jis jiem jieš uáini spijkkárluodâid suu kie-ðâin já piejâ jieèèân suormâ toid já jis jiem piejâ jieèèân kieðâ suu iärtán, te mun jiem osko.»

Oho keèèin Jeesus máttááttâspárnááh lijjii oppeet èuákist, já Tye-mes lâi iärásijgijn. Uuvsah lijjii luuhâst, mut fakkist Jeesus èuá¾ui sii kooskâst já eeðâi: »Ráávhu tijjân!» Talle sun eeðâi Tyemesân: »Keigii suormâd: taa láá muu kieðah. Keigii kieðâd já piejâ tom muu iärtán. Ele eeppid, mut osko!» Talle Tyemes eeðâi: »Muu Hiärrá já Immeel!» Jeesus eeðâi sunjin: »Tun oskoh, ko o¾¾uh uái-nið muu. Avdâgâsah toh, kiäh oskoh, veik iä uáini.»

Maa¿gâid eres–uv merkkâtavoid Jeesus poorgâi máttááttâspárnáidis uáinidijn, mut tain ij lah muštâlum taan kirjeest. Taat lii èaallum tondiet, et tij oskoèèijd, et Jeesus lii Kristus, Immeel Alge, já et tist, ko oskovetteð, lièij eellim suu noomâ tiet.

2. PASEPEIVI PESSIJÁIN (MISERICORDIA DOMINI)

JOH. 10: 11 – 16

Jeesus iätá: »Mun lam šiev kuáðutteijee, rievtis kuáðutteijee, kote addel jiegâs saavzâi oovdâst. Pálkkááttum kuáðutteijee ij lah rievtis kuáðutteijee ege saavzah suu uámih, já nuuvtpâ ko sun uáiná kuum-pi puátimin, sun kuáðá iälu já paattâr. Kumppi uá¾¾u saavzâid saa-lâsin já pieðgee iälu, tastko pálkkááttum kuáðutteijee ij peerust saavzâin.

Mun lam šiev kuáðutteijee. Mun tuubdâm savzâidân já toh tobdeh muu, tego Eeèi tobdá muu já mun Eeji. Mun adelâm jieggân saav-zâi peeleest. Must láá meiddei eres saavzah, tagareh, moh iä lah

PESSIJÂ©ÄIGI

93

taan savzâääiðist, já taid–uv mun koolgâm keèèâð. Toh kuleh muu jienâ, já nuuvt kalga leðe ohtâ èagge já ohtâ kuáðutteijee.»

3. PASEPEIVI PESSIJÁIN (JUBILATE)

JOH. 16: 16 – 23

Jeesus eeðâi máttááttâspárnáidis:

»Vala váháš áigáá, já tij eppeð uáini muu, vest váháš áigáá, já tij uáinivetteð muu oppeet.»

Motomeh máttááttâspárnááh koijâdâllii kyeimi kyeimistis: »Maid sun jiešalnees uáivild eðâdijnis: 'Vala váháš áigáá, eppeðge tij uáini muu, já vest váháš áigáá, já tij uáinivetteð muu oppeet'? Já maid sun uáivild, ko sun iätá, et sun mana Eeji kuuvl?»

»Mondiet sun sárnu váháš áigáást?» sij imâštâllii. »Ij suu sárnum ibbeerd.»

Jeesus huámmášij, et sist toovâi mielâ koijâdið sust. Sun eeðâi sij-jân:

»Tom–uv tij smiettâvetteð, ko ettim: 'Vala váháš áigáá, eppeðge tij uáini muu, já vest váháš áigáá, já tij uáinivetteð muu oppeet'? Tuo-ðâi, tuoðâi: tij uá¾¾uvetteð èiärruð já vaigârdið, mut maailm illood. Tij karttâvetteð murâštið, mut tii toske muttoo illoon. Nissoon, kote šoddâd, killáá toske, ko suu äigi puátá. Mut ko páárnáš lii šoddâm, enni ij innig mušte pohèâsijdis mut illood tast, et olmooš lii šoddâm maailmân. Tij–uv tubdâvetteð tääl toske, mut mun uáinám tii vala uððâsist, já talle tii vááimu tiävdá ilo, mon kihheen ij pyevti tist nis-teð. Ton peeivi tij eppeð koijâd must maiden.»


94

4. PASEPEIVI PESSIJÁIN (CANTATE)

JOH. 16: 5 – 15

Jeesus eeðâi:

»Tääl mun moonâm suu kuuvl, kote lii muu vuolgâttâm. Kihheen tist ij koijâd must, kuus mun moonâm, mut tii váimu lii tievâ mur-râšist tondiet, maid tijjân ettim. Mut mun eeðâm tijjân tuotâvuoðâ: tijjân lii ävkkin, et mun moonâm meddâl. Jis jiem moonâ, ij Piäluš-teijee pyevti puáttið tii kuuvl. Mut ko lam moonnâm meddâl, mun vuolgâttâm suu tii kuuvl, já sun puátá já èáittá, et maailm lii vee-reest, sun èáittá, mii lii suddo, mii vanhurskesvuotâ já mii tuámu. Suddo lii tast, et ulmuuh iä osko munjin, vanhurskesvuotâ puátá julgâ tast, et mun moonâm Eeji kuuvl, eppeðge tij innig uáini muu, já tuámu lii tast, et taan maailm uáiváámuš lii tyemmejum.

Ennuu eenâb–uv must lièij tijjân sárnumuš, mut tij eppeð vala áp-pád väldið tom vuástá. Ko Tuotâvuoðâ Jieggâ puátá, sun uápist tii tubdâð ubâ tuotâvuoðâ. Sun ij uáináh sáárnu jieijâs noomâst, mut sárnu tom, maid kulá, já almoot tijjân, mii kalga puáttið. Sun kir-kesmit muu, tastko tom, maid sun tijjân almoot, sun uá¾¾u must. Puoh, mii lii Eeji, lii meiddei muu. Tondiet ettim, et sun uá¾¾u must tom, maid sun tijjân almoot.»

5. PASEPEIVI PESSIJÁIN (ROGATE, RUHÂDÂLLÂMPASEPEIVI)

JOH. 16: 23 – 33


»Tuoðâi, tuoðâi: maid ihenis tij ánuvetteð Eejist muu noomâst, tom sun addel tijjân. Taan räi tij eppeð lah áánnum maiden muu noo-mâst. Áánnuð, te tij uá¾¾uvetteð, já tii ilo lii oles.

PESSIJÂ©ÄIGI

95

Lam sárnum tast tijjân viärdádâsâigijn. Puátá äigi, kuás jiem innig sáárnu viärdádâsâigijn mut muštâlâm tijjân ávuslávt puoh Eejist. Ton peeivi tij ánuvetteð muu noomâst, jiemge mun innig eeðâ, et jorgettâm Eeji piälán, et išedièèim tii. Räähisthân Eeèi jieš tii, ko tij leppeð rähistâm muu já oskom, et lam puáttám Immeel kuvlân. Eeji kuvlân mun lam vuálgám já puáttám taan maailmân, já tääl mun kuáðám maailm já moonâm maassâd Eeji kuuvl.»

Máttááttâspárnááh ettii: »Tääl tun sáárnuh èielgâ sanijgijn, jieh in-nig viärdádâsâigijn. Mij iberdep tääl, et tun tiäðáh puoh jiehke taar-bâš vyerdið, et kiinii koijâd. Tondiet mij oskop, et lah puáttám Im-meel kuvlân.»

»Tääl tij kal oskovetteð», eeðâi Jeesus. »Puátá äigi – já tot lii jo tääl – kuás tii pieðgejeh, kiän kuusnii, já kyeðivetteð muu ohtuu. Ohtuu jiem tondiet pääsi, tastko Eeèi lii muin. Lam sárnum tijjân taam, et tist lièij must ráávhu. Maailmist tij leppeð atâštâsâst, mut pissooð ruokkâdin: mun lam vuáittám maailm.»

HELLTUORÂSTÂH

MARK. 16: 14 – 20

Viijmâg Jeesus almostui meiddei ohtnubálov máttááttâspárnásis, ko sij lijjii peevdist. Sun laaitij sii epiosko já sii vááimu korâsvuoðâ, ko sij iä lamaš oskom taid, kiäh lijjii uáinám suu pajaspajanem ma-¿a. Sun eeðâi sijjân: »Moonnâð maailm jyehi kuávlun já kulluuttið eva¿gelium puoh sivnedummeid. Kote tom osko já uá¾¾u kaastâ, kalga piäluštuð. Kote ij osko, tot tuommiittât káðuttâsân. Já taid, kiäh oskoh, èuávvuh taah tobdomeerhah: Muu noomâst sij vyejet-teh paas jiegâid. Sij sárnuh vieres kielâigijn. Sij tuáppuh kieðâi kuovdijd, já veik sij juheh koddee miirhâ, tot ij vahâgit sii. Sij pie-jih kieðâidis pyeccei oolâ, já taah puáráneh.»


96

Ko Hiärrá Jeesus lâi sárnum sijjân taam, sun valdui pajas aalman já sun èokánij Immeel uálgispel. Máttááttâspárnááh vuolgii jotteeð já särnidii jyehi kuávlust. Hiärrá tooimâi siigijn já nanosmitij sääni tobdáldâhmerhâigijn.

6. PASEPEIVI PESSIJÁIN (EXAUDI)

JOH. 15: 26 – 16: 4

Jeesus eeðâi:

»Tij uá¾¾uvetteð piälušteijee; mun vuolgâttâm suu Eeji kuvlân. Sun, Tuotâvuoðâ Jieggâ, vuálgá Eeji kuvlân já tuoðâšt must. Meid-dei tij leppeð muu tuoðâšteijeeh,leppeðhân tij lamaš muin kiddâ áálgu rääjist.

Lam sárnum tijjân taam, amas tii osko keèèâlusâin viirrâð. Tij iä-ruttuuvetteð synagogast, já puátá vala tot–uv äigi, kuás juáháš, kote koddá kiännii tist, jurdá, et sun tooimât pase palvâlus Imelân. Näävt sij pargeh, tastko sij iä tuubdâ Eeji ege muu. Lam sárnum taam tij-jân tondiet, et ko tot äigi puátá, tij muštáèèijd, et mun lam ettâm taam tijjân.»

H E L L D U V Á I G O D Â H

H E L L D U V Â I Ä I G I

HELLDUVÁPTU

JOH. 14: 8 – 17

Filippus eeðâi Jeesusân: »Hiärrá, adde mii uáinið Eeji, muide ep táátu.»

HELLDUVÂIÄIGI

97

Jeesus västidij:

»Jieh–uv tun Filippus, tuubdâ muu, veik lam jo näävt kuhháá lamaš tii kooskâst? Kote lii uáinám muu, lii uáinám Eeji. Maht puávtáh et-tâð: 'Adde mii uáinið Eeji?' Jieh–uv osko, et mun lam Eejist já Eeèi lii must? Ko sáárnum tijjân, jiem sáárnu jieèèân noomâst: Eeèi lii must já muu tavoh láá suu tavoh. Oskoð, ko eeðâm, et mun lam Eejist já Eeèi lii must. Jis eppeð mudoi osko, oskoð muu tavoi tiet.

Tuoðâi, tuoðâi: kote osko munjin, parga taggaar tavoid ko mun poorgâm, já vala stuárráábijd–uv. Mun moonâm Eeji kuuvl, já maid ihenis tij ánuvetteð muu noomâst, tom mun poorgâm, et Eeji kir-kesvuotâ puáðáèèij julgâ Algeest. Maid tij muu noomân toorjâst-máin ánuvetteð must, tom mun poorgâm.

Jis tij räähistvetteð muu, tij nuávditvetteð muu pákkumijd. Mun jor-gettâm Eeji piälán, já sun addel tijjân nube piälušteijee, kote lii tii-gijn avalávt. Taat piälušteijee lii Tuotâvuoðâ Jieggâ. Maailm ij pyevti Jiegâ uá¾¾uð, tastko maailm ij uáini ige tuubdâ suu. Mut tij tubdâvetteð suu, tastko sun piso tii kuvlân já lii tist.»

HELLDUVPEIVI

JOH. 14: 23 – 29

Jeesus eeðâi máttááttâspárnáidis: »Jis kiinii räähist muu, sun nuáv-dit muu sääni. Muu Eeèi räähist suu, já mij puáttip suu kuuvl já pääccip aassâð suu kuuvl. Tot, kote ij muu räähist, ij nuávdit muu sääni – mut sääni, mon tij kulâvetteð, ij lah muu uámi, mut Eeji, kote lii muu vuolgâttâm.

Taam mun lam sárnum tijjân tääl, ko vala lam tiigijn. Piälušteijee, Pase Jieggâ, kote muu noomâst vuolgât, uápist tijjân puoh já maac-cât tii mielân puoh, maid lam tijjân sárnum.


98

Mun kuáðám tijjân ráávhu. Jieèèân ráávhu mun adelâm tijjân, jiem taggaar, maid maailm addel. Orrooð ruokkâdin, elleð vuáju epituái-vun. Kuulâidhân, maid ettim: mun moonâm meddâl, mut puáðám oppeet tii kuuvl. Jis rähistièèijd muu, te ilodièèijd tast, et mun moo-nâm Eeji kuuvl, tastko Eeèi lii muu stuárráb. Lam sárnum tast jo tääl, et tij oskoèèijd, ko tot tábáhtuvá.»

OKKO HELLDUV MA½A (HELLDUVOKKO)

JOH. 6: 44 – 47

Jeesus eeðâi:

»Ij kihheen pyevti puáttið muu kuuvl, jis ij Eeèi, kote lii muu vuol-gâttâm, keesi suu. Tom, kii puátá, mun cuuvnâm majemuu peeivi. Proffeetij èalluin iättoo: 'Sist puohâin šaddeh Immeel máttááttâs-párnááh.' Juáháš, kote lii kuldâlâm Eeji já váldám vuástá suu mát-tááttâs, puátá muu kuuvl. Eeji kale kihheen ij lah uáinám; tuše sun, kote lii puáttám Immeel kuvlân, lii uáinám Eeji. Tuoðâi, tuoðâi: tast, kii osko, lii avalâš eellim.»

Ä I G I H E L L D U V Â I M A ½ A

PASE KULMÂOHTÂVUOÐÂ PEIVI (1 . PASEPEIVI HELLDUVÂIN)

JOH. 15: 1 – 10

Jeesus iätá:

»Mun lam tuotâ vijnimuorâ, já muu Eeèi lii vijniämmirkeèèee. Sun èuáppá must meddâl jyehi uávsi, mii ij šoddâd heeðâlm, mut jyehi uávsi, mii šoddâd heeðâlm, sun putteest lijgeuávssáin, et tot šoddâ-

ÄIGI HELLDUVÂI MA½A

99

dièij heeðâlm vala–uv eenâb. Tij leppeð jo puttáh, tastko tot sääni, maid lam tijjân sárnum, lii putestâm tii. Cuápcuð must, te mun cuápcum tist. Ijhân uáksi pyevti šoddâdið heeðâlm, jis tot ij cuápcu muorâst, já siämmáánáál eppeð tijgin pyevti, jis eppeð cuápcu must.

Mun lam vijnimuorâ, tij leppeð uávsih. Tot, kote cuápcu must já kiäst mun cuápcum, šoddâd ennuu heeðâlm. Muuttáá tij eppeð uá¾u ááigán maiden. Kote ij cuápcu must, lii tego koèèâm uáksi: tot leg-gistuvvoo meddâl, já tot košká. Koške uávsih norrojeh já leggistuv-vojeh tuulân, já toh pyelih kunnân.

Jis tij cuápcuvetteð must já muu säänih cuápcuh tist, pyehtivetteð áánnuð maid ihenis haalijdvetteð, já tij uá¾¾uvetteð tom. Tast muu Eeji kirkesvuotâ puátá julgâ, nuuvt et tij šoddâdvetteð ennuu hee-ðâlm já tienuuvt èäittivetteð, et leppeð muu máttááttâspárnááh. Te-go Eeèi lii rähistâm muu, nuuvt lam mun rähistâm tii. Cuápcuð muu rähisvuoðâst. Jis nuávditvetteð muu pákkumijd, tij cuápcuvet-teð muu rähisvuoðâst, tego mun lam nuávdittâm Iäèèán pákkumijd já cuápcum suu rähisvuoðâst.»

2. PASEPEIVI HELLDUVÂIN

LUUK. 16: 19 – 31

Jeesus sáárnui taam viärdádâs:

»Lâi riges almai. Suu pihtâseh lijjii purppurast já fijnásumos pielli-vâsâst, já peeivist piäiván suu eellim lâi tuše riggodâh já juhle. Mut suu äiðiuuvsâ paaldâst viällái kievhis Lasarus, tievâ puttânmijd. Kievhi lièij niälgásis halijdâm puurrâð taid pittáid, moh riggá peev-dist koèâdii. Pennuuh–uv pottii toos já njuolluu suu puttânmijd.

Talle kievhi jaamij, já e¿gâleh tolvuu suu Áábráhâm kuuvl. Riges–uv jaamij, já sun hävdidui. Ko sun tuonâ väldikode tuuskijn pajedij kejâstuvâs, sun ooinij kukken Áábráhâm já Lasarus suu rade vuástá.


100

Talle sun èuárvui: 'Eeèi Áábráhâm, äärmit muu! Vuolgât Lasarus teehin, et sun njuoskâdièij suormâkeejis èáácán já èuáskuttièij muu njuohèâm. Tai njuovèâtuulâi kooskâst lii kaavhâd leðe.' Mut Ááb-ráhâm eeðâi: 'Mušte, algam, et tun o¾¾uh eledijnâd šiev uási, Lasa-rus hyenes uási. Tääl sun uá¾¾u tääbbin vaivijdis lohðuttâs, mut tun uá¾uh killáð toske. Toos lasseen mii kooskâst lii kie¿âlis äv¾i, nuuvt et tääbbin ij kihheen pyevti puáttið tii kuuvl, veik halijdièij–uv, ige tobbeen peesâ kihheen ääv¾i paijeel mii piälán.' Riges almai eeðâi: 'Eeèi, mun áánum, vuolgât suu talle muu vanhimij táálun. Must láá vittâ viiljâ – sun kolgâèèij váruttið sii, amas sij–uv karttâð taan kiärdámuš sajan.' Áábráhâm västidij: 'Sist láá Mooses já prof-feeteh. Kulos sii.' Ij, eeèi Áábráhâm', almai eeðâi, 'mut jis kiinii jämmei juávhust monâèèij sii kuuvl, sij jorgettièèii.' Mut Áábráhâm eeðâi: 'Jis sij iä kuldâl Mooses já proffeetijd, iä sij kuittâg osko, veik kiinii pajanièij jämimist.»


LUUK. 14: 16 – 24

Jeesus muštâlij:

»Mottoom almai ornij stuorrâ tuáluid já lâi povdim ennuu kuosijd. Ko tuáluh kolgii älgið, sun vuolgâttij palvâleijeidis ettâð povdejum kuossijd: 'Puáttið, puoh lii jo vaalmâšin.' Mut taah algii oovdân-pyehtið aagâid. 'Lam uástám piäldu', eeðâi ohtâ, 'mun ferttiim moonnâð keèèâð tom. Adde addâgâs, et jiem pyevti puáttið.' 'Os-tim vittâ vuáksápaarâ', eeðâi nubbe, 'já lam vuolgâdmin taid keèèâ-lið. Adde addâgâs, et jiem pyevti puáttið.' Kuálmád eeðâi: 'Lam ei-du naaijâm jiemge tondiet pyevti puáttið.'

Palvâleijee maacâi já muštâlij taam hiärrásis. Talle iššeed vajaskij já eeðâi palvâleijei: 'Moonâ huápust kaavpug kááðui oolâ já toripai-


101

hijd já pyevti teehin kievhijd já lámmásijd, èalmettemijd já jyelgit-temijd.' Palvâleijee pooðij ettâð: 'Hiärrá, lam porgâm tego kuèèuh mut vala lii saje.' Talle hiärrá eeðâi: 'Moonâ kiäinui oolâ já siijdâi kujij oolâ já vääði ulmuid puáttið, et muu táálu tievâèèij. Já tast uá¾¾uvetteð leðe vissáseh, et ohtâgin toin, kiäm mun kuèèum, ij peesâ muu tuálupiävdán!'»


LUUK. 15: 1 – 10

Publikaanih já eres suddogâsah pottii Jeesus kuuvl suu kuullâm tiet. Fariseuseh já laavâmáttáátteijeeh ettii : »Tuot almai tuhhit suddogâ-sâid siärvásis já puurâd siigijn.»

Talle Jeesus puovtij sijjân oovdân viärdádâs:

»Jis kiästnii tist láá èyeti savzâd já ohtâ tain èáájád ävðinenâmân, te tiäðust–uv sun kuáðá taid ohcelovoovce, vuálgá tom lappum saavzâ maajeeld já ocá tassaaš ko kávná tom. Ko sun kávná savzâs, sun paajeed tom ilodin ärdeidis oolâ, já ko sun puátá pááikán, sun koèèo ustevijdis já naaburijdis já iätá sijjân: 'Ilodið muin! Mun kavnim savzân, mii lâi lappum.' Mun eeðâm tijjân: näävt lii almeest–uv. Oovtâ suddogâsâst, kote jorgeet, ilodeh tobbeen eenâb ko ohcelovoovce hurskást, kiäh iä taarbâš puárádâs.

Teikâ jis nisonist láá love silbâruttâd já sun láppá oovtâ tain, te tiä-ðust–uv sun cokkit laampu, suopâlist loonjâ já ocá tárkká tassaaš ko kávná tom. Já ko sun kávná ruuðâ, sun koèèo ustevijdis já naabur nisonijd já iätá: 'Ilodið muin! Mun kavnim ruuðâ, mon lijjim láp-pám.' Siämmáánáál, tom eeðâm tijjân, ilodeh Immeel e¿gâleh oov-tâ–uv suddogâsâst, kote taha puárádâs.»


102


LUUK. 6: 36 – 42

Jeesus eeðâi:

»Kolgâvetteð leðe valmâšeh ärmittið, tego tii Eeèi–uv äärmit.

Elleð tuommii, te eppeð tijgin tuommiittât. Elleð kullut kiämmân sujâlâ¾¾ân, te eppeð tijgin kulluuttuu sujâlâ¾¾ân. Lyeštið rijjân, te tij–uv luoštuuvetteð rijjân. Adelið, te tijjân adeluvvoo. Valjaas mit-to, lävvidin tedâèèum, šluvgum já èuumâl, adeluvvoo tii aaskan. Nuuvtko tij mittedvetteð, nuuvt tijjân mitteduvvoo.»

Sun sáárnui sijjân vala viärdádâsâigijn:

»Maht šoohâd puávtáèèij laiðið šoohâd? Kuohtuuhhân tast koèèâv kuápán. Ij uáppee lah máttáátteijes ápálub, mut juáháš, ko lii tuár-vás uápu kozzâm, lii máttáátteijes viärdásâš. Maht uáináh roske viljâd èalmeest, mut jieh huámmáš, et jieijâd èalmeest lii hirsâ? Maht puávtáh ettâð viljâsâd: 'Addebâ, viljâ, ko vááldám lyene tuu èalmeest'? Jiehhân tun uáini hiirsâ jieijâd èalmeest. Tun kielespase! Vääldi vistig hiirsâ jieijâd èalmeest, eskân talle uáináh väldið lyene viljâd èalmeest.»

APOSTOLIJ PEIVI (6 . PASEPEIVI HELLDUVÂIN)

LUUK. 5: 1 – 11

Ko Jeesus mottoom peeivi èuá¾ui Gennesaretjäävri riddoost já stuorrâ olmoošjuávkku pokkiittâlâi suu pirrâ kulâmin Immeel sääni, sun ooinij riddoost kyehti kárbá. Kuálásteijeeh lijjii vuálgám tain meddâl já tuidii viermijdis. Sun lavkkij nube kárbás já koèoi Sim-moon, kiän käärbis tot lâi, suuhâð riddoost taveláhháá. Talle sun máttááttij aalmug kárbást èokkáádin.


103

Ko Jeesus lâi joskâm sárnumist, sun eeðâi Simmoonân: »Suuvâ kár-bá kie¿¿âlis èáácán, suáppuð tohon viermijdâd.» Taas Simmoon västidij: »Máttáátteijee, mij lep jo porgâm ubâ iijâ epke lah koddám maiden. Mut suápum vala viermijd, ko tun nuuvt koèoh.» Nuuvt sij porgii já kuddii nuuvt ennuu kuolijd, et sii viermih kiškuustâllii. Sij sevvii kuoimijdis nube kárbást puáttið išedið. Taah pottii, já sij o¾-¾uu kuohtuid kárbáid nuuvt tievâ kuolijd, et toh masa vuoijuu. Ko Piättár taam ooinij, sun luáštádâðâi Jeesus juolgij oovdân já eeðâi: »Moonâ meddâl muu kuvlân, Hiärrá! Mun lam suddogâs almai.» Sun já puohah, kiäh lijjii suu fáárust, lijjii palaskâm já hiämáskâm kyelisaallâs tiet, siämmáánáál Jáákkub já Johannes, Sebedeus al-geh, kiäh láin Simmoon kuálástemskipáreh. Mut Jeesus eeðâi sun-jin: »Ele poolâ. Täst ovdâskulij tun lah ulmui kuálásteijee.» Sij kes-sii kárbáid enâmân já kuoððii puoh já vuolgii servidið Jeesus.


MATT. 5: 20 – 30

Jeesus eeðâi:

»Mun eeðâm tijjân: jis tij eppeð nuávdit Immeel táátu ennuu pyere-beht ko laavâmáttáátteijeeh teikâ fariseuseh, tij eppeð peesâ oolmij väldikoodán.

Tijjân lii máttááttum taat eijijd adelum pákkum: 'Ele kode.' Tot, kote koddá, lii ánsášâm vuoigâdvuoðâ tuámu. Mut mun eeðâm tij-jân: juáháš, kote suttá viiljâs oolâ, lii ánsášâm vuoigâdvuoðâ tuámu. Siämmáánáál juáháš, kote iätá viljâsis 'Tun tuávkki', lii ánsášâm Stuorrâ rääði tuámu, já tot, kii iätá: 'Tun jollâ', lii ánsášâm helvit tuulâ.

Jis talle lah tuálvumin uhrelááhjád álttárân já tast muštáh, et viljâs-tâd lii miinii tuu vuástá, te kyeðe lááhjád álttár oovdân já ele vistig sopâmin viljâinâd. Moonâ talle esken adelið lááhjád.


104

Mieðâ sooppâð rijdokuoimijnâd jo talle, ko vala lah suin jotemin vuoigâdvuotân. Mudoi sun sáttá adelið tuu tuámárân já tuámmár vaahtân, já nuuvt tun šoodah kiddâgâsân. Osko muu: tobbeen tun jieh peesâ, ovdil ko lah máksám majemuu–uv šlaantâ.

Tijjân lii máttááttum taat pákkum: 'Ele huáráást.' Mut mun eeðâm tijjân: juáháš, kote kiäèèá nissoon nuuvt, et anestuvá suu, lii jo vááimustis huárástâm suin. Jis uálgisèaalmad viettâl tuu, kiškeet tom já leggist meddâl. Liihân tunjin pyereeb, et monâttah tuše oovtâ uási rummâsttâd, ko et ubâ rumâšâd kárttá helvitân. Já jis uálgiskiettâd viettâl tuu, èaske tom rasta já leggist meddâl. Liihân tunjin pyereeb, et monâttah tuše oovtâ jeessân, ko et ubâ rumâšâd kárttá helvitân.»

KIRKESMITTEMPASEPEIVI (8 . PASEPEIVI HELLDUVÂIN)

MATT. 17: 1 – 8

Kuuðâ peeivi keèèin Jeesus vaaldij miäldásis Piättár, Jáákkup já taan viiljâ Johannes já tuálvui sii ollâ vääri oolâ ohtuuvuotân. Tob-been suu häämi nubástui sii uáinidijn: suu muáðuh paštii tego piäi-váš já suu pihtâseh šoddii vielgâdin tego èuovâ.

Siämmást sijjân almostuin Mooses já Elia, kiäh sárnoin Jeesusáin. Piättár sárnuškuoðij já eeðâi Jeesusân: »Hiärrá, lii pyeri, et mij lep tääbbin. Jis táátuh, rááhtám teehin kulmâ viste: tunjin, Moosesân já Elian.»

Piättár vala sárnudijn èyevvee polvâ suoivânistij sii já poolvâst kul-lui jienâ: »Taat lii muu rähis Alge, kiäs mun lam mielâstum. Kuul-lâð suu!» Ko máttááttâspárnááh kullii jienâ, sij leggistittii enâmân komolâs stuorrâ paloin. Mut Jeesus pooðij sii kuuvl, kuoskâttij sii já eeðâi: »Pajanið, elleð poolâ.» Já ko sij pajedii muáðuidis, sij iä uáinám iärrás ko Jeesus ohtuu.


105


MATT. 7: 15 – 23


»Váruttið puástuproffeetijn. Sij puátih tii kuuvl saavzâi tuurhâst, mut siskiibeln sij laa kiškodeijee kuumpih. Heðâlmijn tij tubdâvet-teð sii. Ijhân uárjitappurain pyevti uuccâð vijnemuorjijd ige ohðak-kein viijgunijd. Šiev muorâ ráhtá šiev heðâlmijd, hyenes muorâ kiälbuttes heðâlmijd. Ij šiev muorâ pyevti rähtið kiälbuttes heðâl-mijd ige hyenes muorâ šiev heðâlmijd. Jyehi muorâ, mii ij räähti šiev heeðâlm, njiäidoo já leggistuvvoo tuulân. Heðâlmijn tij tääl tubdâvetteð sii.

Ij juáháš, kote iätá munjin: 'Hiärrá, Hiärrá', peesâ oolmij väldikoo-dán. Tohon piäsá tot, kote tiävdá muu almalii Eeji táátu.

Maa¿gâs eteh munjin ton peeivi: 'Hiärrá, Hiärrá! Tuu noomâ peht-hân mij ennustijm, tuu noomâ peht mij vuojijm paas jiegâid já tuu noomâ peht poorgâim ma¿gâ vuáimálii pargo.'

Mut talle sij uá¾¾uh must vástádâs: 'Jiem tuubdâ tii. Moonnâð med-dâl muu kuvlân, verivuoðâ pargeeh!'»


LUUK. 16: 1 – 9

Jeesus sáárnui talle máttááttâspárnáidis: »Lâi riges almai, kiäst lâi tálutuállee. Sun kuulâi, et tálutuállee tuhledij suu omâduv. Sun ko-èoi taam jieijâs kuuvl já eeðâi: 'Maid mun tust kuulâm! Toovâ reekkig jieijâd pargoin, muu tálutuállen tun jieh innig lah.' Almai smietâi: 'Maid mun tääl poorgâm? Iššeed piäjá muu meddâl tálu-tuállee tooimâst. Kuáivuð jiem vaje, kerjidið jiem kehtid. – Tääl te tiäðám! Orniim nuuvt, et nubeh väldih muu tálusis, ko ferttiim vyelgið pargosajestân.' Sun koèoi išedis viälgulâšâid vuáruttuvâi


106

jieijâs kuuvl. 'Ennuu–uv lah velgus muu išedân?' sun koijâdij vuossmust. 'Èyeti litted oljo', taat västidij. Tálutuállee eeðâi: 'Taa lii velgikirjád, èokkáán já merkkii huápust vittlov.' Talle sun koijâ-dij nubbeest: 'Naba tun, ennuu–uv tun lah velgus?' Taat västidij: Èyeti farppâlid niisuid.' Tálutuállee eeðâi: 'Taa lii velgikirjád, merkkii kähcilov.'»

Já Hiärrá rammui epirehelâš tálutuállee vijsesvuoðâ. Sun eeðâi:

»Taan maailm párnááh lättejeh kyeimi kyeimis kuáttá vijsásub-booht ko èuovâ párnááh. Mun eeðâm–uv tijjân: haahâð veririges-vuoðáin ustevijd, kiäh väldih tii avalâš orroomsoojijd, ko tuot riges-vuotâ ij innig lah.»


LUUK. 19: 41 – 48

Ko Jeesus pooðij aldeláá já ooinij kaavpug, sun èiäruškuoðij tondiet já eeðâi: »Ko tun–uv onne iberdièèih, kost tuu torvo lii! Mut tääl tot lii tuu èoolmijn èiehhum. Vala puáðáh uáinið ääigi, kuás vajaliih rähtih tuu pirrâ èuumâ, pirâstitteh tuu já volliitteh tuu jyehi kuáv-lust. Sij mottejeh tuu ohtân jieijâd ässeigijn. Tunjin ij pääsi keðgi keeðgi oolâ, ko jieh tubdâm uuccâmááigád.»

Jeesus moonâi temppâlân já vyejeetškuoðij taid, kiäh tobbeen kavp-pâšii. Sun eeðâi sijjân: »Lii èaallum: 'Muu viste kalga leðe rukkoos viste.' Mut tij leppeð ráhtám tast riävárij piäju.»

Sun máttááttij talle jyehi peeivi temppâlist. Ollâpaapah, laavâmát-táátteijeeh já aalmug eres njunošalmaah smiettii, maht puávtáèèii surmið suu. Sij iä kuittâg tiättám, maid porgâð, tastko ubâ aalmug lâi ain Jeesus pirrâ kuldâlmin suu.


107


LUUK. 18: 9 – 14

Motomái, kiäh lijjii vissáseh jieijâs vanhurskesvuoðâst já ucášii nuubijd, Jeesus mainâstij taam muštâlus:

»Almaakyevtis moonáin temppâlân ruhâdâllâð. Nubbe lâi fariseus, nubbe publikaani. Fariseus asâttâðâi sajasis èuá¾¾uð já ruhâdâlâi jieèânis: 'Immeel, mun kiijtám tuu, et jiem lah taggaar nuuvtko eres ulmuuh, riäváreh, fillejeijeeh, huárásteijeeh teikâ veik tuot publi-kaani. Mun anam váástu kuohtii ohhoost já máávsám lovádâsâid puoh aašijn, tast–uv maid uástám.' Publikaani èuá¾ui tyebbiláá. Sun ij ubâ tuostâm pajedið kejâstuvâskin aalman mut èooskij raddees já eeðâi: 'Immeel, lièèih munjin suddogâsân ármugâs!'

Mun eeðâm tijjân: sun vuolgij páikkásis vanhurskesin, tuot nubbe ij. Juáháš, kote jieijâs aaleed, vyeleduvvoo, mut kote jieijâs vye-leed, tot aleduvvoo.»


MARK. 7: 31 – 37

Jeesus vuolgij talle oppeet Tyros kuávlust já pooðij Sidon já Deka-polis kuávlu peht Galileajáávrán. Tobbeen suu kuuvl puohtui peljit-tes almai, kote illá puovtij sárnuð, já sust koijâdui, et sun piejâèèij kieðâs almaa oolâ. Jeesus vaaldij suu erinis olmoošjuávhust, piejâi suormâidis suu peljijd, èulgâdij já kuoskâttij suu njuohèâm. Talle sun kejâstij aalman, šyehkittij já eeðâi peljittiämán: »Effata.» Tot meerhâš: lekkâs. Talle almaa peeljih lekkâsii já suu njuovèâ èovdui, nuuvt et sun sáárnui èielgâsávt.

Jeesus kieldij ulmuid maainâstmist tast oohtângin, mut maðe eenâb sii kieldij, taðe eenâb sij kulluuttii tast. Puohah èuuvtij imâštâllii já


108

ettii: »Šievnáál sun lii puoh porgâm. Peljittemijd sun taha kullen já kielâttemijd sárnon.»


LUUK. 10: 25 – 37

Mottoom laavâmáttáátteijee halijdij keèèâlâddâð Jeesus. Sun koijâ-dij: »Máttáátteijee, maid mun koolgâm porgâð, et uá¾uèèim olssân avalâš eellim?» Jeesus eeðâi sunjin: »Mii laavâst iättoo? Maid tun jieš tobbeen luuvah?» Almai västidij: »Räähist Hiärá, Imelâd, ubâ váimustâd já ubâ siälustâd, ubâ vuoimijnâd já ubâ ibárdâsâinâd, já aldemud tego jieèèâd.» Jeesus eeðâi: »Olmânáál västidih. Poorgâ näävt, te uá¾uh eellið.»

Almai táátui èäittið, et sun nuávdittij laavâ, já jooðhij: »Kii talle lii muu aldemuš?»

Jeesus västidij sunjin näävt:

»Mottoom almai lâi jotemin Jerusalemist Jerikon, ko riävvárjuávk-ku fakkist volliittij suu. Riäváreh tolvuu sust pihtâsijd–uv, moh sust lijjii pajalist, já caimii suu nuuvt et sust vorrâ kuulgâi. Talle sij vuolgii já kuoððii suu pelijiegân. Siämmáá luodâ mield sattui jot-teeð pappâ, mut ko sun ooinij almaa, sun koorvij já moonâi lappâd. Siämmáánáál poorgâi leevilâš, kote pooðij toos: ko sun ooinij al-maa, sun–uv koorvij já moonâi lappâd.

Mut talle pooðij siämmáá kiäinu mield mottoom samarialâš. Ko sun pooðij toos já ooinij almaa, sun šallišij taam. Sun moonâi almaa kuuvl, kulgâttij taan havvijd oljo já viijni já èoonâi taid. Talle sun pajedij almaa jieijâs fiävru siälgán, tuálvui suu kyessitáálun já oonij sust huolâ. Èuávuvâš peeivi sun vaaldij pursâstis kyehti denaar, adelij taid kyessitáálu išedân já eeðâi: ' Tipšo suu. Jis tunjin šaddeh eenâb koloh, te mun máávsám taid, ko puáðám maassâd.' Kii taan kulmâsist tuu mielâst lâi rievvejum almaa aldemuš?»


109

Laavâmáttáátteijee västidij: »Tot kote èaaitij sunjin läðisvuoðâ.» Jeesus eeðâi: »Moonâ já poorgâ tun siämmáánáál.»


LUUK. 17: 11 – 19

Joðedijnis Jerusalemân Jeesus juuðij Samaria já Galilea räjikuáv-lust. Ko sun lâi puátimin mottoom siijdân, suu vuástá pottii love spiitaallâš almajid. Taah pisánii já èuorvuu: »Jeesus, máttáátteijee, äärmit mii!» Ko Jeesus ooinij almaid, sun eeðâi sijjân: »Moonnâð èäittið jieijâd pappáid.» Monâdijnis sij putásmii. Ko sij huámmášii puárránmis, ohtâ sist jorgettij maassâd. Sun alestij Immeel jiänusin, luáštádâðâi enâmân Jeesus juolgijd já kiijtij suu. Taat almai lâi sa-marialâš. Jeesus koijâdij: »Iä–uv puoh loves putásmâm? Kost toh oovces láá? Taat omâsolmooš–uv lii áinoo, kote maacâi alestið Im-meel?» Sun eeðâi almai: »Paijaan já moonâ. Oskod lii piäluštâm tuu.»


MATT. 6: 25 – 34

Jeesus iätá:

»Elleð muurâšt tii jiegâ tiet, maid purâèèijd teikâ juvâèèijd, elleð rummâš tiet, tast moin tom pivtâstièèijd. Ij–uv jieggâ lah eenâb ko purrâmuš já ruumâš eenâb ko pihtâseh? Keèèâð alme luudijd: iä toh kalve ege niijte ege èokkii aittijd, já liijká tii almalâš Eeèi piämmá taid. Já leppeðhân tij ennuu tivrâsuboh ko lodeh! Kotemuš tist puáhtá muurâštmáin juátkið elimis kukkoduv oovtâgin kietâveerdi verd?

Maid tij pihtâsijn muurâštvetteð! Keèèâð niijto raasijd, maht toh šaddeh: iä toh poorgâ ege pane. Mun eeðâm tijjân: ij ubâ Salomo


110

puoh hervâidiskijn lamaš nuuvt pivtâstum ko mii ihánâs tain. Ko Immeel näävt piivtâst niijto rääsi, mii onne šadda já itten kárttá uuvnân, te vissâ sun tist ana huolâ, tij uccáá oskovááh?

Elleð tondiet muurâšt: 'Maid mij tääl puurrâp?' teikâ: 'Maid mij juuhâp?' teikâ 'Kost mij uá¾¾up pihtâsijd?'. Puoh taam pähineh viggeh juksâð. Tii almalâš Eeèi kale tiätá, et tij taarbâšvetteð puoh taam. Uuccâð vuossmustáá Immeel väldikode já suu vanhurskes táátu, te tijjân adeluvvoo puoh taat–uv. Elleð tondiet muurâšt ittáá peeivist, tastko tot kale ana alnestis huolâ. Jyehi piäiván laa tuárvi murâšeh.»


LUUK. 7: 11 – 16

Jeesus vuolgij Nain kaavpugân, já suin juttii máttááttâspárnááh já stuorrâ olmoošjuávkku. Ko sun lâi alda kaavpug poortâ, tobbeen kuoddii jáámmám ulmuu, leskâeeni áinoo alge, já eeni mieldi lijjii ennuu kaavpug ässeeh. Nissoon uáinidijnis Hiärrá šallišij suu, já sun eeðâi: »Ele èiäru.» Sun moonâi kyeddimmuorâi paaldân já kuoskâttij taid, já kyeddeeh pisánii. Sun eeðâi: »Nuorâ almai, mun eeðâm tunjin: paijaan!» Talle jáámmám alge pajanij èokkod já sár-nuškuoðij, já Jeesus adelij suu maassâd iänán.

Puohah palaskii já alestii Immeel eeðân: »Mii kooskân lii puáttám stuorrâ proffeet. Immeel lii puáttám almugis iššeen.»


LUUK. 14: 1 – 6

Jeesus moonâi sabattin mottoom fariseusij njunošalmaa pááikán pu-râdið, já puohah keèèii, maid sun porgâèèij. Keevâi nuuvt, et suu kuuvl pooðij almai, kiäst lâi èäciputtânemtavdâ. Jeesus jorgettij laa-vâmáttáátteijei já fariseusij piälán já koijâdij: »Lii–uv sabattin lope


111

pyeredið vâi ij?» Sij iä ettâm toos maiden. Talle Jeesus kuoskâttij almaa, pyeredij suu já vuolgâttij suu meddâl. Talle sun oppeet koi-jâdij: »Maht tij jiejah porgâvetteð? Jis kiännii alge teikâ vuáksá kaèèa kááivun, te vissâ sun tallân paijeed tom tobbeen, veik lièij–uv sabbaat?» Toos sij iä puáhtám västidið.


MARK. 12: 28 – 34

Mottoom laavâmáttáátteijee lâi èuávvum sii naggim já huámmá-šâm, mon šiev vástádâs Jeesus saddukeusáid adelij. Sun pooðij tääl Jeesus kuuvl já koijâdij: »Mii pákkumijd lii puoh tehálumos?» Jee-sus västidij: »Tehálumos lii taat: 'Kuulâ Israel: Hiärrá, mii Immeel, lii áinoo Hiärrá. Räähist Hiärá, Imelâd, ubâ váimustâd, ubâ siälus-tâd já mielâstâd já ubâ vuoimijnâd.' Nubbe lii taat: 'Räähist alde-mud nuuvtko jieèèâd.' Tai stuárráb pákkum ij lah.»

Laavâmáttáátteijee eeðâi sunjin: »Olmânáál, máttáátteijee! Tuoðâ sarnuh, ko ettih, et Hiärrá lii áinoo Immeel, iä lah iärráseh ko sun. Já ko räähist suu ubâ váimustis, puoh jiermijnis já puoh vuoimijnis já räähist aldemus nuuvtko jieijâs, tot lii eenâb ko puáldimuhreh já puoh eres uhreh.» Jeesus ooinij, et sun västidij vijsáht já eeðâi sun-jin: »Tun jieh lah kukken Immeel väldikoddeest.»


MARK. 2: 1 – 12

Jeesus moonâi oppeet Kapernaumân. Ko ulmuuh kullii, et sun lii pääihist, ulmuuh èokkânii nuuvt ennuu, et puohah iä šiettâm uks-njáálmángin. Jeesus kulluuttij sijjân sääni. Suu kuuvl lâi puohtuu-min jamâstum olmooš. Pyeccee kyeddimin lijjii nelji almaa, kiäh iä olmoošpokkiittâlmist kuittâg peessâm tuálvuð suu Jeesus oovdân. Talle sij pieðgejii káátu togopeht, kogo Jeesus lâi, já ko sij lijjii rai-


112

gâm káátu, sij luoštii rääigi mield vuálus se¿gâmato, mon alne ja-mâstum olmooš viällái. Ko Jeesus ooinij sii osko, sun eeðâi jamâs-tum ulmui: »Alga¾âm, tuu sudoh adeluvvojeh addâgâs.»

Mut tobbeen èokkájii meiddei motomeh laavâmáttáátteijeeh, já sij ettii jieèânis: »Maht sun tienuuvt sárnu? Sun peelhit Immeel. Kii eres ko Immeel puáhtá adelið suddoid addâgâs?» Jeesus tuubdâi tal-lân jiegâstis, maid sij jurdâèèii, já eeðâi sijjân: »Maht tij tuogárijd juurdâšvetteð? Kuábáš lii älkkeb, ettâð jamâstum ulmui: 'Tuu su-doh adeluvvojeh addâgâs' vai ettâð: 'Paijaan, vääldi saajaad já vää-zi'? Mut et tij tiäðáèèijd, et Ulmuu Algeest lii väldi adelið eennâm alne suddoid addâgâs» – sun sáárnui tääl jamâstum ulmui – »pai-jaan, vääldi saajaad já moonâ páikkásâd.» Talle almai tallân pajanij, vaaldij saajees já vaazij meddâl puohâi uáinidijn. Puohah lijjii täst hiämáskâm, alestii Immeel já ettii: »Tággáár mij ep lah kuássin uái-nám.»


MATT. 22: 1 – 14

Jeesus jooðhij viärdádâssavâidis já eeðâi:

»Oolmij väldikode puáhtá verdidið kunâgâsân, kote raahtij heejâid algasis. Sun vuolgâttij palvâleijeidis koèèoð hejâkuosijd, mut kiäh koèèojii, iä halidâm puáttið. Talle sun vuolgâttij eres palvâleijeid já koèoi sii ettâð kuèèum kuossijd: 'Lam ráhtám málásijd, vuávsáh já käälbih laa njuovvum, puoh lii vaalmâšin. Puáttið heejáid!' Mut motomeh kiäh koèèojii, iä perustâm tast, mut monnii eres sajan, ko-te piäldusis, kote kaavpijdis, motomeh vest valdii kunâgâs palvâlei-jeid kiddâ, caimii sii já kuddii. Talle kunâgâs iädui. Sun vuolgâttij suátivievâs, tuššâdij sormedeijeid já pooldij sii kaavpug. Talle ku-nâgâs eeðâi palvâleijeidis: 'Puoh lii vaalmâšin hejâjuhle várás, mut kiäh koèèojii, iä lamaš juhle árvusiih. Moonnâð tääl luodâi oolâ já


113

markkânsoojijd já koèèoð heejáid kiäid tuše teividvetteð.' Palvâlei-jeeh monnii já nurrii puohâid, kiäid sij teividii, nuuvt paaid ko puo-rijd–uv, já hejâviste tievâi sist, kiäh èokkájii piävdán.

Ko kunâgâs pooðij siisâ keèèâð juhlekuosijdis, sun ooinij tobbeen almaa, kiäst ij lamaš hejâpiivtâs. Sun koijâdij täst: 'Ustevâm, maht puohtih puáttið teehin hejâpihtâsijttáá?' Almai oroi joskâ. Talle ku-nâgâs eeðâi palvâleijeidis: 'Èoonnâð suu kieðâid já juolgijd já leg-gistið olgos sev¿âdâsân. Tobbeen lii èiärrum já paanij kiccâ. Maa¿-gâs laa kuèèum, mut härvi väljejum.'»

OSKOPUTESTEM MUŠTOPEIVI (22. PASEPEIVI HELLDUVÂIN)

JOH. 4: 46 – 53

Kapernaumist lâi kunâgâs virgealmai, kiän alge lâi puocâmin. Ko sun kuulâi, et Jeesus lâi puáttám Juudeast Galilean, sun vuolgij Jee-sus kuuvl já piivdij, et taat puáðáèèij pyeredið alge, kote lâi alda jäämmim. Jeesus eeðâi sunjin: »Tij eppeð osko, jis eppeð uáini merkkâtavoid já immâšijd.» Mut virgealmai piivdij: »Hiärrá, puáði, ovdilgo muu alge jáámá.» Talle Jeesus eeðâi: »Moonâ páikkásâd. Algaad iälá.» Almai oskoi, maid Jeesus sunjin eeðâi, já vuolgij. Jo ko sun lâi mäccimin, pottii suu palvâleijeeh suu oovdeld já muštâlii, et alge lâi puáránâm. Almai koijâdij sist, mon ääigi alge lâi puárrán-škuáttám, já sij ettii: »Jieht èièèâd tiijme ääigi kumeštâs luoštij.» Talle eeèi iberdij, et tot lâi tábáhtum eidu talle, ko Jeesus eeðâi sun-jin: »Algaad iälá», já sun já suu táluviehâ uskuu Jeesusân.


MATT. 18: 23 – 35

Jeesus eeðâi:


114

»Oolmij väldikodde lii tego kunâgâs, kote vaaðij palvâleijein lovo. Ko sun aalgij tärhistið tom, suu oovdân puohtui palvâleijee, kote lâi sunjin velgus lovetuhháát talenttâd. Almast ij lamaš moin mäksið, já nuuvt kunâgâs meridij, et suu, suu káálgu já párnáid já suu ubâ omâduv koolgâi vyebdið já mäksið veelgi. Talle palvâleijee leggis-tâðâi enâmân suu oovdân já áánui: 'Lièèih kierdâvâš! Mun mááv-sám tunjin kale puoh.' Kunâgâs šallišij palvâleijes, já sun luoštij al-maa já adelij veelgi addâgâs.

Mut ko palvâleijee moonâi olgos, sun teividij nube palvâleijee, kote lâi sunjin velgus èyeti denaarâd. Sun vaaldij almaa kiddâ, kähistij suu èuddust já eeðâi: 'Määvsi, maid lah velgus!' Almai leggistâðâi enâmân já eeðâi: 'Lièèih kierdâvâš! Kale mun máávsám tunjin.' Mut nubbe ij miettâm toos. Sun moonâi já toimâttij pargoskipáris fa¿gâlân, tassaaš ko taat mávsáèèij veelgis.

Eres palvâleijeeh oinii, mii tábáhtui, já šoddii nievris mielân. Sij monnii kunâgâs kuuvl já muštâlii sunjin puoh. Talle kunâgâs koèot-tij palvâleijee kuvlâsis já eeðâi: 'Tun kiälbuttem! Mun adelim tun-jin addâgâs ubâ veelgi, ko tom must tattuh. Jieh–uv tun–uv lièèii kolgâm ärmittið pargoskipárâd, tego mun ärmittim tuu?' Vajestis kunâgâs piejâi palvâleijes ä¿giris kiddâgâsân, tassaaš ko taat máv-sáèèij ubâ veelgi.

Näävt taha muu almalâš Eeèi–uv tijjân, jis tij eppeð ubâ vááimust addel jieškote–uv viljâsâd addâgâs.»


MATT. 22: 15 – 22

Fariseuseh monnii ráðádâllâð koskânis, maht finniièèii Jeesus sur-ruð sanijdiskijn. Sij vuolgâttii suu kuuvl máttááttâspárnáidis oovtâst Herodes kyeditteijeigijn. Taah ettii: »Máttáátteijee, mij tiettip, et tun sáárnuh tuoðâ já máttááttâh Immeel luodâ tuotâvuoðâ mield.


115

Tun lah rijjâ ulmuin jiehke toovâ iäru sii kooskâst. Eeðâ tääl mijjân, maht oro tuu mielâst: lii–uv olmânáál mäksið kiäisárân viäru vâi ij?» Mut Jeesus huámášij sii kielesvuoðâ já eeðâi: »Tij tohâluddeeh! Mondiet tij keèèâlvetteð uá¾¾uð muu kielân? Èäittið tom ruuðâ, moin mäksivetteð viäruidâd.» Sij èaittii denaar. Jeesus koijâdij sist: »Kiän kove já nommâ tast lii?» »Kiäisár», sij västidii. Talle Jeesus eeðâi sijjân: »Adelið talle kiäisárân, mii kiäisárân kulá já Imelân, mii Imelân kulá.» Ko sij kullii taam, sij hiämástuvvii. Sij kuoððii Jeesus ráávhun já vuolgii meddâl.


MATT. 9: 18 – 26

Ko Jeesus vala sáárnui sijjân, tohon pooðij ohtâ synagoga uáiváá-muš. Sun komárdui enâmân Jeesus oovdâst já eeðâi: »Muu nieidâ lii esken jáámmám, mut puáði já piejâ kieðâd suu oolâ, vâi sun iäl-láá.» Jeesus pajanij já vuolgij almaa mield, já máttááttâspárnááh èuovvuu suu.

Talle mottoom nissoon aldanij Jeesus. Suu lâi väividâm vorrâkul-gâttâs kyehtinubáloh ihheed. Sun pooðij Jeesus tuáhá já kuoskâttij suu piivtâsheelmi tiepi. Sun uáináh jurdâèèij: »Jis tuše uá¾um kuos-kâttið suu pihtâs, mun puáránâm.» Jeesus jorgettij, ooinij nissoon já eeðâi: »Uá¾uh leðe ruokkâdâs mieláin, nieidâ¾âm, oskod lii pyere-dâm tuu.» Ton puudâ rääjist nissoon lâi tiervâs.

Ko Jeesus pooðij uáiváámuu viistán já ooinij huilusuáitteid já šla-mâdeijee olmoošjuávhu, sun eeðâi: »Moonnâð meddâl! Ij nieidâ lah jáámmám, sun uáðá.» Sij povvâstii suu. Mut ko olmoošjuávkku lâi vyejettum olgos, Jeesus moonâi siisâ já keigij nieidân kieðâs, já nieidâ pajanij. Saahâ täst levânij ubâ ton kuávlun.


116


MATT. 24: 1 – 14

Ko Jeesus lâi puáttám olgos temppâlist já lâi vuolgâdmin meddâl, máttááttâspárnááh pottii suu kuuvl, vâi sij èäittih sunjin temppâl viistijd. Mut Jeesus eeðâi sijjân: »Uáinivetteð–uv puoh taam? Tuo-ðâi: puoh kiškoo enâmân, teehin ij pääsi keðgi keeðgi oolâ.»

Ko Jeesus talle èokkái Oljovääri alne ege tobbeen lamaš iärráseh, máttááttâspárnááh pottii suu kuuvl já koijâdâllii: »Eeðâ mijjân, kuás tot puoh tábáhtuvá? Mii lii merkkân tuu puátimist já taan maailm loopâst?»

Jeesus västidij:

»Väruttið, et kihheen ij èájádit tii. Maa¿gâs puátih muu noomâst. Sij eteh: 'Mun lam Messias' já èájáditteh maa¿gâid. Tij kulâvetteð taištâlemjienâid já saavâid sooðijn, mut elleð tipte tom paldettið tii. Nuuvt kalga keevvâð, mut vala ij lah loppâ puátimin. Aalmug pai-jaan aalmug vuástá já väldikodde väldikode vuástá, já jyehi saajeest laa neelgieðeh já eennâmtuárgástusah. Mut puoh taat lii esken šod-dâdemtuuskij algâ.

Talle tijjân puátih atâštusah, maa¿gâs tist sormeduvvoo já puoh al-mugeh vajedeh tii muu noomâ tiet. Maa¿gâs lyepih talle, sij kävil-dih kyeimis já vajedeh kyeimi kyeimis. Maa¿gah puástuproffeeteh iteh, já sij èájáditteh maa¿gâid. Já ko lavâttesvuotâ lassaan, maa¿-gâi rähisvuotâ èuásku. Mot kote killáá loopâ räi, piäluštuvvoo. Taat väldikode eva¿gelium julâstuvvoo jyehi sajan maailmist, puoh al-mugáid tuoðâštâssân, já talle puátá loppâ.»

AÐAI

MATT. 24: 15 – 27

Jeesus eeðâi:


117

»Ko te uáinivetteð pase sajan cegâttum hevâttâs vastevuoðâ, mast proffeet Daniel lii sárnum – huámášus lohhee taam! – talle kalgeh puoh Juudeast ässeeh patârið vaarij oolâ. Tot, kote lii káátu alne, ij innig koolgâ moonnâð vie¾¾âð maiden tävirijd tálustis, ige tot, kote lii piäldust, koolgâ maccâð vie¾¾âð jieijâs máccuhijd. Vuoi taid, kiäh toi peeivij laa párnái vuástá teikâ njomâtteh! Ruhâdâllâð, amas tij kolgâð patârið täälviääigi teikâ sabattin. Atâštâs lii nuuvt styeres, et taggaar ij lah lamaš maailm aalgâst onnáá peeivi räi ige koolgâ kuássin šoddâð. Jis tot äigi ij uániduuèèii, ohtâgin olmooš ij šeš-tuuèèii. Mut väljejum ulmui tiet tot äigi uániduvvoo.

Jis kiinii talle iätá tijjân: 'Tääbbin lii Messias' teikâ 'Messias lii tyebbin', elleð osko. Tastko puástumessiasah já puástuproffeeteh iteh, já sij pargeh stuorrâ tavoid já imâšijd, nuuvt et sij èájáditteh, jis máhðulâš, väljejum ulmuid–uv. Taam mun lam tijjân tääl oov-deld almottâm.

Jis te tijjân iättoo: 'Sun lii tyebbin ävðinenâmist', elleð vyelgi to-hon, teikâ jis iättoo: 'Sun lii siste táálust', elleð osko toos. Tastko tego aldâkkâs šleðgee nuorttân já èuává alme kiddâ uárji räi, nuuvt kalga leðe Ulmuu Alge puáttim.»

KOCCEEM PASEPEIVI

MARK. 13: 33 – 37

Jeesus iätá:

»Anneeð vaarâst, pissooð kocemin, tastko tij eppeð tieðe, kuás tot äigi puátá. Ko almai maaðhâš vieres enâmân já táálust vyelgidijnis sun addel jyehi palvâleijei jieijâs pargo já ovdâsvástádâs, te uuvsâ-koccee sun koèèo kocceeð. Kocceeð tondiet, tastko tij eppeð tieðe, kuás táálu hiärrá puátá: ehidist vâi koskiijâ, kääniorráás piškomääi-gi vâi iiðeedkuoksust. Sun puátá fakkist ervidhánnáá – váruttið ton-


118

diet, amas sun kuáhtáð tii uáðimin. Maid mun eeðâm tijjân, tom ee-ðâm puohháid: kocceeð!»

TUÁMUPASEPEIVI (KRISTUS KUNÂGÂSVUOÐÂ PASEPEIVI)

MATT. 25: 31 – 46

Jeesus eeðâi máttááttâspárnáid:

»Ko Ulmuu Alge puátá kirkesvuoðâstis e¿gâlijdiskijn, sun èokkáán kirkesvuoðâs väldièokkámsajan. Puoh almugeh èuákkejuvvojeh suu oovdân, já sun iärut ulmuid kyeimi kyeimistis, tego paaimân iärut saavzâid kaaicâin. Sun piäjá saavzâid uálgispel já kaaicâid èi¾etpel.

Talle kunâgâs iätá toid, kiäh suu uálgispeln laa: 'Puáttið teehin, tij Iäèèám sivnedumeh! Tij uá¾¾uvetteð tääl arbið väldikode, mii lii la-maš valmâšin tii várás maailm sivnedem rääjist. Must lâi nelgi, já tij adelijd munjin purrâmâš. Must lâi koško, já tij adelijd munjin ju-hâmâš. Mun lijjim päihittem, já tij vaaldijd muu kuvlâsâd. Mun lij-jim piättáá, já tij pivtâstijd muu. Mun lijjim pyeccee, já tij eelijd muu keèèâmin. Mun lijjim fa¿gâlist, já tij pooðijd muu kuuvl.'

Talle vanhurskáh västideh sunjin: 'Hiärrá, kuás mij ooinijm tuu niälgumin já adelijm tunjin purrâmâš, teikâ kuškâluumin já adelijm tunjin juhâmâš? Kuás mij ooinijm tuu päihittemmin já vaaldijm tuu mii kuuvl, teikâ piättáá já pivtâstijm tuu? Kuás mij ooinijm tuu pyeccen teikâ fa¿gâlist já eelijm tuu kuvlân?' Kunâgâs västid sijjân: 'Tuoðâi: puoh, maid tij leppeð porgâm oohtân táin muu hiäjumuin viiljâin, tom tij leppeð porgâm munjin.'

Talle sun iätá suu èi¾etpeln leijeid: 'Moonnâð meddâl muu kuvlân, tij karottumeh, avalii tuulân, mii lii värrejum Sáttánân já suu e¿gâ-láid. Must lâi nelgi, mut tij eppeð adelâm munjin purrâmâš. Must lâi koško, mut tij eppeð adelâm munjin juhâmâš. Mun lijjim päihit-


119

tem, mut tij eppeð váldám muu kuvlâsâd. Mun lijjim piättáá, mut tij eppeð pivtâstâm muu. Mun lijjim pyeccee já fa¿gâlist, mut tij ep-peð iällám muu keèèâmin.'

Talle taah–uv koijâdeh: 'Hiärrá, kuás mij ooinijm tuu niälgumin teikâ kuškâluumin, päihittemmin teikâ piättáá, teikâ pyeccen teikâ fa¿gâlist epke išedâm tuu?' Talle sun västid sijjân: 'Tuoðâi: puoh, maid leppeð kuáððám porgâhánnáá oohtân táin hiäjumuin, tom tij leppeð kuáððám porgâhánnáá munjin.'

Já nuuvt sij vyelgih, nubeh avalii rá¿gáštâsân, mut vanhurskáh ava-lii elimân.»

S I E R Â N Â S P A S E H

KINTTÂLPEIVI

LUUK. 2: 22 – 32

Ko pooðij peivi, kuás sij Mooses laavâ mield kolgii putásmið, sij monnii Jerusalemân tuálvuð párnáá Hiärá oovdân, tastko Hiärá laa-vâst iättoo näävt: »Juáhháá kandii, kote vuoèèinšadda eenis kuáh-tust, kalga pasottið Hiärán.» Siämmást sij kolgii pyehtið Hiärá laa-vâst asâttum uhre, »kyehti meccituvváá teikâ tuvvááuðâgáá».

Jerusalemist eelij hurskes já immeelpallee almai, kiän nommâ lâi Simeon. Sun vuordij Israelân lopedum lohðuttâs, já Pase Jieggâ lâi suu alne. Pase Jieggâ lâi sunjin almottâm, et jäämmim ij kuáhtáá suu ovdilgo sun lii uáinám Hiärá Vuoidum. Jiegâ joðáttâsâst sun pooðij temppâlân, já ko Jeesus vanhimkyevtis puovttijn párnáá to-hon, et suoi porgâèèáin tom, maid laavâ mield kalga porgâð, sun vaaldij párnáá askasis, alestij Immeel já eeðâi:

– Hiärrá, tääl tun adelah palvâleijed ráávhust vyelgið, tego lah lopedâm.


120

Muu èalmeh láá uáinám tuu piäluštâs, mon lah puoh almugáid valmâštâm: èuovâ, mii itá päähinalmugáid, kirkesvuoðâ, mii páštá jieijâd aalmugân Israelân.

Jeesus eeèi já enni imâštâláin tom, maid sust ettii.

MÁÁRJÁ ALMOSTUMPEIVI

LUUK. 1: 26 – 38

Ko Elisabeth lâi kuuðâd mánuppaijeest, Immeel vuolgâttij e¿gâl Gabriel Nasaret kaavpugân Galilean nieidâ kuuvl, kiän nommâ lâi Máárjá. Máárjá lâi kihlum Taavvid suuhân kullee Joosefân. E¿gâl pooðij siisâ suu kuuvl já eeðâi: »Tiervâ tunjin, Máárjá, tun, kote lah áármu uá¾¾um! Immeel tuin!» Taah säänih hiämáskittii Máárjá, já sun imâštâlâi, maid taggaar tiervâttâs puovtij merhâšið. Mut e¿gâl jooðhij: »Ele poolâ, Máárjá, Immeel lii suovvâm tunjin áármus. Tun šoodah párnái vuástá já šoddâdah alge, já tun adelah sunjin noomâ Jeesus. Sun kalga leðe styeres, sun koèoduvvoo Alemuu Al-gen, já Hiärrá Immeel addel sunjin suu eeji Taavvit väldièokkámsa-je. Sun haaldâš Jáákkup suuvâ avalávt, suu kunâgâsvuoðâst ij lah loppâ.» Máárjá koijâdij e¿gâlist: »Maht tot lii máhðulâš? Munhân lam immeelviðá.» E¿gâl västidij: »Pase Jieggâ puátá tuu oolâ, Ale-muu vyeimi luávdá tuu suoivuinis. Tondiet meiddei páárnáš, mii šadda, lii pase, já sun koèoduvvoo Immeel Algen. Já tieðe taam: Meiddei huálhád Elisabet vuárdá kandâpárnáá, veik lii jo puáris. Sun lii jo kuuðâd mánuppaijeest – sun, kiäm láá annaam heðâlmet-tumin! Imelân ij mihheen lah máhðuttem.» Talle Máárjá eeðâi: »Mun lam Hiärá palvâleijee. Tábáhtus munjin tego ettih.» Nuuvt e¿gâl vuolgij suu kuvlân.

SIERÂNÂSPASEH

121

JONSAHPEIVI , JOHANNES KÄSTEE PEIVI

LUUK. 1: 57 – 66

Elisabeth äigi pooðij, já sun šoddâdij alge. Ko naabureh já hyelhih kullii stuorrâ läðisvuoðâst, mon Hiärrá lâi sunjin èáittám, sij ilodii oovtâst suin. Káávcád peeivi èokkânii pirrâèuoppâð párnáá. Iärrá-seh halidii adelið eeji mield noomâ Sakarias, mut suu enni eeðâi: »Ij, suu nommân puátá Johannes.» Iärráseh ettii: »Ijhân tuu suuvâst lah ohtâgin ton nommâsâš.» Sij koijâdii sevimáin eejist, mon noo-mâ sun táátui adelið páárná¾ân. Sakarias táátui èäällimtaavvâl já èaalij toos: »Suu nommâ lii Johannes.» Puohah hiämáskii. Tast siämmást Sakarias uá¾ui sárnumnaavcâs maassâd, já sun aaleest-škuoðij Immeel.

Ton kuávlust puohah pollii, já tain tábáhtusâin sarnuu ubâ Juudea värikuávlust. Toh, kiäh tain kullii, pieijii puoh mielâsis já ettii: »Miisun taan páárná¾ist šadda?» Tastko Hiärá kietâ lâi suu alne.

E R E S S I E R Â N Â S P A S E H

MIKKÂLPEIVI (E½GÂLIJ PASEPEIVI)

MATT. 18: 1 – 6, (7 – 9) 10

Máttááttâspárnááh pottii Jeesus kuuvl já koijâdii: »Kii lii stuárráá-mus oolmij väldikoddeest?»

Talle Jeesus koèoi kuvlâsis päärni, piejâi suu sii kooskân já eeðâi:

»Tuoðâi, jis eppeð jurgâlât já šoodâ párnái muðusâ¾¾ân, tij eppeð peesâ oolmij väldikoodán. Tot, kote jieijâs vyeleed taam päärni mu-ðusâ¾¾ân, lii stuárráámus oolmij väldikoddeest. Já kote muu noo-mâst váldá kuvlâsis oovtâgin tággáár päärni, tot váldá kuvlâsis muu. Mut jis kiinii viäránit oovtâgin táin hiäjumusâin, kiäh oskoh


122

munjin, sunjin lièij pyereeb, et suu èiäpáttân he¿gâstuuèèij millo-keðgi já sun vuájuttuuèèij meerâ jie¿¿âlvuotân.

(Vuoi taam maailm já ton viettâlâsâid! Viettâlâsah kalgeh kale puáttið, mut vuoi tom ulmuu, kiän peht toh puátih! Jis kiettâd teikâ juálgád viettâl tuu, èaske tom rasta já leggist meddâl. Liihân pye-reeb, et kietâpeellin teikâ jyelgipeellin peesah siisâ elimân, ko et tun anah kuohtuid kieðâid já juolgijd já leggistuuh nuvâhánnáá tuu-lân. Já jis èaalmad viettâl tuu, kiškeet tom luovâs já leggist meddâl. Liihân pyereeb, et èalmepeellin peesah siisâ elimân ko et tun anah kuohtuid èoolmijd já leggistuuh helvit tuulân.)

Keèèâð, et eppeð háálbáš oovtâgin táin hiäjumusâin. Tastko mun eeðâm tijjân: sii e¿gâleh uá¾¾uh almeest jyehi puudâ kejâdið muu almalii Eeji muáðuid.»

POOSIJPEIVI

MATT. 5: 1 – 12

Ko Jeesus ooinij aalmugjuávhuid, sun pajanij vääri oolâ. Sun èoká-nij, já máttááttâspárnááh pottii suu kuuvl. Talle sun sárnuškuoðij já máttááttij sii näävt:

»Avdâgâsah laa jiegâstis kievhih, tastko sii lii oolmij väldikodde. Avdâgâsah muurâšliih: sij uá¾¾uh lohðuttâs. Avdâgâsah sijvuuh: sij ärbejeh eennâm. Avdâgâsah toh, kiäin lii vanhurskesvuoðâ nelgi já koško: sij piämmojeh. Avdâgâsah toh, kiäh iärásijd ärmitteh: sij ärmittuvvojeh.

SIERÂNÂSPASEH

123

Avdâgâsah putesváimuliih: sij uá¾¾uh uáinið Immeel. Avdâgâsah ráávhu rähteeh: sij uá¾¾uh Immeel päärni noomâ. Avdâgâsah laa toh, kiäh vanhurskesvuoðâ tiet váinuduvvojeh: sii lii oolmij väldikodde.

Avdâgâsah leppeð tij, ko ulmuuh tii muu tiet pilkkedeh já váinudeh já kieleestmáin sárnuh tist puoh paaid. Ilodið já ávudið, tastko pälk-ki, mon tij almeest uá¾¾uvetteð, lii styeres. Siämmáánáál váinuduv-vojii proffeeteh–uv, kiäh ellii ovdil tii.»

LUOMAKODE PASEPEIVI

JOH. 1: 1 – 4

Aalgâst lâi Sääni. Sääni lâi Immeel kuvlân, já Sääni lâi Immeel. Jo aalgâst Sääni lâi Immeel kuvlân. Puoh šoodâi Sääni vyeimist. Mihheen, mii lii šoddâm, ij lah šoddâm suuttáá. Sust lâi eellim, já eellim lâi ulmui èuovâ.

PERRUU PASEPEIVI

MARK. 10: 13 – 16

Jeesus kuuvl puáhtojii párnááh, et sun kuoskâèèij sijjân. Máttááttâs-párnááh nuttâlii pyehteid, mut ko Jeesus huámmášij tom, sun njuná-dui já eeðâi sijjân: »Tipteð párnáid puáttið muu kuuvl, elleð eesti sii. Sii sullâsâš lii Immeel väldikodde. Tuoðâi: kote ij vääldi Im-


124

meel väldikode vuástá tego pärni, sun ij tohon peesâ.» Sun vaaldij párnáid askasis, piejâi kieðâs sii oolâ já sivnedij sii.

PASE HENRIK MUŠTOPEIVI

JOH. 4: 34 – 38

Jeesus eeðâi:

»Muu purrâmuš lii tot, et tiävdám jieèèân vuolgâtteijee táátu já poorgâm suu pargo kiddâ loopâ räi. Tij etâvetteð: 'Nelji máánu kal-vemist èuoppâmááigán.' Mun eeðâm: Keèèâð tuohu! Piälduh láá jo viälgudâm, valje lii umolum vuorkkim verrin. Valješado èyeppee uá¾¾u päälhis jo tääl, sun norá valješado avalâš elimân, já kalvee uá¾¾u ilodið oovtâst èyeppein. Tast tuálá tiäivás ettâmvyehi: 'Nub-be kalva, nubbe vyerkkee.' Mun lam vuolgâttâm tii vuorkkið šado, mast eppeð lah uáinám vääivi. Nubeh láá porgâm pargo, mut tij pe-sâvetteð vuorkkið sii pargo heðâlmijd.»

O H T S Â Š K O D D Á S Â Š J U H L E P E E I V I H

JIEÈÂNÂSVUOÐÂ PEIVI

JOH. 8: 31 – 36

Toid juudalijd, kiäh uskuu sunjin, Jeesus eeðâi: »Jis tij pisovetteð oskolâ¾¾ân muu sáánán, tij leppeð tuoðâi muu máttááttâspárnááh. Tij oppâvetteð tubdâð tuotâvuoðâ, já tuotâvuotâ taha tii rijjân.» Sij västidii sunjin: »Mij lep Áábráhâm maajeeldpuátteeh, epke mij lah kuássin lamaš kiännán uárjih. Maht puávtáh ettâð, et mij šoddâp rij-jân?» Jeesus västidij: »Tuoðâi, tuoðâi: juáháš, kote suddod, lii sudo uárji. Uárji ij piso táálust avalávt, mut alge piso. Jis Alge luáštá tii, tij leppeð tuoðâi riijah.»

SIERÂNÂSPASEH

125

AÐAI

MATT. 20: 25 – 28

Jeesus koèoi máttááttâspárnáidis kuvlâsis já eeðâi: »Tij tietivetteð, et haldâšeijeeh laa almugijdis hiäráh já eennâm váldáliih aneh al-mugijd vääldis vyelni. Nuuvt ij uá¾u leðe tii koskâvuoðâst. Kote táttu tii juávhust šoddâð styeresin, tot liävus nubij palvâleijee, já kote táttu šoddâð tii koskâvuoðâst vuossmu¾¾ân, tot liävus nubij uárji. Ij Ulmuu Algegin puáttám tondiet, et nubeh suu palvâleh, mut palvâlið já adelið jiegâs uhren puohâi peeleest.»

AALMUGLÂ© RUKKOOSPEEIVIH

Neelji aalmuglâ¹ rukkoospeeivi särniduvvoo tai peeivij várás sierâ meridum teevstâin, mut luuhâmtekstân kiävttojeh meridum kirkkoive pasepeeivi teevstah

RUKOSEH

127

RUKOSEH

128

TÁVÁLÂ© RUKOSEH

1.

Áármu Immeel. Tun lah koèèom mii noomâ mield. Tun lah piälu¹tâm mii já sirdám mii rähis Algaad väldikoodán. Sun lii mii lonástâs, sudoidân addâgâsadelem. Hiärrá, mij kijttep tuu pase noomâ já ruhâdâllâp: Teevdi mii Pase Jiegâinâd, et puáðáèèijm tubdâð tuu táátu. Taam ruhâdâllâp mii Hiärá Jeesus Kristus noomâst.

2.

Almalâ¹ Iäèèám, kijtto sänistâd, mii puáhtá mijjân piälu¹tâs saavâ, já stivrii mii jieèèân elimist. I¹¹eed mii vuáijuð toos já èiehâð tom váimusân, amas mij suddodið tuu vuástá já tovâttið mielâpaa mii aldemuid. Räähti mist ilo já ráávhu vijdedeijeid. Kuulâ mii Algaad Jeesus Kristus, mii Hiärá tiet.

3.

Hiärrá, mii Immeel, mii pirâstit murrâ¹ij já iäpádâsâi muvrâ. Tátuèèijm oskoð,

RUKOSEH

129

mut eellip távjá oskottáá já luáttámu¹ttáá. Tátuèèijm rähistið, mut eellip tu¹e jieèèân várás. Eeèi, i¹¹eed mii ooskon, tuáivun já rähisvuotân. Mii Hiärá Jeesus Kristus noomâst.

4.

Hiärrá, mij ilodep sáánád imâ¹lâ¹ lopádâsâin. Uáinip tain ton uððâ maailm hiärváávuoðâ, maid tun rááhtáh. Mij kijttep tuu, et lah adelâm mijjân taan ávudem jo eennâm alne, kuávdoo puoh murrâ¹ijdân. Taan tuáivun tun lah mii koèèom, taan almalâ¹ uulmán táttup pissooð oskolâ¾¾ân. Varjâl mii, et pissoop tuu uámmin. Taam ruhâdâllâp Algaad Jeesus Kristus noomâst.

5.

Hiärrá, mii Immeel, tuu sääni lii putes já tuoðâlâ¹, tot ilosmit vááimu. Tun rááhtáh mijjân juhlepeevdi kaskoo mii aargâ, ige mist lah mihheen vááijuv. Veik mij lep silloom, mij ep taarbâ¹ ruáppánið, tastko tun laiðiih mii virkosmittem já uðâsmittem käldei kuuvl; tobbeen uá¾¾up vuoi¿âdâttâð. Ko kenigâsvuoðâi tiäddu uhked tármuttuttið mii,

RUKOSEH

130

tun i¹edah uððâ aalgân uálgiskieðâd vuoimijn. Tuu pyerivuotâ já rähisvuotâ pirâstitteh mii, já mij uá¾¾up aassâð addâgâsadelem, ráávhu já rijjâvuoðâ visteest iðedist eehid räi.

6.

Pase Immeel, mii Sivnedeijee, Tuu lii alme, eennâm já meerâ, tuu lii eellim, mon lah mijjân ske¿kkim. Adde sivnádâsâd kieðâidân tuojijd. Possool mii jurdui purjâsáid tuáivu piegâ, nuuvt et pyehtip olá¹uttið pargoidân tuu maailmist. ©oddâd mist heeðâlm, moin puohah tobdeh mii tuu uámmin puoh tast, maid porgâp. Kuulâ mii ruhâdâs Jeesus noomâst.

7.

Puohváldálâ¹ Immeel. Tun vuolgâttih mii máátkán ääigi párui èooðâ, tun adelah ¹uármuid já kuálhi, èááitáh väävli já sunde, maid osko já tuáivu várdáv. Paijeed párui paajaabel sáánád èuovâ, adde tom èuovvâð sev¿âd èooðâ, nuuvt et riddonep ohtii tuu sáátkun.

RUKOSEH

131

Kuulâ mii rukkoos Jeesus tiet.

8.

Almalâ¹ Eeèi. Kijtto ármustâd, mii lii viijðes tego alme, já vanhurskesvuoðâstâd, mii lii aaleeb ko väärih. Kijtto suájáidâd syejeest, torvopääihist, kuus uá¾¾up toommâð. Piemâ mii servikodestâd arvâs adalduvâin, juuvât mii jieijâd ilo virdeest. I¹¹eed mii kulluuttið áármu já ilo saavâ, nuuvt et maa¿gâs, kiäh láá läpittâm èuovâ já tuáivu, kavnâèèii tom uððâsist tuu kuvlân, eellim käldee lunne. Kuulâ mii Jeesus noomâst.

9.

Oskolâ¹ Immeel. Adde mijjân ruokkâdvuoðâ, et tuostâèèijm mieðettið jieèèân hiäjuvuoðâ já áppádmettumvuoðâ. Ruokâsmit mii lyettið toos, et uá¾¾up leðe torvoost, ko kyeððip jieèèân tuu haaldun. Taam ruhâdâllâp Jeesus, mii Hiärá peht.

10.

Immeel, rähis almalâ¹ Eeèi. Tun lah ¹oddâdâm leeibi enâmist mii rummâ¹ ravâdâssân. Lah vuolgâttâm Algaad Jeesus Kristus eellim leibin,

RUKOSEH

132

adelið maailmân eellim. Ruhâdâllâp tuu: Oopât mii jyehið jieèèân leeibist toid, kiäh láá niälgum já adde mijjân haalu levâttið saavâ Kristusist, nuuvt et toh, kiäh láá niälgum, virkosmuuèèii pyerivuoðâstâd. Kuulâ mii mii Hiärá Jeesus Kristus peht.

11.

Mii rähis Pestee. Mij èájádep jyehi peeivi luodâ alne já karttâp ävðinenâmân. Tun, Jeesus Kristus, lah rievtis paaimân. Tunjin mij väidip jieèèân eðe, tuu ovttuu alestep ävðinenâmist. Kuulâ mii, tun, kote lah luoddâ, tuotâvuot já eellim.

12.

Mii Hiärrá já Pestee. Mij lep räðittemeh já vyeimittemeh, ko keèèâlep eellið ristâlâ¾¾ân jieèèân navcâigijn. I¹¹eed mii oskoð, et tun, pajaspajanâm já aalman lavkkim Hiärrám, ruhâdâlah ain mii peeleest. Kuulâ mii noomâd tiet.

13.

Hiärrá, mii Immeel. Tuu kieðâst lii mii ubâ eellim. Puoh cuovkkân já láppoo, jis tun jieh mii varjâl. Tun adelah mijjân aamnâslâ¹ puorijd,

RUKOSEH

133

mut mij erehtup távjá oskoð tom jieèèân ánsun já mii pi¹tevâ¹ torvon. I¹¹eed mii kiddið jieèèân vááimu avalâ¹, lappuumettum lahjijdâd. Suovâ ubâ mii eellim alestið tuu. Kuulâ mii Jeesus Kristus, mii Pestee noomâst.

I IÐEEDRUKOSEH

1.

Kiijtám tuu, almalâš Iäèèám, Jeesus Kristus, rähis Algaad peht, ko lah onne-uv ármulávt suojâlâm muu. Ruhâdâlâm tuu: Adde munjin puoh sudoidân addâgâs, puoh, maid lam porgâm puástud. Varjâl muu taan-uv iijâ. Mun adelâm jieèèân, rummâšân já siälun, já puoh tuu kieðáid. Pase e¿gâlâd liävus muin, amas paas vajalâš uá¾¾uð maggaargin vääldi must.

2.

Mij kijttep tuu, pase Immeel, eellim adalduvâst, uððâ peeivist já ton máhðulâ¹vuoðâin. Ruhâdâllâp sudoi addâgâsadelem, ráávhu maailmân, ohtâmielâlâ¹vuoðâ já Jieggâd uðâsmittem ristâkoodán. Sivned eva¿gelium pargo ubâ maailmist. Adde pyereestpiergim rähisvuoðâ tavvoid.

RUKOSEH

134

Adde i¹e toid, kiäh láá eeðeest já väänist. Joskis rukosist pyehtip tuu oovdân mii uámáhâ¹âid já ustevijd. – Joskâdvuotâ –

I¹¹eed mii eellið nuuvt, et mii säänih já tavoh lièèii tuu mielâ mield. Mij kyeððip mii jiegâ, siälu já rummâ¹ tuu kieðáid. Taam ruhâdâllâp mii Hiärá Jeesus Kristus noomâst.

RÁÁVHU RUKKOOS

[O Pisos ráávhu tuu muuvrâin S já pyereestpiergim tuu loonijn.]

O Ruhâdâllup.

Hiärrá, mii Immeel. Tun lah puoh rievtislágán jurdui já vanhurskes tavoi käldee. Adde palvâleijeidâd tom ráávhu, mon maailm ij pyevti adelið, et mij lièèijm tuu pákkumijdâd kulâjááh já puávtáèèijm eellið tuu varjâlusâst ohtâmielâlâ¹vuoðâst já ráávhust. Taam áánnup Jeesus Kristus, mii Hiärá tiet.

S Aamen.

EEHIDRUKOSEH

1.

Kiijtám tuu, almalâš Iäèèám, Jeesus Kristus, rähis Algaad peht,

RUKOSEH

135

et moonnâm iijâ varjâlih muu puoh paast já vaarast. Ruhâdâlâm tuu, et varjâlièèih muu onne-uv suddoost já puoh paast, nuuvt et puoh maid poorgâm, ubâ elimân, lièij taggar maid tun táátuh. Mun adelâm jieèèân, rummâšân já siälun, já puoh tuu kieðáid. Pase e¿gâlâd liävus muin, amas paas vajalâš uá¾¾uð maggaargin vääldi must.

2.

Immeel, tun lah peivijdân èuovâ, èuovvâdub ko piäivá¹. Tun lah iijâ vuoi¿âstâs, kie¿¿âlub ko mii silevuotâ. Kijtto tast, et jyehi puudâ uá¾¾up pääccið tuu kieðáid já läðisvuoðâd aaskan. Lièèih mijjân ¹alde ehidist iðedân já cuvnâèèih mijjân, ko ijjâ lii moonnâm, uððâ peeivi já tuáivu èuovâ. Taam áánnup Jeesus noomâst.

3.

Immeel, almalâ¹ Iäèèám. Kijtto vyeimistâd já sivnádâsâstâd maid adelih peeivi pargoid. Kijtto tuu mieldioromist vädis puudâin, epivisesvuoðâst já áppádmettumvuoðâst. Kijtto tast, et ruokâsmittih mii uððâ já vyerdimáttum tiileest.

RUKOSEH

136

I¹¹eed mii keèèâð tunjin já lyettið tuu sääni lopádâsáid. Kuulâ mii Jeesus noomâst.

4.

Puohváldálâ¹ Immeel. Tun lah tievâslâ¹ tavoinâd já rähisvuoðâstâd. Mij tubdâp váimustân ruossâlâsvuoðâ: tom pyere, maid halijdep porgâð, ep poorgâ, mut tom paa, maid halijdep velttið, mij porgâp. Onne–uv taat suddo èyeggee mii vááimu. Hiärrá, ärmittièèih mii! Mij pääccip suddogâssân já koskân tuu addâgâsadelem haaldun. Teevdi mii toin rávhoin, mii lii puoh ibárdâs paajaabeln. Taam ruhâdâllâp Algaad Jeesus Kristus tiet.

5.

Immeel, Iäèèám. Lep kuullâm, maht olmoo¹kodde já luomakodde ¹yehkiv. Onne–uv maa¿gah vädis ää¹ih láá orostittám mii. Siäilut mist mieldieellim já kuoskâttâs iätán, ko kiinii alda teikâ kukken iälá pieðgejum elimis. Adde mii já ubâ maailm uáinið Algaad kierdâmist já pajaspaijaanmist uððâ sivnedem èuovâ. Suovâ, et suu eva¿gelium saahâ puávtáèèij iiðeed tohon, kost ulmuid tiäddá toske já poèèâvuoðâ lopâstuttee ijjâ. Kuulâ mii Kristus, mii Pestee noomâst.

RUKOSEH

137

6.

Pase Immeel. Laiðii mii huksið jieèèân eellim sáánád källee oolâ já i¹¹eed pissooð tast, nuuvt et killáp rá¹uoorvijd já korrâ ¹uármuid, killáámu¹âid, táppáámijd já jieèèân hiäjuvuoðâ. Kijtto tast, et onne–uv taat källee lii lama¹ nanos. Tun lah juáhám mijjân vyeimi vyeimistâd já ilo ilostâd. Ko vááldáh mist peeivi meddâl já adelah iijâ, ko ohtii vááldáh meddâl ubâ eellim, adde mijjân kirkesvuoðâ tuáivu, adde oles peeivi. Taam áánnup Jeesus noomâst.

OHOPEEIVIJ RUKOSEH

Rukoseh nuávditteh peeivi sierâ rukkoospuudâi oornig. Nuuvtpâ 1. rukkoos li i i iðeed várás, 2. koskâpeeivi várás, 3. eehid várás ja 4. i i-jâ várás (iiðeedrukkoos, peivirukkoos, vesper já kompletorio).

PASEPEIVI

1.

Jeesus Kristus, mii Pestee, mij alestep tuu jieijâd pajaspajanem juhlepeeivist. Tun lah èuovâ avalâ¹ èuovâst, tun lah piäivá¹, kote èyevvee taam já puáttee eellim. Mij ruhâdâllâp: I¹¹eed mii kuullâð tuu sääni já nuávdittið tom. Alestâs tunjin, kote Eejijn já Pase Jieggáin iäláh já haldâèèah ain já ovttuu.

RUKOSEH

138

2.

Mii Hiärrá Jeesus Kristus. I¹¹eed mii lekkâð jieèèân vááimu tunjin já väldið vuástá eva¿gelium pestee saavâ. Adde tuu pajaspajanem vyeimi uðâsmittið mii, nanodið mii siskáldâs häämi já rähtið mii rummâ¹ tiervâsin. Kuulâ mii, tun, kote Eejijn já Pase Jieggáin iäláh já haldâ¹ah avalávt.

3.

Pase Immeel, tun lah asâttâm mijjân pargo já vuoi¿âstâs já adelâm sáánád vyeimi kälden. Piemâ mii ármuinâd, nuuvt et mii siälu já ruumâ¹ illood tust, ellee Imelist. Mij kijttep sänistâd, mii spejâlist pajaspajanem èuovâ já naanood, et Algaad Jeesus Kristus lii vuáittám sev¿âdvuoðâ já paa vaaldijd. Oro mii alda uððâ oho algâdijn já luovâsmit mii luáttámu¹ân já tuáivun. Kuulâ mii Algaad Jeesus Kristus, mii Hiärá tiet.

4.

Kristus, Pestee! Oho vuossmu¹ peivi, èuovâ sivnedem já pajaspajanem peivi, lii juovdâmin ehidân. Ij tot lama¹ puohháid èuovâ peivi,

RUKOSEH

139

mut sev¿âdvuoðâ peivi. Ij tot lama¹ puohháid rijjâvuoðâ peivi, mut avlij peivi. Ij tot lama¹ puohháid eellim peivi mut jäämmim peivi. Tast huolâhánnáá, Kristus, Pestee, leehah mii njäälmi alestið tuu. Tun valdih kyeddimnáál mii sev¿âdvuoðâ, aavlijd já jäämmim. Ármustâd tun páásáh ain mii kuuvl já tojâlah miigijn eellim leeibi, ko peivi lii jo juovdâmin ehidân.

VUOSSARGÂ

1.

Hiärrá Immeel, almalâ¹ Eeèi. Tun sivnedih peeivièuovâ haldâ¹ið sev¿âdvuoðâ. I¹¹eed mii väldið vuástá ¹iev lahjijdâd, jyehið rähisvuoðâd mii koskâvuoðâst já vajâldið èuovâ pärnin. Kuulâ mii Algaad Jeesus Kristus tiet.

2.

Almalâ¹ Eeèi. Mij kijttep tuu tast, et uá¾¾up leðe tuu párnááh já väldið uási tuu paargon maailmist. Èääiti mijjân luodâ, maid mij kolgâp jotteeð, já taid pargoid, maid táátuh mii porgâð.

RUKOSEH

140

I¹¹eed, amas mij siähánið a¹¹ijd, moh iä mijjân kuulâ. Adde mijjân herkkivuoðâ kuldâlið tuu jienâ. Adde mijjân haalu rähisvuoðâ tavvoid. Kuulâ mii rukkoos Jeesus Kristus tiet.

3.

Almalâ¹ Iäèèám. Mij kijttep tuu pargoost já tooimâin, moin mii kieðah já jurduuh tuáijojeh uððâ tuojijd. Mij kijttep pargoskipárijn já pargo–ohtâvuoðâst, mast uá¾¾up palvâlið jie¹kote–uv jieijâs lahjijgijn. Lasseet mii osko toos, et tun adelah puátteevuoðâ já tuáivu talle–uv, ko eellim oro lemin tu¹ástuttee já soro já kiärdámu¹ èuávvuv mii tego suoivâ. Tip¹o mii addâgâsadelem saanijn, nuuvt et pisoèèijm siskelâ¹ tááhust rijjân. Kuulâ mii mii Pestee noomâst.

4.

Pase Immeel, tun Kulmâohtâsâ¹. Oho vuossmu¹ argâpeivi lii moonnâm, já mij lep èuáhist ovdâstâd. Lep èuáhist, nubeh pargopiäivásis tuðâvâ¾¾ân, nubeh huápus toskedmáin, mottoom epiluhostumes muurâ¹tmáin, nubbe lii silloom pargottesvuoðâ nuáði vyeln, nubbe lii pargoost jo rijjân. Maa¿gâs mist láá èuáhist tu¹e nuuvt, et jie¹kii–uv juurdâ¹ tu¹e jieijâs vyerbi ige mu¹te eres maailm aa¹ijd.

RUKOSEH

141

Mii Hiärrá Jeesus Kristus, kuoskât mii ármuinâd, leehâ váimuidân rähisvuoðâinâd. Pase Jieggâ, ellen rähtee, räähti ohtâvuoðâ kyeimist kuáimán, mii siskelâ¹âst ubâ maailmân.

MAJEBARGÂ

1.

Áármu já läðisvuoðâ Immeel. Tuu oovdân pyehtip puoh, mii aatâ¹t mii, puoh epivisesvuoðâ já liävuttemvuoðâ. Tollii mist kiddâ, adde vijsesvuoðâ já rähisvuoðâ jiegâ joðettið mii saanijd já tavoid. Kuulâ mii Pestem Jeesus Kristus tiet.

2.

Hiärrá, teevdi mii Jiegâinâd, et mii siskelâ¹âst kolgeh ellee èääsi virdeh. Teevdi mii jieijâd rávhoin, et ruokâsmittep meiddei aldemuidân lyettið tunjin. Teevdi mii rähisvuoðâinâd, et mii olmoo¹koskâvuoðah uðâsmeh ton vyeimist. Kuulâ mii rukkoos Algaad Jeesus Kristus tiet.

3.

Mii Hiärrá já Pestee. Tun lekkih ¹oohâd èoolmijd já peljittem peelijid,

RUKOSEH

142

nuuvt et tot, mii lâi lama¹ syelimâs, lekkâsij sijjân uððâ tuoðâlâ¹vuottân. Adde mijjân herkkivuoðâ uáinið já kuldâlið uððâ èolmijgijn já peljijgijn mii aldemuu ilo já murrâ¹. Tuálvu mii jotteeð suin uánihis máðháá. I¹¹eed mii uáinið, et ko mij adelep, te meiddei uá¾¾up. Puáði tun fáárun, sivned taam määðhi já toijâl jie¹ mijjân eellim leeibi.

4.

Immeel, onne–uv láá mii ma¹ineh juurrâm – ain ucebáin pargovuoimijn, ain teknilubbooht, ain latki¹ubbooht. Onne láá juurrâm meiddei mii tu¹¹âdemma¹ineh, luándu pilledem, ulmui kiävhuiduttem, sierrim, nelgi já suáti – ain teknilubbooht, ain latki¹ubbooht. Immeel, vuolgât e¿gâlijdâd, vievsâs sá¿gárijd, varjâlið mii mist alnestân. Piälu¹t mii jieèèân puástujurduin, rijvájeijein, vääldihaalust já vaijeest. Vuolgât e¿gâlijdâd laiðið mii iijâ èooðâ uððâ piäiván.

RUKOSEH

143

KOSKOKKO

1.

Kijtto tunjin, Hiärrám, et adelah áármud puohháid, kiäh tuu oceh. Varjâl mii onne nuuvt, et ep juurrâl epiooskon já eres suddoid. I¹¹eed mii, et puoh maid porgâp puávtáèèij tunjin kunnee já olssân já jieèèân aldemuid ilo já sivnádâs. Kuulâ mii Jeesus Kristus noomâst.

2.

Hiärrá Jeesus Kristus, tollii mii oskoost, et lyettip tuu máhðulâ¹vuoðáid, ko mist lii mielâ patârið pargoid, moh oroh lemin máhðuttemeh. Tollii mii rähisvuoðâstâd, ko lep äpittemeh já jie¹sujâttâsâi fa¿gân. Tollii mii ton visesvuoðâst, et uá¾¾up leðe tuu uámih talle–uv, ko tuommip jieèèân. Alestâs tunjin avalávt.

3.

Mii Pestee Jeesus Kristus. Tun lah luoddâ, tuotâvuotâ já eellim. Tuuttáá mij jotteep jieèèân luodâi mield já läppip ulme, avalâ¹ eellim. Varjâl, et ij ohtâgin peivi viäránit mii tust

RUKOSEH

144

ige tot, mii láppoo, viäigudièèii lappuuhánnáávuoðâ. Tuosâ mii jieijâd riistâ èuováin, et iberdièèijm, mon ennuu onne–uv mii rähistah. Tunjin liävus alestâs avalávt.

4.

Kristus, Pestee, tuu uáppee Juudas peetij tuu. Mij lep oppâm fasta¹ið suu. Kuittâg sun lâi tu¹e ohtâ mii juávhust. Kaskoo jieèèân argâoho kuáhtáp suu, jieèèân siste: mon kollii lep jo taan oho piättám joskis, huámmá¹mettum já kievhis aldemuu, mon kollii lep piättám tuu, Pestee. Kristus, äärmit mii.

TUORÂSTÂH

1.

Hiärrá, ep áánu taan iiðeedpuudâst miänástus, mut sivnádâsâd, ep áánu pestim vaaivijn, mut varjâlus sev¿âdvuoðâ vuoimijn já puoh paast. Kuulâ mii Algaad Jeesus Kristus tiet.

RUKOSEH

145

2.

Imelâm, tun murâ¹tah, ko mij adelep vääldi verivuotân. Tun kiärdáh, ko mij toohâp kyeimi kuáimán luhotteemmin. Lohðut mii paèarâsâstân, et puávtáèèijm tuálvuð lohðuttâs toid, kiäid eellim lii keèèâlâddâm, kiäh láá ¹lundom já tuáivuttemeh. Kuulâ mii rukkoos Jeesus noomâst.

3.

Immeel, mii almalâ¹ Eeèi. Mij kijttep tuu tast, et anah mist huolâ, tuálvuh käldei luusâ, ko pakkâ já ko¹kes pieggâ possool mii paijeel. Tun pajedah eejiaskasâd, ko uhkekoveh pajaneh mii mielân. Tun nanodah, et lah stuárráb ko mii palo puátteevuoðâ kozzâ¹ist. Toolâ mii jyehi peeivi torvopäihistân, tuu aldasijn, já teevdi váimuidân iiloin já rávhoin. Kuulâ mii rukkoos Jeesus noomâst.

4.

Onnáá eehid, Kristus, èääiti mijjân, mon alda tun puáðáh mii, ko adelah jieijâd leeibist já viijnist. Távjá vyejettep tuu argâpeivistân, pase ohtuuvuotân, alme olluvvuodáid, et uá¾¾up jotteeð jieèèiis pálgáidân.

RUKOSEH

146

Mut tun puáðáh kaskoo mii eellim, mii jieèèiivuoðâ, mii vaje já toske, aaibâs alda. Tun eeðah vyeligávt: »Väldið já puurrâð, väldið já juuhâð täst, tij puohah.» Nuuvt tun pyeredah mii puácuvuoðâid, nuuvt labdah mii puohháid, aaibâs alda. Kristus, tuu mij alestep, tuu vijsesvuoðâ já tuu rähisvuoðâ.

VÁSTUPPEIVI

1.

Hiärrám Jeesus Kristus. Tun lah kiärdám riistâjäämmim mii peeleest já koèèom mii jieijâd máttááttâspärnin. Putteest mii suddoost já luovâsmit puoh aavlijn. Èääiti mijjân luodâ toi kuuvl, kiäh ahevu¹eh addâgâsadelem já lohðuttâs saanijd. Kuulâ mii, tun, kote iäláh já haldâ¹ah Eejijn já Pase Jieggáin ain já ovttuu.

2.

Kristus, jis tun jieh lièèii feerim ulmuu kivsádâsâid já toske, mist ij lièèii kihheen, kote iberdièij mii atâ¹tâs já epituáivu. Jis tun jieh lièèii jottáám kiäinud, mii tuálvui tuu jämimân riistâ alne, mist ij lièèii addâgâsadelem já sovâttâs.

RUKOSEH

147

Hiärrá, èievâ mii rähisvuoðâd suáján. Tunjin liävus alestâs avalávt.

3.

Rähis Pestee. Tuu pase ristâ, sovâttâs muorâ, paijaan onne–uv jieijâd servikode kooskâst. Oro alestum jieijâd riistâjämimist já sovâttâs säänist, maid uá¾¾up kuullâð. Varjâl, et ij ohtâgin kieles viäigudièèii mist piälu¹tâs kiäinu ige riistâ èielgâ saavâ. I¹¹eed tom, kiän uámitobdo sujâlâ¹vuotâ tiäddá já rávhuttesvuotâ moivee, puáránið já kavnâð ráávhu tuu haavijn. Tunjin liävus alestâs avalávt.

4.

Kristus, Pestee, toh, kiäh oinii tuu kiärdámu¹âid alda, merkkejii pajas tuu ¹yehkimijd Getsemanest, tuu èuárvum Golgatast. Mii huolah já taan maailm larmâ èaskâtteh tuu jienâ kulluumáttumân. Kristus, Pestee, leehâ mii vááimu já peeljijd kuullâð tuu jienâ. Äärmit mii.

RUKOSEH

148

LÁVÁRDÂH

1.

Hiärrá Jeesus, puáði mii vááimun. Pyevti puáðidijnâd áármu já ráávhu. Mii maailm lii tievâ rávhuttesvuoðâ, kaðâ¹vuoðâ já vaje. Tot kuáðá mii kuárusvuotân já epituáivun. Adde mijjân sääni neelgi já áármu ahheev. Piemâ mii alme leibijn. Kuulâ mii, tun, kote iäláh já haldâ¹ah Eejijn já Pase Jieggáin ain já avalávt.

2.

Mii Pestee Jeesus Kristus. Tun ettih, et puohah, kiäid pargoh já nuáðih teddih, uá¾¾uh puáttið tuu kuuvl. Tun lopedih vuoi¿âstâs. Mij–uv puáttip tuu kuuvl, mij, kiäid huolah teddih, mij, kiäid eellim keèèâlâd, mij, kiäh ep ubâ tieðegin, maid mij kolgâèèijm ruhâdâllâð. Mij tuostâp puáttið, tastko tun jieh asâttâm vátámu¹âid ege iävtuid. Hiärrám, adde mijjân vuoi¿âstâs, teevdi mii jieijâd rávhoin. Kuulâ mii, tun, kote iäláh já haldâ¹ah Eejijn já Pase Jieggáin ain já avalávt.

RUKOSEH

149

3.

Avalâ¹ Immeel. Kiäluh suáittih eellim já jäämmim saavâid, ilo já murrâ¹ saavâ. Kijtto elimist, ton puoh adalduvâin, iiðeed, koskâpeeivi já eehid puudâin. Kijtto rähis ulmuin já ovdâsvástádâsâst, kijtto sivnádâsâstâd, monttáá ij ohtâgin mii tavoin sáárnu pyerivuoðâ já rähisvuoðâ kielâ. Putteest mii tuu addâgâsaddelmáin já adde mii juhlepihtâseh pajalist peessâð kirkes já lappuumettum piäiván. Kuulâ mii Algaad Jeesus Kristus, mii Hiärá tiet.

4.

Immeel, ko lijjih sivnedâm maailm, tun vuoi¿âstih, tastko maailm lâi vaalmâ¹. Puoh tun lah pyereest ráhtám. Tääbbin tun aasah miigijn, já veik mij lep nyeskidâm tuu maailm, tun sivnedah uððâ aa¹ijd Kristusist. Tääl tun koèoh mii joskâdvuotân já vuoi¿âstâsân. Mon hiärvááh láá tuu orroomsajeh, Hiärrá Sebaot! Mii váimu ruáppán käibidmist, ko tot ahevâ¹ tuu temppâl ovdâkärdináid, mii siälu já ruumâ¹ paijeed ávudemèuárvum, ko mij puáttip tuu oovdân, ellee Immeel.

inarinsaamen kirkkokäsikirja 08kirkkokasikirja.fi/isaam/inarievkirja.pdf · adventÄigi 57 – mun...

Documents