İçindekiler - analizi.pdf · kurum ve kuruluşlardan sorumluluk alanlarıyla ilgili veriler temin...

İçindekiler GİRİŞ ........................................................................................................................................... 4

PLAN VİZYONU, TEMEL İLKE VE AMAÇLAR ..................................................................................... 7

BÖLGE PLANININ ÜST ÖLÇEKLİ PLANLARLA İLİŞKİSİ .....................................................................10

1. MEVCUT DURUM ANALİZİ / ÖNCELİKLİ SEKTÖRLER ...............................................................29

1.1. ÖNCELİKLİ SEKTÖRLER .........................................................................................................30

1.1.1. MADENCİLİK ......................................................................................................................30

TTK SINIRLARI .....................................................................................................................40

TTK VE İSTİHDAM ................................................................................................................41

TTK TAŞ KÖMÜRÜ SATIŞLARI ................................................................................................43

TAŞ KÖMÜRÜ ÜRETİMİNDE TTK - ÖZEL SEKTÖR KARŞILAŞTIRMASI .......................................44

KUTU I ........................................................................................................................................48

İŞÇİ SAĞLIĞI İŞ GÜVENLİĞİ .........................................................................................................48

1.1.2. DEMİR ÇELİK SEKTÖRÜ...................................................................................................49

SEKTÖRÜN OLUŞUMU VE GELİŞİM SÜRECİ ............................................................................52

BÖLGEDEKİ İŞLETMELER.......................................................................................................53

SEKTÖRDEKİ İSTİHDAM DURUMU .........................................................................................54

ÇELİK İHRACATI ...................................................................................................................55

ERDEMİR T.A.Ş .....................................................................................................................55

ÇELİK ÜRETİMİ, SATIŞI VE İHRACATI ....................................................................................55

ÜRÜNLERİN KULLANIM ALANLARI .........................................................................................56

Yatırım Çalışmaları ................................................................................................................57

KARDEMİR A.Ş. .....................................................................................................................58

TAT METAL ÇELİK SANAYİ VE TİCARET LTD. ŞTİ....................................................................60

ÇAĞ ÇELİK DEMİR VE ÇELİK ENDÜSTRİ A.Ş ...........................................................................60

MESCİER DEMİR ÇELİK SAN. TİC. LTD. ŞTİ ............................................................................61

ÇINAR BORU PROFİL SANAYİ ve TİC. A.Ş ...............................................................................61

ÖZDEMİR BORU PROFİL SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ......................................................................61

DEMİR-ÇELİK ENSTİTÜSÜ .....................................................................................................61

TERSANECİLİK SEKTÖRÜ ......................................................................................................62

MAKİNE-İMALAT-MÜHENDİSLİK SEKTÖRÜ .............................................................................63

DİĞER SEKTÖRLER ...............................................................................................................64

1.1.3. ENERJİ SEKTÖRÜ ............................................................................................................68

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI .....................................................................................69

1.1.4. MOBİLYA VE ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ .......................................................................90

FİRMA STRATEJİSİ VE REKABET YAPISI .................................................................................91

GİRDİ KOŞULLARI.................................................................................................................93

TALEP KOŞULLARI ................................................................................................................94

FİRMA STRATEJİSİ VE REKABET YAPISI .................................................................................97

GİRDİ KOŞULLARI.................................................................................................................98

1.1.5. TURİZM SEKTÖRÜ ........................................................................................................ 104

Zonguldak İli Deniz Turizmi ile ilgili Varlıklar .......................................................................... 106

Bartın İli Deniz Turizmi ile ilgili Varlıklar ................................................................................ 106

ZONGULDAK İLİ SU ALTI DALIŞ TURİZMİ İLE İLGİLİ VARLIKLAR ........................................... 108

BARTIN İLİ SU ALTI DALIŞ TURİZMİ İLE İLGİLİ VARLIKLAR .................................................. 108

ŞELALELER / ÇAĞLAYANLAR ................................................................................................ 109

DOĞAL GÜZELLİKLER VE KORUNAN ALANLAR ...................................................................... 110

GÖLLER / GÖLETLER ........................................................................................................... 113

DOĞA YÜRÜYÜŞLERİ/ DAĞ TURİZMİ .................................................................................... 115

1.1.5.4. BÖLGEDE TURİZM SEKTÖRÜ İSTİHDAM DEĞERLERİ .......................................... 123

1.1.6. YAPI SEKTÖRÜ ............................................................................................................. 128

1.1.7. ULAŞIM ve LOJİSTİK (TAMAMLANIYOR) ........................................................................ 141

KUTU-II ..................................................................................................................................... 142

DIŞ TİCARET ............................................................................................................................. 142

KUTU-III .................................................................................................................................... 151

BATI KARADENİZ BÖLGESİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ .......................................................... 151

ZONGULDAK........................................................................................................................... 151

KARABÜK ............................................................................................................................... 157

BARTIN .................................................................................................................................. 159

BÖLGE OSB’LERİ GENEL DEĞERLENDİRME .............................................................................. 161

KUTU-IV .................................................................................................................................... 165

KOBİ FAALİYETLERİ VE İŞ GELİŞTİRME MERKEZLERİ .................................................................. 165

GENEL DURUM ....................................................................................................................... 165

KALKINMA AJANSI MALİ DESTEK PROGRAMLARI .................................................................. 166

YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ ................................................................................................... 168

TÜBİTAK MALİ DESTEK PROGRAMLARI ................................................................................ 169

AR-GE ve YENİLİKÇİ ÇALIŞMALAR ....................................................................................... 169

İŞ GELİŞTİRME MERKEZLERİ ............................................................................................... 170

KOBİ’LERİN ÖNE ÇIKAN SORUN ve EKSİKLİKLERİ................................................................. 171

KUTU- V .................................................................................................................................... 173

FİLYOS VADİSİ PROJESİ ............................................................................................................. 173

PROJE SAHASININ YERİ ............................................................................................................. 174

1.1.8. ÇEVRE .......................................................................................................................... 197

1.1.9. TARIM .......................................................................................................................... 211

1.2. DEMOGRAFİK DURUM ...................................................................................................... 225

1.2.2. İSTİHDAM ........................................................................................................................ 237

1.2.3. EĞİTİM......................................................................................................................... 251

1.2.4. SAĞLIK ......................................................................................................................... 251

KUTU- VI ................................................................................................................................... 252

YÜKSEK ÖĞRETİM GÖSTERGELERİ .............................................................................................. 252

1.2.3. KENTLEŞME ...................................................................................................................... 259

GİRİŞ

Dünyada ve Türkiye’de küreselleşmenin etkisiyle artan rekabet neticesinde bölgesel

gelişmişlik farklılıkları da artmaktadır. Sosyal ve ekonomik dengesizliklerin giderilerek ülke

içerisinde bölgesel gelişmişlik farklılıklarının azaltılması açısından bölge planlaması önem

kazanmıştır. Bu kapsamda, Ön Ulusal Kalkınma Planı’nda ve Dokuzuncu Kalkınma Planı’nda

(2007-2013) bölgesel gelişme, Türkiye için temel gelişme eksenlerinden biri olarak

belirlenmiştir.

Bölgesel politikalar ile bugüne kadar görece az gelişmiş bölgelerin kalkındırılarak bölgeler

arası eşitsizliklerin azaltılması hedeflenmiştir fakat günümüzde bölgelerin rekabet gücünün

arttırılması ve ulusal kalkınmaya daha fazla katkıda bulunmaları önem kazanmıştır.

Bölgelerin rekabet gücünün arttırılması kapsamında bölge planı, bölge kaynaklarının daha iyi

bir geleceğe ulaşması için kullanılan bir araç olarak büyük önem arz etmektedir.

Bölge Planı, bölgesel düzeyde sosyoekonomik gelişme eğilimlerini, yerleşmelerin gelişme

potansiyellerini, ulusal düzeydeki politika, plan ve stratejiler ile bölgesel ve yerel düzeyde

yürütülecek faaliyetler arasındaki ilişkiyi kurgulayan, kamu kesimi, özel kesim, sivil toplum

arasındaki işbirliği ve koordinasyonu sağlayan, bölgenin planlı bir şekilde program ve

projelerle gelişmesine temel oluşturan en önemli unsurdur.

Bu kapsamda 25.01.2006 tarih ve 5449 sayılı “Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu

ve Görevleri Hakkında Kanun” uyarınca ülke genelinde 26 Düzey 2 Bölgesi’nde kalkınma

ajansları kurulmaya başlanmıştır. Kanun, kalkınma ajanslarının faaliyetlerini önemli ölçüde

bölge planlarına dayandırmaktadır. Bu kanun ve ilgili yönetmeliklere göre kalkınma ajansları,

görevlerini oluşturacakları bölge planlarına uygun olarak hazırlayacakları çalışma programları

ve bütçeye göre yerine getirmektedir.

25.01.2006 tarih ve 5449 sayılı “Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri

Hakkında Kanun”a istinaden, 25 Temmuz 2009 tarihli ve 2009/15236 sayılı Bakanlar Kurulu

Kararı ile kurulan Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı’nın (BAKKA) faaliyet alanı, TR81 Düzey 2

Batı Karadeniz Bölgesi’nde yer alan Zonguldak, Karabük ve Bartın illerinden oluşmaktadır.

Bölge kaynaklarının sürdürülebilir biçimde yönetilerek, bölge içerisinde ekonomik ve sosyal

kalkınmayı hedefleyen çalışmalara yol göstermeyi amaçlayan bu plan 2014-2023 dönemini

kapsamaktadır. 2014-2023 Batı Karadeniz Bölge Planı, bölgenin ekonomik, sosyal ve kültürel

alanlarda bütüncül bir yaklaşımla gerçekleştireceği kalkınma stratejisinin hedeflerini ve

önceliklerini ortaya koyan bir temel politika dokümanıdır. Bu çalışma ile Ajansımız tarafından

verilmesi hedeflenen mali ve teknik desteklere zemin oluşturacak bir çerçevenin ortaya

konulması hedeflenmiştir.

Plan hazırlanırken önceki dönemlerde bölgeye dair yapılmış olan çalışmalardan faydalanmak,

izlenen yöntemlerden birisi olmuştur. Buna ek olarak bilgilerin güncellenmesi amacıyla ilgili

kurum ve kuruluşlardan sorumluluk alanlarıyla ilgili veriler temin edilmiştir. Katılımcılık ilkesi

çerçevesinde ilçe ve il merkezlerinde çalıştaylar yapılmış, bölgede bulunan belediyeler,

kaymakamlıklar, bölge müdürlükleri, il müdürlükleri, esnaf ve sanatkâr odaları, liman

işletmeleri, KOSGEB, üniversiteler, sendikalar, OSB müdürlükleri ve sivil toplum kuruluşları ile

yüz yüze görüşmeler yapılmış, soru kâğıdı uygulaması yöntemi ile görüşmeler gerçekleştirilip

bölgedeki aktörlerin görüşleri alınarak GZFT analizi ve stratejilere yön verilmeye çalışılmıştır.

İlgili kurum ve kuruluşlardan veri, görüş ve önerilerin toplanmasının ardından mevcut durum

analizi biçimlendirilmiş, mevcut durum analizi kapsamında bölgenin gelecekte nerede

olacağının öngörüsü olan vizyon çalışması ve bu öngörüye nasıl ulaşılacağını belirleyen GZFT

analizi ile strateji belirleme aşamalarına geçilmiştir. Planın geliştirildiği süreç aşağıda şematik

olarak ifade edilmiştir.

PLAN VİZYONU, TEMEL İLKE VE AMAÇLAR

2014-2023 Batı Karadeniz Bölge Planının hazırlıklarında esas alınan temel ilke katılımcılık

olmuştur. Bölge paydaşlarının görüş ve önerilerini almak adına bölgedeki tüm ilçelerde ve il

merkezlerinde çalıştaylar ve bilgilendirme toplantıları düzenlenmiş, bölgenin ekonomik

yapısını ortaya koymak adına sektör analizleri ve saha çalışmaları yapılmış ve bu kapsamda

anket uygulamaları ile yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiş, kurum ve kuruluşlardan resmi

yazı kanalı ile bilgi temin edilmiş ve neticede 2014-2023 dönemini kapsayan Batı Karadeniz

Bölge Planı’nın vizyonu “Bağımlı Ekonomik Yapısını Kırmış ve Yaşam Kalitesini Yükseltmiş

Bir Bölge Olmak” olarak belirlenmiştir. Bölge paydaşlarınca ortak olarak belirlenen bu

vizyona ulaşabilmek için üç temel ilkenin esas alınması planlanmıştır:

Çok sektörlülük

Katılımcılık

Sürdürülebilir kalkınma

Çok Sektörlülük

Esas alınan temel değerlerin ilki çok sektörlülüktür. Batı Karadeniz Bölgesinin vizyonu mevcut

ekonomik ve sosyal yapısının analizleri neticesinde belirlenmiştir. Gerçekleştirilen çalışmalar

sonucunda bölgenin istihdam sorunu olduğu ve istihdam sıkıntısının bölgenin göç verir hale

gelmesine neden olduğu tespit edilmiştir. İstihdam sorunun nedenlerinin başında ise

bölgenin madencilik ve demir çelik sektörü odaklı bir gelişim göstermesi ve zaman içerisinde

yalnızca bu sektörlere değer verilmesi nedeniyle sektörel çeşitliliğin sağlanamaması

gelmektedir.

Vizyonda değinildiği üzere bölgenin bağımlı ekonomik yapısının kırılabilmesi için farklı

sektörlere dair müdahale alanları da plan kapsamında analiz edilmiştir. Öncelikli sektörler

kapsamında ele alınan konular ile sektörler arası tamamlayıcılık ve sinerji oluşturulması

hedeflenmiştir.

Katılımcılık

Dokuzuncu Kalkınma Planı’nda temel değerler bölümünde üzerinde durulan “toplumsal

diyalog ve katılımcılığın güçlendirilerek, toplumsal katkı ve sahiplenmenin sağlanması” esası,

2014–2023 Batı Karadeniz Bölge Planı’nın temel esaslarından biri olarak benimsenmiştir.

Katılımcılık ilkesi çerçevesinde bölge illerinde çalıştaylar yapılmış, bölgede bulunan

belediyeler, kaymakamlıklar, bölge müdürlükleri, il müdürlükleri, esnaf ve sanatkâr odaları,

liman işletmeleri, KOSGEB, üniversiteler, sendikalar, OSB müdürlükleri ve sivil toplum

kuruluşları ile yüz yüze görüşmeler yapılmış, soru kâğıdı uygulaması yöntemi ile görüşmeler

gerçekleştirilmiştir.

Sürdürülebilir Kalkınma

Sürdürülebilir Kalkınma, insan yaşamı için gereken ihtiyaçlar ile doğal kaynakların kullanımı

arasında gelecek nesilleri de gözeterek, bugünden geleceğe uyumlu bir programlama

yapılmasını amaçlayan bir yaklaşımdır. 2014-2023 Batı Karadeniz Bölge Planı, sürdürülebilir

kalkınmaya bütüncül bir yaklaşımla bakmayı esas almıştır.

2014–2023 Batı Karadeniz Bölge Planı’nda belirlenen vizyona ulaşılabilmesi için aşağıda

belirtilen 7 temel hedef belirlenmiştir:

1. Sektörel Çeşitliliğin Sağlanması

2. Ulaşım-Altyapı Ve Lojistik İmkânlarının Güçlendirilmesi

3. Yerleşmelerin Mekân Ve Yaşam Kalitesinin Arttırılması

4. Sosyal Kalkınmanın Sağlanması

5. Kırsalda Kalkınmanın Sağlanması

6. Sağlıklı Ve Dengeli Bir Çevre

7. Turizmin Çeşitlendirilerek Geliştirilmesi

BÖLGE PLANININ ÜST ÖLÇEKLİ PLANLARLA İLİŞKİSİ

Kalkınma Ajansları tarafından hazırlanan Bölge Planları, alt ölçekli mekânsal planlara,

bölgesel nitelikli sektörel ve tematik stratejilere ve yerel yönetimlerin kurumsal stratejik

planlarına çerçeve oluşturmak üzere hazırlanmaktadırlar. Stratejik doküman niteliğindeki

bölge planları, Kalkınma Bakanlığı tarafından hazırlanan Kalkınma Planı ve Bölgesel Gelişme

Ulusal Stratejisi ile ilgili Bakanlıklarca hazırlanan ulusal stratejilerle bağlantılı

kurgulanmaktadır.

Batı Karadeniz Bölge Planı, Kalkınma Bakanlığı tarafından hazırlanan Dokuzuncu Kalkınma

Planı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hazırlanmış olan Türkiye Sanayi Stratejisi

Belgesi ve Türkiye Demir-Çelik Ve Demir Dışı Metaller Sektörü Strateji Belgesi Ve Eylem Planı,

Ekonomi Bakanlığı tarafından hazırlanan Türkiye İhracat Stratejisi ve Eylem Planı, TÜBİTAK

tarafından hazırlanan Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi, Enerji ve Tabi Kaynaklar

Bakanlığı tarafından hazırlanan Enerji Verimliliği Strateji Belgesi, Ulaştırma Bakanlığı

tarafından hazırlanan Türkiye Ulaştırma Ve İletişim Stratejisi, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

tarafından yürütülen Kentges Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi Ve Eylem Planı, Gıda,

Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca hazırlanan Türkiye Organik Tarım Stratejik Planı, Çevre ve

Orman Bakanlığı tarafından hazırlanan Ulusal İklim Değişikliği Strateji Belgesi ve Kültür ve

Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış olan Türkiye Turizm Strateji belgeleri ile

ilişkilendirilerek hazırlanmıştır.

DOKUZUNCU KALKINMA PLANI (2007-2013)

2014-2023 Batı Karadeniz Bölge Planı hazırlanırken Onuncu Kalkınma Planı da hazırlık

aşamasında olduğundan, Dokuzuncu Kalkınma Planı gelişme eksenleri göz önünde tutulmuş

ve yerel kalkınmanın sağlanması kapsamında gelişme eksenlerinin gösterdiği doğrultuda

yerel tespit ve önerilerle plana yön verilmiştir.

2007-2013 dönemini kapsayan Dokuzuncu Kalkınma Planı, değişimin çok boyutlu ve hızlı bir

şekilde yaşandığı, rekabetin yoğunlaştığı bir dönemi kapsamaktadır. Küreselleşmenin her

alanda etkili olduğu, bireyler, kurumlar ve uluslar için fırsatların ve risklerin arttığı bu

dönemde, plan Türkiye’nin ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda bütüncül bir yaklaşımla

gerçekleştireceği dönüşümleri ortaya koyan temel politika dokümanı olarak ortaya

konulmuştur.

Hazırlandığı döneme ilişkin uluslararası gelişmeler ve temel eğilimler doğrultusunda, Türkiye

ekonomisine ilişkin geçmiş dönemdeki gelişmeler ile mevcut ekonomik ve sosyal gelişmeler

dikkate alınarak hazırlanan Dokuzuncu Kalkınma Planının vizyonu; “İSTİKRAR İÇİNDE

BÜYÜYEN, GELİRİNİ DAHA ADİL PAYLAŞAN, KÜRESEL ÖLÇEKTE REKABET GÜCÜNE SAHİP,

BİLGİ TOPLUMUNA DÖNÜŞEN VE AB’YE ÜYELİK İÇİN UYUM SÜRECİNİ TAMAMLAMIŞ BİR

TÜRKİYE” olarak belirlenmiştir.

Ekonomik büyümenin ve sosyal kalkınmanın istikrarlı bir yapıda sürdürülmesi ve hedeflenen

vizyona ulaşılabilmesi için şu gelişme eksenleri belirlenmiştir:

Rekabet Gücünün Arttırılması

İstihdamın Arttırılması

Beşeri Gelişme ve Sosyal Dayanışmanın Güçlendirilmesi

Bölgesel Gelişmenin Sağlanması

Kamu Hizmetlerinde Kalitenin ve Etkinliğin Arttırılması

Batı Karadeniz Bölge Planı, bölge içi gelişmişlik farklılıklarının azaltılarak bölgesel gelişmenin

sağlanması için kamu kesimi, özel kesim, üniversiteler ve sivil toplumun katkılarıyla

hazırlanmıştır. Bölge içinde istihdamın arttırılması kapsamında mevcut sektörlerin mevcut

durum analizleri yapılmış, her bir sektöre has sıkıntılar tespit edilmiş, yaşanan eksikliklerin

giderilebilmesi için stratejiler belirlenmiştir. Yine istihdam oranlarının arttırılması kapsamında

mevcut sektörlerin yanı sıra potansiyel arz eden farklı sektörler için de aynı çalışmalar

gerçekleştirilmiş, bölgede faaliyet göstermekte olan işletmelerin rekabet edebilirliklerinin

arttırılması kapsamında çeşitli strateji ve faaliyetlere yer verilmiştir.

TÜRKİYE SANAYİ STRATEJİSİ BELGESİ (2010-2014)

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından 2010-2014 yıllarını kapsayacak biçimde

hazırlanmış olan strateji belgesinde, Türkiye’nin uzun dönem vizyonu “ORTA VE YÜKSEK

TEKNOLOJİLİ ÜRÜNLERDE AVRASYA’NIN ÜRETİM ÜSSÜ OLMAK” olarak belirlenmiştir. Bu

vizyon doğrultusunda Türkiye Sanayi Stratejisi’nin genel amacı, “Türk sanayisinin rekabet

edebilirliğinin ve verimliliğinin yükseltilerek, dünya ihracatından daha fazla pay alan, ağırlıklı

olarak yüksek katma değerli ve ileri teknolojili ürünlerin üretildiği, nitelikli işgücüne sahip ve

aynı zamanda çevreye ve topluma duyarlı bir sanayi yapısına dönüşümü hızlandırmak” olarak

belirlenmiştir.

Batı Karadeniz Bölge Planında “Öncelikli Sektörler” başlığı altında ele alınan madencilik,

demir çelik, geri dönüşüm, enerji ve orman ürünleri sektörlerinde Türkiye Strateji Belgesinde

belirlenen hedef ve stratejilerden faydalanılmıştır. Bilhassa strateji belgesinin 252. Maddesi,

anılan sektörler için belirlenen stratejilerde yol gösterici olmuştur:

“Temiz üretim süreçlerine geçişle birlikte birçok sektörde verimlilik artışları zorunlu hale

gelecektir. Bu süreçte, özellikle enerji, imalat sanayi ve ulaştırma sektörlerinde yanma

verimliliğini artıran projelerin uygulamaya geçirilmesi gerekmektedir. Söz konusu teknoloji

değişikliği, çevre ve enerji teknolojilerini önemli düzeyde yatırım yapılabilecek sektörler

arasına sokmaktadır. Bu sektörlerin Türkiye’de gelişmesi özellikle çevre alanındaki

düzenlemelerin etkin bir şekilde uygulamaya geçirilmesi ile mümkün olacaktır.”

Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesinin 12.maddesinde üzerinde durulan kümelenme kavramı da,

bölgedeki sektörlerin rekabet edebilirliklerinin arttırılması kapsamında incelenmişti:

“Sektörel ve bölgesel gelişme politikaları da, AB’ye uyumu da dikkate alarak ve sanayi

stratejisi hedefleri doğrultusunda, bölgelerin verimliliğini yükseltme ve rekabet gücünü

arttırma amacına hizmet edecektir. Bölgesel gelişme stratejileri, sanayi stratejisi ile uyumlu

bir şekilde, kümelenme ve değer zinciri analizlerinin sonuçları doğrultusunda tasarlanacak ve

hayata geçirilecektir. Farklı gelişmişlik düzeyindeki bölgelerin değişik sektörler için sunduğu

yerel avantajlar belirgin hale getirilerek, bölgesel dengesizliklerin giderilmesine önem

verilecektir.”

2023 TÜRKİYE İHRACAT STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI

Türkiye İhracat Stratejisi ve Eylem Planının vizyonu, Dokuzuncu Kalkınma Planı ve Türkiye

Sanayi Stratejisi vizyonlarına paralel olacak biçimde “2023 YILINDA 500 MİLYAR DOLAR

İHRACATA ULAŞARAK ÜLKEMİZİN DÜNYA TİCARETİNDE LİDER ÜLKELER ARASINDA YER

ALMASI” olarak belirlenmiştir.

Batı Karadeniz Bölge Planı da bu amaca ulaşılması amacıyla stratejiler belirlemiş

bulunmaktadır. Eylem planının hedeflerinden ikisi “ihracatçı sayısının ve ihracat kapasitesinin

arttırılması” ve “ihracatçıların küresel alanda rekabetçiliklerinin arttırılması”dır.

Bu kapsamda KOBİ’lerin pazarlama ve ihracat kapasitesini arttırmaya yönelik desteklerin

verilmesi planlanmaktadır. Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı, yürüttüğü mali destek

programlarında KOBİ’lere yönelik destekler sağlamaktadır ve sağlamaya devam edecektir.

Mali destek programlarının zemini ise bölge planında yer alan önceliklerdir. Planın öncelikli

sektörler başlığı altında incelenen ticaret başlığında, bölgedeki işletmelerin mevcut

durumlarının nasıl iyileştirileceğine, rekabet güçlerinin ne şekilde arttırılacağına yönelik

stratejiler belirlenirken Türkiye İhracat Stratejisi ve Eylem Planı stratejileri esas alınmıştır.

TÜRKİYE ORGANİK TARIM STRATEJİK PLANI (2012-2016)

Türkiye’de organik tarım, 1991 yılından itibaren 2092/91 sayılı Avrupa Birliği Konsey Tüzüğü

esas alınarak yapılmaktadır. Organik tarım faaliyetleri, üreticilerin eğitimli ve bilinçli olmasını

gerektirmektedir. Elde edilen ürünler, katma değerlerinin normal ürünlere göre daha fazla

olmasının yanı sıra ihraç edilebilirlik oranları da daha yüksek olduğundan daha fazla gelir

kazandırmaktadır.

Sektör sıralamasında tarım sektörünün son sırada yer aldığı bilinen Batı Karadeniz

Bölgesinde, kırsal alanda kalkınmanın sağlanabilmesinin bir yolu olarak tarımsal faaliyetler

önerilmektedir. Bu tarımsal faaliyetlerin, tarım arazilerinin parçalı ve engebeli yapısından

dolayı geniş arazilerde gerçekleştirilenler yerine özellikli ürün üretimine yönelik olması

gerektiği tespit edilmiştir. Planda yer alan “Kırsalda Kalkınmanın Sağlanması” isimli öncelik

alanı altında yer alan “Tohumluk, örtü altı ve organik tarım faaliyetlerinin yaygınlaştırılması”

ve “Kırsal alanlarda özellikli ürün üretiminin yaygınlaştırılması” tedbirlerinde, Gıda, Tarım ve

Hayvancılık Bakanlığının organik tarımın geliştirilmesine yönelik sunduğu stratejilerden

faydalanılmıştır.

ULUSAL BİLİM, TEKNOLOJİ VE YENİLİK STRATEJİSİ (2011-2016)

Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisinin vizyonu: “ÜRETTİĞİ BİLGİ VE GELİŞTİRDİĞİ

TEKNOLOJİLERİ, ÜLKE VE İNSANLIĞIN YARARINA YENİLİKÇİ ÜRÜN, SÜREÇ VE HİZMETLERE

DÖNÜŞTÜREBİLEN TÜRKİYE”dir.

Strateji belgesinde özellikle üzerinde durulan konu ARGE çalışmalarının arttırılması ve

yaygınlaştırılması gerekliliğidir ki Batı Karadeniz Bölgesi bu konuda istenen düzeyde değildir.

Madencilik, demir çelik ve enerji sektörlerinin baskın olduğu bölgede, gelişime açık sektörler

olmalarına rağmen olan işbu sektörlerin hala emek yoğun devam ettiriliyor olması, bölgenin

genel sorunlarının başında gelmektedir. Bu eksikliklerin giderilmesi kapsamında hazırlanan

stratejilerde Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi’nin Ulusal ARGE ve Yenilik Sistemi

İçerisindeki KOBİ’lerin Rolünün Güçlendirilmesi başlıklı amacı esas alınmıştır:

Stratejik Amaç: Ulusal Yenilik Sistemi İçerisindeki KOBİ'lerin Rolünün Güçlendirilmesi

Amaç Y4.1: Daha Çok KOBİ’nin Ar-Ge Ve Yenilik Yapanlar Halkasına Eklenmesi

Stratejiler:

Y4.1.1. Kendi bünyesinde ARGE yetkinliğine sahip olmayan KOBİ’lerin ARGE ihtiyaçlarının

üniversite, kamu araştırma enstitüleri ve özel sektör kuruluşlarından karşılanmasında

kolaylaştırıcı mekanizmaların oluşturulması

Y4.1.2. ARGE ve yenilik faaliyetlerini kendi bünyesinde gerçekleştiren KOBİ’lerin üniversite ve

araştırma kurumlarıyla ortak proje üretme kapasitesinin arttırılması

Y4.1.3. KOBİ’lerin teknoloji yönelimi ve yönetimi yeteneğinin geliştirilmesi

Y4.1.4. KOBİ ARGE ve yenilik destekleri ile fikri ve sınai mülkiyet hakları konusunda bilgiye

ulaşımının kolaylaştırılması, bilgilendirme faaliyetlerinin yaygınlaştırılması ve çeşitlendirilmesi

Y4.1.5. KOBİ'lerde ARGE ve yenilik insan kaynağı istihdamının artırılmasına yönelik

mekanizmaların geliştirilmesi

Y4.1.6. Araştırma altyapılarında KOBİ'lerin ihtiyaçları dikkate alınarak KOBİ'lerin bu altyapıları

kullanmalarının etkinleştirilmesi

Batı Karadeniz Bölge Planında değinilen ve bugüne kadar Ajans tarafından gerçekleştirilen

mali destek programlarının önceliklerinde yer verilen kalifiye insan kaynağının arttırılması ile

ARGE faaliyetlerinin yaygınlaştırılmasına yönelik faaliyetlerin belirlenmesinde işbu maddeler

göz önünde bulundurulmuştur.

GİRDİ TEDARİK STRATEJİSİ (GİTES) ve EYLEM PLANI (2013-2015)

GİTES, Dokuzuncu Kalkınma Planı politikalarıyla uyumlu olarak, özellikle Türkiye’de önde

gelen sektörlerin ithal girdi bağımlılığı ile Türkiye’de işletmelerin çeşitli nedenlere bağlı olarak

ortaya çıkan girdi tedariki konusundaki yetersizliklerini bertaraf etmeyi, üretim için en önemli

unsurların başında yer alan girdilerin tedarikinde kamu ve özel sektörde bir ortak anlayış ve

bakış açısı geliştirmeyi hedeflemiştir.

Girdi Tedarik Stratejisi ve Eylem Planı’nın vizyonu; “GİRDİ TEDARİKİNİ GÜVENCE ALTINA

ALMIŞ, ARA MALI ÜRETİMİNDE YETKİNLİĞİNİ ARTTIRMIŞ BİR EKONOMİ” olarak belirlenmiştir.

Bu vizyon çerçevesinde, 2013–2015 yıllarını kapsayan GİTES’in genel amacı; sanayinin ihtiyaç

duyduğu ve yeni ürün üretimi ile teknolojik gelişmenin gerektireceği girdilerin tedarikinde

süreklilik ve güvenliğin sağlanması, etkinliğin ve verimliliğin artırılması, ihracatta

sürdürülebilir küresel rekabet gücü artışının temini, daha fazla katma değerin Türkiye’de

bırakılması ve ara malı ithalat bağımlılığının azaltılmasıdır. GİTES ve Eylem Planı, Türkiye’de

önde gelen sektörlerin ithal girdi bağımlılığı ile Türkiye’de işletmelerin çeşitli nedenlere bağlı

olarak ortaya çıkan girdi tedariki konusundaki yetersizliklerini bertaraf etmeyi, üretim için en

önemli unsurların başında yer alan girdilerin tedarikinde kamu ve özel sektörde ortak bir

anlayış ve bakış açısı geliştirmeyi hedeflemiştir.

GİTES’in stratejik hedefleri, girdi kaynaklarındaki belirsizliklerin, girdi ithalinde ülke/bölge

bazlı coğrafi dağılımdaki aşırı bağımlılık gibi dengesizliklerin, hammadde niteliğindeki doğal

kaynakların geleceğine dair risklerin en aza indirilmesi, ihracata dönük üretimde daha etkin

ve düşük maliyetli girdi tedarikinin sağlanması ile üretim ve ihracatın ara malı ithalatına

bağımlılığının azaltılması ve bu suretle ihracatta sürdürülebilir rekabet gücüne katkı

sağlanmasıdır. Bu temel stratejik hedeflere ulaşmak için toplam 37 hedef belirlenmiştir.

Bölge planı kapsamında faydalanılan başlıklar şunlardır:

İthalat Bağımlılığı Yüksek Olan Ara Mallarında Yatırımların Özendirilmesi

Girdi Tedarikinde Yurtiçi Kullanımın Özendirilmesi

Geri Dönüşüm Sektörünün Geliştirilmesi

DEMİR-ÇELİK ve DEMİR DIŞI METALLER

Demir-Çelik Sektöründe Güç Birliği ve Sinerjinin Değerlendirilmesi

Yurt İçi Hurda Arzının Artırılması

Hurdaya Alternatif Kaynakların Değerlendirilmesi

Maden Tedarikinde Bağımlılığın Azaltılması, Etkinlik ve Verimliliğin Artırılması

Yurtiçi Üretimi Hiç Bulunmayan Veya Yetersiz Olan Ürünlerde Yatırımların Hayata

Geçirilmesi

OTOMOTİV

Yan Sanayi Yetkinliğinin Küresel Ölçek Seviyesine Yükseltilmesi Temel Girdilerde

Üretimin Geliştirilmesi

Elektronik Bileşenlerde Yurtiçi Tedarik İmkânlarının Geliştirilmesi

MAKİNE

Demir-Çelik Ürünlerinin Tedarikinde Etkinlik ve Verimliliğin Artırılması

Elektrik Ve Elektronik Girdilerde Yurt İçi Çeşitlilik ve Yetkinliğin Artırılması,

Markalaşmanın Sağlanması

Tespit Edilen Ürün/Ürün Gruplarında Doğrudan Yabancı Yatırımların Ülkemize

Çekilmesi

TARIM

Bölgesel Kalkınma Planlarının Hayata Geçirilmesi

Hayvancılık Sektörünün Desteklenmesi

Tohumluk Sektöründe Farklı Bir Destek Stratejisi Oluşturulması

Batı Karadeniz Bölge Planının önceliklerinden “Sektörel Çeşitliliğin Sağlanması” ile “Kırsalda

Kalkınmanın Sağlanması”nda yer verilen tedbirlerde, Girdi Tedarik Stratejisi (GİTES) ve Eylem

Planında sektör sektör değinilen stratejik hedeflerden faydalanılmıştır.

ENERJİ VERİMLİLİĞİ STRATEJİ BELGESİ (2010 – 2023)

Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı tarafından hazırlanan Enerji Verimliliği Strateji Belgesinde

temel amaç, Türkiye’nin enerji verimliliği alanındaki yol haritasının stratejik ve dinamik bir

bakış açısıyla hazırlanmasıdır. Bu amacı gerçekleştirmek üzere aşağıda sıralanan stratejiler

belirlenmiştir. Bunlar:

Sanayi ve hizmetler sektöründe enerji yoğunluğunu ve enerji kayıplarını azaltmak

Enerji verimliliği yüksek binaların enerji taleplerini ve karbon emisyonlarını azaltmak

ve yenilenebilir enerji kaynakları kullanan sürdürülebilir çevre dostu binaları

yaygınlaştırmak

Enerji verimli ürünlerin piyasa dönüşümünü sağlamak

Elektrik üretim, iletim ve dağıtımında verimliliği artırmak; enerji kayıplarını ve zararlı

çevre emisyonlarını azaltmak

Motorlu taşıtların birim fosil yakıt tüketimini azaltmak, kara, deniz ve demir yollarında

toplu taşıma payını artırmak ve şehir içi ulaşımda gereksiz yakıt sarfiyatını önlemek

Kamu kuruluşlarında enerjiyi etkin ve verimli kullanmak

Kurumsal yapıları, kapasiteleri ve işbirliklerini güçlendirmek; ileri teknoloji kullanımını

ve bilinçlendirme etkinliklerini artırmak; kamu dışında finansman ortamları

oluşturmaktır.

Enerji verimliliği konusu, Batı Karadeniz Kalkınma Ajansının ele aldığı öncelikli konulardan

biridir. Ajans, hem 2010-2013 Bölge Planında, hem 201-2023 Bölge Planında hem de mali

destek programlarında bu konunun önemi üzerinde durmuştur.

Enerji verimliliğini yaygınlaştırmak amacıyla Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı 2010-2013 Bölge

Planında, termik santrallerin çevreye verdiği zarara değinilmiş ve ÇATES atık sularının ısınma

amacıyla kullanımına dönük bir araştırmanın yapılabileceğinden bahsedilmiştir. Bölge Planı

önceliklerinde yola çıkılarak hazırlanan 2011 Yılı Doğrudan Faaliyet Desteği Programı

kapsamında TÜBİTAK MAM tarafından “Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi-

Çatalağzı Termik Santralinin (ÇATES) Soğutma Suyunun Konutların Isıtılmasında Kullanılması”

ismiyle bir proje gerçekleştirilerek ÇATES’in soğutma suyunun evsel ısıtmada kullanılıp

kullanılamayacağı araştırılmış ve konunun gerçekleştirilebilir olduğu ortaya çıkmıştır.

Hem enerji verimliliği hem de kentsel alanlarda kömür kullanımından doğan kirliliğin

önlenmesi açısından termik santrallerin atıklarının başka ihtiyaçları karşılamada kullanılması

sürdürülebilirlik açısından önem arz etmektedir.

Bölgede son yıllarda bu konuya önem verilmeye başlanmıştır. Örneğin, Zonguldak Gökçebey

İlçesinde biyogazla çalışan enerji santrali protokolü imzalanmış, Bartın OSB ile Halk

Bankasının yaptığı protokol neticesinde enerji tasarrufu ve enerji verimliliği konusunda kredi

sağlanmaya başlanmıştır. 2014-2023 Bölge Planında konunun önemine değinilmiş, özellikle

“enerji” başlığı altında bölgede bulunan ve projelendirilen enerji kaynakları ile bu kaynakların

verimliliğine ayrıca yer verilmiştir.

Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı’nın faaliyet alanı olan Zonguldak, Karabük ve Bartın için

demir-çelik ve madencilik sektörleri, geçmişten bugüne sürdürülen en temel sektörlerdir.

Bahsi geçen sektörlerde enerji verimliliği, günümüz şartları da göz önüne alındığında en

önemli konulardan birisidir. Bu sektörlerde enerji verimliliği konularına madencilik ve demir-

çelik sektör analizleri bölümlerinde ve “Enerji sektöründe sürdürülebilirliğin sağlanması”,

“Madencilik sektöründe verimliliğin sağlanması” ile “Geri dönüşüm sektörünün

oluşturulması” tedbirlerinde yer verilmiştir.Enerji konusu bölge planının yanı sıra, mali destek

programlarında da vurgulanan bir konu olmuştur. Bölgede istihdam olanaklarını arttırarak,

turizm ve üretime dayalı sektörlerde faaliyet gösteren KOBİ’lerin yenilikçi üretim ve

pazarlama kapasitelerini geliştirmek amacını taşıyan 2011 Yılı KOBİ Mali Destek Programının

önceliklerinden biri olarak enerji verimliliğinin ve çevreye duyarlı teknoloji kullanımının

arttırılması olmuştur. 2013 yılı mali destek programında da benzer şekilde önceliklerden

birisi enerji verimliliğinin ve çevreye duyarlı teknoloji kullanımının arttırılmasıdır.

TÜRKİYE ULAŞTIRMA VE İLETİŞİM STRATEJİSİ HEDEF 2023

Türkiye Ulaştırma ve İletişim Stratejisinin vizyonu, “ÜLKEMİZİN REKABET GÜCÜNE VE

TOPLUMUN YAŞAM KALİTESİNİN YÜKSELTİLMESİNE KATKI VEREN; GÜVENLİ, ERİŞİLEBİLİR,

EKONOMİK, KONFORLU, HIZLI, ÇEVREYE DUYARLI, KESİNTİSİZ, DENGELİ, ÇAĞDAŞ

HİZMETLERİN SUNULDUĞU SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR ULAŞTIRMA SİSTEMİ OLUŞTURMAK” olarak

belirlenmiştir.

Ülkenin ve de bölgenin hem ekonomik hem de sosyal alanda kalkınabilmesinin temeli

ulaşılabilirliği arttırmaktır. Bu kapsamda dokümanda farklı ulaşım modlarına yönelik

stratejilere yer verilmiştir.

KARAYOLU:

Ulusal ve uluslararası alanda ulaşılabilirliği ve etkinliği arttırmak adına yapılması planlanan

projeler dokümanda belirtilmiştir. Bunlar içerisinde Batı Karadeniz Bölgesini ilgilendiren

projelerden ilki, Zonguldak’ı Ankara’ya ve dolayısıyla uluslararası karayolu hattına bağlayacak

olan 90km’lik karayolu yapım çalışmasıdır. Zonguldak-Ankara yolu, Ulaştırma Bakanlığınca

“Planlanan II.Grup Projeler”e dahil edilmiştir.

Yapılması Planlanan Projeler

Bölünmüş Yollar

Türkiye’nin Kuzey-Güney Karayolu Aksları

Diğer ulaşım türleri ile uyumlu yaygın bir demiryolu ağı kurarak demiryollarını; ülke

kalkınmasının lokomotif gücü haline getirmeyi hedefleyen Ulaştırma Bakanlığı yeni hızlı tren

ve konvansiyonel demir yolu hatları öngörmektedir. 2023 yılına kadar olan süreçte Bartın-

Zonguldak-Ereğli arasında konvansiyonel demiryolu hattı yapılması planlanmaktadır.

2023 yılına kadar yapılacak yüksek hızlı tren ve konvansiyonel demiryolu hatları

Dokümanda Zonguldak Çaycuma Havaalanının bütün olarak işletme haklarının kira

sözleşmeleri kapsamında özel sektöre devredilmiş olduğu böylece bir yandan sektöre çok

ciddi kira geliri kazandırılırken, bir yandan da Kamu-Özel İşbirliği projeleri kapsamında özel

sektör işletiminin uzun vadeli önünün açıldığı belirtilmiştir. Ancak mevcut havaalanı fiziki

altyapısı dolayısıyla etkin hizmet verememektedir ve planda öngörülenin aksine olumsuz bir

görünüm sergilemektedir.

Türkiye’nin Uluslararası Ulaştırma Koridorları Bağlantıları

Denizcilik sektörü başlığı altında verilen haritaya, bölge için büyük önem arz eden Filyos

Limanı da işaretlenmiştir. Belgede Filyos Limanı ile ilgili herhangi bir açıklama yapılmamış

olsa da 2023 yılında limanın bitirilmiş olacağı ve uluslararası bağlantılar anlamında da Türkiye

için önemli yer edineceği ön görülmektedir. Filyos Limanı ve Projesi hakkında Bölge Planında

FİLYOS LİMANI

hem ulaşım başlığı altında hem de Filyos Vadisi Projesi başlığı altında detaylı bilgi

verilmektedir.

TÜRKİYE DEMİR-ÇELİK VE DEMİR DIŞI METALLER SEKTÖRÜ STRATEJİ BELGESİ VE

EYLEM PLANI (2012-2016)

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından 2012-2016 dönemini kapsayacak biçimde

hazırlanmış olan dokümanın vizyonu “DEMİR‐ÇELİK VE DEMİR DIŞI METALLER SEKTÖRÜNDE

YÜKSEK KATMA DEĞERLİ ÜRÜNLERİN ÜRETİM ÜSSÜ OLMAK” olarak belirlenmiştir.

Belge çerçevesinde, firmaların rekabet gücünü arttıracak, kurumlar arasında koordinasyonu

sağlayacak, işgücünün niteliğini yükseltecek, işletmelerin finansmana erişimini

kolaylaştıracak, yenilikçilik kapasitelerini geliştirecek, girdi maliyetlerini düşürecek, çevreye

duyarlılığı artıracak yatay politikalar belirlenmiştir. Öncelikli sorun alanlarından hareketle

belirlenen vizyona ulaşmak için genel amaç ve beş temel stratejik hedef tespit edilmiştir.

GENEL AMAÇ

Sektörün Rekabet Gücünün Artırılmasını ve Sürdürülebilirliğini Sağlamak

HEDEFLER

Hedef 1: Hukuki ve İdari Düzenlemeleri Yapmak

Hedef 2: Üretim Altyapısını Geliştirmek

Hedef 3: Dış Ticarette Aksayan Yönleri Gidermek

Hedef 4: İnsan Kaynaklarını Geliştirmek

Hedef 5: Ar‐Ge Kapasitelerini Geliştirmek

Türkiye’nin iki büyük entegre demir çelik tesisi olan KARDEMİR ve ERDEMİR’e sahip olan

bölge, demir çelik faaliyetlerinin yaygın olarak yapıldığı bölgelerin başında gelmektedir.

Madencilikle birlikte en fazla istihdam üreten sektör olan demir çelik sektörünün mevcut

durum analizi yapılarak sektöre ve bölgeye özgü sorunlar tespit edilmiştir.

Bu sorunların başında strateji belgesinde de değinilen ARGE faaliyetleri yetersizliği, üretim

altyapısındaki ve teknolojisindeki sıkıntılar, kalifiye eleman eksikliği ve mevzuat sorunları

gelmektedir. Bahsi geçen sorunların çözümü için verimliliğin sağlanması, demir çeliğe bağlı

yan ürün sanayinin geliştirilmesi, sektörde enerji verimliliğinin sağlanması konularında

stratejiler geliştirilmiştir.

KENTGES BÜTÜNLEŞİK KENTSEL GELİŞME STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI (2010-2023)

KENTGES; Türkiye’nin mekânsal planlama, yerleşme ve yapılaşma konularında Cumhuriyet’in

100. yılı olan 2023 yılını hedef alan bir kentleşme ve imar vizyonudur. KENTGES,

sürdürülebilirlik ilkesi çerçevesinde kentleşme, yerleşme ve mekânsal planlamaya ilişkin

değerler sistemini ve ilkelerini benimseyen bir anlayıştan hareketle, ulusal düzeyde referans

çerçeve belgesi niteliği taşıyan bir strateji dokümanı olarak ele alınmaktadır.

KENTGES’in temel amacı, yerleşmelerimizin yaşanabilirlik düzeyinin, mekân ve yaşam

kalitesinin yükseltilmesi ile ekonomik, sosyal ve kültürel yapılarının güçlendirilmesine yönelik

yol haritasının oluşturulmasıdır.

Bu çerçevede, bir taraftan KENTGES’in uygulanabilirliğini ve iç tutarlılığını güçlü kılmak

amacıyla il, kent, kır ve yerleşme ölçeğindeki mekânsal planlama çalışmalarına

odaklanılırken; diğer taraftan bölgesel gelişme alanında yürütülen planlama, kurumsal ve

hukuki düzenleme çalışmalarıyla uyum ve eşgüdüm gözetilmiştir. Bu amaçla, özellikle

bölgesel ölçekte uygulanabilecek konularda kalkınma ajanslarına da birtakım görevler

biçilmiştir. Kalkınma Ajanslarının da uygulamak durumunda olduğu ana eksenler, hedefler ve

eylemler aşağıda sıralanmaktadır.

KENTGES’in temel stratejileri aşağıda yer alan üç ana eksende gruplandırılmıştır:

1. Mekânsal Planlama Sisteminin Yeniden Yapılandırılması

2. Yerleşmelerin Mekân ve Yaşam Kalitesinin Artırılması

3. Yerleşmelerin Ekonomik ve Toplumsal Yapılarının Güçlendirilmesi

1. MEKÂNSAL PLANLAMA SİSTEMİNİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI

Hedef 1: Mekânsal planlama sistemini güçlendirmek

Strateji 1.4. Genişleyen görev, yetki ve sorumluluk alanlarıyla uyumlu bir şekilde mekânsal

planlama ve uygulama ile ilgili olarak yerel yönetimlerin kapasiteleri güçlendirilecektir.

Eylem 1.4.4: Belediyeler ve il özel idarelerindeki teknik elemanlara yönelik mesleki ve teknik

eğitim programları düzenlenecektir.

Açıklama: Yerel yönetimlerdeki teknik elemanların teknik bilgi düzeyleri ve deneyimlerinin

yeterli olmaması verilen hizmetlerde etkin ve verimli sonuçlar alınamamasına neden

olmaktadır. Yapılacak eğitimlerle yerel yönetimlerin teknik kapasiteleri güçlendirilecek,

başarılı, örnek uygulamaların yaygınlaştırılması sağlanacaktır.

Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı, bu başlık altında değerlendirilebilecek çalışmaları kurulduğu

günden beri gerçekleştirmeye çalışmaktadır. Ajansın uyguladığı programlardan özellikle

Teknik Destek Programı, bu amacı gerçekleştirmekte ve pek çok kurum ve kuruluşun teknik

kapasitesini geliştirmeye yönelik tedbirler alınmasına katkıda bulunmaktadır. Bunun yanında

Doğrudan Faaliyet Desteği Mali Destek Programı ile de proje kapsamında ihtiyaç olarak

belirtildiği takdirde eğitim programları düzenlenebilmektedir. Ajansın bu alandaki faaliyetleri

önümüzdeki yıllarda da devam edecektir.

Strateji 1.5: Ülke genelinde mekânsal veri üreten ve kullanan kurum ve kuruluşlar arasında

uyum ve eşgüdüm etkin bir bilgi sistemi kullanılarak sağlanacaktır.

Eylem 1.5.1: Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi ve Mekânsal Planlama Portalının kurulmasına ve

işletilmesine yönelik düzenlemeler yapılacaktır.

Açıklama: Her kademe ve türdeki mekânsal planlara ve uygulamalara altlık oluşturacak

coğrafi veri altyapısı düzenlemeleri için, bu alandaki bilgilerin kurumlar arasında paylaşımına

imkân sağlayan ve Bilgi Toplumu Stratejisi “CBS Altyapısı Kurulumu” eylem planı kapsamında

Bayındırlık ve İskân Bakanlığınca bir Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi ve Mekânsal Planlama ve

Uygulama Portalının kurulması sağlanacaktır. Ayrıca CBS tabanlı mevcut çalışmaların bu

portala entegre edilmesine yönelik düzenlemelerin yapılması gerekli görülmektedir.

Bölgesel düzeyde veriler, Ajansımızca CBS altyapısına uyumlu hale getirilmiştir. Ülke

genelinde oluşturulacak portala entegrasyon sağlandığında, karşılıklı olarak mevcut

verilerden faydalanmak mümkün olabilecektir.

2. YERLEŞMELERİN MEKÂN VE YAŞAM KALİTESİNİN ARTIRILMASI

Hedef 2: Yerleşmelerde sürdürülebilir bir mekânsal gelişme sağlamak

Strateji 2.1: Sürdürülebilir kentsel gelişme sürecinde maliyetleri düşüren, kaynakları verimli

kullanan ve yayılmayı önleyen bir kent makroformu desteklenecektir.

Eylem 2.1.2: Dengeli gelişen ve kontrollü büyüyen kent makroformu oluşturmak ve

yönlendirmek için yerleşme düzeyinde mekânsal planlarda gerekli değişiklikler yapılacaktır.

Açıklama: Mevcut yerleşmelerin mekânsal yapısının sürdürülebilir dengeli gelişen ve

kontrollü büyüyen kent makroformuna dönüşmesi için gerekli plan revizyonları ve

uygulamaların yapılması gerekmektedir.

2014-2023 Batı Karadeniz Bölge Planında kentlerin çevresel ve doğal değerlere saygılı,

sürdürülebilir ve yaşanabilir bir yapıda gelişmesi ön görülmüştür. Kent makroformlarının

dengeli bir yapıda gelişmesi için “Yerleşmelerin mekan ve yaşam kalitesinin arttırılması”

önceliği altında çeşitli önerilerde bulunulmuştur. Üst ölçekli bir stratejik doküman olan bölge

planında yer verilen bu startejiler ancak plan revizyonları ile uygulamaların gerçekleştirilmesi

alt ölçekli planlar ve ilgili kuruluşlar aracılığıyla gerçekleştirilebilecektir.

Hedef 9: Doğal ve kültürel varlık ve değerlerin korunmasını sağlamak

Strateji 9.1: Kentleşme ve mekânsal planlama sürecinde doğal ve kültürel varlıkların

korunmasını benimseyen yaklaşımlar desteklenecektir.

Eylem 9.1.3: Doğal ve kültürel varlıkların envanteri çağdaş teknikler kullanılarak

tamamlanacak ve etkin bir veri tabanı oluşturulacaktır. Ulusal düzeyde doğal ve kültürel

varlıkların envanterlerinin tamamlanması, bilgiye kademeli erişim imkânlarının sağlanması

gerekmektedir.

Doğal ve kültürel varlıklar ile turizm potansiyeline yönelik bir çalışma bölgedeki

üniversitelerin ve Ajansın ortaklığında 2011 yılında “ Batı Karadeniz Bölgesi Turizm Sektör

Analizi” adı altında ortaya koyulmuştur. Bu çalışmayı takiben oluşturulan ve Batı Karadeniz

Kalkınma Ajansı web sitesinde ulaşılan turizm sitesinde de illere göre doğal ve kültürel

varlıklara yer verilmiştir.

Strateji 9.2: Tüm doğal kaynakların ve korunan alanların korunması ve sürdürülebilir

kullanımı için izleme ve denetleme mekanizmalarının geliştirilmesi ve aynı alandaki farklı

koruma kararlarının uyumlaştırılması sağlanacaktır.

Eylem 9.2.1: Doğal kaynakların ve koruma alanlarının yönetimi için uluslar arası kriterleri de

dikkate alarak koruma alanlarının tespiti yapılacak ve bu alanlardaki biyolojik çeşitlilik de

dahil envanter çalışmaları tamamlanacaktır. Doğal ve ekolojik özellikleri nedeniyle

korunması gereken su kaynakları ve su havzaları, akarsu yatakları, sulak alanlar, tarım

alanları, orman alanları, kıyılar, ekolojik duyarlı alanlar, doğal sit alanları, mera ve benzeri

değerlerin belirlenmesine yönelik olarak çağdaş teknolojiler kullanılarak envanter

çalışmaları yapılması, paylaşımlı veri portalı oluşturulması, sürekliliğini ve güncelliğini

sağlayacak araçların geliştirilmesi önerilmektedir.

İlgili kurumlarca tespiti yapılan alanlara yönelik politikalar, temel hedefler başlığı altında yer

almakta ve oluşturulan bölge haritalarında da ortaya koyulmaktadır.

3. YERLEŞMELERİN EKONOMİK VE TOPLUMSAL YAPILARININ GÜÇLENDİRİLMESİ

Hedef 15: Göç veren yerleşmeleri ve kırsal kesimi güçlendirerek göçü yönlendirmek

Strateji 15.1: Göçün azaltılabilmesi için küçük ve orta ölçekli yerleşmeler ile kırsal kesimde,

ekonomik faaliyetlerin ve istihdamın artırılması, yaşam ve mekan kalitesinin iyileştirilmesi

desteklenecektir.

Eylem 15.1.3: Kırsal kesimde tarım dışı ekonomik faaliyetlerin geliştirilmesine ve

çeşitlendirilmesine yönelik çalışmalar yapılacaktır. Kırsal alanda tarım dışı ekonomik

faaliyetlerin geliştirilmesi ve istihdamın artırılabilmesi için el sanatlarının geliştirilerek ahşap

ürünler (elbise askılıkları, mutfak malzemeleri, süs eşyaları gibi günlük hayatta

kullanılabilecek eşyaların) üretilmesi, oymacılık, kakmacılık, madeni eşyalar, kilim,

dokumacılık, yöresel organik tekstil ürünleri gibi geleneksel el sanatlarının geliştirilmesine

yönelik eğitim programlarının hazırlanması, gıda ürünleri ambalajlanması, konservecilik gibi

sağlıklı ürünler üretip pazarlanması, termal ısıtmalı seracılık, çiçekçilik ile agro ve eko turizm

gibi alanlara öncelik verilmesinde fayda görülmektedir.

2014-2023 yıllarını kapsayan Batı Karadeniz Bölge Planında kırsal kalkınma üzerine “Kırsalda

Kalkınmanın Sağlanması” başlıklı bir öncelik alanı belirlenmiştir. Bu başlık altında "Kırsal

alanlarda özellikli ürün üretiminin yaygınlaştırılması”, “Yerel- yöresel ürünlerin ticari ürüne

dönüştürülmesi” ve “Kırsal alanda tarım dışı ekonomik faaliyetlerin geliştirilmesi”

tedbirlerine yer verilmiştir.

ULUSAL DEPREM STRATEJİSİ (2012-2023)

Ulusal Deprem Stratejisinin amacı, “DEPREMLERİN NEDEN OLABİLECEĞİ FİZİKSEL,

EKONOMİK, SOSYAL, ÇEVRESEL VE POLİTİK ZARAR VE KAYIPLARI ÖNLEMEK VEYA ETKİLERİNİ

AZALTMAK VE DEPREME DİRENÇLİ, GÜVENLİ, HAZIRLIKLI VE SÜRDÜRÜLEBİLİR YENİ YAŞAM

ÇEVRELERİ OLUŞTURMAK”tır.

UDSEPʼin hedef, strateji ve eylemleri üç ana eksende gruplandırılmıştır:

1. Depremleri öğrenmek

2. Deprem güvenli yerleşme ve yapılaşma

3. Depremlerin etkileriyle baş edebilmek

Planda, Kalkınma Ajanslarına da birtakım görevler verilmiştir. Kalkınma Ajanslarının ilgili

olduğu başlıklar aşağıda sıralanmaktadır.

1. DEPREMLERİ ÖĞRENMEK

Hedef a.2: Deprem Tehlike Analizleri Ve Tehlike Haritalarının Geliştirilmesi

Strateji A.2.1. Bölgesel ve yerel deprem tehlike haritaları için altlık oluşturmaya yönelik

çalışmalar yapılacak ve tehlike haritaları hazırlanacaktır

Eylem A.2.1.6. Mikro bölgeleme haritalarından mekân planlaması çalışmalarında nasıl

yararlanılabileceği konusunda ilke, yöntem ve uygulama esasları belirlenecek ve yerel

yönetimler için yol gösterici kılavuz niteliğindeki yayınlarla birlikte örnek mikro bölgeleme

haritaları hazırlanıp, mekânsal planlamaya temel girdi sağlanacaktır.

Açıklama: Mikro bölgeleme çalışmalarının ana amacı; deprem ve diğer doğal tehlikelerin

büyük ölçekli (1/25000 ve daha büyük) haritalar üzerinde belirlenip bu tehlikeleri

önleyecek veya etkilerini azaltacak fiziksel plan kararlarının çevre düzeni, imar planları ve

il gelişme planları aşamalarında alınmasına girdi sağlamaktır. Bu çalışmalar; yeni

yerleşmeler için arazi kullanım kararlarına, yerleşik alanlar için ise sakınım (risk azaltma)

planlarına temel girdi sağlayan çalışmalardır ve deprem risklerinin azaltılabilmesi için

mutlaka geliştirilmeleri ve etkin olarak uygulanmaları gerekmektedir.

Batı Karadeniz Bölge Planı kapsamında hazırlanan mekânsal gösterimlerde, alt ölçekli

planlara esas teşkil etmesi amacı ile CBS ortamında deprem, tasman alanları ve diğer afetlere

yönelik riskli alanlar gösterilmiş, kentleşme başlığı altında risk alanları gözetilerek önerilerde

bulunulmuştur.

2. DEPREM GÜVENLİ YERLEŞME VE YAPILAŞMA

Hedef B.1. Deprem Güvenli Yerleşme Ve Depreme Dayanıklı Yapılaşmanın Sağlanması

Strateji B.1.1. Planlama, çevre ve şehircilik çalışmalarında deprem tehlike ve risklerini esas

alan yöntemlere önem ve öncelik verilecektir.

Eylem B.1.1.1. Kalkınma Ajansları, sorumluluk alanları içerisindeki deprem tehlike ve

risklerini dikkate alacak ve bu riskleri arttırmayacak veya azaltacak yönde faaliyet

yürüteceklerdir.

Açıklama: Sektörel, bölgesel veya il gelişme planlarının hazırlanması aşamasında, deprem

tehlike ve risklerinin belirlenerek bu riskleri önleyecek veya azaltacak önlemlerin planlama

aşamasında ödünsüz olarak dikkate alınması sağlanacaktır.

Kalkınma Ajanslarının görevi, bölge planları hazırlamaktır. Bölge planlarında ele alınan

konular daha çok stratejik özellik göstermekte olup mekânsal boyutta da bölgelerin ve

kentlerin gelişim odakları, riskli alanları vb. haritalara işlenmektedir. Batı Karadeniz Bölgesi üç

ili kapsamaktadır: Zonguldak, Karabük ve Bartın. Bölge illeri birinci derece deprem kuşağında

kaldığından bölge planında gerekli bilgilere ve mekânsal gösterimlere kentleşme başlığı

altında yer verilmiştir.

Strateji B.1.2. Başta okul ve hastaneler olmak üzere, Türkiyeʼdeki bina envanteri çıkarılacak ve mevcut yapılar hasar görebilirlikleri ve riskleri esas alınarak gruplandırılacaktır.

Eylem B.1.2.1. Başta okul ve hastaneler olmak üzere, mevcut binaların sayısı ve tipolojisi belirlenecek, ayrıca bina kimlik sisteminin geliştirilmesine çalışılacaktır.

Açıklama: Bina envanterinin ve binaların hasar görebilirliklerinin değerlendirilebilmesi için öncelikle mevcut bina sayısının ve tipolojisinin belirlenmesi gerekmektedir. Ayrıca, tüm binalara kendilerine özgü bir kimlik numarası verilmesi ve binaya ilişkin temel bilgilerin (yapı tarzı, kat sayısı, yapım yılı, bağımsız birim adedi, brüt yüzölçümü, konum bilgileri vb.) bu numara ile saklanması, analitik kapasitenin gelişmesine ve sigorta uygulamalarının

yaygınlaşmasına yardımcı olacaktır.

Yukarıdaki strateji ve eylemlerle kalkınma ajansları direk ilişkilendirilmiş olsa da aslında bu konularla aralarında dolaylı bir bağlantı bulunmaktadır. Çevre Düzeni Planlarının Bölge Planlarını baz aldığı göz önüne alındığında, bölge planlarında tespit edilen riskli alanlara ve öngörülen tedbirlerine uyulması beklenmektedir. Mevcut bina sayı ve tipolojisinin belirlenmesi işi ise özellikle CBS uygulamaları kullanılarak belirli kurum ve kuruluşlar arasında gerçekleştirilecek protokollerle yapılabileceği öngörülmektedir.

AB ENTEGRE ÇEVRE UYUM STRATEJİSİ (UÇES) (2007 - 2023)

Ulusal Çevre Stratejisi ile hedeflenen, bugünün ve gelecek kuşakların temel gereksinimlerinin

sağlandığı, yasam kalitesinin arttırıldığı, biyolojik çeşitliliğin korunduğu, doğal kaynakların

sürdürülebilir kalkınma yaklaşımıyla yönetildiği, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkını

gözeten bir ülke yaratmaktır. UÇES’ in temel amacı, Türkiye’de ekonomik ve sosyal şartları

da dikkate alarak sağlıklı yaşanabilir bir çevre oluşturmak ve bu doğrultuda ulusal çevre

mevzuatımızın AB çevre müktesebatı ile uyumlaştırılarak uygulanması ile uygulamanın

izlenmesi ve denetlenmesini sağlamaktır.

UÇES’ in hazırlanmasında aşağıda verilen ilkeler dikkate alınmıştır:

Sağlıklı ve Dengeli bir Çevrede Yaşama Hakkı

Sektörler Arası Entegrasyon

Kullanan-Kirleten Öder

Kirliliği Önleyici Tedbirlerin Alınması

Doğal Kaynakların Korunması

Sürdürülebilir Kalkınma

Kamu-Özel Sektör işbirliği

Kamuoyunda Çevre Bilincinin Artırılması ve Halkın Katılımı

UÇES’in genel amacını gerçekleştirmek üzere su, atık su, katı atık, hava, endüstri, doğa ve

kimyasallar gibi alanlara öncelik verilmiş olup bu alanlarda belirlenen amaçların yerine

getirilmesi ile aşağıda verilen alt amaçlar da gerçekleştirilmiş olacaktır.

• Altyapı ihtiyaçlarının karşılanmasında, finansmanında ve işletilmesinde kamu-özel sektör

işbirliği geliştirilecektir.

• Atık su, katı atık ve hava kirliliğinin ekonomik koşullarda en aza indirilebilmesi için çevresel

altyapı tesislerinin yapımı, bakımı, onarımı, yenilenmesi ve işletilmesinde ülke şartlarına en

uygun teknolojiler tercih edilecek, bu tesisler mümkün olan yerlerde mahalli idare birliklerini

özendirecek şekilde yaygınlaştırılarak etkin işletilmesi sağlanacaktır.

• İnsan sağlığı ve çevre açısından risk oluşturabilecek kimyasalların ve atıkların yönetiminde

üretiminden bertarafına kadar geçen sürede kontrollü kullanımları sağlanacaktır.

• Kamuoyunda çevre koruma bilincinin artırılması ve yerleştirilmesi için basın ve yayın

aracılığı ile çevresel bilgilendirme faaliyetlerine ve eğitim çalışmalarına ağırlık verilecektir.

UÇES kapsamında belirlenen önceliklere Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı Bölge Planında

özellikle çevre -altyapı ve kentleşme başlıklarında değinilmiştir. Çevre başlığı altında yer

verilen kirlilik sebepleri ile bu kirliliklerle nasıl mücadele edileceğine dair tespitler, doğrudan

UÇES amaçlarıyla ilişkilidir. Yaşanabilirlik seviyesinin yükseltilmesinin amaçlayan plan,

sürdürülebilir kalkınmada ekolojik dengenin korunması hususuna ayrıca önem vermiştir.

ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ STRATEJİ BELGESİ (2010-2020)

Türkiye, iklim değişikliğinin etkilerinin azaltılmasına yönelik küresel çabalara kendi özel

şartları ve imkânları çerçevesinde katkıda bulunmak amacıyla “Ulusal İklim Değişikliği

Stratejisi”ni hazırlamıştır.

Bu strateji ile Türkiye, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin temel

ilkelerinden biri olan “ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar” çerçevesinde küresel iklim

değişikliği ile mücadele çabalarına imkânları ölçüsünde katkıda bulunmayı bir hedef olarak

belirlemekte; ulusal azaltım, uyum, teknoloji, finansman ve kapasite oluşturma politikalarını

ortaya koymaktadır.

Belge kapsamında enerji, ulaştırma, sanayi, atık, arazi kullanımı tarım ve ormancılık

konularında stratejiler belirlenmiştir. Bu kapsamda öne çıkan ve Batı Karadeniz Bölge

Planında da değinilen konular şu şekildedir:

Temiz üretim teknolojileri ve en iyi teknikler kullanılarak üst düzeyde

faydalanılacaktır.

Sanayi ile işbirliği içerisinde enerji verimliliğini sağlayacak yapı malzemeleri ve

teknolojilerine yönelik öncelikli projeler belirlenecektir.

Mevcut termik santrallerin iyileştirme çalışmaları tamamlanacak ve hidroelektrik

santrallerin de daha verimli çalışması sağlanacaktır.

Başta yenilenebilir enerji ve temiz kömür teknolojisi olmak üzere nükleer enerji dâhil

düşük ve sıfır emisyon teknolojilerinin kullanımı özendirilecek; temiz teknolojiler ve

enerji kaynakları alanında Ar-Ge çalışmaları yapılacak; bu alanlarda yerli sanayi

desteklenecektir.

Kombine taşımacılığın geliştirilmesi ile ilgili potansiyel analiz çalışması yapılacaktır.

Sanayide ısı geri kazanımı seçenekleri, motorlarda hız kontrolü ve endüstriyel

kojenerasyon sistemleri özendirilecek ve teşvik edilecektir.

Sanayide kullanılan kaynakların, temiz üretime yönelik kaynaklar ile ikame edilmesi ve

alternatif malzemelerin kullanılması özendirilecektir.

Atık yönetiminde kaynağında azaltma, yeniden kullanım, geri dönüşüm ve kazanımı

sıralaması daha etkin uygulanacaktır.

Düzenli depolama tesislerine giden organik madde miktarı azaltılacak, biyobozunur

atıklar enerji veya kompost üretimine yönlendirilecektir.

Tarla içi tarımsal hizmetleri kolaylaştırmak maksadıyla arazi toplulaştırması

konularında teknik ve mali çalışmalar yapılacaktır.

TÜRKİYE TURİZM STRATEJİSİ 2023

Kültür ve Turizm Bakanlığının hazırladığı Türkiye Turizm Stratejisi 2023 ve Eylem Planı 2007-

2013, Türkiye’nin doğal, kültürel, tarihi ve coğrafi değerlerini koruma-kullanma dengesi

içinde kullanmayı ve turizm alternatiflerini geliştirerek ülkenin turizmden alacağı payı

arttırmayı hedef almaktadır.

Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007 – 2013) hedefleri ile uyum içinde hazırlanmış olan Türkiye

Turizm Stratejisi 2023 çalışması ile sağlık, termal, yayla, kış ve dağ sporları ve kültürel açıdan

önemli yerleşmelerin birbirleriyle entegrasyonu sayesinde güçlü bir turizm güzergâhı

oluşturulması ve bu sayede yerleşmelerin kültür, el sanatları, yeme-içme tesisleri ve

konaklama imkânları ile güçlenmesinin sağlanması hedeflenmektedir.

Zonguldak ve Bartın illeri Türkiye Turizm Stratejisi’nin 2023 yılı hedefleri kapsamında

öncelikle eko-turizmin geliştirileceği bölgeler arasında gösterilmiştir. Ayrıca Bartın iline bağlı

Amasra ilçesi “Turizm Gelişim Koridorları” stratejisi kapsamında Batı Karadeniz Kıyı

Koridorunda yer almakta olup ilçenin kıyı, kültür ve doğa turizmi çerçevesinde geliştirilmesi

amaçlanmaktadır.

Batı Karadeniz Bölge Planının 7 temel hedefinden biri olan “ TURİZMİN ÇEŞİTLENDİRİLEREK

GELİŞTİRİLMESİ” kapsamında belirlenen tedbirlerde turizm bölgeleri arasında tematik

rotaların belirlenmesi, turizm tesislerinde ve hizmetlerinde yaşanan eksikliklerin giderilmesi

ve tanıtım faaliyetlerinin arttırılmasına yönelik stratejilere yer verilmiştir.

1. MEVCUT DURUM ANALİZİ / ÖNCELİKLİ SEKTÖRLER

Batı Karadeniz Bölgesi, 1800’lü yıllarda başlanan madencilik faaliyetleri ile buna bağlı olarak

gelişim gösteren demir-çelik endüstrisi ile varlığını sürdürmüş, bu özelliği ile gelişerek

büyümüş bir bölgedir. 1940’lı yıllardan itibaren madencilik sektörü ile demir çelik sektörü,

bölgenin en fazla istihdam olanağı sunan sektörleri olmuştur. Ancak son yıllarda yaşanan

sıkıntılar nedeniyle işbu sektörler, 1940’lı yıllarda bölgenin kalkınmasını sağlayan temel

aktörler olmuşken zamanla ekonomik yapının tek sektör odaklı devam etmesine,

girişimciliğin olmamasına ve dolayısıyla farklı sektörlerin gelişmemesine neden olmuşlardır.

Batı Karadeniz Bölge Planının amacı, bölgedeki bağımlı ekonomik yapıyı kırmaktır. Bu

nedenle ana sektörler olan madencilik ve demir çelik sektörlerinin yanı sıra, potansiyel arz

eden sektörler arasında yer alan enerji, mobilya ve orman ürünleri, turizm, yapı, ve lojistik

sektörlerinin mevcut durumları ve sorunları ÖNCELİKLİ SEKTÖRLER başlığı altında

incelenmiştir.

1.1. ÖNCELİKLİ SEKTÖRLER

1.1.1. MADENCİLİK

1.1.1.1. GENEL GÖRÜNÜM

Madencilik faaliyetleri, tarım ile birlikte yüzyıllar boyunca uygarlıkları şekillendiren temel

sektörlerden biri olmuştur. Madencilik, günümüzde de önemini korumaktadır çünkü enerji

sektöründen ulaşıma, konut alanlarından teknolojiye her alanda madencilik faaliyetleri

neticesinde üretilen ürünler kullanılmaktadır.

Türkiye’de 60 civarında madenin üretimi gerçekleştirilmektedir. Ülke, başta endüstriyel ham

maddeler olmak üzere, bazı metalik madenler, linyit ve jeotermal kaynaklar gibi enerji ham

maddeleri açısından oldukça zengin bir ülkedir ve zengin olduğu madenler arasında ilk sırayı

dünya rezervlerinin % 72‘sini oluşturan bor mineralleri almaktadır. Bor haricinde kaya tuzu,

doğal soda, sodyum sülfat, perlit, ponza, feldspat, bentonit, barit, manyezit, alçı taşı,

stronsiyum tuzları, zeolit, sepiyolit, mermer ve doğal taşlar, kuvars, kuvarsit, zımpara taşı gibi

endüstriyel ham maddeler ile boksit ve krom gibi metalik madenler ve linyit gibi enerji ham

maddeleri açısından ülke zengindir.

1.1.1.2. BATI KARADENİZ BÖLGESİNDE MADENCİLİK

Batı Karadeniz Bölgesi yeraltı kaynakları açısından oldukça zengin bir bölgedir. Maden Tetkik

ve Arama Genel Müdürlüğünden (MTA) alınan verilere göre bölgede rezerv miktarı en fazla

olan madenlerin başında cam sanayi hammaddesi olarak kullanılan kuvars kumu ve kuvarsit

gelmektedir. Bu madenleri taş kömürü izlemektedir.*

Tablo.1. İl Bazında Maden Rezervleri

CİNSİ ZONGULDAK KARABÜK BARTIN TR81

Kuvars kumu 1.852.190.630 - 7.462.500 1.859.653.130

Kuvarsit 900.000.000 100.162.600 46.630.000 1.046.792.600

Taş kömürü 906.506.340 - 407.009.527 1.313.515.867

Dolomit 393.750.000 245.655.000 - 639.405.000

Feldspat - 223.250.000 - 223.250.000

Şiferton 69.309.245 - 64.998.857 134.308.102

Fosfat 47.006.000 - - 47.006.000

Kaynak: MTA, 2010, TTK, 2013

Bölge yer altı kaynakları açısından zengin olmasına rağmen bazı maden yataklarını

değerlendirememektedir. Örneğin, kuvars kumu gibi önemli rezerve sahip bazı maden

yatakları ya hiç işletilmemekte ya da sınırlı işletilmektedir.

Cam sanayiinde, kristal eşya üretiminde, seramik sanayiinde kullanılan kuvars kumu sır ve

frit yapımında, duvar ve yer karosunda, fayansta ve porselen sanayiinde elektroporselen,

vitrifiye seramik ve sofra eşyası yapımında kullanılmaktadır. Yapı malzemeleri sektöründe

faaliyet gösteren büyük çaplı işletmelerin bölgedeki varlığı ve sahip olunan maden rezervleri

düşünüldüğünde, kuvars kumunun değerlendirilmesi durumunda uzun vadede bölgeye

istihdam ve gelir anlamında katkı sağlayacağı görülmektedir.

Ferrokromun ara ürünü olan silika ferrokrom üretiminde ve demir çelik sanayinde yüksek

fırınlarda asit-baz dengesinin sağlanmasında tüketilen kuvarsit, bölgedeki demir çelik

sektörünün yaygınlığı göz önünde bulundurulduğunda değerlendirilmesi gereken bir diğer

maden olarak öne çıkmaktadır.

Türkiye’deki boksit yataklarının % 95'i Toros kuşağı içinde yer almaktadır. Alüminyum

üretiminde, aşındırıcı malzeme, alüminyumlu çimento, refrakter tuğla, sıva yapımında ve

kimya endüstrisinde kullanılan boksit, sanayi boyutunda alüminyum üretiminde kullanılan

tek hammaddedir. Ülkede Toros kuşağı haricindeki en önemli boksit yatakları Zonguldak’taki

Kokaksu yöresinde bulunmaktadır. Daha önce özel sektöre ait olan ve 50.000ton/yıl üretimle

faaliyet gösteren Kokaksu İşletmesi günümüz itibarıyla kapalı durumdadır.

Bölgede bulunan bir diğer maden kaynağı refrakter madde yapımında kullanılan şifertondur.

Refrakter (ateşe dayanıklı) malzemeler, yüksek sıcaklıklara ve bu sıcaklıklarda katı, sıvı ve

gazların fiziksel ve kimyasal etkilerine karşı koyabilme özelliğine sahip malzemeler olarak

tanımlanmaktadırlar. Bu özelliklerinden dolayı kömür sobasından çeşitli ağır sanayii

fırınlarına kadar her yerde refrakter malzemelerin kullanımı mevcuttur.

Zonguldak’ta bulunan şiferton madenleri kapalı işletme gerektirdiğinden taş kömürü

madenciliği ile birlikte ele alınmak durumundadır. Türkiye’de şiferton üretimi Filyos Ateş

Tuğlası Sanayii T.A.Ş tarafından Amasra şiferton işletmesindeki yeraltı ocaklarında Eylül/1990

tarihine kadar sürdürülmüştür. Ancak işletmenin teknolojinin gerisinde kalması ve genel

Boksit 9.336.250 - - 9.336.250

Manganez 47.700 - - 47.700

Bentonit - 40.000 - 40.000

Traverten - 7.362.700 mᶾ - 7.362.700 mᶾ

talebin yüksek vasıflı malzemelere kayması nedeniyle işletme üretim faaliyetlerine son

vermiştir.

Günümüzde şiferton üretimi Zonguldak’a bağlı Karadon civarında taş kömürü üretimi

neticesinde yılda ortalama 3000 ton civarında olmak üzere gerçekleştirilmektedir. Burada

üretilen şiferton Çaytaş Ateş Tuğla fabrikasında kullanılmaktadır.

1.1.1.3. MADENCİLİĞİN BÖLGE İSTİHDAMINA KATKISI

Bölgede madencilik alanında faaliyet gösteren toplam 85 adet işletme bulunmaktadır ve bu

işletmeler 16.877 kişiye iş olanağı sunmaktadır. İşletmeler ağırlıklı olarak kömür madenciliği

alanındadır; bölge genelindeki 83 işletmenin 57 adedi kömür çıkarımında çalışmaktadır.

Grafik.1. Madencilik Sektörü ile Diğer Sektörlerin İstihdam Oranları Karşılaştırması

Kaynak: Kaynak: Bartın Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü, 2013, Karabük Bilim, Sanayi ve

Teknoloji İl Müdürlüğü, 2013, Zonguldak Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü,2013, TTK, 2013

Bölgede kömür madenciliği üzerine çalışılan esas il Zonguldak’tır. İlde 54 adet işletme kömür

çıkarımı gerçekleştirmektedir. Kömür çıkarımını gerçekleştiren aktörlerin başında TTK

gelmektedir. Kuruma bağlı olarak rödövans1 usulü çalışan işletme sayısı 20’dir. Zonguldak’ta

kömür madenciliği haricinde kuvars kumu ve boksit üretimi gerçekleştiren birer firma da

mevcuttur ancak bu iki işletmenin toplam kayıtlı çalışan sayısı yalnızca 32’dir.

Zonguldak haricinde kömür çıkarımı yapılan diğer il Bartın’dır. Bartın’da üretim konusu

kömür olan esas işletme yine TTK’ya bağlı olan Amasra Taş kömürü İşletme Müessesesi’dir.

1 Rodövans; maden ruhsat sahalarının hukuku uhdesinde kalmak kaydıyla, hak sahibi tarafından sözleşme ile

özel veya tüzel bir kişiye bir süre tahsis edilmesi durumunda, maden ocağının işletilmesini üstlenen özel veya tüzel kişinin, esas ruhsat sahibine istihsal ettiği beher ton maden için ödemeyi taahhüt ettiği meblağ olarak tanımlanmaktadır.

MADENCİLİK 25% DİĞER SEKTÖRLER

75%

Bu verilere dayanarak taş kömürü ve TTK’nın bölgenin madencilik sektörü karakterini

belirlediği söylenebilir.

Tablo.2. Batı Karadeniz Bölgesi’nde Madencilik Faaliyetinde Bulunan İşletmeler

ZONGULDAK KARABÜK BARTIN TR81

İşletme İstihdam İşletme İstihdam İşletme İstihdam İşletme İstihdam

Kömür 54 14.878 1 10 2 1391 57 16.279

Mermer - - 8 54 4 127 12 181

Kırma /

Doğal Taş

- - 8 99 5 217 13 316

Kuvars

Kumu

1 30 - - - - 1 30

Dolomit - 1 69 - - 1 69

Boksit 1 2 1 2

Kaynak: Bartın Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü, 2013, Karabük Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl

Müdürlüğü, 2013, Zonguldak Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü,2013

1.1.1.4. ZONGULDAK İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI

Yer altı kaynakları açısından zengin olan Zonguldak’ta bulunan kaynakların en önemlileri, taş

kömürü, boksit, manganez, barit, dolomit, fosfat, kuvarsit, kuvars kumu ve şifertondur. Bu

madenlerin yanı sıra il kuvarsit ve kuvars kumu bakımından da önemli potansiyellere sahiptir.

Metalik madenler bakımından ildeki en önemli maden boksittir. Boksit yatak ve zuhurları

özellikle merkez ilçede yoğunlaşmıştır. 2002 yılında Kokaksu’daki (Hayatköy) yatak, 2000’li

yıllarda bir müddet işletilmiştir ancak şu an aktif değildir.

Boksit haricinde önemli miktarda kuvars kumu ve şiferton rezervi bulunmaktadır. Madencilik

sektöründe taş kömürü odaklı üretimdense farklı madenlerin de değerlendirilebilmesi

bölgenin ekonomik yapısına katkıda bulunacağından bu rezervler göz ardı edilmemelidir.

Ancak madencilik faaliyetleri büyük miktarda yatırım gerektirdiğinden öncelikle söz konusu

madenlerin üretim amaçlı değerlendirilip değerlendirilemeyeceğinin belirlenmesi

gerekmektedir. Kaynakların, yapılması muhtemel yatırımları karşılayıp karşılayamayacağı ise

ancak yapılması gereken fizibilite çalışmaları neticesinde belli olabilecektir. 2

Zonguldak İlinde belirtilen madenler haricinde jeotermal kaynaklar da bulunmaktadır.

Merkez ilçeye bağlı Kokaksu civarında ve Kozlu ilçesinde jeotermal kaynaklar mevcuttur.

Ancak bu kaynakların değerlendirilmesine yönelik olarak herhangi bir tesis bulunmamaktadır.

2 Zonguldak Havzası ülkenin taş kömürü rezervlerine sahiptir. Taş kömürü ile ilgili detaylı bilgi “Taş Kömürü”

başlığı altında verileceğinden burada rezervlere dair bilgi verilmemiştir.

Tablo.3. Zonguldak İli Maden Rezervleri

MADEN ADI SAHA ADI REZERV DURUMU (ton)

BAKIR (Cu) Devrek /Adatepe ve Akçabey Rezerve yönelik çalışma bulunmamaktadır.

BOKSİT (Bx) Kokaksu 8.442.500 (G+M)

Aydındere/Erikli 375.000 (G+M)

Rüzgarlımeşe- Küçükburun 225.000 (G+M)

Sapanlıdere-Borasan 168.750 (G+M)

Çaycuma-Güdüllü 125.000 (G+M)

DOLOMİT (Dol) Alaplı 393.750.000 (G+M)

FOSFAT (P) Devrek-Yörükoğlu-Keloğlu Mah 43.935.000 (M)

Kilimli-Merkez-Gürgentepe 175.000 ton kolay işletilebilir rezerv

Kozlu-Kozlu Barajı 2.475.000 (M)

Merkez-Sofular 421.000 (M)

KUVARSİT (Qz) Çaycuma-Sapça Köyü 900.000.000 (G+M)

KUVARS KUMU(Qzk)

Merkez-Uzungüney 42.187.500 (G+M) / 41.250.000 (M)

Ereğli-Kandilli-Kirencik Köyü 332.000.000 (G+M) / 206.753.130 (M)

Kilimli-Kokurdan 563.000.000 (G+M) / 456.000.000 (M)

Kozlu-Virancık 95.000.000 (G) / 116.000.000 (M)

MANGANEZ (Mn) Ereğli-Ramazanlı, Kızılanba 19.000 (G+M)

Devrek-Yiyici Tepe 28.700 (M)

ŞİFERTON (Şif)

Merkez-Kozlu-Ontemmuz 1.443.000 (G+M)

Merkez-Kilimli-Karadon 27.913.908 (G+M) / 31.049.337 (M)

Merkez-Kokurdan 8.903.000 (G)

Kaynak: MTA, 2010

Tablo.4. Zonguldak İli Jeotermal Enerji Kaynakları

JEOTERMAL

ALAN ADI

SICAK SU

DOĞAL

ÇIKIŞ ADI

DOĞAL ÇIKIŞ SONDAJ KULLANIM

ALANI

KURULU

TESİS

Sıcaklık(°C) Debi(lt/sn) Sıcaklık(°C) Debi(lt/sn)

Kokaksu - 27 6,5 - - -

Kozlu - 29,5 23 - - -

Kaynak: MTA, 2010

1.1.1.5. KARABÜK İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI

Türkiye’nin ilk demir-çelik entegre tesisi olan KARDEMİR’in bulunduğu şehir, bir sanayi şehri

olarak doğmuş ve demir-çelik alanında faaliyet gösteren çok sayıda işletmeye sahiplik

etmiştir. Son yıllarda önemli mermer (traverten) rezervleri tespit edilerek işletmeye açılmış,

mermer işleme tesislerinin kuruluş çalışmaları hızlanmıştır.

İlde önemli endüstriyel hammadde kaynakları ortaya çıkarılmıştır. Bunlar başta dolomit ve

kuvarsit olmak üzere traverten (mermer), feldspat ve bentonit olarak sıralanabilir.

Endüstriyel hammadde yatak ve zuhurları Eskipazar, Eflani ve Merkez ilçede yoğunlaşmıştır.

Eskipazar ilçesi dolomit, traverten ve bentonit yataklarına ev sahipliği yaparken, kuvarsit

yataklarına sadece Eflani ilçesinde rastlanmaktadır. Merkez ilçede de feldspat ve dolomit

yatakları yer almaktadır.

Tablo.5. Karabük İli Maden Rezervleri

MADEN ADI SAHA ADI REZERV DURUMU

DOLOMİT (Dol) Eskipazar-Sofular 236.250.000 (G+M)

Merkez-Balıkışık 4.078.000 (G+M) /5.327.000 (M)

KUVARSİT (Kvst)

Eflani-Kırantepe ve Kırgıntepesi 81.100.100 (G+M)

Eflani-Patırcalı Tepe 15.156.250 (G+M)

Eflani-Kızgüvendiği 3.906.250 (G+M)

BENTONİT (Ben) Eskipazar-Bayındır 40.000 ton (M)

FELDSPAT Merkez-Filyos Çayı 217.000.000 (M)

Yenice-Yenice yolu 6.250.000 (G)

TRAVERTEN Eskipazar-Kayadibi 1.212.700 mᶾ toplam

Eskipazar-Budaklar Köyü 6.040.000 mᶾ toplam

Eskipazar-Tamışlar 110.000 mᶾ toplam

Kaynak: MTA, 2010

Eskipazar-Akkaya’da kaplıca amaçlı kullanılmaya uygun 26-33 ºC sıcaklıkta ve 4,8 lt/sn debili

kaynak vardır. Sondajlarda 37 ºC sıcaklık, 40 lt/sn debi ve 0,33 MWt termal güce sahip

akışkan görünür hale getirilmiştir (MTA, 2005).

1.1.1.6. BARTIN İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI

Bartın, sahip olduğu jeolojik yapı gereği özellikle taş kömürü ve endüstriyel hammadde

yatakları için uygun bir oluşum ortamı sunmaktadır. Maden Tetkik ve Arama Genel

Müdürlüğünün yapmış olduğu çalışmalar neticesinde taş kömürü ile bazı endüstriyel

hammadde yatak ve zuhurları ortaya çıkarılmıştır.

Yapılan çalışmalara göre bilinen metalik maden yatağı yoktur. Endüstriyel hammadde

bakımından ildeki en önemli madenler başta kuvars kumu ve kuvarsit olmak üzere şiferton

ve dolomittir. Şiferton yatakları Amasra ilçesinde yer alırken, Kurucaşile ilçesi kuvars kumu,

kuvarsit ve dolomit bakımından önem arz etmektedir. Bartın İlinde endüstriyel hammaddeler

ve taş kömürünün dışında bilinen metalik maden ve jeotermal kaynak bulunmamaktadır.

Tablo.6. Bartın İli Maden Rezervleri

MADEN ADI SAHA ADI REZERV DURUMU

DOLOMİT (Dol) Kurucaşile Rezerve yönelik çalışma bulunmamaktadır.

KUVARSİT (Kvst)

Kurucaşile-İlyasgeçidi Köyü-Başköy, Hacılar Sırtı, Balkayası mevkii

41.530.000 (G+M)

Kurucaşile-İlyasgeçidi Köyü-Kömeçköy

3.450.000 (M)

Kurucaşile-İlyasgeçidi Köyü-Paşalılar-Çukurköy

1.650.000 (G)

ŞİFERTON (Şif) Amasra- Kazpınarı 6.771.875

Amasra-Tarlaağzı 12.208.731

Amasra-Gömü Köyü 17.508.000 (G+M) / 19.843.000 (M)

Amasra-Kazpınarı-Çapakdere 8.667.251 (G+M)

KUVARS KUMU Kurucaşile-Kömeç Köyü 7.462.500 (G+M)

Kaynak: MTA, 2010

Harita….: İllere göre Maden Rezerv Durumları

1.1.1.7 TAŞ KÖMÜRÜ

TAŞ KÖMÜRÜNÜN ÖNEMİ

Dünyada enerji sektörü hakkındaki öngörülerin tamamı 21.yüzyıl boyunca enerjiye olan

talebin artacağı yönündedir; öyle ki 2050 yılına kadar, enerji ihtiyacının bugünkü seviyesinin

en az iki katına çıkacağı düşünülmektedir. Dünyadaki enerji üretiminin yaklaşık % 25’ni,

elektrik üretiminin de yaklaşık % 40’nı oluşturan kömür, artan enerji ihtiyacı karşısında

bugünkü enerji endüstrisinin en önemli aktörlerindendir.

Günümüzde başta Polonya, Güney Afrika, Hindistan, Avustralya, Çin olmak üzere birçok ülke

elektrik üretiminde kömürü yaygın olarak kullanmaya devam etmektedir. 2009 yılında

Türkiye’de gerçekleştirilen elektrik üretiminde kömürün payı; %8,3 taş kömürü ve %20,1

linyit olmak üzere %28,4 olmuştur.

Fosil kaynaklı enerji kaynaklarının tükenme ömürlerine bakıldığında kömürün önemi daha

net anlaşılmaktadır zira petrolünki 40-50 yıl, doğal gazınki 60-80 yıl, kömürünki ise 200 yıldır.

Kömür rezervlerinin dünya üzerinde geniş bir coğrafyaya yayılmış ve elliden fazla ülkede

üretiliyor olmasının yanı sıra kömür kaynaklarının, petrol ve doğal gaza nazaran, politik ve

yönetim açısından daha istikrarlı bölgelerde bulunması, kömüre hammadde olarak ayrı bir

önem katmaktadır.

Kömürün en önemli iki kullanım alanı demir-çelik endüstrisi ve termik santrallerdir. Türkiye

gelişmekte olan bir ülke olduğundan enerjiye diğer ihtiyacı diğer ülkelere göre daha fazla

olacaktır.

TAŞ KÖMÜRÜ REZERVLERİ

Zonguldak havzası, ülkenin taş kömürü rezervlerini bünyesinde barındırmaktadır. Bugüne

kadar yapılmış olan çalışmalarda, havzanın -1200 m derinliğe kadar tespit edilen toplam

jeolojik rezervinin 1,31 milyar ton olduğu ve bunun % 39’unun da (yaklaşık 514 Milyon ton)

görünür rezerv olduğu tespit edilmiştir.

Tablo.7. 01.01.2013 Tarihi İtibariyle Rezerv Durumu (ton)

REZERV

TÜRÜ

AMASRA ARMUTÇUK KOZLU ÜZÜLMEZ KARADON TTK TOPLAM

(TON)

Hazır 385.750 1.701.960 2.393.439 789.077 2.593.340 7.863.566

Görünür 170.036.777 7.595.321 66.221.761 135.533.636 132.863.006 512.250.501

Muhtemel 115.052.000 15.859.636 40.539.000 94.342.000 159.162.000 424.954.636

Mümkün 121.535.000 7.883.164 47.975.000 74.020.000 117.034.000 368.447.164

TOPLAM 407.009.527 33.040.081 157.129.200 304.684.713 411.652.346 1.313.515.867

Kaynak: TTK, 2013

Zonguldak havzasında koklaşabilir kömür rezervleri Kozlu, Üzülmez ve Karadon bölgelerinde

bulunmaktadır. Koklaşabilir taş kömürü rezervlerinin toplam rezervlere oranı yaklaşık olarak

% 67’dir. Armutçuk bölgesinde yer alan rezervler; yarı-koklaşma özelliği, yüksek ısıl değer ve

düşük bünye külü içeriği ile hem koklaşabilir kömürlerle harmanlanarak hem de pulverize

kömür enjeksiyonu (PCI) olarak demir-çelik fabrikalarında kullanıma uygun niteliktedir.

Amasra bölgesi kömürlerinin koklaşma özelliği bulunmamakla birlikte, belirli oranlarda

metalürjik kömürler ile harmanlandığında koklaşma özelliğini bozmamaktadır.

Grafik.2. Koklaşma Özelliklerine Göre Havza Rezervleri

TE

Yarı Koklaşabilir 2%

Koklaşabilir 67% Koklaşmaz

31%

MEL GÖSTERGELER

2008 yılındaki madencilik ürünleri ihracat ve ithalat rakamlarını gösteren tablo

incelendiğinde; bölge içinde ithalat ve ihracatta en büyük paya sahip ilin Zonguldak olduğu

ortaya çıkmaktadır. Bölgenin, Türkiye’nin madencilik ürünleri ihracatındaki payı % 1’in

altındayken, madencilik ürünleri ithalatındaki payı % 3’ün üzerindedir. Bunun yanı sıra,

bölgede madencilik ürünleri için ihracatın ithalatı karşılama oranının yaklaşık % 2 olduğu

görülmektedir.

Tablo.8. Madencilik Dış Ticareti (Bin $)

ZONGULDAK KARABÜK BARTIN TR81 TÜRKİYE TR81/

TÜRKİYE

İhracat 21.404 56 0 21.460 3.258.401 % 0,66

İthalat 977.658 273 133.787 1.111.718 35.649.704 % 3,12

Kaynak: TÜİK, 2008 GÜNCELLE ..

1.1.1.8. TÜRKİYE TAŞ KÖMÜRÜ KURUMU

TTK SINIRLARI

Kurulduğu günden bugüne kadar bölge ekonomisi üzerinde büyük etkisi olan Türkiye Taş

kömürü Kurumu’nun aynı zamanda bölge içi mülkiyet yapısı üzerindeki etkisi de büyüktür.

Zonguldak İli sınırlarındaki taş kömürü havza sınırları 14.04.2000 tarih ve 2000/525 sayılı

Bakanlar Kurulu Kararı ile 3000 km2 denizde, 3885 km2 karada olmak üzere toplam 6885 km2

olarak düzenlenmiştir.

Havzayı özel mülkiyete kapatan çeşitli kararlara (Havza-i Fahmiye ve Teskere-i Samiye)

rağmen havza içindeki araziler özel kişilerce çeşitli amaçlarla kullanılmış ve fiili durumu

hukuka uydurma amacıyla 1986 yılında bir yasa çıkarılarak (3303 sayılı Taş kömürü

Havzasındaki Taşınmaz Malların İktisabına Dair Kanun) TTK’nın şahsında kömür

madenciliğinin kazanılmış hakları saklı tutularak kişilere zilyetleri altındaki mülklerin tapusu

belirli koşullarda verilmiştir. Bu sebeple mevcutta Zonguldak’taki özel mülkiyet oldukça

sınırlıdır.

Harita1. Taş Kömürü Havzası Sınırları

Kaynak: TTK, 2013

Taş Kömürü Üretimi

Taş kömürü üretiminde üreticilerin yer seçim şansı bulunmamaktadır, üretim madenin

bulunduğu alanda gerçekleştirilmelidir. Bu nedenle Türkiye’de taş kömürü üretimi,

rezervlerin tamamına sahip olan Zonguldak Havzasında Türkiye Taş kömürü Kurumu (TTK)

tarafından yapılmaktadır. Havzada derin yer altı kömür madenciliği yapılmaktadır. Ancak

havzanın karmaşık jeolojik yapısı, üretimde tam mekanizasyona gidilmesine engel

olduğundan üretim insan gücüne dayalı biçimde yani emek yoğun olarak

gerçekleştirilmektedir.

TTK VE İSTİHDAM

Türkiye Taş kömürü Kurumu, kuruluşu yılı olan 1942’den sonraki 40 yıl boyunca bölge için

önemli bir istihdam kaynağı olmuştur. 1942 yılından 2012 yılına kadar olan zaman dilimindeki

çalışan yapısını gösteren grafikten de anlaşılacağı üzere TTK 1959 yılında toplam işgücü

anlamında tarihindeki en yüksek değer olan 43.787’ye ulaşmıştır. 1980’li yıllara kadar en

yüksek değerlerini yaşayan yeraltı ve yerüstü işçi sayısı 1980’lerden itibaren azalmaya

başlamıştır. Üretim işçisi sayısı ise en fazla 6000 civarında kalmıştır. Artan işgücü, zaman

içinde istihdam maliyetlerini önemli miktarda arttırmıştır. Bu sebeple işgücünün

rasyonelleştirilmesi çalışmaları gündeme gelmiş, emekliliği gelen yer üstü ve yer altı işçileri

resen emekli edilmeye başlanmıştır. TTK bünyesinde çalışan işçi sayısı 2012 yılı itibarıyla

10.140 kişi civarındadır.

Grafik.3. Yıllara Göre İşçi Sayıları

Kaynak: TTK, 2012

Aşağıda verilen kurumun yıllara göre yaralı sayısı ve üretim miktarlarını gösteren grafik, yıllık

işçi sayısını gösteren grafik ile beraber yorumlanmalıdır: Üretim işçisi sayısı hemen hemen

benzer kalmakla birlikte kurum, 1980 yılından itibaren hem işçi sayısında hem de üretim

miktarında düşüşe geçmiştir. Üretim miktarı, işçi sayısı ve yaralı sayısı arasında doğrudan bir

ilişki bulunmaktadır: İşçi sayısının en fazla olduğu dönemde yaralı sayısı da en yüksek

rakamlara ulaşmıştır. Yine aynı şekilde, işçi sayısının azalmaya başladığı dönemde üretim

miktarı da yaralı sayısı da azalan işçi sayısına paralel olarak düşüşe geçmiştir. Bu durum,

TTK’nın insan gücü odaklı çalıştığını ortaya koymaktadır. Madencilik hali hazırda zaten emek

yoğun bir sektör olarak bilinmektedir ancak kurulduğu yıldan itibaren yaralı sayısının üretim

miktarı ve işçi sayısı ile doğrudan ilişkili olarak değişmesi, kurumun teknoloji kullanımının ve

insan sağlığını güvenceye alacak tedbirlerinin yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır.

Grafik.4. Yıllara Göre Üretim Miktarları ve Yaralı Sayıları

02000400060008000

1000012000140001600018000200002200024000

19

42

19

45

19

50

19

55

19

60

19

65

19

70

19

75

19

80

19

85

19

90

19

95

20

00

20

05

20

10

20

12

Üretim İşçisi

Yeraltı İşçisi

Yerüstü İşçisi

TTK TAŞ KÖMÜRÜ SATIŞLARI

Yıllar itibarıyla TTK satışlarını gösteren tablo incelendiğinde; TTK’nın ürettiği taş kömürünün

% 62’sini Çatalağzı Termik Santrali’ne (ÇATES), % 22’sini Karabük Demir Çelik Sanayi ve

Ticaret A.Ş.’ye ve % 4’ünü Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne sattığı görülmektedir. Kalan

yaklaşık % 11’lik bölüm ise ısınma amaçlı satışlar ile diğer satışlardan oluşmaktadır.

1982 yılından sonra, demir-çelik fabrikalarında yaşanan kapasite artışı ve ortaya çıkan

koklaşabilir kömür talebinin TTK tarafından karşılanamaması sonucu bu sektördeki aktif

fabrikalar ithal kömüre yönelmişlerdir. Bunun neticesinde de demir-çelik odaklı fabrikalara

yapılan satışlar azalarak 1998 yılında 189 bin tona kadar gerilemiştir.

Yaşanan bu olumsuzluklara rağmen özellikle KARDEMİR A.Ş.’nin artan talebi doğrultusunda,

koklaşabilir kömür arzı yeniden 400 bin ton seviyelerine yükselmiştir. TTK’nın satışlarının

büyük kısmını yaptığı ÇATES’in tüm elektrik santralleri ve termik santrallerin kurulu gücü

içindeki payı oldukça düşük düzeydedir. Tüm bu verilere dayanarak, TTK tarafından üretimi

gerçekleştirilen taş kömürünün arz güvenliğine katkı bağlamında etkisinin oldukça sınırlı

olduğu anlaşılmaktadır.

Grafik.5. Yıllar İtibarıyla TTK Taş Kömürü Satışları (Ton)

TAŞ KÖMÜRÜ ÜRETİMİNDE TTK - ÖZEL SEKTÖR KARŞILAŞTIRMASI

TTK, Bakanlar Kurulu Kararı ile kendisine tahsis edilen toplam 6885 km2’lik taş kömürü

havzasında, kurum tarafından çalışılması ekonomik görülmeyen ve yatırım yapılması

düşünülmeyen sahalardaki mevcut rezervlerin ülke ekonomisine kazandırılması amacı ile

1988 yılında rodövans uygulamasına başlamıştır. 05.06.2004 tarih ve 25483 sayılı Resmi

Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5177 sayılı Kanun ile getirilen düzenlemelerle, özel

sektörün Zonguldak Havzası’nda rodövans yoluyla üretim yapmasının önü açılmıştır. Bu

uygulamayla beraber, daha önce kaçak üretim yapılan ve kontrol edilmesi mümkün olmayan

sahalar üretime açılmış ve yasal olarak faaliyet gösteren işletmelerin doğmasına neden

olmuştur.

Hâlihazırda; Amasra’da 4, Karadon’da 10, Kozlu’da 2, Üzülmez’de 7 ve Armutçuk’ta da 1 adet

olmak üzere toplam 24 saha, özel sektöre devredilmiş durumdadır. 2010 yılında Karadon

bölgesinde bulunan 3 saha ile Armutçuk bölgesindeki 1 sahanın daha özel sektöre

devredilmesi öngörülmektedir. Bu işlemlerin gerçekleştirilmesi ile toplam devredilmiş saha

sayısı 28’e yükselecektir. 2000-2009 yılları havza taş kömürü üretimini gösteren tablo

incelendiğinde; rodövans usulü ile çalışan işletmelerin sayısının artmasıyla özel sektör

üretiminin 2005 yılından itibaren giderek arttığı görülmektedir.

Tablo.9. 2000-2009 Taş Kömürü Üretiminde TTK-Özel Sektör Üretim Oranları Karşılaştırması (Ton)

Kaynak: TTK, 2010

YILLAR TTK ÜRETİMİ ÖZEL SEKTÖR ÜRETİMİ HAVZA TOPLAMI

2000 2.259.227 135.019 2.394.246

2001 2.356.865 137.097 2.493.962

2002 2.244.385 74.647 2.319.032

2003 2.011.178 47.943 2.059.121

2004 1.880.847 65.124 1.945.971

2005 1.665.846 511.355 2.177.201

2006 1.522.698 795.931 2.318.629

2007 1.675.283 817.092 2.492.375

2008 1.586.532 1.043.909 2.630.441

2009 1.879.500 999.500 2.879.000

1.1.1.9. MADENCİLİK SEKTÖRÜNDE KAMU KURUMLARI ÖZELLEŞTİRME,

TAŞERONLAŞTIRMA VE RODÖVANS UYGULAMALARI

Türkiye’de madencilik alanındaki özelleştirme çalışmaları 1980’li yıllarda uygulanmaya

başlanmış ve 1990’lardan itibaren hız kazanmıştır. 1990’lı yıllarda ülkenin gelişmesinin

önündeki en büyük engelin dinamik çalışma yapısından uzaklaşan kamu kurum ve kuruluşları

olduğu, kamunun faaliyet alanının daraltılması ile sorunların çözülebileceği söylemleri

yaygınlaşmıştır.

Yaygınlaşan özelleştirme çalışmalarından madencilik sektörü de etkilenmiştir. Daha fazla

verim elde edilebilmesi adına kamu madencilik kuruluşlarının kapatılması, özelleştirilmesi,

rodövans ile özel sektöre devredilmesi ya da en azından kamu kuruluşlarının yapmakla

sorumlu oldukları işlerin özel şirketlere gördürülmesi mantığı yaygınlaştırılmıştır. Taş kömürü

üretiminde bölgenin ve hatta ülkenin en önemli aktörü olan TTK’ya yapılan yatırımların

kurumun rekabet edebilirliğini arttıracak düzeyde olmaması nedeniyle üretimin özel sektör

kanalıyla gerçekleştirilmesi yönünde adımlar atılmaya başlanmıştır. Ancak, az çalışan çok kar

mantığı ile hareket eden ve teknik açıdan yeterli donanıma sahip olmayan kişi ve şirketlerin

devreye girmesi sektörde farklı sıkıntıların yaşanmasına neden olmaya başlamıştır.

İşçi ve enerji maliyetlerinin en önemli kalemleri oluşturduğu madencilik sektöründe

çalışmaya başlayan firmalar, elde edilen karı arttırmak adına işçi ücretlerini azaltmaya;

dolayısıyla iş güvenliği konusunda alınan tedbirleri azaltmak gibi yanlış bir uygulamaya

yönelmişlerdir. Bu nedenle rodövans ve benzeri uygulamalar sektörü geliştirmekten ziyade

çıkmaza sokmuş, zaten yüksek riskli bir çalışma kolu olan sektörde yaşanan can ve mal

kayıplarını arttırmıştır.

1997 yılı itibariyle Zonguldak havzasındaki madencilik şirketlerinin sayısının iki yüzün

üzerinde olduğu kurum kayıtlarına girmiştir. Bu şirketlerin madencilikle ilgisinin bulunmadığı,

çoğunun meşguliyet alanının temizlik, turizm, gıda, nakliyat, pazarlama, vb. olduğu, gerçek

anlamda madencilik yapanların ise yalnızca on civarında olduğu belirtilmektedir. Bu gibi

madencilik tecrübesi olmayan firmaların havza sınırları içerisinde beş yüze yakın ocaktan

kömür çıkardıkları belirtilmektedir.

23.03.1998 tarihli müfettiş Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu İnceleme-

Araştırma Teftişi Raporlarından derlenen bir kısımda TTK ve rodövans uygulamalarına geniş

yer verilmiştir. Firmaların TTK’dan rodövans karşılığı sahayı kiraladığı, kiraladığı saha

içerisinde kömür üretimini ya kendisi yaparak ya da taşeronlara yaptırarak ton başına aldığı

bedel karşılığında verdiği belirtilmektedir.

Kurumun, firmanın ya da iş yaptırdığı taşeronların çalışma koşullarına karışmayarak

işletmeleri herhangi bir denetime tabi tutmaması eleştirilen bir durum olmuştur. Her ne

kadar sözleşmelerde iş güvenliği konusunda gerekli önlemlerin alınacağı belirtilse de,

kurumun bu konudaki çalışmalarının yetersiz kaldığı ifade edilmiştir. Denetimde yaşanan bu

yetersizliklerin, taşeron firmaların maliyetlerini azaltabilmek adına gerekli önlemleri almadan

hareket etmelerine neden olduğu belirtilmiştir.

İşçi ve enerji maliyetlerinin en önemli kalemleri oluşturduğu madencilik faaliyetlerinde

firmalar daha fazla kazanabilmek adına çok sayıda kaçak ve kayıtsız işçi de çalıştırdıklarından

bu konuda net bir bilgi elde edilememektedir. Güvenlik tedbirlerinin yetersiz olmasından

ötürü özel işletmelerin önemli bir kısmında yaralanma ve ölümle sonuçlanan iş kazaları

meydana gelmektedir. Yaşanan kazaların bir kısmı adliyeye intikal etmekte, önemli bir kısmı

ise yapılan cüzi miktarda ödemeler yahut başka nedenlerden ötürü adliyeye intikal dahi

ettirilmemektedir. Bu konulara ilişkin mevzuatta yer alan cezaların hafif olması, yasaların

caydırıcı olmaktan ziyade adaletsizliği teşvik eder nitelikte algılanmasına neden olmaktadır.

Yine aynı raporda rodövans uygulamasının çevresel etkilerine de değinilmiş, kurum ile

firmalar arasında yapılan sözleşmelerde çevrenin korunmasına yönelik hükümlerin yetersiz

olduğuna değinilmiştir. Arazi varlığının %60’ından fazlası ormanlık olan havzada rodövans

karşılığı devredilen sahaların, orman alanlarının ve orman varlığının geleceği açısından da çok

önemli sorunlara neden olabileceğine değinilmiştir. İşletme alanlarında kömürün çıkartılması

için araç gereç kullanımından dolayı ortaya çıkan yağ, zift, petrol ve diğer atıkların nasıl

depolanacağına yahut doğanın tahribatının ne şekilde önleneceğine dair düzenlemelerin

olmaması ve bu firmaların tamamından ÇED raporlarının alınmaması, yaşanmakta olan

tahribatın nedenlerini ortaya koymaktadır.

TTK’nın gerekli altyapıyı hazırlamadan ve bu konuda sıkı idari ve hukuki düzenlemeler

yapmadan bu uygulamaya geçtiği görülmektedir. TTK’nın rodövans uygulaması kapsamında

üretimi gerçekleştiren firmaların yeterli ve zorunlu iş güvenliğini sağlamaması, can

güvenliğini sağlamaya yönelik tedbirlerin yetersiz kalması, doğaya zarar verilmesi ve

kurumun firmalar üzerinde yeterli denetimi yapmaması önemli sorunlara ve can kayıplarına

neden olmaktadır.

GÜÇLÜ YÖNLER ZAYIF YÖNLER FIRSATLAR TEHDİTLER

İstihdam ve katma değer yaratabilir bir

sektör olması

TTK’nın eski usul ve teknolojilerle üretime

devam ediyor olması

Madenlere olan talebin sürmesi

Madenciliğin babadan oğula geçen bir meslek olarak algılanıyor olması

Çevreye etkisinin çeşitli teknolojilerle

kontrol edilebilir olması

Sektördeki faaliyetlerin her aşamasının

yüksek risk içermesi

Yeterli arama yapılmamış sahaların olması

AB uyum sürecinde yaşanabilecek sorunlar

Kırsal kesimlerde yapıldığında göçü

önleyebilecek etkiye sahip olması

Rodövans usulü çalışan firmaların çoğunun esas faaliyet alanlarının madencilik ile alakalı olmaması

Yabancı şirketlerin Türkiye’ye olan ilgisi Fiyat dalgalanmaları

Bölgede maden çeşitliliğinin fazla olması

Şirketlerin ARGE faaliyetlerine önem vermemesi

Madenlerin sürdürülebilir kaynaklar olmaması

Madencilik sektöründe deneyimli kurumların bulunması

Emek yoğun bir sektör olması AKÇT hükümleri

Limana yakın olunması

Sektörün ortak bir vizyon ve politikaya sahip olmaması

Metal fiyatlarının yükselmesiyle sağlanan sermaye birikimi

Rezervlerin büyüklüğü ve nitelikleri hakkında bilginin yetersiz olması

Yatırımların geri dönüş sürecinin çok uzun olması

Ulaşım altyapısındaki yetersizlikler

Üniversite-Sanayi işbirliğinde yaygınlık ve derinlik yetersizliği

KUTU I

İŞÇİ SAĞLIĞI İŞ GÜVENLİĞİ

1.1.2. DEMİR ÇELİK SEKTÖRÜ

Metal sektörü içerisinde ana sanayiyi oluşturan demir-çelik sektörü, pek çok sektöre girdi

sağladığı için sanayinin lokomotifi konumundadır. Demir çelik sektörü için gerekli

hammaddeye ulaşılması, bu hammaddenin taşınması, depolanması ve üretime

dönüştürülmesi uzun bir süreç gerektirmektedir. Demir-çelik sektöründeki gelişmeler ile

kalkınma süreci arasındaki ilişki incelendiğinde, ekonominin demir çelikle ilgili alt

sektörlerinin gelişiminde demir çelik ürünlerinin büyük rol oynadığı görülmektedir. Sektörün

önemi endüstriyel dalların neredeyse tamamına girdi vermesinden kaynaklanmaktadır.

Sektörün başta inşaat malzemeleri olmak üzere otomotiv, gemi, uçak, demiryolu ve vagon

gibi tüm taşıt araçları ve akla gelebilecek tüm makine, cihaz ve eşya üretimine katkısı vardır.

Demir-çelik sektörünün temel özellikleri şu şekildedir:

Sermaye ve teknoloji yoğun yatırımlar gerektirir.

Demir-çelik sektörü içinde yer alan alt sektörler, ekonomik ve teknolojik

açıdan birbirlerine bağlıdırlar.

Üretim yapılan yerleşim yerleri arasında bölgesel yoğunlaşma mevcuttur.

1.1.2.1. SEKTÖRÜN YAPISI

Demir cevheri ya da hurdanın temin edilip nihai mamul haline getirilmesine kadarki süreçte

rol alan birimler şunlardır:

Entegre Tesisler

Elektrik Ark Ocaklı Tesisler (EAO)

Haddehaneler

Çelik Servis Merkezleri

Boru İmalatçıları

Döküm Tesisleri

Entegre Tesisler:

Demirin alınıp başka maddeler ile birlikte yüksek fırınlar veya bazik oksijen fırınlarında

(BOF) eritilip sıvı çelik haline getirildiği tesislerdir. Daha sonra bu sıvı çelik döküm

tesislerinde slab (yassı ürün), blum ve kütük (uzun ürün) olarak üretilmektedir.

Türkiye’de üç adet entegre demir çelik tesisi bulunmaktadır ve bunların ikisi Batı

Karadeniz Bölgesinde yer almaktadır: Zonguldak Ereğli’de bulunan ERDEMİR, Karabük

ilindeki KARDEMİR ve İskenderun’da bulunan İSDEMİR.

Elektrik Ark Ocaklı Tesisler:

Hurdanın eritilmesi ile sıvı çeliğin elde edildiği tesislerdir. Elektrik ark ocaklı tesislerde

de entegre tesislerde olduğu gibi sıvı çelik dökülerek slab (yassı ürün), blum ve kütük

(uzun ürün) haline getirilmektedir. 2011 yılında Türkiye ham çelik üretiminin yaklaşık

dörtte üçü ark ocaklı tesislerde gerçekleştirilmiştir.

Haddehaneler:

Slab, blum veya kütük halindeki çeliğin sıcak veya soğuk olarak şekillendirilerek

müşterinin istediği ebat/kesitte ürünün üretildiği endüstriyel yerler olan haddehaneler

iki farklı biçimde faaliyet göstermektedirler: Slabın haddelenerek yassı ürünün elde

edildiği haddehaneler ile blum-kütüğün haddelenerek uzun ürünün elde edildiği

haddehaneler.

Yassı ürün elde edilen haddehaneler sıcak ve soğuk haddehane olarak kendi içlerinde

ikiye ayrılırlar. Sıcak haddehaneler slabı alıp belirli sıcaklıkta belirli kalınlığa kadar

haddelerler. Soğuk haddehaneler ise sıcak haddelenmiş sacı sıcaklık olmadan sadece

ezme kuvveti ile soğuk olarak belirli kalınlığa haddelerler.

Çelik Servis Merkezleri:

Sıcak veya soğuk haddelenmiş yassı çeliğin talebe göre belirli ebatlarda kesildiği veya

dilimlendiği tesislerdir. Ayrıca yassı sacın şekillendirilmesi ile trapez, mahya v.b diğer

ürün üretimi de çelik servis merkezleri tarafından gerçekleştirilmektedir. Çelik servis

merkezleri lojistik imkanlarını da içine alacak şekilde müşteri ile entegre çalışan,

istenilen ebat ve şekilde ki ürünün tam zamanında teslim edilmesi hizmetini veren

işletmelerdir.

Boru İmalatçıları:

Dikişli, dikişsiz veya döküm boruların üretimini gerçekleştiren tesislerdir.

1.1.2.2. SEKTÖRÜN ENERJİ TÜKETİMİ

Demir çelik sektörü, enerji kullanımının en yoğun olduğu sektörlerin başında gelmektedir.

Sektörün Türkiye’nin toplam enerji tüketimi içerisindeki payı yaklaşık olarak % 5 olup,

sanayinin enerji tüketimindeki payı da % 22 civarındadır. Demir-çelik sektöründe; ark ocaklı

tesislerde, enerji tüketiminin % 65’i elektrik, % 30’u doğalgaz ve % 5’i motorin, entegre

tesislerde ise, enerji tüketiminin % 75’i kömür, % 5’i elektrik, % 5’i petrol ve % 15’i doğal

gazdan oluşmaktadır. Elektrik tüketiminin yüksek olduğu bu sektör, bölgedeki enerji kullanım

oranlarını da büyük oranda etkilemektedir.

1.1.2.3. SEKTÖRÜN BÖLGESEL YAPISI

Türkiye genelinde demir çelik sektöründe yaklaşık olarak 150 firma faaliyet göstermektedir.

Bu firmalar içerisinde 50.000 -3.500.000 ton kapasiteli elektrik ark ocaklı tesisler ile toplam

kapasiteleri 8.500.000 ton olan entegre tesisler bulunmaktadır. Geri kalan işletmeler ise

haddehanelerdir.

Harita.2. Demir Çelik Sektörü Dağılımı

Kaynak: Türkiye Çelik Üreticileri Derneği

1.1.2.4. SEKTÖRÜN AR-GE FAALİYETLERİ

Ağır sanayi kollarından olan demir çelik sektörü, en fazla enerji tüketen sektörlerdendir.

Dünyadaki karbondioksit emisyonunun yaklaşık olarak %90’ından endüstri, nakliye, enerji ve

inşaat sektörleri sorumludur. Bu oranlardan da görüldüğü üzere enerji verimliliği ve iklim

değişiklikleri sorunlarında başı çeken sektörlerden olan demir çelik sektörü, yine bu

sorunların giderilebilmesinde de başı çekecek olan sektördür. Zira çevrenin korunması

konusu, demir çelik sektörünün gündeminde her geçen yıl daha da üst sıralara

tırmanmaktadır. Dünya genelinde karbondioksit (CO2) emisyonunun azaltılmasına ve geri

dönüşüm uygulamalarının yaygınlaştırılarak kaynakların etkin ve çevreye duyarlı bir biçimde

kullanılmasına yönelik olarak yapılması gerekenler şu şekildedir:

CO2 emisyonunu azaltmaya yönelik yeni teknolojilerin araştırılarak geliştirilmesi

Çevreye duyarlı teknolojilerin kullanımının yaygınlaştırılması

Çelik hurdasının geri dönüşümünün yaygınlaştırılması

Çeliğe bağlı yan ürünlerin değerinin maksimize edilmesi

CO2 emisyonunun azaltılması yolunda bir takip ve raporlama sisteminin oluşturulması

1.1.2.5. BATI KARADENİZ BÖLGESİNDE DEMİR ÇELİK SEKTÖRÜ

SEKTÖRÜN OLUŞUMU VE GELİŞİM SÜRECİ

Türkiye’de demir çelik sektöründe hizmet vermeye başlayan ilk kurum Türk savunma

sanayinin temelini oluşturan Makine Kimya Endüstrisi Kurumu’dur (MKEK-1928). Ülke

genelindeki ikinci yatırım Karabük’e yapılmıştır: Bölgede demir-çelik sektörüne yönelik ilk

adım 1937 yılında Karabük ilinde Karabük Demir Çelik Fabrikalarının (KARDEMİR A.Ş.)

kurulması ile atılmıştır. 1960 yılında ülkenin 3.işletmesi kurulmuştur ki bu Zonguldak Ereğli

ilçesinde bulunan ERDEMİR’dir. Batı Karadeniz Bölgesi, Türkiye sanayiinin yapı taşlarından

olan KARDEMİR ile ERDEMİR’e sahiptir.

Bu işletmelerin bölgede olmasının en önemli nedeni, enerji ihtiyaçlarını karşılamada büyük

pay sahibi olan Türkiye Taşkömürü Kurumunun varlığıdır. TTK haricindeki en önemli faktör,

illerin ilin Ankara’ya yakın olması ve o zamanki şartların getirmiş olduğu güvenlik

önlemleridir.

KARDEMİR ve ERDEMİR’in kurulması ile birlikte bölge, demir-çelik sektörünün en önemli

noktası haline gelmiştir. İlerleyen yıllarda bu iki işletmeye bağlı olarak bölgede sektör alt

kırınımları oluşmaya başlamıştır. Öncelikle Karabük ilinde KARDEMİR’in uzun ürünlerin

hammaddesi olan kütük üretimi yapıyor olmasından dolayı uzun ürün haddehaneleri

kurulmaya başlamıştır.

Şekil.1. TR81 Düzey-2 Bölgesinde Çelik Sektörünün Yapısı

Karabük’teki sürece benzer olarak Ereğli ilçesinde de ERDEMİR’in yassı ürün üretimi

yapmasından dolayı sac tüccarlığı ciddi oranda yapılmış, daha sonra bu sac tüccarlarının

kesme – dilme hatları kurması ile birlikte Çelik Servis Merkezlerinin (ÇSM) temelleri atılmıştır.

Ancak bu dönüşümü başarı ile tamamlayanlar sayıca az kalmıştır. İlçede gelişim; sac

tüccarları, sac tüccarlığından ÇSM’ye geçiş yapmaya çalışanlar ve ÇSM sürecini

tamamlayanlar olmak üzere 3 kategoride devam etmiştir. ERDEMİR’in yassı sac üretiyor

olması ve ilçede dilme işlemleri konusundaki gelişmeler boru profil imalatının da gelişmesine

de zemin hazırlamıştır.

ERDEMİR ve KARDEMİR’e bağlı olarak gelişim gösteren sektörde, zamanla kalorifer peteği,

kazan, havlupan, pano ve çelik ofis mobilyası üretimi ile çelik konstrüksiyon alanında faaliyet

gösteren işletmeler de kurulmaya başlanmıştır.

BÖLGEDEKİ İŞLETMELER

Bölgede demir-çelik üzerine faaliyet gösteren işletmelerden 6 adedi İstanbul Sanayi Odasının

(İSO) 2011 yılına ait “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Listesi”nde yer almıştır. En üst

sırada yer alan işletme ERDEMİR’dir. İSO İlk 500 listesinde yer alan bölgemiz işletmelerini

gösteren tablo aşağıda gösterilmiştir.

Tablo.10. Düzey-2 Bölgesi İSO İlk 500 Listesinde Yer Alan Çelik Üreticileri

2011

SIRASI

2010

SIRASI

KURULUŞ ADI YERİ Üretimden

Satışlar (Net-TL)

214 273 Çınar Boru Profil San. ve Tic. A.Ş. Kdz. Ereğli 355.929.176

497 - Özdemir Boru Profil San. ve Tic. Ltd. Şti. Kdz. Ereğli 161.770.368

7 8 Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları T.A.Ş. Kdz.Ereğli 5.274.727.229

287 320 Mescier Demir Çelik San. ve Tic. Ltd. Şti. Karabük 277.694.335

425 447 Çağ Çelik Demir ve Çelik Endüstri A.Ş. Karabük 185.166.255

34 42 KARDEMİR Karabük Demir Çelik San. ve Tic.

A.Ş.

Karabük 1.576.305.147

Kaynak: …..

2002-2011 yılları arasında Batı Karadeniz Bölgesinin ülke ham çelik üretimindeki payı, liman

ve demiryolu yatırımlarının tamamlanmamış olması nedeniyle ülkenin en büyük 2 entegre

tesisine sahip olmasına rağmen azalmaktadır. Bölgesel olarak incelendiğinde, Doğu Akdeniz

bölgesinin %15 olan payını 2002-2011 yılları arasında %31’e çıkarttığı, Marmara ve İzmir’in

paylarının ise azaldığı görülmektedir.

Grafik.6. 2002-2011 Yılları Bölgesel Ham Çelik Üretim Oranları

Kaynak: Demir Çelik Üreticileri Derneği

SEKTÖRDEKİ İSTİHDAM DURUMU

2012 yılı itibari ile bölgede demir-çelik sektöründe çalışmakta olan kişi sayısı 12.887’dir. 6701

kişilik istihdamı ile bölgede demir çelik istihdamının %52’si ERDEMİR tarafından

sağlanmaktadır. KARDEMİR ise 3072 kişiden oluşan çalışan sayısı ile sektörel bazda %24

oranında bir katkı sağlamaktadır.

Grafik.7. Demir Çelik Sektörü İstihdam Rakamları

23%

37%

25%

15%

17%

32%

20%

31%

Karadeniz Marmara İzmir D. Akdeniz

DIŞ HALKA: 2011

İÇ HALKA : 2002

6701 52%

3072 24%

1817 14%

753 6%

386 3%

158 1%

ERDEMİR

KARDEMİR

KARABÜK HADDEHANELER

ÇSM‐BORU İMLT..

BARTIN MESCİER

TAT METAL HADDEHANE

ÇELİK İHRACATI

2011 yılında Türkiye’nin gerçekleştirdiği çelik ihracatı TIM verilerine göre 15,4 Milyar $’dır.

Batı Karadeniz Bölgesinin yapmış olduğu ihracat miktarı ise 473 Milyon 598 Bin $ olup, ülke

toplamının %3,2’sine tekabül etmektedir. Bölge ihracatının %40’ı Karabük, %60’ı ise

Zonguldak tarafından yapılmıştır. Bu verilere göre Zonguldak 9. ve Karabük 12. Sırada yer

almıştır. Bölge illerinin, hali hazırda devam etmekte olan liman ve demiryolu yatırımları

sonrası daha üst sıralarda yer alması beklenmektedir.

Grafik.8. Gerçekleştirilen Çelik İhracatı

1.1.2.6. BÖLGENİN ÖNEMLİ İŞLETMELERİ

ERDEMİR T.A.Ş

ÇELİK ÜRETİMİ, SATIŞI VE İHRACATI

Ülkenin sahip olduğu en önemli entegre demir çelik tesislerinden olan ERDEMİR, kurulduğu

tarih olan 1960’tan itibaren Ereğli ve Alaplı İlçelerine ekonomik hareketliliğin yanı sıra sosyal

alanda da hareketlilik sağlayan bir kuruluş olmuştur. Kendi çalışanlarına sunduğu sosyal

tesisleri ve imkânların bir kısmını bölge halkının kullanımına da açan işletme, sportif ve

kültürel faaliyetlerde alanda tetikleyici olmuştur.

ERDEMİR’de ham çelik, yarı mamul olarak slab ve nihai mamul olarak soğuk haddelenmiş

ürün, sıcak haddelenmiş ürün, levha, galvanizli sac ve kalay-krom kaplı teneke üretilmektedir.

ERDEMİR üretmiş olduğu bu ürünler ile otomotiv, beyaz eşya, boru profil, haddecilik, genel

imalat, elektrik, elektronik, makine ve teçhizat, enerji ve ısı gereçleri, gemi inşa ve ağır

sanayi, savunma sanayi ve ambalaj gibi sektörlere temel girdi sağlamaktadır. 2011 yılında

2008 2009 2010 20112011 (11

AY)2012 (11

AY)

TR81 390.008 398.218 286.388 473.598 460.164 306.814

BARTIN 0 0 0 54 54 114

KARABÜK 19.502 53.302 125.428 187.674 177.996 149.631

ZONGULDAK 370.506 344.916 160.960 285.924 282.114 157.069

050.000

100.000150.000200.000250.000300.000350.000400.000450.000500.000

satışı gerçekleştirilen diğer yassı nihai mamullerin %10’u otomotiv ve beyaz eşya sektörü,

%10’u çelik servis merkezleri, %10’u toptan ticaret, %9’u haddehaneler ve %2’si de gemi inşa

sektörü tarafından alınmıştır. İşletmenin yaklaşık 4 milyon ton/yıl ham çelik ve 5 milyon

ton/yıl nihai mamul üretim kapasitesi bulunmaktadır.

ÜRÜNLERİN KULLANIM ALANLARI

Sıcak Haddelenmiş Yassı Çelik Ürünlerin Kullanım Alanları: Otomotiv ve yan sanayi, inşaat

ve iş makineleri, genel konstrüksiyon, kara ve demiryolu araçları, depolama tankları ve

konteynırlar, su, yağ, gaz ve petrol nakline uygun borular, basınçlı kaplar ve kazanlar,

endüstriyel termal kaplar, LPG tüpleri, gemi içi ve omurgası imalatı.

Soğuk Haddelenmiş Yassı Çelik Ürünlerin Kullanım Alanları: Otomotiv, dayanıklı ev aletleri,

mutfak eşyaları, radyatör ve havalandırma ekipmanları, aydınlatma araçları, büro eşyaları.

Galvanizli Sac Kullanım Alanları: Otomobil gövdesi iç/dış yüzeyler, çelik yapılar, beyaz eşya

Kalay/Krom Kaplı Teneke Ürünlerin Kullanım Alanları: Yoğun olarak metal ambalaj

sanayisinde, endüstriyel yağ kutuları, boya gibi kimyasal madde kutuları, konserve, salça, yağ

ve peynir benzeri gıda kutuları, içecek kutuları, oyuncak ve kırtasiye gereçleri, aerosol

kutuları, dekoratif kutular

Levha Kullanım Alanları: Gemi inşa sanayi, basınçlı kaplar, boru imalat, konstrüksiyon.

ERDEMİR LİMANI

ERDEMİR Limanı; Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları'nın tüm ihtiyaçları ile 3. şahısların, çevre

sanayi kuruluşlarının ihracat / ithalat taleplerini karşılamakta ve bölgedeki deniz ticaretine

katkıda bulunmaktadır.

İki ana limandan oluşan ERDEMİR Limanında her türlü elleçleme makine ve teçhizatı

mevcuttur. Limanda müşteri talepleri doğrultusunda her türlü yük elleçlenebilmektedir.

Liman, kömür ve cevher gibi dökme yüklerde Türkiye'nin en büyük ve en hızlı tahliye

imkânlarına sahiptir. ERDEMİR Limanı Gemilerden Atıkların Alınması ve Kontrolü Yönetmeliği

gereği gerekli çalışmalarını tamamlamış ve 12 Ağustos 2005 tarihinde T.C Çevre ve Orman

Bakanlığı'ndan çalışma lisansını almıştır.

ERDEMİR ENERJİ ÜRETİM TESİSLERİ

Entegre tesis olan ERDEMİR, 1,4 x 109 kWh düzeyindeki elektrik enerjisi ihtiyacının tamamını

kuvvet santralinde kendisi üretmektedir: ERDEMİR’in enerji üretim kapasitesi, 1965’de

hizmete giren her biri 10 MW gücünde iki adet Buhar Türbini Jeneratörü, 1978’de hizmete

giren 30 MW gücünde Buhar Türbini Jeneratörü, 1997’de hizmete giren her biri 40 MW

gücünde doğal gaz yakıtlı iki adet Gaz Türbini Jeneratörü, Nisan 2001’de hizmete giren 25

MW gücünde Buhar Türbini Jeneratörü/ Motor Blower ve Ağustos 2007’de hizmete giren 40

MW Buhar Türbini Jeneratörü ile toplam 195 MW’dir.

YATIRIMLAR VE AR-GE/KALİTE ÇALIŞMALARI

Yatırım Çalışmaları

Demir çelik sektörü ARGE çalışmalarına ihtiyaç duyan sektörlerin başında gelmektedir.

Sektörünün önde gelen işletmelerinden olan ERDEMİR, bu konuda gerçekleştirdiği çalışmalar

ile diğer firmalara örnek olabilecek bir tutum sergilemektedir.

ERDEMİR, 2013 yılının ilk yarısında faaliyete geçmesi planlanan Çelik Servis Merkezi ile

özellikle otomotiv ve beyaz eşya sektörüne yönelik ürün üretmeyi planlanmaktadır. Yeni

Çelik Servis Merkezinde sıcak ürün grubu, soğuk ürün grubu ve galvanizli ürün grubunda;

dilinmiş rulo, kenar kesilmiş rulo, boya kesilmiş sac, dilinmiş ve boya kesilmiş sac, kenar

kesilmiş ve boya kesilmiş sac üretim yelpazesi olarak belirlenmiştir. ERDEMİR’in kendi

bünyesinde açacağı ÇSM, işletmenin kendisi için büyük bir avantaj teşkil edecektir fakat bu

durum bölgede yer alan diğer ÇSM’leri bir arada çalışmadıkları sürece zorlayacak bir durum

olacaktır.

İşletmenin devam etmekte olan yatırımlarının bir kısmı şu şekildedir:

2.Yüksek Fırın Reline yatırımı

Yeni Turbo Blower

Kok Bataryalarına Toz Toplama Sistemlerinin Kurulması

4.Kok Bataryası

Yapımı tamamlanan çevreye yönelik bazı yatırımlar da şunlardır;

Sinter Fabrikası Elektro filtresinin modernizasyonu tamamlanmıştır.

Kok Fabrikası Amonyak Sıyırma Kolonu devreye alınmıştır.

Briketleme tesisi faaliyete geçmiştir.

Ereğli hava kalitesinin ölçülmesi ve izlenmesi için SO2, NOx, CO ve ozon ölçüm

cihazları satın alınarak, hava kalitesi ölçüm istasyonu kurulmuştur.

ARGE / Kalite Çalışmaları

ERDEMİR tarafından, ARGE Merkezi kurulması çalışmalarına devam edilmektedir. 2012

yılının ilk 6 aylık döneminde devletten 536.375 TL’lik ARGE desteği alınmıştır. 2011 yılının ilk

6 ayında bu rakam 70.747 TL olup 2011 yılının tamamında 821.679 TL’lik ARGE desteği

kullanılmıştır.

2011 yılında otomotiv sanayisine yönelik 9 adet galvanizli ürün kalitesi, 2 adet soğuk ürün

kalitesi ve 1 adet sıcak ürün kalitesi geliştirilmiştir. Bunların yanı sıra, yapı çeliklerine yönelik

1 adet soğuk ürün kalitesi ve 3 adet sıcak ürün kalitesi geliştirilerek toplamda ERDEMİR ürün

gamına 16 adet kalite eklenmiş ve toplam çelik kalitesi adedi 351’e yükselmiştir.

Otomotiv sektörünün önde gelen firmalarının talepleri doğrultusunda homologasyon

çalışmaları yapan işletme, bu kapsamda Oyak Renault firmasından dış panel sacı, FIAT

Auto’dan yedi farklı kalite, Renault Fransa’dan ise altı farklı kalite için homologasyon onayları

almıştır.

TÜBİTAK TEYDEB işbirliği ile yürütülen demir çelik sektöründe demir ve karbon içerikli

atıkların briketlenerek proseste yeniden kullanılması konulu proje çalışmaları devam etmekte

olup, briket pilot tesisi kurularak üretime geçirilmiş ve tesislerde demirli hammadde yerine

kullanılmaya başlanmıştır.

KARDEMİR A.Ş.

3 Nisan 1937 tarihinde dönemin Başbakanı İsmet İnönü tarafından kurulan ve 58 yıl boyunca bir kamu kuruluşu olarak faaliyet gösteren Karabük Demir Çelik Fabrikaları, 1995 yılında özelleştirilerek KARDEMİR adını almıştır. Türkiye’nin ilk entegre demir çelik fabrikası ve uzun mamulde cevhere dayalı üretim yapan tek kuruluşudur.

Kurulduğu günden itibaren çok sayıda endüstriyel tesisin proje, imalat ve montajını

gerçekleştiren KARDEMİR, ülkenin “Fabrikalar Yapan Fabrikası” olarak tanınmaktadır. İlin

Ankara’ya yakın olması ve zamanının güvenlik tedbirlerini karşılayabilecek konumda olması

nedeniyle fabrikanın kurulum yeri olarak Karabük seçilmiştir.

KARDEMİR de ERDEMİR gibi ilin sadece ekonomik kalkınmasını tetiklemekle kalmamış, aynı

zamanda sosyal yapısına da katkıda bulunmuştur. Günümüzde de azalarak dahi olsa bu

işlevlerini yerine getirmekte olan işletmenin neden olduğu en büyük sıkıntı ise çevre

kirliliğidir. Özellikle kış aylarında yaşanan ve kentte yaşanabilirliği olumsuz etkileyen hava

kirliliğinin en temel aktörü KARDEMİR’dir.

Çelik Üretimi, Satışı ve İhracatı

KARDEMİR, uluslararası kalite standartları ile pik, blum, kütük, nervürlü inşaat çeliği, profil,

köşebent, maden direği, her türlü ray, kok ve kok yan ürünleri gibi bir dizi kimyasal madde

üretimini gerçekleştirmektedir. KARDEMİR tarafından üretilen bu ürünler inşaat, madencilik,

ulaştırma ve savunma sanayi sektörüne temel girdi sağlamaktadır. İşletmenin ham çelik

üretim kapasitesi 1.800.000 Ton/Yıl dır.

Mevcut Üretim Tesisleri ve Kapasiteleri

KARDEMİR’in sahip olduğu üretim tesisleri şunlardır: Kok Fabrikaları, Cevher Hazırlama ve

Harmanlama Tesisleri, Sinter Tesisleri, Yüksek Fırınlar, Çelikhane, Haddehaneler, Ray ve Profil

Haddehanesi, Kontinu Haddehane.

KARDEMİR Enerji Üretim Tesisleri

KARDEMİR, 430x106 kWh düzeyindeki yıllık ortalama elektrik enerjisi ihtiyacının yaklaşık

%34‘ünü Kuvvet Santralında üretmektedir. Yeni 15mWlık turbo Jeneratörün devreye

girmesiyle elektrik enerjisi ihtiyacının %60’ını karşılayacaktır.

Yatırımlar ve ARGE / Kalite Çalışmaları

Yeni Sürekli Döküm Tesisi

Artması beklenen sıvı ham demir ve sıvı çelik üretiminin kütük, blum ve profil taslağına

dönüştürülmesine ve katma değeri yüksek nihai ürünlerin üretilmesine yönelik üretim

yapılabilmesi için 1.300.000 ton/yıl kapasiteli yeni sürekli döküm tesisi yapılmaktadır.

Çubuk ve Kangal Haddehanesi

Çubuk ve Kangal Haddehanesi yatırımı ile üretimin katma değeri yüksek ürünlere kaydırılması

planlanmaktadır. Ağırlıklı olarak otomotiv ve makine imalat sanayine hitap edecek şekilde, ilk

kademede 700.000 ton/yıl üretim kapasitesine sahip olacak tesisin üretim kapasitesi, piyasa

şartlarına bağlı olarak 1.400.000 ton/yıl seviyesine çıkartılabilecek alt yapıya sahip olacaktır.

Birinci kademedeki yatırımın 2013 yılında başlanarak 2015 yılında tamamlanması

planlanmaktadır. 2016 yılında başlanması planlanan ikinci kademedeki yatırımın 2017 yılı

içerisinde tamamlanması hedeflenmektedir ancak bu yatırımın sürecini asıl olarak piyasa

koşulları belirleyecektir.

Ray Sertleştirme Tesisi

TÜBİTAK tarafından yürütülen Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini

Destekleme Programına (1007 Programı) başvuruda bulunan TCDD’nin projesi kurum

tarafından desteklenmeye değer bulunmuştur. Söz konusu proje KARDEMİR’in yatırım

programı kapsamına dâhil edilmiş ve bu kapsamda Ray Sertleştirme Tesisi kurulması

planlanmıştır. Bu projeyle, ülkenin ihtiyaç duyduğu ve mevcut durumda yurtdışından tedarik

edilen mantarı sertleştirilmiş rayların üretim teknolojisine sahip olunacaktır. Tesis sayesinde

yurtiçi talebin karşılanması ve söz konusu ürünlerin ihracatının yapılması planlanmaktadır.

TAT METAL ÇELİK SANAYİ VE TİCARET LTD. ŞTİ

ERDEMİR’in oluşumunu tetiklediği işletmelerden biri olan Tat Metal, 1986 yılında sadece

çelik ticareti yapma mantığı ile kurulmuş olan bir işletmedir. İşletme günümüz itibariyle iki

adet çelik servisi merkezine, soğuk haddeleme tesislerine ve sürekli galvanizleme tesislerine

sahip durumdadır. İşletmenin çelik servis merkezi otomotiv yan sanayine yönelik hizmet

vermektedir. Otomotiv sanayiinin yanı sıra beyaz eşya, dış cephe, çatı kaplama, ısıtma ve

aydınlatma sektörlerine yönelik olarak da hizmet verilmektedir.

Yatırım Çalışmaları

İşletmenin 2013 yılının ilk çeyreğinde devreye almayı planladığı yatırımlar şu şekildedir:

Boya Hattı: 120.000 ton/yıl kapasiteli

İkinci Soğuk Haddeleme Hattı: 350.000 ton/yıl kapasiteli

Temper Hadde: 400.000 ton/yıl kapasiteli

Ayrıca Bursa-Orhangazi ilçesine yeni bir ÇSM kurma çalışmalarına devam eden Tat Metal’in,

Gebze’ye dördüncü çelik servis merkezini kurmaya yönelik bir yatırım kararı da söz

konusudur.

ÇAĞ ÇELİK DEMİR VE ÇELİK ENDÜSTRİ A.Ş

1980 yılında demir üretimi ile faaliyetlerine başlayan Çağ Çelik; tel ve çivi fabrikaları ile soğuk

çekme tesisine sahip olup sürekli üretim sistemine geçmiş olan bir işletmedir. İstanbul’da

depo faaliyetleri de gerçekleştiren Çağ Çelik, Zonguldak Limanında yapılan depoyu da

işletmeye almış durumdadır.

Yatırım Çalışmaları:

Özel kesitli profillerin üretimine yönelik 30 ton/saat kapasiteli, doğalgazlı, tam otomasyonlu

fırına sahip 3 No’lu Sıcak Haddehane yatırımı devam etmektedir.

MESCİER DEMİR ÇELİK SAN. TİC. LTD. ŞTİ

1960’lı yıllarda çelik ticareti ile sektöre giriş yapan işletme 1990 yılında ilk haddehanesini

kurarak üretime geçmiştir. İşletmenin 2012 yılı itibari ile hem Karabük’te hem de limanından

faydalanabileceği Bartın’da üretim tesisleri bulunmaktadır.

Karabük ilinde bulunan tesislerde çoğunlukla köşebent üretimi yapılmakta olup tesisin yıllık

üretim kapasitesi 150.000 tondur. Bartın ilinde bulunan tesisin üretim kapasitesi yıllık

250.000 ton olup lama, kare, yuvarlak ve köşebent üretimleri yapılmaktadır. Bölge ihracatına

katkıda bulunan Mescier, yoğunlukla Bartın Limanı’ndan faydalanmakta olup Gebze ve

İstanbul bölgesindeki limanları da kullanmaktadır.

ÇINAR BORU PROFİL SANAYİ ve TİC. A.Ş

İşletmenin Ereğli’de çelik servis merkezi, Düzce’nin Akçakoca ilçesinde de boru imalat

fabrikası bulunmaktadır. Ereğli’de bulunan ÇSM 2006 yılında faaliyetine başlamıştır. Ereğli

Organize Sanayi Bölgesinde faaliyetlerine devam eden işletmede Rulo Açma ve Boy Kesme

Hattı, Multi-Cut Hattı ve Dilme Hattı bulunmaktadır. Çelik servis merkezinde 34 kişi

çalışmaktadır.

ÖZDEMİR BORU PROFİL SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ

1980 yılında faaliyete geçen işletme Ereğli’de bulunan iki adet fabrikada üretim faaliyetlerine

devam etmektedir. Fabrikaların birisi Ereğli OSB’de bulunmaktadır. Sanayi boruları, iskele

boruları, kare ve dikdörtgen profiller ile oval ve elips borularının üretimlerini

gerçekleştirmektedir.

Avrupa ülkeleri olan Belçika, Hollanda, İngiltere, İspanya, Yunanistan, İtalya, Almanya, İrlanda

ile Kuzey Amerika, Orta Doğu (DUBAI vb.) ve Afrika (Angola, Senegal vb.) ülkelerine ihracat

yapmaktadır. İthalat ve ihracatta Ereğli limanları kullanılmaktadır.

DEMİR-ÇELİK ENSTİTÜSÜ

Ülkenin ilk ve tek Demir Çelik Enstitüsü, 2011 yılında Karabük Üniversitesi bünyesinde

kurulmuştur. Karabük Üniversitesi Demir Çelik Enstitüsü (KDÇE), toplumun gereksinimlerini

karşılayacak mamul ürünlerin oluşturulması için ihtiyaç duyulan güçlü ve sürdürülebilir bir

Türk demir çelik endüstrisini desteklemek amacıyla, demir çelik alanında çalışanları eğitmek

istemektedir.

Demir çelik sektörü ARGE faaliyetlerine ihtiyaç duyan bir sektördür. Sanayi- üniversite

işbirliğinin büyük önem arz ettiği bu sektörde üniversite tarafından kurulmuş olan enstitünün

bölgeye sağlayacağı faydaların büyük olacağı düşünülmektedir. Olası faydaların başında da

enstitünün sahip olduğu laboratuvarlar gelmektedir. Zira Karabük ilinde bulunan çok sayıda

haddehanede yapılan üretim, kalifiye eleman ve teknik altyapı eksikliği gibi nedenlerden

ötürü istenilen sınıf ve kalite değerlerinde değildir. KDÇE’nin ilgili laboratuvarları, söz konusu

teknik altyapı eksikliklerinin giderilmesi hususunda öne çıkmaktadır. Üretim yapan ve ARGE

çalışmalarını KDÇE bünyesinde yürütmek isteyen işletmelere, Enstitü bünyesinde ofis temini

yapılabilecek, ihtiyaç duydukları testler gerçekleştirilebilecek, elde edilen sonuçlar yetkin

akademisyenler tarafında yorumlanarak işletmelerin kullanımlarına sunulabilecektir. Karabük

Üniversitesi’nin sahip olduğu akademik deneyim ile ilgili alanda ARGE faaliyetleri yapılacaktır.

İşbirliğinin en iyi örneklerinden biri KARDEMİR A.Ş. ile Karabük Üniversitesinin ortaklaşa

yürütmekte olduğu çalışmalardır. 2013’de Ar-Ge faaliyetlerini başlatacak olan Enstitü,

KARDEMİR A.Ş. tarafından çelik konstrüksiyon olarak inşa edilmiştir. Enstitü, üniversitemizin

Kalkınma Bakanlığı destekli “Demir Çelik ve Malzeme Araştırma Geliştirme Merkezi

(MARGEM)”ne uygun olarak planlanmış ilgili Ar-Ge laboratuvarlarını barındırmaktadır.

1.1.2.7. DEMİR-ÇELİK SEKTÖRÜNE BAĞLI DİĞER SEKTÖRLER

TERSANECİLİK SEKTÖRÜ

Bölgede çelik kullanarak gemi inşa eden işletmelerin tamamı Ereğli ve Alaplı’da

bulunmaktadır. Bölge tersanelerinde sipariş üzerine yapılan gemilerin 2006 yılından 2012

yılına kadar olan üretim değerleri aşağıdaki tabloda verilmektedir. 2008 yılında artış gösteren

üretim miktarı 2012 yılında sıfırlanmıştır, tersanecilik sektörü son yıllarda büyük sıkıntı

yaşamaktadır.

Grafik.9. Ereğli Tersaneleri Gemi Üretim Rakamları

Kaynak: Ereğli DTO

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

38500 43400 123600 18610 45700 57600 0

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000

DW

T

Kısa vadede sektörün finansman sorunu çözülmediği sürece olumlu bir gelişme olması

beklenmemektedir. ERDEMİR tarafından üretilmekte olan levha ve gemi sacları bölge

tersanelerinin ihtiyaçlarını karşılayabilecek seviyededir. Ancak ERDEMİR tarafından üretilen

saclar, yüksek kaliteye sahip olduklarından fiyatlandırmada da yüksek değerlere sahiptir. Bu

durum gemi üreticilerini sac ithalatı yapmak zorunda bırakmaktadır. Gemi inşa için gerekli

olan bir çok profil de yine başta KARDEMİR olmak üzere bölgemiz firmalarından temin

edilebilmektedir. Ancak gemi inşası için gerekli olan çeliklerin tamamının bölgemizden temin

edilmesi mümkün değildir.

MAKİNE-İMALAT-MÜHENDİSLİK SEKTÖRÜ

Karabük’te yer alan haddehanelerin temel olarak üç üretim aracı bulunmaktadır: Motor,

şanzıman ve merdane. Karabük ilinde şanzıman imalatı yapan tek bir firma bulunmaktadır

fakat söz konusu firma ihtiyacı karşılayamadığı gibi katma değer üretme konusunda da

yetersiz kalmaktadır. Yine Karabük’te motor ve merdane bakımı yapan bir işletme, önem

verdiği ARGE çalışmaları ve sahip olduğu kalifiye personeli sayesinde ülke düzeyinde rekabet

edebilir konumdadır. İlde merdane imalatı yapabilen bir işletme ise bulunmamaktadır.

Karabük ilinde haddehanelere yönelik atölye hizmetleri çok gelişmemiş olup, haddehaneler

bu ihtiyaçlarını genelde kendi imkânları ile gidermektedirler.

Ereğli ve Alaplı ilçelerinde şanzıman imalatı ve motor-merdane bakım hizmetleri haricinde

atölye hizmetleri, boru-profil makinesi imalatı, kesme-dilme hattı imalatı ve mühendislik

hizmetleri konularında gelişim görülmektedir. Bu gelişimin sağlanmasında büyük ölçüde

ERDEMİR’in etkisi bulunmaktadır. İki ilçede de sektöre yönelik parça imalatı yapabilen

atölyeler açılmıştır. Bu atölyeler uzun yıllardır ERDEMİR’e parça imalat hizmeti sunmaları

nedeni ile donanım ve tecrübelerini ciddi oranda geliştirmişlerdir. Her ne kadar ERDEMİR ile

yaptıkları işbirliği yeterli olmasa da ülke düzeyinde iş yapabilme kabiliyetleri sayesinde

rekabetçi konumlarını devam ettirmektedirler.

Bölgede çok daha ileri seviyelerde olması beklenen bir alan boru-profil ve kesme-dilme

hatları imalatı yapan işletmelerimizin yer aldığı alandır. Bölgede başta ERDEMİR bünyesinde

olmak üzere bu hatlarda çalışmış olan tecrübeli insan kaynağı değerlendirilememiş ve sektör

istenilen seviyede gelişmemiştir. Oysaki sektörün, ülkenin en iyisi olabilme gibi bir potansiyeli

bulunmaktadır.

Bölgede ulusal düzeyde rekabetçi olduğu söylenebilecek bir adet boru-profil hattı imalatı

yapan işletme bulunmaktadır. Yurt içi ve yurt dışında birçok hattın kurulumunu tamamlamış

olan işletmenin Avrupalı rakipleri ile mücadele edebilmesi için ARGE çalışmalarına daha fazla

önem vermesi gerekmektedir. Bu işletme haricinde üç adet firma, Kesme-Dilme hatlarının

kurulumunu yapabilmektedir. Altyapı olarak ciddi olanaklara sahip olan bu işletmelerin ARGE

konularında yapacakları çalışmalar, bölge üniversitelerinin de katılımları ile desteklenirse bu

firmaların rekabet güçleri arttırılabilecektir.

Mühendislik hizmetleri konusunda ise bölge çok iyi bir konumda değildir. ERDEMİR ve

KARDEMİR’de çalışıp bölgede kalan mühendis ve kalifiye personel sayısı dikkate alındığında

bu alanın iyi değerlendirilmediği görülmektedir. Zira Ereğli ilçesinde yalnızca bir adet işletme

uluslararası düzeyde rekabetçi konumdadır. Söz konusu işletme haricindekiler ise

kurumsallıklarını tamamlamış işletmelerden ziyade bireysel girişimlerden oluşan işletmeler

şeklindedir. Mühendislik konusunda çok sınırlı alanlarda demir-çelik sektöründe yer alan

işletmelere hizmet verebilmektedirler, oysaki bölge bu açıdan değerlendirilmeyi bekleyen

büyük bir potansiyele sahiptir.

DİĞER SEKTÖRLER

Bölgede çelik konstrüksiyon alanında iş yapan firmalar bulunmaktadır. ERDEMİR’in üretmiş

olduğu yassı çeliğin lojistik avantajından yararlanmak sureti ile radyatör, havlupan ve kazan

imalatı yapan bir işletme ile birlikte çelikten ofis eşyaları ile elektrik panosu imalatı yapan

işletmeler de bulunmaktadır. Özellikle radyatör, havlupan ve kazan imalatı ile çelikten ofis

eşyası yapan işletmeler sadece yurt içinde değil yurt dışında da rekabet edebilecek

kapasitededirler.

Bölgede demir-çelik sektörüne bağlı olarak gelişen başka bir sektör bulunmamaktadır.

Örneğin beyaz eşya üretimine yönelik herhangi bir faaliyet bulunmamaktadır. Oysaki 15

tonluk bir adet rulo sac ile üretilecek beyaz-eşya sayısı binden fazladır ve bölge beyaz eşya

tüketiminin çok yoğun olduğu İstanbul, Kocaeli Bursa, Ankara şehirlerine yakın konumdadır.

Yassı çeliğe bağlı diğer sektörlerin de gelişmemiş olması bölge için büyük bir eksikliktir.


Bölgede demir-çelik piyasasının iyi

biliniyor olması

ARGE faaliyetlerine önem

verilmemesi

Filyos Vadisi Projesinin sunacağı lojistik

olanakları

Potansiyel pazarlardaki korumacı

yaklaşımlar

ERDEMİR ve KARDEMİR gibi piyasayı

belirleyici etkiye sahip büyük entegre

tesislerin bulunması

Demiryolu bağlantılarının ve liman

kapasitesinin yetersiz olması

Zonguldak-Irmak demiryolu hattının

modernize ediliyor olması

Global çelik sektöründeki fazla

kapasiteler, Çin’in sahip olduğu büyük

kapasitenin, fiyatlar üzerinde sürekli

baskı oluşturması

Entegre tesislerde yetişen üst düzey

donanıma sahip mühendis, formen ve

teknisyen varlığı

KARDEMİR ile bölge haddehanelerinin

işbirliği içerisinde çalışmaması

Yurtiçi çelik tüketimindeki (çelik

konstrüksiyon, ray, vb.) büyük gelişme

potansiyeli

Çin’in net ihracatçı konumunu

geliştirerek sürdürmesi

KARDEMİR’İN yüksek katma değerli çelik

ürünlerine yönelik girdi üretme

yatırımları

En büyük girdi kalemini enerjinin

oluşturuyor olması

Türkiye’nin, otomotiv ana ve yan sanayi

üretiminde bölgesel üs haline gelme

eğilimi

Sektöre yönelik hammaddelerin

önemli bir kısmının ithalat yoluyla

temin edilmesi

Avrupa’dakine kıyasla imalat

maliyetlerinin düşük olması

Karabük’teki haddehanelerin kütük

ihtiyacının bölge ve ülke içerisinden

temininde sıkıntılar yaşaması

Ülkenin ilk Paslanmaz Yassı Çelik

üretimini yapacak olan POSCO TST

firmasının bölgemize yakın olan Kocaeli

ilinde kurulacak olması

Kyoto Protokolü’nü imzalamayan

ülkelerin olması

İhraç ürünlerinin neredeyse tamamının bölgemizde üretilebiliyor olması

ERDEMİR’in kendi bünyesinde ÇSM

kurmuş olması

Yurtiçinde metro ve hızlı tren

konularında yatırımların gündemde

olması

Bazı Orta Doğu ve Kuzey Afrika

ülkelerinde devam eden siyasi

istikrarsızlıkların ülke ihracatını

daraltıcı etkisi

Karabük Üniversitesi bünyesinde

kurulmuş olan Demir-Çelik Enstitüsüne

sahip olunması

Yeni ürün ve hedef pazarlarda

pazarlama zafiyeti, müşteri yaklaşımı

ve tanıtım faaliyetlerinin yetersizliği

Avrupa ülkelerine göre Türkiye’deki metal tüketim miktarlarının düşük olması

Orta Doğu ve Doğu Avrupalı çelik

üreticilerinin katma değeri yüksek

mamul yatırımları

Doğalgazın demir-çelik sektöründe

faaliyet gösteren işletmelerce

kullanılabiliyor olması.

ÇSM’lerin ortak hareket etmemeleri Orta Doğu ve Yakın Doğu ülkelerinde

planlanmış yatırımların olması

Çin, Hindistan ve Japonya gibi

ülkelerin Türkiye’ye ihracatındaki hızlı

artış eğilimi

Ankara, İstanbul, Bursa, Kocaeli gibi

sanayi merkezlerine yakın olunması

Hem hammadde temininde hem de

müşterilere ürün ulaştırılmasında

lojistik maliyetlerin yüksek olması

İzmir ve İskenderun bölgesinde demir-

çelik sektörüne bağlı olarak bölgede

yer alan, özellikle çelik servis

merkezlerinin o bölgelere yatırım

yapma eğilimleri

Ürün bazında uzmanlığı olan

işletmelerin artması

Eski teknolojilerle üretime devam

edilmesi

Ürün kaliteleri düşük küçük çaplı

üreticilerin çokluğu

Bölgede yer alan OSB’lerin altyapı ve

ulaşım imkânlarının yetersiz olması

İlgili kurum ve kuruluşlar arası ticari,

bilimsel ve teknolojik ilişkilerin

yetersizliği

İşletme sermayesinin yetersizliği

Bölgedeki makine imalatçıları ve

mühendislik şirketlerinin vizyon sahibi

olmamaları

Katma değeri yüksek ürünlerin

üretiminin yetersiz olması

ERDEMİR’in pazarlama stratejisindeki

değişime küçük işletmelerin uyum

sağlayamaması

1.1.3. ENERJİ SEKTÖRÜ

Dünya tarihinde yapılmış olan savaşların ve hatta oluşturulan güç dengelerinin temel ekseni,

enerji kaynaklarına sahip olmak ya da kaynakları yönetmek emeli olmuştur. Petrol, doğal gaz,

kömür gibi doğal enerji kaynaklarına sahip olan veya enerji üretebilen ülkeler dünyadaki

dengeleri değiştirebilen ülkeler konumundadır.

Enerji tüketimi ile ülkelerin gelişmişlik göstergeleri arasında doğrudan bir bağlantı kurulabilir

çünkü sanayi faaliyetleri arttıkça enerji tüketimi de artmaktadır. Ancak enerjinin kullanım

alanları sanayi faaliyetleri ile sınırlı değildir; enerji, günlük hayatın da vazgeçilmez bir

parçasıdır. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA-International Energy Agency) tarafından hazırlanan

projeksiyonlar mevcut enerji politikalarının devam etmesi durumunda 2009-2035 yılları

arasında dünya birincil enerji talebinin %48,5 oranında artacağını ortaya koymaktadır. Enerji

sektörü ülkelerin gündemindeki yerini korumaya devam etmektedir ve sektörün önemi uzun

vadede daha da artacaktır.

Türkiye, 1990-2009 yılları arasındaki dönemde birincil enerji brüt tüketimini %270 oranında

arttırarak ortalama yıllık artış hızını %6,8 seviyesine çıkardığından, son 10 yıllık dönem

içerisinde OECD ülkeleri içinde enerji talep artışının en hızlı gerçekleştiği ülke konumuna

gelmiştir. Türkiye aynı zamanda 2000 yılından bu yana doğalgaz ve elektrik alanlarında Çin'in

ardından sonra en fazla talep artışı yaşayan ülke olmuştur. Özellikle son yıllarda artan enerji

ihtiyacı nedeniyle Türkiye enerji arzı konusunda yetersiz kalmış ve %73 oranında dışa bağımlı

hale gelmiştir. Ülkede birincil enerji tüketiminde %33'lik pay ile doğalgaz ilk sırayı alırken,

doğalgazı %29,0 ile petrol, %28,0 ile kömür izlemiş, %6,5'luk bölüm ise hidrolik dahil olmak

üzere yenilenebilir enerji ve %3.5 diğer kaynaklar şeklinde sıralanmaktadır.

Grafik.10. Türkiye Enerji Kaynakları Kullanımı Dağılımı

DOĞALGAZ 33%

PETROL 29%

KÖMÜR 28%

YENİLENEBİLİR ENERJİ

6%

DİĞER 4%

1.1.3.1. BATI BATKARADENİZ BÖLGESİ ENERJİ KAYNAKLARI

Batı Karadeniz Bölgesi, enerji kaynaklarına yakınlığı, kurulu tesisleri ve planlanan yatırımları

ile enerji sektörü konusunda önemli bir potansiyele sahiptir. Bölgedeki enerji kaynakları iki

ana başlık altında verilmektedir:

YENİLENEBİLİR ENERJİ

KAYNAKLARI

TÜKENEBİLİR ENERJİ

KAYNAKLARI

RÜZGÂR ENERJİSİ

HİDROELEKTRİK ENERJİ

KARADENİZ DİP SULARI VE

HİDROJEN SÜLFÜR

GÜNEŞ ENERJİSİ

Tablo 1. G

Ü

N

E

Ş

E

N

E

R

J

İ

S

İ

JEOTERMAL ENERJİ

Ü

N

E

Ş

E

N

E

R

J

İ

S

İ

KÖMÜR

BİOKÜTLE ENERJİSİ

G

Ü

N

E

Ş

E

N

E

R

J

İ

1.1.3.1.1. BATI KARADENİZ BÖLGESİNDE YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI

Uluslararası Enerji Ajansının (IEA) Yenilenebilir Enerji Çalışma Grubu’nun tanımına göre

yenilenebilir enerji, sürekli olarak yenilenen doğal süreçlerden elde edilen enerji türüdür.

1974 yılında dünyada petrol krizi patlak verene kadar enerji elde etmede fosil kökenli yakıtlar

kullanılmıştır. Söz konusu dönemde petrol kaynaklı yakıtların tükenebileceği gerçeği ile karşı

karşıya gelinmiş ve yenilenebilir enerji kaynakları üzerinde önemle durulmaya başlanmıştır.

1980’li yıllara gelindiğinde petrol fiyatlarının azalmasına rağmen oluşan güvensizlik ortamı ve

90’lı yıllarda çevre bilincinin önem kazanması gibi sebeplerden dolayı yenilenebilir enerji

kaynaklarının gelişimi önemini arttırarak devam ettirmiştir. Yenilenebilir enerji kaynaklarının

önem kazanmasının bir diğer nedeni ise fosil kaynaklı enerjinin Türkiye dahil olmak üzere pek

çok ülkenin dışa bağımlı hale gelmesine neden olmasıdır.

1.1.3.1.2. BATI KARADENİZ BÖLGESİ RÜZGÂR ENERJİSİ POTANSİYELİ

Elektrik İşleri Etüt İdaresi’nin (EİE) yapmış olduğu çalışmalar neticesinde bölge illerini

oluşturan Zonguldak, Karabük ve Bartın için rüzgâr enerjisi potansiyelleri ayrı ayrı

belirlenmiştir. EİE’nin yapmış olduğu bu çalışma anlık rüzgâr ölçümlerine göre

şekillenmektedir. Dünyada mevsimlerin değiştiği gibi rüzgârın da zamanla hızı ve

potansiyelinde değişimler olması muhtemeldir. Rüzgâr enerjisi atlası çalışmaları 5 yıl önce

tamamlanmıştır. Veriler 10 yıllık bir süre sonra güncellenmekte ve yeniden

değerlendirilmektedir.

Bölge genelinde verimli bir tesis kurulmasına imkân tanıyacak derecede bir rüzgâr potansiyeli

bulunmamaktadır. Ekonomik bir rüzgâr enerji santrali yatırımı için 7 m/s veya üzerinde

rüzgâr hızı gerekmektedir. Rüzgâr hızı dağılımı incelendiğinde bölgenin ortalama rüzgâr hızı 5

m/s olarak görülmektedir. 50 m yükseklikteki kapasite faktörü göz önünde

bulundurulduğunda ise % 35 veya üzerinde bir kapasite faktörü oranına ihtiyaç

duyulmaktadır. Oysa bölgenin ortalama kapasite faktörü dağılımı % 20 civarındadır.

Rüzgâr Enerjisi Potansiyel Atlası’na göre Zonguldak ilinin rüzgâr enerjisi potansiyeli oldukça

düşük seviyededir.

Karabük’te rüzgâr potansiyeli olmasına rağmen, veriler olumlu bir tablo ortaya

koymamaktadır. Karabük’ün yüz ölçümü dikkate alındığında şehrin % 35’i rüzgâr enerjisi

santrali kurumuna uygun olmayan alan olarak gözükmektedir. Bu bilgiler ışığında yatırımcılar

bölgeyi rüzgâr enerji santrali kurmak için uygun görmemişlerdir.

Bartın ilinde 61,60 MW’lık bir kurulu güç kapasitesi olduğu görülmektedir. Rüzgâr hız dağılımı

ve diğer faktörler göz önüne alındığında Bartın ili içerisinde Amasra ilçesinin diğer bölgelere

göre rüzgâr santrali kurulması açısından daha avantajlı olduğu ve haritada gösterilen

renklerde sarı ve kırmızıya yakın bir renkte potansiyeli olduğu belirtilmektedir ve buna

paralel olarak Bartın ili Amasra ilçesi için 1 adet rüzgâr enerji lisansı başvurusu uygun

bulunmuştur.

Tablo.11. Batı Karadeniz Bölgesi Rüzgâr Enerjisi Santral Güç Kapasitesi

ZON

GU

LDA

K İ

LİN

E K

UR

ULA

BİL

ECEK

RÜ

ZGÂ

R

ENER

JİSİ

SA

NTR

ALİ

GÜ

Ç K

AP

ASİ

TESİ

50 m’de rüzgâr gücü

(W/m2)

50 m’de rüzgâr hızı

(m/s)

Toplam alan (km2) Toplam kurulu güç

(MW)

300-400 6,8-7,5 0 0

400-500 7,5-8,1 0 0

500-600 8,1-8,6 0 0

600-800 8,6-9,5 0 0

>800 >9,5 0 0

0 0

KA

RA

BÜ

K İL

İNE

KU

RU

LAB

İLE

CEK

RÜ

ZGÂ

R

ENER

JİSİ

SA

NTR

ALİ

GÜ

Ç K

AP

ASİ

TESİ

50 metrede rüzgâr gücü

(W/m²)

50 metrede rüzgâr

hızı (m/s)

Toplam Alan (km²) Toplam Kurulu Güç

(MW)

300 - 400 6,8 – 7,5 14,67 73,36

400 - 500 7,5 – 8,1 0 0

500 - 600 8,1 – 8,6 0 0

600 - 800 8,6 – 9,5 0 0

> 800 > 9,5 0 0

14,67 73,36

BA

RTI

N İL

İNE

KU

RU

LAB

İLEC

EK R

ÜZG

ÂR

ENER

JİSİ

SA

NTR

ALİ

GÜ

Ç K

AP

ASİ

TESİ

50 m’de Rüzgâr Gücü

(W/m2)

50 m’de Rüzgâr Hızı

(m/s)

Toplam Alan

(km2)

Toplam Kurulu Güç

(MW)

300-400 6,8-7,5 12,32 61,6

400-500 7,5-8,1 0 0

500-600 8,1-8,6 0 0

600-800 8,6-9,5 0 0

>800 >9,5 0 0

12,32 61,6

Ekonomik Rüzgar Enerjisi Santrali (RES) yatırımı için 7 m/s veya üzerinde rüzgâr hızı gerekliliği

göz önünde bulundurulduğunda Zonguldak ilinin ekonomik rüzgâr enerjisi üretimi için rüzgâr

hızının düşük olduğu görülmektedir.

Şekil…: Zonguldak Rüzgâr Hızı

Kaynak: Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü

Ekonomik RES yatırımı için % 35 veya üzerinde kapasite faktörü gerekmektedir. Zonguldak’ta

ise kapasite faktörü -50m’dir.

Şekil…: Zonguldak Kapasite Faktörü

RÜZGÂR HIZI: 4,5-5m/s

KAPASİTE FAKTÖRÜ: -50m

Ekonomik RES yatırımı için 7 m/s veya üzerinde rüzgâr hızı gerekliliği göz önünde

bulundurulduğunda Karabük ilinin ekonomik rüzgâr enerjisi üretimi için rüzgâr hızının yeterli

olmadığı görülmektedir.

Şekil ..: Karabük ili Rüzgâr Hızı Dağılımı

Kaynak: Rüzgâr Enerjisi Potansiyel Atlası

Ekonomik RES yatırımı için % 35 veya üzerinde kapasite faktörü gerekmektedir. Karabük’te

ise kapasite faktörü -50m’dir.

Şekil..: Karabük İli Kapasite Faktörü Dağılımı

Kaynak: Rüzgâr Enerjisi Potansiyel Atlası

Ekonomik RES yatırımı için 7 m/s veya üzerinde rüzgâr hızı gerekmektedir. Fakat Bartın ili de

gerekli rüzgâr hızına sahip değildir.

??: Bartın İli Rüzgâr Hız Dağılımı

Kaynak: Rüzgâr Enerjisi Potansiyel Atlası, EİE

Ekonomik RES yatırımı için % 35 veya üzerinde kapasite faktörü gerekmektedir.

Şekil ??: Kapasite faktörü dağılımı – 50 metre

Kaynak: Rüzgâr Enerjisi Potansiyel Atlası, EİE

Her üç ili için hazırlanan Rüzgâr Enerjisi Potansiyel Atlası verilerine göre, bölge illerinin

ekonomik RES yatırımı için gerekli olan rüzgar hızlarına sahip olmadığı, yerleşim alanlarının

da santral kurulumu için elverişsiz olduğu ortaya çıkmaktadır.

Tablo.12. Batı Karadeniz Bölgesi Rüzgar Enerjisi Santral Bilgileri

Lisans

Durumu

Lisans No Tesis İli Tesis

İlçesi

Kurulu

Gücü

(MWm)

Kurulu

Gücü

(MWe)

İnşa

Halindeki

Kapasite

(MWe)

İşletmedeki

Kapasite

(MWe)

Yürürlükte EÜ/3003-

22/1777

Zonguldak 120 120 120 0

Yürürlükte EÜ/3393-

30/2058

Bartın Kurucaşile 27 27 27 0

Reddedildi Bartın 22 22 22 0

Uygun

Bulundu

Bartın Amasra 45 45 45 0

Kaynak: EPDK

Tabloda görüldüğü gibi bölge için bu zamana kadar 4 adet rüzgâr enerjisi lisans başvurusu

yapılmıştır. Yapılan başvurulardan bir tanesi reddedilmiş, diğer 2 tanesi verilmiş, bir tanesi ise

uygun bulunmuştur. Hâlihazırda bölgede yürürlükte olan 2 adet rüzgâr enerjisi lisansı

bulunmaktadır. Mevcutta santraller kurulmamış olup kurulduklarında toplam güç 192 MWe

olacaktır.

Mevcut verilerden bölgenin rüzgâr enerjisi potansiyelinin kullanılmadığı anlaşılmaktadır.

Önümüzdeki yıllarda özellikle Amasra ilçesinde 1 adet ve Zonguldak ilinde 1 adet olmak üzere

toplam 2 adet rüzgâr santralinin kurulması beklenmektedir. Kurulacak santrallerin

verimliğine göre kapasite artırılmasına yönelik çalışmalar yapılması beklenmektedir.

1.1.3.1.3. HİDROELEKTRİK ENERJİ

Türkiye’deki enerji kaynakları arasında en ekonomik ve uygulanabilir enerji kaynağı

hidroelektrik enerji kaynaklarıdır. Ülkenin teorik olarak hesaplanan hidroelektrik enerji

potansiyeli 433 milyar kW/yıl olmakla birlikte hali hazırda üretilen enerji 19876 kW/yıl

düzeyindedir. Ülkenin hidroelektrik enerji üretimi 2023 stratejik hedefi ise 50 bin MG

düzeyine çıkmaktır.

Zonguldak ilinde Köprübaşı, Eğerci, Aralık, Devrek Reg. isimli dört adet hidroelektrik santrali

(HES) bulunmaktadır ve toplam enerjisi 89,5 Mwe kapasitesindedir.

Karabük İli enerji üretiminde hidroelektrik enerjinin payı büyüktür. Bölgenin en fazla

hidroelektrik kurulu gücü 171 MWe lik kurulu güç ile Karabük ilinde bulunmaktadır. Tamamı

faaliyete geçtiğinde enerji üretimine katkıda sağlayacak hidroelektrik santrallerin kurulu

güçleri aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.

Bartın ilinde ise 25 MWe’lik kurulu güç ile bölgenin en az hidroelektrik kurulu gücü

bulunmaktadır. Bölge hidroelektrik enerji potansiyeli açısından zengin olmakla birlikte kurulu

güç açısından beklenen potansiyelin altında bulunmaktadır.

Tablo.13. Hidroelektrik Enerji Santralları

SANTRALIN ADI İL KURULU GÜÇ /

MWM

YILLIK ÜRETİM FAALİYET

DURUMU

Köprübaşı HES Zonguldak 78.88 MWm / 74

Mwe

203.120.000

kWh

Lisans Verildi

Eğerci Reg. Ve HES Zonguldak 1.39 MWm / 1.34

Mwe

6.120.000kWh Lisans Verildi

Aralık HES Zonguldak 5.38 MWm / 5.16

Mwe

17.805.000kWh İşlemleri Devam

Ediyor

Devrek Reg. Ve HES Zonguldak 9 MWm / 9 Mwe 52.370.000kWh İşlemleri Devam

Ediyor

Tefen HES Karabük 36.75 MWm / 33

Mwe


Yalnızca HES Karabük 6.54 MWm / 6.48

Mwe


Han HES Karabük 6.14 MWm / 5.53

Mwe


Şimşir Reg. Ve HES Karabük 4.9 MWm / 4.6 Mwe 18.826.000kWh Lisans Verildi

Eren Barajı ve HES Karabük 55.68 MWm / 55.91

Mwe


Pirinçlik Reg. Ve

HES

Karabük 23.92 MWm / 22.5

Mwe


Alaboğa Reg. Ve

HES

Karabük 4.73 MWm / 4.63

Mwe


Ediyor

İkiler HES Karabük 3.667 MWm / 3.3

Mwe


Uzunburun Reg. Ve Karabük 13.8 MWm / 13.45 53.480.000kWh İşlemleri Devam

HES Mwe Ediyor

Suçatı HES Karabük 7 MWm / 6.85 Mwe 42.780.000kWh Lisans Verildi

Doğan HES Karabük 8.55 MWm / 8.25

Mwe


Ediyor

Yenice Reg. Ve HES Karabük 7 MWm / 6.72 Mwe 21.540.000kWh İşlemleri Devam

Ediyor

Başak Reg. Ve HES Bartın 7.285 MWm / 6.85

Mwe


Ulus I Reg. Ve HES Bartın 4.32 MWm / 4.11

Mwe


Ulus II Reg. Ve HES Bartın 3.84 MWm / 3.7 Mwe 16.680.000kWh Lisans Verildi

Kumluca Reg. Ve

HES

Bartın 2.37 MWm / 2.1 Mwe 7.770.000kWh İşlemleri Devam

Ediyor

Karataş Reg. Ve

HES

Bartın 2.1 MWm / 2.04 Mwe 7.610.000kWh İşlemleri Devam

Ediyor

Orsa I Reg. Ve HES Bartın 6.4 MWm / 6.04 Mwe 24.740.000kWh İşlemleri Devam

Ediyor

Kaynak: EPDK

1.1.3.1.4. KARADENİZ DİP SULARI VE HİDROJEN SÜLFÜR

Hidrojen Sülfür (H2S), Karadeniz dip sularında meydana gelen aşırı kirlenme sonucunda

oluşmuştur. Hidrojen Sülfürün (H2S) çevresel zararlarını azaltmak için bu madde

bileşenlerine ayrılmalıdır. Ayrışma sonucu ortaya çıkan bileşenler gaz formdaki kükürt ve

hidrojendir. Zonguldak, Samsun, Sinop, Giresun açıklarında H2S’e ulaşmak daha kolaydır.

H2S’ü yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edebilecek enerji ile rahatlıkla bileşenlerine

ayrılabilir. Bu bağlamda Karadeniz–Güneş–Rüzgâr Hidrojen Enerji Sistemi Projesi (KGRHES)

dikkate alınması gereken bir projedir.

Karadeniz dip sularında bulunan toplam H2S potansiyeli dikkate alınarak elde edilecek

hidrojen miktarları düşünüldüğünde bu durum bölge açısından özel bir önem arz etmektedir.

Karadeniz dip sularından H2S’ün % 100 ayrıştırılması sonucu 268,823 x ton hidrojen elde

edilmesi mümkündür. Bir evin yıllık enerji ihtiyacı yaklaşık 3600 kWh olduğunu kabul

edildiğinde ve Karadeniz bölgesinde yaklaşık 10 milyon ailenin yaşadığı düşünüldüğünde

toplam yıllık enerji ihtiyacı 3,6 x 1010 kWh olacaktır. Bu enerji ihtiyacının tamamının sadece

Karadeniz dip sularından elde edilecek hidrojen yakıtından karşılanması durumunda bu

bölgenin yaklaşık olarak 180 yıllık enerji ihtiyacının karşılanacağı düşünülmektedir.

1.1.3.1.5. GÜNEŞ ENERJİSİ

Karadeniz Bölgesi Türkiye’nin en az güneşlenme süresi olan ve en az güneş alan bölgesidir.

Ancak dünyanın kurulu güneş enerjisi potansiyeli olarak en büyük ülkenin Almanya olması,

yalnızca güneşli gün sayısının baz alınmaması gerektiğini göstermektedir. Zira güneş

potansiyeli Türkiye ile benzer olan Almanya, 2011 verilerine göre 18 terawatt saatlik elektrik

enerjisi üretmektedir. Bu nedenle Zonguldak, Bartın ve Karabük illerinin güneş enerjisi

potansiyellerini değerlendirirken bu noktayı gözden kaçırmamak faydalı olacaktır. Batı

Karadeniz Bölgesi illerinin güneş enerjisi potansiyelleri iller halinde incelenmiştir.

ZONGULDAK

Grafik.11. Zonguldak İli Global Radyasyon Oranları ve Güneşlenme Oranları

Kaynak: Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası

KARABÜK

Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası’ndan alınan verilere göre Güneş Enerjisi kullanımına pek

elverişli olmadığı öngörülen bölgede, yine de gelişmiş fotovoltaik sistemlerle sürdürülebilir

bir enerji üretmek mümkündür. Ancak gerek bu sistemlerin maliyetinden dolayı, gerekse

daha çok güneş aldığı düşünülen iller tercih sebebi olduğundan, ilgili girişimciler tarafından

böyle bir enerji yatırımı yapılmamıştır.

Soldaki grafik Karabük ili güneşlenme süresi değerlerini (saat) ve buna bağlı olarak Karabük ili

küresel radyasyon değerlerini (KWh/m²-gün) göstermektedir.

Grafik.12. Karabük ili Güneşlenme Süresi Ve Küresel Radyasyon Değerleri

Kaynak: Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası

BARTIN

Bartın, güneş enerjileri uygulamaları için Türkiye’deki diğer bölgelerle karşılaştırıldığında çok göz

önüne çıkmasa da, Almanya örneğine bakıldığında uygun bir bölge olamayacağını söylemek güçtür.

İlin radyasyon doygunluğu düşük seviyelerde olmasına rağmen, güneşlenme süresi grafiğindeki

değerler özellikle Haziran ve Temmuz aylarında tatmin edici değerlere çıkmaktadır.

Grafik.13. Bartın ili Güneşlenme Süresi Ve Küresel Radyasyon Değerleri

Kaynak: Güneş Enerjisi Potansiyeli Atlası, EİE

JEOTERMAL ENERJİ

Jeotermal enerji yönünden bölge çok elverişli gözükmese de Karabük İlinde, Eskipazar-

Akkaya’da kaplıca amaçlı kullanılmaya uygun 26-33 C sıcaklıkta ve 4,8 lt/sn debili kaynak

vardır. Sondajlarda 37 C sıcaklık, 40 lt/sn debi ve 0,33 MWt termal güce sahip akışkan

görünür hale getirilmiştir (MTA, 2005). Onun dışında enerji üretiminde faal bir rol üstlenen

bir birim yoktur.

BİOKÜTLE ENERJİSİ

Biokütle enerji kapasitesi bölgede göz ardı edilen enerji kaynaklarından biridir. Toplam tarım

alanlarında üretilen, yüksek yağ oranına sahip ve biokütle enerji kaynağı olarak da

kullanılabilecek olan ürünler tabloda belirtilmiştir.

Tablo.14. Karabük İlinde Yetiştirilen Biokütle Ürün çeşitleri ve Miktarları

ÜRÜN EKİLEBİLİR ALAN ( Ha)

Buğday 15.761

Arpa 6.190

Yem Bitkileri ((Korunga, Fiğ,Tritikale) 6.666

Mısır 462

Baklagil 155

Nadas ve Kullanılmayan Tarım Alanı 23.650

Ekim Yapılmayan Kıraç Alan 36.959

Kaynak: Karabük Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2009

Günümüzde enerji tarımı ya da enerji yetiştiriciliği denilen yeni bir tarım türü gelişmiştir. Bu

tarım özellikle bir yıllık ve C4 tipi adı verilen bitkilerle yapılmaktadır. C4 tipi bitkiler grubuna

tatlı dan (sweet sorghum), şekerkamışı, mısır gibi bitkiler dahildir. C4 tipi bitkiler diğer

bitkilere göre C02 ve suyu daha iyi kullanmakta, kuraklığa dayanaklı olmakta, fotosentetik

verimleri de yüksek bulunmaktadır. Bu bitkilerden alkol ve diğer biokütle yakıtlar üretmek

mümkündür. Alkol üretiminde en yüksek verim 3500 lt/ha.yıl ile şeker kamışından

sağlanmakta olup, bunu 3200 lt/ha.yıl ile odun, 3000 lt/ha.yıl ile sorghum izlemektedir.

Mısırda bu değer 2000 lt/ha.yıl düzeyine düşmektedir. Buna karşın şekerkamışının tonundan

60 İt, mısırın tonundan 300 İt alkol elde olunmaktadır. Bu kapsamda biokütle tarımı

potansiyeli olmasına rağmen yapılmayan Karabük’ün iklim koşullarına göre yüksek enerji

barındıran tatlı sorgumun yetiştirilmesine engel bir durum yoktur. Ayrıca kanola isimli bitki,

ABD, Kanada ve Avrupa devletlerinde yoğun olarak tarımı yapılan ülkemizin de tüm

bölgelerinde çok rahat yetişebilen bir yağ bitkisidir. Yağ oranı % 42 olan bu yağ bitkisi en

sağlıklı yağlardan birisidir. Son yıllarda da ülkemizde tarımı yapılmakta ve marketlerde

satılmaktadır. Kolza adı ile de bilinen bitki erusik asit olarak 0’dır. Kanola kışlık ve yazlık

ekilebilir. Kışlık ekimlerde verim daha yüksektir. Yazlık ekimlerde ise 3 defa su verilmesi

gerekir. Ekonomik bir kanola tarımı için kışlık ekim tavsiye edilir. Karabük, bu araştırmalar göz

önünde bulundurulduğunda elverişli koşullar sunmaktadır.

Son yıllarda Türkiye’de de yaygınlaşan çöp gazından enerji üretimi ve aynı zamanda hidrojen

enerjisi kullanımı projeleri de Karabük’te denenmemiş enerji olanaklarındandır. Karabük

Belediyesi’nden alınan bilgilere göre, atıkların toplandığı bölgede vahşi depolama

yapılmaktadır ve organik veya kimyasal herhangi bir ayrıştırma yapılmamaktadır. Daha önce

herhangi bir firma tarafından da alanda çöp gazının oluşabileceği, verimlilik düzeyi ve

kullanılabilirliği ile ilgili de her hangi bir fizibilite çalışması yapılmamıştır.

1.1.3.1.6. TERMİK SANTRALLER

Termik santrallerde yakılan kömür miktarı sürekli bir artış içerisinde olmasına rağmen

kömürün üretimi aynı şekilde artmamaktadır. Genel olarak ithal kömüre dayalı çalışılan

termik santraller, bu nedenle cari açığın artmasına neden olmaktadırlar.

Karabük'teki KARDEMİR ve Zonguldak-Ereğli'deki ERDEMİR fabrikalarının kendi ihtiyaçlarının

bir kısmını karşılamak amacıyla kurmuş oldukları ve kendiüretir lisansı ile üretim yapan

sırasıyla 191,1 MW ve 35MW kapasiteli termik santraller haricinde bölgedeki en önemli

enerji santrallerinden biri Zonguldak Çatalağzı Enerji Santralidir (ÇATES).

Çatalağzı-B (ÇATES-B) Termik Santrali 300MWe kurulu güce sahip olup, santral Zonguldak'a

17 km. uzaklıkta bulunmaktadır. Çatalağzı-B Termik Santrali, TTK'nin taşkömürü atığı olan,

fazla ticari değeri olmayan, kalorisi düşük kömürleri ana yakıt olarak kullanmaktadır. Kömür,

demiryolu ve bantlar ile stok sahasına aktarılmaktadır.

Termik santrallerde kazanda gerçeklesen yanma olayı sonucunda kül ve atık gaz açığa

çıkmaktadır. Açığa çıkan atık gaz, elektro filtre adı verilen kül tutucu sistemden geçirilerek

atmosfere atılır. Açığa çıkan külün bir kısmı satılarak ülke ekonomisine geri

kazandırılmaktadır.

Makina Mühendisleri Odası Zonguldak Şubesinin 2009 yılında yayınladığı ' ÇATES Atık Isısı ile

Bölgesel Isıtma İmkânları' adlı çalışma ile BAKKA’nın 2011 yılında tamamladığı analizde

belirtildiği gibi, ÇATES’in atık sularının konutların ısıtılmasında kullanılması sağlanabilir.

Termik santrallerden çağın gereklerine uygun biçimde faydalanabilmesi için de benzer

çalışmaların yapılması ve bunların hayata geçirilmesi gerekmektedir. Bu konu kaynakların

etkin kullanımı açısından da önemlidir.

Eren Enerji Elektrik Üretim A.Ş. Zonguldak’ın Çatalağzı beldesinde 1360 MW kapasiteli

kömüre dayalı termik santral yatırımı gerçekleştirmiştir. 1,5 milyar dolarlık yatırım değerine

sahip üç aşamadan oluşan projenin ilk aşaması 160 MW’lık dolaşımlı akışkan yataklı santral

olup tesis 2009 Eylül ayında çalışmaya başlamıştır. Bu üniteler Türkiye’de kurulmakta olan ilk

süper kritik santraller olma özellikleriyle ülkenin en verimli termik santralleridir. Ayrıca

santrallerin kömür ihtiyacını karşılamak amacıyla 170,000 DWT’luk gemilerin yanaşabileceği

Karadeniz’in en büyük limanı inşa edilmiştir. Tesisin Türkiye elektrik ihtiyacının % 5’ini

karşılaması beklenmektedir.

Hâlihazırda bölgede bulunan termik santraller ile birlikte yalnızca Zonguldak’ta 5 adet daha

termik santralin kurulması gündemdedir. Söz konusu santralle için gerekli başvurular yapılmış

olup, inceleme ve değerlendirme safhasındadırlar. Enerji ihtiyacını karşılamak adına kısa

mesafelerde bu kadar çok sayıda termik santralin kurulması kenti ve kentlileri olumsuz

etkileyecektir.

Termik santrallerin çevreye verdiği zararlar göz önünde bulundurulmalı, yaşam kalitesinin

zaten yüksek olmadığı ilde bir de bu kadar çok sayıda santralin çalışır hale gelmesi ile gelecek

durumun ne olacağı iyi tespit edilmelidir.

1.1.3.2. BATI KARADENİZ BÖLGESİ ENERJİ SANTRALLERİ

Bölgede 5 adet Zonguldak ilinde 1 adet ise Karabük ilinde olmak üzere toplam 6 adet termik

santral bulunmaktadır. Bartın ilinde ise termik santral bulunmamaktadır. Toplam kurulu güç

ise 2040 MW kadardır. Kurulu gücün 1998 MW’lik bölümü Zonguldak ilinde bulunmaktadır.

Bunlara ilave olarak TTK Amasra Maden Ocağı Bacasından Emilen Hava İçindeki Metan

Gazından Elektrik Üretimi Tesisi kurma çalışmaları tamamlanma aşamasındadır. Bölgede

üretilen yıllık toplam enerji ise 12.432.558 kWh civarındadır. Santrallerin 3 tanesi kömürle

çalışmakta iken geriye kalan 3 tanesi ise doğalgaz ve fuel oil ile çalışmaktadır. Bölgede

bulunan en büyük sanayi kuruluşları olan ERDEMİR ve KARDEMİR kendi enerjilerini üretmek

için santral kurmuşlar ve ürettikleri enerjiyi kendi bünyelerinde tüketmektedirler.

Bölgede bulunan kurulu güç Türkiye’de bulunan toplam kurulu gücün % 3,5’ine tekabül

etmektedir. İnşaat halindeki santrallerin de devreye girmesiyle birlikte Batı Karadeniz

Bölgesindeki kurulu güç yaklaşık iki katına çıkarak 3597 MW kadar olacaktır. Bu şekilde

bölgedeki kurulu güç Türkiye toplam kurulu gücünün %6,1 i dolaylarına çıkmış olacaktır.

TEİAŞ verilerine göre bölgede mevcut durum itibari ile herhangi bir alternatif enerji

kaynağından enerji üretimi gerçekleştirilmemektedir. Ancak Zonguldak ilinde 1 adet ve

Bartın ili Kurucaşile ilçesinde de 1 adet olmak üzere bölgede 2 adet yürürlükte olan rüzgâr

enerjisi lisansı bulunmaktadır. Bunlara ilave olarak Bartın ili Amasra ilçesi için yapılan 1 adet

rüzgâr enerjisi başvurusu uygun bulunmuştur. Bu santrallerin yapımının tamamlanmasıyla

birlikte bölgede 192 MWe’lik bir rüzgâr enerjisi gücü kurulmuş olacaktır.

Tablo.15. Bölge Enerji verileri

Lisans Durumu Tesis Türü Yakıt Türü Tesis Adı Tesis İli /İlçesi Kurulu Gücü (MWm)

Kurulu Gücü (MWe)

İnşa Halindeki Kapasite (MWe)

İşletmedeki Kapasite (MWe)

Yürürlükte Hidroelektrik Diğer Ulus II Reg. Ve HES BARTIN 3,84 3,7 3,7 0

Yürürlükte Hidroelektrik Diğer Ulus I Reg. Ve HES BARTIN 4,32 4,11 4,11 0

Yürürlükte Hidroelektrik Diğer Kayadibi Akarsu Santrali BARTIN 0,503 0,464 0 0,464

Yürürlükte Rüzgar Diğer Kurucaşile BARTIN 27 27 27 0

Yürürlükte Termik Diğer Amasra Termik Santralı BARTIN 1116,748 1100 1100 0

Yürürlükte Hidroelektrik Diğer Yalnızca HES KARABÜK 6,54 6,48 0 6,48

Yürürlükte Hidroelektrik Diğer Han HES KARABÜK 6,14 5,53 5,53 0

Yürürlükte Hidroelektrik Diğer Şimşir Reg. Ve HES KARABÜK 4,9 4,6 4,6 0

Yürürlükte Hidroelektrik Diğer Pirinçlik reg ve HES KARABÜK 23,92 22,5 22,5 0

Yürürlükte Hidroelektrik Diğer Eren Barajı, Reg ve HES KARABÜK 37,038 35,186 35,186 0

Yürürlükte Hidroelektrik Diğer Suçatı HES KARABÜK 44,344 43 43 0

Yürürlükte Hidroelektrik Diğer Tefen HES ZONG. 36,75 33 0 33

Yürürlükte Termik Diğer Kandilli Termik Sant. ZONG. 51,3 50 50 0

Yürürlükte Termik Diğer Çatalağzı ZONG. 300 300 0 300

Yürürlükte Termik Diğer Çatalağzı ZONG. 1408,68 1390 15 1375

Yürürlükte Hidroelektrik Diğer Köprübaşı HES ZONG. 78,88 74 74 0

Yürürlükte Hidroelektrik Diğer Eğerci Reg. Ve HES ZONG. 1,385 1,343 1,343 0

Yürürlükte Rüzgar Diğer Zonguldak ZONG. 120 120 120 0

Yürürlükte Termik Doğal Gaz Çaycuma DGKÇS ZONG. 145,8 140 140 0

Sonlandırıldı Hidroelektrik Diğer Suçatı HES KARABÜK 7 6,85 6,85 0

Sonlandırıldı Hidroelektrik Diğer Kayadibi BARTIN 0,464 0,464 0,004 0,46

Sonlandırıldı Termik Doğal Gaz Alaplı ZONG. 6,3 6,3 6,3 0

Uygun Bulundu Hidroelektrik Doğal Gaz Aralık HES ZONG. 5,38 5,16 5,16 0

Uygun Bulundu Hidroelektrik Diğer Çayaltı Reg. ve HES ZONGULDAK 9,95 9,55 9,55 0

Uygun Bulundu Hidroelektrik Doğal Gaz Karataş Reg. ve HES BARTIN 2,1 2,04 2,04 0

Uygun Bulundu Hidroelektrik Doğal Gaz Orsa I reg. Ve HES BARTIN 6,4 6,04 6,04 0

Uygun Bulundu Rüzgar Doğal Gaz Amasra RES BARTIN AMASRA

45 45 45 0

Uygun Bulundu Hidroelektrik Diğer Uzunburun Regülatörü ve HES

KARABÜK 13,8 13,45 13,45 0

Uygun Bulundu Hidroelektrik Diğer Alaboğa Reg. ve HES KARABÜK 4,73 4,63 4,63 0

Uygun Bulundu Hidroelektrik Diğer Yenice Reg. Ve HES KARABÜK 7 6,72 6,72 0

Uygun Bulundu Hidroelektrik Doğal Gaz Doğan HES KARABÜK 8,55 8,25 8,25 0

Uygun Bulundu Hidroelektrik Doğal Gaz Kadıbükü reg. Ve hes KARABÜK 8,476 8,142 8,142 0

Uygun Bulundu Hidroelektrik Doğal Gaz Karakaya HES KARABÜK 4,3 3,87 3,87 0

Uygun Bulundu Termik Doğal Gaz Frengaz DG Termik KARABÜK 30 29,19 29,19 0

Santrali

Uygun Bulundu Hidroelektrik Doğal Gaz Alel-5 Reg. Ve Hes KARABÜK 2,96 2,84 2,84 0

Reddedildi Hidroelektrik Doğal Gaz Suçatı HES KARABÜK 36,2 35,5 35,5 0

Reddedildi Hidroelektrik Doğal Gaz Suçatı HES KARABÜK 19 18,8 18,8 0

Reddedildi Hidroelektrik Doğal Gaz Han HES KARABÜK 5,46 5,4 5,4 0

Reddedildi Hidroelektrik Diğer Kumluca Reg. Ve HES BARTIN 2,37 2,1 2,1 0

Reddedildi Rüzgar Doğal Gaz Amasra BARTIN 22 22 22 0

Reddedildi Termik Doğal Gaz BARTIN 18 17,46 17,46 0

Reddedildi Hidroelektrik Doğal Gaz Suçatı HES KARABÜK 30,5 29,6 29,6 0

Reddedildi Hidroelektrik Doğal Gaz Devrek Reg. Ve HES ZONG. 9 9 9 0

Reddedildi Hidroelektrik Doğal Gaz Köprübaşı HES ZONG. 74 74 74 0

Reddedildi Hidroelektrik Doğal Gaz Köprübaşı HES ZONG. 82,14 74 74 0


Reddedildi Hidroelektrik Doğal Gaz Köprübaşı HES ZONG. 84,14 78,88 78,88 0

Reddedildi Hidroelektrik Doğal Gaz Köprübaşı HES ZONG. 74 72,5 72,5 0




Reddedildi Hidroelektrik Doğal Gaz Köprübaşı HES ZONG. 78,88 75,72 75,72 0


Reddedildi Hidroelektrik Doğal Gaz Çay Barajı ve HES ZONG. 36,9 33 33 0

İnceleme Değerlendirmede

Termik Doğal Gaz Karabükgaz DGKÇS KARABÜK 430 423 423 0


Termik Diğer Modern Enerji Termik Santrali

ZONG. 323,56 320 320 0


Termik Diğer Kara Elmas Termik Santrali

ZONG. 373,64 330 330 0


Termik Diğer Çatalağzı İthal Kömür Termik Santrali

ZONG. 300 300 300 0


Termik Diğer Yeniçatalağzı Eren Termik Santrali

ZONG. 606,67 600 600 0


Termik Diğer TTK Amasra Maden Ocağı Bacasından Emilen Hava İçindeki Metan Gazından Elektrik Üretimi Tesisi

ZONG. 1,51 1,404 1,404 0

İade Edildi Hidroelektrik Tefen HES ZONG. 13,54 13,54 13,54 0

Kaynak:EPDK

BATI KARADENİZ BÖLGESİ ENERJİ TÜKETİM VERİLERİ

Dünya genelinde kişi başına ortalama tüketim verisi gelişmişlik göstergesi olarak kabul

edilmektedir. Bölgesel enerji tüketim göstergeleri bölgede bulunan sanayi düzeyi hakkında

oldukça önemli fikirler vermektedir. Ancak enerji tüketiminin bölgenin refah düzeyini de

yansıttığını söylemek doğru değildir. Çünkü bölgede en fazla enerji tüketen sektörler olan

demir çelik ile madencilik faaliyetleri yaygın olarak yapılmaktadır. Sadece demir çelikte

faaliyet gösteren entegre tesisler ERDEMİR ile KARDEMİR bile bölgenin enerji tüketim

sayılarını yükseltmektedir. Bölgedeki enerji tüketiminin en fazla Zonguldak ilinde

gerçekleşiyor olması da bu durumun bir göstergesidir. Kişi başına ortalama tüketim değerinin

Türkiye ortalamasının 2 katı kadar olduğu tablodan görülmektedir. Ancak söz konusu

kuruluşların tüketim miktarlarının istatistiklere dahil edilmemesi durumunda bölgede sanayi

ve ticarette kullanılan elektriğin ve dolayısı ile kişi başı ortalama elektrik tüketimin Türkiye

ortalamasının altına düştüğü görülmektedir.

Mesken tüketiminde bölge tüm Türkiye’de gerçekleşen tüketimin %1,34’ünü

gerçekleştirirken ticaret sektöründe bu oran %0,75’lere kadar gerilemektedir. Toplam

tüketimde ise bölge tüketimi ülke genelinin %2,06 sına tekabül etmektedir.

Ticaret sektöründeki elektrik tüketiminin düşük olması, bölge içi ticaretin düşük olması ile

ilişkilendirilebilir. Özellikle büyük sanayi kuruluşlarının verilerinin istatistiklere dahil

edilmemesi durumunda ticari elektrik tüketiminin çok düşük olduğu görülmektedir.

Tablo..: Batı Karadeniz Bölgesi Enerji Tüketim Göstergeleri

ZONGULDAK BARTIN KARABÜK TR 81 TÜRKİYE

Mesken Tüketimi

MWH

363.610 109.166 124.066 596.841 44.271.092

Ticaret Sektörü

Tüketimi 138.864 42.012 49.174 230.050 30.525.233

Toplam Tüketim 2.656.927 308.808 888.337 3.847.071 186.099.551

Kişi Başına

Ortalama Net

Tüketim

kWh 4.339 1.649 4.011 3.774 2.490

Mesken Başına

Ortalama Tüketim kWh 1.263 1.138 1.103 1.203 1.573

Batı Karadeniz Bölgesi yenilenebilir enerji kaynaklarından olan rüzgâr ve güneş enerjisi

potansiyelleri açısından ülke genelinde pek çok bölgeden daha az potansiyele sahip

durumdadır. Ancak tablolar ve veriler gözden geçirildiğinde rüzgâr ve güneş enerjisi

potansiyellerinin yine de azımsanmayacak derecede olduğu ortaya çıkmaktadır. Özellikle

güneş enerjisi bakımından yeterli radyasyon kuşağında bulunmayan Almanya’nın başarısı göz

önüne alındığında bölgenin verimli olduğu söylenebilir. Türkiye’de güneş enerjisi açısından

daha verimli yerler mevcuttur ve henüz potansiyel değerlendirilmemiştir. Dolayısı ile güneş

enerjisi öncelikle potansiyeli yüksek bölgelerden başlanarak kurulmalı, Batı Karadeniz

Bölgesinde ise son yıllarda verimliliği son derece arttırılmış olan güneş enerjisi ile su ısıtma

sistemleri kullanımı teşvik edilmelidir.

Teknolojik gelişmelerle birlikte Karadeniz dip sularında bulunan Hidrojen Sülfür’ün de

hidrojen enerjisi üretiminde kullanılabileceği düşünülmelidir. Hâlihazırda elektrik enerjisi

üretiminde bulunan ve kurulum aşamasında olan toplam 13 adet Hidroelektrik Enerji Santrali

ve 7 adet Termik Enerji Santrali bulunduran bölgenin enerji potansiyeli dikkat çekmektedir.

Hâlihazırda bölgede bulunan termik santraller ile birlikte yalnızca Zonguldak’ta 5 adet daha

termik santralin kurulması gündemdedir. Söz konusu santraller için gerekli başvurular

yapılmış olup, inceleme ve değerlendirme safhasındadırlar. Enerji ihtiyacını karşılamak adına

tek bir il sınırı içerisindeki kısa mesafelerde bu kadar çok sayıda termik santralin kurulmasının

kentte ve kent yaşamında neden olacağı olumsuzlukların, çevre kirliliğinin, enerji nakil

hatlarından kaynaklanacak çeşitli rahatsızlıkların etkilerinin üzerinde durulması

gerekmektedir.

Termik santrallerin çevreye verdiği zararlar göz önünde bulundurulmalı, yaşam kalitesinin

zaten yüksek olmadığı ilde bir de bu kadar çok sayıda santralin çalışır hale gelmesi ile gelecek

durumun ne olacağı iyi tespit edilmelidir. Sürdürülebilirliğin dünya gündemindeki önemini

giderek arttırdığı günümüz dünyasında yaşanabilirliğin de göz önünde bulundurulması bir

zorunluluktur.

1.1.4. MOBİLYA VE ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ

1.1.4.1. MOBİLYA SEKTÖRÜ GENEL DURUM

Mobilya, farklı materyal ve formlarda sunulan nesnelerdir. Mobilya üretiminde farklı

materyaller kullanılır ama sıklıkla kullanılan materyal ağaç ve ağaç ürünleridir. Ağaç ve

türlerinin yanı sıra sektörde sık kullanılan diğer materyaller metal, plastik, tekstil ve deridir.

Sektörde ayrıca poliüretan ya da lateks köpükler, ahşap koruma, aşınma önleme ya da ısı

dayanımını artırmak amaçlı kaplama malzemeleri, yapıştırıcılar veya montaj yardımcıları gibi

malzemeler de kullanılmaktadır.

Mobilya sektörü, Türkiye’nin en köklü sektörleri arasında yer almaktadır. Özellikle atölye tipi,

küçük ve orta ölçekli işletme yığınları her ilde bulunmaktadır. Temel olarak ildeki mobilya

ihtiyaçlarını karşılamaktan öteye geçmeyen yığınlaşmaların yanında, profesyonelleşmiş,

markalaşmış, bölgede tedarik zincirinin eksiksiz sağlandığı ve ortaklaşa rekabet kavramının

yerleştiği kümelenmeler de mevcuttur. Genellikle KOBİ’lerin hakim olduğu sektörde özellikle

İstanbul, Kayseri, İnegöl, İzmir, Adana ve Ankara çevresinde yoğunlaşmış bir üretim söz

konusudur. Türkiye’de mobilya sektöründeki işletme sayısının çokluğu açısından İstanbul,

Ankara, Bursa, Kayseri ve İzmir öne çıkmaktadır. Sağladığı istihdamın çokluğuna göre de yine

İstanbul ve Ankara başı çekerken Kayseri üçüncü sırada yer almakta, dördüncü olarak da

Bursa gelmektedir.

1.1.4.1.1. BATI KARADENİZ BÖLGESİ MOBİLYA SEKTÖRÜ

Batı Karadeniz Bölgesinde mobilyacılık sektörü, işletme sayısı olarak önde gelen bir sektör

değildir. Zonguldak ilinde mobilya imalatı yapan 12 firmanın tüm işletmelere oranı % 2 iken,

Bartın’da mobilya üreticilerinin tüm işletmelere oranı % 9, Karabük’te ise %4’tür. Diğer

sektörlerle karşılaştırıldığında bölge ekonomisinde gerek yarattığı istihdam, gerekse işletme

sayısı açısından mobilya sektörünün önemli bir ağırlığı olmadığı görülmektedir. Batı

Karadeniz Bölgesinde mobilya sektörü 2 ayrı sınıfta değerlendirilmelidir:

Birincisi mikro-küçük boyutta faaliyet gösteren işletmelerdir. Bu işletmeler bölge içi talebi

karşılamakta, bölgesel pazarda faaliyet göstermektedirler. Sağladığı kısıtlı istihdam yapısıyla

iş sürekliliği problemi yaşadığından uzmanlaşma ya da çalışan kalifikasyonu sağlanamaması

işletmelerin problemleri arasında yer almaktadır. Mikro-küçük boyutlu mobilya sektörü

işletmelerinin ana problemleri arasında düşük katma değerli çalışma başta gelmektedir.

İkinci grupta ise sektörün orta büyüklükteki işletmeleri yer almaktadır. Bu işletmeler ise

tamamen bölge dışı, ihracat odaklı çalışmakta olan kurumsallaşma konusunda büyük adımlar

atmış işletmelerdir. Sayıca az olan bu grup, yarattığı katma değerin fazlalığı ile de dikkat

çekmektedir. Bu işletmeler, markalaşma ve tasarım unsurlarının sektördeki önemini kavramış

işletmelerdir. Yenilikçi proje sayıları ve yenilikçi ürün ortaya koymak konusunda yüksek

performans göstermemelerine rağmen mobilya ürünlerinde belli ürün gruplarında

uzmanlaşma ve bu ürün gruplarında ihracat pazarları geliştirebilme yetenekleriyle bölge

ekonomisi için kritik oyunculardır.

Sektörün bölgeye bağımlılığı en alt düzeydedir. Değer zincirinin önemli aktörleri, örneğin

hammadde tedariki bölgede değildir. Yine sektöre hizmet ya da teknoloji sunucular da

bölgede konumlanmamışlardır. Firmaların genelinde üniversite mezunu ve dil bilen kişi sayısı

oldukça azdır. Firmaların patent, endüstriyel tasarım tescil belgesi, ARGE faaliyetleri

eğilimleri düşük görülmektedir.

Batı Karadeniz Bölgesinde firmalar en çok üretim altyapısı ve teknoloji konularında destek

talep etmektedir. Bunu markalaşma ve tesis destekleri izlemektedir. İhracat ve yeni pazarlara

giriş konusunda ise en az desteğin talep edildiği görülmektedir.

Tablo.17. Bölge Firmalarının Yenilikçilik Kapasiteleri

Destek Talep Eden Firma Sayısı

Destek Talep Eden Firma Yüzdesi

İNOVASYON / ARGE 5 % 25

MARKALAŞMA, TANITIM 8 % 40

İHRACAT, YENİ PAZARLARA GİRİŞ 4 % 20

İSTİHDAM 5 % 25

TESİS 6 % 30

ÜRETİM ALTYAPISI VE TEKNOLOJİSİ 47 % 71

DİĞER 2 % 10

1.1.4.1.2. BÖLGE İŞLETMELERİNİN REKABETÇİLİK DURUMU

FİRMA STRATEJİSİ VE REKABET YAPISI

Sektördeki mikro ölçekli firmaların tamamının ve küçük ölçekli firmaların önemli bir kısmının

kısa, orta ve uzun vadeli stratejileri bulunmamaktadır. Bunun en önemli sebebi, sadece kendi

bölgelerindeki pazara hitap etmeleri ve aracılık faaliyetlerinin üretim faaliyetlerine göre ağır

basması nedeni ile stratejiye ihtiyaç duymamalarıdır. Sektörün büyük kısmını oluşturan mikro

ölçekli firmalar, ustalıktan gelip ufak makine yatırımı ve birkaç personel istihdamı ile ancak

kendi şehirlerindeki perakende sektörünün talep ettiği kalite ve kurumsallığı kısmen

sağlayabilmiş firmalardır. Söz konusu firmalarda strateji geliştirme yeteneği de

bulunmamaktadır.

Sektördeki küçük ölçekli firmalardan bir kısmı kısıtlı da olsa komşu illere de ürünlerini

satmayı başarmıştır. Ancak küçük ölçekli sektör firmaların da ulusal pazardaki paylarını

artıracak veya uluslararası pazarlara girmesini sağlayacak bir stratejiye sahip olmadıkları

görülmektedir.

İhracat yapan sınırlı sayıdaki orta ölçekli firmanın, kısa ve orta vadeli uygulanabilir stratejileri

mevcuttur. Ancak bölgedeki nitelikli danışmanlık sektörünün gelişmemiş olması, sektördeki

işbirliği eksikliği, ilgili kurum ve kuruluşların mobilya sektörü hakkındaki düşük bilgi seviyesi,

nitelikli beyaz yakalı personel bulmadaki sorunları, ilgili kurum ve kuruluşların sektöre yönelik

faaliyetleri olmaması vb. sebeplerle, orta ölçekli firmalardaki mevcut stratejilerin daha

profesyonel hale gelmesi kısa vadede oldukça zordur.

Bölgedeki mobilya işletmelerinin rekabet gücü düşüktür. Özellikle firma yapısı ve stratejik

yönetim konusunda önemli eksiklikleri bulunan işletmeler, yönetsel yetenekleri konusunda

desteklenmeye ihtiyaç duymaktadırlar. Kurumsallaşma, inovasyon ve ARGE odaklı çalışma,

maliyet azaltımı ya da değer yaratımı konusuna odaklanma, sektörü iyi anlama ve bunu

işletme vizyonuna yansıtma gibi yönetimsel beceriler bölgede oldukça azdır.

Türkiye’de ve bölgede işgücü maliyetlerinin düşük olması, ABD ve Avrupalı üreticilere karşı

rekabet avantajıdır. Ancak özellikle mevcut durumda ihracat yapılan pazarlarda karşılaşılan

Çinli ve Vietnamlı firmalar karşısında işgücü maliyetleri yüksek kalmaktadır. İşgücü maliyeti

ulusal ölçekte ele alındığında, bölgenin, sektördeki üreticilerin yığınlaştığı İstanbul, Kocaeli,

Ankara, Bursa, Kayseri, İzmir gibi illere oranla oldukça avantajlı olduğu görülmektedir. Ancak

nitelikli işgücü ve işgücü maliyetinin ters orantılı olduğu unutulmamalıdır. Mikro ve küçük

ölçekli işletmeler için bölgedeki ucuz işgücü önemli bir rekabet avantajı oluşturmaktadır.

Ancak ulusal ve uluslararası pazarda büyüme hedefi olan firmalar için her kademede gerekli

olan nitelikli işgücünün bölgede bulunmuyor olması önemli bir rekabet dezavantajıdır. Bölge,

mobilya sektöründe yığınlaşmanın olduğu diğer bölgelere göre ulaşım ve lojistik açısından da

dezavantajlıdır.

Diğer sektörlerde de olduğu gibi mikro ölçekli firmalarda kurumsallık en düşük seviyededir.

Küçük ölçekli firmalarda ise bölgesel pazar için yeterli seviyede olsa da ulusal pazar için düşük

seviyededir. Sektörde firma başına tescilli marka sayısı 1,2’dir. İhracat yapan orta ölçekli

firmaların kalite ve ihracat yaptıkları ülkeler için gerekli sertifikasyonları mevcuttur. Orta

ölçekli firmaların kurumsal kimlikleri, broşür, web sayfası, katalog vb. donanımları ulusal ve

uluslararası pazarda rekabet edebilecek seviyededir. Küçük ölçeklilerin bu konuda önemli

sıkıntıları mevcuttur. Tanıtım broşürü ve katalog vb. konularda KOSGEB desteklerinden

yararlanan firmalar mevcuttur. İnsan kaynağı kurum içi eğitimlerle geliştirilmektedir. Ancak

bunlar genellikle mavi yakalılar içindir. Orta seviye yöneticilerin kendilerini geliştirmeleri için

imkânlar mevcut değildir.

Bölgedeki firmalar senelik ürün portföyü yenileme işini inovasyon olarak algılamaktadır.

Ayrıca bölgede ARGE altyapısının olmaması ve inovasyon konusunda İstanbul, Ankara,

Kayseri, İzmir, Bursa bölgelerindeki firmalara göre daha az önem verilmesi bölgedeki mobilya

sektörü için asıl önemli tehlikedir.

Firmaların ürünlerini yenileme konusunda izledikleri strateji; çok satan modelleri portföyde

tutmaya devam ederken az satan modeller yerine uluslararası fuarlardan esinlenilen

ürünlerin adaptasyonlarını eklemek şeklindedir. Tasarım odaklı nitelikli ar-ge çalışmalarına

dayanan özgün ürünler üretilmemektedir. İhracat yapan orta ölçekli firmalar yurtdışındaki

fuarlara katılarak rakipleri ve sektördeki gelişmeleri takip etmektedir. Ancak bunlar dışındaki

firmalar sadece yurtiçi fuarlara ziyaretçi olarak katılım sağlamaktadır.

Batı Karadeniz Bölgesinde firmalar arası, firmalarla ilgili ve destekleyici kurum ve kuruluşlar

arasındaki işbirliği son derece zayıftır. Bölgede işbirliğinin olmaması ise çok önemli bir

rekabet dezavantajıdır.

GİRDİ KOŞULLARI

Firma sahipleri de dahil olmak üzere sektörde çalışan 4 yıllık üniversite mezunu 74 kişinin

yaklaşık yüzde 64’ü orta ölçekli 3 firmada çalışmaktadır. Yüzde 27’si küçük ölçekli firmalarda,

yüzde 9’u ise mikro ölçekli firmalarda çalışmaktadır.

Bülent Ecevit Üniversitesi Çaycuma Meslek Yüksek Okulu Mobilya ve Dekorasyon Programı

senede yaklaşık 30 mezun verme kapasitesine sahiptir. Mobilya ve Dekorasyon Programı

öğrencilerinin büyük bir kısmı bölge dışından gelmektedir. Dolayısıyla mezuniyetin ardından

ya geldikleri şehirlere dönmekte ya da iş bulmak için büyük şehirlere gitmektedirler. Bu

nedenle bölgede sektör için sınırlı sayıda insan kaynağı yetiştiren bu programın sektöre

katkısı olduğu söylenemez. Ayrıca sektörle ilgili bölümlerden mezun olan öğrencilerin önemli

bir bölümü, mezuniyet sonrası başka sektörlerde işe girmeyi tercih etmektedirler.

Bölgede, CNC operatörü, cilacı, döşemeci, boyacı, delikçi, montajcı gibi konularda nitelikli

mavi yakalı personel ihtiyacı; tasarım, dış ticaret, pazarlama alanlarında da beyaz yakalı

personel ihtiyacı bulunmaktadır.

Bölgede uzmanlaşmış danışmanlık ve eğitim sektörünün eksikliği nedeni ile firmalarda orta

seviye pozisyonlarda görev yapan beyaz yakalılar için kendilerini geliştirmeye yönelik fırsatlar

bulunmamaktadır. Bölgenin nitelikli insan kaynağı sıkıntısı, mobilya sektörü için önemli bir

rekabet dezavantajıdır.

İstenilen nitelikte ara mamul ve hammadde temininde bölgede önemli bir sıkıntı

bulunmamaktadır. MDF, sunta, ahşap, boya, tutkal, metal aksesuar, bağlantı elemanları,

PVC, kenar bandı, karton koli vb. sektörde yoğun olarak kullanılan hammadde ve ara

mamullerdir. Hammadde ve ara mamuller; İstanbul, Bursa, Adapazarı, İzmir, Ankara gibi

illerden temin edilmektedir. Orta ölçekli firmaların üretim miktarlarının büyük olması nedeni

ile hammadde ve ara mamulleri direk üreticilerden veya ana bayilerden temin

edebilmektedir. Küçük ve mikro ölçekli firmalar ise genellikle bölgede bulunan aracı

firmalardan temin etmektedir. Üretim makineleri genellikle Alman ve İtalyan menşeilidir.

Kesim, kenar yapıştırma, delikleme gibi makineler üretimde yoğun olarak kullanılmaktadır.

Bölgede konteyner limanı bulunmadığından ürünler İstanbul üzerinden gönderilmektedir.

Bölgedeki bütün üreticiler başka bölgeden temine gittiklerinden, nakliye sadece satışta değil,

dolaylı olarak satın almada da bölge için bir rekabet dezavantajı oluşturmaktadır.

Özellikle karayolu üzerinde yerleşik bulunan firmalar dışında kalan işletmeler bölgenin iklim

koşulları sebebiyle zor durumlar yaşamaktadır. Bu durumda bölgede faaliyet gösteren

karayolları çalışmalarının ve belediyelerin çalışma alanları arasında olan atık su ve

kanalizasyon gibi altyapı sistemlerinin yetersiz kaldığı görülmektedir. Bazı firmalar OSB’de

tahsis edilen yerlerin sahiplerinin yatırım yapmayarak arsalarını bekletmek istemelerinden

dolayı OSB’lerde yer bulamamaktadırlar. Bu nedenle OSB’de uygun yerler olmasına rağmen

sistem kilitlenmektedir. OSB’de bulunan firmalar ise bulundukları alan içinde

büyüyememekten şikâyet etmektedir. Altyapı ile ilgili bir diğer problem de elektrikle alakalı

sorunlardır. Firmaların çoğu ya karayolunun üzerinde ya da OSB’lerde yerleşik olsalar da,

iklim koşulları sebebiyle bölgenin fazla yağış almasından ötürü hemen hemen her şiddetli

yağışta elektrik kesintileri ile karşı karşıyadır.

TALEP KOŞULLARI

Batı Karadeniz Bölgesinde ulusal pazara hitap eden firma sayısının azlığı ve bölgesel talebin

kısıtlı olmasından dolayı iç talep azdır. Mikro ve bir kısım küçük ölçekli firmalar genellikle

kendi illerindeki perakende pazarına, orta ve bir kısım küçük ölçekli firmalar ise bayiler ve

toptan (kamu, müteahhitler, yapı market zincirleri) pazarına ürün satmaktadır. Ayrıca

perakende satış için kendi mağazaları olan orta ölçekli firmalar da mevcuttur.

Sektörde Devlet Malzeme Ofisi (DMO) aracılığıyla önemli miktarda devlet alımları

bulunmaktadır, ancak bu fırsat ofis mobilyaları alanında sadece 1 firma tarafından ciddi

şekilde kullanılmaktadır. Bu firma Devlet Malzeme Ofisi’nin sözleşmeli firması olduğundan,

resmi kurumlara DMO kataloğundan gönderim yapmaktadır. Türkiye’de kamu kurumlarının

büyüklüğü iç pazardaki talebi artırmaktadır.

Bölgedeki mobilya firmaları 2011 yılında yaklaşık 13.170.000 TL’lik ihracat gerçekleştirmiştir.

Bu miktar Türkiye’nin gerçekleştirdiği mobilya ihracatının yaklaşık yüzde 1’idir. Bölgeden

yapılan mobilya ihracatı 5 firma tarafından gerçekleştirilmektedir.

Mobilya ihracatı yapan 5 firmanın mevcut durumda ihracat yaptığı ve potansiyel pazar olarak

gördükleri ülkelerin listesi aşağıda verilmektedir.

Mevcut durumda ihracat yapılmış ülkeler: Almanya, Fransa, Hollanda, İtalya, Libya, Kenya,

Kamerun, Belçika, Türkmenistan, Azerbaycan, Libya, Irak, İran, Gürcistan, Fransa, Ürdün,

Nijer, Uganda

Potansiyel Pazar olarak görülen ülkeler: Kenya, Güney Afrika Cumhuriyeti, Rusya, Cezayir,

Hollanda, Ürdün, Lübnan, Fransa, Orta Doğu, Kuzey Afrika, Fildişi, Senegal, Gana’dır.

Firmalar montaj kolaylığı, kalite ve fiyat odaklı olarak orta seviyede satın alma gücüne sahip

müşteri kitlesi için üretim yapmaktadır. Sektör firmaları genellikle bir sene gibi rutin

aralıklarla katalog yenilemektedir.

Sektörde önemli oranda özelleşmiş ürün isteyen nitelikli müşteri kitlesi olması firmaların

kendini geliştirmesi için önemli bir itici güçtür. Ancak bu önemli itici gücün Kayseri, Bursa,

gibi diğer yığınlaşmaların olduğu bölgelere göre bölgedeki sınırlı sayıda firma üzerinde etki

yaratıyor olması rekabet dezavantajı olarak yorumlanmıştır.

1.1.4.2. ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ GENEL DURUM

Orman ürünleri sanayi; ormandan elde edilen odun hammaddesini bükme, yarma, kesme,

soyma, biçme, yongalama, liflendirme, yapıştırma, presleme, buharlama, kurutma,

emprenye etme gibi mekanik işlemlerle bünyesini değiştirmeden veya kimyasal yöntemlerle

değiştirmek suretiyle yarı mamul veya mamul üreten, ayrıca orman, ağaç ve diğer

bitkilerinden elde edilen ürünleri işleyerek uygun diğer sanayi dallarına hammadde üreten ve

gerektiğinde birbirinin mamullerini hammadde olarak kullanabilen entegre nitelikte

sanayidir. (DPT, 2005) Orman ürünleri sektörü, düşük teknoloji, sermaye ve emek yoğun

faaliyet gösteren işletmelerin hakim olduğu bir sektördür.

Günümüzde orman işletmeciliği faaliyetleri sonucunda elde edilen orman ürünleri, asıl

orman ürünleri ve tali orman ürünleri olmak üzere iki kategori altında toplanmaktadır:

ASIL ORMAN ÜRÜNLERİ: Tomruk, tel direği, maden direği, sanayi odun, kağıtlık odun,

Yakacak odun, lif yonga odunu, sırık, çubuk, defne, şimşir, kök odunu

TALİ ORMAN ÜRÜNLERİ: Reçine, çıra, sığla yağı, mantar, kozalak, kekik, ada çayı, çam fıstığı,

her çeşit bitki soğanı

Orman ürünleri sektörü denildiğinde oldukça geniş ürün grupları ve hizmet sunulan sektör

portföyü kastedilmektedir. Sanayi, üretim süreçlerine göre aşağıdaki gibi sınıflandırılır:

a) Birinci İmalat Sanayi: Odunu doğrudan doğruya kullanan sanayilerdir:

Kereste Sanayi

Levha Sanayi (Kaplama, Kontrplak, Yonga levha, Lif levha)

Kağıt Hamuru ve Kağıt Sanayi

b) İkinci İmalat Sanayi: Bu grup, birinci imalat sanayine dahil bıçkı ve levha sanayi kollarından

elde edilen mamul ve yarı mamul ürünleri hammadde olarak kullanan orman ürünleri

sanayileridir. Bunlar arasında parke, doğrama, mobilya, karoser, prefabrik ev vb.

bulunmaktadır.

c) Diğer Orman Ürünleri Sanayi: Bu grupta müzik aletleri, ayakkabı kalıbı, ahşap oyuncak,

silah dipçiği, ahşap torna mamulleri gibi küçük imalat sanayi ile emprenye ve kalem sanayi

yer almaktadır. Bazı çalışmalarda bu grup ikinci imalat sanayine dahil edilmektedir.

Sektör, ilişkili olduğu sektörler açısından avantajlı bir konumdadır. Teknoloji sunucular,

makine-ekipman üreticileri, yan sanayi ve hizmet sağlayıcıların tümü mevcuttur ve gelişkin

seviyededir. Bunun yanı sıra önemli bir ihracat potansiyeli olmasına rağmen, sektörün ülke

ihracatındaki payı düşüktür.

1.1.4.2.1. BATI KARADENİZ BÖLGESİ ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ

Batı Karadeniz Bölgesi, gerek orman alanlarının genişliği, gerekse orman ürünleri sektöründe

faaliyet gösteren işletme yoğunluğu nedeniyle Türkiye’nin önemli ürün sağlayıcıları arasında

yer almaktadır. Sektörde faaliyet gösteren işletmeler genellikle tomruk, kereste ve parke

imalatı yapmaktadırlar. Odun dışı orman ürünleri konusunda da ticaret ve sanayi odalarının

sicillerinde kayıtlar bulunmasına rağmen genellikle şahıs işletmeleri faaliyet göstermektedir.

Zonguldak’ta orman ürünleri sektöründe 15 işletme faaliyet göstermekte ve 200 kişinin

üzerinde istihdam yaratmaktadır. Mobilya imalatçılarıyla karşılaştırıldığında işletme başına

istihdam oranı daha düşüktür ve işletme sayısı da son yıllarda azalmıştır. Yeni girişim oranı da

en düşük seviyededir. Parke ve yonga levha sektöründe ülkemizin önemli kuruluşları arasında

yer almış olan Devrek Orman Ürünleri Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi (DEVREKTAŞ),

Zonguldak Devrek’te 200’ün üzerinde istihdam yaratan ve bölge işletmeleri için önemli bir

tedarikçi iken yönetimsel sorunlar nedeniyle kapanmıştır.

Bartın’daki orman ürünleri sektörü işletmelerinin toplam işletmeler arasında oranı yüzde

5’tir. Şehir sanayi işletmeleri açısından oldukça düşük seviyededir ve sanayisi az gelişmiş il

olarak sınıflandırılmaktadır. (T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 2012) Bartın’da 1997’de

kurulan Borüs Bartın Orman Ürünleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. kereste ve parke sektöründe

önemli bir kuruluşlar arasında değerlendirilmekteyken ticari hayatına devam etmemektedir.

Karabük’ün yüzde 63,2’si ormanlarla kaplı olmasına rağmen, orman ürünleri sanayi yeteri

kadar gelişmemiştir. Yenice ve Eskipazar İlçelerinde ORÜS adı altında 2 adet tesis 1997

yılında Özelleştirme idaresi tarafından özelleştirilmiştir. Bu tesislerde çoğunlukla parke

imalatı, tomruk biçme, doğrama ve mobilya imalatı yapılmakta idi. Eskipazar A.Ş. olarak

özelleşen ORÜS, uzun yıllardır atıl vaziyettedir, ancak 2012 yılı itibariyle çeşitli yatırımcılar ilgi

göstermekte, görüşmeler gerçekleştirmektedirler.

Orman ürünleri sektörü firmaları coğrafi olarak bölgede bir arada konumlanmamışlardır.

Yalnız Karabük’te orman ürünleri sektöründe faaliyet gösteren firmalar Yenice bölgesinde

yoğunlaşmaktadır. Bartın’da yoğunlaşma olan bir bölge bulunmamaktadır. Zonguldak’ta

faaliyet gösteren sektör firmaları da Çaycuma Organize Sanayi Bölgesi ve Devrek ilçesinde

konumlanmıştır.

Bölgede faaliyet göstermekte olan firmalar patent, tescilli ürün, ARGE faaliyetleri gibi

konulara yeterli önemi vermemekte, kalifiye insan gücü bağlamında da yetersiz

kalmaktadırlar.

1.1.4.2.2. BÖLGE İŞLETMELERİNİN REKABETÇİLİK DURUMU

FİRMA STRATEJİSİ VE REKABET YAPISI

Firmalar mevcut kar oranları düşünüldüğünde kendilerini yeni yeni bir yarışın içinde

gördüklerini kabul etmişlerdir. Yıllar boyu öncelikle inşaat sektörüne ve bölgede bulunan

demir çelik fabrikalarına hizmet verdiklerinden geleneksel yöntemlerle standart olarak

adlandırılmış ürünlerini belirli bir kar marjıyla satmış ve rakiplerini sadece bölgelerinde aynı

alanda faaliyet gösteren firmalardan izlemişlerdir. Bölge firmaları standart olarak

adlandırdıkları ürünlerinde herhangi bir ürün ya da süreç yeniliği arayışına girmemiş, bilakis

ithal ürünlerin ölçülerine uyma yoluna girerek ürünleri ucuzlatma eğilimine girmişlerdir.

Bölgedeki firmaların en önemli rekabet avantajlarından biri bulundukları lojistik

konumlarıdır. Coğrafi olarak, bölgenin çok yoğun orman alanına sahip olması ve bölgede

bulunan 9 orman işletme şefliği sayesinde firmalar hammaddeye kolayca erişim

sağlamaktadır. Bunun yanı sıra deniz yakın olunması da firmalar için avantaj teşkil

etmektedir. Ancak bölge limanlarında parsiyel yükleme yapılmadığından hiçbir firma

ürünlerini deniz yolu ile sevk edememektedir. Firmalar şu anda sadece yurtiçi alıcılara satış

yaptıklarından, bu alıcıların çoğuna ürünleri kara yolu ile sevk edilmektedir.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların kurumsal kimlik seviyeleri yetersizdir. Kurumsal kimlik

için gerekli tasarımları, dokümantasyon sistemini, şirket içi kurallar, bina cephesi ve iç

tasarımlar, tanıtım materyallerin ve kurumsal web faaliyetleri oldukça zayıf ve yetersizdir.

Sektörde faaliyet gösteren firmalar, ülkemizde çok çeşitli sektörlerce ilgi gösterilen ISO 9000

ve versiyonları kalite yönetim belgeleri ile CE ve TSE gibi belgelere sahip değildir. Ayrıca,

ihracat yapan firma bulunmadığı için bu yönde hiçbir belgelendirme kuruluşu ile de

çalışmamaktadırlar.

Orman ürünleri sektöründe faaliyet gösteren firmaların hiçbirinde ARGE ya da inovasyon

çalışmalarının bulunmadığı gibi, inovasyon, ARGE çalışmaları için çok önemli bir yeri olan fikri

ve sınaî haklar da firmalar tarafından bilinmemektedir. Bölgede bulunan firmalar ne bir

kurum ne de kuruluşlarla işbirliği içerisindedir.

GİRDİ KOŞULLARI

Batı Karadeniz Bölgesinde gerekli insan kaynağı beklentilerini karşılamak üzere çeşitli eğitim

kurumları mevcuttur. Zonguldak’ta Bülent Ecevit Üniversitesi, Karabük’te Karabük

Üniversitesi ve Bartın’da Bartın Üniversitesi bulunmaktadır. Bölgedeki üniversitelerden

Karabük Üniversitesi ve Bartın Üniversitesi’nde Orman Fakülteleri mevcuttur. Bu

üniversiteler, sektör için gerekli mühendislik dalından mezunlar verse de bu kişiler özel

sektörden çok kamuda çalışmak istediklerinden bölge firmalarını tercih etmemektedir.

Firmaların genellikle istihdam ettikleri insan kaynağı üretimde çalışan usta ve çıraklardır.

Devlet kurumlarının yapmış olduğu denetimler neticesinde firmaların istihdam ettikleri bu

usta ve çıraklar için gerekli ustalık ve kalfalık belgelerini temin etmeleri istenmektedir.

Firmalar bu noktada büyük bir çıkmaz içine girmektedirler çünkü bölgede orman ürünleri ile

ilgili ustalık ya da kalfalık belgesi veren böyle bir kurumun mevcut olmadığını

belirtmektedirler.

Aynı konu orman işletme şeflikleri için de geçerlidir. Ölümlü kazaların bile yaşanabildiği bu

kesimler esnasında çalışan işçilerin hiçbir belge ya da sertifikaya sahip olmadıkları,

çalıştırılacak personel için bölge üniversitelerinden böyle bir yeterlilik belgesi talep

edilmesinin uygun olacağını dile getirilmektedir.

Bölgedeki işletmelerin tedarik zinciri orman işletme şeflikleri, firmalar ve çoğu bölge dışında

faaliyet gösteren inşaat, mobilya, demir-çelik ve taşımacılık sektörü işletmelerinden

oluşmaktadır. Firmalar hammaddelerini ilgili orman işletme şefliklerinden temin etmekte, bu

hammaddeyi standartlaşmış ölçülerdeki ürün yani kereste haline getirmekte ve sonrasında

inşaat, mobilya, demir-çelik ve taşımacılık ile ilgili sektörlere satışını gerçekleştirmektedirler.

Bu sektör için gerekli tüm ekipman ve sarf malzemelerin temini Bursa, İstanbul, İzmir, Ankara

ve Kocaeli gibi illerden yapılmaktadır. Çin ve İtalya makine temin edilen ülkeler olarak

gösterilmişse de yurtiçindeki bayilik ve distribütörlükler sayesinde ekipman temininde sorun

yaşanmadığı da söylenebilir.

Firmalar için önemli bir girdi koşulu da maliyetleridir. Sektör firmalarının maliyetlerini

etkileyen en önemli unsur hammadde fiyatlarıdır. Bu sektördeki hammadde ülke içinde

sadece orman işletme müdürlüklerinden temin edilebilmektedir. Orman işletme şeflikleri her

ne kadar ihale ile satış yapıyor olsalar da hammaddenin fiyatının devlet tarafından

belirlendiği görülmektedir.

Bölge sektörü için özel olmasa da ülke geneli için yayınlanarak yürürlüğe giren yeni teşvik

paketi ile TR81 Düzey 2 Bölgesi illeri olan Karabük ve Zonguldak 3., Bartın ise 4. bölge

içerisinde yer almaktadır. Bu illerdeki OSB’lerde yapılacak yatırımlar için kademeler bir üst

seviyeye taşınmaktadır. Bu durum, yeni teşvik paketinden yararlanacak firmalara maliyetler

açısından büyük fayda sağlayacak ve böylece rekabet güçlerini artırmalarına olanak

tanıyacaktır.

Orman ürünleri sektörü firmaları faaliyet alanları düşünüldüğünde coğrafi olarak çok iyi bir

konumda olduklarında hemfikirlerdir. Bölge altyapı koşulları bakımından irdelendiklerinde ise

bu konuda birçok sorunla karşılaşılmaktadır.

Özellikle karayolu üzerinde yerleşik bulunan firmalar dışında kalan işletmeler bölgenin iklim

koşulları sebebiyle çeşitli sıkıntılar yaşamaktadır. Diğer yandan, firmaların bölgedeki

limanlara, Çaycuma’da faaliyet gösteren havaalanına, demiryoluna, demir-çelik sektöründeki

fabrikalara ve en önemlisi de büyük illere ulaşımındaki kolaylığı beraberinde birçok avantajı

da getirmektedir.

TALEP KOŞULLARI

Orman ürünleri sektöründe faaliyet gösteren firmalar satışlarını çoğunlukla özel sektöre

yapmaktadırlar. Müşterilerinin en büyük payını sırasıyla büyük illerde bulunan inşaat

firmaları ile bölgede faaliyet gösteren mobilya sektörü oluşturmaktadır. Bunun haricinde

firmalar yurtiçinde taşımacılıkta kullanılan paletlerin üretimi için de hizmet vermektedirler.

Devlet alımı genele bakıldığında yüzde 30’lar seviyesindedir. Bölgede bulunan demir-çelik

endüstrisi, hastane ve askeriyeye iş yapan firmalar mevcuttur. Bunun yanında TTK ’ya

(Türkiye Taş Kömürü İşletmeleri) ürün veren firmalar da bulunmaktadır.

Bölgedeki firmalar ihracat yapmamaktadırlar. Sektör uzmanları, yurtdışı pazar potansiyeli en

yüksek ülkeleri ise İran, Irak, Suriye, Tunus, Cezayir, Fas ve Mısır olarak görmektedirler.

Sektörü daha rekabetçi ortama sevk eden ürün yenilenme sıklığı orman ürünlerinde

bulunmamaktadır. Ülkemizde rekabet analizi yapılan birçok sektörde yenilenme sıklığı

önemli rol oynarken, standartlaşmış ve son kullanıcı tarafından bir kere alınan orman

ürünleri için bunu söylemek mümkün değildir.

Bir başka rekabet unsuru da özelleşmiş ürünlerdir. Ancak özelleşmiş ürünler de beraberinde

patent ve endüstriyel tasarım tescilini zorunlu hale getirmektedir. Bölgede faaliyet gösteren

firmalardan hiçbirinin özelleşmiş bir ürünü bulunmadığından ve hepsi aynı standartta ürün

ürettiğinden dolayı bölgede herhangi bir patent ya da endüstriyel tasarım tescili

bulunmamaktadır.


Hammaddeye yakın olunması

Üniversitede CNC makinesinin olmaması ve öğrencilerin bu konuda yeterli eğitimi alamaması

Çevre illerde sektör yan ürünlerinin imalatının yapılabilmesi

Firmaların sel ve taşkın bölgelerinde konumlanması

Farklı ulaşım modlarının bulunması

Meslek yüksekokullarının kalitesinin düşmesi ve yetenekli öğrencilerin bulunmaması

Mobilya konusunda ihtiyaçların artması

2008 yılında ABD’de devreye sokulan FSC sertifikası yüzünden ihracatın yüzde 10-15 azalması

Bölgede orman ürünlerinin çeşitli olması

Markalaşma faaliyetlerinin yetersiz olması

Küçük esnafın birlikte hareket ettirilerek yeni birlikler oluşturma şansı yaratılabilmesi

2013 Mart itibariyle FSC belgesi olmayanların Avrupa’ya satışı yapamayacak olması

Eleman yetiştirme için bölge üniversitelerinde ilgili bölümlerin bulunması

Tasarım, model geliştirme ve ürün çeşitliliğinin yetersiz olması

117 sayılı tebliğ ile orman ürünleri ile alakalı 9/10 oranında KDV tevkifatı yüzünden hammadde ihracatının avantajlı hale gelmesi

Stajlarda öğrencilerin bölgeyi değil Kastamonu Entegre gibi büyük ölçekli işletmeleri tercih etmesi

Büyük şehirlere yakın olunması

Yetişmiş, kalifiye personel olmaması

İnegöl mobilya kümelenmesi

Meslek okulu mezunlarına bir avantaj sağlanmaması

Sektörel bilgi birikiminin olması

Yeterli pazarlama ağının kurulamaması

Avrupa Birliği 7. Çerçeve Programı proje başvurularının başlaması

Geçmişteki geçim kaynaklarının (Almanya, TTK) yeni nesli tembelleştirmesi

Bölge insanının el sanatlarına yatkın olması

2. ve 3. kuşakların İstanbul’a yerleşmesi ve işlerin sürdürülememesi

Sanayi sicil belgesi ile elektrik giderlerinde indirim ve ihracatta KDV indirimi bulunması

Makine teçhizatın yurtdışından gelmesi

Makine parkının her tür imalata uygun olması

Kurumsallaşamama, sektörel birliktelik olmaması

Üretilen malzemenin yeniliği olmadığından satılmama riski

Bartın Limanı’nın konteyner taşımacılık için izninin bulunması

Ulaşım güçlüğü ve problemleri

Kompozit malzemelerin Kastamonu’dan alınması

Orman Bölge Müdürlüklerinin olması nedeniyle meşe ve kayının kaliteli olması

Çırak yetişmemesi

Kamu tarafından malı destek sağlanması

Malzeme fiyatlarının yüksekliği

Yerli firma ve üreticilere bölge halkının sahip çıkması

Hammadde açısından daha pahalı olan kerestenin diğer hammaddelerle rekabet edemeyişi

Zonguldak Çaycuma İlçesinde kalifiye eleman bulunması

İşyerlerinin atölye zihniyetinde çalışmaları

İşletmelerin taleplere cevap verebilecek esnekliğe sahip olması

Firmaların teknolojiye ayak uyduramaması

İhraç pazarlarına erişim kolaylığının olması

Mobilya ihtisas gümrük idaresinin olmaması

Yurtdışı fuarlara katılımın yetersiz olması

Limanın yeteri kadar kullanılmaması ve nakliyenin sadece karayolu ile yapılıyor olması

İstihdamdaki ücretlerin yeterli olmaması

Kayıt dışı firmaların rekabeti zorlaması

Kaliteli tomruğun işlendikten sonra aynı kalitede satışa sunulmaması

Esnaf odalarının, TSO’ların ve çeşitli meslek odalarının kapasitelerinin yetersiz olması ve vizyon sahibi olmamaları

1.1.5. TURİZM SEKTÖRÜ

Turizm; eğlenmek, dinlenmek, görmek ve öğrenmek gibi amaçlarla yapılan gezilerin

tamamıdır. Turistik gezi, insanların sadece bir yerden bir yere seyahat etmesi değil, aynı

zamanda kültürel, ekonomik ve toplumsal olarak da iletişim içinde olmaları demektir.

1.1.5.1. BATI KARADENİZ BÖLGESİNDE TURİZM SEKTÖRÜNÜN GENEL DURUMU

Batı Karadeniz Bölgesinde turizm sektörünün gelişme düzeyi illere göre farklılıklar

göstermektedir. Bölgede turizm endüstrisinin en çok geliştiği iller Karabük ve Bartın’dır fakat

bu farklılıkların nedeni turizm olanaklarının tüm ile yayılmış olması değil, Amasra ve

Safranbolu gibi belirli ilçelerin ön plana çıkmasıdır.

Turizm faaliyetleri açısından Karabük’ün en gelişmiş ilçesi Safranbolu’dur. Kültür ve Tabiat

Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu'nun kenti 1975 yılında kentsel sit alanı ilan etmesi ile

hareketlenen turizm faaliyetleri, kentin UNESCO tarafından 17 Aralık 1994'de Dünya Miras

Listesi'ne dâhil edilmesi ile daha da hızlanmıştır.

Yaklaşık 3000 yıllık tarihi boyunca pek çok uygarlığa sahne olan şehirde önemli kültürel

zenginlikler bulunmaktadır. Osmanlı döneminden kalan han, hamam, cami çeşme, köprü ve

konaklar ziyaretçilerin ilgisini çekmektedir. Safranbolu, Türkiye'de bulunan korunması gerekli

yaklaşık 50.000 kültür ve tabiat varlığının 1.125'ini bünyesinde barındırmaktadır. Tüm bu

özellikleri dolayısıyla kent bir açık hava müzesi durumundadır. Kültür turizminin etkin olduğu

Safranbolu’da her yıl Ağustos ayının ikinci haftasında Uluyayla Şenlikleri, Eylül ayında da Altın

Safran Belgesel Film Festivali düzenlenmektedir.

Karabük’ün Eskipazar ilçesine bağlı olan Hadrianapolis antik kenti, keşfedilmesi ve kazı

çalışmalarına başlanması ile ilgi çekmeye başlamıştır. Ancak kazı çalışmalarının

tamamlanmaması nedeniyle henüz turizm endüstrisinden pay alamamaktadır. Kazı

çalışmalarının tamamlanması ve ortaya çıkartılan arkeolojik eserlerin sergilenebilir hale

getirilmesi ile Eskipazar’ın kültür turizminde önemli bir konuma geleceği düşünülmektedir.

Karabük, kültürel varlıklarının yanı sıra doğal değerler açısından da oldukça zengin bir ildir.

Ancak bu kaynakların yalnızca bir kısmı turizm amaçlı olarak değerlendirilebilmiştir.

Safranbolu, Yenice ve Eskipazar’da doğa turizminin geliştirilmesi ile ilgili çalışmalar

yapılmaktadır.

Bartın ilinde turizm faaliyetlerinin en yaygın olduğu ilçe Amasra’dır. 1940’lı yıllarda Karabük

Demir-Çelik Fabrikası işçilerinin sayfiye yeri olarak kullanmaya başlaması ile tanınmaya

başlayan Amasra, 2000’li yıllardan itibaren dünya turizm taleplerindeki gelişmeler ve

Safranbolu’nun önemli bir kültür turizmi destinasyonu haline gelmesiyle yükselen bir grafik

çizmeye başlamıştır.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Ekonomik

http://tr.wikipedia.org/wiki/Toplumsal

http://tr.wikipedia.org/wiki/K%C3%BClt%C3%BCr_ve_Tabiat_Varl%C4%B1klar%C4%B1n%C4%B1_Koruma_Y%C3%BCksek_Kurulu

http://tr.wikipedia.org/wiki/K%C3%BClt%C3%BCr_ve_Tabiat_Varl%C4%B1klar%C4%B1n%C4%B1_Koruma_Y%C3%BCksek_Kurulu

http://tr.wikipedia.org/wiki/1975

http://tr.wikipedia.org/wiki/UNESCO

http://tr.wikipedia.org/wiki/17_Aral%C4%B1k

http://tr.wikipedia.org/wiki/1994

http://tr.wikipedia.org/wiki/D%C3%BCnya_Miras_Listesi

http://tr.wikipedia.org/wiki/D%C3%BCnya_Miras_Listesi

http://tr.wikipedia.org/wiki/Osmanl%C4%B1

http://tr.wikipedia.org/wiki/A%C4%9Fustos

http://tr.wikipedia.org/wiki/Uluyayla_%C5%9Eenlikleri

http://tr.wikipedia.org/wiki/Alt%C4%B1n_Safran_Belgesel_Film_Festivali

http://tr.wikipedia.org/wiki/Alt%C4%B1n_Safran_Belgesel_Film_Festivali

Batı Karadeniz Bölgesinin en önemli tabiat alanlarından birisi Küre Dağları üzerinde yer alan

ve Bartın ile Kastamonu il sınırları içerisinde kalan Küre Dağları Milli Parkı’dır (KDMP). Parkın

idarî olarak etrafında bulunan ilçe merkezleri Bartın’a ait olan Ulus, Kurucaşile ve Amasra ile

Kastamonu’ya ait olan Azdavay, Pınarbaşı ve Cide ilçeleridir. Sahip olduğu değerler

dolayısıyla 2000 yılında “Milli Park” statüsü alan KDMP, korunması amaçlanan biyolojik

çeşitliliklerin güvence altına alınması için kullanılan “tampon bölge” kavramının da gündeme

gelmesine sebep olmuştur. Bunların yanı sıra KDMP, Avrupa'nın olağanüstü doğal güzellikleri

ile turizm arasında karşılıklı denge ve uyuma dayalı bir korunan alanlar ağı oluşturmak

suretiyle korunan alanların yönetiminde kalitenin arttırılmasını tevsik eden bir sivil toplum

kuruluşu olan ve adını Korunan Alanlar Ağı (Protected Area Network) kısaltmasından alan

PAN Parks’ın Türkiye’de kabul ettiği ilk alan olma özelliğine de sahiptir.

Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren bir sanayi kenti olarak anılan Zonguldak’ta turizm

bugüne kadar geri planda kalmıştır. Turizmin geri planda kalmasının nedeni herhangi bir

potansiyele sahip olunmaması değil, sahip olunanların değerlendirilememesi ve altyapı-

hizmet eksiklikleridir. Zonguldak, 1978 yılından beri her iki yılda bir düzenlenen Türkiye

Kömür Kongresi’ne ev sahipliği yapmaktadır. Zonguldak’ta kongre turizmi kapsamında

yıllardır süren çalışmalar olmasına rağmen il, turizm yatırımlarında etkili olamamıştır.

Mağaralar açısından oldukça zengin olan Zonguldak’ta mağaracılık faaliyetleri Kültür ve

Turizm Bakanlığı’nca ilk kez 1988 yılında başlatılmış ve yedi mağara kültür varlığı olarak tescil

edilmiştir. 1994 yılında İl Turizm Müdürlüğü’nün girişimleriyle toplam on dokuz mağaranın

jeolojik etütleri yapılmış, bunlardan Gökgöl Mağarası turizm amaçlı olarak ziyarete açılmış,

Kdz. Ereğli’deki “Cehennemağzı Mağaraları” İl Turizm Müdürlüğü’nün önerisiyle 1996 yılında

Bakanlıkça “İnanç Turizmi Projesi” kapsamına alınmıştır.

1.1.5.2. BATI KARADENİZ BÖLGESİNDE GELİŞTİRİLEBİLECEK TURİZM TÜRLERİ

Batı Karadeniz Bölgesi yaklaşık 140 km uzunluğundaki sahili, çeşitli uygarlıklardan kalan

kültür hazineleri, doğal güzellikleri ve iklim farklılıkları ile önemli bir turizm potansiyeline

sahiptir. Bünyesinde barındırdığı yaylaları, mağaraları, akarsuları, gölleri ve milli parkları ile

geniş bir turizm skalasına sahip olan bölge, özellikle doğa ve kültür turizmi açısından önemli

bir destinasyon olma potansiyeline sahiptir.

Dünya genelinde kitle turizminin sıradanlaştığı günümüzde, eğitim düzeyi ve gelir seviyesi

artan, ilgi ve merakları çeşitlenen insanlar için farklı turizm çeşitleri çekici hale gelmeye

başlamıştır. Turizm kaynakları doğal ve kültürel kaynaklar olmak üzere iki başlık altında

incelenebilir. Bölgede geliştirilebilecek turizm çeşitlerinin başında eğitim ve bilinç düzeyi

daha yüksek kesimlere hitap eden alternatif turizm gelmektedir. Batı Karadeniz Bölgesi,

alternatif turizmi tercih eden turist profilinin aradığı özelliklere sahiptir.

1.1.5.2.1. DENİZ TURİZMİ

Deniz-kum-güneş üçlüsünün oluşturduğu kıyılara yönelik bir turizm biçimi olan deniz turizmi,

Türkiye’deki turizm gelirlerinin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Ülkenin özellikle güney ve

batı bölgeleri deniz turizmi pazarından yararlanmaktadır.

Batı Karadeniz Bölgesi ise deniz turizmi açısından gerekli koşullar olan temiz deniz, temiz

kumsallar, uygun iklim koşulları, uzun güneşlenme süresi gibi koşullara sahip değildir. 140 km

uzunluğunda bir sahili bulunan bölge, Karadeniz iklimi ve çevre kirliliği, altyapı eksiklikleri,

hizmet sektöründeki yetersizlikler gibi nedenlerden ötürü bu sahili değerlendirememektedir.

Zonguldak İli Deniz Turizmi ile ilgili Varlıklar

80 km uzunluğunda bir kıyı şeridine sahip olan Zonguldak, geçmişten günümüze devam

etmekte olan plansız sanayi ve kent yapısı nedeniyle deniz potansiyelini

değerlendirememektedir.

İl, doğu yönündeki sınır komşusu Bartın ilinden itibaren Sazköy, Filyos, Türkali, Göbü,

Hisararkası, Uzunkum, Kapuz, Karakum, Değirmenağzı, Ilıksu, Kireçlik, Armutçuk, Kdz. Ereğli,

Mevreke, Alaplı ve Kocaman kumsallarına sahiptir. Yaz dönemlerinde kent sakinlerinin rağbet

ettiği bu kumsallar, geniş kapsamlı bir deniz turizmine hizmet verebilecek nitelikte değildir.

İlde, bölge dışından da ziyaretçi çekebilecek yegâne kumsallar Türkali ve Göbü’dür.

Bartın ili yönünde sahil şeridinde yer alan plajlardan Göbü Plajı 800m uzunluğunda sahile

sahip olup Zonguldak’a 28km uzaklıkta bulunmaktadır. Türkali Plajı ise 1500m uzunluğundaki

sahili ile Zonguldak’a 30km mesafededir.

Bartın İli Deniz Turizmi ile ilgili Varlıklar

59 km’lik bir sahil şeridine sahip olan Bartın, deniz turizmi açısından Zonguldak’tan daha iyi

konumdadır. Ağır sanayi faaliyetlerinin Zonguldak ilindeki kadar yaygın olmadığı Bartın

kıyılarında bulunan tüm yerleşimlerde denize girilebilmektedir. İldeki plajlar ağırlıklı olarak

bölge halkına ve alt gelir grubuna ait ziyaretçilere hitap etmektedir. Bölge dışından gelen

ziyaretçiler çoğunlukla Ankara, İstanbul, Karabük, Çankırı ve Kastamonulu yerli turistlerden

oluşmaktadır. Yörede deniz turizmi, ağırlıklı olarak konaklama tesislerinin bulunduğu Amasra

ilçesi, İnkumu ve Çakraz beldesinde toplanmaktadır.

Amasra ve çevre koyları yelkencilik için uygun rüzgâr koşullarına sahiptir. Amasra Yelken

Kulübü bu yönde gençlerin de eğitildiği, yelken aktivitelerine ev sahipliği yapan önemli bir

merkezdir. Yelken Kulübünde ayrıca sörf, optimist, 4.20 ve pirat sınıfı yelkenliler turistlerin de

kullanımına açıktır.

Bartın Merkez İlçe- Kızılkum Plajı: Bartın’ın kuzey-batı yönünde ve 25 km uzaklıkta yer alan

Kızılkum, yaklaşık 4 km’lik uzunluğu ile yörenin en bakir ve en uzun plajıdır. Temiz ve derin

denizi ile bol kumlu bir plaja sahiptir. Kızılkum Plajı, kırmızı renkli kayaların aşınması sonucu

deniz kenarında çökelen birikintilerden oluşmakta olup kumları kızılımsı renktedir.

Bartın Merkez İlçe- Mogada Plajı: Bartın’ın batı yönünde yer almakta ve şehir merkezine 20

km. uzaklıkta bulunmaktadır. Plaj, 1.5 km uzunluğa sahiptir. Her iki ucu kayalardan oluşan iki

ufak burunla çevrili olan koy korunaklıdır.

Bartın Merkez İlçe- Güzelcehisar Plajı: 700 metre uzunluğundaki plaj, Bartın’ın batı yönünde

ve şehir merkezine 17 km uzaklıkta olup, tarih ve doğanın iç içe girdiği bir plajdır.

Güzelcehisar civarındaki 80 milyon yıl önce oluşmuş lav akıntıları eşsiz bir doğal miras

konumundadır. Güzelcehisar lav sütunlarının çapları 50-100 cm olup, boyları 30 metrenin

üzerindedir. Türkiye’de Jeolojik Miras Envanteri Önerileri içerisinde bulunan Güzelcehisar lav

sütunları, dünyanın ender gelişmiş doğal oluşumlarındandır.

Amasra- Bozköy Plajı: Amasra’ya 12 km uzaklıkta olup, doğu yönünde, uzun ve ince bir

kumsaldır. Plajın uzunluğu 2 km’dir. Bozköy koyu ve plajı doğallığını halen korumaktadır.

Amasra- Çakraz Plajı: Tarihteki ismi kızıl manasına gelen Erythinoi’dir. Çakraz plajının

uzunluğu 1,5 km’dir. Bartın ve çevresinin turizm potansiyeli yüksek olan plajlarındandır. İnce

kumlu bir koya ve plaja sahiptir.

Amasra- Akkonak Plajı: Çakrazın 4 km doğusundadır. Falezli yüksek kıyıların önünde oluşan

kum ve çakıl karışımı bir plajdır.

Amasra- Göçgün Plajı: Göçgün plajı, Kızılkum’dan sonra Bartın ilinde en bakir ve doğal yapıya

sahip olan plajdır. Akkonak’tan 5 km doğuda yer almaktadır. Koyun doğu ve batı ucundaki

ormanlarla kaplı iki burun plajı korunaklı kılmaktadır. İnce kumlu olan plajın uzunluğu 1

km’dir.

Kurucaşile- Çambu Plajı: Kurucaşile’nin batı yönünde ve ilçeye 14 km uzaklıktadır. Plajın

doğu yönünde ve motorla gidilebilen sarp bir kaya sathında yılanların dolanışını tasvir eden

rölyef vardır. Bu bölgede Fok balıklarının üremesine müsait 10x10x10 ebadında bir deniz

mağarası oluşmuştur. Dik yamaçlarla inilen koyda herhangi bir yapılaşmaya gidilmesi

mümkün değildir. Plaj doğal karakterini hala korumaktadır.

Kurucaşile- Tekkeönü Plajı: Tekkeönü plajı, Kurucaşile’nin batı yönünde olup ilçeye 10 km.

uzaklıktadır. Plajın uzunluğu yaklaşık 500 m’dir. Tarihi Kromna şehrinin merkezi olan

Tekkeönü, ahşap yat ve balıkçı teknelerinin yapım yeri olarak ünlenmiştir.

1.1.5.2.2. SU ALTI DALIŞ TURİZMİ

Su altı dalış turizmi; su altı dünyasının ekolojik zenginliklerini ve mevcut ise arkeolojik kültür

varlıklarını görmek ve görsel olarak belgelemek amacıyla gerçekleştirilen sportif ve eğitim

amaçlı dalışları kapsayan bir turizm çeşididir.

Batı Karadeniz Bölgesinde su altı dalış faaliyetleri çevre kirliliği, donanım eksikliği gibi

nedenlerden ötürü fazla rağbet görmemektedir.

ZONGULDAK İLİ SU ALTI DALIŞ TURİZMİ İLE İLGİLİ VARLIKLAR

Zonguldak ilinin dalış alanları ve batıkları turizm faaliyeti olarak henüz değerlendirmeye

alınmamıştır. Zonguldak’ta kayıtlı üç adet merkez bu alanda faaliyet göstermektedir.

Zonguldak İl Kültür ve Turizm Müdürlüğünden alınan verilere göre ilde bulunan dalış ve batık

dalış noktaları şunlardır:

Tablo.18. Zonguldak Su Altı Dalış Turizmi

DALIŞ NOKTALARI Zonguldak Merkez Fener Mevkii

Kozlu Beldesi Değirmenağzı Mevkii

Kozlu Beldesi Balıkçı Barınağı

Kozlu Beldesi Ilıksu Plajı

Kilimli Beldesi Balıkçı Barınağı

Zonguldak Merkez Kapuz Plajı

Kdz. Ereğli Çavuşağzı Mevkii

Kdz. Ereğli Alacaağzı Mevkii

BATIK DALIŞ NOKTALARI Faik Kalkavan Gemi Batığı – Zonguldak Limanı

ÇATES Barç Batığı - Çatalağzı

BARTIN İLİ SU ALTI DALIŞ TURİZMİ İLE İLGİLİ VARLIKLAR

Bartın ilinde su altı keşifleri için batıklar ve su altı mağaraları gibi ideal alanlar bulunmasına

rağmen henüz bu alanda gerekli araştırma ve inceleme çalışmaları yapılmamıştır. Sualtı dalışı

açısından el değmemiş bir hazine olan Amasra ve çevresinde özellikle Tarlaağzı Önü, Çakraz

Burnu ve Mogada yakınlarında turistlerin ilgisini çekecek dalış alanları bulunmaktadır. Bunun

yanı sıra Amasra mendireği yakınlarında 17 yy.da Kırım’dan esir, yağ ve hurda gümüş taşıyan

Hüssam Reis’e ait gemi batığı bulunmaktadır. Ayrıca Gökyar, Çakraz ve Mogada açıklarında

batıklara da rastlanmaktadır.

1.1.5.2.3. EKO TURİZM

Uluslararası Eko Turizm Topluluğu TIES (The International Ecotourism Society) tarafından

yapılan tanıma göre eko turizm; “çevreyi koruyan ve yerel halkın refahını gözeten, doğal

alanlara karşı duyarlı bir seyahattir” .

Bireysel olarak ya da küçük gruplar halinde gerçekleştirilen eko turizm faaliyetleri, aileler

tarafından işletilen ev yahut küçük işletmeleri, geleneksel mimarinin iyi örneklerini ve yerel

kaynakların kullanımını hedef almaktadır. Genellikle deniz turizminde görülen kitle turizminin

aksine eko turizm çevreci bir yaklaşımla turizm anlayışını sadece yaz dönemine değil tüm yıla

yaymayı, tabiata yapılan baskıyı azaltarak tahribatı önlemeye yönelik planlamayı ve uzun

vadeli sürdürülebilir bir ekonomik gelişmeyi hedeflemektedir.

Zengin doğal kaynakları ile Batı Karadeniz Bölgesi, kaynakların sürdürülebilirliği ve bu

kaynakların turizm amaçlı olarak değerlendirilmesi konusunda büyük bir potansiyele sahiptir.

Sanayi faaliyetlerinin olmadığı kırsal alanlarda eko turizmin benimsenip yaygınlaştırılması

sayesinde, yerli halkın bilinçlenerek kırsal kalkınmanın sağlanabilmesi için büyük bir fırsat

değerlendirilmiş olacaktır. Eko turizm potansiyelleri kapsamında bölgede yer alan şelale ve

çağlayanlar, doğal güzellikler ve korunan alanlar ile göl ve göletler ele alınacaktır.

ŞELALELER / ÇAĞLAYANLAR

Zonguldak - Harmankaya Şelaleleri: Zonguldak şehir merkezine 12 km mesafedeki şelaleye

nehir yatağında 3 km’lik bir yürüyüş ile ulaşılmaktadır. Yaklaşık 6 saat süren bir yürüyüşle

geçilebilen parkur zaman zaman iple iniş yapmayı/tırmanmayı da gerektirmektedir.

Zonguldak -Değirmenağzı Şelaleleri: 11km uzunluğundaki Değirmenağzı deresi üzerinde

bulunan şelaleler irili ufaklı pek çok şelaleden oluşmaktadır.

Zonguldak -Madencioğlu Şelaleleri: Devrek’e 11 km mesafede bulunan Özbağı Beldesi’nde

Gerze Dere (Kurudere) üzerinde yer alan Madencioğlu Şelalesi Özbağı’na 5 km mesafede

olup oldukça dik olan dere yatağındaki irili ufaklı birkaç şelaleden oluşmaktadır.

Zonguldak –Gökçebey- Hacımusa Deresi: Uzunluğu 10 km’yi bulan Hacımusa Deresi,

Gökçebey ilçesinde, 60 m rakımında Yenice Çayı’na akmaktadır. Hacımusa Deresi üzerinde

ilginç coğrafi oluşumlar ve şelaleler görülmektedir. Şelaleler, yumuşak zeminlerin aşınarak

düzleşmesi ve suyun sert kayaları aşındıramadan bunların üzerinden düşmesi ile

oluşmaktadır.

Zonguldak - Kdz. Ereğli -Güneşli Şelalesi: Ereğli’ye 25km uzaklıktaki Güneşli Şelalesi’ne

Güneşli Beldesi’ndeki Güneşli Dere yatağından 2 saatlik yürüyüşle ulaşılmaktadır. Şelalenin

yüksekliği 5 metre olup aşağısında bir havuz oluşmuştur.

Karabük – Merkez- Baklabostan Şelalesi: Karabük’e 17km mesafede bulunan Baklabostan

Şelalesi, Baklabostan Araştırma alanı içerisinde yer almaktadır.

Bartın- Kurucaşile - Gölderesi Şelalesi: Kurucaşile’ye 22km uzaklıkta bulunan Gölderesi

yaklaşık 12km uzunluğunda olup Çambu Yalısı koyuna dökülmektedir.

Bartın- Kurucaşile- Gökyar Şelalesi: Kurucaşile ilçesi, Kanatlı Köyü yakınlarında 70 m.

yükseklikten denize düşen bir şelaledir. Şelaleye ulaşım, deniz motoru ile sağlanmaktadır.

Bartın – Ulus- Ulukaya Şelalesi: Ulus ilçesine 17 km uzaklıktaki şelale Ulus Çayı üzerindedir.

Ulukaya Köyü sınırları içerisinde bulunan şelale tamamen kayalar içerisinden doğmakta ve 20

m. yükseklikten düşmektedir. Kanyon içerisinde ilerleyerek bir gölet meydana getiren Uluçay,

yaklaşık 16km uzunluğundadır. Ulukaya Şelalesi ve Kanyonu; çevresindeki panoramik

güzelliğiyle yoğun ziyaretçi çekmektedir. Kanyonun uzunluğu yaklaşık 1.5 km olup, yüksekliği

300 m’dir.

Bartın - Aksu Şelalesi: Aksu Çayı üzerindeki Aksu Şelalesi Umar Tepesi’nden 35 m

yükseklikten düşerek şelaleleri oluşturmaktadır.

DOĞAL GÜZELLİKLER VE KORUNAN ALANLAR

Zonguldak- Alaplı - Gümeli Tabiat Alanı

Alaplı’ya 35km uzaklıktaki Gümeli Bölgesi’nin 255 hektarlık kısmı 2008 yılında koruma

statüsüne alınmış ve Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından “Gümeli

Tabiat Anıtı” olarak tescil edilmiştir.

Alanda nesli tükenmek üzere olan ve 1000 yaşın üzerinde olan pek çok Porsuk ağacı

bulunmaktadır. Doğa tarihi bakımından çok değerli olan bu ormanın genel yapısı ılıman,

nemli Kuzey Ormanları tipindedir. Alanın biyoçeşitlilik açısından çok zengin flora ve faunaya

sahip olması, Türkiye’nin 1000 ve 1200 yaşlarındaki en yaşlı porsuk ağaçlarını bünyesinde

barındırması, yaylayı eko turizm açısından önemli hale getirmektedir.

Zonguldak- Devrek- Yedigöller Milli Parkı

Zonguldak’ın güneyinde yer alan 2.019hektar büyüklüğündeki Yedigöller havzası, kayan

kütlelerin vadilerin önlerini kapatması sonucu oluşan yüzeysel ve yeraltı akışlarıyla birbirine

bağlı kuzeyden güneye 1500 metre mesafede sıralanmış 7 heyelan gölünden oluşmaktadır.

Büyükgöl, Seringöl, Deringöl, Nazlıgöl, Küçükgöl, İncegöl ve Sazlıgöl olarak adlandırılan göller

aralarında 100 metre yükselti farkı bulunan iki plato üzerinde yer almaktadır. Dördü büyük,

üçü ise küçük olan bu göller yazın sıcak aylarda kurumaktadırlar. Gölleri içine alan 550

hektarlık alan Dirgine Orman İşletmesine bağlı işletme şefliği iken 1965 yılında “milli park”

olarak ilan edilmiş ve koruma altına alınmıştır.

Oldukça engebeli bir bölgede bulunan Milli Parkta heyelanın oluşturduğu göller, “Orman

Denizi”ni andıran 238 adet bitki türünün bulunduğu zengin bitki örtüsü, göllerde yaşayan

alabalıklar ve bu değerlerin yarattığı rekreasyonel kullanım potansiyeli Parkın ana

kaynaklarını oluşturmaktadır. Milli Parkta hâkim bitki örtüsü kayın ağaçlarıdır. Ayrıca meşe,

gürgen, kızılağaç, karaçam, sarıçam, göknar, karaağaç, ıhlamur ve porsuk gibi değişik türde

ağaçlar da görülmektedir.

Karabük – Yenice- Kavaklı Tabiatı Koruma Alanı: 334 hektarlık alan 23.12.1987 tarihinde

tabiatı koruma alanı olarak ilan edilmiştir. Sahanın nadir bir ekosistem özelliği taşıması ve

alanda olağanüstü boy ve çapta porsuk, fındık ve dişbudak gibi türler bulunması nedeniyle

kaynak değeri yüksektir.

Karabük - Çitdere Tabiatı Koruma Alanı: Şekermeşe ve Dibekyanı mevkiinde yer alan 72.15

ha.lık alan 29.12.1987 tarihinde koruma alanı olarak tescil edilmiştir. Çok çeşitli ağaç

türlerinin bir arada bulunduğu eşsiz bir ekosisteme sahip olması, Istranca meşesinin dünyada

eşine ender rastlanan boy ve çaptaki örneklerinin varlığı, aralarında nesli tehlikeye düşmüş

veya düşebilir türlerin de yer aldığı eşsiz yaban hayvanlarına sahip olması nedeniyle yüksek

kaynak değerine sahiptir.

Karabük - Gökpınar Arberatumu: Yenice’ye 11 km uzaklıktadır. 1050 metre rakımda bulunan

arberatum sahası 4 ha.’lık bir alanı kaplamaktadır. İçinde pek çok ağaç ve ağaçcık barındıran

alan, 40′ın üzerinde ağaç türünün bir arada bulunması ve alanda anıt ağaçların varlığı

nedeniyle 1991 yılında “açık hava müzesi” olarak tescil edilmiştir. Ayrıca Dünya Ormancılık

Örgütü (FAO) ve Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF) tarafından mutlak koruma sahası olarak

kabul edilmiştir.

Karabük - Karakaya Deresi: Büyükdüz Orman Araştırma Bölgesinden doğan Baklabostan

Deresi, Karakaya Deresinin başlangıcını oluşturmaktadır. Başlangıç rakımı 770 metre olup

birçok irili ufaklı derenin birleşmesiyle oluşmuştur. Toplam uzunluğu 19 km’dir.

Karabük - Kızılkaya Deresi: Kızılkaya deresi 400 metre rakımdan doğmakta olup 140 metre

rakımında Filyos (Yenice) ırmağına kavuşmaktadır. Uzunluğu 8250 metredir. Kızılkaya Deresi

http://www.unidestek.com/notlar/dunya-ormancilik-orgutu

http://www.unidestek.com/notlar/dunya-ormancilik-orgutu

http://www.unidestek.com/notlar/dunya-dogayi-koruma-vakfi

üzerinde suyun akışına bağlı olarak küçük şelalelere ve yüzülebilecek küçük gölcüklere

rastlamak mümkündür. Özellikle ilkbahar aylarında suyun akışı oldukça kuvvetlidir.

Bartın- Küre Dağları Milli Parkı/KDMP : Milli parkın idarî olarak etrafında bulunan ilçe

merkezleri Bartın’a ait olan Ulus, Kurucaşile ve Amasra ile Kastamonu’ya ait olan Azdavay,

Pınarbaşı ve Cide ilçeleridir. Sahip olduğu değerler dolayısıyla 2000 yılında “Milli Park”

statüsü alan KDMP, korunması amaçlanan biyolojik çeşitliliklerin güvence altına alınması için

kullanılan “tampon bölge” kavramının da gündeme gelmesine vesile olmuştur. KDMP,

Avrupa'nın olağanüstü doğal güzellikleri ile turizm arasında karşılıklı denge ve uyuma dayalı

bir korunan alanlar ağı oluşturmak suretiyle korunan alanların yönetiminde kalitenin

arttırılmasını tevsik eden bir sivil toplum kuruluşu olan ve adını Korunan Alanlar Ağı

(Protected Area Network) kısaltmasından alan PAN Parks’ın Türkiye’de kabul ettiği ilk alan

olma özelliğine de sahiptir.

Kastamonu-Bartın Küre Dağları Milli Parkı; genel özellikleri ve kaynak değerleri açısından

eşsiz bir jeolojik yapı özelliği göstermektedir. Küre Dağları’nın batı kesimi, içinde yaşlı

ormanların, kanyonların, akarsu ve çayırlıkların da olduğu geniş, el değmemiş, nemli karstik

ormanlara sahiptir. Bu açıdan Toros Dağları ile benzerlik gösteren Küre Dağları’nın en önemli

ayırt edici özelliği, karışık ormanlarıdır.

Uluslararası öneme sahip olan KDMP; kanyonları, boğazları, mağaraları, şelaleleri, düdenleri,

ilginç karstik oluşumları, 1200 yıllık yaşlı ve bakir ormanları, flora ve endemik bitki varlığı, 129

kuş ve 40 memeli türünün yaşadığı fauna zenginliği ile ekoturizm açısından zengin bir

çeşitlilik sunmaktadır.

Kastamonu-Bartın Küre Dağları Milli Parkı’nın yakın çevresi aynı zamanda zengin ve çeşitli

folklorik değerlere sahiptir. Milli Parkın doğal güzelliklerinin yanısıra bu folklorik değerler

yörenin en önemli turizm potansiyelini oluşturmaktadır.

Karabük- Eflani - Kokurdan Yaylası: 1000 m rakımlı Kokurdan Yaylası, Eflani’ye 16 km

uzaklıkta yer almaktadır.

Karabük- Eskipazar- Eğriova Yaylası: Adiller ve Şevkiller köylerinin kullandığı 1200 m rakımlı

Eğriova Yaylası geniş bir alana yayılmıştır. Yayla ve çevresi çam, köknar ve gürgen ağaçları ile

çevrelenmiştir. Yaylada her yıl Temmuz ayında yayla şenlikleri yapılmaktadır.

Karabük- Safranbolu: Safranbolu’da, yoğun orman alanları ve coğrafi yükseltiler, bölgede

büyük yaylaların oluşumuna olanak sağlamıştır. Sarıçiçek ve Uluyayla, yörenin önemli

büyüklükteki yaylalarıdır. Ne var ki Sarıçiçek Yaylası günümüzde yaylacılık açısından faal

değildir.

Bartın- Arıt (Zoni) Yaylası: Zoni Yaylası Arıt’ın kuzeybatısında, KDMP’nın tampon zonunda yer

almaktadır. Yörenin bitki örtüsünü, köknar, sarıçam, kayın, gürgen, meşe, akağaç, kiraz,

ıhlamur, kayacık, dışbudak ve yüzlerce alt flora oluşturmaktadır.

Bartın- Ulus-Uluyayla: Ulus’a 25km mesafededir. Uluyayla, Karadeniz oluşumu sırasındaki

büyük yer hareketleri ile meydana gelmiş büyük bir düzlüktür. Denizden yüksekliği ortalama

1000 metre olan Uluyayla’nın yüz ölçümü yaklaşık 47 km2’dir. Alanda beş adet yayla

yerleşmesi (Karakız, İnönü, Kızılgöl, Çokman, Aşağı Yayla) bulunmaktadır ve geleneksel

anlamda yaylacılığa devam edilmektedir. Bitki örtüsü iğne ve yayvan yapraklı ağaçlardan

oluşmaktadır. Alanın batısında iki adet mağara İnönü (Kırlangıç ya da İnağzı) ve Subatık

Mağaraları bulunmaktadır. Yaylada yaylacılık geleneği devam etmekte olup, Temmuz

aylarında yayla şenlikleri yapılmaktadır.

Bartın- Ardıç ve Gezen Yaylaları: Ardıç ve Gezen yaylaları, Kumluca-Safranbolu ve Yenice

arasında kalan ardıç bölgesinde birbirlerinden 8 km. uzaklıkta bulunmaktadır. Ortalama

yükseklikleri 1500 m. civarında olmakla birlikte Ekim - Mayıs ayları arasında yılın beş ayını

karlar altında geçirmektedir. Alana ulaşımı sağlayacak düzgün bir yolu yoktur.

GÖLLER / GÖLETLER

Karabük’te büyük doğal bir göl bulunmamaktadır. Ovacık’ın kuzey kesiminde Şamlar Köyü

yakınlarında Karagöl adlı bir krater gölü bulunmaktadır. Ayrıca; DSİ tarafından sulama amaçlı

olarak kullanmak üzere Eflani’de üç gölet yapılmıştır. Bunlar; Bostancılar Göleti, Esencik

(Kadıköy) Göleti ve Ortakçılar Göleti’dir. Çevresindeki ormanların güzelliği nedeniyle yürüyüş

amaçlı olarak kullanılan gölette olta balıkçılığı da yapılmaktadır.

Karabük- Eflani İlçede 1976-1983 yılları arasında inşa edilen üç adet gölet bulunmaktadır.

Bunlar; Bostancılar, Esencik (Kadıköy) ve Ortakçılar Göletleri’dir.

Karabük – Eflani - Bostancılar Göleti: İlçenin kuzey batısında Ovaçalış-Soğucak yolu üzerinde

bulunan Bostancılar Göleti Eflani’ye 3 km uzaklıktadır. Sulama amacıyla toprak dolgu olarak

inşa edilen gölet 1 km genişliğindedir. Bostancılar göletinin yüksekliği 14.40 m.dir.

Karabük – Eflani- Esencik Göleti: Esencik Göleti (Kulüp Köyü) Eflani merkeze 4.5 km

uzaklıktadır. Sulama amacıyla toprak dolgu olarak inşa edilen Esencik Göleti’nin genişliği

2500 metre ve yüksekliği 15 metredir.

Karabük – Eflani -Ortakçılar Göleti: Bostancı Köyü Ortakçılar Mahallesi’nde yer alan göletin

Eflani’ye uzaklığı 5 km’dir. 940 metre yükseltide bulunan göletin alanı yaklaşık 250.800 m2dir.

Ortakçılar Göleti’nin genişliği 1150 metre ve yüksekliği 15 metredir. Göletlerde aynalı sazan

gibi çeşitli balıklar yaşamaktadır. Göletlerde olta balıkçılığı, foto safari, doğa yürüyüşü gibi

aktiviteler yapılmaktadır.

Karabük – Ovacık - Karagöl: Karabük’e 35 km uzaklıkta bulunan Küçüksu Köyü Karagöl

Mahallesinde yer alan Karagöl bir krater gölü olup çevreden sızan kaynak sularının killi

zeminde oluşan göl tabanını tampon yaparak birikmesiyle oluşmuştur. Karagöl, Karagöl Fayı

nedeniyle yatay bir konumda düşen killi birim bloklarının göl zeminini oluşturmasıyla

meydana gelen tektonik kökenli bir göldür.

1.1.5.2.4. DAĞ TURİZMİ/DOĞA YÜRÜYÜŞLERİ

Dağ turizmi doğayı keşfetmek amacıyla dağlara yönelik olarak yapılan alternatif bir turizm

biçimidir. Doğa yürüyüşü olarak tanımlanan trekking, sırt çantalı ya da çantasız, günübirlik

veya daha uzun süreli olarak yapılan bir yürüyüş etkinliği olarak ifade edilebilir.

Günümüzde doğanın tüm yönleriyle yaşanmasına olanak sağlayan doğa yürüyüşleri (trekking)

hızla yaygınlaşmaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı dağ ve doğa yürüyüşü turizminin

gelişmesine yönelik çalışmalar yürütmekte olup bazı yörelerde yürüyüş rotaları ve mola

noktaları belirlemiştir. Bu rotalar üzerinde ihtiyaç duyulan kamp alanları, tuvalet, çöp

toplama yerleri gibi bazı altyapı ihtiyaçlarını karşılayacak donanımı sağlamaktadır.

Bölgemizde bulunan Küre Dağları doğa yürüyüşü açısından en bilinen bölgedir.

DOĞA YÜRÜYÜŞLERİ/ DAĞ TURİZMİ

Zonguldak İli Dağ Turizmi ve Doğa Yürüyüşleri ile İlgili Varlıklar

Dağlık ve ormanlık bir alandan oluşan Zonguldak coğrafyasında yükseltiler 2000 metreyi

aşmamaktadır. Dört mevsim yeşil kalabilen, aralarında küçük akarsu ve köyler olan bu dağlık

alanlarda yürüyüş yapmak ve doğada vakit geçirmek mümkündür.

Trekking Güzergahları

Değirmenağzı Şelaleleri (Aşağıçayır, Yahma Köyü, Üçköy/ Kozlu),

Alacaağzı – Gökçeler Vadisi (Kandilli / Kdz.Ereğli),

Güneşli Şelaleleri – Kayalıdere Vadisi (Çaylıoğlu Beldesi, Devrek – Kdz.Ereğli arası),

Harmankaya Şelaleleri (Elvanpazarcık / Merkez),

Ilıksu – Saka Köyü (Kozlu),

Bölüklü Yayla – Bacaklı Yayla (Gümeli / Alaplı),

Dirgine Vadisi – Aksu Yaylası (Eğerci / Devrek),

Bostandüzü (Akçasu Köyü / Devrek),

Çatalağzı Donbay Düzü,

Elmacı Köyü – Dağköy Hattı,

Madencioğlu şelaleleri (Özbağı/Devrek)

Hacımusa Deresi (Hacımusa/Gökçebey)

Karabük İli Dağ Turizmi ve Doğa Yürüyüşleri ile İlgili Varlıklar

Karabük ili ve ilçelerinde, özellikle de Eskipazar, Yenice ve Safranbolu ilçelerinde önemli doğa

yürüyüşü güzergâhları mevcuttur.

a. Eskipazar

2009 yılında Karabük Valiliği ve Eskipazar Kaymakamlığı tarafından hayata geçirilen “Doğadan

Tarihe Yürüyüş Rotaları” projesi, toplam 8 farklı parkurdan oluşmaktadır. Patika ve orman

yollarının işaretlenmesiyle oluşturulan bu rotalar, toplamda 166 kilometrelik bir güzergâhı

kapsamaktadır. Eskipazar trekking güzergahları şunlardır:

Yalakkuz Eğriova Göleti-Ören (11 km)

Ören-Kuyucak Yaylası (12 km)

Kuyucak Yaylası-Adiller Eğriova Göleti (14 km)

Adiller Eğriova Göleti- Alan Yaylası (10 km)

Alan Yaylası-Hadrianoupolis antik kenti (14 km)

Hadrianoupolis-Aslanlar (10 km)

Aslanlar-Kimistene antik kenti (13 km)

Çetiören-Kimistene (109 km)

b.Yenice

Karabük Valiliği ve Yenice Kaymakamlığı tarafından gerçekleştirilen “Yenice Yürüyüş

Parkurları” projesi 2009 yılında uygulamaya geçirilmiş olup toplamda 210 kilometrelik 21

farklı parkurdan oluşmaktadır. Günübirlik, kısa ve uzun olmak üzere 3 farklı kategoride

oluşturulan yürüyüş parkurları genellikle orman yolu ve patikalardan oluşmaktadır. Yenice

ormanları yürüyüş parkurları, her seviyedeki yürüyüşçülere hitap eden birkaç saatlik kolay

parkurlardan (kısa), 4-6 saatlik günübirlik yürüyüşlere ve 2-6 günü kapsayan uzun rotalara

kadar turistlere üç farklı kategoride trekking imkanı sunmaktadır. Yenice trekking

güzergahları şunlardır:

Günübirlik Parkurlar

Kent Ormanı - İncebacaklar - Şeker Kanyonu (11 km.)

Yazıköy - Aslandibi (12 km.)

Göktepe Yaylası - Bağbaşı Yaylası - Çeltik Köyü (11 km.)

Göktepe Yaylası - Bektaş Yayla - Fındıkaltı (12 km.)

Değirmendere Alabalık - Kızılkaya Orman İşletme (12 km.)

İncebacaklar Köyü - Şekermeşe Orman İşletme (14 km.)

Sorgun Yayla - Keltepe Zirve - Eğriova Karabük Göleti (12 km.)

Karaağaç Köyü - Keltepe Zirve - Sorgun yayla (15 km.)

Gökbel Köyü - Karakaya - Anayol Dolemit Madeni (15 km.)

Arboretum - Subatan Yaylası - Arboretum (15 km.)

Uzun Parkurlar

Eğriova Eskipazar Göleti - Meyri Sapağı - Eğriova Karabük Göleti (25 km. - 2gün)

Arboretum - Eğriova Karabük Göleti - Keltepe Zirve - Sorgun Yayla (30 km. - 2gün)

Karaağaç - Belen Yayla - Eğriova Karabük Göleti - Sorgun Yayla - Karaağaç (23 km. -

2gün)

Değirmen Alabalık - Kızılkaya - Yalaklaryanı - Baklabostan Orman İşletme-Karakaya

Orman İşletme - Anayol Dolemit Maden (63 km.- 5 gün)

Kent Ormanı - Şekermeşe Orman İşletme - Eğriova Eskipazar Göleti - Sorgun Yayla -

Keltepe Zirve - Eğriova Karabük Göleti – Subatan - Arboretum (77 km. - 6 gün)

c. Safranbolu

Uzun Parkurlar

Safranbolu’dan - Eflani’ye Katır Yolu: Safranbolu’dan Eflani’ye ya da Cinci Han’dan-

Taşhan’a giden bu yol; hem doğal, hem de bir kültür yoludur. Her iki yönde de

yürünebilmektedir (2 gün). Dört mevsim yürünebilir.

Ulugeçit Köyü - Sakaralan Kanyonu: Parkurun başlangıç noktası Eflani’ye bağlı

Ulugeçit Köyü’dür. Buradan başlayan yürüyüş 20 km. sonra Safranbolu’ya bağlı

Değirmencik Köyü’ne ulaşmaktadır. Köyden sonraki yürüyüş yolu zor bir parkur olup

özellikle Yörük Köyü’nün alt kısmında bulunan kanyonun geçilmesi oldukça zordur (2

gün).

Çatak Köyü - Sırçalı Kanyonu: Çatak Köyü’nden başlayan parkur, Karabük-Kastamonu

karayolunun kenarında bulunan tarihi kemer köprüde bitmektedir (2 Gün). Dört

mevsim yürünebilir.

Örencik - Sırçalı Kanyonu: (2 gün) Dört mevsim yürünebilir.

Ağaçkese Köyü - Sırçalı Kanyonu: Ağaçkese Köyü’nde, Safranbolu-Eflani karayolunun

kenarından başlayan parkur, Karabük-Kastamonu karayolunun kenarında bulunan

tarihi kemer köprüde bitmektedir (2 Gün). Dört mevsim yürünebilir

1.1.5.2.5. MAĞARA TURİZMİ

Meydana geliş şekillerine göre doğal ve yapay olmak üzere ikiye ayrılan mağaralar

yüzyıllardır insanların ilgisini çekmektedir. İnsanların kazdığı ve birtakım arkeolojik eserlerin

bulunduğu mağaralar (kaya mezarları, yeraltı şehirleri, kaya evleri, tapınaklar vb.) ile fiziki-

kimyasal olaylarla oluşan doğal mağaralar turistler için önemli mekânlardır. Mağaraların

içinde bulunan karstik oluşumlar (sarkıtlar, dikitler, damlataşlar), hayvanlar (mağara

böcekleri, yarasalar, mağara balıkları, vb.) ve bitki toplulukları (sarmaşıklar, yosunlar), su

kaynakları, şelaleler değişik heyecanlar ve farklı deneyimler arayan günümüz turistinin ilgisini

çekmektedir.

Son yıllarda alternatif bir turizm türü olarak gelişme gösteren ve pek çok macera severin

ilgisini çeken mağara turizmi 1990’lı yıllardan bu yana turizmi çeşitlendirme politikası güden

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın da gündemindedir. Mağaraların durumlarına ve ziyaretçilerin

donanımlarına göre mağara turizmi üç şekilde gerçekleştirilebilmektedir:

1. Turizme açık olan mağaralar

(Zonguldak Cehennemağzı Mağarası, Zonguldak Gökgöl Mağarası, Bartın Gürcüoluk

Mağarası, Karabük Mencilis Mağarası)

2. Ekipmanlı normal ziyaretçilerin rehber eşliğinde ziyaret edebileceği mağaralar

(Zonguldak Çayırköy Mağarası)

3. Ekipmanlı profesyonel ziyaretçilerin girebileceği mağaralar

(Zonguldak-Kızılelma Mağarası)

Özellikle maceracı insanların ilgi gösterdiği ve sportif bir aktivite olan mağaracılık faaliyetleri

tırmanış, yürüyüş, yüzme, su altı geçişleri, botla geçiş vb. gibi aktiviteler gerektirdiğinden

profesyonel deneyim ve ekipmana ihtiyaç duyulur. Bu tip sportif mağaracılık faaliyeti

deneyimli ve bu konuda uzman rehberler liderliğinde gerçekleştirilir.

Zonguldak Merkez - Gökgöl Mağarası: Uzunluğu kollarıyla birlikte 3.350 m olan ve birbirine

bağlı katlardan oluşan, yatay olarak gelişmiş, 100 metre rakımındaki (mağara ağzı) halen aktif

bir mağara olan Gökgöl Mağarası, Zonguldak – Ankara karayolunun 5. km’sinde

bulunmaktadır. Tersiyer dönemine ait kayaç katmanlarının çökeldiği zamandan beri (yaklaşık

7.000.000–2.500.000 yıl) oluşumu devam eden mağara, damlataş oluşumu açsından çok

zengin olup, başka mağaralarda olmayan değişik renk ve şekillerde damlataş oluşumlarını

barındırmaktadır. Karbon kireçtaşı oluşumlu mağarada traverten, sarkıt, dikit, sütun, bayrak,

perde, akma damlataşları ve yoğun makarna sarkıtları görülmektedir.

Zonguldak – Merkez - Kızılelma Mağarası: Türkiye’nin en uzun mağaralarından biri olan

Kızılelma Mağarası, Kilimli beldesinin güneydoğusunda Ayiçi Mahallesinde bulunmaktadır.

Mağaranın girişi 155 metre rakımdadır. Düden şeklinde gelişen mağara Ayiçi Deresi ve Aydın

Deresi sularını toplamaktadır.

Yeraltı sisteminin (Kızılelma- Cumayanı) toplam uzunluğu 10 km’yi bulan mağara, 12 km’lik

Pınargözü Mağarasından sonra Türkiye’nin en uzun ikinci mağara sistemidir. Kızılelma

Mağarası kollarıyla birlikte 6.600 m uzunluğundadır. Oluşum yönünden zengin olan Kızılelma

Mağarası, sarkıtları, dikitleri, sütunları, gölleri ve akarsuları ile görsel açıdan son derece

zengin bir mağaradır.

Zonguldak – Merkez- Cumayanı Mağarası: Kızılelma Mağarasının devamını oluşturan

Cumayanı Mağarası Kilimli Beldesi’nin doğusunda bulunur. Yaklaşık 10 km’lik bir sistemin

sonu olan Cumayanı Mağarası’nda başka hiçbir mağarada görme olasılığı olmayan doğal bir

köprü bulunmaktadır. Mağara 1100 m uzunluğundadır. Kuyu ağzı 8 metre rakımında

bulunmaktadır. Geniş bir alana yayılan travertenler, dev sarkıtlar ve yeraltı deresinin

oluşturduğu göllenmeler, kumsallar mağaraya özgün bir kimlik kazandıran jeolojik,

jeomorfolojik oluşumlardır.

Karabük Merkez-Bulak (Mencilis) Mağarası: Deniz seviyesinden 730 m. yükseklikte bulunan

Bulak (Mencilis) Mağarasının toplam uzunluğu 6052 m’yi bulmaktadır. Mencilis Mağarası,

yatay olarak gelişmiş, çok katlı, kaynak konumlu aktif ve fosil bölümlerden oluşan bir

mağaradır. Mağaranın 2.5 km’lik kısmı haritalanmıştır. Birbirine bağlı üç kattan oluşan bu

mağara, ilginç bir oluşum ve gelişim özelliğine sahiptir. İçindeki yeraltı nehirleri, göletleri,

şelaleleri ile mağara araştırmacıların ilgisini çekmektedir. Mağaranın 350 m.lik kısmı

ışıklandırılarak turistik amaçlı olarak geziye açılmıştır.

Karabük- Safranbolu - 100. Yıl Mağarası: Karabük’e bağlı 100. Yıl Sitesi önünde, Bulak

Kanyonu’na bakan çocuk parkının altında yer alan bu mağara 803 m uzunluğundadır ve tek

bir galeri halinde batıya uzanmaktadır. Mağara ağzının bulunduğu kanyon çoğunlukla büyük

yumrulu kireçtaşı içinde oluşmuşsa da mağaranın tümü ince taneli kireçtaşları içinde yer

almaktadır. Mağara ziyarete açık değildir.

Karabük- Safranbolu -Hızar Mağarası: Safranbolu’ya 7.5 km uzaklıktadır. 900 m. yükseltide

bulunan mağaranın keşfi henüz yapılmamıştır.

Karabük- Safranbolu/Ağzıkara Mağarası: Harmancık köyünde bulunan Ağzıkara Mağarası

sarkıt, dikit ve diğer jeolojik oluşumlar bakımından farklı bir güzellik ve zenginlik

içermektedir.

Bu mağaraların dışında, Uluyayla’da henüz yeterince keşfedilmemiş büyük bir mağara girişi

ile ormanın iç kesimlerinde derin çukurluk biçiminde ilginç jeolojik oluşumlar bulunmaktadır.

Yenice’de bulunan İnönü Mağarası, Kıraç Mağarası mağaracıların ilgisini çekecek özelliklere

sahiptir. Ovacık ilçesinde ise, Abdullar köyü İnönü mevkiinde iki odalı mağara, Ören

mevkiinde mağara, Akçapınar mahallesi altında dokuz odalı mağara ve Ganibeyler köyünde

üç odalı mağara bulunmaktadır. Bu mağaralarla ilgili araştırmalar henüz yapılmamıştır.

Bartın/Amasra -Gürcüoluk Mağarası: Bartın’a 32 km uzaklıktadır. Toplam uzunluğu 169 m,

girişe göre en derin noktası -5 m olan Gürcüoluk mağarası yatay olarak gelişmiş geçit

konumlu fosil bir mağaradır. Odalar; gri, krem ve bej arasında değişen renkli sarkıt ve

dikitlerle bezeli çeşitli şekiller, traverten havuzlar ve basamakların oluşturduğu rengârenk bir

dünyadır. Bu odalardan birinden üst kattaki odalara geçilebildiği gibi bir diğerinden ancak bir

insanın sığabileceği büyüklükteki bir dehlizle yeryüzüne çıkmak mümkündür.

Bartın/Amasra -İncivez Mağarası: İncivez köyü yakınlarında yer alan mağara, Amasra’ya 15

km uzaklıktadır. Mağaraya 15 dakikalık yürüyüşle ulaşılmaktadır.

1.1.5.2.6. KUŞ GÖZLEMCİLİĞİ

Kuş gözlemciliği doğayı kuşların dünyasından tanımayı sağlayan bir gözlem sporudur. Kuşların

renkleri, davranışları ve yaşam alanlarının çeşitliliği insanları kuş gözlemine çeken

etkenlerdir. Türkiye’de kuş gözlemciliği son yıllarda dünyadaki gelişmelere paralel olarak

hızla yayılmaktadır. Ülkemiz kuş türleri açısından zengin olup yaklaşık 460 kuş

gözlemlenebilmektedir. Bu zenginliğin en önemli nedenleri, ülkemizin zengin sulak alanlara

sahip olması ve kuş göç yolları üzerinde bulunmasıdır.

Zonguldak İli Kuş Gözlemciliği ile İlgili Varlıklar

Karadeniz’den İç Anadolu’ya açılan derin bir koridor olan ve Zonguldak içinden geçen Filyos

Çayı, çevredeki zengin bitki örtüsü ve vadilerle birlikte yaban hayatının gelişmesi için çok

uygun koşullar içerir. Filyos çayı koridoru üzerinde bulunan Filyos Beldesi-Sazköy Mevkii ile

Filyos Çayı Havzası özellikle kışın ve kuşların göç mevsiminde kuş gözlemciliği açısından

önemlidir.

Zonguldak ilinde 280 kuş türünün yayılış gösterdiği veya hayatlarının belirli bir kısmını burada

geçirdikleri belirlenmiştir. Zonguldak ili bu kuş çeşitliliği ile Türkiye’deki iller sıralamasında

ilk 10’da yer almaktadır. Zonguldak’ta belirlenen kuşların çoğunluğu göçmen kuşlardır.

Göçmen kuşların en yoğun olarak görülebildiği aylar Mayıs ve Eylül aylarıdır. Zonguldak

ilinde ilgi çekici kuş türleri kaydedilmektedir. Bunlar arasında her sene Türkiye’de çok az

kaydı bulunan Sürmeli Kumkuşu, Büyük Kumkuşu ve Bataklık Kırlangıcı sayılabilir. Diğer

taraftan dünyanın en hızlı kuşunu (Gökdoğan) ve Türkiye’nin en küçük kuşlarını (Çitkuşu,

Çalıkuşu, Sürmeli Çalıkuşu) Zonguldak’ta gözlemlemek mümkündür. Bu türlerin tamamı

Filyos deltasında gözlemlenmiştir.

Karabük İli Kuş Gözlemciliği ile İlgili Varlıklar

Dünyayı kuşların dünyasından tanımayı sağlayan bir gözlem sporu olarak tanımlanan kuş

gözlemciliği potansiyeli açısından özellikle Yenice ormanlarının çok zengin olduğu ifade

edilebilir. Yenice Ormanları farklı kuş türlerine ve onların besin kaynağı olan böceklere doğal

yaşam ortamı sağlamaktadır. Ormanlarda gökçe güvercin, ak sırtlı ağaçkakan, ortanca

ağaçkakan, çizgili ötleğen, alaca sinekkapan türleri yoğun olarak bulunmaktadır. Ayrıca

çulluk, tahtalı güvercin, alakarga, orman tavuğu, ispinoz, atmaca ve diğer bazı yırtıcı kuş

türleri bölgede izlenebilmektedir.

Bartın İli Kuş Gözlemciliği ile İlgili Varlıklar

Amasra’da çeşitli balıkçıl kuşların yanı sıra kış aylarında Amasra limanlarına gelen kuğular da

izlenebilmektedir.

1.1.5.2.7. KÜLTÜR TURİZMİ

Kültür turizmi, bir bölgenin ya da bir ülkenin kültürel varlıklarını; tarih, sanat, mimari,

arkeoloji gibi kültürel ögeleri, halkın yaşam biçimini, festivaller, moda gösterileri, müzik,

sinema gösterileri, sergiler, v.b. kültürel etkinlikleri ve güncel sanat eserlerini turistik bir ürün

biçiminde ziyaretçilerin hizmetine sunan bir turizm biçimidir. Tüm arkeolojik, tarihsel kültür

varlıkları, müzeler, ören yerleri, anıtsal yapılar, sivil mimari örnekleri, her türlü güncel sanat

eseri ve etkinliği (resim, heykel, film, fotoğraf, güncel sanat, festivaller, konserler, sergiler)

etnografya, folklor, yemek kültürü, bazı sosyo-ekonomik olgular (gecekondular, dinsel

motifler), gibi kültürel ürünlerin keşfedilmesi, incelenmesi, tecrübe edilmesi ve eğitim

amacıyla yapılan seyahatler bu turizm türü içerisinde yer almaktadır. Safranbolu, Eskipazar,

madencilik faaliyetleri ile ön plana çıkan Zonguldak kültür turizminin gerçekleştirilebileceği

yerlerin başında gelmektedir.

1.1.5.3. TURİZM SEKTÖRÜ KONAKLAMA VE HİZMET KAPASİTESİ

TABLO.19. Zonguldak, Karabük, Bartın İlleri Konaklama Tesisi Sayısı (2011)

Tesis Türü ve Sınıfı Zonguldak Karabük Bartın Toplam

***** 1 - - 1

**** 1 - - 1

*** 9 5 2 16

** 2 1 4 7

* 1 - - 1

Özel Belgeli 1 13 - 14

Belediye Belgeli

Oteller

19 58 36 113

Pansiyonlar - 11 34 45

TOPLAM 34 88 76 198

Kaynak: Zonguldak, Karabük, Bartın Kültür ve Turizm Müdürlükleri, 2011

Bölgedeki konaklama tesislerinin % 45’i (88 adedi) Karabük ilinde yer almaktadır. Mevcut

tesislerin çoğu Safranbolu ilçesinin turistik ve kültürel özelliği nedeniyle eski konakların

restorasyonu ile oluşturulmuş özel belgeli konak ve otellerdir. Karabük ilini 76 konaklama

tesisi ile Bartın ili (% 38) izlemektedir. En az konaklama tesisinin ise Zonguldak ilinde (% 17)

bulunduğu görülmektedir. Bununla birlikte Zonguldak ilinde ağırlıklı olarak turizm işletme

belgeli ve nitelikli tesis (yıldızlı) faaliyet göstermektedir.

TABLO.20. Zonguldak, Karabük, Bartın İlleri Konaklama Tesisi Kapasitesi (2011)

İller Turizm İşletme Belgeli Belediye Belgeli

Oda Sayısı % Yatak

Sayısı

% Oda Sayısı % Yatak Sayısı %

Zonguldak 688 49 1362 44 532 24 1060 20

Karabük 446 31 1070 34 704 31 1806 33

Bartın 286 20 696 22 1011 45 2514 47

Toplam 1420 100 3128 100 2247 100 5380 100


Zonguldak, Karabük ve Bartın illeri oda sayısı ve yatak kapasitesi açısından incelendiğinde

bölgedeki turizm işletme belgeli ve belediye belgeli oda sayısının 3667 oda ve yatak

kapasitesinin ise 8508 yatak olduğu görülmektedir. Bölgede toplam yatak sayısı içerisinde

turizm işletme belgeli yatak sayısının oranı % 37’dir. En çok turizm işletme belgeli yatak

kapasitesi Zonguldak ilinde bulunmaktadır. Zonguldak bölgedeki toplam yatak kapasitesinin

% 44’üne sahiptir. En çok belediye belgeli yatak kapasitesi ise Bartın ilinde bulunmaktadır.

Bartın ili bölgedeki belediye belgeli yatakların % 47’sine sahiptir.

Tablo.21. İllere Göre Bölgeyi Ziyaret Eden Turist Sayısı


Yıllar itibarıyla en çok turist alan il Bartın’dır. Bölgeye gelen yaklaşık 450 bin turistin yarıya

yakını Bartın ilinde konaklamaktadır.

Bölgeye gelen turistlerin ortalama % 95’ini yerli turistler oluşturmaktadır. Bölgeye gelen

yabancı turist oranı yıllara göre % 6-% 8 arasında değişmektedir.

1.1.5.4. BÖLGEDE TURİZM SEKTÖRÜ İSTİHDAM DEĞERLERİ

Tablo.22. İller İtibariyle Turizm Sektöründe İstihdam Edilen Çalışan Sayısı (2011)

TURİZM İŞLETMELERİ ZONGULDAK KARABÜK BARTIN

Turizm İşletme Belgeli Konaklama Tesisleri 310 182 90

Belediye Belgeli Konaklama Tesisleri 154 187 200

Seyahat Acentaları 30 12 6

Yiyecek İçecek İşletmeleri

(Restaurant, Cafe, Bar) 1447 300 300

TOPLAM 1914 681 596

0

50000

100000

150000

200000

250000

2005 2006 2007 2008 2009 2010

ZONGULDAK

KARABÜK

BARTIN

Kaynak: Rakamlar, TR 81 bölgesinde faaliyet gösteren turizm işletme belgeli ve belediye belgeli

konaklama tesisleri ile Sanayii ve Ticaret Odası kayıtları ve Esnaf ve Sanatkârlar Odası kayıtlarından

derlenmiştir.

Bölgede turizm sektöründe toplam 3191 kişi istihdam edilmektedir. Ancak turizm sektöründe

çalışan insan sayısının bu rakamın çok daha üzerinde olduğu tahmin edilmektir zira pek çok

tesiste sigortasız çalışan çok sayıda insan bulunmaktadır. Bununla birlikte turizm sektöründe

en çok çalışan Zonguldak ilindedir.


Bölge coğrafyasının jeomorfolojik

özellikleri nedeniyle farklı turizm

aktivitelerine uygun yapıda

olması

Turizm kavramı yerel

yönetimlerce ve bölge halkınca

tam olarak algılanamaması

Turistlerin değişen

motivasyonları, daha otantik,

farklı ve benzersiz deneyimler

yaşamak istemeleri ve farklı

turizm ürünlerine yönelik

olarak değişen satın alma

davranışları

Doğaya yönelik turizm

faaliyetlerinin artışı nedeniyle

doğal çevre üzerinde baskının

artması, biyolojik çeşitliliğin

olumsuz etkilenmesi ve yok

olması

Bölgenin “Batı Karadeniz Kıyı

Koridoru” çalışmasının bir parçası

olması

Doğal ve kültürel değerlerin

yeterince korunamaması

Kıyı turizminin yoğun olduğu

bazı destinasyonlarda pazarın

doyuma ulaşması nedeniyle

turistlerin alternatif

destinasyon ve turizm çeşidi

arayışı

Nüfus yoğunluğu nedeniyle

taşıma kapasitesinin aşılması

ve doğal alanlarda tahribat

yaratması

Flora ve fauna açısından benzersiz

bir zenginliğe sahip olması

Bölgede alternatif turizm

çeşitleri konusunda

uzmanlaşmış seyahat

acenteleri ve tur

operatörlerinin az ve yetersiz

olması

Dünyada ve Türkiye’de

alternatif turizm türlerine

yönelik talebin giderek

artması

Bazı alanlarda artan yoğun

turist akını sebebiyle alanın

doyum noktasına ulaşması ve

kaynakların bozulma ve

kirlenme seviyeleri arttıkça ve

taşıma kapasitesi zorlandıkça

yörenin cazibesini yitirmeye

başlaması

Önemli orman alanlarının ve Milli

Parkların bölge sınırları içerisinde

yer alması (Küre Dağları Milli

Parkı, Yenice Ormanları,

Yedigöller Milli Parkı)

Denizlerin kirli olması

nedeniyle kıyı turizminin

yapılamaması

Karadeniz Havzası Ekonomik

İşbirliği vb. gerçekleşme

olasılığı yüksek uluslararası

organizasyonların gündemde

olması

Safranbolu ve Amasra’da

artan kitle turizmi ve

günübirlikçi sayısına bağlı

olarak bölgede yaşanan

yoğunlaşma ve bu

yoğunlaşmanın getirmiş

olduğu sorunlar

Tarihi, arkeolojik, kültürel ve

folklorik değerlerin doğal

alanlarla bir arada bulunması

Turizm paydaşları arasında

diyalog ve işbirliğinin yetersiz

olması

Üniversite şehirleri olması

nedeniyle artan genç nüfus ve

öğrenci ailelerinin bölgeyi

ziyaret etmeleri nedeniyle

potansiyel turist sayısının

artması

Bölgede Sit alanı ilan edilen (Örneğin Safranbolu) şehirlerde restorasyon çalışmalarında yaşanan bürokratik zorluklar

Uluslararası ve ulusal pazarlar için

keşfedilmemiş bir destinasyon

olması

Plansız kentleşme

Bölgede bulunan üç kentin

(Zonguldak, Karabük, Bartın)

birbirine yakın olması ve

bütünleşik bir destinasyon

yaratma potansiyeli

Rakip destinasyon

merkezlerinin (Kastamonu,

Beypazarı vb.) olması ve bu

şehirlerin bazı alanlarda

rekabet üstünlüğüne sahip

olmaları.

Özgün turistik ürün çeşitliliğine

sahip olması

Doğal alanlarda bulunan üst

yapı tesislerinin doğal çevre

ile uyumsuz olması

Bölgede gelişen ulaşım

olanakları nedeniyle bölgenin

daha ulaşılabilir olması

Büyük şehirlere yakın olması

Konaklama tesisi niteliklerinin

ve yatak kapasitesinin yetersiz

olması

Küresel ısınma nedeniyle güney bölgelerinden kaçış ve kuzey bölgelerine yönelik turizm talebinin artması

Dünya miras listesine dahil edilen

Safranbolu’nun uluslararası üne

sahip olması, olumlu marka imajı

ve bölgede marka yaratma

potansiyelinin olması

Toplumda alternatif turizm

bilincinin yeterince

geliştirilememiş olması

Eko turizm potansiyelinin yüksek olması

Bölgedeki sanayi tesislerinin

varlığına bağlı olarak artan

çevre kirliliği ve yetersiz çevre

kalitesi

Bölgede turizm pazarının doyuma

ulaşmamış olması ve rekabetin

şiddetli olmaması nedeniyle yeni

yatırımcılara açık olması

Yeterli turistik kaynakların

varlığına karşın turizm

faaliyetlerinin

çeşitlendirilmesi hususunda

vizyon eksikliği

Kalifiye turizm personeli

istihdamı

Bölgenin turistik tanıtım ve

pazarlamasının yetersiz

olması

1.1.6. YAPI SEKTÖRÜ

Batı Karadeniz Bölgesinde yapı malzemeleri sektörü 10 alt sektörü içermektedir: Çimento,

alçı, kireç, hazır beton, agrega, tuğla, kiremit, seramik, cam ve mermer.

1.1.6.1. ÇİMENTO

Bölge, yüksek fırın cürufu, uçucu kül gibi puzolanik malzemeler açısından önemli bir

potansiyele sahiptir. Bu malzemeler bölgedeki öğütme tesisleri vasıtasıyla katkılı çimento

üretiminde değerlendirilmektedir Çimento fabrikalarının yurtiçinde ürün satışı yaptıkları

başlıca iller Zonguldak, Düzce, Kastamonu, Karabük, Çankırı ve Sinop’tur. Bölgeden Rusya,

Kuzey Afrika ve Romanya gibi ülkelere çimento ihracatı gerçekleştirilmektedir.

Zonguldak, Karabük ve Bartın illerinin her birinde birer adet çimento fabrikası bulunmaktadır.

Bunlardan Zonguldak –Ereğli ve Karabük illerinde bulunan çimento fabrikaları öğütme tesisi

niteliğinde, Bartın’daki çimento fabrikası ise entegre tesis niteliğindedir. Zonguldak, Karabük

ve Bartın illerinde çimento sektöründe çalışan toplam 215 kişi bulunmaktadır.

Bölgedeki bu üç çimento fabrikası yılda ortalama 876.000 ton üretim yapmaktadır.

Karadeniz Bölgesinde ise toplamda 10 adet fabrika üretim yapmaktadır ve toplam üretim

yıllık 10,761 milyon tondur. Buna göre Batı Karadeniz Bölgesindeki üretim, tüm Karadeniz

Bölgesinin üretim kapasitesinin % 8,1’ini, Türkiye geneli çimento üretim kapasitesinin ise %

0,83’ünü oluşturmaktadır.

Grafik.14. TR81 Düzey 2 Bölgesi Çimento ve Klinker Üretim Değerleri

230 251 233

835 859 855

0

200

400

600

800

1000

2008 2009 2010

Üre

tim

(b

in t

on

)

Yıllar

klinker çimento

Bölgedeki limanların iyileştirilmesi ve kapasitelerinin arttırılması, hem yakın pazarlara hem

de uzak pazarlara erişim açısından büyük önem arz etmektedir. Uçucu kül katkılı çimento

üretiminde termik santrallerin uçucu küllerinin kullanıldığı bölgede, külün teknik kalitesinde

dönemsel olarak dalgalanmaların olması önemli bir sorundur zira bu durum sürdürülebilir ve

kaliteli katkılı çimento üretiminde sıkıntılara yol açmakta ve maliyeti arttırmaktadır.

1.1.6.2. ALÇI

Alçı yangına dayanıklı bir malzemedir. Yanmaz bir malzeme olan alçı, yangın esnasında zehirli

gaz çıkarmamaktadır. Alçının ısı yalıtım özelliği bu amaç için özel olarak geliştirilmiş

malzemeler kadar olmasa da iyidir. Isı iletkenlik katsayısının düşük olması nedeniyle

yapılarda enerji tasarrufu amacıyla kullanılan malzemeler arasındadır. Alçı malzemesinin

birim hacim ağırlığının çimento esaslı diğer yapı malzemelerine oranla daha düşük olması

yapıda taşıyıcı sisteme aktarılan zati yüklerin azaltılması açısından da bir avantaj sayılabilir.

Cam sanayi, boya, tutkal, plastik üretimi ve ecza sanayi gibi birçok sanayi kolunda

kullanılmasına karşın alçının en yaygın olarak kullanıldığı alan inşaat sektörüdür. İnşaat

sektöründe alçı, toz ürün halinde inşaat alçısı, sıva alçısı, kartonpiyer alçısı, derz dolgu alçısı,

saten perdah alçısı olarak kullanıldığı gibi iç mekânları ayırmak için alçı-pano bölme elemanı,

tavan kaplama elemanı, alçı blok elemanı gibi prefabrik yapı malzemesi olarak da

kullanılmaktadır. Çimento sanayinde alçı, alçıtaşı olarak çimentonun ani prizini dengeleyici

olarak kullanılmaktadır.

BATI KARADENİZ BÖLGESİNİN MEVCUT DURUMDAKİ YERİ

Bölgede doğal alçıtaşı veya alçı ürünleri üretimi gerçekleştiren herhangi bir işletme

bulunmamaktadır. Yerel yönetimlerce Karabük ili Ovacık ilçesine bağlı Pürçükören Köyü

civarında önemli miktarda doğal alçıtaşı madeni bulunduğu belirtilmektedir ancak MTA’nın

Karabük İli Maden ve Enerji Kaynakları raporunda (2010) doğal alçıtaşı rezervi ve kalitesi

konusunda herhangi bir bilgi yer almamaktadır. Bölgede cevher rezervi ve özelliklerinin

belirlenebilmesi için saha bazında jeolojik ve hammaddeler ön araştırma çalışmalarına ihtiyaç

duyulmaktadır.

Buna karşın Zonguldak ili Çatalağzı beldesinde işletmeye alınan ZETES-II adlı taş kömürü

termik santralinin tam kapasite çalışması durumunda, baca gazı kükürt arıtma işlemi

neticesinde günlük 1000 ton kül ve sentetik alçıtaşı oluşacağı öngörülmektedir. ZETES

santrallerinde yılda 230 bin ton sentetik alçı oluşacağı öngörülmektedir. Bölgede taş

kömürüne dayalı ilave termik santrallerin kurulması planlanmakta olup, bu tesislerin

faaliyete geçmesi durumunda ilave sentetik alçıtaşı üretimi söz konusu olacaktır.

2008 yılında 70 milyon adet üretim kapasitesi ile Çaycuma Kâğıt Torba fabrikası kurulmuş

olup gıda, kimya, maden, çimento, yapı kimyasalları ve alçı sektörleri için renkli kraft kağıt

üretimi gerçekleştirmektedir. Gelişmiş teknolojiler ile üretim yapan Çaycuma kağıt fabrikası

AR-GE çalışmaları aracılığıyla dayanıklı alçı plaka kartonlarının Batı Karadeniz Bölgesinde

üretilmesi için önemli bir potansiyel oluşturmaktadır.

Bölgede alçı sanayi sektörünün gelişmesi için önemli bir potansiyel bulunmaktadır. Termik

santrallerde baca gazı arıtma işlemlerinde ortaya çıkan sentetik alçının yapı, çimento ve

seramik sektöründe değerlendirilmesiyle bölgeye hem ekonomik girdi hem de istihdam alanı

yaratılabilecektir. Aynı zamanda değerlendirilmemesi durumunda bir atık malzemesine

dönüşen sentetik alçının bertarafının yaratacağı çevresel sorunlar da önlenmiş olacaktır. Bu

durum özellikle uçucu kül ile birlikte sentetik alçının çimento üretiminde değerlendirilmesi

durumunda daha büyük etkiye sahip olacaktır. Termik santrallerde oluşan kül ve alçıtaşı

kullanılarak gaz beton üretilmesi de mümkündür. Sentetik alçı özelliklerinin; çimento, yapı

malzemesi, seramik sektörlerinde kullanımının uygunluğunun değerlendirilmesi için kapsamlı

araştırma çalışmalarına ihtiyaç duyulmaktadır.

1.1.6.4. KİREÇ SEKTÖRÜ

Kireçtaşının ana kullanım alanları sırasıyla; inşaat ve yapı, çimento, kireç üretimi, demir-çelik,

demir dışı metal, tarım, seramik, çevre (baca gazı arıtma, su arıtma), cam sanayi, soda sanayi,

şeker sanayi, kâğıt sanayi, lastik–plastik-kauçuk sanayi ve boya imalatı gibi sektörlerdir. Kireç

malzemesi günümüzde en çok sıva, harç, karayolu stabilizasyonu, bitümlü karışımlarda katkı

maddesi, gaz beton üretimi, kireç-kum tuğlası ve badana işlerinde kullanılmaktadır. Sıvalarda

kullanımı gün geçtikçe yeni kimyasal maddelerin piyasaya arzı nedeniyle giderek

azalmaktadır. Buna karşın, inşaat sektörünün yanı sıra başka büyük sanayi kollarında da

kullanılmaktadır.

Grafik.15. 2007 Yılında Kireç Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı

47%

22% 14%

13%

2% 2%

DEMİR ÇELİK

İNŞAAT

KİMYA

SODA SANAYİ

ŞEKER ENDÜSTRİSİ

YAPI MALZEMELERİ


Batı Karadeniz Bölgesinde kireç üretimine uygun kireçtaşı rezervleri tüketim ihtiyacının çok

üzerindedir. Bölgede endüstriyel kireç üretimi Bartın Kireç Fabrikası (KİMTAŞ) isimli firma

tarafından gerçekleştirilmektedir. Yine bölgede yamaç ocağı şeklindeki üretim ile AHO kireç

fabrikası bulunmaktadır. Kireç fabrikasında üretilen kireç ürünleri yurtiçinde Trabzon, Ankara

ve Bursa illerine pazarlanmaktadır.

Bölgedeki birincil kireç tüketimi demir-çelik, çimento ve elektrik enerjisi üretim sanayilerinde

gerçekleşmektedir. İkincil kireç tüketimi ise yapı malzemesi, inşaat sektörü ve tarımsal

faaliyetlerde gerçekleşmektedir.

Önemli kireçtaşı ve kireç tüketicileri arasında yer alan ERDEMİR ve KARDEMİR demir-çelik

işletmeleri, kireçtaşı ve kireç ihtiyaçlarını kendi işlettikleri ocaklardan sağlamaktadır.

Çatalağzı’nda işletilmekte olan ZETES Termik Santrallerinde de önemli miktarda kireçtaşı

tüketimi gerçekleşmekte olup kireçtaşı ihtiyacı yakın civardaki taşocaklarından

sağlanmaktadır. Bölge genelinde inşaat ve yapı sektöründe de kireç kullanımı yaygındır.

1.1.6.5. HAZIR BETON

Hazır betonun yaş sistem ve kuru sistem olmak üzere iki üretim yöntemi bulunmaktadır. Her

iki sistemde de iri (kırmataş, mıcır, çakıl) ve ince agregalar (kum) yıldız veya bunker tipi

depolarda stoklanır. Hazır beton üretiminde betonu oluşturan bileşenlerin kullanım

miktarları daha önceden laboratuvarlarda denenmiş beton reçetelerine uygun olarak

elektronik tartım yöntemi ile hassas bir şekilde belirlenmektedir.


Bölgede toplam 13 adet hazır beton üreticisi firma bulunmaktadır. Bu firmalara bağlı hazır

beton tesisleri Zonguldak, Karabük ve Bartın illerine yayılmış durumdadır.

Grafik.16. TR81 Düzey 2 Bölgesi 2008-2010 Yılları Arası Hazır Beton Üretim Miktarları

Bölgedeki hazır beton üreticisi firmaların üç adedi anonim şirket iken geri kalan firmalar

limited şirket şeklinde yapılanmışlardır. Hazır beton üreticileri ürettikleri hazır betonu

öncelikle kendi bölgelerinde satmaktadırlar ve bölge dışında faaliyetleri bulunmamaktadır.

Bölgedeki hazır beton firmaları hazır beton üretim girdilerinden çimentoyu bölge dışından

Ankara, Bolu’dan, kimyasal katkıları ise Ankara, İstanbul ve Kocaeli’nden temin

etmektedirler. Hazır beton sektörünün ürettiği ürün hemen tüketilen bir ürün olduğundan

ihracat kalemi bulunmamaktadır.

1.1.6.6. BETON AGREGALARI

Beton agregaları sektörü asıl olarak hazır beton sektörünün bir alt sektörü olma

niteliğindedir. Genel bir tanım olarak beton agregaları, harç veya beton oluşturmak amacı ile

bir bağlayıcı madde ile birlikte kullanılan, değişik boyutlarda, mineral kompozisyonlu granüler

(taneli) malzeme olarak tanımlanabilir.

Batı Karadeniz Bölgesinin Mevcut Durumdaki Yeri

Bölgedeki 11 işletmenin 4’ü Karabük ilinde, 7’si ise Zonguldak ilindedir. İşletme sayısı 11

olmakla birlikte işletmelerin çoğunun birden fazla yerde üretimi söz konusudur. Bu işletmeler

dışında bölgedeki kamu kuruluşlarının (DSİ, Karayolları, Köy hizmetleri, Belediyeler v.b.)

ruhsatlı sahaları mevcuttur ancak işletmelerin bu sahalarda kendi personelleri ve ekipmanları

ile bir faaliyette bulunmaları söz konusu değildir. Kamu kuruluşları kendi yapacakları işlerde

agrega kullanımı söz konusu olduğunda taşeron kullanmaktadırlar. Taşeronlar kamu

kuruluşlarının ruhsatlı sahalarından, sadece kamu kuruluşunun ihtiyaçları doğrultusunda

üretim yapmaktadırlar. Bu kuruluşların ruhsatlı saha bilgileri incelediğinde, Zonguldak’ta il

0,998

0,913

1,057

0,8

0,85

0,9

0,95

1

1,05

1,1

2008 2009 2010

Haz

ır b

eto

n ü

reti

mi (

mily

on

m3

)

Yıllar

özel idaresinin 5, DSİ’nin 3, Karayollarının 8, DLH’nin 5, Alaplı belediyesinin 2, TCDD’nin 1 ayrı

yerde kum-çakıl veya taş ocağı ruhsatlı alanı mevcuttur. Bartın ilinde ise, Karayollarının 6, Köy

hizmetlerinin 3, DLH’nin 3 ayrı yerde ruhsatlı sahası mevcuttur.

Agrega kurulu kapasite değerleri incelendiğinde Zonguldak ilinde toplam 4 milyon ton

Karabük ilinde ise 2 milyon ton üretim kapasitesi vardır. 2008 yılında Zonguldak ilinde 1

milyon 851 bin ton üretim yapılmışken Karabük ilindeki üretim 400 bin ton düzeyindedir.

1.1.6.7. TUĞLA ve KİREMİT

Tuğla grubunda inşaat tuğlaları ve fabrika tuğlaları olarak iki büyük gruba ayrılan tuğlalar içi

kısmen boş olduğundan dolayı hafiflikleri ve ısı ve ses izolasyonunda sağladıkları avantajlar

nedeniyle duvar üretiminde tercih edilen bir yapı malzemesidir. Fabrika tuğlaları klinker tipi,

dolu, düşey delikli ve yatay delikli olarak çok çeşitli boyutlarda imal edilmektedir.


Bölgede tuğla ve kiremit üretimi yalnızca Bartın ve Zonguldak illerinde gerçekleştirilmektedir.

Toplam üretici firma sayısı Bartın’da 3, Zonguldak’ta 1 olmak üzere 4 adettir. Bartın’da

bulunan bir işletme, tuğlanın yanı sıra beton kiremit de üretmektedir. Bu fabrika, beton

kiremit üretiminde Türkiye’nin ilk üretici fabrikalarından birisi olarak göze çarpmaktadır.

Ayrıca, ateş tuğlası ve refrakter kaplama malzemesi üreten Bartın’da 1 ve Zonguldak’ta ise 2

firma aktif olarak faaliyettedir.

Bölgede üretim yapan fabrikaların yıllık tuğla üretim kapasiteleri yaklaşık 74 milyon adettir.

Bu üretim kapasitesi ile bölge, tüm Türkiye tuğla üretim kapasitesinin yaklaşık %1,3’lük,

Karadeniz Bölgesi’nin ise %7,65’lik bir kısmını oluşturmaktadır. Aynı şekilde, beton kiremit

üretiminde de bölgenin yaklaşık 12 milyon adetlik üretim kapasitesi bulunmaktadır.

Tablo.23. Batı Karadeniz Bölgesi Toplam Tuğla Üretim Değerleri

YIL 2008

2009 2010

ÜRETİM (milyon adet) 31,15

31,52 30,53

Bölge genelindeki tuğla üretimi son yıllar içerisinde çok fazla değişim göstermemiştir ve genel

olarak 31 milyon adet civarında üretim yapılmıştır.

Tablo. 24. Batı Karadeniz Bölgesi Toplam Beton Kiremit Üretim Değerleri

YIL 2008

2009 2010

ÜRETİM (bin adet) 811,19

804,76 1385,31

2008 ve 2009 yılları içerisinde pek fazla değişiklik göstermeyen bölge beton kiremit üretimi,

2010 yılında yaklaşık % 72 artmıştır.

İlgili firmalar bölge haricinde dışında İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya ve Yalova gibi

Türkiye’nin değişik bölgelerine satış yapmakta ve Çorum, Kayseri, Ankara, Mersin, Bursa,

İstanbul ve Konya gibi illerden ise alış yapmaktadırlar.

1.1.6.8. REFRAKTER

Bölgede yüksek sıcaklığa dayanıklı tuğla ve refrakter malzemesi üreten üç adet fabrika

bulunmaktadır. Bunlardan birisi Bartın’da diğer ikisi ise Zonguldak ili içerisinde faaliyet

göstermektedir. Refrakter malzeme, genel tanım olarak, yüksek sıcaklıklara ve bu

sıcaklıklarda gaz, sıvı ve katı maddelerin fiziksel ve kimyasal etkilerine dayanıklı, metal veya

alaşım olmayan malzemedir.

Yüksek sıcaklıklara maruz fırın, baca vb. yapıların yapımında veya içinin kaplanmasında sıkça

kullanılmaktadır. Ayrıca yüksek sıcaklığa maruz her türlü yapı elemanında koruyucu kaplama

olarak da kullanım alanı bulunmaktadır.

Batı Karadeniz Bölgesinde yüksek sıcaklığa dayanıklı yapı malzemesi üretiminin 1940’lı

yıllarda Karabük civarında dolomit yataklarının bulunmasına dayandığı belirtilmektedir (DPT

2008). 1947 yılının sonlarında 14.000 ton/yıl kapasiteye sahip olan refrakter üretimi, 1949

yılında Zonguldak Hisarönü’nde kurulan Sümerbank Filyos Ateş Tuğla Sanayi tesisi ile birlikte

1988 yılı itibarı ile kapasitenin 65.000 ton/yıl’a ulaştığı belirtilmektedir (DPT 2008). Alümina-

silikat refrakter malzeme üreten Filyos Ateş Tuğlası Sanayii işletmesi bölgenin (ve

Türkiye’nin) önemli bir üreticisi olarak hizmet vermiştir ve 1997 yılında özelleştirilmiştir.

Bölgede halihazırda refrakter tuğlası üretimi yapan üç tesis bulunmaktadır. Firmalardan

sağlanan bilgilere göre bölgenin toplam refrakter tuğlası üretim kapasitesi, yaklaşık 34.500

ton/yıldır. Bölgede Toplam kapasitenin iki firmanın kapasitesini artırmış olmasına rağmen

özelleştirme sonrası Filyos ateş tuğlada ürün değişikliğine gidilmesi nedeniyle düştüğü

gözlenmektedir.

1.1.6.9. SERAMİK

Seramik, en basit tarifiyle, “çok yüksek sıcaklıkta pişirilmiş toprak” demektir. Doğadan elde

edilen kil, kaolen, kuvars ve feldspat gibi maddelerin belirli oranlarda karıştırılıp

şekillendirildikten sonra pişirilerek sertleşmesi suretiyle elde edilen malzemelerdir.

Seramik sektörü;

Seramik Kaplama Malzemeleri,

Seramik Sağlık Gereçleri,

Refrakter Ateş Tuğlaları,

Seramik Ham Maddeleri,

Seramik Mutfak ve Sofra Eşyaları,

Teknik Seramik

alt sektörlerinden oluşan inşaat sektörüne önemli oranda girdi sağlayan bir sanayi dalıdır.

Ancak, ekonomik büyüklüğü ve uluslararası ticarete konu olması bakımından sektörün iki

önemli ürünü olan kaplama malzemeleri ile sağlık gereçleridir.

Seramik sektöründe kullanılan başlıca hammaddeler; kil, kaolen, feldspat, kuvars, kireçtaşı,

dolomit, mermer ve bentonittir. Ayrıca; frit, zirkon, korund, çinko oksit, boraks, borik asit,

talk, renk verici asitler ve seramik boyaları gibi yardımcı hammaddeler kullanılmaktadır.

Batı Karadeniz Bölgesi seramik sektöründe Çanakçılar ve Bartın Seramik olmak üzere iki firma

faaliyet göstermektedir. Bölgedeki bu iki firma Türkiye toplam kapasitesinin %7.3

oluşturmaktadır.

Tablo.25. 2010 Yılı Seramik Üreticileri Ve Kapasiteleri

FİRMALAR KAPASİTE

(BİN ADET)

KAPASİTE

(TON)

ÇANAKÇILAR 1200 18000

BARTIN SERAMİK 350 5250

Bölgenin en önemli seramik firması Çanakçılar Seramiktir. Sanayi; bölgede 1960’lı yıllardan

beri seramik sağlık gereçleri sektöründe imalat ve pazarlama yapan firma 1980 yılında

fabrikasyon üretime geçmiştir. Kurulduğu 1980 yılından bu yana tevsi, modernizasyon

yatırımlarıyla sürekli büyüyen firma seramik sağlık gereçlerinin yanı sıra banyo mobilyaları da

üreten firma 400 bayii aracılığıyla ürünlerini pazarlamaktadır. Firma da yaklaşık 450 kişi

istihdam edilmekte olup, üretimin çoğunluğunu İstanbul, Ankara ve İzmir illerinde

pazarlarken, yaklaşık %40’ını da ihraç edilmektedir.

1994 yılında Bartın Şiremir Çavuş Köyü’ndeki Bartın seramik fabrikasında 210 kişi

çalışmaktadır. Bartın seramik fabrikası Türkiye genelinde 29 il ve Kuzey Kıbrıs Türk

Cumhuriyetinde bayiler yoluyla satış yapmaktadır. Bayi sayıları dikkate alındığında en büyük

hedef pazarları Ankara (21 bayi), İstanbul (14 bayi), Bartın (13 bayi) ve Zonguldak (8 bayi)

Bursa ve Konya (5’er bayi) illeridir. Bartın seramik toplam satışlarının % 5’ini yurt dışına ihraç

etmektedir. İhracat tutarı yaklaşık 400 bin Türk lirasıdır. İhracat yaptığı başlıca bölgeler kuzey

Afrika ülkeleri, Ortadoğu ve Türkî Cumhuriyetlerdir.

1.1.6.10. CAM SEKTÖRÜ

Cam sektörü ürünleriyle inşaat, otomotiv, beyaz eşya, gıda, içki, meşrubat, ilaç, kozmetik,

turizm, mobilya, boru, elektrik ve elektronik gibi birçok sektöre ve ev kesimine girdi veren

temel sanayi alanlarından biridir. Cam üretim sektörü başlıca; düzcam, cam ev eşyası, cam

ambalaj ve kimyasallar (hammaddeler vb.) gruplarından oluşmaktadır.

Camın ana gruplarını düzcam (işlenmiş camlar dahil), cam ev eşyası, cam ambalaj, cam elyafı,

ve cam yünü üretimi oluşturmaktadır. Cam sektörü ürünleriyle inşaat, otomotiv, beyaz eşya,

gıda, içki, meşrubat, ilaç, kozmetik, turizm, mobilya, boru, elektrik ve elektronik gibi birçok

sektöre ve ev kesimine girdi vermektedir.

Türkiye’de cam üretim kapasitesi (işlenmiş camlar hariç tutulmak üzere) 2 milyon ton

düzeyindedir. Bu rakamın % 42’si düzcam, % 30’u cam ambalaj, %18-20’si cam ev eşyası,

kalan yaklaşık % 10’luk kesim de cam elyafı, cam/kaya yünü ve diğer cam üretim

kapasitesinden oluşmaktadır. Ülkemizde cam sektörü, temel camlar (düz cam, buzlucam,

ayna, lamine, kaplamalı cam, mimari uygulamalar vb.), otomotiv ve diğer ulaşım araçları

camları, beyaz eşya camları, enerji camları (güneş enerjisi üretimi özellikli cam ve

kaplamalar), alanlarında önemli bir üretici ve tedarikçi konumundadır. Cam sektörü başlıca

inşaat, otomotiv, enerji, mobilya, beyaz eşya ve tarım sektörlerine girdi sağlamaktadır. Cam

sektörünün temel giderleri, hammadde (silis kumu, soda vb.), enerji ve işçiliktir.

Düzcam tüketiminde en fazla payı inşaat sektörü almakta olup bu sektörde yaşanan

gelişmeler doğrudan cam talebine de yansımaktadır. Binalarda yalıtım camları bünyesinde

kullanılarak enerji verimliliğine katkı sağlayan kaplamalı camlar, Türkiye’de ve uluslararası

pazarlarda talebi en fazla artan ürün gruplarından birini oluşturmaktadır. Otomotiv camı

satışları da doğrudan otomotiv sektöründeki gelişmelere bağlıdır. Güneş enerjisi alanında,

elektrik üreten güneş pillerinin (fotovoltaik-PV) kurulumları son yıllarda önemli oranda

artmıştır. Yenilenebilir güneş enerjisi sistemlerinde verimi artırmaya katkı sağlayan cam

ürünleri yakın gelecekte yüksek büyüme potansiyeli vaat etmektedir. Bu kapsamda enerji

camı işleme yatırımları önem arz edecektir (Şişecam 2010).


Bölgede cam sektörünün ihtiyaç duyduğu temel hammaddeler açısından önemli bir rezerv

bulunmasına rağmen sadece Bartın Kurucaşile’de silis kumu üretimi için bir adet ocak ve

hazırlama tesisi işletilmektedir.

Zonguldak ilinde en önemli endüstriyel hammadde kaynakları arasında dolomit, kuvarsit ve

kuvars kumu bulunmaktadır. Başlıca kuvars kumu yatakları Merkez ilçe Kokurdan,

Uzungüney ve Virancık yatakları ile Ereğli-Kirencik Köyü yataklarıdır.

Karabük ilinde önemli endüstriyel hammadde kaynakları arasında dolomit, kuvarsit feldspat

yer almaktadır. Endüstriyel hammadde yatakları Eskipazar, Eflani ve Merkez ilçede

yoğunlaşmaktadır. Eskipazar ilçesinde dolomit, Eflani ilçesinde kuvarsit yatakları

bulunmaktadır. Merkez ilçede de feldspat ve dolomit yatakları yer almaktadır.

Kurucaşile ilçesi Başköy mevkiinde Şişecam grubuna bağlı Cam İş Madencilik A.Ş. tarafından

işletilen silis kumu üretim ve hazırlama tesisinde üretim kapasitesi 250 bin ton/yıl olup,

toplam 42 kişilik istihdam bulunmaktadır. Üretilen silis kumu cam üretim sanayisinde düzcam

kumu olarak değerlendirilmektedir.

Bölgede cam sektörü için önemli hammadde rezervleri bulunmasına karşın cam üretim

sektörü bir gelişme gösterememiştir. Yakın geçmişte Batı Karadeniz bölgesi için hedef

yurtdışı pazarlar arasında yer alan ülkelerde (Rusya, Bulgaristan, Gürcistan, Ukrayna) cam

üretim tesislerinin kurulması veya kapasiteler ile ürün çeşitlerinin artırılması sektörün

bölgede gelişme potansiyelini sınırlandırmaktadır. Buna karşın ülkemizde cam işleme

sanayisinde önemli bir istihdam olmuştur. TR81 bölgesinde temel cam ürünlerine (düzcam

vb.) kara ve denizyolu ile ekonomik ulaşım potansiyelinin varlığı bölgede cam işleme

sektörünün gelişmesi için fırsat oluşturmaktadır.

1.1.6.11. MERMER

Endüstriyel anlamda; kesilip parlatılabilen ve ticari değeri olan her türlü kayaç, mermer

olarak adlandırılmaktadır. Günümüzde tanımın genişlemesinden dolayı mermer yerine doğal

taş terimi daha yaygın olarak kullanılmaktadır.

Doğal taşlar, doğadan çıkarıldıktan sonra ticari olarak işletilebilen en eski inşaat

malzemeleridir. Tarih boyunca insanoğlu tarafından yapılarda ve anıtlarda güzelliği,

dayanıklılığı nedeniyle kullanılmıştır. Zamanla kullanımı artan doğal taşlar günümüzde

özellikle inşaat, kaplama, döşeme, heykelcilik, mezar taşı yapımı, mıcır, porselen ve cam

sanayi, optik sanayi ve süs eşyası yapımında kullanılmaktadır. Doğal taş sektörü, son

dönemde yeni üreticilerin de pazara girmesiyle ivme kazanan; hem ülkemiz hem de dünya

ticareti için önem arz eden sektörler arasındadır.

Batı Karadeniz Bölgesinin Mevcut Durumdaki Yeri

Bölgede yalnızca Karabük ilinde önemli mermer yatakları bulunmaktadır. Karabük’te mermer

oluşumları özellikle Safranbolu, Eflani, Eskipazar ve Yenice ilçelerinde yoğunlaşmış

durumdadır.


Konut talebinin sürekli olması

Termik santrallerden elde edilen külün kalitesindeki dalgalanmalar

Başta limanlar olmak üzere ulaşım bağlantılarının iyileştirilmesi

Yakın zamanda yurtiçi ve yurtdışındaki yakın bölgelerde cam üretimine dönük yatırım yapılmış olması

Bölgede hazır betona talep olması

Alçı plakası üretiminde kullanılan dayanıklı kartonun üretilmiyor olması

Bölgedeki projelerin doğuracağı talep

Hali hazırda çimento ihracatı yapılıyor olması

Agrega ve mermer (doğal taş) sektörlerinde kapasite kullanım oranlarının düşüklüğü

Yakın coğrafyada yer alan ve dünya ortalamasının üzerinde büyüyen ülkelerin varlığı

Bölgede kraft kâğıt üreten bir tesisin olması

İşletmelerin rekabetçi olmaması

Otomotiv camı, kaplamalı cam, enerji camı gibi katma değeri yüksek ürünlere yönelik talep artışı

Sentetik alçı taşı üretimi yapan tesislerin olması

Enerji verimliliği yüksek yatırımların az olması

Kentsel dönüşümün yaratacağı talep ve büyümeye devam eden iç pazar

Bölgede birisi entegre tesis niteliği taşıyan 3 adet çimento fabrikası bulunması ve bunlarda cüruflu çimento üretiminin yapılıyor olması

Liman kapasitelerinin yetersiz olması

Yenilikçi üretimi tetikleyecek / geliştirecek talebin artması

Ateş tuğlası, refrakter kaplama malzemesi, tuğla, beton kiremit üretimi yapan işletmelerin bulunması

İşletmelerin kurumsallaşmamış olması

Bölgede refrakter malzemelerin hammaddesi olan dolomitin olması

TTK kömürünün pahalı olması

Yapı malzemeleri sektörünün Karadeniz geneli içerisindeki payının görece yüksek olması

Tuğla ve kiremit üretim sürecinde kullanılan katkı maddelerinin büyük oranda ithal ediliyor olması

Cam mozaik gibi katma değere sahip ürün üretiliyor olması

Teknoloji odaklı değil üretim / kapasite odaklı yapılanma

Başta Eskipazar olmak üzere Karabük’te bulunan mermer yataklarının olması

Hazır beton üretiminde standardizasyon ve kalifikasyon sorunlarının olması

Cam hammaddesi olan silis kumunun olması

Bartın Seramik ve Çanakçılar Seramik gibi görece kurumsallaşmış firmaların olması

1.1.7. ULAŞIM ve LOJİSTİK (TAMAMLANIYOR)

KUTU-II

DIŞ TİCARET

İTHALAT Batı Karadeniz Bölgesi ülke ithalatının yaklaşık %1’ini gerçekleştirmektedir. 2002 yılından 2012 yılına kadar geçen 10 yıllık süre içerisinde bölge payı %0,74 ila %1,35 arasında değişmektedir. Grafik. 17. TR81 Bölgesinin 2002-2012 Yılları Arası İthalattaki Ülke Payı

Kaynak: TUİK, İller Bazında İthalat Rakamları (2002-2012) Bölge illeri içerisinde en fazla ithalatı Zonguldak İli gerçekleştirmektedir. 2008 yılına kadar bölge ithalatının yaklaşık %90’lık kısmını tek başına yapan il, her sene payının bir kısmını Karabük İline aktarmış ve 2012 yılı itibariyle bölgede gerçekleştirilen 1 Milyon 754 Bin ABD Doları ihracatın yaklaşık %72’si gerçekleştirmiştir. Zonguldak ilinde 2011 yılı verilerine göre 93 adet ithalatçı firma bulunmaktadır. İthalatçı firma başına 16 Milyon 538 Bin ABD Doları ithalat yapılmıştır. Yine aynı dönemde kişi başına ithalat ise 2.512 ABD Doları’dır. Karabük İli 2002 yıllarında 18 Bin 720 ABD Doları olan ithalatını 2012 yılı itibariyle 482 Bin 827 ABD Doları seviyesine çıkartmış ve %4 olan bölge payını da %27 civarına yükseltmiştir. Karabük İlinde 2011 yılı verilerine göre 26 adet kayıtlı ithalatçı firma bulunmaktadır. İthalatçı firma başına 16 Milyon ABD Doları ithalat yapılmıştır. Kişi başına ithalat ise 1.902 ABD Doları’dır. Bartın İlinin ithalattaki bölge payı 10 yıllık süreç içerisinde neredeyse hiç değişmemiş ve %1’lik seviyesini korumuştur. Bartın İlinde 2011 yılı verileri incelendiğinde 20 adet ithalatçı firma bulunduğu görünmektedir. İthalatçı firma başına 742 Bin ABD Doları ithalat yapılmıştır. Kişi başına ithalat ise 79 ABD Doları seviyesindedir.

0,91% 1,00% 1,03%

1,34% 1,35%

1,04%

1,22% 1,15%

1,01%

0,82% 0,74%

0,00%

0,20%

0,40%

0,60%

0,80%

1,00%

1,20%

1,40%

1,60%

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Bölgenin Ülke İthalatındaki Payı

Bölge genelinde ithal edilen ürünlerin sektörel dağılımları incelendiğinde yaklaşık %63’lük payıyla en fazla madencilik ve taş ocaklığı sektöründe ürün ithal edildiği görünmektedir. İlgili sektörü %30,61’lik payı ile imalat sektörü ve %6’lık payıyla toptan ve perakende ticaret takip etmiştir. Grafik.18. TR81 Bölgesinde İthal Edilen Ürünlerin Dağılımı

Kaynak: TUİK, 2011 Yılı Ekonomik Faaliyetlere Göre İthalat

İHRACAT Batı Karadeniz Bölgesinin ülke ihracatındaki payı 2012 yılı itibariyle %0,33 seviyesindedir. Son on yıllık süreç incelendiğinde bu oranın %0,12 ila %0,5 arasında değiştiği görünmektedir. 2002 yılından sonra ülke ihracatındaki genel artışa paralel olarak bölge ihracatı da artmıştır. Hatta bölge ihracatı ülke ihracatından daha fazla büyümüş ve 2010 yılına kadar bölgenin payı oransal olarak her yıl artmıştır. 2010 yılında ekonomik krizin etkisiyle bölge ihracatı azalmış ancak 2011 yılında yükselmiş ve rekor kırarak toplam 680 Milyon ABD Doları seviyesine çıkmıştır. 2012 yılında ise tekrar 500 Milyon ABD Doları Seviyesine inmiştir. 2011 yılı verilerine göre Batı Karadeniz Bölgesi’nde faaliyet gösteren 100 adet ihracatçı firma bulunmaktadır. İllerin potansiyellerine göre ihracatçı firma başına düşen ihracat tutarı değişmekle birlikte 2011 yılı için bölgede bu tutar 6 Milyon 800 Bin ABD Doları’dır. Kişi başına düşen ihracat ise 667 ABD Doları’dır. Bu ortalama ile bölge, 26 düzey 2 bölgesi arasında 13. sırada yer almaktadır. Bölgelerin ihracat tutarlarına göre sıralamasına bakıldığında Batı Karadeniz Bölgesi 26 Düzey 2 Bölgesi arasında 2012 yılı itibariyle 19. sırada bulunmaktadır. Bölgenin son beş yıllık performansı dikkate alındığında on yedinci, on sekizinci ve on dokuzuncu sıralarda yer aldığı görünmektedir.

63,23%

30,61%

5,95%

0,21% 0,00%

Madencilik vetaşocakçılığı

İmalat

Toptan ve perakendeticaret

Tarım ve ormancılık

Diğer sosyal, toplumsal vekişisel hizmet faaliyetleri

Grafik .19. TR81 Bölgesinin 2002-2012 Yılları Arası İhracatta Ülke Payı

Kaynak: TUİK, İller Bazında İhracat Rakamları (2002-2012) Bölgenin ihracatına yön veren il Zonguldak ilidir. Grafik 1.4’de görüldüğü üzere 2009 yılına kadar bölge ihracatı Zonguldak ilinin ihracatına paralel şekilde bir performans sergilemiştir. Son yıllarda ise Karabük İlinin yükselen performansıyla birlikte bölge ihracatı da farklı bir eğim kazanmıştır. 2012 yılı verilerine göre Karabük İli bölge ihracatını %33’lük kısmını oluşturmaktadır. Bartın İlinin bölge payı yıllar itibariyle değişse de genellikle %3 seviyesinde kalmıştır.

Grafik.20. TR81 Bölgesinin 1996-2012 Yılları Arası İhracatı ($)

Kaynak: TÜİK, İller Bazında İhracat Rakamları (1996-2012) Bölge ihracatına yön veren sektörler incelendiğinde Zonguldak ve Karabük İllerinin de ihracatına yön veren çelik sektörünün baskın olduğu anlaşılmaktadır. 2012 yılında bölge ihracatının yaklaşık %70’ini çelik ihracatı oluşturmaktadır. Bu sektörü

0,12% 0,16% 0,17% 0,18%

0,21% 0,23%

0,40%

0,50%

0,39%

0,50%

0,33%

0,00%

0,10%

0,20%

0,30%

0,40%

0,50%

0,60%

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Bölgenin Ülke İhracatındaki Payı

0

100.000

200.000

300.000

400.000

500.000

600.000

700.000

800.000

TR81 ZONGULDAK KARABÜK BARTIN

%9’luk payı ile çimento cam seramik ve toprak ürünleri sektörü takip etmektedir. Diğer sektörlerin payları nispeten daha az yer kaplamaktadır. 2011 yılı incelendiğinde sıralamada ciddi bir değişiklik olmadığı ancak çelik sektörünün ihracat payının yaklaşık %79 seviyesinde olduğu görünmektedir. Grafik .21. Bölgenin İhracatında Öne Çıkan Sektörler (2012)

Kaynak: TİM, İller Bazında Sektör Rakamları (2012) Bölge ihracatında en fazla söz sahibi olan ülke toplam ihracat içerisinde %13’lük payıyla Romanya’dır. Romanya’yı Birleşik Devlet ve Fas takip etmiştir. İlgili dönemde bölgeden 137 farklı ülkeye ihracat yapılmıştır. İhracat yapılan ilk on ülkenin payı, bölge ihracatının %58’ine denk gelmektedir. 2011 yılında da bölgeden en fazla ihracat yapılan ülke Romanya olmuştur. Romanya’yı Fas ve İtalya takip etmiştir. Tablo.26. TR81 Bölgesinden En Fazla İhracat yapılan İlk 10 Ülke (2012)

ÜLKE Toplam TUTAR ($)

ROMANYA 62.048.000

BİRLEŞİK DEVLETLER 49.391.000

FAS 46.623.000

ALMANYA 23.226.000

YEMEN 16.532.000

KANADA 15.379.000

SURIYE ARAP CUM.(SUR 15.099.000

BİRLEŞİK KRALLIK 14.673.000

İRAN (İSLAM CUM.) 14.328.000

YUNANİSTAN 13.285.000

Kaynak: TİM, İller Bazında Sektör Rakamları (2012)

70%

9% 4%

4% 3%

2% 2%

2%

1%

1%

1%

1%

4%

Çelik

Çimento Cam SeramikVe Toprak ÜrünleriMakine Ve Aksamları

Kimyevi Maddeler VeMamulleriİklimlendirme Sanayii

Hazırgiyim VeKonfeksiyonDemir Ve Demir DışıMetallerSavunma Ve HavacılıkSanayiiAğaç Mamülleri VeOrman Ürünleri

ZONGULDAK Zonguldak ili TR81 düzey 2 bölgesi illeri içinde en fazla ihracat yapan ildir. 2008 yılı itibariyle kendi rekorunu kıran il, takip eden yıllarda aynı performansı sergileyememiş ve düşüşler yaşamıştır. 2012 yılı itibariyle yaklaşık 320 Milyon ABD Doları seviyesinde ihracat gerçekleştirerek bölge ihracatının %68’ini oluşturmuştur. Zonguldak İlinde 2011 yılı verilerine göre 61 adet kayıtlı ihracatçı firma bulunmaktadır. İhracatçı firma başına yaklaşık 7 Milyon 500 Bin ABD Doları ihracat yapılmaktadır. Kişi başına düşen 711 ABD Doları ihracat ortalamasıyla il, Türkiye’deki iller sıralamasında 24. sırada bulunmaktadır.

Grafik.22. Zonguldak İlinin 1996-2012 Yılları Arası İhracatı ($)

Kaynak: TÜİK, İller Bazında İhracat Rakamları (1996-2012) Zonguldak İlinin ihracatında baskın olan sektör çelik sektörüdür. Çelik ürünleri ihracatı ilin ihracatının yaklaşık %60’lık kısmına denk gelmektedir. Çelik sektörünü, %15’lik payıyla Çimento Cam Seramik ve Toprak Ürünleri takip etmektedir. İlk beş sektörün ilin ihracatındaki toplam payı %91’nin üzerindedir. Tablo.27. Zonguldak İlinden En Fazla İhracat Yapılan İlk 5 Sektör (2012)

2012 YILI İLK 5 SEKTÖR

SEKTÖRLER TOPLAM İL PAYI

Çelik 163.148.000 60%

Çimento Cam Seramik ve Toprak Ürünleri

41.587.000 15%

Makine ve Aksamları 16.670.000 6%

Kimyevi Maddeler ve Mamulleri

15.718.000 6%

İklimlendirme Sanayii

12.549.000 5%


0

100.000.000

200.000.000

300.000.000

400.000.000

500.000.000

600.000.000

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

İHRACAT DEĞERİ

Zonguldak İlinden dünyanın çeşitli ülkelerine ihracat yapılmaktadır. 2012 yılı verilerine göre 108 farklı ülkeye ürün satılmıştır. Bu ülkeler içinde %22’lik payı ile Romanya en fazla ihracat yapılan ülke konumundadır. Romanya’yı, Birleşik Devletler %16’lık payıyla takip etmiştir. İlk beş ülkenin ihracat payı %53’tür. Tablo.28. Zonguldak İlinden En Fazla İhracat Yapılan İlk 5 Ülke (2012)

S.N.

ÜLKE ADI TOPLAM İL PAYI

1 ROMANYA 59.721.000

22%

2 BİRLEŞİK DEVLETLER

44.962.000

16%

3 KANADA 15.125.000

6%

4 ALMANYA 13.380.000

5%

5 BİRLEŞİK KRALLIK

12.471.000

5%

Kaynak: TİM, İller Bazında Ülke Rakamları (2012)

KARABÜK Karabük İlinin ihracatında son yıllarda ciddi yükselişler olmuştur. İlin ihracatı 2000 yılında 10 Milyon ABD Doları seviyesinde bulunurken 2011 yılında rekor kırarak 224 Milyon ABD Doları seviyesine çıkmıştır. İlin bölge payı 2011-2012 yılları itibariyle %33 seviyesinde bulunmaktadır. Karabük İlinde 2011 yılı verilerine göre 25 adet kayıtlı ihracatçı firma bulunmaktadır. İhracatçı firma başına yaklaşık 9 Milyon 860 Bin ABD Doları ihracat yapılmaktadır. Kişi başına düşen 1.020 ABD Doları ihracat ortalamasıyla il Türkiye’deki iller sıralamasında 17. sırada bulunmaktadır.

Grafik.23. Karabük İlinin 1996-2012 Yılları Arası İhracatı ($)

Kaynak: TÜİK, İller Bazında İhracat Rakamları (1996-2012)

0

50.000.000

100.000.000

150.000.000

200.000.000

250.000.000

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

İHRACAT DEĞERİ

Karabük İlinin ihracatında da Zonguldak İlinde olduğu gibi Çelik sektörü baskındır. Çelik sektörünün ilin ihracatındaki payı yaklaşık %89’dur. Çelik sektörünü %5’lik katkısıyla savunma ve havacılık sanayii takip etmektedir. Tablo 1.4’de belirtilen ilk beş sektörün il ihracatındaki toplam payı %98,8’dir.

Tablo.29. Karabük İlinden En Fazla İhracat Yapılan İlk 5 Sektör (2012)



Çelik 161.290.000 89%

Savunma ve Havacılık Sanayii

8.704.000 5%

Makine ve Aksamları

3.853.000 2%

Hazır Giyim ve Konfeksiyon

3.569.000 1,97%

İklimlendirme Sanayii

1.095.000 0,61%

Kaynak: TİM, İller Bazında Sektör Rakamları (2012) Karabük ilinden 2012 yılında 104 farklı ülkeye ihracat yapılmıştır. Bu ülkeler arasında il ihracatının yaklaşık %26’sını gerçekleştiren Fas en fazla ihracat yapılan ülke olarak öne çıkmaktadır. Fas’ı, %9’luk payıyla Yemen takip etmektedir. Tablo 1.5’de yer alan beş ülkenin ihracat toplamı, ilin ihracatının yaklaşık %58’ini oluşturmaktadır. Tablo.30. Karabük İlinden En Fazla İhracat Yapılan İlk 5 Ülke (2012)

ÜLKE ADI (sırasıyla)

TOPLAM

İL PAYI

FAS 46.484.000

26%

YEMEN 16.093.000

9%

SURIYE ARAP CUM.(SUR

13.405.000

7%

BIRLESIK ARAP EMIRLI

11.816.000

7%

İRAN (İSLAM CUM.)

7.695.000

4%

Kaynak: TİM, İller Bazında Ülke Rakamları (2012)

BARTIN Bartın İli TR81 Bölgesi illeri içinde en az ihracat yapan ildir. Buna rağmen ilin ihracatı 2000 yılında 2 Milyon ABD Doları seviyesindeyken 2011 yılında ilin kendi rekorunu kırarak 20 Milyon ABD Doları seviyesinin üzerine çıkmıştır. İlin bölge payı genel olarak %3-%4 seviyelerinde bulunmaktadır. Bartın İlinde 2011 yılı verilerine göre 17 adet kayıtlı ihracatçı firma bulunmaktadır. İhracatçı firma başına yaklaşık 1 Milyon 213 Bin ABD Doları ihracat yapılmaktadır. Kişi başına 110 ABD Doları ihracat ortalamasıyla il, Türkiye’deki iller sıralamasında 60. sırada bulunmaktadır.

Grafik.24. Bartın İlinin 1996-2012 Yılları Arası İhracatı ($)

Kaynak: TÜİK, İller Bazında İhracat Rakamları (1996-2012) Bartın İlinin ihracatına yön veren sektörler bölgenin diğer illeri olan Karabük ve Zonguldak İlinden farklıdır. Diğer iki ildeki gibi çok baskın bir sektör bulunmamakla birlikte hazır giyim ve konfeksiyon sektörü %39’luk payı ile ilk sırada bulunmaktadır. Bu sektörü, %20’lik payı ile Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri sektörü takip etmektedir. Tablo 1.6’da belirtilen ilk beş sektörün il ihracatındaki toplam payı yaklaşık %87’dir. Tablo.31. Bartın İlinden En Fazla İhracat Yapılan İlk 5 Sektör (2012)



Hazır Giyim ve Konfeksiyon

5.902.000

39%

Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri

2.972.000

20%

Demir ve Demir Dışı Metaller

1.596.000

11%

Çimento Cam Seramik ve Toprak Ürünleri

1.362.000

9%

Kimyevi Maddeler ve Mamulleri

1.250.000

8%


0

5.000.000

10.000.000

15.000.000

20.000.000

25.000.000

İHRACAT DEĞERİ

Tablo.32. Bartın İlinden En Fazla İhracat Yapılan İlk 5 Ülke (2012)

Kaynak: TİM, İller Bazında Ülke Rakamları (2012) Bartın ilinden 2012 yılında 33 farklı ülkeye ihracat yapılmıştır. Bu ülkeler arasında il ihracatının yaklaşık %55’lik kısmını gerçekleştiren Almanya en fazla ihracat yapılan ülke olarak ön plana çıkmaktadır. Almanya’yı, %11’lik payıyla Türkmenistan takip etmektedir. Tablo 1.7’de yer alan diğer ülkelere bakıldığında Bartın ilinden komşu ülkelere yapılan ihracatın da önemli bir yer tuttuğu görünmektedir. Tabloda yer alan beş ülkenin ihracat toplamı, ilin ihracatının yaklaşık %79’unu oluşturmaktadır.

ÜLKE ADI (Sırasıyla) TOPLAM İL PAYI

ALMANYA 8.306.000 55%

TÜRKMENİSTAN 1.660.000 11%

IRAK 847.000 6%

GÜRCİSTAN 524.000 3%

AZERBEYCAN-NAHCIVAN

486.000 3%

KUTU-III

BATI KARADENİZ BÖLGESİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ

Batı Karadeniz Bölgesinde 4 adedi aktif olmak üzere toplam 5 adet Organize Sanayi

Bölgesi bulunmaktadır. Zonguldak Ereğli ve Çaycuma ilçelerinde bulunan Organize

Sanayi Bölgelerinde yatırım çalışmaları devam etmektedir. Alaplı İlçesi Organize

Sanayi Bölgesi’nde ise yer seçimi yapılmış olup, OSB’nin faaliyete geçirilmesine

yönelik çalışmalar sürdürülmektedir. Bölgede yer alan diğer OSB’ler Karabük ve Bartın

Organize Sanayi Bölgeleridir.

ZONGULDAK

ÇAYCUMA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ Çaycuma Organize Sanayi Bölgesi, 1991 yılında, Zonguldak Valisi başkanlığında

Zonguldak İl Özel İdaresi, Zonguldak Ticaret ve Sanayi Odası ve Çaycuma Ticaret ve

Sanayi Odasının katılımlarıyla kurulmuştur.

Karayolu bağlantıları tamamlanmış olan OSB, Ankara’ya 240 km, İstanbul’a 380 km,

bölgedeki tek havaalanı olan Zonguldak Havaalanına 12 km uzaklıktadır ve bu

anlamda bölgedeki en avantajlı OSB konumundadır. En yakın TCDD istasyonuna

uzaklığı ise 3 km’dir. Zonguldak ve Bartın Limanlarına 40-45 km’lik eşit uzaklıklarda

bulunan OSB, Filyos Vadisi Projesi kapsamında yapılacak olan Filyos Limanına ise 22

km mesafede bulunmaktadır.

Çaycuma Organize Sanayi Bölgesi’nde altyapı çalışmalarından, kanalizasyon, içme ve

kullanma suyu, terfi hattı, elektrik, yağmursuyu kanal şebekeleri ile tretuvar ve yol üst

kaplaması tamamlanmıştır. OSB Müdürlüğü EPDK’dan elektrik dağıtım lisansı almıştır.

Firmalar, trafoları kendileri yapmaktadırlar ve faturalandırmanın mevcut trafolara

ölçüm sistemi kurularak yapılması sağlanmaktadır. Su, OSB içerisinde bulunan

kuyulardan tedarik edilerek OSB yönetimi tarafından dağıtılmaktadır. 2010 yılı

içerisinde kâğıt ve elektrik sektörlerinde faaliyet göstermekte olan 2 firmanın

doğalgaz talebi olmuş ve bu konuda altyapı sağlanmıştır. Bunların yanında, atık su

arıtma tesisi konusunda, Bilim, Sanayi ve Teknoloji başvuruda bulunulmuştur.

Çaycuma OSB, 125 hektar arazi üzerinde kurulmuş, büyüklükleri 5000 ve 30.000 m2

arasında değişen toplam 65 parselden oluşmaktadır. OSB düz bir zemine sahip olduğu

için inşaat maliyetleri nispeten düşüktür.

Parsellerde birleştirme ya da ayırma işlemleri yapılmaktadır ancak bu yapılırken

ayrılan alanın minimum 5000 m2 olmasına ve söz konusu parsellerde faaliyet

gösterecek işletmelerin aynı sektörde olmasına dikkat edilmektedir. 1995 yılında

başlayan arsa tahsisleri, 2004 yılına kadar hızla devam etmiştir. 2010 Şubat ayında ise

bedelsiz arsa tahsisi uygulaması kalkmıştır. Tahsis bedeli olarak m2’ye 25 TL

alınmakta, bunun yanında, 5 TL katılım payı bulunmaktadır. Yıllık aidat miktarı ise

m2’ye 0,68 TL + KDV olarak belirlenmiştir. Firmaların % 90’ı OSB’de 2004 öncesi

dönemde yer seçmiştir. 2004-2010 döneminde ise bölge, teşvik kapsamına alınmadığı

için OSB’de arsa tahsisleri konusunda bir durgunluk yaşanmıştır. Bu dönemde,

yatırımlar daha çok Düzce’ye kaymıştır.

Çaycuma OSB’de yer alan firmaların NACE* kodlarına ve faaliyet durumlarına göre

listesi Tablo.1’de sunulmuştur. OSB’de yer alan parsellerin yaklaşık % 49’u üretimde

olan firmaları barındırırken, % 14’ünde üretimde olmayan firmalar bulunmaktadır.

OSB’nin yaklaşık %37’lik dilimi ise boştur.

Tablo.33. Çaycuma OSB Üretim Konusu ve Faaliyet Durumlarına Göre Firma Dağılımları

FİRMA ADI NACE KODU

Serenko Tekstil Konfeksiyon San. ve Tic. Ltd. Şti. 14

Başak Tekstil San. Tic. Ltd. Şti. 141301

Yeni Seher Tekstil Ltd. Şti. 141400

Özkara Kırtasiye Büro ve Av Malz. Çanta ve Amb. San. Tic. Ltd. Şti.

222200

İmak İnş. Mak. Tic. Taah. Ltd. Şti. 14.13

SF Sandalye 31.09

Ünver Tekstil San. Tic. Ltd. Şti. 141301

Deniz 1 Tekstil San. Tic. Ltd. Şti. 141301

Nersoy Tekstil San. Tic. Ltd. Şti. 14

Las Tekstil San. Makineleri İmalatı İth. İhr. San. Tic. Ltd. Şti. 141200

Çine Enerji 35.11

Kara Demir Mobilya İmalat İnş. San. Tic. A.Ş. 310902

Den-Ko Mobilya İmalat Yapı Malz. İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti. 310101

Çolakoğlu Konfeksiyon Day. Tük. Malları Mob. ve Orman Ürünleri İnş. Gıda San. Tic. Ltd. Şti.

162301

Kutucular Mobilya Mutfak PVC İnşaat San. Tic. Ltd. Şti. 31.02

Zontaş 49

Aydemir Kereste İnş. Nak. San. ve Tic. Ltd. Şti. 161002

Yiğit Orman Ürünleri San. ve Tic. Ltd. Şti. 161002

http://www.basaktekstil.com/

http://www.seheryildizi.com/

http://www.karademirmobilya.com/

http://www.denkobanyo.com.tr/

Reksan Vadi Orman Ürünleri Mad. Nak. En. Meta İnş. San. Tic. Ltd. Şti.

16.10

Essel Selüloz ve Kağıt San. A.Ş. 17.12

Doruk Ambalaj Gıda ve İhtiyaç Mad. San. Tic. Ltd. Şti. 172100

Er-Duş Küvet Jakuzi Yapı Malzemeleri İth. İhr. Ltd. Şti. 310101

Pelenkoğlu Doruk Beton Kiremit San. ve Tic. Ltd. Şti. 236101

Oral Cam ve Doğrama San. Tic. Ltd. Şti. 23.12

Nazar İnşaat PVC Aksesuar San. ve Tic. Ltd. Şti. 25.12

Akbaş Dış Tic. Pazarlama ve İnş. Ltd. Şti. 251201

Adels Gökermak Elektroteknik San. Ltd. Şti. 279000

Gersan Elektrik Ticaret Sanayi A.Ş. 271200

Mülhak Güpüpzade H.Mustafa Ağa Vakfı Mütevelliliği 222102

Us Mühendislik Endüstriyel ve Tıbbi Gazlar San. Tic. Ltd. Şti. 201100

Özlümak Makine İml. İhr.Dış Tic. San.Ltd. Şti. 289399

Trouw Nutrition TR. Gıda Tarım Hayvancılık San. Tic. A.Ş. 10.91

Çaycuma Süt Ürünleri San. ve Tic. Ltd. Şti. 10.51

Eko Tekstil 14

Dinamik Metal 31

Essel Selüloz 17

http://www.dorukambalaj.com/

http://www.pelenkoglu.com.tr/

http://www.akbasdistic.com.tr/

http://www.adels-gokermak.com/

http://www.inoxmak.com.tr/

http://www.trouw.com.tr/

http://www.caycumasut.com.tr/

EREĞLİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ Ereğli Organize Sanayi Bölgesi, 1995 yılında, Zonguldak Valisi Sami Seçkin

başkanlığında Zonguldak İl Özel İdaresi ve Ereğli Ticaret ve Sanayi Odasının

katılımlarıyla kurulmuştur.

Ereğli Organize Sanayi Bölgesi, Ereğli-İstanbul yolunun 5,3. km’sinden ayrılan Alaplı

yolunun 6,4. km’sinde yer almaktadır. OSB Ankara’ya karayoluyla 330 km, İstanbul’a

280 km mesafededir. TEM Düzce bağlantısına ise yaklaşık 60 km uzaklıktadır. Ereğli ve

Alaplı’daki liman projeleri dolayısıyla karayolu yanında deniz yolu ulaşımı açısından da

uygun bir konumda olan OSB, havayolu ve demir yolu ulaşımı açısından benzer

olanaklara sahip değildir. Karasu-Irmak demiryolu hattının tamamlanması ile beraber

OSB’nin demiryolu bağlantısı da sağlanmış olacaktır. OSB’nin kurulu olduğu arazinin

kamulaştırma işlemleri sonuçlandırılmıştır. OSB arazisinin yaklaşık büyüklüğü 200

hektar olup söz konusu alan belediye mücavir alanı dışındadır. Bölgede, içme suyu ve

kanalizasyon şebekeleri mevcuttur. Enerji dağıtımı EPDK’dan alınan lisansla OSB

Yönetimi tarafından yapılmaktadır. Doğalgaz sistemi mevcuttur. Herhangi bir altyapı

sorunu bulunmayan OSB’de katı atık toplanmasına yönelik çöp konteyneri alım işi de

tamamlanmıştır.

Organize Sanayi Bölgesi’nde, 5000, 10.000, 15.000 ve 20.000 m2’lik 4 farklı

büyüklükte sanayi alanları planlanmıştır. Sanayi parselleri ayrık yapı düzeninde ve yol

cephesinden 15 metrelik çekme mesafesi olacak şekilde oluşturulmuştur. Yamaç ve

dere yatakları ise rekreasyon alanı olarak değerlendirilmiştir. OSB’de parsel tahsis

bedeli 22 TL/m2’dir.

Tabloda Ereğli OSB’de yer alan firmaların NACE kodları ve faaliyet durumları

verilmiştir. Firmaların yaklaşık % 25’i üretim yapmakta iken, % 50’lik dilim henüz

faaliyete geçmemiştir. OSB’deki parsellerin yaklaşık % 25’i ise boştur.

Tablo.34. Ereğli OSB Üretim Konusu ve İşçi Sayılarına Göre Firma Dağılımları


Özdemir Boru 241008

Çınar Boru 241008

Tat Metal (Galve) 241008

Tat Metal (Soğ. Had)

Tat Metal

Erdoğan Metal 467205

Borsan 28

Dema Denizcilik 522900

Tat-San 25.1

Yametaş 24

Demes 251102

Kesan 25

Ermeksan 256201

Us Mühendislik 201100

Han Ticaret 24

Ak-Doğ Metal 25

Batı Karadeniz 28

Aypar 26.29

Rota 28

Raspatek 25

Bolu Çimento 23.2

Teknoplan 28

Ünallar Metal 522900

Sevinç Makine 28

Özgün Makine 28

Tahir Seramik 475208

Ege Otomotiv 451100

My Grup 25.24

Erk-Solar 24

Arzu Demirçelik 25

Emek Boru 24

Kar-Sac 25

Nur Ser Mak San 256201

Emre Metal 467205

Kaynak: Kdz.Ereğli OSB Müdürlüğü, Zonguldak Ticaret ve Sanayi Odası, Alan Araştırması

ALAPLI ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ

Alaplı Organize Sanayi Bölgesinin kuruluş çalışmaları 1996 yılında başlamış, 1997

yılında ise yer seçim çalışmaları tamamlanmıştır. 2005 yılında OSB kuruluş protokolü

yeniden düzenlenmiş ve yürürlüğe girmiştir.

OSB için seçilen alan, Ereğli Organize Sanayi Bölgesinin batısında yer almakta ve

karayoluna 2 km uzaklıkta bulunmaktadır. Toplam alanı 816.964,10 m2 olan OSB’nin

kamulaştırma çalışmaları tamamlanmıştır. Alaplı OSB elverişli konumu nedeniyle

yatırımcıların ilgisini çekmektedir.

Tetiker Metal 25

Bal-San 251102

Kardeşler Makine 467205

Kaya Metalurji 467205

Çivicioğlu 494101

Yametaş 24

Mtall 24

Mebeks 25

KARABÜK

KARABÜK ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ

Karabük Organize Sanayi Bölgesi Müteşebbis Teşekkülü 1992 yılında göreve

başlamıştır. Çeşitli kurum ve kuruluşların temsilcilerinin de katıldığı Yer Seçimi Heyeti

1993 yılında çalışmalarına başlamış, OSB’nin kuruluşu Sanayi ve Ticaret Bakanlığının

19.11.1993 tarih ve 5900 sayılı yazısı ile onaylanmıştır.

Karabük, TEM Otoyolu- Gerede bağlantısına 80 km uzaklıktadır. Karabük karayolu ile

Ankara’ya 218 km, İstanbul’a 420 km. ve Kocaeli’ye 300 km; demiryolu ile Zonguldak

iline 126 km mesafede yer almaktadır. OSB demiryolu ile yaklaşık 100 km mesafede

bulunan Zonguldak Limanından yararlanmaktadır. OSB’nin Bartın limanına mesafesi

70 km’dir. OSB’ye yaklaşık 70 km mesafede bulunan Filyos Vadisi Projesi’nin

bitirilmesiyle birlikte Filyos Limanı’ndan da yararlanma imkânı bulacak olan OSB, aynı

zamanda Yenice yolunun tamamlanması ile de deniz yoluna daha kolay ulaşım

sağlayacaktır.

1997 yılında ihalesi ve yer teslimi yapılan OSB’nin aynı tarihte temeli atılmıştır. 2000

yılında alt yapı inşaatı işleri kapsamında yer alan bölge içi yollar, içme ve kullanma

suyu, kanalizasyon, 1500 m3’lük su deposu, yağmur suyu drenajı çalışmaları

tamamlanmıştır. 2002 yılında da bölge içi yol, otopark, tretuvar kaplaması ve muhtelif

inşaat işleri sonuçlandırılmıştır.

Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ) Genel Müdürlüğü ile 2007 yılında

bağlantı anlaşması yapılmıştır. Hali hazırda 1430 MW enerji üretimi yapılmaktadır.

OSB alanını genişletmek ve yolla direkt bağlantı sağlayıp daha görünür hale gelmesini

sağlamak amacıyla 260 ha alan ilave edilmesi planlanmaktadır. Bu konuda

başvurularda bulunulmuş olup, konunun nihai hale getirilmesi beklenmektedir.

OSB’de açılacak 260 ha’nın yaklaşık 110 ha’lık kısmında ise Karabük il merkezinde

faaliyet gösteren 17 adet haddehane sahibinin bir araya gelerek oluşturdukları

KARMET A.Ş. kurulması planlanmaktadır.

Tabloda OSB’de yer alan firmaların NACE kodlarına ve faaliyet durumlarına

değinilmiştir. Tabloya göre, OSB’de yer alan firmaların % 62’si üretimdedir. %1 0’luk

dilim ise üretimde değildir. OSB’nin yaklaşık % 28’i boş durumdadır.

Tablo.35. Karabük OSB Üretim Konusu ve İşçi Sayılarına Göre Firma Dağılımları


Saf-Çel Çelik San. ve Tic. Ltd. Şti. 24

Şahin Demir Çelik San. ve Tic. Ltd. Şti. 241003

Ve-Ca Dış Tic. A.Ş. 251101

Yerlikaya İnşaat Turizm Taşımacılık Besicilik Sanayi Ticaret Paz. Ltd. Şti.

251101

Alter Dem. Çelik Endüstri Sanayi ve Tic. A. Ş. 241003

Hbm Demir Çelik End. San. Tic. Ltd. Şti. 241003

Kılınç D.Ç. San. ve Tic. Ltd. Şti. 241003

Form Tasarım Uyg. Dök. ve Met. San.Ltd.Şti. 245100

Gedikoğlu Pik Çelik ve Metal Dök.Tic.Ltd.Şti. 24

Nilpol Polimer Ürünleri San. Tic. Ltd. Şti. 22

Safranbolu Cam Mozaik San. ve Tic. A.Ş. 23.99

Yükseller Kereste Mobilya Doğrama İnşaat MalZ. Tic. Ve San. Ltd. Şti.

31

Erdeks Yapı Malzemeleri San. Tic. Ltd. Şti. 467304

Gonca Tekstil 141999

Kargisan Karabük Giyim San. ve Tic. A. Ş. 141999

Güven Besi Sanayi 101302

Safran Süt Ürünleri 108906

http://www.karorsan.org.tr/firmayonetim/firmarehberi/firmarehberi_detay.asp?id=7248



















BARTIN

BARTIN ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ Bartın Organize Sanayi Bölgesi’nin altyapı işlemlerine 1995 tarihinde başlanmış ve

altyapı inşaatı 1999 tarihinde tamamlanmıştır. Limana olan mesafesi ise 26 km’dir.

OSB, demiryolu bağlantısına ve Zonguldak Havaalanı’na da 24 km mesafede

bulunmaktadır. Bartın Organize Sanayi Bölgesi İstanbul’a 430 km, Ankara’ya ise 270

km. mesafededir.

OSB’de doğalgaz kullanılmaktadır. Su, kanalizasyon, PTT gibi hizmetler ise kolayca

sağlanabilmektedir. OSB’de tüm sanayi parsellerine toplam 6 trafo dağıtım binası ve

95 adet elektrik direği ile elektrik enerjisi verilmektedir. OSB yönetimi dağıtımcı

lisansına sahip olmasına rağmen, maliyetleri arttırmamak adına dağıtımcı işletmeciliği

yapmamaktadır. 5084 sayılı yasa çerçevesinde diğer illere göre % 50 ucuz enerji

kullandırılmaktadır. 2 adet pompa istasyonu mevcuttur ve kullanma suyu dağıtımı

yapılabilmektedir. Ayrıca ADSL internet bağlantısının altyapısı tamamlanarak

sanayicinin kullanımına sunulmuştur.

Türkiye’nin en büyük 500 sanayi kuruluşu arasında yer alan Mescier Holding de

OSB’de yatırım yapmış ve halihazırda üretimine devam etmektedir. Buna ek olarak

bölgede 2 adet haddehane yatırımı için de yer ayrılmış durumdadır. Gelen diğer

taleplerin karşılanamaması sebebiyle yeni bir OSB kurulması için başvuru yapılmıştır.

OSB’nin aydınlatma sistemi tamamlanarak gece aydınlatması sağlanmış, yağmur

sularının OSB dışına taşınması için 150 m’ lik yağmur suyu hattı tamamlanmıştır.

Tabloda NACE kodlarına ve faaliyet durumlarına göre OSB’de yer alan firmalar

sunulmuştur. Firmaların % 65’i üretimdedir. % 21’lik dilim ise üretim yapmamaktadır.

OSB’nin % 14’ü ise boştur.

Tablo.36. Bartın OSB Üretim Konusu ve İşçi Sayılarına Göre Firma Dağılımları


TÜSA 14

Onat Tekstil 141400

Murat Ticaret Kablo San. Ltd.Şti 222101

Risan Tekstil Ürün. San. Tic. A.Ş. 141400

Pinaldi Tekstil Konf. San. ve Tic. A.Ş. 141400

MŞ Tekstil Konfeksiyon San. 141400

Reymer Tekstil San. ve Tic. Ltd. Şti. 141400

Egemen Kauçuk Ayakkabı Taban San. 221905

Ufuk Orman Ürünleri Yatırım A.Ş. 310902

Özmadeş Madeni Eşya San. Tic. A.Ş. 31

Selko Ateş Tuğla San. Tic. A.Ş. 232002

Çakır Ahşap Ürün. İma. San. Tic. 310199

Yaprak Ekolojik-Bahçelik

Çağlar Makine 13 Mescier Demir-Çelik 241008

Barmak Bartın Makine San Tic. Ltd. Şti. 282900 Barçelik Metal San. Tic. Ltd. Şti. 282900 Teklas Kauçuk Sanayi ve Tic. A.Ş. 105107

Mür-Boy San. Tic. Ltd. Şti. 203003

Yelkenciler Mak. San. Tic. Ltd. Şti. 222301

Çakrazlılar Nakliyat

Bardo Mobilya San. Tic. A.Ş. 310902 Yeplas Yelkenciler Plastik San. Tic. Ltd. Şti.

222301

Yepsa Yelkenciler Plas. San. Tic. A.Ş. 222301

Şanver Helva Şeker. San. Tic. Ltd. Şti. 329999

Türkova Doğal Süt. İma. Sn. T. 105107 Enes Tekstil 14

Yimpa Toptan

BÖLGE OSB’LERİ GENEL DEĞERLENDİRME

Bölge OSB’leri hakkında daha detaylı bilgiler elde edebilmek amacıyla öncelikle OSB

müdürleriyle yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilerek OSB’lerin bugününe ve

geleceğine dair fikir alışverişinde bulunulmuştur. OSB müdürleriyle yapılan

görüşmelerin ardından OSB’lerde faaliyet göstermekte olan 70 firmaya yüz yüze

görüşme yöntemiyle anket uygulanmıştır.

Ankette, firma kuruluş yılları, faaliyet konuları ve istihdam bilgilerini içeren firma

bilgilerine, firmaların içsel sorunlarına, OSB’lerde yer seçmelerine sebep olan etkenler

ile bölgede karşılaştıkları sorunlara, OSB içi, bölge içi, iller arası ve ülkeler arası ticaret

ilişkilerine, yenilikçilik ve markalaşmaya yönelik sorulara yer verilmiştir.

Anket sonuçlarından genel bir değerlendirme yapıldığında şu sonuçlara ulaşılabilir:

Firmaların OSB’lerde faaliyetlerine başlama yılları genellikle 2007 sonrasında

yoğunlaşmaktadır. Bunda 2006 yılında bedelsiz arsa tahsisi uygulaması gibi etmenler

olduğu gibi teşvik ve destek politikaları dışında başka etmenler de söz konusu

olabilmektedir. Örneğin Karabük OSB özelinde 2006 yılına kadar pek çok boş parsel

dolu gözüktüğü için yeni yatırım alınamamıştır. 2006 yılında yapılan düzenlemenin

ardından özellikle 2007-2008 dönemlerinde OSB’de yatırımlar çoğalmıştır. Genel

anlamda bakıldığında da firmaların daha çok teşviklerinden yararlanmak amacıyla

OSB’lerde yer seçtikleri görülmektedir. Müsait ve geniş arazi kullanımı, altyapı

imkânlarının kolaylıkla sağlanması gibi nedenler de firmaların OSB’lerde faaliyetlerine

başlamasına sebep olmuştur.

Görüşme imkânı bulunan firmaların 8’i mikro, 32’si küçük, 20’si orta, 3’ü ise büyük

ölçekli işletmeler sınıfına girmektedir. 3 adet firma ise yıllık net satış hasılatı ya da

mali bilançosuna bakılmaksızın yalnızca çalışan sayıları baz alındığında KOBİ tanımı

dışında kalmaktadır.

Firmalar daha çok makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı

sektöründe faaliyet göstermektedirler. Bu sektörü giyim eşyaları imalatı sektörü

izlerken, üçüncü sırada mobilya imalatı sektörü gelmektedir. OSB’ler özelinde

bakıldığında ise; makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı sektörü

Ereğli OSB’de, mobilya sektörü ise Çaycuma ve Bartın OSB’lerinde ön plana çıkmıştır.

Giyim eşyalarının imalatı ise Çaycuma, Karabük ve Bartın OSB’lere dağılmış

durumdadır.

Görüşülen firmalarda toplam 4661 kişi istihdam edilmektedir. Çalışanların % 65’ini

erkekler, % 35’ini ise kadınlar oluşturmaktadır. Giyim eşyalarının imalatı dışında kalan

sektörlerde erkek egemen bir yapı hakim olup kadınların yalnızca firmaların idari

birimlerinde çalışmakta oldukları görülmektedir. Firmaların en büyük problemleri

arasında kalifiye ve nitelikli eleman istihdam edememek yer almaktadır. Özellikle

tekstil sektöründe makine operatörü; ana metal sanayinde kaynakçı, CNC torna

tezgâh operatörü, dilme ve boy kesme operatörü, kaynakçı, ağır vasıta ehliyetli şoför;

mobilya sektöründe mobilya ustası, makine ustası, kesim ve montaj ustası; gıda

sektöründe ise gıda mühendisi niteliğinde personellere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu

bağlamda bölgede bulunan meslek liseleri ile meslek yüksekokullarınca firmaların

ihtiyaçları doğrultusunda bölümler oluşturmaları önem arz etmektedir. İŞKUR’un ve

halk eğitim merkezlerinin de düzenleyecekleri mesleki eğitim kurslarını yine firmaların

ihtiyaçları doğrultusunda tasarlamaları önemlidir. Bunların yanında, üniversitelerin

ilgili bölümlerinin yardımı ile de staj programları oluşturulmasına önem verilmelidir.

Personelin çalışmaya hevesli olmaması ve bu sebeple üretimde sürekliliğin

sağlanamaması firmaların belirttiği diğer bir problemdir. Bu konuya bölgede bulunan

köklü kurum ve kuruluşların (TTK, ERDEMİR, KARDEMİR) bağımlı istihdam yapısını

desteklemesi ve bölge halkının farklı sektörlerde uzmanlaşma gereği duymamış

olmamasının da etkisi bulunmaktadır. OSB’lerde yer alan firmaların ücret politikası

bölgenin alışık olduğu ücret talebini karşılamadığı için de sorunlarla

karşılaşılabilmektedir. Firmalar, elemanlarını sürekli kılmak adına özellikle çalışanların

yemek ve ulaşım gibi ihtiyaçlarını karşıladıklarını, bunun yanında prim ve bayram

paketi vermek gibi yöntemlerle de işletmelerini cazip hale getirmeye çalıştıklarını

belirtmişlerdir.

Personelle ilgili sorunların yanında firmaların finansman sorunları da bulunmaktadır.

Giyim eşyalarının imalatı gibi fason üretim yapmakta olan firmalar dışında kalan

sektörlerde faaliyet göstermekte olan firmalar özellikle ulaşım ve hammadde

maliyetlerinin fazla olması sebebiyle rekabet edebilirliklerinin düşük olmasından

şikâyetçidirler. Firmalar, içsel sorunlarının yanında, OSB’lerin konumundan,

görünürlüklerinin sağlanamamasından ve OSB yönetimlerinin ihtiyaç ve isteklerine

yeterince cevap verememesinden kaynaklı problemlerinin bulunduğunu da

belirtmişlerdir.

Firmaların müşteri profillerine bakıldığında ve OSB’lerde öne çıkan sektörler de

gözetildiğinde daha çok toptancılara ve ana sanayicilere yönelik üretim yapıldığı

görülmektedir. Giyim eşyalarının imalatı sektöründe ise fason üretim yaygındır.

Müşteri profiline de bağlı olarak özellikle firmaların üç büyük kentle ticari ilişkilerinin

olduğu görülmektedir. Firmaların % 56’sı İstanbul’la, % 41’i Ankara’yla, % 16’sı ise

İzmir’le ticari ilişki içindedir. Firmaların yarısından fazlasının OSB içindeki ve OSB

dışındaki firmalarla ticari ilişkileri bulunmaktadır. Ancak bu ilişkiler genellikle mal alıp

satma üzerinden gerçekleşmekte, firmalar arasında kümelenmeye temel oluşturacak

ortak makine kullanımı, ortak eleman kullanımı ya da ortak üretim vb. ilişkilere

rastlanmamaktadır.

İhracat ve ithalat kapasiteleri ise sınırlı olmakla beraber gelişme göstermektedir.

Firmaların % 36’sı ihracat yapmaktadır. İhracat yapan firmalara bakıldığında,

firmaların % 21’ini mobilya imalatı sektörü oluştururken bu sektörü % 16’şarlık

oranlarla kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı ile makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon

metal ürünleri imalatı sektörleri takip etmektedir. İthalat yapan firmalar ise oldukça

sınırlıdır, firmaların sadece % 19’u ithalat yapmaktadır. İthalat yapan firmaların %

22’sini makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı sektöründe

faaliyet gösteren firmalar oluşturmaktadır.

Firmaların geneli tanıtım amacıyla Türkçe tanıtım araçları kullanımını tercih

etmektedir. İnternet sitesi kullanılan en yaygın tanıtım aracıdır. Yabancı dilde

hazırlanmış tanıtım araçları ise firmalar arasında yaygın değildir. Firmaların fuarlara

etken olarak katılma oranları da düşüktür. Ancak % 33’lük dilim yurtiçi fuarlarda stand

açtığını belirtmiştir. Yurtdışı fuarlarda stand açanların oranları ise çok daha düşüktür.

Firmaların markalaşmaya dönük çalışmaları mevcuttur. Yaklaşık % 50’lik bir oran

markalaşma yoluna gitmiştir. Yaklaşık % 30’luk dilimin ise ürün patentleri

bulunmaktadır.

Firmalar, ekonomik sebeplerden dolayı teknoloji kullanmak ya da teknoloji

geliştirmek konusunda çekimser davranıp geleneksel yöntemlerle iş yapmaktadırlar.

Bölgedeki 3 üniversitenin de girimlerde bulunduğu teknopark kurulması için henüz

erken olduğu düşünülmekle birlikte, ekonomik imkânlar iyileştirildiği ve kaynak

sağlandığı takdirde firmaların yenilikçiliğe açık oldukları da görülmüştür. OSB’lerde

yer alan firmalar için büyük problem olan rekabet edebilirliğin az olmasına çözüm

olarak teşvik sisteminin yeniden ele alınması gerekmektedir. Bölgesel bazda

uygulanan teşvikler çoğunlukla ihtiyaçlar karşısında yetersiz kalmaktadır. Bölge

içerisinde yer alan hazine arazileri ve OSB’ler aynı teşvik sisteminden aynı şekilde

yararlanmakta ve özellikle büyük sanayi kuruluşları OSB’lerde yer seçmek yerine

hazine arazilerini tercih etmektedirler. Bu sebeple, doluluk oranı düşük olan OSB’lerin

bulunduğu bölgelerde bölge bazında değil OSB’lere yönelik teşvik sistemlerinin

düzenlenmesi gerekmektedir.

Bölge OSB’leri, barındırdıkları firma sayısı ve çalışan sayıları göz önüne alındığında

kapasite yönünden Türkiye’nin pek çok OSB’sinden daha küçük ölçekli kaldıkları, buna

rağmen benzer teşviklerle şekillendirildikleri görülmüştür. Bölge OSB’lerini bu

dezavantajlı konumdan çıkarmak amacıyla nispeten küçük ölçekli OSB’lere “küçük

organize sanayi bölgesi” gibi bir tanım getirilmesi ve bu şartları kıstas alarak politika

üretilmesinin gerekli olduğu değerlendirilmektedir.

OSB’ler bazında uygulanması gerekli bu faaliyetler dışında, bölgenin gelişimi de

firmaların üretim kapasitelerinin arttırılmasında önemli rol üstlenmektedir. Bölgede,

Alaplı Limanının tamamlanmasıyla birlikte, Ereğli ve Alaplı OSB’leri daha cazip hale

gelecektir. Bartın Limanının konteynır limanı haline getirilmesi ise Çaycuma, Bartın ve

Karabük OSB’lerin gelişimini etkileyecek bir diğer önemli uygulamadır. Bunların

yanında, Karabük-Bartın arasında demiryolu hizmetinin sağlanarak limana en kolay

ulaşımın gerçekleştirilmesi de Karabük OSB’nin gelişimini sağlayacak bir diğer

noktadır.

Kdz.Ereğli ve Karabük OSB’lerde diğer bölge OSB’lerine oranla daha fazla sektörel

yığılmalar mevcuttur. Karabük OSB’de 17 adet haddehane sahibinin bir araya gelerek

oluşturdukları KARMED’in faaliyete geçmesinin planlaması da buna bir göstergedir.

KARMED’in faaliyete geçmesi ile birlikte, demir-çelik sektörünün yoğunluğunun da

artması beklenmektedir. Bartın ve Çaycuma OSB’ler çok daha karma bir yapıya

sahiptir. Bundan sonraki kararlarda Bartın ve Çaycuma OSB’lerin rolleri ve

uzmanlıkları tespit edilerek birbirini tamamlayacak sektörlerin bir araya getirilmesine

özen gösterilmeli, bu sayede katma değerde artış sağlanmalıdır.

KUTU-IV

KOBİ FAALİYETLERİ VE İŞ GELİŞTİRME MERKEZLERİ

GENEL DURUM

Türkiye’dekurulu işletmelerin %99,9’unu KOBİ’ler oluşmaktadır. KOBİ`ler, Türkiye’deki

istihdamın %76'sini, yatırımların %26,5' ini ihracatın ise %59,6’sını

gerçekleştirmektedir. Bölgede gerçekleştirilmekte olan üretim ve yatırım

faaliyetlerinde de KOBİ’ler önem arz etmektedir.

Bölgenin en önemli sorunlarından birisi girişimcilik miktarının eksik olmasıdır. Tabloda

bölge ve iller bazında girişim sayılarına yer verilmiştir. Tabloda da görüldüğü gibi,

bölgede ülke geneline göre girişim sayısı oranı %1 civarındadır. En yüksek girişim

sayısına Zonguldak ilinde rastlanırken, en düşük sayıya ise Bartın İli sahiptir.

Tablo.37. TR 81 Bölgesi Girişim Sayıları

ZONGULDAK KARABÜK BARTIN TR81 TÜRKİYE

Girişim Sayısı 24.974 10.107 7.719 42.800 3.474.992

Bölge İçi Girişim

Sayısı Oranı 58,4% 23,6% 18,0% 100,0% -----------

Ülke Geneline

Göre Girişim

Sayısı Oranı

0,72% 0,29% 0,22% 1,23% 100,00%

Kaynak: TÜİK, 2012

Bölgede bulunan KOBİ’lerin %57,48’i toptan ve perakende ticaret ile ulaştırma ve

depolama alanlarında faaliyet gösterdiği görülmektedir. Bölgede en az KOBİ’nin

faaliyet gösterdiği sektör ise madencilik ve taş ocakçılığıdır. İmalat sektöründe faaliyet

gösteren KOBİ sayısı, 3.881 adet olup TR81 Düzey-2 bölgesinde yer alan KOBİ’lerin

%9,07’sini oluşturmaktadır.

Tablo.38. Sektörlere Göre Girişim Sayısı

SEKTÖR GİRİŞİM SAYISI %

Madencilik ve Taş ocakçılığı 120 0,28%

İmalat 3.881 9,07%

Diğer Hizmet Faaliyetleri 4.271 9,98%

İnşaat 2.355 5,50%

Toptan ve perakende ticaret 14.775 34,52%

Ulaştırma ve depolama 9.829 22,96%

Konaklama ve yiyecek hizmeti

faaliyetleri 5.075 11,86%

Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler 1.517 3,54%

Eğitim 189 0,44%

İnsan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri 396 0,93%

Kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor 392 0,92%

TOPLAM 42.800

Kaynak??

Bölgede faaliyet gösteren KOBİ’lerin yararlandıkları 4 temel destek mekanizması

bulunmaktadır. Bunlar;

Kalkınma Ajansı Mali Destek Programları

Yatırım Teşvik Sistemi

KOSGEB Destekleri

TÜBİTAK Destekleri’ dir.

KALKINMA AJANSI MALİ DESTEK PROGRAMLARI

Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı KOBİ’lere yönelik 2010 yılında bu yana toplam 3 adet

Mali Destek Programı yürütmüştür. Yürütülen MDP’ler şunlardır:

2010 Yılı İşletmelerin Ekonomik Gücünü ve Rekabet Kabiliyetini Arttırmaya

Yönelik Mali Destek Programı

2011 Yılı KOBİ Mali Destek Programı

2013 Yılı KOBİ Mali Destek Programı

2010 yılında yürütülen mali destek programı kapsamında 174 adet KOBİ programa

başvurmuş, bunlardan 56 tanesi destek almaya hak kazanmış ve 41 tanesi ile

sözleşme imzalanmıştır. 37 adet projenin tamamlandığı mali destek programında

Ajans tarafından toplam 10.094.568 TL mali destek sağlanmıştır. 2011 yılında

yürütülen mali destek programı kapsamında 142 adet KOBİ programa başvurmuş,

bunlardan 62 tanesi destek almaya hak kazanmış ve 44 tanesi ile sözleşme

imzalanmıştır. Mali destek programı kapsamında Ajans tarafından toplam 10.977.196

TL mali destek sağlanmıştır. 2013 yılı itibari ile yürütülmekte olan mali destek

programı kapsamında ise 82 adet KOBİ programa başvurmuş ve bunlardan 26 tanesi

destek almaya hak kazanmıştır.

Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı Mali Destek Programında KOBİ’ler tarafından yapılan

proje başvurularının sektörel ve öncelik dağılımı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Tabloya göre, en fazla destek alan KOBİ sektör grubu, metal ve maden endüstrisidir.

Bu sektörü, 2010 ve 2011 yıllarında makine teçhizat sektörü izlerken, 2013 yılında

turizm sektörü izlemiştir.

Tablo.39. BAKKA KOBİ Mali Destek Programları Sektör Dağılımları

MALİ DESTEK PROGRAMLARI SEKTÖR DAĞILIMLARI

SEKTÖRLER 2010

Proje Sayısı

2010

Yüzde

2011

Proje Sayısı

2011

Yüzde

2013

Proje Sayısı

2013

Yüzde

Metal ve

maden end.

31 18% 30 21% 26 %32

Makine

teçhizat ve ima

25 14 % 17 12% 4 %5

Orman ürünleri

endüstrisi

25 14% 21 %15 12 %15

Gıda 16 9% 10 7% 10 %12

Turizm 16 9% 21 %15 15 %18

Kimya

endüstrisi

3 2% 14 10% 6 %7

Tekstil 6 4% 9 6% 3 %4

İnşaat sanayi 13 8% 8 6% 1 %1

Taş ve toprak

ürünleri

7 4% 8 6% 3 %4

Enerji sektörü 0 0% 2 %1 0 0%

Diğer 32 18% 2 %1 2 %2

Kaynak??

Batı Karadeniz Kalkınma Ajansının belirlediği önceliklere göre destek dağılımına

bakıldığında ise, üretim kapasitesinin arttırılması önceliğinin ilk sırayı aldığı, turizm

sektöründe çeşitliliğin sağlanması ve hizmet kalitesinin arttırılması önceliğinin ise

ikinci sırada yer aldığı görülmektedir.

Tablo.40. BAKKA KOBİ Mali Destek Programları Sektör Dağılımları

MALİ DESTEK PROGRAMLARI PROJE AMAÇ VE ÖNCELİKLERİ DAĞILIMI

AMAÇ VE ÖNCELİKLER 2010

Proje

Sayı

2010

Yüzd

e

2011

Proje Sayı

2011

Yüzde

2013

Proje Sayı

2013

Yüzde

Üretim kapasitesinin ve

verimliliğin arttırılması

128 74% 116 82% 54 66%

Ar-Ge’ye yönelik

yatırımların sağlanması

ve yenilikçi ürün

üretilmesi

13 7% 4 3% 9 11%

Enerji verimliliğinin ve

çevreye duyarlı teknoloji

kullanımının arttırılması

0 0% 2 1% 5 6%

Turizm sektöründe

çeşitliliğin, tesis ve

hizmet kalitesinin

arttırılması

16 9% 20 14% 14 17%

Kaynak??

YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ

Batı Karadeniz Bölgesinden 2009-2013 yılları arasında Yatırım Teşvik Belgesi alan

işletme sayısı 134’tür. Bu işletmeler arasında KOBİ sınıfında olmayan firmalar da

bulunmaktadır. Ancak büyük çoğunluğunun KOBİ sınıfında yer aldığı söylenebilir. Aynı

dönemde Zonguldak ilinden 68, Karabük ilinden 35 ve Bartın ilinden 31 adet işletme

Yatırım Teşvik Belgesi almıştır.

Sektörel bazda alınan teşvik belgelerini incelediğimizde 72 işletmenin İmalat

Sanayiinde ve 43 işletmenin de hizmet sektöründe faaliyet gösterdiği görülmüştür.

TÜBİTAK MALİ DESTEK PROGRAMLARI

1995-2012 yılları arasında TÜBİTAK mali destek programlarına başvuru yapan firma

sayısı 19’dur. Bu sayı, ülke genelinde başvuru yapan firma sayısının %0,41’ini

oluşturmaktadır. Bu firmadan ERDEMİR ve KARDEMİR haricindekiler KOBİ sınıfında

yer almaktadır. Özellikle ERDEMİR ve KARDEMİR etkisi ile bölgede oluşması beklenen

makine imalat sektörünün yeterince gelişmemesi ve ar-ge çalışmalarına uzak

olunması bu sonucun doğmasında önemli katkı sahibidir.

Yine aynı dönemde sunulan toplam proje sayısı toplam 43 adettir. Bu projelerden 13

tanesi ERDEMİR, 6 tanesi de KARDEMİR tarafından sunulmuştur. Bölgeden sunulan

proje sayısının ülke geneline oranı %0,44 olup yeterli seviyede değildir. Bölgede Ar-Ge

ve yenilikçi çalışma yapmanın teşvik edilmesi, bu konularda proje üretilmesi için planlı

çalışmaların yapılması büyük önem arz etmektedir.

Tablo.41. Başvuru Yapan Firma ve Proje Sayısı

ZONGULDAK KARABÜK BARTIN TR81 TÜRKİYE TR81

YÜZDE

Başvuru

Yapan

Firma Sayısı

14 4 1 19 4582 0,41%

Proje Sayısı

32 9 2 43 9721 0,44%

Kaynak??

AR-GE ve YENİLİKÇİ ÇALIŞMALAR

Marka, Patent, Endüstriyel Tasarım ve Faydalı Model Başvuruları

1995-2012 yılları arasında TPE’ye (Türk Patent Enstitüsü) yapılan toplam patent

başvuru sayısı 59’dur. Tescillenen patent sayısı ise 14’tür. Ülkenin toplam tescillenmiş

patentlerinin %0,35’i bölgede bulunmaktadır. Bölge, Düzey II bölgeleri arasında

tescillenmiş patent sayısında da 18. sırada yer almaktadır.

Yine aynı yıl aralığı için TPE’ye yapılan endüstriyel tasarım başvuru sayısı 85 olup,

tescillenen endüstriyel tasarım sayısı 71’dir. Bölge, diğer Düzey II bölgeleri arasında

20. sırada yer almakta ve ülkenin tescillenmiş endüstriyel tasarımlarının %0,10’nu

barındırmaktadır.

Faydalı model başvurularına baktığımızda 2012 yılsonu itibari ile TR 81 bölgesinden

58 adet başvuru yapıldığı görülmektedir. Tescillenen faydalı model sayısı ise 22’dir.

Bölge, diğer Düzey II bölgeleri arasında 22. sırada yer almakta ve ülkenin tescilli

faydalı model sayısının %0,13’ünün bulundurmaktadır.

TR81 bölgesinin marka tescili ile ilgili başvurularına bakıldığında, 2012 yılsonu itibari

ile 2018 adet başvurunun olduğu görülmektedir. Tescilli Marka sayısı ise 963’tür.

2009 yılsonu itibari ile tescillenen marka sayısı 655’tir. Ülkenin tescillenmiş

markalarının %0,24’ü bölgede yer almaktadır.

Tablo.42. Patent, Marka, faydalı Model, Endüstriyel Tasarım Başvuru Sayıları

ZONGULDAK KARAB

ÜK

BARTIN TR81 TÜRKİYE TR81 (%) TR81

SIRA

Patent

Başvuru Sayısı 35 18 6 59 24183 0,24% 22

Patent Tescil

Sayısı 10 2 2 14 4324 0,32% 1

8

Marka

Başvuru Sayısı 967 607 444 2018 773336 0,26% 23

Marka Tescil

Sayısı 466 277 220 963 408584 0,24% 23

Faydalı Model

Başvuru Sayısı 36 11 11 58 28672 0,20% 21

Faydalı Model

Tescil Sayısı 14 5 3 22 17536 0,13% 22

Endüstriyel

Tasarım Başvuru

Sayısı

59 17 9 85 75869 0,11% 20

Endüstriyel

Tasarım Tescil

Sayısı

51 13 7 71 67786 0,10% 20

TPE, 2012

İŞ GELİŞTİRME MERKEZLERİ

İş Geliştirme Merkezleri, bünyesinde barındırdığı işletmelere işletme geliştirme

koçluğu, destek ağlarına ulaşım, finans kaynaklarına erişim imkânı, uygun koşullarda

iş yeri mekânı, ortak ofis ekipmanı, ofis hizmetleri gibi hizmetler sunarak işletmelerin

en kırılgan oldukları ilk yıllarını sağlıklı bir şekilde aşmalarını ve büyümelerini sağlamak

amacıyla kurulan ve işletilen, İşletme Kuluçkası veya İşletme Fidanlığı olarak ta

adlandırılan merkezlerdir.

Bölgede 2 adet İŞGEM bulunmakta olup bunların tamamı Zonguldak ili sınırları

içerisindedir. Türkiye genelinde toplam 12 adet olan İŞGEM’lerin 2 sinin bölgede

olması önemli bir göstergedir. Ancak, 2008 yılından sonra hiç İŞGEM kurulmaması,

mevcut İŞGEM’lerin göstermiş olduğu performanslar da göz önüne alındığında

verimlilik konusunun yeniden gözden geçirilmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır.

Bölgede yer alan İŞGEM’ lerle ilgili mevcut durumu gösteren tablo aşağıda verilmiştir.

Tablo.43. Batı Karadeniz Bölgesinde Yer Alan İşletmeler

Kuruluş Yılı İşlik Sayısı Dolu

İşlik Sayısı

Mevcut

İşletme

Sayısı

Mevcut

İstihdam

Sayısı

ZONGULDAK

İŞGEM 1997 20 15 10 60

EREĞLİ

İŞGEM 2004 15 15 15 38

Kaynak: KOSGEB 2012 Yılı Faaliyet Raporu

KOBİ’LERİN ÖNE ÇIKAN SORUN ve EKSİKLİKLERİ

Yapılan çalıştaylar, anket değerlendirme formları ve ajansın mali destek

programlarına sunulan başvuru formlarının incelenmesi neticesinde KOBİ’lerin öne

çıkan sorunları ve eksiklikleri şu şekildedir;

Nitelikli işgücü bulmakta yaşanan zorluklar

Ulaşım ve Lojistik imkânlarının düşük seviyede olması

Enerji verimliliği konusunda teknik kapasite eksikliği

Üretim süreçlerinin verimliliğinin analiz edilememesi

İhracat yapma kabiliyetlerinin yetersiz olması

Bölgede özellikle teknik, finansal ve yatırım konularında profesyonel

danışmanlık hizmeti sunacak kurum bulunmaması

Bölgede yeni yatırım yapılacak arazilerin bulunmasında yaşanan sıkıntılar

Bölgemizde fuar ve kongre merkezinin olmaması veya başka nedenlerle

KOBİ’lere yönelik ulusal ve uluslararası organizasyonların yapılmaması, buna

bağlı olarak bölge KOBİ’lerinin vizyonlarının istenilen seviyede gelişememesi

Katma değeri yüksek ürünlere geçiş yapılmaması ve buna bağlı olarak ürün

çeşitliliğinin arttırılamaması

Kurumsallaşmanın yeterli seviyede olmaması, bölge KOBİ’lerine örnek

olabilecek kurumsal işletme sayısının çok az olması

Üniversite ile KOBİ’ler arasında ortak çalışma platformlarının oluşmaması

DEĞERLENDİRME

Ülkemizde KOBİ’ler istihdam ve üretim açısından çok büyük öneme sahiptir.

Girişimcilik kültürünün yaygınlaşması ile KOBİ sayısında da ciddi artışların olacağı

düşünülmektedir. Ancak, KOBİ’lerin ülke ve bölge ekonomik gelişimine daha fazla

katkı sağlayabilmeleri için daha uzun süre ayakta kalabilmeleri ve katma değeri

yüksek sektörlerde faaliyet göstermeleri gerekmektedir.

Bölgede faaliyet gösteren KOBİ’lerin büyük çoğunluğunun katma değeri düşük

sektörlerde faaliyet gösterdikleri bilinmektedir. Ancak, bölge KOBİ’leri açısından diğer

büyük problem, KOBİ’lerin ayakta kalabilme süreleridir. 2011 yılında 589 işletme

faaliyetlerine son vermiş, 2012 yılında ise bu rakam 486 olmuştur. İşletmelerin

faaliyetlerini sonlandırma nedenleri ile ilgili detaylı araştırmalar yapılmalı, bu konuda

önleyici projeler geliştirilmelidir.

2011 ve 2012 yılları için bölge illerinde kurulan ve kapanan işletme sayıları aşağıdaki

tabloda detaylı olarak verilmiştir.

2012 yılı için bölgede kapanan işletme sayısının kurulan işletme sayısına oranının 0,57

olduğu görülmektedir. Bu oranın 1’in altında olması kurulan işletme sayısının kapanan

işletme sayısından fazla olduğunu göstermektedir. 26 Düzey-2 bölgesi içerisinde TR 81

Batı Karadeniz Bölgesinin 10. sırada yer aldığı da görülmektedir.

Tablo.44. 2011 ve 2012 Yılları Kurulan ve Kapanan İşletme Sayıları

2011 YILI 2012 YILI

KURULAN KAPANAN KURULAN KAPANAN

ŞİRKET GER. KİŞİ ŞİRKET GER. KİŞİ ŞİRKET GER. KİŞİ ŞİRKET GER. KİŞİ

ZONGULDAK 196 406 37 438 81 455 41 322

KARABÜK 98 114 15 53 47 146 21 62

BARTIN 35 90 5 41 22 108 8 32

TR81 329 610 57 532 150 709 70 416

TÜRKİYE 53.409 60.430 13.095 41.130 38.887 67.455 14.168 31.915

Kaynak: TOBB.Kurulan/Kapanan Şirket İstatistikleri, Aralık 2012. 2012.

KUTU- V

FİLYOS VADİSİ PROJESİ

Karadeniz Bölgesi, Karadeniz’e kıyı ülkeler arasında en uzun kıyı şeridine olmasına rağmen bölgede limancılık faaliyetleri açısından mevcut altyapı tesisleri ve işletmecilik olanaklarına sahip olmadığından diğer ülkelerle rekabet edebilir konumda değildir. Uluslararası düzeyde ülkemizi ekonomik ve politik anlamda güçlendirmek için Karadeniz, Akdeniz ve Ege’de üç ana liman planlanmıştır. Demiryolu bağlantılı olması planlanan bu limanlar vasıtasıyla oluşacak yeni taşımacılık koridorları ile ülkesel ve uluslararası taşımacılıkta önemli rol üstlenilebilecektir. Bu genel yaklaşım doğrultusunda Karadeniz kıyısında Filyos Limanı projesinin bu üç önemli limandan biri olarak gerçekleştirilmesi planlanmıştır. Batı Karadeniz Bölgesinde hayata geçirilmesi planlanan Filyos Vadisi Projesi, Filyos Serbest Bölgesi, Filyos Endüstri Bölgesi, Filyos Limanı, taşkın koruma yapıları, sanayi altyapısı ve güçlü ulaşım bağlantıları ile birlikte planlanan entegre bir projedir. Projeye ilişkin olarak alınmış Bakanlar Kurulu Kararları ve projenin etki alanı nedeniyle proje tüm bölgenin ekonomik ve sosyal alanda kalkınmasını ilgilendirmektedir. Proje kapsamında yer alan Filyos Serbest Bölgesinin ve Filyos Endüstri Bölgesinin faal olabilmesi için öncelikle Filyos nehrinin ıslah edilmesi ve Filyos Limanının yapılması gerekmektedir. Kamu sektörü yatırım projelerinin yanı sıra çok sayıda özel sektör yatırımının da yer almasının öngörüldüğü bölgesel nitelikli bu proje, Çaycuma ilçesinin sınırlarını aşan bir etki yaratacaktır. Projeyle birlikte Zonguldak, Bartın ve Karabük illerinin ekonomik yapısında önemli gelişmelerin olması ve yeni iş kollarının oluşması beklenmektedir. Projenin hayata geçmesi ile bölge önemli bir sanayi ve lojistik üssü haline gelecektir. Filyos Liman Projesi dahilindeki endüstri bölgesi ve serbest bölge, Zonguldak Çaycuma İlçesi Hisarönü (Filyos) beldesi sınırları içinde Filyos Irmağı’nın Karadeniz’e döküldüğü deltada planlanmıştır. Filyos Irmağı vadisinde geliştirilen bu proje Türkiye’de gerçekleştirilecek en büyük entegre yatırımlardan biri olacaktır.

PROJE SAHASININ YERİ

Filyos Vadisi Projesinin yeri Filyos Irmağı’nın Karadeniz’e döküldüğü deltada, Zonguldak ile Bartın arasındaki bir mevkidedir. Yakın yerleşim birimleri Filyos (Hisarönü) Beldesi, Saltukova Beldesi ve Çaycuma İlçesi’dir. Zonguldak İli’nin 35 km doğusunda ve Çaycuma İlçesi’nin 20 km kuzeyinde kalmaktadır. 4 km batısında Hisarönü (Filyos) Beldesi bulunmaktadır.

Şekil.. Filyos Limanının Haritadaki Yeri

Filyos proje alanının su kaynağını (Filyos Irmağını) yan kolları olan Yenice, Devrek, Soğanlı ve Araç Çayları oluşturur. Filyos Irmağı havzası, Batı Karadeniz Bölgesi içerisinde 13.300 km2’lik bir alanı kapsamaktadır. Proje alanı doğu-batı doğrultusunda 203 km, kuzey-güney doğrultusunda 120 km’dir. Yıllık 25 milyon ton kapasiteli Filyos limanın kuruluş yeri olarak Filyos Irmağı’nın doğu yakası seçilmiştir.

Şekil…: Radar Tepeden Filyos Limanının Yapılacağı Alana Bir Bakış

Şekil..:Radar Tepeden Limanın Arka Alanına Bir Bakış

FİLYOS HAVZASININ SEÇİLME NEDENLERİ

Batı Karadeniz Bölgesinde büyük düz alanların fazla bulunmaması ve proje yerinin bu özelliklere sahip olması sebebiyle bölgenin en uygun yatırım yerlerinden biri olması,

Ulaşım ağları (demiryolu, denizyolu, havayolu, karayolu) arasında entegrasyon imkanına sahip olması, alternatif yerleşme alanları bulunması, denize açılma imkanı bulunması ve tarıma uygun arazilerin oluşu gibi birçok potansiyel kaynağa sahip olması,

Taşkın önleme yapıları sayesinde gerekli sanayi ve endüstri yatırımlarının emniyetli bir şekilde yapılabilecek olması,

Sanayiye yapılacak yatırımlarla bölgenin önemli problemi olan göçün yeni iş merkezleri sayesinde büyük ölçüde önlenebilecek olması,

Meskûn yerlerde emniyetli ve huzurlu bir yaşam sağlanabilecek olması,

Taşkın alanlarında bulunan ve halen kullanılmayan arazilerin arsa vasfını kazanarak değer kazanacak olması,

Filyos Limanı’nın İç Anadolu ve Ankara hinterlandına yakınlığının bir avantaj teşkil etmesi,

Ankara ve İç Anadolu’nun Karadeniz’e ulaşan en yakın limanı konumunda bulunması,

Marmara Bölgesi limanlarının maksimum kapasiteye ulaşmış olması ve tevziat (dağıtma) imkânı bulunmaması dolayısıyla projenin bölgesel ekonomik gelişmelere imkân sağlayacak sanayiler için de elverişli konumda bulunması,

Filyos Liman Bölgesi civarındaki mevcut endüstriler limanın muhtemel müşterileri olarak kabul edildiğinden ithal hammaddenin büyük kısmını deniz yoluyla Karadeniz ülkelerinden temin edilebilecek olması,

Bolu ve Kastamonu Bölgesinde gelişen ahşap endüstrisi, özellikle mobilya sanayi başta olmak üzere hammadde ithali ve mamul ihracında Filyos Limanı tercih nedeni olabileceği,

Özellikle Ereğli Demir Çelik ve Karabük Demir Çelik fabrikalarının ihtiyaç duyduğu hammaddenin temini ile oluşan nihai ürünün pazarlara ulaştırılmasında oldukça etkili olabileceği,

Firmalara pazar ve maliyet üstünlüğü sağlayacak olması,

Serbest bölge, endüstri bölgesi ve organize sanayi bölgesi gibi yapıları içinde barındırması, olası teşviklerden faydalanma imkanına sahip olması

Bu potansiyel düşünüldüğünde mevcutta bulunan taşkın tehlikesine rağmen Filyos Vadisi sanayi ve ticaret alanında yeni oluşumlara alternatif merkez olma şansına sahiptir. Taşkın tehlikesi ise yatırımı devam eden seddeleme, sel kapanı, baraj gibi taşkın koruma yapılarıyla önlenmiş olacaktır.

PROJENİN KAPSAMI

Proje alanında, Bolu ve Karabük il merkezleri ile Bolu iline bağlı Gerede, Mengen ve Yeniçağa ilçeleri, Çankırı iline bağlı Bayramören, Çerkez ilçeleri, Kastamonu iline bağlı Araç ilçesi, Karabük iline bağlı tüm ilçeler, Zonguldak iline bağlı Çaycuma, Devrek, Gökçebey ilçeleri ile Ankara ve Bartın illerinin bir kısım arazileri bulunmaktadır. Zonguldak İli dışındaki illerde baraj ve sel kapanları gibi projeler yer almaktadır. Filyos Vadisi Projesi kapsamında yapılması düşünülen tesisler aşağıda verilmiştir;

Liman ve Ön Dolgu Sahası

Liman Antrepo Sahası

Tersane

Termik Santral

Çimento ve Toprak Sanayi

Demir Çelik Tesisi

Serbest Bölge

Endüstri Bölgesi

Organize Sanayi Bölgesi

LPG Depolama Tesisleri

Petrokimya Tesisi

Petrol ve Petrol Ürünleri Depolama Tesisi

Ağaç ve Orman Ürünleri

Refrakter Tuğla Sanayi

Kömür-Cevher Stok Alanı ve Depolama Tesisleri

Kül Atım Sahası

Triyaj Hattı Filyos Akarsu Havzası Master Plan Raporu 1987 yılında hazırlanmıştır. Ancak 1998 yılında meydana gelen taşkın büyük zararlara neden olmuş, bu da havzanın taşkın koruma amacına yönelik hazırlanan bu raporun yeniden incelenmesini zorunlu kılmıştır. DSİ 23. Bölge Müdürlüğü kontrolünde Su Yapı Mühendislik ve Müşavirlik firmasına hazırlatılan rapor Şubat 2001 tarihi itibariyle hazırlanarak kamuoyunun bilgisine sunulmuştur. Proje kapsamında barajlar (taşkın, sulama, içme suyu ve enerji amaçlı), sel kapanları, hidroelektrik santraller, 20.898 Ha. araziyi kapsayan sulama tesisleri mevcuttur. 26 büyük proje içeren bu tesislerin bugüne kadar birkaç baraj inşaatı ile sedde imalatına başlanmış, diğer projelerin de master plan çalışmaları tamamlanmış, bazılarında kabul aşamasına gelinmiştir. DSİ 23. Bölge Müdürlüğü kontrolünde Su Yapı Mühendislik firması tarafından hazırlanan raporda yapılması planlanan barajlar ve sel kapanlarının isimleri aşağıda yer almaktadır.

Proje kapsamındaki barajlar;

Köprübaşı Barajı ve HES (Devrek Çayı üzerinde)

Çay Barajı ve HES (Devrek Çayı üzerinde)

Andıraz Barajı ve HES (Soğanlı Çayı üzerinde)

Aktaş Barajı ve HES (Soğanlı Çayı üzerinde)

Araç Barajı (Araç Çayı üzerinde)

Hacılar Barajı ve Sulaması

Akhasan Barajı ve Sulaması

Kirazlıköprü Barajlarıdır

Proje kapsamındaki sel kapanları;

Karasu Selkapanı (Devrek Çayı ve yan kolları üzerinde)

Buldan Selkapanı (Devrek Çayı ve yan kolları üzerinde)

Pirinçlik Selkapanı (Yenice Çayı ve yan kolları üzerinde)

Şimşirdere Selkapanı (Yenice Çayı ve yan kolları üzerinde)

İncedere Selkapanı (Yenice Çayı ve yan kolları üzerinde)

Kılıçlar Selkapanı (Araç Çayı yan kolu olan Eflani deresi üzerinde)

Akgeçit Selkapanı (Araç Çayı anakolu üzerinde)

Karıt Selkapanı BÖLGENİN ULAŞIM VE LOJİSTİK ALTYAPISI

Türkiye konum olarak Orta Doğu, Türk Cumhuriyetleri ve Avrupa arasında bir aktarma merkezi ve köprü oluşturmaktadır. Batı Karadeniz Bölgesi de, gerek Karadeniz’e kıyısının bulunması, gerekse Ankara ve İç Anadolu hinterlandına hitap etmesiyle önemli bir lojistik potansiyeline sahiptir. Ancak sadece konum üstünlüğü rekabet için yeterli değildir. Lojistik için ulaşım ağlarının çeşitliliği ve entegrasyonu da önem taşımaktadır. Batı Karadeniz Bölgesi’nde Filyos Vadisi projesinin yapılacağı bölge denizyolu, demiryolu, karayolu ve havayolu ulaşım imkânlarına sahiptir. Ulaşım ağının çeşitliliği açısından güçlü bir bölge olmasına rağmen, bölgede bunların kullanımları yeterli düzeyde değildir. Bölgenin, lojistikte Samsun ve İstanbul Limanları ile rekabet edebilir hale gelebilmesi için mevcut ulaşım ağlarının geliştirilip, birbirleri arasındaki geçişlerin sağlanması şarttır. Ancak bunlar gerçekleştirilirse bölgenin coğrafi konumu ve sahip olduğu ulaşım çeşitliliği bir anlam ifade edecektir. Bu sebeple geliştirilen projenin yanında diğer ulaşım ağlarında yapılan yatırımlarla bölge lojistik anlamda çok önemli bir yere sahip olacaktır.

Demiryolu Altyapısı

Filyos Vadisi projesi arazisinin hemen yanında (bölgenin güneybatı sınırına cepheli) Zonguldak-Karabük-Irmak demiryolu bulunmaktadır. Zonguldak- Karabük demiryolu bağlantısı önemli bir potansiyel taşımaktadır. Ağın modernleştirmesi 2010 yılı AB Katılım Ortaklığı Mali Destek Programına alınmış ve 2012 yılında proje için sözleşme imzalanmıştır. AB tarafından finanse edilen Irmak – Karabük – Zonguldak Hattının Rehabilitasyonu ile Sinyalizasyon ve Telekomünikasyon Sistemlerinin Kurulumu (IKZ) Projesi Türkiye’deki en büyük hibe projesidir.

Şekil…:Irmak-Karabük-Zonguldak (Ikz) Demiryolu Hat Güzergahı

Proje kapsamında;

415 km. uzunluğundaki hatta raylar tamamen yenilenecek.

Hattın taşıma kapasitesi ve işletme hızı artırılacak,

253 hemzemin geçit yenilenecek ve tamamı otomatik bariyerli koruma sistemi ile donatılacak,

Irmak – Zonguldak arasındaki 31 istasyonda;

Yolcu peronları, engellilerin erişimine uygun olarak AB Standartlarında yeniden inşa edilecek,

Yolcu peronlarında anlık bilgi veren elektronik yolcu bilgilendirme ve anons sistemi kurulacak,

Hattın emniyetini azami düzeye çıkarmak için 120 km/s hıza uygun ERTMS ETCS Seviye 1 tren trafik kontrol sistemi kurulacak,

Fiber optik altyapıya sahip telekomünikasyon sistemi kurulacaktır.

Bölgede üretilen malların ticari merkezlere dağıtımı ve bölgeye hammadde sevkiyatı sağlamak amacıyla bölgenin demiryoluyla özellikle Marmara Bölgesi’ne bağlantısı gerekmektedir. Bu sebeple DLH tarafından bir proje hazırlatılarak Adapazarı-Karasu-Akçakoca-Ereğli-Zonguldak-Bartın arasında yaklaşık uzunluğu 281 km olan ve yedi senede bitirilmesi hedeflenen demiryolu projesi yapılmış ve Adapazarı-Karasu arasındaki yaklaşık uzunluğu 63 km olan ilk etabının ihalesi gerçekleştirilmiştir. Ülkemizin önemli üretim merkezleri olan ERDEMİR ve KARDEMİR ile bu fabrikaların üretim girdilerini sağlayan kömür üretim merkezleri, yapımı düşünülen hat ile önemli sanayi üretim merkezi olan Kocaeli bölgesine bağlanacaktır. Ayrıca Bandırma-Bursa-Ayazma-Osmaneli hattının devreye girmesi ile Bursa bölgesindeki otomotiv endüstrisinin ana girdisi olan demir ve çelik fabrikalarının ürünlerinin bu bölgeye daha kısa ve ekonomik bir şekilde ulaştırılması sağlanacaktır. Batı Karadeniz Bölgesi’nin genelini kapsayan Adapazarı-Karasu-Akçakoca-Ereğli- Bartın-Amasra Liman bağlantılarını içeren demiryolu projesinin tamamlanması, özellikle demiryolu altyapısı bulunmayan Bartın İli’nin ülke ağına katılması açısından da büyük önem arz etmektedir. Ayrıca, Filyos Vadisi Projesi kapsamında Amasra-Bartın-Filyos demiryolu bağlantısının oluşturulması limanın ulaşılabilirliğinin sağlanması açısından da önemlidir. Karayolu Altyapısı

Filyos Limanı, Saltukova’ya 2 km., Çaycuma ilçesine 7 km., İstanbul-Ankara otobanına (Yeniçağa) 100 km. mesafededir. Filyos Liman bölgesi Ankara’ya 255 km ve İstanbul’a 320 km mesafededir. Her iki şehir için de Çaycuma-Yeniçağ karayolu kullanılarak Ankara-İstanbul Otoyolu üzerinden ulaşım sağlanabilecektir. Saltukova-Çaycuma-Devrek-Yeniçağa üzerinden ulusal karayolu ağına bağlantısı bulunan bu yolun bir kısmında bölünmüş yol olarak yapım çalışmaları devam etmektedir. Filyos Vadisi Projesi’yle birlikte artacak nüfus ve trafik sirkülasyonuna bağlı olarak bölgede bölünmüş yollar, yol iyileştirmeleri ve alternatif güzergahlar planlanmıştır. Bunlar arasında aşağıdaki projeler yer almaktadır;

Zonguldak-Devrek karayolu üzerindeki Üzülmez 1 ve Üzülmez 2 tünelleri

Zonguldak şehir içi trafiği rahatlatacak olan Mithatpaşa 1 ve Mithatpaşa 2 tünelleri

Zonguldak-Kilimli sahil yolunu Filyos’a bağlayacak tüneller

Ereğli-Zonguldak ve Zonguldak-Devrek bölünmüş yol çalışmaları

Ereğli-Devrek yolu projesi

Devrek-Yeniçağ bölünmüş yol çalışmaları

Bu projelerden birkaçı halihazırda başlatılmış olup, şu anda ihale sürecinde ve proje aşamasında bulunan yatırımlar da bulunmaktadır (Şekil 5.3). Önümüzdeki birkaç yıl içinde projelerin tamamlanması planlanmaktadır. Projelerle birlikte Çaycuma-Ereğli, Çaycuma-İstanbul, Çaycuma-Ankara ve Çaycuma-Zonguldak akslarında karayoluyla ulaşım önemli derecede rahatlamış olacaktır. Havayolu Altyapısı

Verimli zaman kullanımının giderek önem kazandığı günümüzde, havayolu ulaşımı neredeyse tüm sektörlerin gelişimini etkileyecek derecede öneme sahiptir. Zonguldak Havaalanı bölgeye hitap eden tek havaalanı hüviyetini taşımaktadır. Bartın, Zonguldak ve Karabük’ün kalkınması için büyük önem taşıyan Zonguldak Havaalanının altyapısı tamamlanmış ve 2007 yılında hava trafiğine açılmıştır. Bölgenin 9 km güneyinde bulunan 500.000 yolcu/yıl kapasiteli Zonguldak Havaalanı Filyos Limanı’na 5 km. uzaklıktadır. Filyos Vadisi projesine bağlı olarak önümüzdeki yıllarda havaalanının altyapı ve ulaşım imkanları geliştirilmeli ve bölgede daha etkin kullanımı sağlayacak yatırımlar yapılmalıdır. Bu kapsamda öncelikle toplu taşıma düzenlemeleri ile şehir merkezleriyle olan bağlantısı güçlendirilerek havaalanına ulaşım kolaylaştırılmalıdır. Özellikle iç hat seferlerinde istenilen yolcu potansiyeline erişemeyen ve sık sık uçuşları durdurulan havaalanında gerekli düzenlemeler yapılarak alternatif iç hatlar da uçuşlara açılmalıdır. Yakın zamanda tüm bölgenin ihtiyaçlarını karşılamada sıkıntı yaratabilecek kapasite sorunları olan havaalanının pist uzatma çalışmaları başta olmak üzere ilave tesis yapılması, modernizasyon gibi çalışmaların yapılması gündeme gelecektir. Mevcut ulaşım sistemlerinin iyileştirilerek bölgenin ulaşılabilirliğinin arttırılması kapsamında yürütülecek çalışmalara kaynak aktarılması gerekmektedir.

Denizyolu Altyapısı

Bölge deniz taşımacılığı açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Fakat denizyolu güzergâhında yolcu taşımacılığı yok denecek seviyededir. Karadeniz bölgesinde genel ve kuru dökme yük elleçleyen tüm limanlara olan toplam talep ortalama tahminle 2014 yılında 21 milyon ton, 2023 yılında ise 36 milyon ton sınırını aşacaktır. Karadeniz Bölgesinde yer alan Ereğli, Samsun ve Trabzon limanları en önemli yük elleçleme paylarına sahipken bu limanları Toros Samsun, Riport ve Park Denizcilik Hopa liman işletmeleri izlemektedir.

Batı Karadeniz Bölgesinde Filyos yakınındaki limanlar çoğunlukla ağır sanayi üzerine yoğunlaşmış durumdadır. Filyos’a yakın ve 100 km hat boyunca yer alan limanlar Şekil 5.6’da görülmektedir. Bunlar;

Ereğli Limanı : 0,2 milyon ton /yıl3

ERDEMİR Limanı : 16,5 milyon ton/ yıl

Zonguldak Limanı (TTK Limanı) : 2,0 milyon ton / yıl

Çatalağzi (Muslu) Limanı (Eren Enerji Limanı) : 3,2 milyon ton / yıl4

Bartın Limanı : 2,0 milyon ton / yıl

Amasra Limanı : 0,2 milyon ton / yıl5

PROJENİN MEVCUT DURUMU

Zonguldak ili Çaycuma ilçesinde yer alan Filyos Bölgesinin birinci kısmı 8 Eylül 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 2012/3574 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile endüstri bölgesi ilan edilmiştir. Bu kararla birlikte Filyos Bölgesi Türkiye’de ilk karma endüstri bölgesi uygulaması olacaktır. Ülkemizde Filyos haricindeki tüm endüstri bölgeleri ihtisas endüstri bölgeleridir. Filyos Bölgesi ile ilgili son durum aşağıda yer almaktadır;

Filyos Limanı Projesinin imar planı onaylanmıştır. Bölgede yer alan ve Ulaştırma Operasyonel Programı kapsamında AB fonları ile finanse edilmesi planlanan liman projesi kapsamında liman gerisinde yer alan sahada yapılacak sanayileşme çalışmalarına AB tarafınca da önem atfedilmektedir.

Proje finansmanının sağlanacağı IPA ile görüşmeler devam etmekle birlikte henüz neticelendirilememiştir. 2012 ikinci dönem başkanlığını Kıbrıs Rum Kesimi’nin yapmış olmasından dolayı görüşmeleri olumsuz etkilediği değerlendirilmektedir. Dolayısıyla 2013 yılı birinci dönem başkanlığının İrlanda’ya geçmesi ile birlikte sürecin hızlanacağı düşünülmektedir. Tüm bu gelişmelere rağmen AB fonları kullanılamadığı takdirde Türkiye kendi öz kaynaklarıyla bu projeyi hayata sokmayı planlamaktadır.

Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğü tarafından hâlihazırda bölgede jeoteknik ve jeolojik etütlerin gerçekleştirilmesi ve hâlihazır haritasının yenilenmesi için hizmet alımı ihalesine çıkılmış bulunulmaktadır. Endüstriyel kuruluşların bölgede taşkın koruma yapım işleri tamamlanmadan faaliyete geçmesi mümkün bulunmamakta, bunun için bölgede devlet tarafından büyük miktarda altyapı yatırımına ihtiyaç duyulmaktadır.

3 2011 yılı Deniz İstatistikleri gerçekleşme verisi



2013 yılında endüstri bölgesinin yer aldığı alandaki Filyos Nehri sedde çalışması tamamıyla bitecektir.

Sedde çalışmaları üç kısımda programlanmıştır. 2013 yılının ilk yarısında bitecek olan kısımlar birinci ve ikinci kısımlardır. Üçüncü kısmın ihalesi gerçekleştirilmiştir ve yapım aşamasındadır. İlk iki kısımdaki sedde çalışmalarının bitimine müteakip endüstri bölgesinde diğer faaliyetlere başlanabilecektir.

Hâlihazırda Türkiye Yatırım Destek Ve Tanıtım Ajansı ve Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğü tarafından yatırım taleplerinin güncellenmesi çalışmaları devam etmektedir. Çalışmaların yakın gelecekte tamamlanması öngörülmektedir. Endüstri bölgelerine ilişkin mevzuatta bölgeye olan yatırım taleplerinde kullanılacak seçim kriterleri bulunmamaktadır.

Kalkınma Bakanlığı koordinasyonunda Filyos Projesinin endüstriyel simbiyoz projesi olarak uygulanabilirliğine yönelik çalışmalar yürütülmektedir. Bu çalışmalara Kalkınma Bakanlığı, Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğü, Sanayi Genel Müdürlüğü, Verimlilik Genel Müdürlüğü, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, Türkiye Yatırım Destek Ve Tanıtım Ajansı, Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı temsilcileri iştirak etmektedirler.

Kamulaştırma sırasında bazı alanların (400-500 m2’lik 3-4 adet) kamulaştırılmasının gözden kaçırıldığı tespit edilmiştir. Bu sebeple bu alanların acilen kamulaştırılması gerekmektedir. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı gerekli çalışmaları başlatmış ve kamulaştırmayla ilgili sorunun çözülmesine müteakip diğer çalışmaları sürdürecektir.

Teşvik Kanununda endüstri bölgelerine yer almamaktadır ancak Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı endüstri bölgelerinin teşvik kapsamında değerlendirilmesiyle ilgili çalışmalarını sürdürmektedir.

Şekil…: Filyos Vadisi Proje Yeri Hava Görüntüsü

FİLYOS LİMANI AB uzmanları tarafından hazırlanan TINA 2020 (Türkiye’nin Ulaştırma Altyapısı İhtiyaç Değerlendirmesi Teknik Yardım Çalışması) belgesinde beş öncelikli limandan bahsedilmekte, Filyos Limanı bu limanlar arasında bulunmakta ve iyileştirilecek demiryolu bağlantılarına bağlanmaktadır. Filyos Vadisi Projesinin en önemli parçalarından biri olan ve bölgesel kalkınmayı sağlayabilecek nitelikte olan Filyos Limanı ilk etapta 5 milyon ton/yıl, ikinci etapta 20 milyon ton/yıl olmak üzere 25 milyon ton/yıl kapasiteye sahip olacak şekilde gerçekleştirilecektir. Şekil 7.1’de görüldüğü gibi liman geniş bir hinterlanda sahiptir. Konteyner, dökme, katı-sıvı ve cevher yükü elleçlemek üzere, gerekli liman tesislerini gerçekleştirerek yılda 25 milyon tonluk bir kapasite sağlanması hedeflenmiştir. Filyos Limanı’nın yapımı ile Türkiye’nin en büyük çaplı limanlarından biri (Haydarpaşa Limanı’nın 5 katı büyüklüğünde) yapılacak olup, kalkınma için önemli bir ivme kazandırılacaktır.

Filyos Yatırım Havzasının hem yurt içi, hem de yurt dışı (özellikle Karadeniz ülkeleri) bağlantıları ve ihracat/ithalatı ise Filyos Limanı ile sağlanacaktır. Bu bakımdan Filyos Limanı, bölgeye gelecek yatırımları tamamlar nitelikte olup, serbest bölge ve endüstri bölgesine paralel olarak hayata geçmesi öngörülmektedir. Limanın kuruluş yeri olarak Filyos Irmağı’nın doğu yakası seçilmiştir (Şekil 7.2 ve Şekil 7.3). Burada yüksek kapasiteli bir limanın kurulmak istenmesindeki temel amaçlardan biri, Tuna su yoluyla Avrupa ve Balkanları, Kafkas ülkelerini Akdeniz dünyası ile birleştiren bir konumda yer almasıdır. Yakın çevrede yer alan beş liman (doğuda Bartın ve Amasra, batıda Zonguldak, Ereğli ve ERDEMİR) kapasiteleri nispeten düşük limanlardır. Oysa yapılması planlanan Filyos Limanı bu limanlardan daha yüksek kapasiteye sahip olacaktır6. Karadeniz Ekonomik İşbirliği Protokolü (KEİP) çerçevesinde yapımı düşünülen bu liman ile aynı zamanda Filyos Irmağı vadisinde kurulmasına karar verilen endüstri bölgesi ve serbest bölgenin daha fonsiyonel olmasını sağlayacaktır. Liman inşaatının tamamlanmasından sonra konteyner taşımacılığı, kuru yük, dökme yük, sıvı yük, kömür taşımacılığı gibi faaliyetler gerçekleştirilmiş olacaktır. Limanın yapımı için, Filyos Irmağı’nın güncel ağız kısmının doğusu seçilmiştir. Bu limanın ulaşım bağlantıları tamamlandığında İç Anadolu’ya kadar geniş bir sahaya hizmet vermesi düşünülmektedir. Limanı oluşturacak mendirek, rıhtım gibi esas yapılar, denizin içinde yer alacaktır. Buna karşılık liman arka sahası içinde 1 milyon m2’si kapalı alan olmak üzere, yaklaşık 7,5 milyon m2’lik bir sahaya gereksinim duyulmaktadır (7,5 km2=750 hektar) Bu alanın bir kısmı kumul sahasının üzerinin örtülmesiyle, bir kısmı ise hemen güneyde ve batıda yer alan tepelik alanların düzleştirilmesiyle elde edilecektir. Bu düzleştirme sırasında çıkacak malzemenin, limanın taş ihtiyacının karşılanmasında kullanılacağı belirtilmektedir. Türkiye Denizcilik İşletmeleri 2011 istatistik verilerine göre Türkiye Limanlarımızda elleçlenen toplam yük miktarı 363 milyon tondur ve Filyos Limanı için planlanan toplam yük kapasitesi yıllık 25 milyon tondur. Bu bağlamda bakıldığında da Filyos Liman Projesi Türkiye deniz taşımacılığı ihtiyacının %6,9’unu karşılayacak olup deniz taşımacılığının gelişmesinde ve ürün çeşitliliğinin sağlanmasında da önemli katkılar sağlayacaktır.

6 Yapımı düşünülen Filyos Limanına yakın, en büyük liman Haydarpaşa limanıdır. Fakat bu limanın kapasitesi

de düşünülen kapasitenin çok altındadır. Haydarpaşa limanının kapasitesi, şehrin içinde kalmış olmasına bağlı

olarak daha da arttırılamamaktadır.

Şekil..: Filyos Limanı Hinterlandı

Limanla birlikte;

Anadolu pazarları Asya, Karadeniz ve Doğu Avrupa ülkelerine açılacak,

25 milyon ton/yıl kapasite oluşturulacak,

Demiryolu bağlantılı liman derin rıhtımları ile dökme yük ve konteyner gemilerine hizmet edecek,

Liman arkasında serbest bölge ve karma endüstri bölgesi yer alacak, Karadeniz yöresindeki ticaret için ivme oluşturacaktır.

Liman ve çevre bölgesine ilişkin olarak;

Limanın geri sahasında ihtiyaç duyulan alan kamulaştırılmıştır.

1/25.000 Ölçekli Çevre Düzeni, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından onaylanmıştır.

1/1.000 ölçekli imar planı onay aşamasındadır.

ÇED Muafiyeti vardır.

3 adet 50.000 DWT Konteynır Gemisi

4 adet 30.000 - 100.000 DWT Cevher Gemisi

2 adet 90.000 DWT Sıvı Yük Gemisi 4 adet 30.000 DWT Kuru Yük Gemisi hizmet görebilecektir.

Şekil…:Filyos Limanı Yerleşim Planı

SERBEST BÖLGE Genel olarak serbest bölgeler; ülkenin siyasi olarak içinde olmakla beraber gümrük bölgesi dışında sayılan, ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, sanayi ve ticari faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki olarak ülkenin diğer kısımlarından ayrılan yerler olarak tanımlanabilir. Serbest Bölgeler; uluslararası liman ya da havaalanı yakınlarında kurulabilen, ulusal gümrük alanından özel amaçlarla ayrılmış bölgelerdir. Mallar, bu bölgelere gümrük işlemleri olmaksızın getirilebilir. İthal edilen mallar depolanabilir, çeşitli işlemlere tabi tutulabilir, üretim amacı ile kullanılabilir. Ulusal gümrük alanına girmediği sürece, bu mallar için gümrük vergisi ödenmez. Filyos Serbest Bölgesinin faal olabilmesi öncelikle bölgedeki diğer büyük projelerin de (örneğin Filyos Nehrinin ıslahı) yaşama geçirilmesi ile mümkün olabilecektir. Zonguldak ilinde serbest bölge kurulmasında temel amaç, Batı Karadeniz Bölgesi içindeki ekonomik faaliyetleri maksimum hale getirmektir. Bu genel amaç çerçevesinde benimsenen diğer amaçlar şunlardır:

İhracata yönelik yatırımların genişletilmesi ve sanayi malları ihracatının artırılması,

Dış ticaret ve yatırımlarla ilgili bürokrasinin azaltılması,

İthalatın daha ucuz ve kolay gerçekleştirilmesi

Üretim ve istihdam olanaklarının artırılması,

Uluslararası ticarete yeni boyutlar kazandırılmasıdır.

Filyos Serbest Bölgesi; Filyos Taşkın Koruma Projesi’nin (Filyos Nehrinin ıslahı) gerçekleşmesi, Filyos Limanı’nın yapımı, barajların tamamlanmasıyla daha etkin hale gelecek ve böylece sadece bölgenin kalkınması değil Türkiye’nin de kalkınmasında büyük rol oynayacaktır. Ülkeye yabancı sermaye ve teknolojilerin getirilmesine imkân sağlayacak uygun zemin yaratılacak, sanayicinin ihtiyaç duyduğu bazı hammadde ve ara malların kolaylıkla, istenilen miktarda ve zaman kaybı olmadan temin edilebilmesi sağlanacak, sağlanan teşvik ve avantajlarla düşük maliyetli mal üretimi ve ihracı sağlanacak ve yeni istihdam olanakları doğacaktır.

Serbest Bölgeye İlişkin Bakanlar Kurulu Kararları

Resmi Gazete Karar Sayısı: 94/5377 ile Zonguldak İli Filyos Irmağı’nın bulunduğu mevkide, dört kısımdan ibaret olmak üzere, Filyos Serbest Bölgesi’nin yer ve sınırlarının belirlenmesi, anılan ırmak yatağında ıslah kanalının inşa edilmesi için Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın özel mülkiyete ait taşınmazların acele kamulaştırılması için de Maliye Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü görevlendirilmiştir. Resmi Gazete Karar Sayısı: 96/8692 ile Filyos Serbest Bölgesi sınırlarının yeniden tespit edilmesine karar verilmiştir. Karar uyarınca daha önce dört bölgeden oluşan serbest bölgede 1. ve 2. Bölgeler serbest bölge olarak kalırken 3. ve 4. Bölgeler serbest bölge kapsamından çıkarılmıştır. Resmi Gazete Karar Sayısı: 2006/11566 ile Filyos Serbest Bölgesi’nin yer ve sınırlarının belirlenmesi hakkındaki 4/4/1994 tarihli ve 94/5377 sayılı Kararname ile 30/9/1996 tarihli ve 96/8692 sayılı Kararnamenin yürürlükten kaldırılması kararlaştırılmıştır. Resmi Gazete Karar Sayısı: 2008/14087 ile Zonguldak İli, Çaycuma İlçesi, Filyos Irmağı havzasında yer alan ve dört bölgeden oluşan sahanın Filyos Serbest Bölgesi olarak tespit edilmesi ve söz konusu sahada yer alan özel mülkiyete ait taşınmazların Maliye Bakanlığı (Milli Emlak Genel Müdürlüğü) tarafından acele kamulaştırılması kararlaştırılmıştır.

Resmi Gazete Karar Sayısı: 2009/14730 ile 2008/14087 sayılı Kararnameye ek olarak, Zonguldak İli, Çaycuma İlçesi, Filyos Irmağı havzasında yer alan Filyos Serbest Bölgesinin sınırlarının krokide yer aldığı şekilde yeniden belirlenmesi ve söz konusu bölgede yer alan özel mülkiyete ait taşınmazların Maliye Bakanlığı (Millî Emlak Genel Müdürlüğü) tarafından acele kamulaştırılması kararlaştırılmıştır. Bu kararda 3. ve 4. bölge serbest bölge gelişme alanı olarak belirlenmiştir. Resmi Gazete Karar Sayısı: 2010/975 ile 1/9/2008 tarihli ve 2008/14087 sayılı Kararnameye ek olarak, Zonguldak İli, Çaycuma İlçesi, Filyos Irmağı havzasında yer alan Filyos Serbest Bölgesinin sınırlarının krokide yerde aldığı şekilde yeniden belirlenmesi kararlaştırılmıştır. Bu kararla 1. Bölgenin bir kısmı serbest bölge kapsamından çıkartılmış ve 3. ve 4. Bölgeler ise serbest bölge gelişme alanı olarak tespit edilmiştir.

Şekil…: Bakanlar Kurulu Kararı Eki (2010/975 SAYILI)

Endüstri Bölgesi

5/10/2010 tarihli ve 2010/975 sayılı kararnameyle serbest bölge statüsünden çıkarılan kuzeyde kalan parça birinci bölge 08/09/2012 tarih ve 2012/3574 sayılı kararla endüstri bölgesi olarak ilan edilmiştir.

Yaklaşık olarak 607 hektar büyüklüğündedir. 124 hektar sedde ve orman alanı, yaklaşık 113 hektar sulak ve sazlık alan dikkate alındığında, sanayi alanı olarak planlanabilecek tahmini büyüklüğü 370 hektardır. Serbest bölge adına kamulaştırması tamamlanmıştır.

Şekil 9.2 Filyos Endüstri Bölgesi Arazi Kullanımı

Alan içerisinden Filyos Irmağı geçmekte olup, oldukça yayılmış ve geniş bir alanı kaplamaktadır. Filyos Havzası Taşkın Koruma Projesi (taşkın koruma amaçlı baraj ve sel kapanları), Filyos Irmağı Taşkın Koruma 2. kısım inşaat çalışmaları devam etmektedir. Filyos Irmağı dışında kalan alan içinde kısmen tarım yapılmakta, kısmen boş çalılık, kavaklık, ağaçlık ve sazlık alanlar mevcuttur.

Kuzey sınırı Karadeniz, güney sınırı serbest bölge, batı sınırının demiryolu hattı ve doğu sınırının ise yerleşimler ve orman alanları teşkil etmektedir. Yaklaşık 250 m doğusunda Sazköy, 300 m güneyinde Derecikören Köyü, 200 m güneybatısında Gökçeler köyü, 100 m batısında Sefercik mahallesi, 4 km batısında ise Hisarönü (Filyos) Beldesi, yerleşimleri bulunmaktadır. Ayrıca alanın bitişiğinde ve kuzeyinde Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğünce (Mülga DLH İnşaatı Genel Müdürlüğü) Yap-İşlet-Devret şeklinde ihalesi yapılacak olan Filyos Limanı proje çalışmaları devam etmektedir. Çevre ve Orman Bakanlığınca 02/10/2009 tarihinde onaylanan Zonguldak-Bartın Karabük Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planında (ÇDP) “Serbest Bölge” olarak ayrılmış olmakla birlikte, 05/10/2010 tarih ve 2010/975 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile Serbest Bölge sınırları dışına çıkarılmıştır. Serbest Bölge dışarısına çıkarılan alanın, 03/05/2012 tarihinde yapılan değişiklikle onanan 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planında “Bölgesel Çalışma Alanı” olarak belirlendiği ve Endüstri Bölgesi ilanıyla birlikte yeni bir ÇDP değişikliğine gidilmeden alanın Endüstri Bölgesi olarak geçerli olacağı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan gelen 18/05/2012 tarih ve 7661 sayılı yazı ile belirtilmektedir. Bu sebeple alanla ilgili olarak ÇDP’de herhangi bir revizyona ihtiyaç yoktur. Endüstri Bölgesi Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasına göre 2’nci derece deprem bölgesindedir. Filyos bölgesindeki faylar aktif durumda olmayıp, Kuzey Anadolu fay hattına 100 km, Bartın fay hattına 30 km mesafede bulunmaktadır. 03 Eylül 1968 tarihinde Bartın Depremi olarak anılan 6,1 büyüklüğünde deprem kaydedilmiştir. Arazi %1 civarında eğimli ve kuzeye doğru olup, düz bir topografyaya sahiptir. Hakim rüzgar yönü 1. derecede doğu-güneydoğu, 2. derecede güneydoğu, 3. derecede ise güney-güney doğu’dur. Arazinin kuzey sınırında Karadeniz, güney sınırında serbest bölge, batı sınırında demiryolu hattı ve doğu sınırında ise yerleşimler ve orman alanları bulunmaktadır. Güneydeki serbest bölge statüsünün kaldırılması halinde, bu alan ilan edilecek Endüstri Bölgesine dahil edilebilir. Alanın yaklaşık 500 m batısında bölgenin dışında kalan Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun 22/04/1996 tarihli ve 14573 sayılı Kararı ile tescil edilen “1. Derece Arkeolojik Sit Alanı” mevcuttur. Halen Kale mevkiinde Filyos Antik Kenti kazı çalışmaları devam etmektedir. Ayrıca bölgenin kuzeydoğusunda yapımı planlanan ve endüstri bölgesi alanı dışarısına çıkarılan Filyos Limanı geri

hizmet alanı içerisinde de 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı bulunmaktadır. Alanın içinde ve batı sınırında sazlık sulak alan bulunmaktadır. Alan içinde Saz köyü ve Aşağı İhsaniye köyleri sınırlarında kalan orman vasfında mülkiyeti Maliye Hazinesine ait parseller bulunmaktadır.

Filyos Irmağı seddeye alınsa dahi taban suyu yüzeye çok yakın olduğu için bölgede drenaj problemi yaşanabilir. Bu hususun planlama ve proje aşamasında dikkate alınması gerekmektedir. Taşkın riski bulunmakta olup; Filyos Havzası Taşkın Koruma Projesi kapsamında inşaatı devam eden sedde çalışmalarının tamamlanması halinde taşkın riskinin belirli mertebede ortadan kalkacağı düşünülmektedir. Öncelikle 733 ha. olarak incelenen alanın, Filyos limanı ve geri hizmet sahası ile bölgenin batı tarafındaki sit alanının sınır dışına çıkarılması sonucu alan büyüklüğü yaklaşık olarak 607 ha. olarak belirlenmiştir. Endüstri Bölgesi yeri olarak belirlenen alanda yapılacak sanayi planlaması için hayati bir önem arz eden Filyos Irmağı ıslah çalışmaları çerçevesinde taşkından koruma amaçlı sedde inşaatının 2013 yılı içinde sonuçlandırılacağı, DSİ Genel Müdürlüğünce ifade edilmiştir. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğünce yap-işlet-devret modeli ile yapılması planlanan Filyos Limanının bu bölgede yapılacak yatırımlara olumlu bir katkı sunacağı ve bölgede sanayi altyapısına sahip alanların arzının aciliyet göstereceği Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca değerlendirilmiştir. Alanın yakın çevresinde enerji nakil hatları bulunmakla birlikte, bölgede yer almak isteyen yatırımcıların enerji talebine göre nasıl ve ne şekilde karşılanacağı belirlenecektir. Ayrıca Çatalağzı Beldesinde Eren Enerjiye ait 1360 MW’lık kurulu güç bulunmakta olup; Filyos’a kadar tamamlanan 154 kV’luk Eren TES-Amasra Hema-Osmanca iletim hattından enerji alınarak yapılacak bir Trafo Merkezinden enerji sağlanabileceği Zonguldak Bedaş Müdürlüğü yetkililerince ifade edilmiştir. Yüzey suyu seviyesinin yüksek olması nedeniyle içme ve kullanma suyu ihtiyacının Filyos Irmağı çevresinde açılacak keson kuyulardan (yaklaşık 25 lt/sn) sağlanabileceği ilgili kurum ve kuruluş yetkilileri tarafından ifade edilmiştir. Ayrıca, Devrek bölgesinde proje aşamasında olan ve yaklaşık 250.000 kişiye hitap edecek içme suyu ve elektrik üretimi amaçlı HES baraj projesi bulunmaktadır.

PROJENİN ÖNCELİKLERİ

Bölgenin istihdam sorununa büyük çözüm getirecek Filyos Vadisi Projesinin gerçekleştirilebilmesi için yatırım programında yer alan Filyos Taşkın Koruma Projesi’nin tamamlanması büyük önem ifade etmektedir. Yıllardır yatırım programında yer almasına rağmen yetersiz ödenekler nedeni ile çalışma yapılamayan projede 2007 yılından itibaren çalışmalar hızlandırılmıştır. Taşkın koruma yapıları Filyos Projesi’nin en önemli ayağını oluşturmaktadır. Bu yüzden Filyos Taşkın Koruma Projesine bundan sonraki süreçte yeterli ödenek ayrılarak ırmak tek yatak içine alınmalı ve geniş arazi elde edilmelidir. Bölgede yatırımların gerçekleştirilmesi ve liman inşaatlarının başlatılması, Filyos ırmağının ıslahı (Filyos Taşkın Koruma Projesi) ile çok yakından ilgilidir. Gerekirse memba tarafında doğru

sedde çalışmaları genişletilerek kazanılan alanlar sanayi yatırımları için kullanılmalıdır.

Drenaj Ve Taşkın Önlemleri

32 km. uzunluğundaki Filyos Irmağı’nın ıslahının yapılması büyük önem taşımaktadır. Öncelikle yatak eğimi oldukça az olan Filyos Irmağı’nın ıslahı yapılacak ve sellerin önlenmesine ilişkin sedde ve barajlar inşa edilecektir (Şekil 10.1). Daha sonra Çevre Düzeni Planı kararları doğrultusunda yer alması planlanan yatırım projelerinin yer tahsisleri yapılarak hayata geçirilmesi hedeflenmektedir. Bu durumda Filyos Vadisi Projesi için, altyapı yatırımlarının tamamlanması (çay ıslahı, sedde, barajlar vs.) önem taşımakta olup, bu altyapı yatırımların planlanandan önce tamamlanması veya devreye girmesi halinde, yatırımların bu bölgede yer seçmesi de hızlanacaktır. Drenaj ve Taşkın Önlemleri olarak; 32 km. uzunluğundaki Filyos Irmağı’nın ıslahına ve sellerin önlenmesine ilişkin devam etmekte olan kamu yatırımları şüphesiz Filyos Vadisinin arazi kullanımlarına ilişkin mekansal durumunu da etkileyecek ve şekillendirecektir.

Bölgenin projeyle birlikte toplam nüfusunun 2025 yılında 1.595.000 kişi; Zonguldak İli toplam nüfusu payı 903.000, Bartın İli toplam nüfusu 312.000 kişi; Karabük İli toplam nüfusu 380.000 kişi olarak öngörülmektedir. Filyos Vadisi Projesi, 1990’ların başından bu yana bölgeye yönelik olarak hazırlanan en önemli kamu yatırım projelerinden biridir. Ancak, Filyos Irmağı’nın taşkın ve sel önlemlerine yönelik olarak DSİ Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanmış taşkın ve sel kapanları, barajlar ve çayın kanala alınmasına yönelik olarak uygulamaların yeterli düzeye ulaşmaması nedeniyle, vadi içinde tasarlanan yatırımların birçoğu gerçekleşmemiştir. Ülkenin en büyük limanlarından biri olarak projelendirilen Filyos Limanı da henüz gerçekleşemeyen büyük kamu yatırımlarından biridir. Filyos Limanı ihalesinin gerçekleşmesiyle birlikte bölgede yatırımların hızlanacağı düşünülmektedir.

Bölgede bulunan Zonguldak Havalimanı ise halen daha etkin bir şekilde faaliyet gösterememektedir. Havaalanının yanında karayollarında ve demiryollarında başlatılan yatırımların tamamlanmasıyla birlikte bölge yatırımlar için cazibe noktası haline gelecektir.

PROJENİN SAĞLAYACAĞI FAYDALAR

Filyos bölgesi, Filyos Limanı’nın hayata geçmesiyle birlikte bir liman kenti olacak ve sosyo–ekonomik yapısında önemli değişiklikler olacaktır. Özellikle önemli bir üretim ve ticaret alanı haline gelecektir. Filyos serbest bölgesi ve endüstri bölgesinin hayata geçmesi ile birlikte Filyos ve çevresindeki yerleşmeler alt-merkez donatılarına sahip

olabileceklerdir. Bu yerleşmelerin birbirleriyle olan ilişkileri sanayi yatırımlarıyla birlikte daha da artacaktır. Serbest bölge ve endüstri bölge yatırımlarının gerçekleşmesi ve Zonguldak Havaalanın daha etkin bir şekilde faaliyete geçmesi ile birlikte; günümüzdeki yarı-kırsal dokusu ve görüntüsünün, kentsel doku ve yapısına dönüşmesi sağlanmış olacaktır. Filyos Vadisi’nde kurulacak serbest bölge ve endüstri bölgesi, Filyos Limanıyla birlikte bölgede bulunan Zonguldak Havaalanı ve güçlü ulaşım bağlantıları, çok sayıda özel sektör yatırımının bölgeye gelmesini tetikleyerek projenin Çaycuma ilçe sınırlarını aşan bir etki yapacağı; planlanan bölgedeki işsizlik ve göç oranını azaltacağı düşünülmektedir. TR81 Düzey 2 Bölgesinin (Zonguldak, Karabük, Bartın), yüksek işsizlik oranı ve göç veren bir bölge olması nedeniyle, Filyos Vadisi Projesi bu sorunların minimize edilerek, ekonomik kalkınma sürecine girilebilmesi ve bölgesel kalkınma açısından büyük bir öneme sahiptir. Liman, OSB, serbest bölge, endüstri bölgesi, HES, sulama amaçlı baraj, tarıma ve sanayiye kazandırılması hedeflenen arazilerin çokluğu nedeniyle bu proje mega proje olarak düşünülmekte ve ancak böylesi bir proje ile bölgedeki 40 bini aşkın işsizin doğrudan ya da dolaylı olarak istihdam edilebileceği öngörülmektedir. Proje’nin tamamlanması halinde taşkın alanında kurulacak sanayi alanı ile serbest bölge ve endüstri bölgesinde gerekli yatırımlar emniyetli bir şekilde yapılacak, sanayiye yapılacak bu yatırımlarla bölgenin önemli problemi olan göç, yeni iş merkezleri sayesinde büyük ölçüde önlenecektir. Meskûn yerlerde emniyetli ve huzurlu bir yaşam sağlanacak, taşkın alanlarında bulunan ve halen kullanılmayan araziler arsa vasfını kazanarak değer kazanacaktır. Taşkınla tarım arazilerinin elden çıkması önlenecek, böylece topraksız kalacak olan çiftçilerin geçim zorluluğu nedeniyle göçü önlenecek ve Filyos Limanı yapılan yatırımlar sayesinde daha faydalı ve aktif olacak, milli ekonomiye katkısı artacaktır.

Filyos Limanı ve entegre tesisleri ile birlikte Filyos Vadisi Projesi olarak anılan proje kapsamında hem Batı Karadeniz bölgesine (Zonguldak, Bartın, Karabük) hem de hinterlanda alanı içindeki Ankara, Kırıkkale, Kastamonu, Çankırı, Bolu, Eskişehir ve Kayseri Bölgesine hizmet edecek ve önemli katkı sağlayacaktır. Filyos Vadisi Projesi’nin hayata geçmesi ile;

İhracat için yatırım ve üretim artacak,

Sermaye ve teknoloji girişi hızlanacak,

Ekonominin girdi ihtiyacı ucuz ve düzenli bir şekilde temin edilecek,

Finansman ve ticaret olanaklarından daha fazla yararlanılacaktır. Proje’nin yaratacağı ve şu anda para ile ifade edilmesi mümkün olmayan diğer yararları ise şöyle sıralanabilir;

20.898 da. Sulanabilir tarım alanı ile 15.143 da. arazi kazanılacaktır (Tarım ve yerleşim alanları),

Her yıl meydana gelen sel ve taşkınlar önlenebilecektir,

Filyos bölgesinde planlanan yerleşim alanları, endüstri bölgesi, OSB’ler, serbest bölge ve tarımsal projeler yaşama geçirilecektir,

Bu projenin gerçekleşmesi birçok alana yansımalar yaparak ekonomik ve sosyal refahın artmasını sağlayacaktır,

Filyos Limanı için ön planlamaya göre, liman tamamen devreye sokulduğunda istihdam önemli derecede artacaktır. Doğrudan ve dolaylı istihdam sağlanarak bölgenin en büyük sorunlarından biri daha çözülmüş olacak ve bölge göç veren değil göç alan bir cazibe merkezi haline gelecektir.

1.1.8. ÇEVRE

1.1.8.1. GENEL DURUM

Sanayi kültürünün baskın olduğu bölgenin önemli sorunlarından biri plansız sanayileşme

nedeniyle altyapı eksikliklerinden kaynaklanan çevre kirliliğidir. Zonguldak, Karabük ve Bartın

illerinde görülen öncelikli sorun hava kirliliğidir. Hava kirliliğini su kirliliği takip etmekte olup

üçüncü sırada ise atık problemi gelmektedir. Toprak kirliliği de öncelikle çözülmesi gereken

bir diğer problemdir.

Tablo.45. 2009-2010 Döneminde İllerin Çevre Sorunlarının Öncelik Sırası

(Sorunların Öncelik Sırası İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüklerince Belirlenmiştir)

Kaynak: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2012

İllerde yer alan sanayi kuruluşları özellikle hava ve su kirliliğine neden olmaktadır. Zonguldak

ve Karabük illerinde kent içinde de sanayi kuruluşlarının yer alması, yerleşim alanları kirliliği,

gürültü ve görüntü sorunlarına da sebep olurken Bartın ilinde bu sorunlar nispeten daha az

görülmektedir.

İLLER HAVA

KİRLİLİĞİ

SU

KİRLİLİĞİ

TOPRAK

KİRLİLİĞİ

ATIKLAR GÜRÜLTÜ

KİRLİLİĞİ

EROZYON DOĞAL

ÇEVRENİN

TAHRİBATI

Zonguldak 1 2 4 3 5 7 6

Karabük 1 2 4 3 - - 5

Bartın 1 2 5 3 4 6 7

Tablo.46. İl Sınırları İçinde 2010 Yılı Sonu İtibariyle Çevre Sorunu Oluşturan Sanayi

Kuruluşlarının Yol Açtığı Çevre Sorunları

ZONGULDAK KARABÜK BARTIN

Değerlendirilen Sanayi Kuruluşu Sayısı 85 34 19

Hava Kirliliği Oluşturması 68 31 11

Su Kirliliği Oluşturması 63 - 8

Toprak Kirliliği Oluşturması 65 - -

Katı Atık Oluşturması 85 - 19

Sıvı Atık Oluşturması 84 3 6

Tarımsal Faaliyete Zarar Vermesi 1 - -

Doğal Hayata Zarar Vermesi 53 - -

Yerleşim Alanlarını Etkilemesi 55 31 -

Orman Alanlarını Etkilemesi 45 - -

Gürültü Kirliliği Oluşturması 56 31 -

Görüntü Kirliliği Oluşturması 56 28 -


Petrol ve madencilikten kaynaklı çevre sorunlarına bakıldığında ise, Zonguldak ve Bartın’da

yer alan hemen hemen tüm kuruluşların çevre sorunlarına yol açtığı görülmektedir.

Tablo.47. 2010 Yılı Sonu İtibariyle İllerde Çevre Sorunu Oluşturan Petrol ve Madencilik

Faaliyetlerinin Yol Açtığı Çevre Sorunları


Değerlendirilen Sanayi Kuruluşu Sayısı 122 İlde çevre sorunu oluşturan petrol ve madencilik faaliyeti bulunmadığı beyan edilmiştir.

8

Hava Kirliliği - 8

Su Kirliliği 58 -

Toprak Kirliliği 106 -

Katı Atık 106 8

Sıvı Atık 104 8

Toz Emisyonu 105 8

Gürültü Kirliliği 105 8

Görüntü Kirliliği 104 8

Topografyanın Bozulması 80 8


1.1.8.2. HAVA

ZONGULDAK, KARABÜK VE BARTIN İLLERİNDE HAVA KİRLİLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Bölge genelinde, özellikle kış aylarında yoğunlaşan bir hava kirliliği görülmektedir. Zonguldak

İlinde hava kirliliğini etkileyen en önemli kaynaklar yoğun enerji ve kömür kullanımı

gerektiren sanayi tesisleri ve termik santrallerdir. İlde çok farklı sanayi sektörleri bulunduğu

için farklı tesislerden kaynaklanan emisyonların türleri de farklılık göstermektedir. Özellikle

demir çelik tesisleri toz emisyonları açısından risk taşımaktadır. Kış aylarında evsel ısınmadan,

kaynaklı hava kirliliği söz konusudur. Konutlarda kullanılan kömürlerin düşük kaliteli olması,

uygun olmayan yakma sistemlerinin kullanılması hava kirliliğini arttırmaktadır. Evsel ısınmada

kullanılan kömürlerin kül ve uçucu madde oranlarının yüksek olması da ildeki hava kirliliğini

önemli derecede etkilemektedir.

İldeki hava kirliliğine bir diğer etken de ilin topografik yapısıdır. Kent merkezini çevreleyen

dağlar, özellikle kış aylarında yüksek oranda hava kirliliğine sebep olmaktadır.

Karabük ilinde de hava kirliliğini etkileyen çeşitli faktörler bulunmaktadır. Hava kirliliğine

neden olan en önemli kaynaklardan biri Zonguldak ilinde olduğu gibi sanayi tesisleridir.

Özellikle demir çelik tesisleri toz emisyonları açısından risk oluşturmaktadır. Kent merkezinde

bulunan haddehaneler ve KARDEMİR AŞ. bu tesislerin başında gelmektedir. Konutlarda

kullanılan kömürlerin düşük kaliteli olması, uygun olmayan yakma sistemlerinin kullanılması

da hava kirliliğini arttırmaktadır. Karabük’ün coğrafi yapısı, iklim şartları ve etrafı dik dağlar

ile çevrili olması, bunun yanında şehir merkezinin düşük kotta bulunması nedeni hava kirliliği

yoğun olarak hissedilmektedir. Kentte, özellikle kış aylarında ve aksam saatlerinde yüksek

oranda hava kirliliği görülmektedir. Karabük ilinde hava kirliliğinin bir diğer sebebi de

motorlu taşıtlardır. Şehir merkezinin çok küçük bir alana toplanması, şehirlerarası yolun kent

merkezinden geçiyor olması da motorlu taşıtlardan kaynaklanan hava kirliliğini

arttırmaktadır.

Bartın İlinde de bölgenin diğer illerinde görüldüğü gibi evlerde kullanılan kömürlerin düşük

kalitede olması hava kirliliğini oluşturan önemli bir faktördür. İlin coğrafi durumu nedeniyle

kış aylarında yoğun hava kirliliği yaşandığı görülmektedir.

Karabük Zonguldak ve Bartın illerine ait 2010 yılı partikül madde (PM10) verilerine

bakıldığında her üç ilin yıllık ortalamasında en yüksek değerin Karabük iline ait olduğu

görülmektedir. 2010 yılı partikül madde değerlerinde Zonguldak ve Bartın illeri yaklaşık aynı

değerlerdedir. Yukarıda da bahsedildiği gibi, kış aylarında yaşanan hava kirliliği artışı

ölçümlerde de gözlemlenmiş ve her üç ilde Kasım, Aralık, Ocak ve Şubat aylarında partikül

madde değerlerinde ciddi artışlar olduğu görülmüştür.

2011 yılı partikül madde (PM10) verilerine bakıldığında ise her üç ilin yıllık ortalamasında en

yüksek değerin Zonguldak iline ait olduğu görülmektedir. Zonguldak, Bartın ve Karabük illeri

için 2011 yılı partikül madde değerleri karşılaştırıldığında yıllık ortalamada Karabük ilinin en

küçük değere (50.5 μg/m³) olduğu görülmektedir. Karabük ilindeki partikül madde değerinin

düşüşünde kuşkusuz kent merkezinde doğalgazın kullanılmaya başlanmasının rolü büyüktür.

Yine 2011 yılında her üç ilde Kasım, Aralık, Ocak ve Şubat aylarında partikül madde

değerlerinde ciddi artışlar olduğu görülmüştür.

Batı Karadeniz Bölgesinde bulunan illerin 2010 yılına ait partikül madde değerleri 2011 yılı ile

kıyaslandığında Karabük İlinde neredeyse %50 lik bir azalma olduğu, Zonguldak ve Bartın

illerinde ise 2011 yılı partikül madde değerlerinin yıllık ortalamasının 2010 yılına göre artış

gösterdiği tespit edilmiştir.

Hava kirliliğinin giderilmesi hususunda çeşitli güçlüklerle karşılaşılmaktadır. Bu güçlüklerin en

önemli nedeni üç ilde de toplumun çevre konusunda bilinçsiz olmasıdır. Yeterli denetimin

yapılmaması ve sanayi dallarında çalışanların eğitimsiz olması diğer önemli faktörleri

oluştururken, mali imkânsızlıkların kirliliğin önlenmesinde karşılaşılan güçlükler sıralamasında

son sırada geldiği görülmektedir.

Tablo.48 Hava Kirliliğinin Giderilmesinde Karşılaşılan Güçlükler (Önem Sırasına Göre)


Hava kirliliğinin önlenmesi amacıyla alınan tedbirlere bakıldığında ise, üç ilde de en çok,

motorlu taşıtların egzoz gazı ölçümleri ve sanayi kuruluşlarının emisyon izni almalarının takip

edildiği bunun yanında özellikle Zonguldak Merkez ilçede hiçbir önlem alınmadığı

görülmektedir.

İller Yeterli

Denetim

Yapılamaması

Ateşçilerin

Eğitimsiz

Olması

Mali

İmkânsızlıklar

Kaliteli

Yakıt

Temininde

Zorluklar

Kurumsal

ve Yasal

Eksiklikler

Toplumda

Bilinç

Eksikliği

Zonguldak 2 3 6 5 4 1

Karabük 3 2 6 4 5 1

Bartın 5 2 6 4 3 1

Tablo.49. Hava Kirliliğinin Önlenmesi Amacıyla Alınan Tedbirler


Tedbirler

1. Kaliteli Yakıt Kullanımı

2. Bilgilendirme ve Bilinçlendirme Çalışmaları

3. Ağaçlandırma Çalışmaları

4. Motorlu Taşıtların Egzoz Gazı Ölçümleri

5. Sanayi Kuruluşlarının Emisyon İzni Almaları

6. Sanayi Tesislerinin Yerleşim Yeri Dışına Çıkarılmaları

7. Denetim

8. Diğer

Batı Karadeniz Bölgesinde kirliliğe neden olan iki adet demir çelik tesisi ve bunun yanı sıra

çok farklı sanayi sektörleri bulunmasına rağmen hava kalitesi seviyelerinin izlenebilmesi için

yeterli ölçüm sistemi bulunmamaktadır. Kent merkezlerinde ölçülen hava kalitesi seviyeleri

1 2 3 4 5 6 7 8

Zonguldak Merkez - - - - - - - -

Çaycuma - - X X X - X -

Devrek - - X X X - X -

Gökçebey - - - X X - X -

Kdz. Ereğli - - - X X - X -

Karabük Merkez X X - X X - X Doğalg

az

Safranbolu X X - X X - X Doğalg

az

Bartın Merkez X X - X X X X

Amasra X - - - X - - -

Ulus X - - - X - - -

Kurucaşile X - - - X - - -

şu an için sınır değerleri sağlıyor görünse de yönetmelikteki hedef sınır değerler yürürlüğe

girdiğinde sınırların aşılması söz konusudur.

1.1.8.4. TOPRAK

ZONGULDAK, KARABÜK, BARTIN İLLERİNDE TOPRAK KİRLİLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Toprakta nitelik ve nicelik açısından uygun olmayan bileşiklerin bulunması sonucunda toprak

kirlenmesi meydana gelir. Bu bileşikler ağır metaller, pestisitler, organik bileşikler ve

radyoaktif atıklar şeklinde gruplandırılabilir. Toprak kirliliğinin çevre sağlığı açısından en

önemli etkisi, topraktaki kirleticilerin bitki bünyesine geçerek hayvanların besin olarak

tüketilmesi sonucu insan bünyesine geçmesidir.

Zonguldak, Karabük ve Bartın illerinde toprak kirliliğine neden olan en önemli kaynaklar evsel

ve endüstriyel atıkların arıtılmadan ortama verilmesi ve/veya tarımsal sulamada kullanılması,

pestisitler, gübre kullanımı ve mevzuata uygun olmadan bertaraf edilen atıklardır. Toprak

etüdü yapılmadan gübreleme, gereğinden fazla gübre kullanımı, toprak veriminin düşmesine

ve toprağın kirlenmesine neden olmaktadır.

İllerden alınan toprak numunesi analiz sonuçlarına göre her üç ilin topraklarının da çinko (Zn)

ve krom (Cr) açısından yönetmelikte verilen sınır değerlerin oldukça üzerinde olduğu

görülmüştür.

Krom ve çinko gibi kirleticilerin toprak numunelerinde olmasının sebebi endüstriyel

faaliyetlerdir. Bu faaliyetler kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri ve nükleer yakıt

imalatı, metal cevherler madenciliği, çimento imalatı, fırınlanmış kilden kiremit, briket, tuğla

ve inşaat malzemeleri imalatı, kâğıt hamuru, kâğıt ve mukavva imalatı, ana metal sanayi vb.

şeklinde sıralanabilir. Bölgedeki sanayi tesisleri düşünüldüğünde bölge topraklarında her üç

ilde de krom ve çinkonun yönetmelikte verilen sınır değerden yüksek çıkmasının sebebi akla

ilk önce sanayi tesislerini getirmektedir.

1.1.8.5. SU

SU KAYNAKLARININ DURUMU

Batı Karadeniz Bölgesi’nde çok sayıda akarsu bulunmaktadır. Yörede yoğun yerleşim, daha

çok kıyı bölgelerinde ve akarsu vadilerinde görülmektedir. Yerleşimin bu şekilde olması

akarsuların ve kıyı bölgelerinin kirletilmesine neden olmaktadır. Çünkü Batı Karadeniz

Bölgesi’nde evsel atık suları herhangi bir işleme tabi tutulmadan akarsulara ya da denizlere

boşaltılmaktadır.

Denizlerin, özellikle kıyı bölgelerinin kirlenmesinde ise akarsularla taşınan kirleticiler önemli

yer tutmaktadır. Kirleticilerin direkt ve dolaylı şekilde deşarj edildikleri akarsuların hem

kendileri olumsuz yönde etkilenmekte hem de bu kirleticilerden devamlı ve dayanıklı

olanlarını denizlere taşıyarak kıyı ekosistemini bozmaktadırlar.

Suların içinde erimiş halde bulunan kalsiyum ve magnezyum tuzlarından kaynaklanan sertlik

(acılık), suyun içme, endüstri ve hizmet alanında kullanımı için önemli bir kalite özelliğidir.

Batı Karadeniz Bölgesi’nde yapılan içme sularının analizinde Karabük, Zonguldak ve Bartın

illerine ait tüm içme suyu numunelerinde Magnezyum (Mg) değeri yüksek çıkmıştır.

Magnezyum içme sularında Kalsiyum ile birlikte sertliğe sebep olmaktadır.

Zonguldak ilinde 1 adedi Çaycuma İlçesi Çömlekçi Köyünde (Gülşen Kaynak Suyu), 1 adedi

Zonguldak ilinde (Harmankaya Kaynak Suyu), 1 adedi Ereğli İlçesinde (Soğanlı Mevkii) olmak

üzere 3 adet ruhsatlı kaynak suyu bulunmakta olup, bu işletmelerin Sağlık Bakanlığının

24.10.1997 tarih ve 11967 sayılı genelgesi doğrultusunda otomatik makine (el değmeden

otomatik dolum, yıkama, kapaklama) ve laboratuvar kurmaları sağlanarak yeni yönetmeliğe

uygun hale getirilmiştir. İçilebilir özellikte kaynak suyu sayısı dokuzdur. Ancak bu sular

bulundukları fiziksel koşullarının uygunsuz olmaları nedeniyle koşulları iyileştirilmeden

kullanıma sunulamazlar.

Zonguldak ilinde Alaplı Çayı, Devrek İlçesinden geçen Bolu Çayı, Ereğli iİlçesinden geçen

Gülüç Çayı ve Filyos Irmağı en önemli akarsulardır.

Zonguldak il sınırları içerisinde Karadeniz’e dökülen Gülüç Irmağı; Gülüç ve Aydınlar Çayları

ile beslenen, Gülüç ve Kızılcapınar barajlarının sularının denize ulaştığı önemli bir su

kaynağıdır. Anılan barajlardan ERDEMİR tesislerinin kullanma suyu temin edildiği gibi Ereğli

ilçesinin içme ve kullanma suyu da temin edilmektedir.

Zonguldak ilinde bulunan su kaynaklarına ilişkin olarak Filyos Çayının güncel kirliliğini tespit

etmek amacıyla Filyos Çayı boyunca altı değişik noktadan örnekleme yapılarak kimyasal

analizleri yapılmıştır. İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü tarafından yapılan bu analizlere göre;

örnek numunelerde anyonlardan bikarbonat ve sülfat parametreleri ve ayrıca ağır metal

olarak da Demir ve Mangan parametreleri bulunmuştur. Filyos Çayından alınan diğer

noktalardaki analizlere göre ise; ağır metal olan çinko ve demir, katyonlardan sodyum, analizi

yapılan diğer parametrelerden Nitrit Azotu parametreleri çok yüksek bulunmuştur.

Dolayısıyla Filyos Çayına ve bu çaya karışan Yenice ve Devrek Çayları ile Alaplı Çayı, Gülüç

Çayı ile Acılık Deresine atılan evsel ve endüstriyel atık sular ile kirletilmektedir. Zonguldak

ilinde bulunan yüzeysel su kaynaklarının su kalitesinin olumsuz yönde etkilenmesini önlemek

amacıyla, atık sularını akarsu, toprak vb. alıcı ortama veren ve nüfusu yoğun olan ilçe ve

belde belediyelerinin kanalizasyon sistemlerinin tamamlanması ve kanalizasyon sisteminin

sonlandığı noktada atık su arıtma tesisi inşa edilmesi gerekmektedir.

Ereğli ilçesi ve Devrek ilçesinden alınan içme suyu numuneleri ise Türk Standartları Enstitüsü

(TSE 266) da verilen 50 mg/L değerinin üzerinde çıkmıştır.

Karabük İli’ nin en önemli akarsuyu Filyos Irmağıdır. Bu ırmağın iki önemli kolu olan Araç ve

Soğanlı Çayları il topraklarındaki önemli akarsulardır. Filyos ırmağı, Gerede yakınlarında

Gerede Suyu, Eskipazar yakınlarında Soğanlı Çayı, Araç Çayı ile birleştikten sonra Yenice

Irmağı adını alır. Karabük İli, Eflani İlçesindeki toplam 800 ha sulama sahasına sahip üç adet

te gölet bulunmaktadır.

Karabük İlinin içme ve kullanma suyunu temin eden iki bölge vardır. Şu an kullanılmakta olan

birinci bölge Karabük İli içme ve kullanma suyunun %95 civarını karşılamakta olan Toprak

Cuma Karasu bölgesi ve %5 civarını karşılayan Hamzalar bölgesidir. Toprak cuma Karasu

Karabük ili ve Safranbolu İlçesinin içme, kullanma ve endüstri suyu ihtiyacını karşılamak üzere

DSİ Müdürlüğü tarafından 26.02.2009 tarihinde ilgili Belediyelere devredilmiştir.

Karabük İlinde Karabük İçme Suyu Projesi ile Karabük İli ve Safranbolu İlçesinin içme,

kullanma ve endüstri suyu ihtiyaçlarının 2040 yılına kadar güvenli şekilde karşılanması

amaçlanmıştır. Söz konusu içme ve kullanma suyu temini Karasu Kaynağından

sağlanmaktadır. Karabük İçme Suyu Projesi 2007 yılında tamamlanarak işletmeye açılmış,

işletmesi Karabük Belediyesine bırakılmıştır. İçme ve kullanma suyu miktarı 32.37 hm³/yıl dır.

İl genelinde içme ve kullanma suyu olarak kullan 269 adet kaynak ve 121 adet kuyu olmak

üzere toplam 390 adet kaynak bulunmaktadır. İl Sağlık Müdürlüğü tarafından alınan su

numunelerinde; 2009 yılı Ocak- Aralık dönemlerinde alınan toplam 1446 adet su

numunesinin 1162 adedi uygun olup, 284 adedi uygun değildir. Sularda kirlilik oranı ( % 20.2)

olarak değerlendirilmiştir. Uygun çıkmayan yerler ile ilgili olarak klorlama çalışmaları

yapılarak söz konusu kaynakların sanitasyonu sağlanmıştır. 2009 yılı Ocak-Aralık

dönemlerinde 729 su odak noktasından 7550 adet bakiye klor ölçümü yapılmış olup, 7106

adedi yeterli seviyede 444 adedinin ise yetersiz seviyede olduğu tespit edilmiştir.

Bartın havzasının yağış alanı 2100 km² olup, Bartın ili içme ve kullanma suyu ihtiyacını

karşılayan iki adet içme suyu kaynağı bulunmaktadır. Bartın ili merkezinde iki adet içme suyu

kaynağı bulunmaktadır. Bunlar; su verimi 2.5-4 lt/sn olan Kavşak Suyu membası ve ortalama

su verimi 750 lt/sn olan Ulupınar şebeke suyu membasıdır.

İlin 50 yıl sonraki dönemde hizmet verilecek kişi sayısındaki artışa bağlı olarak tahmini su

ihtiyacı 120.365,60 m³ /gün ile yıllık toplam su ihtiyacının 43.933.444 m³ /yıl olacağı tahmin

edilmektedir.

Bartın ilinde ise Bartın Irmağı ve kolları tarafından derin bir biçimde parçalanan arazi çok

engebeli bir görünümdedir. Irmağın genişlediği alanlarda ve dağların oldukça dik yamaçları

arasında dar ve derin vadiler yer alır.

1.1.8.6. ATIK SU

Batıda Alaplı kanalizasyonu arıtılmadan, Alaplı Çayı ile denize deşarj edilmektedir. Alaplı-

Ereğli arasındaki Gülüç Belediyesine ait evsel atık sular ve Ereğli belediyesi evsel atık suları

İller Bankasınca yapılan derin deniz deşarjı yöntemiyle ayrı noktalardan denize verilmektedir.

Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları T.A.Ş. atık su arıtma tesislerinden çıkan arıtılmış sular da

denize deşarj edilmektedir.

TTK Genel Müdürlüğüne ait Kozlu maden ocaklarından çıkan ocak içi toz ve molozları da sıvı

atıklar yanında vagonlarla denize dökülmektedir. Kozlu Deresi hem ocak içi atık sularını hem

de Kozlu yerleşim birimlerinden gelen kanalizasyon atıklarını denize taşıyan üstü açık

kollektör konumundadır. Kozlu Zonguldak arasındaki 7 km uzunlukta Belediye Sitesi, TTK

Lojmanları, Karaelmas Üniversitesi sıvı ve katı atıkları da belli noktalardan denize

dökülmektedir.

Zonguldak Limanına Üzülmez ve Kokaksu dereleri ile günde ortalama 500.000 m3 evsel ve

endüstriyel atık su dökülmektedir. Doğuya doğru gidildikçe Kilimli deresi ile Kilimli

yerleşimlerinden oluşan evsel atık suları, Alaca ağzı Mevkii’nden de Çatalağzı Lavuarının

endüstriyel nitelikli atık suları denize verilmekte, katı atıklar ise yapılan bir proje kapsamında

karada depolanmaktadır.

Zonguldak Belediyesi tarafından Zonguldak-Ereğli karayolu üzerindeki 27.337,527 m²’lik

alanda kurulan “Kanalizasyon Sistemi ve Atıksu Arıtma Tesisi” 13.04.2013 tarihinde hizmete

açılmıştır. İl genelinde toplayıcı hatlar ve cazibeli basınçlı hatlar ile 7 adet terfi merkezinde

toplanan atık sular mekanik arıtıma ve biyolojik arıtıma tabi tutulduktan sonra Karadeniz’e

derin deniz deşarjı yöntemiyle bırakılmaktadır. Tesisin yapılmış olması önemlidir ancak hakim

rüzgar yönü ve yerleşim alanları göz önünde bulundurulmadan yapılan yer seçimi hatalıdır.

Yerleşim alanları arasında böyle bir tesisin kurulmuş olması başta koku kirliliği olmak üzere

pek çok soruna neden olmaktadır ve olacaktır.

Zonguldak ili Devrek ilçesinde Zonguldak Ankara yol üzeri Kemerler Mevkii Cilas Kauçuk

Karşısı Çaydeğirmeni adresinde (enlem:41 15 55, boylam:31 54 55) atık su arıtma tesisi

bulunmaktadır.

Çatalağzı Termik santralinden oluşan günde 2500 ton kül ve cüruf için sulandırma suyunun

sağlanmakta olduğu gölet havzasına kül barajı yapılması için Çevre ve Orman Bakanlığından

ÇED Olumlu Kararı alınmış ve 25.07.2002 tarihinde yapımına başlanılan proje kapsamında yer

alan tüm imalatlar 24.12.2009 tarihi itibarı ile tamamlanarak test çalışmalarına başlanmıştır.

Filyos Çayı’nın getirdiği evsel atık sular ve Çaycuma Oyka Kağıt Fabrikası gibi sanayilerin

endüstriyel atık suları Hisarönü Beldesi Saz Köy Mevkiinden denize ulaşmaktadır.

Karabük ilinde alınan içme suyu numunelerine ait analiz sonuçları incelendiğinde

Magnezyum (Mg) dışında tüm parametrelerin standartlara uygun olduğu görülmektedir.

Karabük merkez, Eflani ilçesi, Eskipazar ilçesi ve Yenice ilçesinden alınan içme suyu

numuneleri Türk Standartları Enstitüsü (TSE 266) da verilen 50 mg/L değerinin üzerinde

çıkmıştır.

Karabük İlinde en fazla kirlenen ve kirliliği gün geçtikçe artma eğilimi gösteren nehirler Araç

Çayı ve Filyos Çayı’dır. Bu nehirlerin kirlenmesine yol açan etkenlerin başında endüstriyel

tesislerden kaynaklanan atıkların ve atık suların miktar ve çeşitlerinin artması, bu atıkların

hiçbir arıtıma tabi tutulmadan doğrudan alıcı su ortamına verilmesi gelmektedir. İl sınırları

içerisinde bulunan yüzeysel sular etrafında kurulmuş olan yerleşim yerlerinden kaynaklanan

evsel atık sular da önemli derece kirliliğe neden olmaktadır.

Karabük atık su arıtma tesisi, şehrin 2027 yılına kadar yaklaşık 291.000.000 nüfuslu olacağı

varsayılarak 916 lt/sn kapasiteye göre İller bankası tarafından iki aşamalı ve klasik aktif çamur

biyolojik arıtma tesisi olarak 1994 yılında projelendirilmiştir. Tesis, Yenice İlçesi yolu üzerinde

4 km’ye inşa edilmiştir.

Karabük ilinde yaklaşık olarak 25-30 km civarında yağmur suları drenaj hattı mevcuttur. Bu

rakama ilin içerisinden geçmekte olan ve Karayolları tarafından yapılan yağmur suları

kanaları dahil değildir. Karabük Belediyesi tarafından 2007 yılında 880 m, 2008 yılında 960 m,

2009 yılında 1100 m, 2010 yılı altı aylık dönemde ise 754 m, yağmur suyu kanalları

yapılmıştır. Karabük’ün kuzey kesimindeki 5000 Evler, 100 Yıl ile Kılavuzlar Mahallesi ve

Safranbolu İlçesinin atık suları da toplayıcı hatta toplanarak Araç Çayı vadisinin sağ ve sol

sahil kesimlerini takip ederek ve mevcut yollardan da istifade edilerek teşkil edilmiş ve

Karabük girişindeki 7104 A bacasına bağlantısı sağlanmıştır.

Bartın’da bulunan 9 belediyenin de atık su artıma tesisi bulunmamaktadır. Tüm Belediyelerin

Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü’nün 23.06.2006 tarih ve 2006/15

sayılı Atıksu Arıtma Tesisleri için İş Termin Planı Genelgesi kapsamında iş termin planları

mevcuttur. Bartın İl Merkezi dahil olmak üzere Ulus-Kurucaşile, Kumluca, Kozcağız, Abdipaşa,

Hasankadı, Arıt gibi yerleşimlerin evsel nitelikli atıksuları ya doğrudan ya da dolaylı yoldan

akarsu yataklarına atılmaktadır.

İlde en fazla kirlenen ve kirliliği gün geçtikçe artma eğilimi gösteren nehir Bartın Çayı’dır. Bu

nehrin kirlenmesine yol açan etkenlerin başında endüstriyel tesislerden kaynaklanan atıkların

ve atık suların miktar ve çeşitlerinin artması, bu atıkların hiçbir arıtıma tabi tutulmadan

doğrudan alıcı su ortamına verilmesi gelmektedir. İl sınırları içerisinde bulunan yüzeysel sular

etrafında kurulmuş olan yerleşim yerlerinden kaynaklanan evsel atık sular da önemli derece

kirliliğe neden olmaktadır.

Bartın ilinde alınan içme suyu analiz sonuçları incelendiğinde içme sularının Amasra ilçesi ve

Bartın Merkez Orduyeri’nden alınan numunelerinde Magnezyumun yönetmelikte verilen

sınır değerlerin üzerinde olduğu görülmüştür. Ayrıca il genelinde alınan içme sularında

Baryumun Türk Standartları Enstitüsü TSE 266 verilen sınır değerlerin üstünde olduğu

görülmüştür. Kronik olarak baryuma maruz kalmanın hipertansiyona neden olduğu ileri

sürülmektedir.

Bölge genelinde atık suların yol açtığı kirlenmenin nedenlerine bütünleşik olarak bakmak

gerekirse, özellikle kanalizasyon şebekesinin olmaması veya yetersiz olması, yerleşim

yerlerinde evsel nitelikli atık suların arıtılmaması, sanayi kuruluşlarında atık suların

arıtılmaması ve fosseptik çukurların sağlıklı şekilde inşa edilmemesi olduğu söylenebilir.

Tablo.50. Atık Suların Yol Açtığı Kirlenmenin Nedenleri

a b c d e f g h i

Zonguldak Merkez X X X X X X

Alaplı X X X X

Çaycuma X X X

Devrek X X X

Gökçebey X X X X

Kdz. Ereğli X X

Karabük Merkez X X

Safranbolu X X

Eskipazar X X X X

Yenice X X X X

Eflani X X X X

Ovacık X X X X

Bartın Merkez X X X X

Amasra X X X X

Ulus X X X X


Kirlilik Nedenleri

a. Kanalizasyon şebekesinin olmaması veya yetersiz olması

b. Yerleşim yerlerinde evsel nitelikli atık suların arıtılmaması

c. Büyük sanayi kuruluşlarının atık sularını arıtmaması

d. Küçük sanayilerde toplu arıtmaların olmaması

e. Fosseptik çukurların sağlıklı şekilde inşaa edilmemesi

f. Fosseptik atıkların vidanjörlerle çekildikten sonra gelişigüzel yerlere boşaltılması

g. Zirai mücadele ilaçlarının kullanımı

h. Kimyasal gübre kullanımı

i. Arıtma tesisi kapasite ve verimlerinin yetersiz olması

1.1.8.7. ATIKLAR

Katı atıkların yönetimindeki başarı bir yaşam merkezinin ekonomik, kültürel ve eğitim

açısından gelişmişlik seviyesini ve yerel yönetimlerin uygulamadaki başarısını gösteren en

önemli kriterlerden birisidir.

Artan nüfus ve tüketim alışkanlıklarının değişmesiyle birlikte oluşan katı atık miktarlarında da

çok önemli artışlar meydana gelmiştir. Ayrıca barınma, beslenme ve diğer ihtiyaçların

karşılanması için gerekli olan toprak ve arazi miktarının da hızla azalması, bu alanların çöp

sahası olarak kullanılamayacak kadar önemli olduğunun anlaşılmasını sağlamıştır.

İllere genel olarak bakıldığında, öncelikle evsel atıkların bertarafının iyileştirilmesi adına

adımlar atıldığı ancak yeterli seviyeye ulaşılamadığı görülmektedir. Bununla birlikte tıbbi

atıklarla ilgili yapılan çalışmalar da dikkate alındığında önümüzdeki yıllarda katı atıkların

bölge için sorun olmayacağı söylenebilir. Ancak vahşi olarak depolama yapılan alanlarda

iyileştirme yapılması son derece önemli ve maliyetli bir işlemdir.

Katı atık miktarını etkileyen en önemli faktör nüfustur. Zonguldak'ın 2007 yılı nüfus sayımına

göre nüfusu 615.890 kişidir. Karabük nüfusu yaklaşık olarak 218.463 ve Bartın nüfusu ise

182.131 kişidir. İl merkezlerinde oluşan atık miktarları ise sırasıyla, 317,77 ton/gün, 69.000

ton/yıl, 19.700 ton/yıl olarak bildirilmiştir.

Zonguldak’ta kömür ve kömüre dayalı sanayilerden kaynaklanan katı atık kirlenmesi oldukça

fazladır. Cevher zenginleştirme ünitelerindeki lavuar atıkları ile ocak atıklarının fiziksel kirliliği

kimyasal kirlilikten oldukça fazladır.

Kurucaşile X X X X

Zonguldak belediyelerinden alınan bilgilere göre Zonguldak'ta günde ortalama 472 ton/gün

katı atık üretilmektedir. Kişi başına üretilen katı atık miktarı 1,88 kg/gündür. 2005 yılında katı

atıkların bertarafı için Zonguldak Merkez İlçe ve civar belediyeler birleşerek bir birlik

oluşturmuş, Kasım 2008 yılı itibarı ile düzenli depolamaya geçilmiştir. Tesis proje süresi 25

yıldır. Düzenli Depolama Tesisi, Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi, Ambalaj Atıkları Toplama

Ayrıştırma Tesisi aynı mevkide bulunmaktadır. Tesis Zonguldak Merkez İlçe Sofular Köyü

Tombaklar mevkiindedir.

Karabük İlinde ise Çevre Hizmetleri Birliği kurularak, Karabük-Merkez, Safranbolu, Yenice,

Eskipazar, Eflani, Ovacık İlçe Belediyeleri ile Yortan pazarı, Ovacuma Beldelerinden oluşan

210.000 kişilik nüfusa ait 69.000 ton/yıl atık inşaatı halen devam etmekte olan düzenli

depolama alanında bertaraf edilecektir. Depolama sahası kullanım ömrü 22 yıl olarak

planlanmıştır. Karabük ilinde lisanslı tehlikeli atık bertaraf tesisi bulunmamakla beraber bu

atıkların miktarları ve bertaraf şekilleriyle ilgili herhangi bir veriye ulaşılamamıştır.

Bartın İl sınırları içerisinde düzenli depolama alanı bulunmamakla beraber her belediye

atığını kendi belirlediği sahada bertaraf etmektedir. Ancak Bartın Belediyeler Birliği Bartın-

Merkez, Amasra, Ulus, Kurucaşile İlçe Belediyeleri ile Kozcağız, Arıt, Hasankadı, Kumluca,

Abdipaşa Belde Belediyeleri atıklarının düzenli depolanmasının yapılması için proje

hazırlanarak Birlik Tüzüğü Bakanlar Kurulu’nda onaylanmış ve karar 14/03/2006 tarihinde

Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Bu kapsamda atıkları değerlendirilecek birlik nüfusu 60.000,

atık miktarı 19.700 ton/yıl’dır.

Zonguldak ilinde devlet hastaneleri, özel hastaneler, sağlık istasyonları, sağlık ocakları, ana

çocuk sağlığı merkezleri, teşhis ve tedavi kliniği, diş polikliniği, göğüs hastalıkları hastanesi,

Hıfzıssıhha Laboratuvarı ve özel laboratuvarlar olmak üzere toplam 80 adet tıbbi atık üreten

kurum bulunmaktadır. Zonguldak İlinde günde 1537 kg tıbbi atık üretilmektedir. Bartın ve

Karabük İllerinin tıbbi atıkları da Zonguldak tıbbi atık sterilizasyon tesisinde bertaraf

edilmektedir. Kapasitesi 5000-6000 kg/gün’dür. Tıbbi atık sterilizasyon ve düzenli depolama

tesisi 05.11.2008 tarihinde işletmeye alınmıştır. Sterilizasyon tesisinin kapasitesi 2500 kg/gün

dür. Ambalaj atıkları toplama ayrıştırma sistemi ise 2010 yılının sonlarında hizmete açılmıştır.

Sağlık kuruluşlarından kaynaklanan atıklar, evsel katı atıkların dışında havada, suda ve

toprakta kalıcı özellik gösteren ve ekolojik dengeyi bozan atıklar olduğundan tehlikeli ve

zararlı atık sınıfına girmekte ve bu tür atıkların üretim, taşıma, depolama ve bertarafına

ilişkin özel önlemler alınması gerekmektedir. Diğer bütün kuruluşlarda olduğu gibi sağlık

kuruluşlarında da her geçen gün atık miktarı verdikleri hizmet ölçüsünde hızla artmaktadır.

Bu artışın neden olabileceği tehlike risklerinin ortadan kaldırılması için gerekli önlemlerin

alınarak toplamadan bertarafa kadar yönetim aşamalarının belirlenmesi gerekmektedir.

Evsel atıkların ve tıbbi atıkların bertarafıyla ilgili çalışmalar yapılmakta olup diğer atık türleri

ile ilgili çalışmalar yetersiz kalmaktadır. Bu kapsamda ele alınabilecek çevresel riski çok

yüksek olan tehlikeli atıklar bunlardan birisidir. Bölgede Zonguldak ili dışında lisanslı tehlikeli

atık bertaraf tesisi bulunmamakla beraber birçok sanayi tesisi bulunmakta ancak bu

tesislerden çıkan atıklar ya da bertaraf yöntemleri ile ilgili veriye ulaşılamamaktadır. İllere

genel olarak bakıldığında, katı atıkların bertarafının iyileştirilmesi adına adımlar atıldığı ancak

yeterli seviyeye ulaşılamadığı görülmektedir. Bununla birlikte yapılan çalışmalar da dikkate

alındığında önümüzdeki yıllarda katı atıkların bölge için sorun olmayacağı söylenebilir. Ancak

vahşi olarak depolama yapılan alanlarda iyileştirme yapılması son derece önemli ve maliyetli

bir işlemdir. Batı Karadeniz Bölgesinin geneline bakıldığı zaman akarsu kenarları, kanyonlar,

ormanlık alanlar, dere yatakları vahşi depolama alanı olarak kullanılmaktadır.

Atıkların oluşturduğu sorunlar alttaki tabloda sıralanmıştır. Atıklar, Zonguldak ve Karabük’te

öncelikli olarak toprak kirliliğine neden olmaktadır. Bartın ilinde ise atıklar özellikle yer altı

sularını etkilemektedir. Doğal hayata olumsuz etki ve koku problemi gibi konular da tedbir

alınması gereken başlıklar arasındadır.

Tablo.51. İl Sınırları İçinde Yerleşim Merkezlerinde Oluşan Atıkların Oluşturduğu Sorunlar

(Önem Sırasına Göre)


Koku Problemi 4 2 3

Haşerelerim Artması 5 3 4

Salgın Hastalıkların Görülmesi - - -

Metan Gazı Sıkışması Sonucu Yangın ve Patlama

- - -

Yeraltı Sularının Kirlenmesi 2 5 1

Yüzey Sularının Kirlenmesi - - -

Toprak Kirliliği 1 1 2

Estetik Görüntünün Bozulması 6 4 6

Doğal Hayata Olumsuz Etkisi 3 - 5


1.1.9. TARIM

1.1.9.1. BİTKİSEL ÜRETİM

Bölge genelinde, engebeli arazi yapısına bağlı olarak kısıtlı bir alanda tarım yapılabilmektedir.

Tarım alanlarının büyük bir kısmı küçük, parçalı ve dağınıktır. Topografik yapının yanı sıra

tarım alanlarının parçalı olmasının bir diğer nedeni de miras yoluyla parçalanmadır. Mevcut

tarım alanları yıllara göre değişim göstermektedir.

2012 bölge toplam arazi varlığı Türkiye genelinin % 1’lik dilimini oluşturmaktadır. Bölge

genelinde toplam alanın % 61’ini tarla alanı, %15’ini nadas alanı, %4’ünü sebze bahçeleri, %

22’sini ise meyve bahçeleri oluşturmaktadır. Bölgede en fazla tarım alanına sahip il Bartın’dır.

En çok nadasa bırakılmış arazi Karabük’te bulunurken en fazla meyve alanı Zonguldak’ta

bulunmaktadır. Türkiye genelinin ve bölge illerinin 2010-2012 yılları arasında toplam tarım

alanlarında düşüş yaşandığı da görülmektedir.

Tablo.52. Sınıflarına Göre Tarım Alanları (dekar)

2012 ZONGULDAK KARABÜK BARTIN TR81 TÜRKİYE

Tarla Alanı 297 125 269 340 379 643 946 108 154 644 523

Nadas Alanı 8 097 206 825 10 801 225 723 42 861 366

Sebze Alanı 29.518 10.554 17.642 57 714 8 271 142

Meyve Alanı 253 695 5 870 74 582 334 147 32 129 886

Toplam Alan 588 435 492 589 482 670 1 563 694 237 954 813

2011

Tarla Alanı 273 988 263 820 385 229 923 037 156 915 671

Nadas Alanı 8 097 227 500 27 025 262 622 40 171 970

Sebze Alanı 29 463 11 890 16 461 57 814 8 096 419

Meyve Alanı 250 587 5 675 54 523 310 785 30 911 356

Toplam Alan 562 135 508 885 483 238 1 554 258 236 137 614

2010

Tarla Alanı 347 779 264 088 411 045 1 022 912 163 330 020

Nadas Alanı 1 190 230 000 27 100 258 290 42 490 255

Sebze Alanı 24 215 12 071 16 489 52 775 8 015 980

Meyve Alanı 250 674 5 571 44 707 300 952 30 105 797

Toplam Alan 623 858 623 858 499 341 1 634 929 243 942 052


1.1.9.1.1. ZONGULDAK

Zonguldak İli çok engebeli bir arazi yapısına sahiptir. İl alanının % 56’ sı dağlarla, % 31’ i

platolarla ve 13’ ü de ovalarla kaplıdır. Akarsu ve vadileriyle yer yer derin biçimde

parçalanmış olan topraklar orta yükseklikteki dağlık alanlardan oluşur. Platolar genellikle

dağların eteklerinde ve aralarında geniş bir alana yayılmıştır. Akarsularca taşınmış

alüvyonlarla kaplı küçük düzlükler ise ilin başlıca ovalarını oluşturmaktadır.

Batı Karadeniz Bölgesi kıyı kesiminde yer alan İlin toplam yüzölçümü 343.037 hektardır. Arazi

dağılımı ve tarım arazisi kullanımı aşağıdaki gibidir. Zonguldak İli, ılıman Karadeniz ikliminin

etkisi altındadır. Her mevsimi yağışlı ve ılık olan Zonguldak’ ta kurak mevsime

rastlanılmamaktadır. Bu durum bitki örtüsüne etki yapmaktadır ve arazilerinin yaklaşık %69’

unu orman-funda alanlar oluşturmaktadır. Ağaç türü olarak kayın, göknar, meşe, karaçam,

sarıçam, gürgen, kestane, akçaağaç, kızılçam, çınar, kayacık, fındık en fazla karşılaşılan ağaç

türleridir. Tarım arazisi niteliği gösteren alan ise %28’lik bir orana sahiptir.

Grafik.25. Zonguldak İli Arazi Varlığı

Kaynak: Zonguldak İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2012

Bitkisel üretim; tahıl, meyvecilik ve son yıllarda sebzecilik üzerinde yoğunlaşmaktadır. İlde

üretilen tahıllara bakıldığında, en geniş ekiliş alanına sahip ürünün mısır olduğu

görülmektedir. Buğday ise mısırdan sonra ikinci sırada yer almaktadır. Üretim miktarının en

fazla olduğu ürün buğday olarak görülmektedir. En fazla verim sağlanan ürün ise yoncadır.

28% 69%

1% 2%

Tarım Arazisi

Orman‐Fundalık

Mer’a Arazisi

Tarım Dışı Alan

Tablo.53. Zonguldak’ta Yetiştirilen Tahıllar

Kaynak: Zonguldak İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2012

İlde meyve üretiminde öne çıkan ürün fındıktır. Üretim alanı ve üretim miktarında fındık ilk

sırada yer alırken, en verimli ürünün elma olduğu görülmektedir. Fındık ve çilek

yetiştiriciliğinin tamamına yakını Ereğli ve Alaplı İlçelerinde yapılmaktadır. Yine bölgeye has

bir çeşit olan Osmanlı Çileğinin yetiştiriciliği de bu bölgede yoğunlaşmaktadır. Ceviz, elma,

armut, erik ve kiraz yetiştiriciliği en fazla Çaycuma, Devrek, Gökçebey ilçelerinde

yapılmaktadır. Ceviz meyvesi bölge için önem arz eden bir meyve çeşididir. Bölge, kivi

meyvesinin yetiştirilmesi için gerekli olan iklim şartları göz önüne alındığında potansiyel arz

etmektedir.

Tablo..: İlde Yetiştirilen Meyveler

Ürün Alan (da) Verim (kg) Üretim (ton)

Fındık 233.335 1.4 21.285

Ceviz 7.847 17.6 2.595

Elma 2.098 26.9 4.267

Kiraz 1.547 19.1 2.503

Çilek 1.280 510 (kg/da) 653

Armut 1.210 34 3.305

Erik 576 18.3 2.167

Ayva 317 19.8 423

Zonguldak İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2012

Sebzecilik faaliyetlerinde en çok fasulye, lahana ve ıspanak yetiştirildiği görülmektedir. Ekilen

ürünlerden elde edilen verim bağlamında ise domatesin ön plana çıktığı görülmektedir.

ÜRÜN EKİLEN ALANI (DA) VERİM (KG./DA) ÜRETİM (TON)

Mısır 206.500 179 36.964

Buğday 196.455 243 47.826

Fiğ 8620 317 2736

Yulaf 5845 113 660

Arpa 5660 224 1269

Yonca 5605 847 4747

Kuru Fasulye 4835 110 521

Bakla 1250 123 154

Tablo.54. Zonguldak’ta Yetiştirilen Sebzeler

Ürün Alan (da) Verim (kg/da) Üretim (ton)

Fasulye 4355 518 2.254

Lahana Beyaz 755 833 629

Kara yaprak 2.771 694 1.924

Ispanak 2.083 562 1.170

Domates 2045 1032 2111

Pırasa 1472 767 1.128

Hıyar 1355 614 832

Sivri Biber 1.079 462 498

Zonguldak İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2012

Organik Üretim

Gökçebey; Bodaç, Namazgah- Hacı Musa hattı, Devrek; Dirgine Vadisi ve Ereğli Gülüç Vadisi

organik tarım için uygun alanlar oluşturacağı tahmin edilmektedir. İlde organik tarım

potansiyeli olan ürünler arasında başta fındık olmak üzere elma, kivi ve hayvansal üretim

kolu olarak da arıcılık yer almaktadır.

1.1.9.1.2. KARABÜK

Karabük, genel olarak dağlık bir arazi yapısına sahip, büyük ova ve düzlüklerin nispeten az

olduğu bir ildir. Araç ve Soğanlı çaylarının kenarında küçük düzlükler yer almaktadır. İl

yüzölçümünün % 69’unu orman ve fundalık alanlar oluşturmaktadır. 285.164ha alana

dağılmış olan ormanları ağırlıklı olarak Karaçam, Sarıçam, Kızılçam, Köknar, Meşe, Kayın,

Gürgen, Akçaağaç, Dişbudak, Titrek kavak, Ihlamur, Söğüt, Ahlat, Üvez, Yabani kiraz ve Ardıç

oluşturmaktadır. Tarım arazisi ise Grafik..’te de görüldüğü gibi toplam arazi varlığının

%22’sini oluşturan 93.020 ha’lık alandır.

Grafik.26. Karabük İli Arazi Varlığı

Kaynak: Karabük İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2012

İlin engebeli topografyaya sahip olması ekimi yapılabilen alanların çok az bir bölümünün

sulanmasına imkân vermektedir. Sulanan arazilerin az olması ilde kuru tarım sistemini hakim

kılmıştır. İlde tahıllardan en çok buğday ve arpa yetiştirilmektedir. Üretilen en verimli ürünse

yoncadır.

Tablo.55. Karabük’te Yetiştirilen Tahıllar

Ürün Alan (da) Verim (kg) Üretim (ton)

Buğday 14.525 175 25.438

Arpa 6.200 179 11.106

Fiğ(Yeşil ot) 3.317 1.037 34.400

Tritikale(dane) 930 266 2.473

Korunga(Yeşil ot) 498 1.463 7.286

Yonca(Yeşil ot) 350 2.475 8.661

Diğer 315 322 1.013

Mısır (Dane) 234 217 508

Kaplıca 187 203 379


İlde yetiştirilen başlıca sebzeler, fasulye, domates, patates ve lahanadır. Üretimden elde

edilen verime bakıldığında ise en verimli ürünün domates olduğu görülmektedir. Maniye

olarak adlandırılan yerli domates ilin özellikli tarım ürünlerindendir.

22% 69%

4% 5%

Karabük İli Arazi Varlığı (Ha)

Tarım Arazisi

Orman‐Fundalık

Mer’a Arazisi

Tarım Dışı Alan

Tablo.56. Karabük’te Yetiştirilen Sebzeler


Fasülye(taze) 200 819 1.636

Domates 135 2.104 2.844

Patates 128 1.898 2.430

Lahana (beyaz) 103 2.015 2.073

Ispanak 98 735 720

Hıyar 96 1.536 1.478

Biber(Sivri-Çarliston) 60 1.614 973


İlde yetiştirilen meyveler ise ceviz, üzüm elmadır. İlde özellikle çavuş üzümü olarak

adlandırılan sofralık üzüm türü ilin özgün değerlerindendir. Safranbolu ve Karabük Merkez

İlçenin hemen hemen bütün köylerinde Çavuş Üzümü yetiştiriciliği yüzyıllardır yapılmaktadır.

Bugün itibariyle 1440 da. bağ alanı mevcuttur. Üzümlerin büyük çoğunluğu sofralık olarak

pazarlanmakta, satılamayan ürünler yine yörede aranan ürünler arasına giren sirke ve

pekmez olarak değerlendirilmektedir.

Tablo.57. Karabük’te Yetiştirilen Meyveler


Ceviz 186 22 1.099

Bağ (asma) 160 4 796

Elma 119 20 2.319

Şeftali 40 23 877

Kiraz 29 22 770


İl genelinde sulanabilir arazilerin az oluşu sebebiyle mevcut sulu arazilerin en verimli şekilde

kullanılması gerekmektedir. Bu amaçla örtü altı yetiştiriliciliğine büyük önem verilmiş örtü

altı ekim alanları arttırılmıştır. Örtü altı üretimde en çok üretilen ürünler tabloda

sıralanmıştır. En çok marul, domates, hıyar, ıspanak üretilmekte olup en fazla verim sağlanan

ürünse domatestir.

Tablo.58. Örtü Altı Üretim


Marul(Göbekli) 14 315 2.333

Domates 14 2.461 17.092

Hıyar 13 1.939 15.145

Marul(Kıvırcık) 13 229 1.803

Ispanak 13 154 1.203


Organik Üretim- Yöresel Ürünler

İlde toplam 5 üretici 100 kovanda organik bal üretim faaliyeti yürütmektedir. 'Safranbolu

safranı'' olarak coğrafi işaret alınan safran bitkisi, ekonomik değer çok yüksek bir bitki olarak

ön plana çıkmaktadır. Özellikle ilaç ve gıda endüstrisinde çok geniş kullanım alanı

bulunmakta olan safran yetiştiriciliği ve pazarlanması konusuna Karabük İlinin ayrıca önem

vermesi gerekmektedir.

1.1.9.1.3. BARTIN

Batı Karadeniz Bölgesinde engebeli bir coğrafi kesimde yer alan Bartın ilinin büyük bir

bölümünü yükseltiler meydana getirmektedir. Dağlar arasında irili ufaklı çeşitli dereler ve

çaylar yer almakta, yer yer küçük fakat verimli ovalar bulunmaktadır. Bartın’ın bitki

örtüsünde %64’lük yer tutan ormanlar genellikle yayvan ve iğne yapraklı ağaçlardan oluşur.

Meşe, Kayın, Gürgen, Kestane, Köknar, Ceviz, Fındık ve Çam türleri yaygın olarak

bulunmaktadır. İlin %29’luk bölümünü ise tarım arazileri oluşturmaktadır.

Grafik.27. Bartın İli Arazi Varlığı

Kaynak: Bartın İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2012

İlde sebze üretimi daha çok iç tüketime yönelik yapılmaktadır. Son yıllarda örtü altı

yetiştiriciliğin yaygınlaşması ile ticari anlamda yapılan üretim artmaktadır. İl genelinde

sebzeler içerisinde en fazla yetiştiriciliği yapılan sebze domates olup bunu sırasıyla hıyar,

lahana, biber ve fasulye izlemektedir.

Tablo.59.Bartın Sebze Yetiştiriciliği

ÜRÜN ALAN (DA) VERİM (KG/DA) ÜRETİM (TON)

Domates 2.140 5.566 11.911

Hıyar 1.647 4.344 7.155

Karayaprak Lahana 1.475 1.500 2.213

Biber (Sivri-Çarliston) 1.158 1.609 1.863

Taze Fasulye 1.005 1.322 1.329

Marul 738 3.611 2.665

Karpuz 242 3.223 780

Biber (Dolmalık) 414 2.357 976

Sakızkabağı 378 2.040 771


İl genelindeki meyve alanları dağınık bir yapı arz etmekle birlikte, fındık ve son yıllarda

gelişmekte olan ceviz bahçeleri haricinde bahçe sayıları oldukça düşük bir düzeydedir.

Tablo..’da da görüldüğü gibi, ilde en çok üretilen meyve çeşidi fındıktır. Fındık üretimini ceviz

ve elma izlemektedir.

29%

64%

1% 6%

Tarım Arazisi

Orman‐Fundalık

Mer’a Arazisi

Tarım Dışı Alan

Tablo.60. Bartın Meyve Yetiştiriciliği

Alan (da) Verim (kg/ağaç) Üretim (ton)

Fındık 41.017 1,55 3.683

Ceviz 4.565 30,51 1.662

Elma 3.107 33,60 6.180

Armut 1.965 19,00 4.246

Çilek 840 213,00 (kg/da) 179

Kiraz 895 29,64 1.167

Erik 733 33,62 2.671


İlde örtü altı üretim de son yıllarda önem kazanmıştır. Bu kapsamda en çok merkez ilçeye

bağlı köyler olmak üzere, Amasra, Kurucaşile ve Ulus ilçelerinin köylerinde de örtü altı tarım

faaliyetleri sürdürülmektedir. İlde toplam 4490 örtü altı işletmesi mevcuttur.

Tablo.61. Bartın Örtü Altı Üretim

İlçe Adı KÖY SAYISI İŞLETME SAYISI TOPLAM (Da)

Merkez 117 3.896 1.492

Amasra 28 260 30

Kurucaşile 24 120 35

Ulus 60 214 50

Toplam 229 4.490 1.607


1.1.9.2. HAYVANSAL ÜRETİM

Bölge genelinde bitkisel üretimde olduğu gibi hayvansal üretimde de coğrafi ve yerel

şartlardan doğan kısıtlar söz konusudur. Bölgede en çok büyükbaş, küçükbaş, kanatlı üretimi

ve orman varlığıyla bağlantılı olarak arıcılık faaliyetleri yürütülmektedir.

Tabloda da görüldüğü gibi, bölgede en çok kanatlı hayvan varlığı mevcuttur. İkinci sırada ise

büyükbaş hayvan varlığı gelmektedir. Kanatlı ve büyükbaş hayvan varlığı dağılımı sırasıyla

Zonguldak, Bartın ve Karabük şeklindedir. Arıcılık faaliyetlerinde de Zonguldak ve Bartın illeri

öne çıkmaktadır.

Tablo.62. İllere Göre Hayvan Varlığı Dağılımları

Büyükbaş Küçük Baş Kanatlı Arı

Zonguldak 66.400 17.950 3.250.000 29.400

Karabük 46.060 16.494 715.897 19.162

Bartın 56.222 4.522 828.163 25.381

TR81 168.682 38.966 4.794.060 73943

Kaynak: Zonguldak, Karabük, Bartın İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlükleri, 2012

Batı Karadeniz Bölgesi’nde en çok üretimi gerçekleştirilen hayvansal ürün süttür. Süt

haricinde yumurta, kırmızı et ve deri, üretilen diğer önemli hayvansal ürünlerdir.

Bölgede, Zonguldak ve Bartın illerinde balıkçılık faaliyetleri nispeten gelişmiştir. Bölgede su

ürünlerinin % 99’u denizden karşılanmaktadır. Mevcut tatlı su potansiyelinin kullanımı ise

yeterli değildir. Zonguldak ilinin deniz sınırı Kdz. Ereğli Bababurnu’ndan başlayıp Filyos

Çayında biten yaklaşık 47 km’lik bir uzunluğa sahiptir. Tablo..’da da görüldüğü gibi ilde

yaklaşım 5000 baklıkçı bulunmaktadır. Bartın’da ise yaklaşım 1800 balıkçı faaliyet

göstermektedir.

Tablo.63. Balıkçılık Kıyı Yapısı Bulunan İllerde ve İçsularda TKİB Tarafından

Ruhsatlandırılmış Balıkçı Gemisi ve Gerçek Kişiler

Kaynak: DLH, 2011

Balıkçı

Gemisi

(adet)

Barınak

Sayısı*(adet)

Balıkçı

Gemisi/Balıkçılık

Kıyı Yapısı

Balıkçı

(gerçek kişi)

Balıkçı /

Balıkçılık

Kıyı Yapısı

Zonguldak 640 5 128 4856 971

Bartın 273 4 68 1764 441

Ancak, son yıllarda önlem alınmaya başlansa da, geçmişten bu güne kanalizasyon atıklarının

direk denize boşaltılması, sanayi ve endüstriyel kirlilik, denizdeki canlılara zarar vermektedir.

Karadeniz’de 200 metrenin altındaki derinliklerde oksijen olmaması ve hidrojen sülfit

yoğunluğunun çok yüksek oluşu nedeniyle deniz yaşamı gelişememektedir. Bu durum kıyı

temizliğinin önemini daha da arttırmaktadır. Kıyı sularının bozulması balık stoku üzerinde

olumsuz etki yapmaktadır.

Zonguldak ve Bartın illerinde balıkçılık açısından önemli bir potansiyel bulunmaktadır fakat

balıkçı barınaklarında gerekli üstyapılar (soğuk hava deposu, tasnif alanı vb.)

bulunmamaktadır. Bunun yanı sıra belediye sınırları içerisinde balık hallerinin kurulmamış

olması ve organizasyon yapısındaki eksiklikler, pazarlamanın yetersiz olmasına neden

olmaktadır. Bölgede av miktarında artış olmadığı gibi, bilinçli avlanma hususunda da istenen

düzeye gelinememiştir.

Bölgede, kanatlı hayvan yetiştiriciliği son yıllarda önem kazanan bir sektör konumundadır.

Özellikle 2000 yılından itibaren broiler yetiştiriciliğinde yüksek bir artış olmuştur. Büyük

şirketlerle yapılan sözleşmeli çiftçilik modeli broiler yetiştiriciliği önemli bir istihdam alanı ve

gelir kaynağı oluşturmuştur. Özellikle Zonguldak’ın ilçeleri olan Gökçebey, Devrek, Çaycuma

ekseninde, Karabük’te ise Safranbolu ve Eskipazar ilçelerinde gelişmiş olan kanatlı hayvan

yetiştiriciliği, alanın İstanbul ve Ankara’ ya yakın oluşu dolayısıyla pazarlamada diğer illere göre

avantaj teşkil etmektedir.

Bölge, sahip olduğu zengin florası ile arıcılık faaliyetleri için uygun koşullar sağlamaktadır.

Özellikle, Devrek- Ereğli İlçeleri arasında yer alan köylerde arıcılık ve organik bal üretiminin

teşvik edilmesi kırsal kalkınmayı destekleyecek unsurlardandır. Arıcılığın, sosyal, tarımsal ve

ekolojik yapıdaki değişimler, piyasa koşulları, teknik bilgi ve eğitim eksikliği, hastalık ve

zararlılar, damızlık materyal, örgütlenme gibi pek çok sorunu bulunmaktadır. Bu sorunların

giderilebilmesi için öncelikle arıcılık sektörüyle ilgilenenler eğitilmelidir.

Su ürünleri ve arıcılık dışında bölgede gerçekleştirilen bir diğer faaliyet, ihracatı yapılan

salyangoz yetiştiriciliğidir. Zonguldak’ın Devrek İlçesinde yetiştirilen salyangoz, gıda olarak

kullanımının yanı sıra kozmetikte, ilaç sanayinde ve kimya sanayinde de kullanılmaktadır.

GENEL DEĞERLENDİRME

Bölge, tarım konusunda Türkiye’nin önde gelen bölgelerinden olmasa da, çeşitli potansiyeller

barındırmaktadır. Gökçebey, kümes hayvancılığı ve süs bitkiciliği konusunda potansiyel

barındırmaktadır. Ulaşımının kolay olması, Ankara Zonguldak karayolu üzerinde bulunması

nedeni ile ilçe, kolay bozulabilecek yahut kısa sürede tüketilmesi gereken gıdalar ve tarımsal

ürünler alanında avantajlı konumdadır. Çaycuma ve Eskipazar ilçeleri, diğer ilçelere kıyasla

daha düz ve ekilebilir topraklar bulundurmaktadır. Eflani ilçesinin tarım alanında mevcut olan

potansiyeli bitkisel üretim ve hayvancılık konularının gündeme alınması ile

değerlendirilmelidir. Alaplı ise fındık üretimi ve arıcılık konularında ön plana çıkmaktadır.

Tarım potansiyeli olan ilçelerin ortak sorunu, parçalı ve dağınık arazi yapısıdır. Tarım

topraklarının parçalı yapısının bütünleştirilmesi, sulama imkânlarının geliştirilerek tarımda

eğitim uygulamalarının başlatılmasıyla birlikte ilçelerden sağlanan üretim, yalnızca ihtiyacı

karşılamak dışına çıkarak ürünlerin Pazar payını da arttıracaktır. Bunun yanında, Organik

tarım uygulamasının yaygınlaştırılması durumunda katma değeri yüksek ürünlerin üretimi de

mümkün olabilecektir.

Zonguldak’ta fındık üretimi öne çıkarken, Zonguldak’a bağlı Ereğli İlçesi’nde Osmanlı Çileği

Kültür ve Sanat Festivali’ne de adını veren çilek üretimi büyük önem taşımaktadır. Karabük

ve Bartın illerinde ise en çok elma üretimi yapılmaktadır. Bölge genelinde tahıllardan en çok

buğday yetiştirilmektedir. Bölge, ilaç sanayinde ve kozmetikte kullanımı yaygın olan şifalı

bitkiler açısından zengin bir floraya sahiptir, Safranbolu’ya özgü bir bitki olan safran

bunlardan biridir. Bunların yanı sıra, bölge genelinde iklimin ve toprak yapısının elverişli

olması nedeniyle seracılık ve organik tarım faaliyetleri önem kazanmaya başlamıştır. Örneğin,

Alaplı İlçesi’nde fındık, kivi, mısır ve bal üretimi konusunda sertifikalı yetiştiricilik

yapılmaktadır. Bölgede odun dışı orman ürünleri (defneyaprağı, mantar türleri, çeşitli otlar

vb.) konusunda büyük bir potansiyel mevcuttur ancak bu konuda üretim türü ve miktarının

tam olarak bilinmemesi nedeniyle mevcut durumda öngörüde bulunmak oldukça zordur.

Ancak son yıllarda gelişen organik beslenme, anti-aging, gurmelik, füzyon mutfağı, bitkisel

kozmetikler ve ilaçlar, kimyasal ürünler gibi çok farklı trendler nedeniyle odun dışı orman

ürünlerinin bölge ekonomisine sağlayacağı katkılar göz ardı edilmemelidir.


Gerek tatlı su balıkçılığı gerekse

deniz ürünleri açısından önemli

bir potansiyel mevcut olması

Amacına uygun arazi kullanılmaması

ve arazilerin parçalı olması

Erozyon problemi

Yem bitkilerinin üretimine uygun

arazi ve iklimin bulunması

Bölge özelliklerine göre üretimi

yapılacak bitki deseninin tespit

edilememesi

Balıkçılık konusunda prosedürün

çokluğu nedeniyle balıkçılığın

gelişememesi

Defne, mantar, safran gibi farklı

ve katma değeri yüksek ürünlerin

yetiştirilebiliyor olması

Kalite ve standardizasyonun yetersiz

olması Kredi faizlerinin yüksekliği

Dağ sıraları arasında kalan ve

mikro-klima özelliğine sahip çok

sayıda bölgenin varlığı

Kaliteli damızlık hayvan sayısının

yetersiz olması

İlin arazi yapısı ve Arazi-i

Fehmiye Kanunu nedeniyle

Kadastro çalışmaları

tamamlanamaması

Hayvancılıkta uygun bakım ve

besleme kurallarının bilinmemesi

Su kaynaklarının kullanımında

yasal düzenlemelerden

kaynaklanan sorunlar

Ürün borsalarının olmaması

Ürün işleme tesislerinin yetersizliği

Çayır ve meraların çok sınırlı,

meraların küçük ve aşırı engebeli bir

yapıya sahip oluşu

Kadastro çalışmalarının

tamamlanmamasından dolayı mera

ıslah çalışmalarının istenilen düzeyde

olmaması

Sertifikalı tohum kullanımında

yetersizlik

Çevre kirliliği deniz ürünlerini

olumsuz yönde etkilemesi

1.2. DEMOGRAFİK DURUM

Bu bölümde, TR 81 Batı Karadeniz Bölgesini oluşturan iller olan Zonguldak, Karabük ve Bartın’da mevcut olan nüfus durumu ile nüfus hareketleri, istihdam ve işsizlik verileri ve kentleşme verileri sunulmaktadır.

1.2.1. NÜFUS VE NÜFUS HAREKETLERİ

Batı Karadeniz Bölgesi'nin nüfusu 2012 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi'ne göre

1.020.108 kişidir. Buna göre Türkiye nüfusunun yüzde 1,34'ü Batı Karadeniz Bölgesi'nde

yaşamaktadır. Söz konusu nüfusun illere göre dağılımı Tablo.1'de gösterilmektedir. Bölgenin

en fazla nüfusa sahip ili 606.527 kişi ile Zonguldak'tır. Zonguldak'ı 225.145 kişi ile Karabük

takip ederken, Bartın'ın nüfusu 188.436 kişidir.

Grafik.28. Batı Karadeniz Bölgesi 2012 ADNKS sonucu

Kaynak: TÜİK, 2013.

Batı Karadeniz Bölgesi nüfusunun cinsiyete göre dağılımı Tablo…'de gösterilmektedir. Buna

göre Türkiye genelinden farklı olarak Karabük ili hariç Batı Karadeniz Bölgesi'nde kadın

nüfusun erkek nüfustan fazla olduğu görülmektedir. Türkiye geneli için kadın nüfusun oranı

yüzde 49,81 iken Batı Karadeniz Bölgesi'nde bu oran yüzde 50,39'dur.

050.000

100.000150.000200.000250.000300.000350.000400.000450.000500.000550.000600.000650.000700.000750.000800.000850.000900.000950.000

1.000.0001.050.0001.100.0001.150.0001.200.000

TR81 ZONGULDAK KARABÜK BARTIN

Kent

Kır

Toplam

Tablo.64. Batı Karadeniz Bölgesi Nüfusunun Cinsiyete Göre Dağılımı

KADIN ORAN (%) ERKEK ORAN (%) TOPLAM

TÜRKİYE 37.671.216 49,81 37.956.168 50,19 75.627.384

TR81 514.033 50,39 506.075 49,61 1.020.108

ZONGULDAK 307.226 50,65 299.301 49,35 606.527

KARABÜK 111.293 49,43 113.852 50,57 225.145

BARTIN 95.514 50,68 92.922 49,32 188.436


Tablo…'te Batı Karadeniz Bölgesi nüfusunun yaş gruplarına göre dağılımı ve oranları

gösterilmektedir. Buna göre bölge 0-14 yaş grubu açısından Türkiye ortalamasının altında bir

görünüm sergilemekteyken 15-64 yaş ile 65 ve üzeri yaş grupları açısından Türkiye

ortalamasının üzerinde değerlere sahiptir. Türkiye genelinde 15-64 yaş grubunun genel

nüfusa oranı yüzde 67,55 seviyesindeyken Batı Karadeniz Bölgesi'nde bu oran yüzde

70,21'dir.

Tablo.65. Batı Karadeniz Bölgesi Nüfusunun Yaş Gruplarına Göre Dağılımı

0-14 Oran (%) 15-64 Oran (%) 65 yaş ve üzeri

Oran (%) Toplam

Türkiye 18.857.179

24,93 51.088.202

67,55 5.682.003 7,51 75.627.384

TR81 200.088 19,61 716.202 70,21 103.818 10,18 1.020.108

Zonguldak 123.081 20,29 427.918 70,55 55.528 9,15 606.527

Karabük 41.289 18,34 157.732 70,06 26.124 11,60 225.145

Bartın 35.718 18,95 130.552 69,28 22.166 11,76 188.436


Yaş bağımlılık oranı açısından bu durumun ne anlama geldiği Tablo…te gösterilmiştir. 0-14

yaş grubunun, çalışabilir yaş grubu olarak kabul edilen 15-64 yaş grubuna oranı anlamına

gelen genç bağımlılığı açısından Batı Karadeniz Bölgesi Türkiye ortalamasının altında bir

değere sahiptir. Türkiye genelinde yüzde 36,91 olan bu oran bölge genelinde yüzde

27,94'tür. Bölge illeri bazında ele alındığında ise söz konusu oran Zonguldak için yüzde 28,76;

Karabük için yüzde 26,18 ve Bartın için yüzde 27,36'dır.

65 ve üzeri yaş grubunun 15-64 yaş grubuna oranını ifade eden yaşlı bağımlılık oranı

açısından ise bölge ortalaması yüzde 14,50 oranı ile Türkiye ortalaması olan yüzde 11,12'nin

üzerinde bir değere sahiptir. İller bazında bu oran Zonguldak için yüzde 12,98; Karabük için

yüzde 16,56 ve Bartın için yüzde 16,98'dir. Öte yandan toplam yaş bağımlılık oranı açısından

bölge, yüzde 42,44 değeri ile Türkiye oranı olan yüzde 48,03'ün altında bir değere sahiptir.

İller bazında bu oran Zonguldak için yüzde 41,74; Karabük için yüzde 42,74 ve Bartın için

yüzde 44,34'tür. Genç bağımlılığı ve toplam bağımlılık oranları açısından Türkiye geneli ile

karşılaştırıldığında bölge her ne kadar avantajlı gibi görünse de bölge nüfusunun azalma

eğilimi içerisinde olması ve bölgenin göç veren niteliğinin değişmemesinin bu “avantajlı”

durumun nedenleri olduğu değerlendirilmektedir.

Tablo.66. 2012 ADNKS'ye Göre Tr81 Düzey 2 Batı Karadeniz Bölgesi Yaş Bağımlılık Oranları

Genç bağımlılık oranı (%)

Yaşlı bağımlılık oranı (%)

Toplam bağımlılık oranı (%)

TÜRKİYE 36,91 11,12 48,03

TR81 27,94 14,50 42,44

ZONGULDAK 28,76 12,98 41,74

KARABÜK 26,18 16,56 42,74

BARTIN 27,36 16,98 44,34

Kaynak: TÜİK, 2013.

Batı Karadeniz Bölgesi nüfus artışı ve hareketleri açısından ele alındığında göç veren bir bölge

olarak göze çarpmakta ve Türkiye ortalamasının altında bir nüfus artış hızı sergilemektedir.

Tablo 5’te TR81 Düzey 2 Batı Karadeniz Bölgesi'nde 2000-2013 döneminde yaşanan nüfus

değişimleri görülmektedir. 2000 yılına ait veri Genel Nüfus Sayımı verisi, 2007 ve sonrasına

ait veri ise ADNKS verisidir. Söz konusu dönemde bölgenin idari yapısını değiştiren tek

düzenleme (Zonguldak Merkez'de yer alan Kilimli ve Kozlu beldelerinin ilçe olması) 2014

yılında yapılacak olan yerel seçimlerin ardından tam anlamıyla hayata geçecek olduğundan

nüfus açısından bu ilçeler tabloya dahil edilmemiştir. Diğer yandan adı geçen ilçelerin,

geçmişte belde statüsünde olmaları nedeniyle TÜİK tarafından kırsal nüfus içinde

değerlendirilmeleri de bir önceki bölge planında eleştirilen hususlar arasında yer almaktaydı.

Tablo.67. Batı Karadeniz Bölgesi 2000-2012 dönemi nüfusu

2000 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Türkiye 67.803.927

70.586.256

71.517.100

72.561.312

73.722.988

74.724.269

75.627.384

TR81 1.024.879 1.016.484 1.020.767 1.026.825 1.035.071 1.019.425 1.020.108

Zonguldak 615.599 615.890 619.151 619.812 619.703 612.406 606.527

Merkez 218.422 215.922 213.992 216.481 215.565 215.407 213.544

Alaplı 44.578 46.372 47.339 46.883 46.188 45.336 44.986

Çaycuma 100.685 96.850 97.528 96.615 95.086 94.765 94.038

Devrek 66.518 62.790 61.897 61.351 64.584 59.234 57.366

Ereğli 159.808 170.371 174.283 174.727 174.750 174.456 173.933

Gökçebey 25.588 23.585 24.112 23.755 23.530 23.208 22.660

Karabük 225.102 218.463 216.248 218.564 227.610 219.728 225.145

Merkez 116.804 119.084 116.671 118.713 119.303 119.328 123.616

Eflani 12.270 9.592 10.187 9.673 9.440 9.246 9.108

Eskipazar 16.365 13.217 13.011 12.583 12.556 12.527 12.519

Ovacık 5.455 3.407 3.821 3.498 3.321 3.270 3.193

Safranbolu 47.257 49.821 48.814 51.088 60.358 53.201 55.170

Yenice 26.951 23.342 23.744 23.009 22.632 22.156 21.539

Bartın 184.178 182.131 185.368 188.449 187.758 187.291 188.436

Merkez 130.492 135.051 137.612 140.981 141.193 141.802 143.262

Amasra 16.122 15.199 15.641 15.481 15.364 15.143 15.284

Kurucaşile 8.742 7.593 7.657 7.672 7.553 7.322 7.210

Ulus 28.822 24.288 24.458 24.315 23.648 23.024 22.680


2000-2012 dönemi nüfusu incelendiğinde, söz konusu dönemde Türkiye nüfusunda istikrarlı

bir artış olduğunu söylemek mümkündür. Bahsi geçen dönemde Türkiye nüfusu 67.803.927

kişiden 75.627.384 kişiye ulaşmıştır. Ancak yine ilgili dönemde Batı Karadeniz Bölgesi'nin

nüfusu 1.024.879 kişiden 1.020.108 kişiye gerileyerek ülke genelinin tersine bir görünüm

çizmiştir. Her ne kadar 2000-2010 döneminde yıllık binde 0,09'luk bir artış görülmekteyse de

bu oran aynı dönem için Türkiye ortalaması olan binde 8'in oldukça uzağındadır. Nüfustaki bu

azalış, Türkiye genelindeki eğilim ile ters bir görüntü arz etmektedir. Türkiye'de yoğun göç

veren bölgelerin ülkenin doğusunda olduğu düşünüldüğünde ülkenin batısından olmasına

rağmen Batı Karadeniz Bölgesi'nde yaşanan bu gelişmenin tersine çevrilmesi için ciddi

tedbirler alınması gerektiği açıktır.

Zonguldak il nüfusu 2000-2012 döneminde azalmıştır. Merkez ilçe, Çaycuma, Devrek ve

Gökçebey ilçelerindeki azalmaya karşın Ereğli ilçesinde nüfus artmış, Alaplı'da ise yaklaşık

olarak aynı seviyede kalmayı başarmıştır. 2000 yılına göre Merkez ilçe nüfusu yüzde 2,23;

Çaycuma nüfusu yüzde 6,6; Devrek nüfusu yüzde 13,75; Gökçebey nüfusu ise yüzde 11,44

oranında azalmıştır.

2000-2012 döneminde Karabük nüfusu neredeyse değişmemiştir. 43 kişilik bir nüfus artışı

ihmal edilebilir niteliktedir. 13 yıllık dönemde Merkez ilçe ile Safranbolu nüfusu artarken

Eflani, Eskipazar, Ovacık ve Yenice ilçelerinde gözlenen nüfus kaybı çok ciddi nitelik arz

etmektedir. 2000 yılına göre Eflani nüfusu yüzde 25,77; Eskipazar nüfusu yüzde 23,50;

Ovacık nüfusu yüzde 41,46; Yenice nüfusu ise yüzde 20,08 oranında azalmıştır.

İlgili dönemde Bartın'ın nüfusunda da bir artış gözlenmektedir. Ancak Merkez ilçe dışında

kalan ilçelerin nüfusunda bir artış gözlenmemektedir. Amasra nüfusu yüzde 5,19; Kurucaşile

nüfusu yüzde 17,52; Ulus nüfusu ise yüzde 21,31 oranında azalmıştır.

2012 ADNKS'ye göre Batı Karadeniz Bölgesi'nin diğer düzey 2 bölgeleri ile arasındaki göç

ilişkisi Tablo.7'de gösterilmektedir. Buna göre 2012 yılı içerisinde 31.266 kişi Batı Karadeniz

Bölgesi'ne göç etmişken 34.793 kişi ise bölgeden ayrılmıştır. Dolayısıyla bölgenin nüfusu göç

yoluyla 3527 kişi azalmıştır. Bölgenin en fazla göç aldığı ilk beş düzey 2 bölgesi sırasıyla TR10

İstanbul, TR42 Doğu Marmara, TR51 Ankara, TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik ile TR82 Kuzey

Anadolu olmuştur. Bölgenin verdiği göç açısından da bu sıralama değişmemektedir.

Tablo.68. 2012 ADNKS'ye göre Batı Karadeniz Bölgesi'nin Diğer Düzey 2 Bölgelerinden Aldığı Ve Diğer Düzey 2 Bölgelerine Verdiği Göç

Bölge Kodu

İller Alınan Göç Verilen Göç Fark

TR10 İstanbul 9.313 10.966 -1.653

TR21 Tekirdağ, Edirne, Kırklareli 803 1.385 -582

TR22 Balıkesir, Çanakkale 681 722 -41

TR31 İzmir 722 981 -259

TR32 Aydın, Denizli, Muğla 797 802 -5

TR33 Manisa, Afyonkarahisar, Kütahya, Uşak 885 865 20

TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik 1.710 2.018 -308

TR42 Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova 3.621 4.993 -1.372

TR51 Ankara 3.234 3.573 -339

TR52 Konya, Karaman 526 532 -6

TR61 Antalya, Isparta, Burdur 632 1.130 -498

TR62 Adana, Mersin 625 364 261

TR63 Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye 722 346 376

TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir

473 402 71

TR72 Kayseri, Sivas, Yozgat 622 490 132

TR82 Kastamonu, Çankırı, Sinop 1.295 1.405 -110

TR83 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya 1.045 809 236

TR90 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane

1.115 1.115 0

TRA1 Erzurum, Erzincan, Bayburt 307 318 -11

TRA2 Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan 332 200 132

TRB1 Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli 420 260 160

TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari 373 341 32

TRC1 Gaziantep, Adıyaman, Kilis 321 229 92

TRC2 Şanlıurfa, Diyarbakır 341 335 6

TRC3 Mardin, Batman, Şırnak, Siirt 351 212 139

TOPLAM 31.266 34.793 -3.527


Tablo..ve Tablo…’de sırasıyla Batı Karadeniz Bölgesi'nin verdiği ve aldığı göçün yaş gruplarına

göre dağılımı gösterilmektedir. Buna göre bölgenin verdiği göçün yüzde 59,32'sini oluşturan

20.641 kişinin 15-34 yaş grubunda olduğu görülmektedir. Toplam göç eden nüfusun yüzde

14,28 15-19 yaş; yüzde 18,33'ü 20-24 yaş; yüzde 16,69'u 25-29 yaş ve yüzde 10,02'si de 30-

34 yaş grubundadır. Bölgenin aldığı göç açısından ele alındığında, aynı yaş grubunun

toplamın yüzde 66,44'üne denk gelen 20.771 kişiden oluştuğu görülmektedir. Bu nüfusun

toplam içindeki dağılımına bakıldığında, yüzde 22,48'inin 15-19 yaş; yüzde 21,95'inin 20-24

yaş; yüzde 13,20'sinin 25-29 yaş ve yüzde 8,81'inin 30-34 yaş grubunda olduğu

görülmektedir. 15-24 yaş grubunun yüzde 44,43'e ulaşan ağırlığında bölge üniversitelerinin

varlığının önemli etkide bulunduğu değerlendirilmektedir.

Tablo.69. 2012 ADNKS'ye Göre Batı Karadeniz Bölgesi'nden Göç Eden Nüfusun Yaş Gruplarına Göre Dağılımı

Yaş Grubu Kadın Erkek Toplam Genel Toplama Oranı (%)

0-4 1.013 1.061 2.074 % 5,96

5-9 1.007 1.105 2.112 % 6,07

10-14 849 890 1.739 % 4,99

15-19 2.732 2.235 4.967 % 14,28

20-24 3.741 2.638 6.379 % 18,33

25-29 2.858 2.949 5.807 % 16,69

30-34 1.679 1.809 3.488 % 10,02

35-39 1.170 1.025 2.195 % 6,31

40-44 696 829 1.525 % 4,38

45-49 584 628 1.212 % 3,48

50-54 514 568 1.082 % 3,11

55-59 371 392 763 % 2,19

60-64 249 272 521 % 1,50

65+ 578 351 929 % 2,67

18.041 16.752 34.793


Tablo.70. ADNKS'ye göre TR81 Düzey 2 Batı Karadeniz Bölgesi'ne Göç Eden Nüfusun Yaş Gruplarına Göre Dağılımı

Yaş Grubu Kadın Erkek Toplam Genel Toplama Oranı (%)

0-4 813 781 1.594 % 5,10

5-9 748 803 1.551 % 4,96

10-14 511 595 1.106 % 3,54

15-19 3.544 3.485 7.029 % 22,48

20-24 3.448 3.414 6.862 % 21,95

25-29 1.823 2.303 4.126 % 13,20

30-34 1.231 1.523 2.754 % 8,81

35-39 725 930 1.655 % 5,29

40-44 453 618 1.071 % 3,43

45-49 422 517 939 % 3,00

50-54 366 436 802 % 2,57

55-59 358 321 679 % 2,17

60-64 202 255 457 % 1,46

65+ 378 263 641 % 2,05

14.985 16.281 31.266


Tablo.'da Batı Karadeniz Bölgesi illeri olan Zonguldak, Karabük ve Bartın'ın iller bazında en

çok göç verdiği ve en çok göç aldığı ilk beş il yer almaktadır. İstanbul ve Ankara göç verilen

iller sıralamasında bölge illerinin hepsi açısından ilk iki sırada yer alırken, Kocaeli her üç il için

bir diğer ortak hedef il konumundadır. Zonguldak açısından Bursa, Karabük açısından Çankırı

göç verilen iller arasında yer alırken; bölge illerinin hepsinin bir birleriyle güçlü bir göç ilişkisi

içinde olduğunu söylemek mümkündür. Bu açıdan öne çıkan Bartın'ın göç verdiği hedefler

arasında Zonguldak ve Karabük öne çıkmaktadır.

Göç alınan iller söz konusu olduğunda yukarıda özetlenmeye çalışılan tablo çok değişiklik

göstermemektedir. Zonguldak açısından en çok göç alınan iller sırasıyla İstanbul, Ankara,

Bartın, Kocaeli, Bursa ve Karabük şeklideyken Bursa ve Karabük'ten Zonguldak'a göç eden kişi

sayısı eşittir. Karabük'e en çok göç veren iller ise sırasıyla İstanbul, Ankara, Zonguldak,

Kocaeli ve Bursa şeklinde sıralanmaktadır. Sırasıyla İstanbul, Zonguldak, Ankara, Karabük ve

Kocaeli ise Bartın'ın en çok göç aldığı illerdir. Alınan göçe ilişkin veriler ele alındığında bölge

illeri arasındaki göç ilişkisi daha açık biçimde ortaya çıkmaktadır. Hem Zonguldak hem de

Bartın bölge içi göç açısından ön plandadır.

Tablo.71. : 2012 ADNKS'ye Göre Batı Karadeniz Bölgesi İllerinin En Çok Göç Verdiği İlk Beş İl Ve Bölge İllerinin En Çok Göç Aldığı İlk Beş İl

Göç verilen il Kişi sayısı Göç alınan il Kişi sayısı

ZONGULDAK İstanbul 6.421 İstanbul 3.924

Ankara 1.847 Ankara 1.019

Kocaeli 1.372 Bartın 647

Bursa 1.083 Kocaeli 602

Karabük 1.008 Bursa & Karabük 552

KARABÜK İstanbul 2.095 İstanbul 3.154

Ankara 994 Ankara 1.505

Zonguldak 552 Zonguldak 1.008

Kocaeli 464 Kocaeli 586

Çankırı 315 Bursa 565

BARTIN İstanbul 2.450 İstanbul 2.235

Ankara 732 Zonguldak 862

Zonguldak 647 Ankara 710

Karabük 337 Karabük 262

Kocaeli 242 Kocaeli 177


Tablo… 2007-2012 döneminde Batı Karadeniz Bölgesi illerine ait net göç ve net göç hızına

ilişkin verileri göstermektedir. Söz konusu dönemde Zonguldak'ın nüfusunun artan biçimde

göç eğilimi içerisinde olduğu açık biçimde görülmektedir. 2007-2008 döneminde -3,05

seviyesinde olan net göç hızı istikrarlı biçimde artarak 2011-2012 döneminde -13,77

seviyelerine ulaşmıştır. Karabük, bu açıdan inişli-çıkışlı bir görünüm arz etmektedir. 2007-

2012 dönemi ele alındığında, net göç hızının artıda olduğu bir dönemi ekside olduğu bir

dönem takip etmektedir. Söz konusu dönem Bartın temel alınarak incelendiğinde ise belirli

bir eğilimden bahsetmek mümkün olmasa da ilgili dönem genelinde Bartın nüfusunun göç

veren bir nitelik arz ettiği söylenebilir.

Tablo.72. İller Bazında 2007-2012 Dönemi Net Göç Ve Net Göç Hızı

2007-2008 2008-2009 2009-2010 2010-2011 2011-2012

Net göç Net göç hızı





Zonguldak -1.891 -3,05 -4.443 -7,14 -7.555 -12,12 -7.836 -12,71 -8.408 -13,77

Karabük -106 11,36 -731 -3,34 130 0,57 -827 -3,76 5.066 22,76

Bartın 2.093 -0,49 462 2,45 -957 -5,08 -1.059 -5,64 -185 -0,98


Tablo 73’te ilçeleri bazında 2000 ve 2012 yılları için Batı Karadeniz Bölgesi nüfusunun kent ve kır dağılımını görmek mümkündür. Kent nüfusunun genel nüfus içerisindeki oranını ifade eden kentleşme oranı açısından ele alındığında aradan geçen onüç yıllık süre boyunca Türkiye genelinde kentleşme oranının yüzde 64,90'dan yüzde 77,28'e yükseldiği görülebilmektedir. Batı Karadeniz Bölgesi söz konusu olduğundaysa kentleşme oranı yüzde 44,49'dan yüzde 51,80'e yükselmiş; buna karşın Türkiye geneli ile bölge arasındaki fark 20,41 puandan 25,48 puana çıkmıştır. Batı Karadeniz Bölgesi kentleşme oranı söz konusu olduğunda Türkiye ortalamasının oldukça gerisinde bir görünüm sergilemeye devam etmektedir.

Tablo.73. İlçeler bazında TR81 Düzey 2 Batı Karadeniz Bölgesi 2000 ve 2012 yılları kent ve kır nüfusu

2000 2012

Toplam Kent Kır Kent Oranı (%)

Toplam Kent Kır Kent Oranı (%)

Türkiye 67.803.927

44.006.184

23.797.743

% 64,90

75.627.384

58.448.431

17.178.953

% 77,28

TR81 1.024.879

456.040 568.839 % 44,49

1.020.108

528.401 491.707 % 51,80

Zonguldak 615.599 250.282 365.317 % 40,66

606.527 287.305 319.222 % 47,37

Merkez 218.422 104.276 114.146 % 47,74

213.544 109.080 104.464 % 51,08

Alaplı 44.578 18.487 26.091 % 41,47

44.986 18.123 26.863 % 40,29

Çaycuma 100.685 18.734 81.951 % 18,61

94.038 24.680 69.358 % 26,24

Devrek 66.518 21.360 45.158 % 32,11

57.366 25.354 32.012 % 44,20

Ereğli 159.808 79.486 80.322 % 49,74

173.933 102.828 71.105 % 59,12

Gökçebey 25.588 7.939 17.649 % 31,03

22.660 7.240 15.420 % 31,95

Karabük 225.102 157.756 67.346 % 70,08

225.145 172.945 52.200 % 76,81

Merkez 116.804 100.749 16.055 % 86,25

123.616 110.537 13.079 % 89,42

Eflani 12.270 3.897 8.373 % 31,76

9.108 2.159 6.949 % 23,70

Eskipazar 16.365 8.457 7.908 % 51,68

12.519 7.211 5.308 % 57,60

Ovacık 5.455 1.728 3.727 % 31,68

3.193 671 2.522 % 21,01

Safranbolu 47.257 31.697 15.560 % 67,07

55.170 43.060 12.110 % 78,05

Yenice 26.951 11.228 15.723 % 41,66

21.539 9.307 12.232 % 43,21

Bartın 184.178 48.002 136.176 % 26,06

188.436 68.151 120.285 % 36,17

Merkez 130.492 35.992 94.500 % 27,58

143.262 56.557 86.705 % 39,48

Amasra 16.122 6.338 9.784 % 39,31

15.284 6.601 8.683 % 43,19

Kurucaşile 8.742 2.074 6.668 % 23,72

7.210 1.738 5.472 % 24,11

Ulus 28.822 3.598 25.224 % 12,48

22.680 3.255 19.425 % 14,35


Batı Karadeniz Bölgesi genelinde kentleşme oranının Türkiye ortalamasının gerisinde kalmaya

devam etse de artan bir nitelik çizdiği gözlenmektedir. Diğer yandan Karabük iline bağlı

Eflani, Ovacık ve Yenice ilçelerinde 2000-2012 döneminde kentleşme oranı artmak bir yana

azalmıştır. Bu ilçelerin bölge dışına yoğun biçimde göç verdiği değerlendirilebilir. Karabük

Merkez ve Safranbolu ilçeleri ise hem 2000 yılında hem de 2013 yılında kentleşme oranı

açısından Türkiye ortalamasının üzerinde bir görünüm sergilemektedir. Bu nedenle Karabük

ili Batı Karadeniz Bölgesi'nden farklı olarak 2000 yılında kentleşme oranı açısından Türkiye

ortalamasının üzerinde, 2013 yılında ise Türkiye ortalamasına çok yakın bir değere ulaşmayı

başarmıştır. Gerek Safranbolu'nun eski bir yerleşim olması gerekse Karabük'ün bizatihi bir

kent olarak inşa edilmiş olmasının bu durum üzerinde etkisi olduğu düşünülebilir.

1.2.2. İSTİHDAM

1.2.2.1. İŞGÜCÜ PİYASASININ GENEL GÖRÜNÜMÜ

Bölgesel işgücü piyasaları incelenmeden önce ilk olarak işgücü piyasasını etkileyen unsurların

dikkate alınması gerekmektedir. Bölge illerinin yarattığı katma değer, kişi başına düşen gelir,

büyüme hızı, özel ve kamu sektörü yatırımları gibi ekonomik değişkenler ilin sosyo-ekonomik

yapısını ve dolayısıyla da ilin işgücü piyasasını etkileyen temel unsurların başında

gelmektedir.

Bölgeler mümkün oldukça illerin sosyo-ekonomik yapıları dikkate alınarak bir araya

getirilmesiyle oluşturulmuşsa da iller arası gelişmişlik endeksi dikkate alındığında bölgelerin

oluştuğu iller arasında farklılıklar ortaya çıkabilmektedir. TR81 Batı Karadeniz bölgesi

özelinde Zonguldak ve Karabük benzer sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasına sahipken

(sırasıyla 29. ve 28.), Bartın 48. sırada yer almaktadır.

TÜİK tarafından Haziran 2011’de açıklanan 2010 yılına ait işgücü piyasası temel değişkenleri

bakımından Zonguldak ilinde dikkati çeken husus % 10,7 ile işsizlik oranıdır. Zonguldak bu

oran ile en yüksek işsizlik oranına sahip 39. ildir. TR 81 bölgesinde Karabük ili % 11,5 ile 31. ve

Bartın % 10,2 ile 45. sırada yer almıştır. İşgücüne katılım oranı Zonguldak’ta % 52,2 iken,

Karabük’te % 51,4, Bartın’da % 54,6’dır. TR 81 bölgesindeki tüm iller istihdam oranı % 43 olan

Türkiye ortalamasının üzerindedir.

Grafik.29. İşgücüne Katılım, İstihdam ve İşsizlik Oranları


0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

İşgücüne katılım oranı (%) İşsizlik oranı (%) İstihdam oranı (%)

Zonguldak

Karabük

Bartın

Türkiye

1.2.2.2. İSTİHDAM

Bölge istihdam oranı %53,9’dur. Her 100 erkekten 67’si (% 66,6) her 100 kadından 42’si (%

41,7) çalışmaktadır. Erkek istihdamı oranı % 65 olan Türkiye ortalamasından 1,6 puan yüksek

iken, kadın istihdam oranı Türkiye ortalamasından (% 26,3) 15,4 puan yüksektir.

Grafik.30. Cinsiyete Göre İstihdam Oranı, TR81, %

Kaynak: TÜİK,2012

Bölgenin eğitim durumuna göre istihdam yapısına bakıldığında yükseköğretim mezunlarının

istihdamdan aldığı payın giderek arttığı görülmektedir. İstihdamın içindeki en büyük pay ise

lise altı eğitimlilerdedir. Okuryazar olmayanların istihdamında yıllar içindeki azalış ise dikkat

çekmektedir.

Tablo.74. Eğitim Durumuna Göre İstihdam (15 yaş ve üzeri-bin kişi)

Bölge Yıl Okuryazar

olmayan

Lise altı

eğitimliler

Lise ve

dengi

meslek

mezunu

Yükseköğre

tim

mezunu

Toplam

Batı

Karadeniz

Bölgesi

2008 38 255 68 31 392

2009 42 272 63 40 417

2010 31 236 67 44 378

2011 31 259 72 55 417

2012 33 277 71 55 435


0

10

20

30

40

50

60

70

Toplam Erkek Kadın

TR81

Türkiye

En yüksek istihdam oranı erkeklerde 35-54 yaş grubundadır. Kadınlarda ise 25-34 yaş

grubudur. İstihdam oranı her iki cinsiyette de 55+ yaş grubunda en düşük seviyededir. Erkek

istihdam oranı her yaş seviyesinde kadın istihdam oranından daha yüksektir. 55+ yaş grubu

istihdam oranında hızlı bir düşüş yaşanmaktadır. Kadın istihdamında bu oran yüzde 21,3‘dür.

Grafik.31.Yaş Gruplarına Göre İstihdam Oranı, TR81, %

Kaynak: TÜİK,2012

Mevsimsellikten arındırılmış seriler itibarıyla Ocak 2013’de Zonguldak’ta kayıtlı istihdam 116

bin 268 kişi, Bartın’da 36 bin 973 kişi ve Karabük’te 49 bin 46 kişidir.

Tablo.75. Batı Karadeniz Bölgesi İller Bazında Sigortalı Dağılımları ve Kayıtlı İstihdam

TR81 Zorunlu Sigortalı Sayıları (4/a)

Zorunlu Sigortalı Sayıları (4/b)

Aktif Sigortalı Sayıları (4/c)

Toplam Kayıtlı İstihdam

Zonguldak 79.805 15.065 21.398 116.268

Bartın 24.408 5.005 7.560 36.973

Karabük 32.254 6.367 10.425 49.046

Türkiye 11.818.115 2.963.719 2.667.984 17.449.818

Kaynak: SGK, 2013, BAKKA Analizleri

Mevsimsellikten arındırılmış seriler itibarıyla Ocak 2013’de Zonguldak’ta sigortalı ücretli

çalışan sayısı (4/a) 79 bin 805 kişi, Bartın’da 24 bin 408 kişi ve Karabük’te 32 bin 254 kişidir.

Bir önceki yılın aynı dönemin göre kayıtlı ücretli istihdamı Zonguldak’ta yüzde 1,1, Bartın’da

yüzde 11,8 ve Karabük’te yüzde 8,8 artış göstermiştir. Böylece Bartın ve Karabük illerinin

Türkiye ortalamasının üzerinde bir artış yakalamış olduğu görülmektedir.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

15-24 25-34 35-54 55+ Toplam

Erkek

Kadın

Toplam

Tablo.76. Batı Karadeniz Bölgesi Kayıtlı Ücretli İstihdamı (4/a)

TR81 ZONGULDAK BARTIN KARABÜK TÜRKİYE

Sigortalı Ücretli Çalışan Sayısı (Ocak 2013)

79.805 24.408 32.254 11.818.115

Sigortalı Ücretli Çalışan Sayısı (Aralık 2012)

80.692 24.472 32.638 11.939.620

Sigortalı Ücretli Çalışan Sayısı (Ocak 2012)

78.923 21.827 29.642 10.957.242

Sigortalı Ücretli Çalışan Sayısının

Türkiye İçindeki Payı (Ocak 2013)

%0,7 %0,2 %0,3 %100,0

Sigortalı Ücretli Çalışan Sayısındaki

Fark (Ocak 2013-Ocak 2012)

882 2.581 2.612 860.873

Sigortalı Ücretli Çalışan Sayısındaki

Değişim % (Ocak 2013-Ocak 2012)

%1,1 %11,8 %8,8 %7,9


Kayıtlı ücretli istihdamında Ekim 2008’de 100 olan endeks değeri Ocak 2013’de Karabük’te

142,7, Bartın’da 148,5 ve Zonguldak’ta 110,3 olarak gerçekleşmiştir. Bu verilere bakıldığında

Zonguldak’ta yüz endeks değerine bağlanan kayıtlı ücretli istihdamının Ekim 2008’den bu

yana 100-110 bandı aralığında seyrettiği görülmektedir.

Mevsimsellikten arındırılmış haliyle Bartın ve Karabük’te istihdamın Türkiye geneli ile uyumlu

bir yapı izlediği söylenebilir. Öte yandan Zonguldak’ta istihdam artışının, görece daha yatay

bir seviye izlediği görülmektedir. Ocak 2013 dönemi itibariyle Bartın’ın endeks değeri Türkiye

ortalamasından 10,1, Karabük’ün endeks değeri ise 4,3 puan üstündedir

Grafik 4. Aylara Göre Batı Karadeniz Bölgesi Kayıtlı Ücretli İstihdamı Sayıları (4/a)

(Mevsimsellikten arındırılmış ve Ekim 2008=100 olacak şekilde endekslenmiştir.)


1.2.2.2.1. Kamu İstihdamı

Ocak 2013 dönemi itibariyle Zonguldak’ta kamu çalışanı sayısı (4/c) geçen senenin aynı

dönemine göre 359 kişi artarak 21 bin 398 kişi, Bartın’daki kamu çalışanı sayısı yine 359 kişi

artarak 7 bin 560 kişi ve Karabük’ün ise 675 kişi artarak 10 bin 425 kişi olmuştur. Geçen bir

yılda kamu çalışanı sayısındaki değişimin en fazla olduğu il Karabük’tür. Karabük’ü sırasıyla

Bartın ve Zonguldak izlemektedir.

Tablo.77. Batı Karadeniz Bölgesi İller Bazında Kamu İstihdamı (4/c)

TR81 Kamu

Çalışanı

(Ocak

2013)

Kamu

Çalışanı

(Aralık

2012)

Kamu

Çalışanı

(Ocak

2012)

Kamu

Çalışanı

Sayısının

Türkiye

İçindeki

Payı (Ocak

2013)

Kamu

Çalışan

Sayısındaki

Fark (Ocak

2013-Ocak

2012)

Kamu

Çalışan

Sayısındaki

Değişim %

(Ocak

2013-Ocak

2012)

Zonguldak 21.398 21.658 21.039 %0,8 359 %1,7

Bartın 7.560 7.536 7.201 %0,3 359 %5,0

Karabük 10.425 10.313 9.750 %0,4 675 %6,9

Türkiye 2.667.984 2.662.608 2.563.237 %100,0 104.747 %4,1


110,3

148,5 142,7

138,4

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

140,0

160,0Ek

i.08

Oca

.09

Nis

.09

Tem

.09

Eki.0

9

Oca

.10

Nis

.10

Tem

.10

Eki.1

0

Oca

.11

Nis

.11

Tem

.11

Eki.1

1

Oca

.12

Nis

.12

Tem

.12

Eki.1

2

Oca

.13

Zonguldak Bartın Karabük Türkiye

Zonguldak ili kamu çalışanı sayısında Mart 2009’da 100 olan endeks değeri Ocak 2013’de

111,7 olarak gerçekleşmiştir. SGK’dan alınan veriler nezdinde Zonguldak’ta kamu

istihdamının Mart 2009-Ağustos 2011 arasında 95-100 bandı arasında kaldığı, Ağustos-Eylül

2011 aylarında pik yaparak 110 bandına yaklaştığı ve birkaç ay sonra bu bandı da geçtiği

görülmektedir.

Grafik..: Aylara Göre Zonguldak İli Kamu Çalışanı (4/c) (Mevsimsellikten arındırılmış ve

Mart 2009=100 olacak şekilde endekslenmiştir.)


Bartın ili kamu çalışanı sayısında Mart 2009’da 100 olan endeks değeri Ocak 2013’de 117,4

olarak gerçekleşmiştir. Diğer bir ifadeyle Bartın baz dönem olarak alınan Mart 2009’dan bu

yana endeks değerini 17,4 puan artırmıştır. SGK’dan alınan veriler nezdinde Bartın’da kamu

istihdamının Mart 2009-Ocak 2013 arasında 100-120 bandı arasında seyrettiği

görülmektedir.

111,7

85,0

90,0

95,0

100,0

105,0

110,0

115,0

Mar

.09

May

.09

Tem

.09

Eyl.0

9

Kas

.09

Oca

.10

Mar

.10

May

.10

Tem

.10

Eyl.1

0

Kas

.10

Oca

.11

Mar

.11

May

.11

Tem

.11

Eyl.1

1

Kas

.11

Oca

.12

Mar

.12

May

.12

Tem

.12

Eyl.1

2

Kas

.12

Oca

.13

Endeks Endeks (Mevsimsellikten Arındırılmış)

Grafik..: Aylara Göre Bartın İli Kamu Çalışanı (4/c) (Mevsimsellikten arındırılmış ve Mart

2009=100 olacak şekilde endekslenmiştir.)


Karabük ili kamu çalışanı sayısında Mart 2009’da 100 olan endeks değeri Ocak 2013’de 120,7

olarak gerçekleşmiştir. SGK’dan alınan veriler nezdinde Karabük’te kamu istihdamının Mart

2009-Ocak 2013 arasında 100-120 bandı arasında seyrettiği görülmektedir.

Grafik…: Aylara Göre Karabük İli Kamu Çalışanı (4/c) (Mevsimsellikten arındırılmış ve Mart

2009=100 olacak şekilde endekslenmiştir.)


117,4

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

140,0M

ar.0

9

May

.09

Tem

.09

Eyl.0

9

Kas

.09

Oca

.10

Mar

.10

May

.10

Tem

.10

Eyl.1

0

Kas

.10

Oca

.11

Mar

.11

May

.11

Tem

.11

Eyl.1

1

Kas

.11

Oca

.12

Mar

.12

May

.12

Tem

.12

Eyl.1

2

Kas

.12

Oca

.13


120,7

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

140,0

Mar

.09

May

.09

Tem

.09

Eyl.0

9

Kas

.09

Oca

.10

Mar

.10

May

.10

Tem

.10

Eyl.1

0

Kas

.10

Oca

.11

Mar

.11

May

.11

Tem

.11

Eyl.1

1

Kas

.11

Oca

.12

Mar

.12

May

.12

Tem

.12

Eyl.1

2

Kas

.12

Oca

.13


1.2.2.2.2. Kadın İstihdamı

Bartın’da kadın istihdamı Ocak 2013 döneminde bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 16,6

artarak 6 bin 229 kişi olmuştur. Bartın’ı bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 11,6’lık artış

oranı ile Karabük ve yüzde 9,7’lik artış oranıyla Zonguldak izlemiştir. Söz konusu dönem

itibariyle Bartın ve Karabük Türkiye ortalaması olan yüzde 11.5’in üzerinde bir atış oranı

yakalamışlardır.

Sigortalı Ücretli Çalışan Sayısı bakımından istihdam edilen kadınların ilin toplam istihdamı

içindeki payı Bartın’ında yüzde 25,5, Karabük’te yüzde 19,8 ve Zonguldak’ta yüzde 18,2

olarak gerçekleşmiştir.

Mevsimsellikten arındırılmış haliyle kadın istihdamının Zonguldak’ta Ekim 2008-Ocak 2013

arasında 140 bandına yaklaştığı görülmektedir. Zonguldak’taki kadın istihdamının istenilen

seviyede gerçekleşmemesinin sebebi, ilin sanayi ağırlıklı karakteri ve sektörel çeşitliliğini

ağırlıkla sanayi sektörünün kendi içinde çeşitlendirmesi nedeniyle kadınların çalışma

alanlarının görece kısıtlı olmasıdır. Sektörel yapısı ağırlıklı olarak sanayi yoğun olan bir diğer

bölge ili olan Karabük’ün yakalamış olduğu yüksek kadın istihdam artış oranının sebebi ise ilin

sektörel çeşitliliğini kadın istihdamının fazla olduğu sektörlerle yani hizmet, tekstil ve

perakende ticaret sektörleri ile genişletmiş olmasından kaynaklanmaktadır.

Kadın İstihdamında Ekim 2008’de 100 olan endeks değeri Ocak 2013’de Karabük’te 169,4,

Bartın’da 148,5 ve Zonguldak’ta 139,3 olarak gerçekleşmiştir. Diğer bir ifadeyle baz dönem

olarak alınan Ekim 2008’den bu yana endeks değerini Karabük 69,4, Bartın 48,5 ve Zonguldak

39,3 puan artırmıştır. Karabük kadın istihdamında endeks değeri 148,8 olan Türkiye

ortalamasından yüzde 14’lük daha fazla bir atış oranı yakalamış ve son dört yılda kadın

istihdamını en fazla artıran bölge ili olmuştur.

Tablo.78. Aylara Göre Kadım İstihdamı (4/a kapsamındaki) (Mevsimsellikten arındırılmış ve

Ekim 2008=100 olacak şekilde endekslenmiştir.)

TR81 ZONGULDAK BARTIN KARABÜK TÜRKİYE

İstihdam Edilen Kadın Sayısı (Ocak 2013)

14.495 6.229 6.384 2.995.687

İstihdam Edilen Kadın Sayısı (Aralık 2012)

14.545 6.246 6.387 2.981.779

İstihdam Edilen Kadın Sayısı (Ocak 2012)

13.212 5.343 5.721 2.685.571

İldeki Kadın İstihdamının Toplam İstihdama Oranı

(Ocak 2013) 18,20% 25,50% 19,80% 25,30%

İstihdam Edilen Kadın Sayısının Türkiye İçindeki

Payı (Ocak 2013) 0,50% 0,20% 0,20% 100,00%

İstihdam Edilen Kadın Sayısındaki Fark (Ocak 2013-

Ocak 2012) 1.283 886 663 310.116


Grafik ..: Aylara Göre Batı Karadeniz Bölgesi Kadın İstihdamı


1.2.2.3. İŞSİZLİK

Bölge toplam işsizlik oranı yüzde 7,3, erkeklerde işsizlik oranı yüzde 6,5, kadınlarda yüzde

8,6’dır. En yüksek işsizlik oranı hem erkeklerde hem de kadınlarda 15-24 yaş grubundadır. Bu

yaş grubunda toplam işsizlik oranı yüzde 17,9 olup, erkeklerde yüzde 13,4, kadınlarda ise

yüzde 23,5’tir. İşsizlik oranları, özellikle 15-24 yaş aralığında, cinsiyetler arasında çok büyük

farklılıklar göstermektedir. Bölgedeki en yüksek işsizlik oranı da 15-24 yaş grubu kadınlardaki

işsizlik oranıdır.

Bölgede genç işsizlik oranının oldukça yüksek olduğu görülmektedir. Bölge işsizlerinin

yaklaşık yüzde 40’a yakınını gençler oluşturmaktadır. İşsizlik oranı genç nüfusta yüzde

17,9’dur. 25 yaş ve üzeri nüfustaki işsizlik oranı ise sadece yüzde 5,7’dir. Genç işsizler büyük

çoğunlukla çalıştıkları sektörlere bağlı olarak hizmetler sektöründe çalışırken işsiz

kalmışlardır. Daha önceden sanayi sektöründe çalışırken işsiz kalanlar ise ikinci sırada

gelmektedir.

139,3

169,4

148,5

148,8

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

140,0

160,0

180,0

Eki.0

8

Ara

.08

Şub

.09

Nis

.09

Haz

.09

Ağu

.09

Eki.0

9

Ara

.09

Şub

.10

Nis

.10

Haz

.10

Ağu

.10

Eki.1

0

Ara

.10

Şub

.11

Nis

.11

Haz

.11

Ağu

.11

Eki.1

1

Ara

.11

Şub

.12

Nis

.12

Haz

.12

Ağu

.12

Eki.1

2

Ara

.12


Grafik.32.Yaş Gruplarına Göre İşsizlik Oranı, TR81, %


İller bazında işsizlik oranlarına bakıldığında, ise TÜİK’in en güncel verileri 2010 yılına aittir.

Söz konusu yıl itibariyle işsizlik oranının en fazla olduğu ilin Karabük olduğu görülmektedir.

Karabük'ü sırasıyla Zonguldak ve Bartın illeri izlemektedir. Üç yıllık verilere bakıldığında

bölgedeki iller bazında işsizlik oranlarının arttığı görülmektedir.

Tablo 6. Batı Karadeniz Bölgesi İller Bazında İşsizlik Oranları (%)


Zonguldak yüzde 10,7’lik işsizlik oran ile en yüksek işsizlik oranına sahip 39. ildir. TR81

bölgesindeki bir diğer il Karabük yüzde 11,5 ile 31. ve Bartın yüzde 10,2 ile 45. sıradadır.

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

15-24 25 yaş ve üzeri Toplam

Erkek

Kadın

Toplam

TR81 2008 2009 2010 Çizgisel Grafik

Zonguldak 6,9 7,3 10,7

Karabük 7,5 8,4 11,5

Bartın 5,2 6,4 10,2

1.2.2.4. İşyeri Sayısı

Ocak 2012-2013 döneminde Bartın’daki işyeri sayısı yüzde 11 artarak 3 bin 347 olmuştur. Bu

dönemde Bartın’da toplam 333 yeni işyeri açılmıştır. Aynı dönemde Karabük’te işyeri sayısı

yüzde 4,6 artarak 4 bin 527 kişi olurken, Zonguldak’ta yüzde 1,7 artarak 10 bin 107 olmuştur.

Söz konusu dönemde Türkiye’de işyeri sayısı artış oranı yüzde 6,6 olarak gerçekleşmiştir.

Tablo.79. Batı Karadeniz Bölgesi İşyeri Sayısı

TR81 İşyeri Sayısı (Ocak 2013)

İşyeri Sayısı (Aralık 2012)

İşyeri Sayısı (Ocak 2012)

İşyeri Sayısının Türkiye İçindeki

Payı (Ocak 2013)

İşyeri Sayısındaki Fark (Ocak 2013-Ocak

2012)

İşyeri Sayısındaki Değişim %

(Ocak 2013-Ocak

2012)

Zonguldak 10.107 10.279 9.942 %0,7 165 %1,7

Bartın 3.347 3.385 3.014 %0,2 333 %11,0

Karabük 4.527 4.635 4.326 %0,3 201 %4,6

TÜRKİYE 1.522.258 1.538.006 1.427.590 %100,0 94.668 %6,6


Bartın 2012 yılında yakalamış olduğu yüzde 11’lik işyeri sayısı artış oranı ile Karadeniz illeri

arasında ilk sıraya yerleşmiştir. Toplam 18 Karadeniz ili arasında rekor düzeyde

gerçekleştirmiş olduğu artış ile Bartın; Trabzon ve Samsun’u bile geride bırakmıştır. İşyeri

artışında Bartın’ın başı çektiği Karadeniz Bölgesi’nde yüzde 10,2’lik artışla Düzce ikinci, yüzde

9,8’lık artışla Artvin üçüncü sırada yer almıştır. Batı Karadeniz Bölgesi’nin diğer illerinden olan

Zonguldak yüzde 1,7’lık artış oranıyla son sırada yer almıştır. Karabük ise yüzde 4,6’lık artış

oranıyla on birinci sıradadır.

Kayıtlı ücretli istihdamı ile işyeri sayısı arasında pozitif bir ilişki bulunmaktadır. Son bir yılda

Bartın, kayıtlı ücretli istihdamındaki yüzde 11,8’lik artışını, yakalamış olduğu yüzde 11’lik

yüksek işyeri artış oranı ile perçinlemiştir. Bartın’daki yüksek kayıtlı ücretli istihdam artışı,

mevcut firmaların personel sayısını artırmasından ziyade yeni kurulan işletmelere

dayanmaktadır.

Kayıtlı işyeri sayısında Ekim 2008 itibarıyla 100 olan endeks değeri Ocak 2013 itibarıyla

Bartın’da 159,4 olarak gerçekleşmiştir. Diğer bir ifadeyle Bartın baz dönem olarak alınan Ekim

2008’den bu yana endeks değerini 59,4 puan artırmıştır. Bu oran 34,1 puan olan Türkiye

geneli artış miktarından 25,3 puan daha fazladır. Bölge illerinin çok üstünde olan başarısı ile

Bartın’ın 160 bandını da 2013 yılının ilk çeyreği itibariyle geçeceği öngörülmektedir. Söz

konusu mevsimsellikten arındırılmış endeks değeri itibarıyla Zonguldak ve Karabük illerinin

Türkiye ortalamasının altında kaldığı görülmektedir.

Grafik.33.Aylara Göre İşyeri Sayıları (Mevsimsellikten arındırılmış ve Ekim 2008=100 olacak

şekilde endekslenmiştir.)


159,4

122,3

123,3

134,1

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

140,0

160,0

180,0

Eki.0

8

Ara

.08

Şub

.09

Nis

.09

Haz

.09

Ağu

.09

Eki.0

9

Ara

.09

Şub

.10

Nis

.10

Haz

.10

Ağu

.10

Eki.1

0

Ara

.10

Şub

.11

Nis

.11

Haz

.11

Ağu

.11

Eki.1

1

Ara

.11

Şub

.12

Nis

.12

Haz

.12

Ağu

.12

Eki.1

2

Ara

.12


1.2.2.5. İşsizlik Sigortası Ödeme

İşsizlik ödeneği; bir işyerinde çalışırken, çalışma isteğinde, yeteneğinde, sağlığında ve

yeterliliğinde olmasına rağmen kendi kusuru ve isteği dışında işini kaybeden kişilerin, karşı

karşıya kaldıkları gelir kaybının bir bölümünü karşılamayı amaçlayan bir sigorta çeşididir.

İşsizlik ödeneğinin amacı işini kaybeden sigortalı işsize ve ailesine destek olmak ve ortaya

çıkabilecek gelir kayıplarının neden olacağı ekonomik çöküşleri engellemektir.

İŞKUR’dan alınan verilere göre Ocak 2013’te Zonguldak’ta 229 kişi, Bartın’da 107 kişi,

Karabük’te ise 93 kişi işsizlik ödeneği almaktadır. Karabük’te işsizlik ödeneği alan kişi sayısı

Ocak 2012’ye göre yüzde 36,8 artarken, Bartın’da yüzde 19,5’lik ve Zonguldak’ta yüzde

13,9’luk bir azalma gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemde Türkiye genelinde işsizlik ödeneği

alan kişi sayısında yüzde 8’lik bir artış yaşanmıştır.

Tablo.80. Batı Karadeniz Bölgesi İşsizlik Ödeneği Alan Kişi Sayısı

TR81 İşsizlik Ödeneği Alan Kişi

Sayısı (Ocak 2013)

İşsizlik Ödeneği Alan Kişi

Sayısı (Aralık 2012)


Sayısı (Ocak 2012)


Sayısındaki Fark (Ocak 2013-Ocak

2012)


Sayısındaki Değişim %

(Ocak 2013-Ocak 2012)

Zonguldak 229 155 266 -37 %-13,9

Bartın 107 56 133 -26 %-19,5

Karabük 93 52 68 25 %36,8

TÜRKİYE 42.111 31.095 38.996 3.115 %8,0

Kaynak: İŞKUR, 2013, BAKKA Analizleri

1.2.2.6. GENEL DEĞERLENDİRME

Zonguldak ve bölgesindeki sanayi faaliyetleri, günümüz itibariyle hala ağırlıklı olarak

madencilik ve demir-çelik endüstrisine dayansa da, zaman içerisinde madencilikte yaşanan

sıkıntılar nedeniyle istihdam oranlarında düşüş yaşanmıştır. Madencilik sektöründe yıllar

bazında görülen daralmaya bağılı olarak söz konusu sektöre olan bağımlı istihdam yapısı ilin

en büyük probleminin yani işsizliğin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Artan işsizlik

oranlarında ve buna bağlı ekonomik güvensizlik ortamının oluşmasında madencilikte yaşanan

bu sıkıntıların payı büyüktür. Zonguldak ve bölgesinin geleceği açısından, madencilik ve

demir-çelik sektörleri ile birlikte, potansiyel arz eden alternatif sektörlerin de geliştirilerek

bölgenin en büyük sorunu olan istihdam ve yüksek işsizlik sorunun çözülmesi gerekmektedir.

İstihdam bölgede, 2008 yılının son çeyreğinde başlayan ve 2009 yılında etkisini gösteren

küresel ekonomik daralmanın etkisiyle bölge genelinde 2009 yılı boyunca yatay bir seyir

izlemiş ve 100 bandı çevresinde konumlanmıştır. Bu dönemde Türkiye ekonomisi yüzde 4,7

oranında küçülmüştür. Küresel ekonomik daralmadan çıkış yılı olan 2010’da ise Türkiye

ekonomisi yüzde 9 reel büyüme gerçekleştirmiştir. Ekonomik büyüme ile birlikte istihdam

artışındaki ivmelenme bölgenin istihdam sayısında da etkisini göstermiştir. 2011 yılına

gelindiğinde ise Avrupa’da yaşanan ekonomik krize rağmen Türkiye ekonomisinin

gerçekleştirmiş olduğu yüzde 8,5’lik reel büyüme, istihdam artışının devam etmesine neden

olmuş ve bölge genelinde istihdam artmıştır. 2012 yılında Türkiye potansiyel büyüme oranı

olan yüzde 5’lik büyümenin çok altında olan 2,2’lik bir büyüme ile kapatmıştır. 2012 yılında

bölge istihdamı ülke ortalamasına paralel bir düzeyde artış göstermiştir. Tahminler 2012

yılında gerçekleşen düşük büyümenin ülke ve bölgelerdeki yansımalarının gecikmeli olacağı

yönündedir. Ülke bazında gerçekleşen ekonomik ve sosyal gelişmelere duyarlılığı çok yüksek

olan bölgenin istihdam artışının sürdürülebilir bir konuma gelmesi makro düzeydeki

hedeflerin tutturulması ile yakından ilişkilidir.

Bölge istihdam oranı yüzde 53,9’dur. Her 100 erkekten 67’si (% 66,6) her 100 kadından 42’si

(%41,7) çalışmaktadır. Bölge toplam işsizlik oranı yüzde 7,3, erkeklerde işsizlik oranı yüzde

6,5, kadınlarda yüzde 8,6’dır.

Bölgedeki en yüksek işsizlik oranı 15-24 yaş grubu kadınlardaki işsizlik oranıdır. İstihdamı

artırmak, kadın istihdamını artırmadan mümkün değildir. Bunun için de kadın eğitim

seviyesinin artırılması ve düşük eğitim seviyesine sahip kadınların da istihdamına yönelik

teşviklerin ve girişimcilik programlarının geliştirilmesi gerekmektedir.

Bölgedeki işverenler, nitelikli işgücüne erişmede sıkıntılar yaşamakta ve adayların yeterli bilgi

ve beceriye sahip olmadıklarını belirtmektedir. İlgili sektörlerin ihtiyaç duyduğu nitelikli ara

kademe insan gücünün yetiştirilmesi, ekonomik kalkınmanın hızlandırılmasına katkı

sağlanması amacıyla; dar meslek alanları yerine geniş tabanlı sektörel eğitimin verildiği,

modüler yapıyla esneklik özelliğine sahip ve çalışma yaşamının ihtiyaçlarına cevap verebilen

bir mesleki ve teknik eğitim sistemi sayesinde gerçekleştirilebilir. Gerek örgün mesleki eğitim,

gerekse İŞKUR tarafından yürütülen aktif işgücü politikaları ile bireylere mesleki beceri

kazandırılması ve bu becerilerin geliştirilmesi hedeflenmelidir.

1.2.3. EĞİTİM

1.2.4. SAĞLIK

KUTU- VI

YÜKSEK ÖĞRETİM GÖSTERGELERİ

Bölgenin eğitim olanaklarına bakıldığında, ilk ve orta öğretim alanında Türkiye ortalamasına yakın olduğu görülmektedir. Bölge eğitim ve sosyal yapı anlamında, 1992 yılında kurulan Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi, 2007 yılında kurulan Karabük Üniversitesi ve son olarak 2008 yılında kurulan Bartın Üniversitesi sayesinde giderek daha olumlu bir görünüm sergilemektedir. Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi’nde toplam 18.409 öğrenci, Bartın Üniversitesi’nde toplam 5153 öğrenci ve Karabük Üniversitesi’nde ise toplam 14647 öğrenci bulunmaktadır. Bölge öğrenci sayısı anlamında Türkiye toplamının % 1’ini oluşturmaktadır. Bölge genelinde toplam 1727 yüksek lisans, 369 doktora öğrencisi bulunmaktadır Bunların yanında, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi bünyesinde, 6 meslek yüksek okulu ve 14 adet araştırma merkezi, Bartın Üniversitesi bünyesinde 2 adet meslek yüksek okulu ve 3 Araştırma merkezi, Karabük üniversitesinde ise 2 meslek yüksekokulu ve 7 adet araştırma merkezi yer almaktadır. Zonguldak Bülent Ecevit Üniversite’sinde Kdz. Ereğli Eğitim Fakültesi bünyesinde Zihinsel Engelliler Öğretmenliği Bölümü ile Güzel Sanatlar Fakültesi bünyesinde Resim Bölümü açılması; Bartın Üniversite’sinde ise Hukuk Fakültesi ile Fen Fakültesi kurulması düşünülmektedir.

Tablo …. İle Tablo…….. verileri karşılaştırıldığında özellikle Bartın ve Karabük üniversitelerinin öğrenci sayılarındaki artışın 2 kattan fazla olduğu görülmektedir. 2 yıllık bir süreçte gerçekleşen bu gelişmenin bölge eğitiminin geleceği açısından son derece önemli olduğu düşünülmektedir. Üniversite öğrenci ve akademisyen sayılarının artmasının kültürel ve ekonomik olarak da şehrin gelişmesine katkıda bulunduğu göz önünde bulundurulduğunda bölgede üniversite eğitiminin önemli bir sektör haline de gelmesi beklenmektedir.

Tablo.81. Üniversite Verileri

ZONGULDAK

KARAELMAS

ÜNİVERSİTESİ

2010/2013

KARABÜK

ÜNİVERSİTESİ

2010/2013

BARTIN

ÜNİVERSİTESİ

2010/2013

TR81 TR81 /

TÜRKİY

E

Önlisans ve

Lisans

Öğrenci

Sayısı

14.670 18.409 6.829 14.647 2.645 7322 24.144

%0,64

Yüksek

Lisans

Öğrenci

Sayısı

530 753 285 757 65 178 880

%0,46

Doktora

Öğrenci

Sayısı

90 147 64 163 19 33 173

%0,36

Öğretim

Elemanı

Sayısı

741 886 339 339 171 171 1254

%1,25

Fakülte

Sayısı 7 8 5 5 3 7 14

%2,01

Enstitü

Sayısı 3 3 2 2 2 3 7

%2,57

Kaynak: ÖSYM, İllere göre Öğrenci ve Öğretim Elemanları Sayıları, 2008-2009,2011-2012, Üniversite verileri, 2010-2013

ZONGULDAK BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ

11.07.1992 tarihinde kurulan Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi, ülkenin köklü üniversitelerinden biridir. Üniversite, Zonguldak İl merkezinde ve 5 ilçesinde bulunan 11 kampüste; 7 fakülte, 3 enstitü, 6 meslek yüksekokulu, 2 yüksekokul, 1 konservatuar, Rektörlüğe bağlı 6 bölüm, 11 araştırma ve uygulama merkezi ile faaliyet göstermektedir.

Mevcut durum analizi kapsamında yapılan görüşmeler neticesinde, toplam 18409 öğrencinin bulunduğu üniversitenin en büyük sıkıntısının öğretim elemanı ve öğrenci sayılarına paralel fiziki mekan noksanlıkları olarak göze çarpmaktadır. Bununla birlikte öğrencilere sunulan konaklama imkânlarının da belli seviyeye gelmesine rağmen yeterli seviyede olmadığı düşünülmektedir. Üniversite birimlerinin bulunduğu yerleşkelerde öğrenci sayısına yeterli düzeyde yurt bulunmamaktadır. Zonguldak il merkezinde üniversitenin 2.500 kişilik yurt kapasitesine ulaşmasına rağmen yurtların yeterli olmadığı görülmektedir. Alaplı meslek yüksek okulunda yapılan 500 kişilik yurt binasının 2013-2014 öğretim yılında faaliyete geçmesiyle Alaplı Meslek Yüksek Okulunda yurt konusundaki sıkıntılar büyük ölçüde çözülmüş olacaktır. Üniversitenin Zonguldak il merkezinde büyüme açısında fiziki zorluklar çekmesine karşın ilçelerde yer alan meslek yüksek okulları için fiziki büyüme açısından sorun olmadığı görülmektedir.

Üniversitenin 2009 yılında bilimsel araştırma projelerinin durumu incelendiğinde toplam proje sayısının 161, 2009 yılı içinde tamamlanan proje sayısının 61, 2010 yılına devreden proje sayısının ise 100 olduğu görülmektedir.

Köklü bir üniversite olmasına rağmen uzun yıllar boyunca merkez laboratuvarının olmaması, bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetlerine yönelik analizlerin başka üniversite ve kurumlarda yaptırılmasına neden olmuştur. Kalkınma Bakanlığı tarafından yatırım programına alınan Merkez laboratuvar 2010-2011 eğitim yılında faaliyete başlamıştır. Laboratuvarın faaliyete başlamasıyla üniversite araştırma faaliyetlerinde gerekli tüm analizleri bünyesinde yapmaya başlamış ve aynı zamanda laboratuvar hizmet dışı talepleri karşılamaya yönelik olarak da kullanılmaya başlamıştır.

Üniversite bünyesinde bulundurduğu Uzaktan Eğitim Merkezi aracılığıyla ihtiyaç duyulan alanlarda toplumun her kesimine yönelik sertifika programları düzenlemektedir.

Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi 20 yıllık bir üniversite olmasına karşın il genelinde üniversite - sanayi işbirliği çerçevesinde sistematik bir işbirliğinin kurulamamış olduğu görülmektedir. Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Stratejik Planı’nda belirtildiği üzere üniversitenin Teknoloji Geliştirme (Teknopark) alanının kurulmasına yönelik planları bulunmaktadır. Teknoparkın kurulması ile üniversite, sanayi ve kamu

kurumları arasında işbirliği sağlanmasına ve bölgede bilim ve teknoloji

alanındaki gelişmeleri girişimciler aracılığı ile sanayi alanına aktarmaya olanak sağlanmış olunacaktır.

KARABÜK ÜNİVERSİTESİ

Karabük Üniversitesi, 2 enstitü, 5 fakülte, 1 yüksekokul ve 2 meslek yüksek okulunda; 15 alanda lisansüstü, 37 bölümde lisans ve 31 programda ön lisans olmak üzere toplam 83 farklı programda eğitim öğretim yapılan bir üniversitedir.

Üniversitede lisans ve lisansüstü düzeyde uzaktan eğitim programları verilmektedir. Öğrenciler derslerini, internet ve iletişim teknolojilerinin modern imkânları ile gerçekleştirilen birçok farklı yöntemle takip etmektedirler.

Karabük Üniversitesi genç bir üniversite olmasına karşın yaptığı işlerle adından sıkça söz ettirmeyi başarmıştır. Üniversitenin başarısı yıllara göre ciddi artış gösteren öğrenci sayısı ile anlaşılmaktadır.

Öğrencilerin barınma ihtiyaçları, YURTKUR bünyesinde 220 kız ve 220 erkek öğrenci kapasiteli öğrenci yurtları ve Karabük Belediyesi ve Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından yapılmış olan 672 odadan oluşan öğrenci evleri ile karşılanmaktadır. Karabük Üniversitesi’nin 2010-2015 dönemine yönelik öğrenci sayısı projeksiyonuna bakıldığında üniversitenin 2015 yılında 32.919 öğrenci sayısına ulaşmayı hedeflediği görülmektedir. Bu bağlamda, üniversitenin öğrenci kapasitesi artışına paralel olarak konaklama imkânlarını arttırması gerekeceği görülmektedir, zira mevcut durumuyla üniversite bu ihtiyacı karşılayabilecek düzeyde değildir.

Karabük Üniversitesi, 14 AB ülkesinde 36 farklı üniversite ile, toplam 104 bölümde anlaşma yapmış, yurt dışına eğitim görebilecek 300’e yakın öğrenci kontenjanına sahip duruma gelmiştir. Üniversite, bölgesinde bulunan ERDEMİR T.A.Ş. ve KARDEMİR A.Ş. gibi büyük sanayi kuruluşlarının avantajlarını mezunlarına yüksek seviyede endüstri tecrübesi kazandırmak amacıyla bütünleştirerek eğitim sistemine dahil etmiştir. Üniversite Makine Mühendisliği Bölümü çatısı altında otomotiv sektörünün nitelikli eleman ihtiyacını karşılamak hedefiyle otomotiv mühendisliği programı ile açmıştır. Bu programda öğrenciler teorik, uygulama ve tasarım ağırlıklı eğitimler ile mühendislik eğitimlerini tamamlayacaklardır. Bunlara ilave olarak Karabük Üniversitesi bünyesinde

Türkiye de ilk Raylı Sistemler Mühendisliği Bölümü açılmıştır. KARDEMİR in Türkiyede ray üreten tek entegre tesis olduğu düşünüldüğünde raylı sistemler mühendisliği bölümünün Karabük Üniversitesi bünyesinde kurulmasının Üniversite - Sanayi işbirliği kapsamında da olumlu neticeler doğuracağı düşünülmektedir. Karabük Üniversitesi bünyesinde kurulu bulunan Demir Çelik Enstitüsü; demir çelik üretimi konusunda yeni teknolojilerin geliştirilmesine, mevcut ürün kalitesinin geliştirilerek katma değeri yüksek çelik üretilmesine katkı sağlamaktadır. Enstitü bünyesinde bulunan laboratuvar ülkemizde üretilen demir çelik ürünlerinin uluslararası düzeyde kabul gören akreditasyon koşullarında kalite kontrol testlerinin yapılmasını sağlamaktadır. Enstitüden üretici/kullanıcı ve bu alanlarda araştırma yapan kamu ve özel sektör kuruluşları faydalanabilmektedir. Bu enstitü yoluyla Karabük Üniversitesi Türkiye’nin demir çelik alanındaki strateji ve politikalarına katkı sağlamaktadır. Karabük Üniversitesi bünyesinde Türkiye’nin ilk Tıp Mühendisliği bölümü kurulmuş olup 2013-2014 öğretim yılında faaliyete başlayacaktır. Tıp mühendisliği tıbbi cihazların üretimi ve işletilmesi konularındaki uzmanlık alanlarıyla ilgilenmektedir. Tıp mühendisleri hastalıkların teşhis ve tedavi edilmesinde kullanılacak yeni teknik ve cihazların geliştirilmesinde önemli rol oynamaktadırlar.

Üniversite Karabük İli İlköğretim 6. 7. ve 8. Sınıflara Yönelik Dar Gelirli Ailelerin Başarılı Çocuklarına Eğitim Desteği Projesi’ni destekleyerek sosyal sorumluluk projeleri içinde de yer almıştır. Karabük Üniversitesi’nde 2013 yılı itibariyle 2 Tübitak projesi dahil olmak üzere toplamda 9 adet proje yürütülmektedir.

Üniversitenin 2009-2025 gelişim planına göre bir araştırma merkezi ve bir TEKNOPARK oluşturulması planlanmaktadır. Demir-Çelik Mamulleri Ar-Ge Test ve Kalite Kontrol Merkez Laboratuvarları (DÇM-ARGE) projesi kapsamında üniversite-sanayi işbirliği ile öncelikle bölgede ve sonrasında da ülke genelinde faaliyet gösteren demir-çelik ve diğer metal alaşımları üreten sanayi kuruluşları arasında Ar-Ge işbirliğini geliştirmek, uzun vadede demir-çelik ve diğer metal alaşımları alanında bir mükemmeliyet

merkezi oluşturmak amaçlanmıştır. Oluşturulacak teknoparkın ise DÇM-ARGE ile uyumlu; demir çelik ve malzeme alanında bir mükemmeliyet merkezi olması hedeflenmektedir.

BARTIN ÜNİVERSİTESİ

Bartın Üniversitesi, 7 fakülte, 3 enstitü, 1 Yüksek okul ve 2 meslek yüksekokulu, 8 rektörlüğe bağlı birimle faaliyet göstermektedir.

Üniversitenin yeni kampüs alanı Kutlubey-Yazıcılar mevkii için jeolojik ve jeoteknik etüt raporu hazırlıkları tamamlanmış ve yapım çalışmalarına başlanmıştır. Üniversitenin hızlı büyümesiyle birlikte yeni fiziksel mekanlara ihtiyaç duyulmuş ve yeni bir alan belirlenmiştir. Yeni kampüsün dünyada hızla benimsenen Yeşil Kampüs ilke ve kurallarına göre inşa edilmesi hususu üniversite tarafından temel politika olarak belirlenmiştir. Yeni kampüs alanı olarak belirlenen sahada ihtiyaçlar doğrultusunda servis yolları da dahil kampüsün ana hatlardaki yollarının altyapı yapım işi 2013-2014 yıllarında tamamlanması planlanmaktadır. Yeni kampüs alanında birinci etap olarak yapılacak sözel derslik, Mühendislik Fakültesi idari binası, Edebiyat Fakültesi idari binası, genel yemekhane binaları ihalesi TOKİ tarafından 2013 Ocak ayında yapılmış olup yapım işine başlanmıştır.

Yeni kampüs çalışmaları sürdürülürken mevcut kampüs alanının da iyileştirme çalışmalarına da devam edilmektedir.

Üniversitede, içinde sosyal tesis, yemekhane, sinema ve konferans salonunu da bünyesinde bulunduran 500 kişi kapasiteli yeni yurt binası hizmet vermektedir. Şu an itibariyle barınma sorununu büyük ölçüde çözen yurt binasına ek olarak, ileride üniversitenin kapasitesinin artmasına paralel yurt kapasitesinin de arttırılmasına yönelik çalışmaların yapılması gerekmektedir.

Üniversite “Orman ve Tarım Ekonomilerinin Gelişmesi İçin Streslere Karşı Dayanıklı Bitki Türlerinin Yetiştirilmesi ve Teknolojik Eğitimlerin Verilmesi” adlı Türkmenistan projesini sürdürmektedir. Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı, Bartın Üniversitesi ve Türkmenistan Tabiatı Koruma Bakanlığı arasında yapılan proje takvimine göre proje çalışmaları devam etmektedir. Üniversite öğretim elemanlarına ve öğrencilerine araştırma ve uygulama imkânı sunmak, gıda endüstrisi ile uğraşanlara hizmet ve eğitim vermek, çeşitli kurum ve kuruluşların ürettiği gıdaların analizlerinin yapılması amacıyla ‘Gıda Araştırma ve Analiz Merkezi’ kurmayı hedeflemektedir.

Üniversite ilk ulusal bilimsel kongresini ise 5-6-7 Kasım 2009 tarihlerinde “1. Ulusal Batı Karadeniz Ormancılık Kongresi” adıyla Bartın’da gerçekleştirmiştir.

2011 yılında yapımına başlanılan merkezi araştırma laboratuvarı yapım işi tamamlanmış ve faaliyete başlamıştır. Bu sayede üniversite araştırma geliştirme faaliyetlerinde ihtiyaç duyduğu analizleri kolayca halledebilmektedir.

Üniversite bünyesinde ilde öne çıkan sektörlere yönelik olarak bölümler açılmaktadır. Bu kapsamda Meslek Yüksekokulunun Yat İşletme ve Yönetimi ile Gemi İnşaatı programları Kurucaşile ilçesinde, Tekstil Teknolojisi ile Ormancılık ve Orman Ürünleri programları ise Ulus İlçesinde eğitim faaliyetlerine başlamıştı

1.2.3. KENTLEŞME

TR 81 Batı Karadeniz Bölgesi dahilinde Zonguldak, Karabük, Bartın olmak üzere üç il ve bu illere ait toplam 16 ilçe bulunmaktadır. Bartın ve Karabük ayrılmadan önce tek il durumunda olan bölgede kentsel kullanım ve hizmet alanları Zonguldak Merkez, Kdz. Ereğli, Bartın Merkez, Amasra, Karabük Merkez ve Safranbolu ilçelerinde yığılmış durumdadır. Haritada da görüldüğü gibi, Zonguldak ilçelerinden Kdz. Ereğli ve Alaplı, Çaycuma-Gökçebey ve Devrek; Karabük Merkez ve Safranbolu ilçeleri hizmet yoğunlaşması bağlamında birbirlerine eklemlenme eğilimindedirler.

Harita..: TR 81 Batı Karadeniz Bölgesi Hizmet Yığınlaşmaları

Planın bu bölümünde, kentsel hizmetlerin yoğunlaştığı yerleşimler olan Zonguldak Merkez, Kdz. Ereğli, Bartın Merkez, Amasra, Karabük Merkez ve Safranbolu yerleşimleri incelenecektir.

1.2.3.1. ZONGULDAK

Zonguldak kent yapısı, 1900’lü yıllardan başlayarak sanayi faaliyetleri neticesinde

şekillenmiştir. “Havza-i Fehmiye Teamülnamesi” sonucunda taşkömürü havzasının sınırları 17

Ocak 1326 (miladi 1910) tarih ve 289 sayılı “Teskere-i Samiye” (Başbakanlık Tezkeresi) ile

belirlenmiştir ve 1958’de genişletilen bu sınırlar içinde zilyetlik yolu ile taşınmaz mal

edinilmesi yasaklanmıştır. Bu nedenle hâlihazırda Zonguldak’ta özel mülkiyet oldukça

sınırlıdır ve bu başta kentleşme olmak üzere farklı alanlarda çeşitli sorunlara neden olmuştur.

Havza-i Fehmiye Teamülnamesi sonucunda özel mülkiyet ediniminin yasaklanması,

madencilik tasmanı, yerleşim alanlarının ve orman alanlarının iç içe olması, yönetim ve

planlama hataları, sanayi faaliyetlerinin ve bu alanda çalışan işgücünün barınma ihtiyacı ile

küçük bir yerleşim alanı olarak oluşmaya başlayan kent, zaman içerisinde plansız bir biçimde

gelişerek bugünkü halini almıştır. Uzun yıllar boyunca sahip olduğu doğal kaynaklara dayalı

sanayi faaliyetleri neticesinde bir endüstri kenti olarak tanınan Zonguldak’ta süregelen

kontrolsüz kent ve sanayi gelişimi, mekân tüketici bir rol oynamıştır. Kentte, yerleşim

alanlarının büyük bölümü ya düzensiz, yasadışı yerleşmelerin olduğu, yeterli özel mülkiyetin

olmadığı gecekondu bölgeleridir ya da kent siluetini bozan yoğun yapılaşmanın görüldüğü

plansız yerleşim alanları niteliğindedir.

Kentsel kullanım alanlarının oldukça sınırlı olduğu ilde alan üretimine yönelik olarak yapılan

çalışmalar da yetersiz kalmaktadır. Kentte bir döneme damgasını vuran endüstri yapılarının

tamamı Türkiye Taşkömürü Kurumu’na aittir. Ancak yıllar içerisinde kurumda baş gösteren

sıkıntılar nedeniyle TTK’nın küçülmeye başlamasıyla, kuruma ait alanlar işlevlerini yitirmeye

ve atıl hale gelmeye başlamıştır.

Bu durumun en can alıcı örneği Zonguldak gibi arazi sıkıntısı yaşanan bir kentte, rant

baskısının en yoğun yaşandığı yer olan kent merkezinde bulunan Lavuar Alanı’dır. Kültür ve

Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından tescillenmiş bir endüstri mirası olan

Lavuar Alanı 2012 yılı başında tescil kararı kaldırılarak yıkılmıştır.

Bir kömür kentinin gerekli koruma ve dönüşüm çalışmalarının yapılarak ulusal ve uluslararası

arenaya çıkarılması, kentin ve bölgenin sadece ekonomik değil aynı zam anda sosyal yapısının

canlandırılması ve kalkındırılması anlamında da çok büyük önem arz etmektedir. Lavuar

Alanının bu duruşun aksine kentlinin kullanımına sunulamaması ve çıkar kavgalarına alet

edilmesi kentsel yaşam için büyük bir eksikliğe neden olacaktır.

Dünya ve Türkiye örneklerine bakıldığında, kente özgün nitelik katan, kent belleğini ve kent

kimliğini ayakta tutmaya yarayan bu tarz yapıların doğru kullanıldıklarında kentlerin, hatta

bulunduğu kentin etkileşim alanındaki kentlerin de oluşturduğu bölgelerin ekonomik ve

sosyal kalkınması açısından olumlu etkiye sahip oldukları genel kabul gören bir durumdur.

Bu alanlar doğru değerlendirildiğinde, gerek o kentte yaşayan insanlar için ortak kullanım

alanları yaratılmakta, gerekse turizm aktivitelerini arttırarak kent dışından gelen insanların da

o kenti tanımasına imkân sağlamaktadır. Endüstriyel tesis ve alanların kullanım sonrası terk

edilmesi ve hatta yıkılması ülkede sıklıkla karşılaşılan hatalı yaklaşımlardandır. Oysaki

Zonguldak gibi geçmişinde yoğun sanayi aktivitelerinin olduğu ve Cumhuriyet döneminin ilk

ve en önemli kurumlarına ev sahipliği yapmış olan kentler için kent kimliğini yansıtır

nitelikteki yapıların kentin kullanımına kazandırılması hem sosyal hem de ekonomik alanda

pek çok getiri sağlayabilecek bir yaklaşımdır.

Zonguldak Kentinin bir diğer önemli sorunu, Ankara girişinde bulunan ve” 69 Ambarları”

olarak geçen sanayi alanlarıdır. TTK’ya ait olan söz konusu sanayi alanları hem kentsel

yerleşim açısından sorunlar doğurmakta hem de kentin en büyük görsel kirlilik kaynaklarını

oluşturmaktadır. Kentsel kullanım ve konut alanı üretme konusunda sıkıntı çekilen

Zonguldak'ta bu alanların dönüştürülerek, doğru bir planlama ile kente kazandırılması

öncelikle değerlendirilmesi gereken konulardır.

1956 yılında inşası biterek kullanıma açılan ve kent merkezinde bulunan Fevkani Köprüsü ise

bir başka sorun alanıdır. Beş ayaklı olan ve kentin içindeki demir yolu ve kara yolunun limanla

bağlantısını sağlayan köprü, yapıldığı tarihten bu yana herhangi bir bakım görmemiştir.

Sağlam olmayan söz konusu köprünün kullanımı halkın can ve mal güvenliği açısından tehlike

arz etmektedir.

Son yıllarda plansız kentleşmeden kaynaklı problemlere, tasman sorununun etkileri de

eklenmeye başlamıştır. Tasman, yeraltı madenciliğinden kaynaklanabileceği gibi, jeolojik ve

çevresel özelliklere bağlı olarak da meydana gelebilmektedir. Yer altından çıkarılan kömür

nedeniyle meydana gelen boşluklarda göçme yaşanabilmektedir. Kentin kireçtaşından oluşan

jeolojik yapısı yağmur sularının etkisiyle çözünmeye elverişli durumdadır. Düzgün bir

kanalizasyon sistemine sahip olmayan Zonguldak, kanalizasyon atıklarının yeraltına

verilmesinden ötürü gün geçtikçe daha da tehlikeli bir hale gelen tasman sorunuyla karşı

karşıyadır.

Bugün, Gelik Beldesi, İncivez Mahallesi, Kozlu Beldesi, Üzülmez, Karadon Bölgelerinde

tasman alanlarından ötürü çökmeler yaşanmaktadır. Bu bölgelerde üretim yapılmaya devam

edilmekte, bunun yanında, altında büyük taş kömürü rezervleri bulunan kentteki çok katlı

binaların ve gökdelenlerin sayısı da her geçen gün artmaktadır. Tasman hasarına uğrayan

evlerin etrafında yeni apartman inşaatlarına başlanmakta ve hasar başlayan binalara yeni kat

ilaveleri yapılmaktadır. 2011 yılı sonu ve 2012 yılı itibariyle, çökme nedeniyle bazı

apartmanlar boşaltılarak, apartman sakinleri çeşitli misafirhanelere yerleştirilmek

durumunda kalınmıştır. Gereken önlem alınmadığı takdirde Zonguldak çok büyük tehlike

altındadır. Bunların yanında, kentin topografyasından ötürü herhangi bir afet durumunda

kullanılabilecek büyüklükte depolama ve risk yönetimi için gerekli alanlar da mevcut değildir.

Kentin erişilebilirliğinin de kısıtlı olduğu düşünüldüğünde belediyenin riskli yönetimini en

azından ilk etapta kendisinin aşabileceği konuma gelmesi ve gerekli tedbirleri şimdiden

alması gerekmektedir.

Zonguldak’ta ulaşım sistemi de büyük problem yaratan alanlardan biridir. Kozlu, Merkez ve

Kilimli ilçeleri arasında toplu taşıma olanakları anlamında bütüncül bir yaklaşım

gerçekleştirilememiş, bu da toplu taşıma hizmetleri konusunda karışıklığa ve yeterli hizmetin

sunulamamasına neden olmuştur. Yayaya yönelik uygulamaların çok nadir olduğu kentte,

şehirlerarası karayolu kent merkezinden geçmektedir. Yine kent merkezinde yer alan TTK’ya

ait olan limanın mevcudiyeti, zaten sıkışık olan kent merkezini ulaşım açısından iyice

karmaşık hale getirmektedir:

Şehirlerarası taşımacılık yapan kamyon ve tırların yanı sıra RORO taşımacılığı yapan ağır

tonajlı araçlar da çevre yolu olmaması nedeniyle kent merkezini kullanmaktadırlar. Söz

konusu araçların bir kısmı, limanı kullanmaktadırlar. Limanın ve tren güzergâhının kentin

merkezinde çakışmasının yanı sıra otobüs ve dolmuş duraklarının da aynı alanda bulunması

yaya ve taşıt trafik akışını da sınırlamakta ve yaya güvenliği açısından problem

oluşturmaktadır.

Yukarıda bahsi geçen karmaşanın asıl sebebi olan Zonguldak Limanının işlevinin değiştirilmesi

amacıyla, Zonguldak Kent Konseyi tarafından TTK genel müdürlüğüne resmi yazı yöntemiyle

danışılmıştır ancak genel müdürlük alternatif bir liman bulunmadan Zonguldak Limanı’nda

değişikliğe gidilemeyeceğini bildiren bir cevap vermiştir. Liman, mevcut haliyle Rusya ve

Ukrayna limanları arasında tır taşıyan ve belirli dönemlerde narenciye taşımacılığı yapan

RORO gemilerine hizmet vermektedir. KARDEMİR’in ve haddehaneler kütük ihtiyacının

karşılandığı ve ihracatın yapıldığı, Kayseri’de bulunan mobilya ve boru fabrikalarının ihtiyacı

olarak Rusya’dan ithal edilen rulo saçların da getirildiği yer Zonguldak Limanı’dır.

Harita. Zonguldak Kentsel Arazi Kullanımı

İşlev açısından olmazsa olmaz durumda bulunan ancak kentsel yaşam kalitesi bağlamında

sorunların odağı konumunda bulunan liman, gerekli planlamalar yapılarak kent merkezinden

taşınmalıdır. Türkiye’nin ve bölgenin geleceği açısından büyük önem arz eden Filyos Projesi

kapsamında oluşturulması planlan 25 milyon ton kapasiteli limanın, hâlihazırda bulunan

limana etkisinin ne olacağı üzerinde çalışılması gereken bir konudur.

Zonguldak Merkez İlçeden sonra en fazla kentsel nüfusa sahip olan Ereğli İlçesinin

sanayileşmesinde ve gelişmesinde demir-çelik sektörü önemli rol üstlenmiştir. Yerleşme

deseninin ışınsal bir biçimde geliştiği ilçede konut alanları gelişimi ağırlıklı olarak kuzey ve

batı yönündedir. Kentsel alanlar, kıyının doldurulmasıyla genişletilen kıyı boyunca ve Ereğli-

Devrek karayolu üzerinde gelişmiştir. Merkezi iş alanları, Ereğli Demir-Çelik Fabrikalarına

bağlı bir gelişme göstermiştir. Kdz. Ereğli, Zonguldak’ın diğer ilçelerine nazaran daha düzenli

bir yapılaşma göstermektedir.

Harita.. Zonguldak İli Hizmet Yığınlaşması

Kentsel nüfusu 20.000’in üzerinde yer alan diğer Zonguldak İlçeleri Devrek ve Çaycuma, diğer

ilçelere nazaran daha düz bir topografyaya sahip durumdadır. Düz coğrafyası nedeniyle

Çaycuma İlçesinin kentsel yerleşim alanı daha kompakt bir yapı sergilemekte ve sanayi alanı

gelişimine fırsat sunmaktadır. Zonguldak İli’nin en önemli akarsularından olan Filyos Çayı

Çaycuma kentsel yerleşim alanlarını ikiye bölmekte, bu sebeple konut alanları gelişim yönü

doğu ve batı yönlerinde uzanmaktadır. Devrek İlçesi ise Zonguldak-Ankara karayolu üzerinde

yer almaktadır. Bahsi geçen karayolu boyunca uzanan Devrek Çayı rekreasyon amaçlı

kullanımlar açısından elverişlidir. Ayrıca kente kimlik katacak bir alan olarak da ön plana

çıkmaktadır. İlçenin konut dışı kentsel çalışma alanları, sanayi–depolama alanları ve küçük

sanayi sitesi, kent merkezinin kuzey-doğusunda konumlanmıştır.

1.2.3.2. KARABÜK

Karabük, Zonguldak’ın bir ilçesi iken 1995 yılında il statüsüne kavuşmuştur. Karabük’ün

gelişimi demir-çelik işletmelerinin faaliyete geçmesiyle başlamıştır.

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk demir-çelik işletmesi olan KARDEMİR’in kurulması ile birlikte kent

şekillenmeye başlamıştır. 1950’li yıllara kadar halkın yaşam alanı olan Safranbolu’nun tercih

edilirliği 1950'lerden sonra azalmaya başlamıştır. Bu değişimde KARDEMİR’in etkisi büyüktür:

KARDEMİR çalışanlarının işletmeye yakın konut alanlarını tercih etmesi ve Karabük’te Avrupa

anlayışı ile yapılan yeni konutların tercih edilmesiyle Safranbolu’nun büyümesi durmuş ve

Karabük kenti oluşmuştur. Hızlı bir sanayileşme süreci, kısa zaman içerisinde planlanması

gereken ve fakat tam anlamıyla başarılamayan kentleşmeyi ve buna bağlı olarak pek çok

kentsel sorunu da beraberinde getirmiştir.

Sanayileşme neticesinde başlayan göç hareketleri sonrası, kısa sürede nüfus artışı yaşanmaya

başlanmış ve ilde önemli bir konut sorunu baş göstermiştir. Günümüzde ilin aldığı göç,

geçmiş yıllara nazaran azalmış olsa da, yaşanan konut sıkıntısı halen devam etmektedir. Bu

sıkıntıların esas nedenleri hem konut sayısının hem de konut üretilebilecek alanların yetersiz

olmasıdır. Öyle ki Karabük merkezindeki Soğuksu, Namık Kemal, Atatürk, Adatepe

mahallelerinin %80’lik kısmı gecekondu bölgelerinden oluşmaktadır. Gecekondulaşmanın

yanı sıra bir diğer sıkıntı ildeki kaliteli konut sayısının az olmasıdır. Kaliteli konut sayısının az

olmasında temel etken, müteahhit eliyle yapılan konut üretiminin istenen kalitede

olmamasıdır.

Halkın yeni ve modern konutlara olan talebinin artması neticesinde sanayileşme sürecinin ilk

yıllarında KARDEMİR çalışanlarına lojman hizmeti veren konut alanlarının tercih edilirliği

azalmıştır. Özellikle Yenişehir bölgesinde yoğunlaşan bu konutlar günümüzde kentsel sit

statüsünde olup sivil mimarlığın en güzel örneklerini oluşturmaktadırlar. Halen lojman olarak

kullanılmakta olan bu alanın, işlev değişikliği ile tüm kentlinin faydalanabileceği kullanım

alanlarına dönüştürülmesi benzer alanlar için önemli bir örnek oluşturabilecek niteliktedir.

Kentlileşme kavramının tam anlamıyla benimsenemediği ilin bazı kesimleri halen kırdan

kente geçiş sürecini yaşamakta ve bunu ekonomik faaliyetlerle ve konut seçimleriyle ortaya

koymaktadır. Zira kent merkezinde yer almasına rağmen Öğlebeli, Kılavuzlar ve Hamzalar gibi

ekonomik değeri fazla olmayan alanlarda halen tarımsal faaliyetlere devam edilmektedir.

Kent merkezinde kalan bu alanların kentsel fonksiyonlara bürünmemiş olması arsa

sıkıntısının yaşanmasına neden olmaktadır. Bu duruma bir diğer örnek, Belen ve Çerçiler’dir.

Söz konusu yerleşim alanları belediye sınırına dahil edilmiş olmalarına rağmen imar planı

dışında kaldıklarından planlı bir gelişim temin edilememektedir.

Sanayileşme hızının gerisinde kalan kentleşme, plansız konut alanlarının yanı sıra altyapı

faaliyetlerinin de yetersiz olmasına neden olmuştur. Kent merkezinde kalan sanayi alanları

bunun en belirgin örneğidir. Karabük kent merkezinde yer alan İstasyon bölgesinde 10 adet

haddehane bulunmaktadır. Bu haddehanelerin 5 adedi faaliyetlerini sürdürürken diğer 5

adedi kapanmıştır ya da depo olarak kullanılmaktadırlar. Yeşil Mahalle bölgesinde 3 adet

haddehane olup, 2 adedi faaliyetlerini sürdürmektedir. 5000 Evler mevkiinde 1 adet, ve

Kemal Oyman mevkiinde bir adet işletme faaliyetini sürdürmektedir.

Kent içinde kalan haddehaneler, çevre kirliliğine neden olmanın yanı sıra kent içi trafiği

olumsuz etkilemekte, yerleşim alanlarının bütünlüğünü bozmakta ve kentsel düzenlemelerin

yapılamasını imkânsız hale getirmektedirler. Tüm bu olumsuzluklara rağmen haddehane

sahipleri, nakil maliyetinin fazlalığından ötürü taşınmak istememektedirler. Bu durum kentin

yaşam ve çevresel kalitesini düşürmektedir.

Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı haddehanelerin kent merkezi dışına taşınabilmesi

kapsamında bir fizibilite çalışması yaptırmıştır. Bu fizibilite çalışmasında kent merkezinde

kalan haddehanelerin kent merkezi dışına taşınabilmesi için üç alternatif üzerinde

durulmaktadır: Planlanan alanlardan ilki Karabük Organize Sanayi Bölgesidir. OSB’de

genişletme çalışmaları yapılmakta olup 260.000 m²’lik bir alanın kullanılabilirliği söz

konusudur ancak haddehanelerin tamamı için bu alanın yeterli değildir.

İkinci alternatif Eskipazar İlçesidir. Hâlihazırda İl özel İdaresi Eskipazar mevkiinde planlama

çalışmalarına devam etmektedir. Bu bölgeye ait öne çıkan olumlu yönler şunlardır:

Arazi topografyası, geniş alanlarda ihtiyaç duyulan bu tür işletmeler için, Karabük

merkez ve çevresine göre nispeten daha uygundur.

Arazi topografyasının uygun oluşu, yer altı tesisleri ve yer üstü inşaat maliyetlerini

normal seviyede kalmasını sağlayacaktır.

Karayolunun iki tarafı da uygun olduğu için ulaşım ve nakliye sorunu en az düzeyde

olacaktır.

Çevresinde yerleşim birimlerinin olmayışı, planlı yapılaşma için uzun sürede

avantajlıdır.

Demiryolu ulaşımının bu bölgeye getirilmesi, bölgenin tercih edilme özelliğini

arttıracaktır.

Bu alanın öne çıkan olumsuz yönleri ise şu şekildedir:

Alan üzerinde şu anda yapılan planlama çalışmaları turizm ağırlıklıdır. Çünkü ilçe yer

altı sıcak su kaynaklarına ve antik kent kalıntılarına sahiptir.

Alan KARDEMİR’den uzak olduğu için hammadde nakliye girdilerinde maliyetler

artacaktır, bu da rekabet koşullarında geride kalınmasına neden olacaktır.

Karabük merkez dışına işgücünün çalıştırılabilmesi için servis taşımacılığı yapılması

gerekmektedir ki yöre halkı buna sıcak bakmamaktadır.

Üçüncü alternatif ise Asit Köprüsü civarıdır. Söz konusu alan KARDEMİR A.Ş. yanındaki Asit

Köprüsü civarından başlayıp, Karabük-Ankara karayolunu paralel ve yolu kuzey doğu ve doğu

tarafında Soğanlı Çayı yatağı içinde Cemaller bölgesine kadar uzanan bölgedir. Bölgenin

uzunluğu yaklaşık 6 km civarındadır. Aynı zamanda bölgenin hemen doğusundan demiryolu

hattı geçmektedir. Bölgenin uzunluğu, gerektiğinde Cumayanı mevkiine kadar

uzayabilmektedir.

Seçilen bölgenin öne çıkan olumlu yönleri şunlardır:

Arazi topografyasının uygun niteliktedir.

Hammadde temini açısından KARDEMİR A.Ş.’ ye yakın olması avantaj teşkil

etmektedir.

Ulaşımın hem karayolu hem de demir yolu ile sağlanabilir olmasından dolayı nakliye

ve ulaşım maliyetleri rekabet edebilirliği olumlu etkileyecektir.

Karayolu ve demiryolu arasında olması işletmelerin çevresel anlamda görünür

olmalarını sağlayacaktır.

Proses gereği kullanılacak su, doğal yoldan akarsudan sağlanabilecektir.

Mevcut organize sanayi bölgesi ile birleştirilmesi olanağı bulunduğundan, bölge

KARDEMİR’in de içinde bulunduğu, oldukça büyük bir sanayi bölgesi olma özelliğine

kavuşacaktır.

Büyük ölçekli yatırım yapmak isteyen işletmelerin arsa ihtiyaçları karşılanacağından,

Karabük il sınırları dışına çıkması da önlenebilecektir.

Bölgenin öne çıkan olumsuz yönleri şunlardır:

Bölgenin içinden akarsu geçmesi ve çevresindeki tarım arazileri nedeniyle mülkiyet

durumu araştırılmalıdır.

Akarsuyun varlığı, zemin ıslah çalışmalarını, akarsu yatağının iyileştirilmesini ve

akarsuyun rejiminin kontrol altına alınmasını zorunlu hale getirmektedir.

Coğrafi şartların özelliği gereği inşaat yapım maliyetlerinde artışa neden olacaktır.

Kent merkezinde kalan sanayi alanlarının yanı sıra merkezi kısıtlayan bir diğer unsur Karabük-

Kastamonu karayolunun kent içi yol niteliği kazanmış olmasıdır. 50m genişliğindeki

karayoluna alternatif herhangi bir yol bulunmadığından toplu taşıma araçları, tırlar ve

kamyonlar tek bir aks üzerinde hareket etmektedirler. Kent merkezinden geçen ve tüm

taşıtların kullandığı hem şehirlerarası hem şehir içi yol vasfına bürünmüş olan karayolu pek

çok soruna neden olmaktadır. Kentin gelişme yönü ve yerleşim alanları ile sanayi alanları göz

önünde bulundurulduğunda, bir çevre yoluna ihtiyaç duyulduğu orta çıkmaktadır.

Bir diğer ulaşım sorunu Devlet Demiryolları Gar sahasının kenti ikiye ayırması ve kente

entegre olmamasıdır. Pek çok Avrupa kentinde, kentsel merkezin toplanma noktasını

oluşturan istasyon, Karabük’te yalıtıcı bir nitelik kazanmakta ve yoğunluk farklılıklarına neden

olmaktadır.

Kentleşme açısından bakıldığında Karabük Üniversitesi’nin de önemli bir role sahip olduğu

görülmektedir. Here geçen yıl öğrenci kapasitesini arttıran üniversitenin kampüs alanı da

genişlemeketedir.

Harita. Karabük Kentsel Arazi Kullanımı

Karabük’ün merkez ilçeden sonra en büyük ilçesi Safranbolu’dur. Karabük’te demir-çelik

işletmelerinin açılmasının ardından Safranbolu nüfus kaybetmeye başlamış, kentin başka bir

yönde büyümesi ile de özellikle de 1970’lere kadar "kendini koruyan kent" unvanını

kazanmıştır. 1970'lerden sonra Safranboluların evlerini satarak yeni konutlara geçmek

istemeleri ya da kendi evlerini ucuz ve dokuya uymayan malzemelerle onarmak istemeleri

süreci ise Safranbolu'yu "kendini koruyan kent" ten "korunması gereken kent" haline

getirmiştir. Bu dönemle birlikte, koruma imar planlarının oluşum süreçleri başlamıştır. Kente

olan ilgi, 1975 yılında, Anıtlar Yüksek Kurulunun Safranbolu'yu kentsel sit ilan etmesi ile

birlikte artmıştır. İlk dönemlerde gelen turistleri evlerinde konuk eden yöre halkı, daha sonra

turizm olgusuyla tanışmış ve 1990'lı yılların başından itibaren turistik tesisler ve işletmeler

yöntemiyle turizm hizmeti sunmaya başlamıştır. Sahip olduğu zengin kültürel mirası kent

ölçeğinde korumadaki başarısı Safranbolu’yu “Dünya Kenti” ününe kavuşturmuş ve UNESCO

tarafından “Dünya Miras Listesi” ne alınmıştır. Tüm ülkede bulunan yaklaşık 50 bin kadar

korunması gerekli Kültür ve Tabiat varlığının ise 1131’i Safranbolu’dadır. Bu zenginlik kenti

bir Müze Kent haline getirmiş, korumacılıktaki başarısı ise kente “Korumanın

Başkenti” unvanını kazandırmıştır.

Lonca kültürü kentin yapılanmasında ve üretim faaliyetlerinde kendisini hissettirmektedir.

Bugün halen üretimin sürdürüldüğü demirciler, bakırcılar, kalaycılar ve semerciler çarşıları

kentteki el ustalığı ile üretimin devamını sağlamakta ve kentin yerel ve özgün niteliğini

günümüze taşımaktadır. Restore edilmesi ile birlikte özellikle de el sanatları merkezi haline

gelen Arasta ve çevresindeki dükkânlar, kente gelen turistlerin gezdiği ve turistik eşya

alışverişi yapabildikleri alanlar olarak ön plana çıkmaktadır. Kentin turistik ve tarihi

değerlerinin yoğunlaştığı bölge daha çok "çarşı" kesimidir. Kentin kuzeyinde yer alan kale ve

güneyinde yer alan Hıdırlık tepesi tüm kenti izlemek için uygun seyir teraslarıdır. Kentin

içerisinde de görülmesi gereken pek çok tarihi yapı bulunmaktadır.

Harita.2. Karabük İli Hizmet Yığınlaşması

1.2.3.3. BARTIN

1991 yılında Zonguldak’tan ayrılarak il statüsüne kavuşan Bartın İlinin kent merkezi farklı

sorunlar nedeniyle bir gelişim gösterememektedir. Merkez; mevzuat, kentsel sit alanları ve

topografyaya dayalı faktörler nedeniyle çok kısıtlı bir alanda sıkışıp kalmıştır. Merkezde tarihi

kentsel dokudan oluşan bir kentsel sit alanı bulunmaktadır. Kentin tarihini yansıtan bu alan

içerisinde eski Bartın evleri, ahşap yapılar ile şadırvan, hamam ve iki adet han bulunmaktadır.

Kent merkezinde yer alan 285 adet sivil mimari örneği, günümüzde bozulma ve yıkılma

tehlikesiyle kaşı karşıyadır. Sınırlı sayıda sivil mimarlık örneğinin restorasyon çalışmaları

yapılmış olmasına rağmen yörenin potansiyellerini değerlendirme anlamında bu çalışmalar

yetersiz kalmaktadır. İl merkezindeki kentsel sit alanının mevcudiyeti mevcut dokuya

müdahaleyi ve gelişimi kısıtlamıştır. Şehir içi ulaşım aksının da yetersiz olduğu kent merkezi,

Koruma Amaçlı İmar Planı (KAİP) kapsamında kaldığı için yeni konut alanı ve yeni yol

güzergâhı önerilememektedir. Bartın’ın bu sorunu, önerilecek yeni bir çevre yolu ile

aşılabilecektir. Kent merkezini ve üniversite alanını çevreleyerek oluşturulacak çevre yolu

sayesinde mevcut merkez dışında yeni alt merkezler de oluşturularak kentin düzenli ve yasal

bir biçimde gelişmesi sağlanabilecektir.

Kentin içerisinden geçen Bartın Irmağı, sahip olduğu taşımacılık potansiyeli ve rekreatif

düzenlemelere elverişli yapısı ile il için büyük bir avantajdır. 14 km uzunluğunda ve üzerinde

500 tonluk gemilerle Karadeniz’den kentin iç bölgelerine kadar ulaşım yapılabilen Bartın

Irmağının henüz ıslah çalışmaları yapılmamıştır. Bu konuda çeşitli projeler geliştirilse de

faaliyete geçirilmiş bir proje mevcut değildir. Irmak ıslahına yönelik bir çalışma gündemdedir

ancak bu irdelenmesi gereken bir projedir. Zira yapılması düşünülen TEKFER Projesi

kapsamında Irmağın güzergâhının değiştirilmesi suretiyle arazi kazanımı amaçlanmaktadır.

Tarih boyunca şiddetli yağışlar sonucu pek çok kez taşkına sahne olan ilde ırmağın ıslah

edilmesi yerine yatağına müdahale edilmesi ciddi sorunlara neden olabilecektir. Oysaki ırmak

mevcut hali ve menderesleri ile rekreatif düzenlemelere oldukça uygun bir yapıdadır.

Bartın, il olduktan sonra hızlı bir büyüme süreci içerisine girmiştir. Bilhassa konut stokunu

arttırma ve yenileme bağlamında çalışmalar yapılmaya başlanmış ancak doğal ve yasal

kısıtlardan dolayı kent yayılarak genişleme imkânı bulamamıştır. Bu durum özellikle ruhsatlı

binalarda kaçak kat sorununu ortaya çıkarmıştır.

Harita. Bartın İli Kentsel Arazi Kullanımı

Kentin merkezinde yapılaşmaya uygun olan tek alan “Fidanlık” olarak adlandırılan alandır.

Söz konusu alan gelişme konut alanı olarak önerilmektedir.

Amasra İlçesi, kentin ve bölgenin turizmde markalaşmış en önemli destinasyonlarından

biridir. Bölge için önem arz eden bu turizm merkezi çeşitli iç ve dış kaynaklı problemlerle baş

etmeye çalışmaktadır. İlçede büyük oranda çarpık kentleşme ve otopark sorunu vardır. Kent,

şehircilik anlamında kendi özgün değerini oluşturamamış ve buna karşıt olarak hızla

betonlaşma sürecine girmiştir. Ekonomik yapılanmasını turizm üzerine kuran bir kent için

böyle bir konu imaj ve talep bitirici bir rol oynamaktadır. Otopark sorunu ise, özellikle turist

sayısının arttığı yaz aylarında, kent girişi dışında oluşturulacak otoparkta özel araçların

muhafaza edilmesi ve bu bölge ile kent merkezi arasında turistik gezi araçlarının geliştirilmesi

yöntemiyle aşılabilir. Kentin bir diğer problemi, son yıllarda sık sık gündeme gelen termik

santral kurulması konusudur. Amasra’da termik santral kurulması durumunda turizmden

bahsetmek pek mümkün olmayacaktır. Amasra’da, doğal ve tarihi değerleri de dikkate

alındığında dengeli ve sürekli bir gelişimin ne derece önemli olduğu görülecektir.

Harita.3. Bartın İli Hizmet Yığınlaşması

İçindekiler - analizi.pdf · kurum ve kuruluşlardan sorumluluk alanlarıyla ilgili veriler temin...

Documents