11

Dokuz Eyluumll Uumlniversitesi İnşaat Muumlhendisliği Boumlluumlmuuml

YAPI MALZEMESİ

- I

4 Malzemelerin Diğer Mekanik Oumlzellikleri

41

Sertlik411

Sertlik Oumllccediluumlm Metotları

4111Sertlikle Mukavemet Arasındaki İlişki42

Aşınmaya Dayanıklılık

421 Metallerde aşınma olayı

ve deneyi422 Taş

yapılı

cisimlerde aşınma olayı

ve deneyi

43

İşlenebilme44

Tokluk ve Darbeye Dayanıklılık

22

41 Sertlik

Temel mekanik oumlzellikleri

basınccedil

ccedilekme

kesme

eğilme

İkinci derecede oumlnem taşıyabilen bazı

oumlzellikler

sertlik

ilişkili

aşınmaya dayanıklılık işlenebilme tokluk

33

41 Sertlik

izafi bir oumllccediluuml

suumlrtuumlnmeyeccedilizmeyekesmeye

plastik deformasyona

direnccedil

44

Sert bir cisim genellikle yumuSert bir cisim genellikle yumuşşak olmayan ve baak olmayan ve başşka bir cismin kuvvet ka bir cismin kuvvet altaltıında o malzeme inda o malzeme iccedilccediline ine penetrepenetre

olmasolmasıına bna buumluumlyyuumluumlk direnk direnccedilccedil

ggoumloumlsteren bir steren bir

malzemedir malzemedir

41 Sertlik

malzeme yuumlzeyinin kalıcı

şekil değiştirmeye goumlsterdiği direnccedil

Prizmatik konik veya kuumlresel standart bir uccedil

farklı

yuumlk seviyeleri

Uygun olarak seUygun olarak seccedilccedililen sert uilen sert uccedilccedil uygulanan y uygulanan yuumluumlk altk altıında malzemeye nda malzemeye batbatıırrııldldığıığında malzeme nda malzeme uumluumlzerinde bir iz bzerinde bir iz bıırakacaktrakacaktıır Malzemenin sertlir Malzemenin sertliğği bu i bu izin bizin buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlyle ters orantyle ters orantııllııddıırr

55

a)a)

Malzemenin kMalzemenin koumloumlkeni hakkkeni hakkıında bilgi verirnda bilgi verir

Bir cismin sertliBir cismin sertliğğinin bilinmesinde inin bilinmesinde şşu yararlar vardu yararlar vardıır r

b)b)

Malzemenin diMalzemenin diğğer er oumloumlzellikleri hakkzellikleri hakkıında fikir verir nda fikir verir OumlOumlrnerneğğin sertlik in sertlik malzemenin imalzemenin işşlenebilme lenebilme oumloumlzellizelliğğini gini goumloumlsterebilir Genellikle sertlik ile sterebilir Genellikle sertlik ile iişşlenebilme lenebilme oumloumlzellizelliğği arasi arasıında ters banda ters bağığıntntıı

vardvardıır Dir Diğğer bir deyier bir deyişşle le

sert malzemeleri isert malzemeleri işşlemek zordurlemek zordur

c)c)

Sertlik deneyleri basit ve tahribatsSertlik deneyleri basit ve tahribatsıız deneyler olduz deneyler olduğğundan undan malzemenin dimalzemenin diğğer er oumloumlzellikleri hakkzellikleri hakkıında malzemeyi elden nda malzemeyi elden ccedilccedilııkarmadan bir fikir edinilebilir Daha sonra karmadan bir fikir edinilebilir Daha sonra oumloumlrnek rnek uumluumlzerinde dizerinde diğğer er deneyler yapdeneyler yapıılabilirlabilir

increasing hardness

most plastics

brasses Al alloys

easy to machine steels file hard

cutting tools

nitrided steels diamond

41 Sertlik

66

11))

yyuumluumlzeyi sert bir cisim ile zeyi sert bir cisim ile ccedilccedilizerekizerek

Cisimlerin sertliCisimlerin sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemleri ntemleri uumlccediluumlccedil

gruba ayrgruba ayrıılabilirlabilir

22))

yyuumluumlzeye zeye sert bir cissert bir cisiimm

ileile

kuvvet kuvvet uygulayuygulayııp deformasyon p deformasyon oumloumlllccedilccedilerekerek

3)3)

ssert bir bilyayert bir bilyayıı

malzeme malzeme uumluumlzerine dzerine duumluumlşşuumluumlrmek ve srmek ve sııccedilccedilratmak ratmak suretiyle yapsuretiyle yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

41 Sertlik

77

CcedilCcedilizerek yapizerek yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

Sert bir malzeme Sert bir malzeme kendisinden daha az kendisinden daha az sert olan bir malzemeyi sert olan bir malzemeyi ccedilccedilizer izer

41 Sertlik

Mohs skalasMohs skalasııFrederick Mohs 1773-1839

88

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

11

TALKTALK

22

JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)

33

KALSKALSİİTT

44

FLORFLORİİTT

55

APATAPATİİTT

66

ORTOKLAZORTOKLAZ

77

KUVARSKUVARS

88

TOPAZTOPAZ

99

KORONDENKORONDEN

1010

ELMASELMAS

1 2 3 4

5 76 8

9 10

41 Sertlik

99

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

11

TALKTALK

22

JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)

33

KALSKALSİİTT

44

FLORFLORİİTT

55

APATAPATİİTT

66

ORTOKLAZORTOKLAZ

77

KUVARSKUVARS

88

TOPAZTOPAZ

99

KORONDENKORONDEN

1010

ELMASELMAS

Bu skalaya gBu skalaya goumloumlre kuvarsre kuvarsıı

ccedilccedilizebilen topazizebilen topazıı ccedilccedilizemeyen bir maddenin sertliizemeyen bir maddenin sertliğği Mohs i Mohs

skalasskalasıına gna goumloumlre 7re 7--8 Mohs sertli8 Mohs sertliğğindedir indedir

OumlOumlrnerneğğin sert in sert ccedilccedilelik 65 alelik 65 aluumluumlminyum 2 minyum 2 normal cam 55 Mohs sertlinormal cam 55 Mohs sertliğğindedirindedir

Malzemenin Mohs skalasMalzemenin Mohs skalasıına gna goumloumlre sertlire sertliğği i belirlenirken bir mineralin dibelirlenirken bir mineralin diğğerini erini ccedilccedilizdiizdiğğinden emin olunmalinden emin olunmalııddıır r

YYuumluumlzeyi tozlu gevzeyi tozlu gevşşek partikek partikuumluumlller iller iccedilccedileren eren malzemeler malzemeler uumluumlzerinde yapzerinde yapıılan lan ccedilccedilizme iizme işşlemi lemi yanyanııltltııccıı

olabilirolabilir

41 Sertlik

1010

1111

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

Mohs skalasMohs skalasıı

lineer delineer değğildir ildir

KKorondenorondenrsquorsquoden elmasden elmasrsquorsquoa a Mohs skalasMohs skalasıında 9nda 9rsquorsquodan10dan10rsquorsquoa a gegeccedilccediliişş

sertlikte 300sertlikte 300rsquorsquoden den daha artdaha artışış

41 Sertlik

1212

Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir

BatBatıırrıılaraklarak

yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers

sertlik sertlik

deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r

Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r

FarklFarklıı

malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı

farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir

41 Sertlik

1313

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı

ve ve

oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı

metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde

en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur

41 Sertlik

1414

Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

Birccedilok farklı

skala farklı

yuumlk ve ccedileşitli uccedil

kombinasyonlarının

kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar

41 Sertlik

1515

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

118 18 frac14

ve frac12

inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya

Tepe accedilısı

120ordm

olan

uccedil

kısmı

02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış

ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan

ldquobralerdquo

adı

verilen konik elmas uccedil

41 Sertlik

1616

Son olarak Ana yuumlk

(P1

)

kaldırılır

Meydana gelen kalıcı

izdeki derinlik artışı

bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml

sonuccedilları

etkileyebilir

Bu sakıncayı

gidermek iccedilin oumlnce

batıcı

uccedil

kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0

= oumln

yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1

) uygulanır

41 Sertlik

1717

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur

Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı

bir sertlik değerinin duumlşmesi

olarak alınır

Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb

olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir

0002t100CRSD b

tb

41 Sertlik

1818

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

1919

RRCC

CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş

ccedilccedilelikler elikler

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf

RRAA

Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf

RRBB

Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf

RRCC

RRAA

İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş

malzemelermalzemeler

RRBB

YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m

41 Sertlik

2020

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf

Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş

yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı

durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r

41 Sertlik

2121

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

15N Elmas 15

30N Elmas 30

45N Elmas 45

15T 116 inch kuumlre 15

30T 116 inch kuumlre 30

45T 116 inch kuumlre 45

15W 18 inch kuumlre 15

30W 18 inch kuumlre 30

45W 18 inch kuumlre 45

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

A Elmas 60

B 116 inch kuumlre 100

C Elmas 150

D Elmas 100

E 18 inch kuumlre 100

F 116 inch kuumlre 60

G 116 inch kuumlre 150

H 18 inch kuumlre 60

K 18 inch kuumlre 150

Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı

41 Sertlik

2222

OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı

iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı

olmalolmalııddıır r

İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı

ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz

ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil

katkatıı

olmalolmalııddıırr

Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı

yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr

Su verilmiSu verilmişş

ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir

OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu

60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir

41 Sertlik

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

22

41 Sertlik

Temel mekanik oumlzellikleri

basınccedil

ccedilekme

kesme

eğilme

İkinci derecede oumlnem taşıyabilen bazı

oumlzellikler

sertlik

ilişkili

aşınmaya dayanıklılık işlenebilme tokluk

33

41 Sertlik

izafi bir oumllccediluuml

suumlrtuumlnmeyeccedilizmeyekesmeye

plastik deformasyona

direnccedil

44

Sert bir cisim genellikle yumuSert bir cisim genellikle yumuşşak olmayan ve baak olmayan ve başşka bir cismin kuvvet ka bir cismin kuvvet altaltıında o malzeme inda o malzeme iccedilccediline ine penetrepenetre

olmasolmasıına bna buumluumlyyuumluumlk direnk direnccedilccedil

ggoumloumlsteren bir steren bir

malzemedir malzemedir

41 Sertlik

malzeme yuumlzeyinin kalıcı

şekil değiştirmeye goumlsterdiği direnccedil

Prizmatik konik veya kuumlresel standart bir uccedil

farklı

yuumlk seviyeleri

Uygun olarak seUygun olarak seccedilccedililen sert uilen sert uccedilccedil uygulanan y uygulanan yuumluumlk altk altıında malzemeye nda malzemeye batbatıırrııldldığıığında malzeme nda malzeme uumluumlzerinde bir iz bzerinde bir iz bıırakacaktrakacaktıır Malzemenin sertlir Malzemenin sertliğği bu i bu izin bizin buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlyle ters orantyle ters orantııllııddıırr

55

a)a)

Malzemenin kMalzemenin koumloumlkeni hakkkeni hakkıında bilgi verirnda bilgi verir

Bir cismin sertliBir cismin sertliğğinin bilinmesinde inin bilinmesinde şşu yararlar vardu yararlar vardıır r

b)b)

Malzemenin diMalzemenin diğğer er oumloumlzellikleri hakkzellikleri hakkıında fikir verir nda fikir verir OumlOumlrnerneğğin sertlik in sertlik malzemenin imalzemenin işşlenebilme lenebilme oumloumlzellizelliğğini gini goumloumlsterebilir Genellikle sertlik ile sterebilir Genellikle sertlik ile iişşlenebilme lenebilme oumloumlzellizelliğği arasi arasıında ters banda ters bağığıntntıı

vardvardıır Dir Diğğer bir deyier bir deyişşle le

sert malzemeleri isert malzemeleri işşlemek zordurlemek zordur

c)c)

Sertlik deneyleri basit ve tahribatsSertlik deneyleri basit ve tahribatsıız deneyler olduz deneyler olduğğundan undan malzemenin dimalzemenin diğğer er oumloumlzellikleri hakkzellikleri hakkıında malzemeyi elden nda malzemeyi elden ccedilccedilııkarmadan bir fikir edinilebilir Daha sonra karmadan bir fikir edinilebilir Daha sonra oumloumlrnek rnek uumluumlzerinde dizerinde diğğer er deneyler yapdeneyler yapıılabilirlabilir

increasing hardness

most plastics

brasses Al alloys

easy to machine steels file hard

cutting tools

nitrided steels diamond

41 Sertlik

66

11))

yyuumluumlzeyi sert bir cisim ile zeyi sert bir cisim ile ccedilccedilizerekizerek

Cisimlerin sertliCisimlerin sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemleri ntemleri uumlccediluumlccedil

gruba ayrgruba ayrıılabilirlabilir

22))

yyuumluumlzeye zeye sert bir cissert bir cisiimm

ileile

kuvvet kuvvet uygulayuygulayııp deformasyon p deformasyon oumloumlllccedilccedilerekerek

3)3)

ssert bir bilyayert bir bilyayıı

malzeme malzeme uumluumlzerine dzerine duumluumlşşuumluumlrmek ve srmek ve sııccedilccedilratmak ratmak suretiyle yapsuretiyle yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

41 Sertlik

77

CcedilCcedilizerek yapizerek yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

Sert bir malzeme Sert bir malzeme kendisinden daha az kendisinden daha az sert olan bir malzemeyi sert olan bir malzemeyi ccedilccedilizer izer

41 Sertlik

Mohs skalasMohs skalasııFrederick Mohs 1773-1839

88

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

11

TALKTALK

22

JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)

33

KALSKALSİİTT

44

FLORFLORİİTT

55

APATAPATİİTT

66

ORTOKLAZORTOKLAZ

77

KUVARSKUVARS

88

TOPAZTOPAZ

99

KORONDENKORONDEN

1010

ELMASELMAS

1 2 3 4

5 76 8

9 10

41 Sertlik

99

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

11

TALKTALK

22

JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)

33

KALSKALSİİTT

44

FLORFLORİİTT

55

APATAPATİİTT

66

ORTOKLAZORTOKLAZ

77

KUVARSKUVARS

88

TOPAZTOPAZ

99

KORONDENKORONDEN

1010

ELMASELMAS

Bu skalaya gBu skalaya goumloumlre kuvarsre kuvarsıı

ccedilccedilizebilen topazizebilen topazıı ccedilccedilizemeyen bir maddenin sertliizemeyen bir maddenin sertliğği Mohs i Mohs

skalasskalasıına gna goumloumlre 7re 7--8 Mohs sertli8 Mohs sertliğğindedir indedir

OumlOumlrnerneğğin sert in sert ccedilccedilelik 65 alelik 65 aluumluumlminyum 2 minyum 2 normal cam 55 Mohs sertlinormal cam 55 Mohs sertliğğindedirindedir

Malzemenin Mohs skalasMalzemenin Mohs skalasıına gna goumloumlre sertlire sertliğği i belirlenirken bir mineralin dibelirlenirken bir mineralin diğğerini erini ccedilccedilizdiizdiğğinden emin olunmalinden emin olunmalııddıır r

YYuumluumlzeyi tozlu gevzeyi tozlu gevşşek partikek partikuumluumlller iller iccedilccedileren eren malzemeler malzemeler uumluumlzerinde yapzerinde yapıılan lan ccedilccedilizme iizme işşlemi lemi yanyanııltltııccıı

olabilirolabilir

41 Sertlik

1010

1111

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

Mohs skalasMohs skalasıı

lineer delineer değğildir ildir

KKorondenorondenrsquorsquoden elmasden elmasrsquorsquoa a Mohs skalasMohs skalasıında 9nda 9rsquorsquodan10dan10rsquorsquoa a gegeccedilccediliişş

sertlikte 300sertlikte 300rsquorsquoden den daha artdaha artışış

41 Sertlik

1212

Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir

BatBatıırrıılaraklarak

yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers

sertlik sertlik

deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r

Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r

FarklFarklıı

malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı

farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir

41 Sertlik

1313

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı

ve ve

oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı

metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde

en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur

41 Sertlik

1414

Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

Birccedilok farklı

skala farklı

yuumlk ve ccedileşitli uccedil

kombinasyonlarının

kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar

41 Sertlik

1515

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

118 18 frac14

ve frac12

inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya

Tepe accedilısı

120ordm

olan

uccedil

kısmı

02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış

ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan

ldquobralerdquo

adı

verilen konik elmas uccedil

41 Sertlik

1616

Son olarak Ana yuumlk

(P1

)

kaldırılır

Meydana gelen kalıcı

izdeki derinlik artışı

bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml

sonuccedilları

etkileyebilir

Bu sakıncayı

gidermek iccedilin oumlnce

batıcı

uccedil

kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0

= oumln

yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1

) uygulanır

41 Sertlik

1717

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur

Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı

bir sertlik değerinin duumlşmesi

olarak alınır

Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb

olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir

0002t100CRSD b

tb

41 Sertlik

1818

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

1919

RRCC

CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş

ccedilccedilelikler elikler

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf

RRAA

Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf

RRBB

Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf

RRCC

RRAA

İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş

malzemelermalzemeler

RRBB

YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m

41 Sertlik

2020

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf

Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş

yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı

durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r

41 Sertlik

2121

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

15N Elmas 15

30N Elmas 30

45N Elmas 45

15T 116 inch kuumlre 15

30T 116 inch kuumlre 30

45T 116 inch kuumlre 45

15W 18 inch kuumlre 15

30W 18 inch kuumlre 30

45W 18 inch kuumlre 45

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

A Elmas 60

B 116 inch kuumlre 100

C Elmas 150

D Elmas 100

E 18 inch kuumlre 100

F 116 inch kuumlre 60

G 116 inch kuumlre 150

H 18 inch kuumlre 60

K 18 inch kuumlre 150

Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı

41 Sertlik

2222

OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı

iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı

olmalolmalııddıır r

İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı

ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz

ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil

katkatıı

olmalolmalııddıırr

Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı

yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr

Su verilmiSu verilmişş

ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir

OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu

60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir

41 Sertlik

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

33

41 Sertlik

izafi bir oumllccediluuml

suumlrtuumlnmeyeccedilizmeyekesmeye

plastik deformasyona

direnccedil

44

Sert bir cisim genellikle yumuSert bir cisim genellikle yumuşşak olmayan ve baak olmayan ve başşka bir cismin kuvvet ka bir cismin kuvvet altaltıında o malzeme inda o malzeme iccedilccediline ine penetrepenetre

olmasolmasıına bna buumluumlyyuumluumlk direnk direnccedilccedil

ggoumloumlsteren bir steren bir

malzemedir malzemedir

41 Sertlik

malzeme yuumlzeyinin kalıcı

şekil değiştirmeye goumlsterdiği direnccedil

Prizmatik konik veya kuumlresel standart bir uccedil

farklı

yuumlk seviyeleri

Uygun olarak seUygun olarak seccedilccedililen sert uilen sert uccedilccedil uygulanan y uygulanan yuumluumlk altk altıında malzemeye nda malzemeye batbatıırrııldldığıığında malzeme nda malzeme uumluumlzerinde bir iz bzerinde bir iz bıırakacaktrakacaktıır Malzemenin sertlir Malzemenin sertliğği bu i bu izin bizin buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlyle ters orantyle ters orantııllııddıırr

55

a)a)

Malzemenin kMalzemenin koumloumlkeni hakkkeni hakkıında bilgi verirnda bilgi verir

Bir cismin sertliBir cismin sertliğğinin bilinmesinde inin bilinmesinde şşu yararlar vardu yararlar vardıır r

b)b)

Malzemenin diMalzemenin diğğer er oumloumlzellikleri hakkzellikleri hakkıında fikir verir nda fikir verir OumlOumlrnerneğğin sertlik in sertlik malzemenin imalzemenin işşlenebilme lenebilme oumloumlzellizelliğğini gini goumloumlsterebilir Genellikle sertlik ile sterebilir Genellikle sertlik ile iişşlenebilme lenebilme oumloumlzellizelliğği arasi arasıında ters banda ters bağığıntntıı

vardvardıır Dir Diğğer bir deyier bir deyişşle le

sert malzemeleri isert malzemeleri işşlemek zordurlemek zordur

c)c)

Sertlik deneyleri basit ve tahribatsSertlik deneyleri basit ve tahribatsıız deneyler olduz deneyler olduğğundan undan malzemenin dimalzemenin diğğer er oumloumlzellikleri hakkzellikleri hakkıında malzemeyi elden nda malzemeyi elden ccedilccedilııkarmadan bir fikir edinilebilir Daha sonra karmadan bir fikir edinilebilir Daha sonra oumloumlrnek rnek uumluumlzerinde dizerinde diğğer er deneyler yapdeneyler yapıılabilirlabilir

increasing hardness

most plastics

brasses Al alloys

easy to machine steels file hard

cutting tools

nitrided steels diamond

41 Sertlik

66

11))

yyuumluumlzeyi sert bir cisim ile zeyi sert bir cisim ile ccedilccedilizerekizerek

Cisimlerin sertliCisimlerin sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemleri ntemleri uumlccediluumlccedil

gruba ayrgruba ayrıılabilirlabilir

22))

yyuumluumlzeye zeye sert bir cissert bir cisiimm

ileile

kuvvet kuvvet uygulayuygulayııp deformasyon p deformasyon oumloumlllccedilccedilerekerek

3)3)

ssert bir bilyayert bir bilyayıı

malzeme malzeme uumluumlzerine dzerine duumluumlşşuumluumlrmek ve srmek ve sııccedilccedilratmak ratmak suretiyle yapsuretiyle yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

41 Sertlik

77

CcedilCcedilizerek yapizerek yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

Sert bir malzeme Sert bir malzeme kendisinden daha az kendisinden daha az sert olan bir malzemeyi sert olan bir malzemeyi ccedilccedilizer izer

41 Sertlik

Mohs skalasMohs skalasııFrederick Mohs 1773-1839

88

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

11

TALKTALK

22

JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)

33

KALSKALSİİTT

44

FLORFLORİİTT

55

APATAPATİİTT

66

ORTOKLAZORTOKLAZ

77

KUVARSKUVARS

88

TOPAZTOPAZ

99

KORONDENKORONDEN

1010

ELMASELMAS

1 2 3 4

5 76 8

9 10

41 Sertlik

99

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

11

TALKTALK

22

JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)

33

KALSKALSİİTT

44

FLORFLORİİTT

55

APATAPATİİTT

66

ORTOKLAZORTOKLAZ

77

KUVARSKUVARS

88

TOPAZTOPAZ

99

KORONDENKORONDEN

1010

ELMASELMAS

Bu skalaya gBu skalaya goumloumlre kuvarsre kuvarsıı

ccedilccedilizebilen topazizebilen topazıı ccedilccedilizemeyen bir maddenin sertliizemeyen bir maddenin sertliğği Mohs i Mohs

skalasskalasıına gna goumloumlre 7re 7--8 Mohs sertli8 Mohs sertliğğindedir indedir

OumlOumlrnerneğğin sert in sert ccedilccedilelik 65 alelik 65 aluumluumlminyum 2 minyum 2 normal cam 55 Mohs sertlinormal cam 55 Mohs sertliğğindedirindedir

Malzemenin Mohs skalasMalzemenin Mohs skalasıına gna goumloumlre sertlire sertliğği i belirlenirken bir mineralin dibelirlenirken bir mineralin diğğerini erini ccedilccedilizdiizdiğğinden emin olunmalinden emin olunmalııddıır r

YYuumluumlzeyi tozlu gevzeyi tozlu gevşşek partikek partikuumluumlller iller iccedilccedileren eren malzemeler malzemeler uumluumlzerinde yapzerinde yapıılan lan ccedilccedilizme iizme işşlemi lemi yanyanııltltııccıı

olabilirolabilir

41 Sertlik

1010

1111

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

Mohs skalasMohs skalasıı

lineer delineer değğildir ildir

KKorondenorondenrsquorsquoden elmasden elmasrsquorsquoa a Mohs skalasMohs skalasıında 9nda 9rsquorsquodan10dan10rsquorsquoa a gegeccedilccediliişş

sertlikte 300sertlikte 300rsquorsquoden den daha artdaha artışış

41 Sertlik

1212

Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir

BatBatıırrıılaraklarak

yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers

sertlik sertlik

deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r

Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r

FarklFarklıı

malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı

farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir

41 Sertlik

1313

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı

ve ve

oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı

metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde

en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur

41 Sertlik

1414

Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

Birccedilok farklı

skala farklı

yuumlk ve ccedileşitli uccedil

kombinasyonlarının

kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar

41 Sertlik

1515

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

118 18 frac14

ve frac12

inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya

Tepe accedilısı

120ordm

olan

uccedil

kısmı

02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış

ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan

ldquobralerdquo

adı

verilen konik elmas uccedil

41 Sertlik

1616

Son olarak Ana yuumlk

(P1

)

kaldırılır

Meydana gelen kalıcı

izdeki derinlik artışı

bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml

sonuccedilları

etkileyebilir

Bu sakıncayı

gidermek iccedilin oumlnce

batıcı

uccedil

kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0

= oumln

yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1

) uygulanır

41 Sertlik

1717

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur

Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı

bir sertlik değerinin duumlşmesi

olarak alınır

Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb

olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir

0002t100CRSD b

tb

41 Sertlik

1818

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

1919

RRCC

CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş

ccedilccedilelikler elikler

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf

RRAA

Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf

RRBB

Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf

RRCC

RRAA

İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş

malzemelermalzemeler

RRBB

YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m

41 Sertlik

2020

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf

Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş

yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı

durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r

41 Sertlik

2121

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

15N Elmas 15

30N Elmas 30

45N Elmas 45

15T 116 inch kuumlre 15

30T 116 inch kuumlre 30

45T 116 inch kuumlre 45

15W 18 inch kuumlre 15

30W 18 inch kuumlre 30

45W 18 inch kuumlre 45

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

A Elmas 60

B 116 inch kuumlre 100

C Elmas 150

D Elmas 100

E 18 inch kuumlre 100

F 116 inch kuumlre 60

G 116 inch kuumlre 150

H 18 inch kuumlre 60

K 18 inch kuumlre 150

Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı

41 Sertlik

2222

OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı

iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı

olmalolmalııddıır r

İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı

ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz

ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil

katkatıı

olmalolmalııddıırr

Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı

yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr

Su verilmiSu verilmişş

ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir

OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu

60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir

41 Sertlik

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

44

Sert bir cisim genellikle yumuSert bir cisim genellikle yumuşşak olmayan ve baak olmayan ve başşka bir cismin kuvvet ka bir cismin kuvvet altaltıında o malzeme inda o malzeme iccedilccediline ine penetrepenetre

olmasolmasıına bna buumluumlyyuumluumlk direnk direnccedilccedil

ggoumloumlsteren bir steren bir

malzemedir malzemedir

41 Sertlik

malzeme yuumlzeyinin kalıcı

şekil değiştirmeye goumlsterdiği direnccedil

Prizmatik konik veya kuumlresel standart bir uccedil

farklı

yuumlk seviyeleri

Uygun olarak seUygun olarak seccedilccedililen sert uilen sert uccedilccedil uygulanan y uygulanan yuumluumlk altk altıında malzemeye nda malzemeye batbatıırrııldldığıığında malzeme nda malzeme uumluumlzerinde bir iz bzerinde bir iz bıırakacaktrakacaktıır Malzemenin sertlir Malzemenin sertliğği bu i bu izin bizin buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlyle ters orantyle ters orantııllııddıırr

55

a)a)

Malzemenin kMalzemenin koumloumlkeni hakkkeni hakkıında bilgi verirnda bilgi verir

Bir cismin sertliBir cismin sertliğğinin bilinmesinde inin bilinmesinde şşu yararlar vardu yararlar vardıır r

b)b)

Malzemenin diMalzemenin diğğer er oumloumlzellikleri hakkzellikleri hakkıında fikir verir nda fikir verir OumlOumlrnerneğğin sertlik in sertlik malzemenin imalzemenin işşlenebilme lenebilme oumloumlzellizelliğğini gini goumloumlsterebilir Genellikle sertlik ile sterebilir Genellikle sertlik ile iişşlenebilme lenebilme oumloumlzellizelliğği arasi arasıında ters banda ters bağığıntntıı

vardvardıır Dir Diğğer bir deyier bir deyişşle le

sert malzemeleri isert malzemeleri işşlemek zordurlemek zordur

c)c)

Sertlik deneyleri basit ve tahribatsSertlik deneyleri basit ve tahribatsıız deneyler olduz deneyler olduğğundan undan malzemenin dimalzemenin diğğer er oumloumlzellikleri hakkzellikleri hakkıında malzemeyi elden nda malzemeyi elden ccedilccedilııkarmadan bir fikir edinilebilir Daha sonra karmadan bir fikir edinilebilir Daha sonra oumloumlrnek rnek uumluumlzerinde dizerinde diğğer er deneyler yapdeneyler yapıılabilirlabilir

increasing hardness

most plastics

brasses Al alloys

easy to machine steels file hard

cutting tools

nitrided steels diamond

41 Sertlik

66

11))

yyuumluumlzeyi sert bir cisim ile zeyi sert bir cisim ile ccedilccedilizerekizerek

Cisimlerin sertliCisimlerin sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemleri ntemleri uumlccediluumlccedil

gruba ayrgruba ayrıılabilirlabilir

22))

yyuumluumlzeye zeye sert bir cissert bir cisiimm

ileile

kuvvet kuvvet uygulayuygulayııp deformasyon p deformasyon oumloumlllccedilccedilerekerek

3)3)

ssert bir bilyayert bir bilyayıı

malzeme malzeme uumluumlzerine dzerine duumluumlşşuumluumlrmek ve srmek ve sııccedilccedilratmak ratmak suretiyle yapsuretiyle yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

41 Sertlik

77

CcedilCcedilizerek yapizerek yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

Sert bir malzeme Sert bir malzeme kendisinden daha az kendisinden daha az sert olan bir malzemeyi sert olan bir malzemeyi ccedilccedilizer izer

41 Sertlik

Mohs skalasMohs skalasııFrederick Mohs 1773-1839

88

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

11

TALKTALK

22

JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)

33

KALSKALSİİTT

44

FLORFLORİİTT

55

APATAPATİİTT

66

ORTOKLAZORTOKLAZ

77

KUVARSKUVARS

88

TOPAZTOPAZ

99

KORONDENKORONDEN

1010

ELMASELMAS

1 2 3 4

5 76 8

9 10

41 Sertlik

99

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

11

TALKTALK

22

JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)

33

KALSKALSİİTT

44

FLORFLORİİTT

55

APATAPATİİTT

66

ORTOKLAZORTOKLAZ

77

KUVARSKUVARS

88

TOPAZTOPAZ

99

KORONDENKORONDEN

1010

ELMASELMAS

Bu skalaya gBu skalaya goumloumlre kuvarsre kuvarsıı

ccedilccedilizebilen topazizebilen topazıı ccedilccedilizemeyen bir maddenin sertliizemeyen bir maddenin sertliğği Mohs i Mohs

skalasskalasıına gna goumloumlre 7re 7--8 Mohs sertli8 Mohs sertliğğindedir indedir

OumlOumlrnerneğğin sert in sert ccedilccedilelik 65 alelik 65 aluumluumlminyum 2 minyum 2 normal cam 55 Mohs sertlinormal cam 55 Mohs sertliğğindedirindedir

Malzemenin Mohs skalasMalzemenin Mohs skalasıına gna goumloumlre sertlire sertliğği i belirlenirken bir mineralin dibelirlenirken bir mineralin diğğerini erini ccedilccedilizdiizdiğğinden emin olunmalinden emin olunmalııddıır r

YYuumluumlzeyi tozlu gevzeyi tozlu gevşşek partikek partikuumluumlller iller iccedilccedileren eren malzemeler malzemeler uumluumlzerinde yapzerinde yapıılan lan ccedilccedilizme iizme işşlemi lemi yanyanııltltııccıı

olabilirolabilir

41 Sertlik

1010

1111

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

Mohs skalasMohs skalasıı

lineer delineer değğildir ildir

KKorondenorondenrsquorsquoden elmasden elmasrsquorsquoa a Mohs skalasMohs skalasıında 9nda 9rsquorsquodan10dan10rsquorsquoa a gegeccedilccediliişş

sertlikte 300sertlikte 300rsquorsquoden den daha artdaha artışış

41 Sertlik

1212

Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir

BatBatıırrıılaraklarak

yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers

sertlik sertlik

deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r

Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r

FarklFarklıı

malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı

farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir

41 Sertlik

1313

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı

ve ve

oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı

metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde

en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur

41 Sertlik

1414

Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

Birccedilok farklı

skala farklı

yuumlk ve ccedileşitli uccedil

kombinasyonlarının

kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar

41 Sertlik

1515

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

118 18 frac14

ve frac12

inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya

Tepe accedilısı

120ordm

olan

uccedil

kısmı

02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış

ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan

ldquobralerdquo

adı

verilen konik elmas uccedil

41 Sertlik

1616

Son olarak Ana yuumlk

(P1

)

kaldırılır

Meydana gelen kalıcı

izdeki derinlik artışı

bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml

sonuccedilları

etkileyebilir

Bu sakıncayı

gidermek iccedilin oumlnce

batıcı

uccedil

kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0

= oumln

yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1

) uygulanır

41 Sertlik

1717

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur

Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı

bir sertlik değerinin duumlşmesi

olarak alınır

Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb

olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir

0002t100CRSD b

tb

41 Sertlik

1818

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

1919

RRCC

CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş

ccedilccedilelikler elikler

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf

RRAA

Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf

RRBB

Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf

RRCC

RRAA

İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş

malzemelermalzemeler

RRBB

YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m

41 Sertlik

2020

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf

Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş

yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı

durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r

41 Sertlik

2121

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

15N Elmas 15

30N Elmas 30

45N Elmas 45

15T 116 inch kuumlre 15

30T 116 inch kuumlre 30

45T 116 inch kuumlre 45

15W 18 inch kuumlre 15

30W 18 inch kuumlre 30

45W 18 inch kuumlre 45

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

A Elmas 60

B 116 inch kuumlre 100

C Elmas 150

D Elmas 100

E 18 inch kuumlre 100

F 116 inch kuumlre 60

G 116 inch kuumlre 150

H 18 inch kuumlre 60

K 18 inch kuumlre 150

Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı

41 Sertlik

2222

OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı

iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı

olmalolmalııddıır r

İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı

ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz

ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil

katkatıı

olmalolmalııddıırr

Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı

yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr

Su verilmiSu verilmişş

ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir

OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu

60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir

41 Sertlik

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

55

a)a)

Malzemenin kMalzemenin koumloumlkeni hakkkeni hakkıında bilgi verirnda bilgi verir

Bir cismin sertliBir cismin sertliğğinin bilinmesinde inin bilinmesinde şşu yararlar vardu yararlar vardıır r

b)b)

Malzemenin diMalzemenin diğğer er oumloumlzellikleri hakkzellikleri hakkıında fikir verir nda fikir verir OumlOumlrnerneğğin sertlik in sertlik malzemenin imalzemenin işşlenebilme lenebilme oumloumlzellizelliğğini gini goumloumlsterebilir Genellikle sertlik ile sterebilir Genellikle sertlik ile iişşlenebilme lenebilme oumloumlzellizelliğği arasi arasıında ters banda ters bağığıntntıı

vardvardıır Dir Diğğer bir deyier bir deyişşle le

sert malzemeleri isert malzemeleri işşlemek zordurlemek zordur

c)c)

Sertlik deneyleri basit ve tahribatsSertlik deneyleri basit ve tahribatsıız deneyler olduz deneyler olduğğundan undan malzemenin dimalzemenin diğğer er oumloumlzellikleri hakkzellikleri hakkıında malzemeyi elden nda malzemeyi elden ccedilccedilııkarmadan bir fikir edinilebilir Daha sonra karmadan bir fikir edinilebilir Daha sonra oumloumlrnek rnek uumluumlzerinde dizerinde diğğer er deneyler yapdeneyler yapıılabilirlabilir

increasing hardness

most plastics

brasses Al alloys

easy to machine steels file hard

cutting tools

nitrided steels diamond

41 Sertlik

66

11))

yyuumluumlzeyi sert bir cisim ile zeyi sert bir cisim ile ccedilccedilizerekizerek

Cisimlerin sertliCisimlerin sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemleri ntemleri uumlccediluumlccedil

gruba ayrgruba ayrıılabilirlabilir

22))

yyuumluumlzeye zeye sert bir cissert bir cisiimm

ileile

kuvvet kuvvet uygulayuygulayııp deformasyon p deformasyon oumloumlllccedilccedilerekerek

3)3)

ssert bir bilyayert bir bilyayıı

malzeme malzeme uumluumlzerine dzerine duumluumlşşuumluumlrmek ve srmek ve sııccedilccedilratmak ratmak suretiyle yapsuretiyle yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

41 Sertlik

77

CcedilCcedilizerek yapizerek yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

Sert bir malzeme Sert bir malzeme kendisinden daha az kendisinden daha az sert olan bir malzemeyi sert olan bir malzemeyi ccedilccedilizer izer

41 Sertlik

Mohs skalasMohs skalasııFrederick Mohs 1773-1839

88

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

11

TALKTALK

22

JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)

33

KALSKALSİİTT

44

FLORFLORİİTT

55

APATAPATİİTT

66

ORTOKLAZORTOKLAZ

77

KUVARSKUVARS

88

TOPAZTOPAZ

99

KORONDENKORONDEN

1010

ELMASELMAS

1 2 3 4

5 76 8

9 10

41 Sertlik

99

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

11

TALKTALK

22

JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)

33

KALSKALSİİTT

44

FLORFLORİİTT

55

APATAPATİİTT

66

ORTOKLAZORTOKLAZ

77

KUVARSKUVARS

88

TOPAZTOPAZ

99

KORONDENKORONDEN

1010

ELMASELMAS

Bu skalaya gBu skalaya goumloumlre kuvarsre kuvarsıı

ccedilccedilizebilen topazizebilen topazıı ccedilccedilizemeyen bir maddenin sertliizemeyen bir maddenin sertliğği Mohs i Mohs

skalasskalasıına gna goumloumlre 7re 7--8 Mohs sertli8 Mohs sertliğğindedir indedir

OumlOumlrnerneğğin sert in sert ccedilccedilelik 65 alelik 65 aluumluumlminyum 2 minyum 2 normal cam 55 Mohs sertlinormal cam 55 Mohs sertliğğindedirindedir

Malzemenin Mohs skalasMalzemenin Mohs skalasıına gna goumloumlre sertlire sertliğği i belirlenirken bir mineralin dibelirlenirken bir mineralin diğğerini erini ccedilccedilizdiizdiğğinden emin olunmalinden emin olunmalııddıır r

YYuumluumlzeyi tozlu gevzeyi tozlu gevşşek partikek partikuumluumlller iller iccedilccedileren eren malzemeler malzemeler uumluumlzerinde yapzerinde yapıılan lan ccedilccedilizme iizme işşlemi lemi yanyanııltltııccıı

olabilirolabilir

41 Sertlik

1010

1111

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

Mohs skalasMohs skalasıı

lineer delineer değğildir ildir

KKorondenorondenrsquorsquoden elmasden elmasrsquorsquoa a Mohs skalasMohs skalasıında 9nda 9rsquorsquodan10dan10rsquorsquoa a gegeccedilccediliişş

sertlikte 300sertlikte 300rsquorsquoden den daha artdaha artışış

41 Sertlik

1212

Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir

BatBatıırrıılaraklarak

yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers

sertlik sertlik

deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r

Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r

FarklFarklıı

malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı

farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir

41 Sertlik

1313

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı

ve ve

oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı

metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde

en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur

41 Sertlik

1414

Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

Birccedilok farklı

skala farklı

yuumlk ve ccedileşitli uccedil

kombinasyonlarının

kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar

41 Sertlik

1515

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

118 18 frac14

ve frac12

inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya

Tepe accedilısı

120ordm

olan

uccedil

kısmı

02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış

ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan

ldquobralerdquo

adı

verilen konik elmas uccedil

41 Sertlik

1616

Son olarak Ana yuumlk

(P1

)

kaldırılır

Meydana gelen kalıcı

izdeki derinlik artışı

bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml

sonuccedilları

etkileyebilir

Bu sakıncayı

gidermek iccedilin oumlnce

batıcı

uccedil

kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0

= oumln

yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1

) uygulanır

41 Sertlik

1717

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur

Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı

bir sertlik değerinin duumlşmesi

olarak alınır

Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb

olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir

0002t100CRSD b

tb

41 Sertlik

1818

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

1919

RRCC

CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş

ccedilccedilelikler elikler

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf

RRAA

Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf

RRBB

Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf

RRCC

RRAA

İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş

malzemelermalzemeler

RRBB

YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m

41 Sertlik

2020

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf

Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş

yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı

durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r

41 Sertlik

2121

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

15N Elmas 15

30N Elmas 30

45N Elmas 45

15T 116 inch kuumlre 15

30T 116 inch kuumlre 30

45T 116 inch kuumlre 45

15W 18 inch kuumlre 15

30W 18 inch kuumlre 30

45W 18 inch kuumlre 45

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

A Elmas 60

B 116 inch kuumlre 100

C Elmas 150

D Elmas 100

E 18 inch kuumlre 100

F 116 inch kuumlre 60

G 116 inch kuumlre 150

H 18 inch kuumlre 60

K 18 inch kuumlre 150

Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı

41 Sertlik

2222

OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı

iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı

olmalolmalııddıır r

İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı

ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz

ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil

katkatıı

olmalolmalııddıırr

Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı

yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr

Su verilmiSu verilmişş

ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir

OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu

60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir

41 Sertlik

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

66

11))

yyuumluumlzeyi sert bir cisim ile zeyi sert bir cisim ile ccedilccedilizerekizerek

Cisimlerin sertliCisimlerin sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemleri ntemleri uumlccediluumlccedil

gruba ayrgruba ayrıılabilirlabilir

22))

yyuumluumlzeye zeye sert bir cissert bir cisiimm

ileile

kuvvet kuvvet uygulayuygulayııp deformasyon p deformasyon oumloumlllccedilccedilerekerek

3)3)

ssert bir bilyayert bir bilyayıı

malzeme malzeme uumluumlzerine dzerine duumluumlşşuumluumlrmek ve srmek ve sııccedilccedilratmak ratmak suretiyle yapsuretiyle yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

41 Sertlik

77

CcedilCcedilizerek yapizerek yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

Sert bir malzeme Sert bir malzeme kendisinden daha az kendisinden daha az sert olan bir malzemeyi sert olan bir malzemeyi ccedilccedilizer izer

41 Sertlik

Mohs skalasMohs skalasııFrederick Mohs 1773-1839

88

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

11

TALKTALK

22

JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)

33

KALSKALSİİTT

44

FLORFLORİİTT

55

APATAPATİİTT

66

ORTOKLAZORTOKLAZ

77

KUVARSKUVARS

88

TOPAZTOPAZ

99

KORONDENKORONDEN

1010

ELMASELMAS

1 2 3 4

5 76 8

9 10

41 Sertlik

99

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

11

TALKTALK

22

JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)

33

KALSKALSİİTT

44

FLORFLORİİTT

55

APATAPATİİTT

66

ORTOKLAZORTOKLAZ

77

KUVARSKUVARS

88

TOPAZTOPAZ

99

KORONDENKORONDEN

1010

ELMASELMAS

Bu skalaya gBu skalaya goumloumlre kuvarsre kuvarsıı

ccedilccedilizebilen topazizebilen topazıı ccedilccedilizemeyen bir maddenin sertliizemeyen bir maddenin sertliğği Mohs i Mohs

skalasskalasıına gna goumloumlre 7re 7--8 Mohs sertli8 Mohs sertliğğindedir indedir

OumlOumlrnerneğğin sert in sert ccedilccedilelik 65 alelik 65 aluumluumlminyum 2 minyum 2 normal cam 55 Mohs sertlinormal cam 55 Mohs sertliğğindedirindedir

Malzemenin Mohs skalasMalzemenin Mohs skalasıına gna goumloumlre sertlire sertliğği i belirlenirken bir mineralin dibelirlenirken bir mineralin diğğerini erini ccedilccedilizdiizdiğğinden emin olunmalinden emin olunmalııddıır r

YYuumluumlzeyi tozlu gevzeyi tozlu gevşşek partikek partikuumluumlller iller iccedilccedileren eren malzemeler malzemeler uumluumlzerinde yapzerinde yapıılan lan ccedilccedilizme iizme işşlemi lemi yanyanııltltııccıı

olabilirolabilir

41 Sertlik

1010

1111

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

Mohs skalasMohs skalasıı

lineer delineer değğildir ildir

KKorondenorondenrsquorsquoden elmasden elmasrsquorsquoa a Mohs skalasMohs skalasıında 9nda 9rsquorsquodan10dan10rsquorsquoa a gegeccedilccediliişş

sertlikte 300sertlikte 300rsquorsquoden den daha artdaha artışış

41 Sertlik

1212

Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir

BatBatıırrıılaraklarak

yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers

sertlik sertlik

deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r

Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r

FarklFarklıı

malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı

farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir

41 Sertlik

1313

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı

ve ve

oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı

metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde

en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur

41 Sertlik

1414

Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

Birccedilok farklı

skala farklı

yuumlk ve ccedileşitli uccedil

kombinasyonlarının

kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar

41 Sertlik

1515

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

118 18 frac14

ve frac12

inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya

Tepe accedilısı

120ordm

olan

uccedil

kısmı

02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış

ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan

ldquobralerdquo

adı

verilen konik elmas uccedil

41 Sertlik

1616

Son olarak Ana yuumlk

(P1

)

kaldırılır

Meydana gelen kalıcı

izdeki derinlik artışı

bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml

sonuccedilları

etkileyebilir

Bu sakıncayı

gidermek iccedilin oumlnce

batıcı

uccedil

kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0

= oumln

yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1

) uygulanır

41 Sertlik

1717

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur

Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı

bir sertlik değerinin duumlşmesi

olarak alınır

Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb

olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir

0002t100CRSD b

tb

41 Sertlik

1818

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

1919

RRCC

CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş

ccedilccedilelikler elikler

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf

RRAA

Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf

RRBB

Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf

RRCC

RRAA

İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş

malzemelermalzemeler

RRBB

YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m

41 Sertlik

2020

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf

Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş

yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı

durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r

41 Sertlik

2121

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

15N Elmas 15

30N Elmas 30

45N Elmas 45

15T 116 inch kuumlre 15

30T 116 inch kuumlre 30

45T 116 inch kuumlre 45

15W 18 inch kuumlre 15

30W 18 inch kuumlre 30

45W 18 inch kuumlre 45

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

A Elmas 60

B 116 inch kuumlre 100

C Elmas 150

D Elmas 100

E 18 inch kuumlre 100

F 116 inch kuumlre 60

G 116 inch kuumlre 150

H 18 inch kuumlre 60

K 18 inch kuumlre 150

Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı

41 Sertlik

2222

OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı

iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı

olmalolmalııddıır r

İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı

ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz

ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil

katkatıı

olmalolmalııddıırr

Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı

yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr

Su verilmiSu verilmişş

ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir

OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu

60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir

41 Sertlik

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

77

CcedilCcedilizerek yapizerek yapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

Sert bir malzeme Sert bir malzeme kendisinden daha az kendisinden daha az sert olan bir malzemeyi sert olan bir malzemeyi ccedilccedilizer izer

41 Sertlik

Mohs skalasMohs skalasııFrederick Mohs 1773-1839

88

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

11

TALKTALK

22

JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)

33

KALSKALSİİTT

44

FLORFLORİİTT

55

APATAPATİİTT

66

ORTOKLAZORTOKLAZ

77

KUVARSKUVARS

88

TOPAZTOPAZ

99

KORONDENKORONDEN

1010

ELMASELMAS

1 2 3 4

5 76 8

9 10

41 Sertlik

99

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

11

TALKTALK

22

JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)

33

KALSKALSİİTT

44

FLORFLORİİTT

55

APATAPATİİTT

66

ORTOKLAZORTOKLAZ

77

KUVARSKUVARS

88

TOPAZTOPAZ

99

KORONDENKORONDEN

1010

ELMASELMAS

Bu skalaya gBu skalaya goumloumlre kuvarsre kuvarsıı

ccedilccedilizebilen topazizebilen topazıı ccedilccedilizemeyen bir maddenin sertliizemeyen bir maddenin sertliğği Mohs i Mohs

skalasskalasıına gna goumloumlre 7re 7--8 Mohs sertli8 Mohs sertliğğindedir indedir

OumlOumlrnerneğğin sert in sert ccedilccedilelik 65 alelik 65 aluumluumlminyum 2 minyum 2 normal cam 55 Mohs sertlinormal cam 55 Mohs sertliğğindedirindedir

Malzemenin Mohs skalasMalzemenin Mohs skalasıına gna goumloumlre sertlire sertliğği i belirlenirken bir mineralin dibelirlenirken bir mineralin diğğerini erini ccedilccedilizdiizdiğğinden emin olunmalinden emin olunmalııddıır r

YYuumluumlzeyi tozlu gevzeyi tozlu gevşşek partikek partikuumluumlller iller iccedilccedileren eren malzemeler malzemeler uumluumlzerinde yapzerinde yapıılan lan ccedilccedilizme iizme işşlemi lemi yanyanııltltııccıı

olabilirolabilir

41 Sertlik

1010

1111

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

Mohs skalasMohs skalasıı

lineer delineer değğildir ildir

KKorondenorondenrsquorsquoden elmasden elmasrsquorsquoa a Mohs skalasMohs skalasıında 9nda 9rsquorsquodan10dan10rsquorsquoa a gegeccedilccediliişş

sertlikte 300sertlikte 300rsquorsquoden den daha artdaha artışış

41 Sertlik

1212

Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir

BatBatıırrıılaraklarak

yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers

sertlik sertlik

deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r

Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r

FarklFarklıı

malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı

farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir

41 Sertlik

1313

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı

ve ve

oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı

metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde

en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur

41 Sertlik

1414

Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

Birccedilok farklı

skala farklı

yuumlk ve ccedileşitli uccedil

kombinasyonlarının

kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar

41 Sertlik

1515

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

118 18 frac14

ve frac12

inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya

Tepe accedilısı

120ordm

olan

uccedil

kısmı

02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış

ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan

ldquobralerdquo

adı

verilen konik elmas uccedil

41 Sertlik

1616

Son olarak Ana yuumlk

(P1

)

kaldırılır

Meydana gelen kalıcı

izdeki derinlik artışı

bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml

sonuccedilları

etkileyebilir

Bu sakıncayı

gidermek iccedilin oumlnce

batıcı

uccedil

kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0

= oumln

yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1

) uygulanır

41 Sertlik

1717

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur

Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı

bir sertlik değerinin duumlşmesi

olarak alınır

Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb

olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir

0002t100CRSD b

tb

41 Sertlik

1818

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

1919

RRCC

CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş

ccedilccedilelikler elikler

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf

RRAA

Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf

RRBB

Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf

RRCC

RRAA

İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş

malzemelermalzemeler

RRBB

YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m

41 Sertlik

2020

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf

Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş

yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı

durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r

41 Sertlik

2121

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

15N Elmas 15

30N Elmas 30

45N Elmas 45

15T 116 inch kuumlre 15

30T 116 inch kuumlre 30

45T 116 inch kuumlre 45

15W 18 inch kuumlre 15

30W 18 inch kuumlre 30

45W 18 inch kuumlre 45

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

A Elmas 60

B 116 inch kuumlre 100

C Elmas 150

D Elmas 100

E 18 inch kuumlre 100

F 116 inch kuumlre 60

G 116 inch kuumlre 150

H 18 inch kuumlre 60

K 18 inch kuumlre 150

Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı

41 Sertlik

2222

OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı

iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı

olmalolmalııddıır r

İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı

ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz

ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil

katkatıı

olmalolmalııddıırr

Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı

yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr

Su verilmiSu verilmişş

ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir

OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu

60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir

41 Sertlik

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

88

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

11

TALKTALK

22

JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)

33

KALSKALSİİTT

44

FLORFLORİİTT

55

APATAPATİİTT

66

ORTOKLAZORTOKLAZ

77

KUVARSKUVARS

88

TOPAZTOPAZ

99

KORONDENKORONDEN

1010

ELMASELMAS

1 2 3 4

5 76 8

9 10

41 Sertlik

99

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

11

TALKTALK

22

JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)

33

KALSKALSİİTT

44

FLORFLORİİTT

55

APATAPATİİTT

66

ORTOKLAZORTOKLAZ

77

KUVARSKUVARS

88

TOPAZTOPAZ

99

KORONDENKORONDEN

1010

ELMASELMAS

Bu skalaya gBu skalaya goumloumlre kuvarsre kuvarsıı

ccedilccedilizebilen topazizebilen topazıı ccedilccedilizemeyen bir maddenin sertliizemeyen bir maddenin sertliğği Mohs i Mohs

skalasskalasıına gna goumloumlre 7re 7--8 Mohs sertli8 Mohs sertliğğindedir indedir

OumlOumlrnerneğğin sert in sert ccedilccedilelik 65 alelik 65 aluumluumlminyum 2 minyum 2 normal cam 55 Mohs sertlinormal cam 55 Mohs sertliğğindedirindedir

Malzemenin Mohs skalasMalzemenin Mohs skalasıına gna goumloumlre sertlire sertliğği i belirlenirken bir mineralin dibelirlenirken bir mineralin diğğerini erini ccedilccedilizdiizdiğğinden emin olunmalinden emin olunmalııddıır r

YYuumluumlzeyi tozlu gevzeyi tozlu gevşşek partikek partikuumluumlller iller iccedilccedileren eren malzemeler malzemeler uumluumlzerinde yapzerinde yapıılan lan ccedilccedilizme iizme işşlemi lemi yanyanııltltııccıı

olabilirolabilir

41 Sertlik

1010

1111

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

Mohs skalasMohs skalasıı

lineer delineer değğildir ildir

KKorondenorondenrsquorsquoden elmasden elmasrsquorsquoa a Mohs skalasMohs skalasıında 9nda 9rsquorsquodan10dan10rsquorsquoa a gegeccedilccediliişş

sertlikte 300sertlikte 300rsquorsquoden den daha artdaha artışış

41 Sertlik

1212

Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir

BatBatıırrıılaraklarak

yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers

sertlik sertlik

deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r

Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r

FarklFarklıı

malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı

farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir

41 Sertlik

1313

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı

ve ve

oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı

metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde

en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur

41 Sertlik

1414

Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

Birccedilok farklı

skala farklı

yuumlk ve ccedileşitli uccedil

kombinasyonlarının

kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar

41 Sertlik

1515

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

118 18 frac14

ve frac12

inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya

Tepe accedilısı

120ordm

olan

uccedil

kısmı

02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış

ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan

ldquobralerdquo

adı

verilen konik elmas uccedil

41 Sertlik

1616

Son olarak Ana yuumlk

(P1

)

kaldırılır

Meydana gelen kalıcı

izdeki derinlik artışı

bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml

sonuccedilları

etkileyebilir

Bu sakıncayı

gidermek iccedilin oumlnce

batıcı

uccedil

kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0

= oumln

yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1

) uygulanır

41 Sertlik

1717

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur

Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı

bir sertlik değerinin duumlşmesi

olarak alınır

Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb

olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir

0002t100CRSD b

tb

41 Sertlik

1818

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

1919

RRCC

CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş

ccedilccedilelikler elikler

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf

RRAA

Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf

RRBB

Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf

RRCC

RRAA

İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş

malzemelermalzemeler

RRBB

YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m

41 Sertlik

2020

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf

Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş

yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı

durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r

41 Sertlik

2121

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

15N Elmas 15

30N Elmas 30

45N Elmas 45

15T 116 inch kuumlre 15

30T 116 inch kuumlre 30

45T 116 inch kuumlre 45

15W 18 inch kuumlre 15

30W 18 inch kuumlre 30

45W 18 inch kuumlre 45

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

A Elmas 60

B 116 inch kuumlre 100

C Elmas 150

D Elmas 100

E 18 inch kuumlre 100

F 116 inch kuumlre 60

G 116 inch kuumlre 150

H 18 inch kuumlre 60

K 18 inch kuumlre 150

Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı

41 Sertlik

2222

OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı

iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı

olmalolmalııddıır r

İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı

ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz

ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil

katkatıı

olmalolmalııddıırr

Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı

yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr

Su verilmiSu verilmişş

ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir

OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu

60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir

41 Sertlik

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

99

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

11

TALKTALK

22

JJİİPS (ALPS (ALCcedilCcedilI TAI TAŞŞI)I)

33

KALSKALSİİTT

44

FLORFLORİİTT

55

APATAPATİİTT

66

ORTOKLAZORTOKLAZ

77

KUVARSKUVARS

88

TOPAZTOPAZ

99

KORONDENKORONDEN

1010

ELMASELMAS

Bu skalaya gBu skalaya goumloumlre kuvarsre kuvarsıı

ccedilccedilizebilen topazizebilen topazıı ccedilccedilizemeyen bir maddenin sertliizemeyen bir maddenin sertliğği Mohs i Mohs

skalasskalasıına gna goumloumlre 7re 7--8 Mohs sertli8 Mohs sertliğğindedir indedir

OumlOumlrnerneğğin sert in sert ccedilccedilelik 65 alelik 65 aluumluumlminyum 2 minyum 2 normal cam 55 Mohs sertlinormal cam 55 Mohs sertliğğindedirindedir

Malzemenin Mohs skalasMalzemenin Mohs skalasıına gna goumloumlre sertlire sertliğği i belirlenirken bir mineralin dibelirlenirken bir mineralin diğğerini erini ccedilccedilizdiizdiğğinden emin olunmalinden emin olunmalııddıır r

YYuumluumlzeyi tozlu gevzeyi tozlu gevşşek partikek partikuumluumlller iller iccedilccedileren eren malzemeler malzemeler uumluumlzerinde yapzerinde yapıılan lan ccedilccedilizme iizme işşlemi lemi yanyanııltltııccıı

olabilirolabilir

41 Sertlik

1010

1111

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

Mohs skalasMohs skalasıı

lineer delineer değğildir ildir

KKorondenorondenrsquorsquoden elmasden elmasrsquorsquoa a Mohs skalasMohs skalasıında 9nda 9rsquorsquodan10dan10rsquorsquoa a gegeccedilccediliişş

sertlikte 300sertlikte 300rsquorsquoden den daha artdaha artışış

41 Sertlik

1212

Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir

BatBatıırrıılaraklarak

yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers

sertlik sertlik

deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r

Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r

FarklFarklıı

malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı

farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir

41 Sertlik

1313

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı

ve ve

oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı

metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde

en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur

41 Sertlik

1414

Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

Birccedilok farklı

skala farklı

yuumlk ve ccedileşitli uccedil

kombinasyonlarının

kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar

41 Sertlik

1515

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

118 18 frac14

ve frac12

inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya

Tepe accedilısı

120ordm

olan

uccedil

kısmı

02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış

ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan

ldquobralerdquo

adı

verilen konik elmas uccedil

41 Sertlik

1616

Son olarak Ana yuumlk

(P1

)

kaldırılır

Meydana gelen kalıcı

izdeki derinlik artışı

bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml

sonuccedilları

etkileyebilir

Bu sakıncayı

gidermek iccedilin oumlnce

batıcı

uccedil

kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0

= oumln

yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1

) uygulanır

41 Sertlik

1717

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur

Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı

bir sertlik değerinin duumlşmesi

olarak alınır

Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb

olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir

0002t100CRSD b

tb

41 Sertlik

1818

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

1919

RRCC

CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş

ccedilccedilelikler elikler

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf

RRAA

Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf

RRBB

Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf

RRCC

RRAA

İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş

malzemelermalzemeler

RRBB

YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m

41 Sertlik

2020

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf

Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş

yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı

durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r

41 Sertlik

2121

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

15N Elmas 15

30N Elmas 30

45N Elmas 45

15T 116 inch kuumlre 15

30T 116 inch kuumlre 30

45T 116 inch kuumlre 45

15W 18 inch kuumlre 15

30W 18 inch kuumlre 30

45W 18 inch kuumlre 45

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

A Elmas 60

B 116 inch kuumlre 100

C Elmas 150

D Elmas 100

E 18 inch kuumlre 100

F 116 inch kuumlre 60

G 116 inch kuumlre 150

H 18 inch kuumlre 60

K 18 inch kuumlre 150

Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı

41 Sertlik

2222

OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı

iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı

olmalolmalııddıır r

İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı

ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz

ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil

katkatıı

olmalolmalııddıırr

Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı

yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr

Su verilmiSu verilmişş

ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir

OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu

60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir

41 Sertlik

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

1010

1111

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

Mohs skalasMohs skalasıı

lineer delineer değğildir ildir

KKorondenorondenrsquorsquoden elmasden elmasrsquorsquoa a Mohs skalasMohs skalasıında 9nda 9rsquorsquodan10dan10rsquorsquoa a gegeccedilccediliişş

sertlikte 300sertlikte 300rsquorsquoden den daha artdaha artışış

41 Sertlik

1212

Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir

BatBatıırrıılaraklarak

yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers

sertlik sertlik

deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r

Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r

FarklFarklıı

malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı

farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir

41 Sertlik

1313

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı

ve ve

oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı

metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde

en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur

41 Sertlik

1414

Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

Birccedilok farklı

skala farklı

yuumlk ve ccedileşitli uccedil

kombinasyonlarının

kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar

41 Sertlik

1515

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

118 18 frac14

ve frac12

inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya

Tepe accedilısı

120ordm

olan

uccedil

kısmı

02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış

ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan

ldquobralerdquo

adı

verilen konik elmas uccedil

41 Sertlik

1616

Son olarak Ana yuumlk

(P1

)

kaldırılır

Meydana gelen kalıcı

izdeki derinlik artışı

bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml

sonuccedilları

etkileyebilir

Bu sakıncayı

gidermek iccedilin oumlnce

batıcı

uccedil

kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0

= oumln

yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1

) uygulanır

41 Sertlik

1717

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur

Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı

bir sertlik değerinin duumlşmesi

olarak alınır

Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb

olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir

0002t100CRSD b

tb

41 Sertlik

1818

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

1919

RRCC

CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş

ccedilccedilelikler elikler

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf

RRAA

Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf

RRBB

Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf

RRCC

RRAA

İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş

malzemelermalzemeler

RRBB

YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m

41 Sertlik

2020

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf

Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş

yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı

durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r

41 Sertlik

2121

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

15N Elmas 15

30N Elmas 30

45N Elmas 45

15T 116 inch kuumlre 15

30T 116 inch kuumlre 30

45T 116 inch kuumlre 45

15W 18 inch kuumlre 15

30W 18 inch kuumlre 30

45W 18 inch kuumlre 45

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

A Elmas 60

B 116 inch kuumlre 100

C Elmas 150

D Elmas 100

E 18 inch kuumlre 100

F 116 inch kuumlre 60

G 116 inch kuumlre 150

H 18 inch kuumlre 60

K 18 inch kuumlre 150

Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı

41 Sertlik

2222

OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı

iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı

olmalolmalııddıır r

İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı

ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz

ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil

katkatıı

olmalolmalııddıırr

Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı

yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr

Su verilmiSu verilmişş

ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir

OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu

60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir

41 Sertlik

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

1111

MOHS SERTLMOHS SERTLİİK SKALASIK SKALASI

Mohs skalasMohs skalasıı

lineer delineer değğildir ildir

KKorondenorondenrsquorsquoden elmasden elmasrsquorsquoa a Mohs skalasMohs skalasıında 9nda 9rsquorsquodan10dan10rsquorsquoa a gegeccedilccediliişş

sertlikte 300sertlikte 300rsquorsquoden den daha artdaha artışış

41 Sertlik

1212

Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir

BatBatıırrıılaraklarak

yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers

sertlik sertlik

deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r

Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r

FarklFarklıı

malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı

farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir

41 Sertlik

1313

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı

ve ve

oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı

metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde

en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur

41 Sertlik

1414

Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

Birccedilok farklı

skala farklı

yuumlk ve ccedileşitli uccedil

kombinasyonlarının

kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar

41 Sertlik

1515

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

118 18 frac14

ve frac12

inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya

Tepe accedilısı

120ordm

olan

uccedil

kısmı

02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış

ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan

ldquobralerdquo

adı

verilen konik elmas uccedil

41 Sertlik

1616

Son olarak Ana yuumlk

(P1

)

kaldırılır

Meydana gelen kalıcı

izdeki derinlik artışı

bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml

sonuccedilları

etkileyebilir

Bu sakıncayı

gidermek iccedilin oumlnce

batıcı

uccedil

kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0

= oumln

yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1

) uygulanır

41 Sertlik

1717

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur

Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı

bir sertlik değerinin duumlşmesi

olarak alınır

Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb

olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir

0002t100CRSD b

tb

41 Sertlik

1818

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

1919

RRCC

CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş

ccedilccedilelikler elikler

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf

RRAA

Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf

RRBB

Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf

RRCC

RRAA

İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş

malzemelermalzemeler

RRBB

YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m

41 Sertlik

2020

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf

Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş

yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı

durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r

41 Sertlik

2121

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

15N Elmas 15

30N Elmas 30

45N Elmas 45

15T 116 inch kuumlre 15

30T 116 inch kuumlre 30

45T 116 inch kuumlre 45

15W 18 inch kuumlre 15

30W 18 inch kuumlre 30

45W 18 inch kuumlre 45

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

A Elmas 60

B 116 inch kuumlre 100

C Elmas 150

D Elmas 100

E 18 inch kuumlre 100

F 116 inch kuumlre 60

G 116 inch kuumlre 150

H 18 inch kuumlre 60

K 18 inch kuumlre 150

Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı

41 Sertlik

2222

OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı

iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı

olmalolmalııddıır r

İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı

ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz

ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil

katkatıı

olmalolmalııddıırr

Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı

yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr

Su verilmiSu verilmişş

ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir

OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu

60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir

41 Sertlik

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

1212

Bu nedenle bir malzemenin sertliBu nedenle bir malzemenin sertliğğinden sinden soumloumlz ederken deney z ederken deney yyoumloumlnteminin de belirtilmesi gerekirnteminin de belirtilmesi gerekir

BatBatıırrıılaraklarak

yapyapıılan sertlik deneylerilan sertlik deneyleri

Metal endMetal enduumluumlstrisinde genellikle strisinde genellikle Rockwell Brinell ve VickersRockwell Brinell ve Vickers

sertlik sertlik

deneyleri kullandeneyleri kullanıılmaktadlmaktadıır r

Bu deneyler belirli bir sBu deneyler belirli bir suumluumlrede belirli bir yrede belirli bir yuumluumlk k altaltıında deforme olmayan bir knda deforme olmayan bir kuumluumlre veya re veya koninin metal ikoninin metal iccedilccediline batma derinliine batma derinliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumllmesiyle yaplmesiyle yapııllıır r

FarklFarklıı

malzemeler imalzemeler iccedilccedilin dein değğiişşik deney yik deney youmloumlntemleri olup bunlarntemleri olup bunlarıın n sonusonuccedilccedillarlarıı

farklfarklııllııklar klar ggoumloumlsterirsterir

41 Sertlik

1313

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı

ve ve

oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı

metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde

en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur

41 Sertlik

1414

Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

Birccedilok farklı

skala farklı

yuumlk ve ccedileşitli uccedil

kombinasyonlarının

kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar

41 Sertlik

1515

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

118 18 frac14

ve frac12

inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya

Tepe accedilısı

120ordm

olan

uccedil

kısmı

02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış

ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan

ldquobralerdquo

adı

verilen konik elmas uccedil

41 Sertlik

1616

Son olarak Ana yuumlk

(P1

)

kaldırılır

Meydana gelen kalıcı

izdeki derinlik artışı

bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml

sonuccedilları

etkileyebilir

Bu sakıncayı

gidermek iccedilin oumlnce

batıcı

uccedil

kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0

= oumln

yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1

) uygulanır

41 Sertlik

1717

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur

Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı

bir sertlik değerinin duumlşmesi

olarak alınır

Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb

olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir

0002t100CRSD b

tb

41 Sertlik

1818

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

1919

RRCC

CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş

ccedilccedilelikler elikler

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf

RRAA

Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf

RRBB

Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf

RRCC

RRAA

İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş

malzemelermalzemeler

RRBB

YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m

41 Sertlik

2020

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf

Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş

yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı

durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r

41 Sertlik

2121

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

15N Elmas 15

30N Elmas 30

45N Elmas 45

15T 116 inch kuumlre 15

30T 116 inch kuumlre 30

45T 116 inch kuumlre 45

15W 18 inch kuumlre 15

30W 18 inch kuumlre 30

45W 18 inch kuumlre 45

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

A Elmas 60

B 116 inch kuumlre 100

C Elmas 150

D Elmas 100

E 18 inch kuumlre 100

F 116 inch kuumlre 60

G 116 inch kuumlre 150

H 18 inch kuumlre 60

K 18 inch kuumlre 150

Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı

41 Sertlik

2222

OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı

iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı

olmalolmalııddıır r

İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı

ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz

ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil

katkatıı

olmalolmalııddıırr

Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı

yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr

Su verilmiSu verilmişş

ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir

OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu

60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir

41 Sertlik

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

1313

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Rockwell sertlik deneyi (RSD) Rockwell sertlik deneyi (RSD) yapyapıılmaslmasıınnıın n ccedilccedilok kolay olmasok kolay olmasıı

ve ve

oumloumlzel bir ustalzel bir ustalıık gerektirmemesinden k gerektirmemesinden dolaydolayıı

metallerin sertlik metallerin sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde

en yaygen yaygıın kullann kullanıılan metotturlan metottur

41 Sertlik

1414

Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

Birccedilok farklı

skala farklı

yuumlk ve ccedileşitli uccedil

kombinasyonlarının

kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar

41 Sertlik

1515

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

118 18 frac14

ve frac12

inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya

Tepe accedilısı

120ordm

olan

uccedil

kısmı

02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış

ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan

ldquobralerdquo

adı

verilen konik elmas uccedil

41 Sertlik

1616

Son olarak Ana yuumlk

(P1

)

kaldırılır

Meydana gelen kalıcı

izdeki derinlik artışı

bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml

sonuccedilları

etkileyebilir

Bu sakıncayı

gidermek iccedilin oumlnce

batıcı

uccedil

kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0

= oumln

yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1

) uygulanır

41 Sertlik

1717

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur

Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı

bir sertlik değerinin duumlşmesi

olarak alınır

Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb

olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir

0002t100CRSD b

tb

41 Sertlik

1818

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

1919

RRCC

CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş

ccedilccedilelikler elikler

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf

RRAA

Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf

RRBB

Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf

RRCC

RRAA

İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş

malzemelermalzemeler

RRBB

YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m

41 Sertlik

2020

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf

Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş

yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı

durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r

41 Sertlik

2121

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

15N Elmas 15

30N Elmas 30

45N Elmas 45

15T 116 inch kuumlre 15

30T 116 inch kuumlre 30

45T 116 inch kuumlre 45

15W 18 inch kuumlre 15

30W 18 inch kuumlre 30

45W 18 inch kuumlre 45

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

A Elmas 60

B 116 inch kuumlre 100

C Elmas 150

D Elmas 100

E 18 inch kuumlre 100

F 116 inch kuumlre 60

G 116 inch kuumlre 150

H 18 inch kuumlre 60

K 18 inch kuumlre 150

Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı

41 Sertlik

2222

OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı

iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı

olmalolmalııddıır r

İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı

ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz

ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil

katkatıı

olmalolmalııddıırr

Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı

yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr

Su verilmiSu verilmişş

ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir

OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu

60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir

41 Sertlik

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

1414

Rockwell deneyleri Rockwell deneyleri oumloumlrnek rnek uumluumlzerine yapzerine yapıılan bir seri lan bir seri yyuumluumlkleme ve bokleme ve boşşaltma sonucu altma sonucu oumloumlrnek yrnek yuumluumlzeyinde oluzeyinde oluşşan an derinliderinliğğin in oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ile gerlmesi ile gerccedilccedilekleekleşştirilir tirilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

Birccedilok farklı

skala farklı

yuumlk ve ccedileşitli uccedil

kombinasyonlarının

kullanımıyla en sertten en yumuşağa kadar tuumlm metal ve alaşımların sertliğinin tayin edilmesine olanak sağlar

41 Sertlik

1515

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

118 18 frac14

ve frac12

inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya

Tepe accedilısı

120ordm

olan

uccedil

kısmı

02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış

ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan

ldquobralerdquo

adı

verilen konik elmas uccedil

41 Sertlik

1616

Son olarak Ana yuumlk

(P1

)

kaldırılır

Meydana gelen kalıcı

izdeki derinlik artışı

bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml

sonuccedilları

etkileyebilir

Bu sakıncayı

gidermek iccedilin oumlnce

batıcı

uccedil

kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0

= oumln

yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1

) uygulanır

41 Sertlik

1717

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur

Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı

bir sertlik değerinin duumlşmesi

olarak alınır

Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb

olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir

0002t100CRSD b

tb

41 Sertlik

1818

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

1919

RRCC

CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş

ccedilccedilelikler elikler

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf

RRAA

Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf

RRBB

Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf

RRCC

RRAA

İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş

malzemelermalzemeler

RRBB

YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m

41 Sertlik

2020

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf

Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş

yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı

durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r

41 Sertlik

2121

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

15N Elmas 15

30N Elmas 30

45N Elmas 45

15T 116 inch kuumlre 15

30T 116 inch kuumlre 30

45T 116 inch kuumlre 45

15W 18 inch kuumlre 15

30W 18 inch kuumlre 30

45W 18 inch kuumlre 45

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

A Elmas 60

B 116 inch kuumlre 100

C Elmas 150

D Elmas 100

E 18 inch kuumlre 100

F 116 inch kuumlre 60

G 116 inch kuumlre 150

H 18 inch kuumlre 60

K 18 inch kuumlre 150

Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı

41 Sertlik

2222

OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı

iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı

olmalolmalııddıır r

İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı

ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz

ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil

katkatıı

olmalolmalııddıırr

Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı

yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr

Su verilmiSu verilmişş

ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir

OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu

60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir

41 Sertlik

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

1515

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

BatBatııccıı

UUccedilccedil

118 18 frac14

ve frac12

inch ccedilaplarında kuumlresel sert ccedilelik toplar veya

Tepe accedilısı

120ordm

olan

uccedil

kısmı

02 mm yarıccedilapında yuvarlatılmış

ccedilok sert malzemeler iccedilin kullanılan

ldquobralerdquo

adı

verilen konik elmas uccedil

41 Sertlik

1616

Son olarak Ana yuumlk

(P1

)

kaldırılır

Meydana gelen kalıcı

izdeki derinlik artışı

bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml

sonuccedilları

etkileyebilir

Bu sakıncayı

gidermek iccedilin oumlnce

batıcı

uccedil

kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0

= oumln

yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1

) uygulanır

41 Sertlik

1717

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur

Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı

bir sertlik değerinin duumlşmesi

olarak alınır

Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb

olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir

0002t100CRSD b

tb

41 Sertlik

1818

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

1919

RRCC

CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş

ccedilccedilelikler elikler

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf

RRAA

Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf

RRBB

Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf

RRCC

RRAA

İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş

malzemelermalzemeler

RRBB

YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m

41 Sertlik

2020

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf

Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş

yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı

durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r

41 Sertlik

2121

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

15N Elmas 15

30N Elmas 30

45N Elmas 45

15T 116 inch kuumlre 15

30T 116 inch kuumlre 30

45T 116 inch kuumlre 45

15W 18 inch kuumlre 15

30W 18 inch kuumlre 30

45W 18 inch kuumlre 45

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

A Elmas 60

B 116 inch kuumlre 100

C Elmas 150

D Elmas 100

E 18 inch kuumlre 100

F 116 inch kuumlre 60

G 116 inch kuumlre 150

H 18 inch kuumlre 60

K 18 inch kuumlre 150

Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı

41 Sertlik

2222

OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı

iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı

olmalolmalııddıır r

İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı

ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz

ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil

katkatıı

olmalolmalııddıırr

Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı

yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr

Su verilmiSu verilmişş

ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir

OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu

60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir

41 Sertlik

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

1616

Son olarak Ana yuumlk

(P1

)

kaldırılır

Meydana gelen kalıcı

izdeki derinlik artışı

bulunarak mevcut goumlstergeden Rockwell Sertlik değeri okunur

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

Bu youmlntemde batma derinliği oumllccediluumlleceği iccedilin yuumlzey puumlruumlzluumlluumlğuuml

sonuccedilları

etkileyebilir

Bu sakıncayı

gidermek iccedilin oumlnce

batıcı

uccedil

kuumlccediluumlk bir yuumlkle (P0

= oumln

yuumlk) malzemeye daldırılarak alet sıfır duumlzeyine ayarlanır

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Daha sonra toplam yuumlke tamamlanacak şekilde ana yuumlk (P1

) uygulanır

41 Sertlik

1717

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur

Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı

bir sertlik değerinin duumlşmesi

olarak alınır

Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb

olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir

0002t100CRSD b

tb

41 Sertlik

1818

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

1919

RRCC

CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş

ccedilccedilelikler elikler

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf

RRAA

Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf

RRBB

Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf

RRCC

RRAA

İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş

malzemelermalzemeler

RRBB

YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m

41 Sertlik

2020

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf

Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş

yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı

durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r

41 Sertlik

2121

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

15N Elmas 15

30N Elmas 30

45N Elmas 45

15T 116 inch kuumlre 15

30T 116 inch kuumlre 30

45T 116 inch kuumlre 45

15W 18 inch kuumlre 15

30W 18 inch kuumlre 30

45W 18 inch kuumlre 45

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

A Elmas 60

B 116 inch kuumlre 100

C Elmas 150

D Elmas 100

E 18 inch kuumlre 100

F 116 inch kuumlre 60

G 116 inch kuumlre 150

H 18 inch kuumlre 60

K 18 inch kuumlre 150

Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı

41 Sertlik

2222

OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı

iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı

olmalolmalııddıır r

İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı

ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz

ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil

katkatıı

olmalolmalııddıırr

Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı

yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr

Su verilmiSu verilmişş

ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir

OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu

60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir

41 Sertlik

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

1717

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

P0

P0

P1

120

t0t1

020

0 m

m

0

100

t1

t0

P0

Rockwell Sertlik değeri boyutsuzdur

Ucun malzeme iccediline her 0002 mm batışı

bir sertlik değerinin duumlşmesi

olarak alınır

Oumln yuumlk uygulandıktan sonra ucun konumu ile ana yuumlk kaldırıldıktan sonra ucun konumu arasındaki batma derinliği tb

olmak uumlzere RSD- C aşağıdaki formuumllle hesaplanabilir

0002t100CRSD b

tb

41 Sertlik

1818

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

1919

RRCC

CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş

ccedilccedilelikler elikler

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf

RRAA

Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf

RRBB

Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf

RRCC

RRAA

İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş

malzemelermalzemeler

RRBB

YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m

41 Sertlik

2020

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf

Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş

yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı

durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r

41 Sertlik

2121

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

15N Elmas 15

30N Elmas 30

45N Elmas 45

15T 116 inch kuumlre 15

30T 116 inch kuumlre 30

45T 116 inch kuumlre 45

15W 18 inch kuumlre 15

30W 18 inch kuumlre 30

45W 18 inch kuumlre 45

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

A Elmas 60

B 116 inch kuumlre 100

C Elmas 150

D Elmas 100

E 18 inch kuumlre 100

F 116 inch kuumlre 60

G 116 inch kuumlre 150

H 18 inch kuumlre 60

K 18 inch kuumlre 150

Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı

41 Sertlik

2222

OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı

iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı

olmalolmalııddıır r

İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı

ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz

ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil

katkatıı

olmalolmalııddıırr

Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı

yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr

Su verilmiSu verilmişş

ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir

OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu

60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir

41 Sertlik

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

1818

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

1919

RRCC

CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş

ccedilccedilelikler elikler

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf

RRAA

Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf

RRBB

Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf

RRCC

RRAA

İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş

malzemelermalzemeler

RRBB

YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m

41 Sertlik

2020

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf

Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş

yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı

durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r

41 Sertlik

2121

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

15N Elmas 15

30N Elmas 30

45N Elmas 45

15T 116 inch kuumlre 15

30T 116 inch kuumlre 30

45T 116 inch kuumlre 45

15W 18 inch kuumlre 15

30W 18 inch kuumlre 30

45W 18 inch kuumlre 45

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

A Elmas 60

B 116 inch kuumlre 100

C Elmas 150

D Elmas 100

E 18 inch kuumlre 100

F 116 inch kuumlre 60

G 116 inch kuumlre 150

H 18 inch kuumlre 60

K 18 inch kuumlre 150

Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı

41 Sertlik

2222

OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı

iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı

olmalolmalııddıır r

İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı

ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz

ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil

katkatıı

olmalolmalııddıırr

Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı

yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr

Su verilmiSu verilmişş

ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir

OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu

60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir

41 Sertlik

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

1919

RRCC

CcedilCcedilelik sert delik sert doumloumlkme demirler derin kme demirler derin olarak yolarak yuumluumlzeyi sertlezeyi sertleşştirilmitirilmişş

ccedilccedilelikler elikler

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

1 Rockwell1 RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 10 kgfk= 10 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 60 kgf k = 60 kgf

RRAA

Toplam yToplam yuumluumlk = 100 kgf k = 100 kgf

RRBB

Toplam yToplam yuumluumlk = 150 kgf k = 150 kgf

RRCC

RRAA

İİnce malzemeler nce malzemeler yyuumluumlzeyi ince levha zeyi ince levha halinde sertlehalinde sertleşştirilmitirilmişş

malzemelermalzemeler

RRBB

YYuumluumlzeyi orta kalzeyi orta kalıınlnlııkta sertlekta sertleşştirilmitirilmişşccedilccedilelik ve perlitik temper delik ve perlitik temper doumloumlkkuumluumlm m

41 Sertlik

2020

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf

Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş

yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı

durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r

41 Sertlik

2121

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

15N Elmas 15

30N Elmas 30

45N Elmas 45

15T 116 inch kuumlre 15

30T 116 inch kuumlre 30

45T 116 inch kuumlre 45

15W 18 inch kuumlre 15

30W 18 inch kuumlre 30

45W 18 inch kuumlre 45

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

A Elmas 60

B 116 inch kuumlre 100

C Elmas 150

D Elmas 100

E 18 inch kuumlre 100

F 116 inch kuumlre 60

G 116 inch kuumlre 150

H 18 inch kuumlre 60

K 18 inch kuumlre 150

Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı

41 Sertlik

2222

OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı

iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı

olmalolmalııddıır r

İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı

ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz

ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil

katkatıı

olmalolmalııddıırr

Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı

yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr

Su verilmiSu verilmişş

ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir

OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu

60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir

41 Sertlik

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

2020

Hem Hem oumloumln yn yuumluumlkkuumluumln hem de toplam yn hem de toplam yuumluumlkkuumluumln bn buumluumlyyuumluumlklkluumluumlğğuumluumlne gne goumloumlre iki tip re iki tip deney varddeney vardıır r

1 Rockwell ve 1 Rockwell ve 2 Y2 Yuumluumlzeysel (superficial) Rockwellzeysel (superficial) Rockwell

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

2 Y2 Yuumluumlzeysel Rockwellzeysel RockwellOumlOumln yn yuumluumlk= 3 kgfk= 3 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 15 kgfk = 15 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 30 kgfk = 30 kgf

Toplam yToplam yuumluumlk = 45 kgfk = 45 kgf

Bu deney ince Bu deney ince oumloumlrnekler rnekler hafifhafifccedilccedile karbe karbuumluumlrlenmirlenmişş

yyuumluumlzeyler kzeyler kuumlccediluumluumlccediluumlk park parccedilccedilalar ve alar ve Rockwell deneyinin Rockwell deneyinin kullankullanıılmaslmasıınnıın uygun n uygun olmadolmadığıığı

durumlarda yapdurumlarda yapııllıır r

41 Sertlik

2121

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

15N Elmas 15

30N Elmas 30

45N Elmas 45

15T 116 inch kuumlre 15

30T 116 inch kuumlre 30

45T 116 inch kuumlre 45

15W 18 inch kuumlre 15

30W 18 inch kuumlre 30

45W 18 inch kuumlre 45

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

A Elmas 60

B 116 inch kuumlre 100

C Elmas 150

D Elmas 100

E 18 inch kuumlre 100

F 116 inch kuumlre 60

G 116 inch kuumlre 150

H 18 inch kuumlre 60

K 18 inch kuumlre 150

Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı

41 Sertlik

2222

OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı

iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı

olmalolmalııddıır r

İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı

ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz

ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil

katkatıı

olmalolmalııddıırr

Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı

yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr

Su verilmiSu verilmişş

ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir

OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu

60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir

41 Sertlik

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

2121

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

15N Elmas 15

30N Elmas 30

45N Elmas 45

15T 116 inch kuumlre 15

30T 116 inch kuumlre 30

45T 116 inch kuumlre 45

15W 18 inch kuumlre 15

30W 18 inch kuumlre 30

45W 18 inch kuumlre 45

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Skala semboluuml Batıcı

uccedil Ana yuumlk (kgf)

A Elmas 60

B 116 inch kuumlre 100

C Elmas 150

D Elmas 100

E 18 inch kuumlre 100

F 116 inch kuumlre 60

G 116 inch kuumlre 150

H 18 inch kuumlre 60

K 18 inch kuumlre 150

Rockwell sertlik skalasRockwell sertlik skalasıı YYuumluumlzeysel R S Skalaszeysel R S Skalasıı

41 Sertlik

2222

OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı

iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı

olmalolmalııddıır r

İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı

ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz

ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil

katkatıı

olmalolmalııddıırr

Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı

yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr

Su verilmiSu verilmişş

ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir

OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu

60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir

41 Sertlik

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

2222

OumlOumlrnek kalrnek kalıınlnlığıığı

iz kaliz kalıınlnlığıığınnıın en az 10 katn en az 10 katıı

olmalolmalııddıır r

İİzin kenarlara olan uzaklzin kenarlara olan uzaklığıığı

ve iz merkezleri arasve iz merkezleri arasıındaki mesafe iz ndaki mesafe iz

ccedilccedilapapıınnıın en az n en az uumlccediluumlccedil

katkatıı

olmalolmalııddıırr

Deneyin yapDeneyin yapııldldığıığı

yyuumluumlzey pzey puumluumlrruumluumlzszsuumluumlz olmalz olmalııddıırr

Su verilmiSu verilmişş

ccedilccedilok sert bir ok sert bir ccedilccedilelieliğğin Rockwell in Rockwell sertlisertliğği 60i 60--65 Rc aras65 Rc arasıındadndadıır r

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Deney sonuDeney sonuccedilccedillarlarıı sertlik de sertlik değğerinin yanerinin yanıında nda oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumln yapn yapııldldığıığı skalayla birlikte gskalayla birlikte goumloumlsterilir sterilir

OumlOumlrnerneğğin 80 RSD B B skalasin 80 RSD B B skalasıında sertlinda sertliğğin 80 olduin 80 olduğğunu unu

60 RSD 30W Rockwell sertli60 RSD 30W Rockwell sertliğğinin 60 olduinin 60 olduğğunu skalanunu skalanıın ise 30W n ise 30W olduolduğğunu gunu goumloumlsterirsterir

41 Sertlik

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

2323

Rockwell sertliRockwell sertliğği genellikle naylon polikarbonat polyester gibi i genellikle naylon polikarbonat polyester gibi sert plastiklerin sertlisert plastiklerin sertliğğinin belirlenmesinde kullaninin belirlenmesinde kullanııllıır r

Metalik malzemelerin yanMetalik malzemelerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğği i de Rockwell deneyi ile belirlenebilir de Rockwell deneyi ile belirlenebilir

Rockwell Sertlik DeneyiRockwell Sertlik Deneyi

Plastiklerin sertliPlastiklerin sertliğği de en yaygi de en yaygıın olarak Rockwell ve Shore n olarak Rockwell ve Shore (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir (Durometer) sertlik deneyleri ile belirlenir

41 Sertlik

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

2424

YYuumluumlk belirli bir sk belirli bir suumluumlre uygulanre uygulanıır r

D D ccedilccedilapapıında sert knda sert kuumluumlre re şşeklinde bir eklinde bir bilya dbilya duumluumlşşey doey doğğrultuda sertlik rultuda sertlik dedeğğeri eri oumloumlllccediluumlccediluumllecek parlecek parccedilccedilananıın yn yuumluumlzeyine zeyine dik olarak belirli bir P kuvveti ile dik olarak belirli bir P kuvveti ile bastbastıırrııllıır r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

41 Sertlik

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

2525

Metalin yMetalin yuumluumlzeyindeki dairenin zeyindeki dairenin ccedilccedilapapıı

(d) 002 mm duyarl(d) 002 mm duyarlııkta kta

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

BilyanBilyanıın kaldn kaldıırrıılmaslmasıından ndan sonra malzemede olusonra malzemede oluşşan an plastik plastik şşekil deekil değğiişşimi imi sonucunda ysonucunda yuumluumlzeyde kzeyde kuumluumlresel resel bir iz kalbir iz kalıır r

41 Sertlik

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

2626

(f) izin en fazla derinli(f) izin en fazla derinliğği isei ise

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

S kS kuumluumlresel izin alanresel izin alanıı

ise Brinell ise Brinell

sertlisertliğği (BSD) i (BSD) şşu u şşekilde ekilde tantanıımlanmlanıır r

SPBSD

S = Df

Ancak fnin Ancak fnin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

ccedilccedilok zordurok zordur

41 Sertlik

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

2727

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

UumlccedilUumlccedilgenlerin benzerligenlerin benzerliğğinden inden

((∆∆AEB AEB

∆∆

CEB)CEB)

fD2d

2df

04dDff

22

22 dD21

2Df

41 Sertlik

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

2828

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

A

C

BD

Ef

d2 f

d

P

olduolduğğundanundan

πDfP

SPBSD

22 dDDπD2PBSD

Bu formBu formuumluumllde P kg D ve d mm olarak yerine konulmallde P kg D ve d mm olarak yerine konulmalııddıırr

Esasen bu bir basEsasen bu bir basıınnccedilccedil

oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumldduumluumlr ve birimi kgfmmr ve birimi kgfmm22rsquorsquodir dir Ancak birimi nadiren kullanAncak birimi nadiren kullanııllıırr

41 Sertlik

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

2929

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deneyde kullanDeneyde kullanıılan bilyeler lan bilyeler

Brinell sertliBrinell sertliğği 450i 450rsquorsquoden kden kuumlccediluumluumlccediluumlk olan malzemeler ik olan malzemeler iccedilccedilin in sertlisertliğği en az 850 BSD olan i en az 850 BSD olan ccedilccedilelik bilyeelik bilye

sertlisertliğği 450ltBSDlt630 ise metal karbi 450ltBSDlt630 ise metal karbuumluumlr bilyedir r bilyedir

BSDgt630 ise sertliklerin Brinell yBSDgt630 ise sertliklerin Brinell youmloumlntemiyle ntemiyle oumloumlllccediluumlccediluumllmesi lmesi tavsiye edilmeztavsiye edilmez

Standart bilye Standart bilye ccedilccedilapapıı

10 mm 10 mm

Standart yStandart yuumluumlkler 500 kgf ile 3000 kgf araskler 500 kgf ile 3000 kgf arasıında (500 kgf nda (500 kgf artartışışla) dla) dıır r

41 Sertlik

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

3030

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Uygulanan yUygulanan yuumluumlk bakk bakıır pirinr pirinccedilccedil

gibi yumugibi yumuşşak metaller iak metaller iccedilccedilin in 500 kgf500 kgf

ddoumloumlkme alkme aluumluumlminyum iminyum iccedilccedilin in 1500 kgf1500 kgf

ve ve

demir demir ccedilccedilelik gibi sert metaller ielik gibi sert metaller iccedilccedilin in 3000 kgf3000 kgfrsquorsquodirdir

Sert malzemeler daha bSert malzemeler daha buumluumlyyuumluumlk yk yuumluumlklerin uygulanmasklerin uygulanmasıınnıı

gerektirirgerektirir

10 mm standart 10 mm standart oumloumlllccediluumlccediluuml

bilyesinin dbilyesinin dışıışındaki ndaki bilye bilye ccedilccedilaplaraplarıı

5 ve 25 mm5 ve 25 mmrsquorsquodir dir

41 Sertlik

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

3131

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Deney esnasında yuumlk malzeme uumlzerinde belirli bir suumlre (genellikle 10 ile 30 saniye arasında) tutulur

Yuumlk uygulandığında malzem

e tepkisindeki değişiklikleri karşılamak iccedilin yuumlkuumln uygulandığı

suumlre belirlidir

Sert malzemeler oumlrneğin ccedilelik iccedilin 15 s yuumlkleme suumlresi yeterlidir

Yumuşak ve metal alaşımlar oumlrneğin pirinccedil

alaşımları

iccedilin 30 s ve magnezyum iccedilin yaklaşık olarak 2 dakikadır

41 Sertlik

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

3232

Brinell Sertlik DeneyiBrinell Sertlik Deneyi

Hesaplanan BSD yanında ldquobilya ccedilapıyuumlkyuumlkleme suumlresirdquo

(mmkgfs)

sırasıyla bilgi olarak eklenir Oumlrnek 99 BSD 550030

Brinell deneyinde kullanılan batıcı

uccedil

diğer deneylerde kullanılanlara kıyasla daha buumlyuumlk bir alanı

kapsar

Bu nedenle lokal heterojenliklere daha duyarlı

olan kuumlccediluumlk izlere goumlre malzemenin sertliğini genel olarak daha iyi temsil eder

41 Sertlik

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

3333

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Brinell sertlik deneyi sertliBrinell sertlik deneyi sertliğği i ccedilccedilooğğunlukla unlukla 6565--450 aras450 arasıında olan yumunda olan yumuşşak ak ccedilccedilelik veya elik veya yapyapıı

ccedilccedilelieliğğinin muayenesinde kullaninin muayenesinde kullanııllıırr

Malzeme daha sert olunca deneyde kullanMalzeme daha sert olunca deneyde kullanıılan lan ccedilccedilelik bilyanelik bilyanıın n şşekil deekil değğiişşimi de imi de oumloumlnem kazannem kazanıır r

Bu nedenle daha deBu nedenle daha değğiişşik yik youmloumlntemler kullanmak ntemler kullanmak gerekir Bunlargerekir Bunlarıın en n en oumloumlnemlisi Vickers sertlik nemlisi Vickers sertlik deneyidir deneyidir

Bu yBu youmloumlntemde metal yntemde metal yuumluumlzeyine batzeyine batııccıı

olarak olarak kare kesitli ve tepe akare kesitli ve tepe accedilccedilııssıı

136136

olan elmas olan elmas

piramit bir upiramit bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

41 Sertlik

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

3434

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers deneyi ile Brinell deneyinde aynVickers deneyi ile Brinell deneyinde aynıı

cihaz kullancihaz kullanııllıır Yalnr Yalnıızca batzca batııccıı

uuccedilccedil

dedeğğiişştirilirtirilir

Piramidin bPiramidin bııraktraktığıığı

izin kizin koumloumlşşegeni (d) her iki egeni (d) her iki kkoumloumlşşegen uzunluegen uzunluğğunun milimetrenin 11000unun milimetrenin 11000rsquorsquoi i duyarlduyarlııllııkta mikroskopla kta mikroskopla oumloumlllccediluumlccediluumllmesi ve lmesi ve ortalamasortalamasıınnıın aln alıınmasnmasıı

ile tespit edilir ile tespit edilir

Vickers sertliVickers sertliğği (VSD) ai (VSD) aşşaağığıda verilen bada verilen bağığıntntıı

ile hesaplanile hesaplanıır r

SPVSD 2

d2α2Psin

VSD

Piramidin tepe aPiramidin tepe accedilccedilııssıı

=136=136 olarak alolarak alıınnıırsarsa

2

dP1854VSD

41 Sertlik

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

3535

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Deney yDeney yuumluumlkkuumluuml

00250025--120 kgf aras120 kgf arasıında nda olabilir olabilir

Uygulama sUygulama suumluumlresi 10resi 10--15 saniyedir 15 saniyedir

Vickers deneyi mikrosertlik Vickers deneyi mikrosertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde nde de kullande kullanııllıır r

Bu yBu youmloumlntemle en yumuntemle en yumuşşak malzemeden ak malzemeden en sert malzemeye kadar genien sert malzemeye kadar genişş

bir bir

aralaralııkta sertlik kta sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluuml

yapyapıılabilir labilir

41 Sertlik

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

3636

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

VSDVSDrsquorsquonin yannin yanıında gerektinda gerektiğğinde sinde sıırasrasııyla yla deney ydeney yuumluumlkkuumluuml

ve uygulama sve uygulama suumluumlresi yazresi yazııllıır r

OumlOumlrnerneğğin 550 VSD3020 in 550 VSD3020 deney ydeney yuumluumlkkuumluumlnnuumluumln 30 kgf n 30 kgf Uygulama sUygulama suumluumlresinin 20 saniye ve resinin 20 saniye ve Vickers sertliVickers sertliğğinin 550 olduinin 550 olduğğunu unu ggoumloumlsterirsterir

600600rsquorsquoe kadar Brinell sertlie kadar Brinell sertliğği yaklai yaklaşışık k olarak Vickers sertliolarak Vickers sertliğğine eine eşşittir ittir

Vickers sertliVickers sertliğğinin birimi kgfmminin birimi kgfmm22lsquolsquodirdir

41 Sertlik

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

3737

Vickers Sertlik DeneyiVickers Sertlik Deneyi

Vickers sertliVickers sertliğğinin avantajinin avantajıı olduk oldukccedilccedila a dodoğğru okumalar yapmasru okumalar yapmasıı

ve tve tuumluumlm m

metal ve imetal ve işşlem glem goumloumlrmrmuumluumlşş

yyuumluumlzeyler zeyler iiccedilccedilin sadece bir tip batin sadece bir tip batııccıı

ucun ucun

kullankullanıılmaslmasııddıır r

Vickers sertliVickers sertliğği metallerin yani metallerin yanıında seramik malzemelerin sertlinda seramik malzemelerin sertliğğinin inin oumloumlllccediluumlccediluumlmmuumluumlnde de gnde de guumluumlvenilir bir sertlik venilir bir sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm metodudur m metodudur

Vickers sertliVickers sertliğği i oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemi daha uzun zaman almakla beraberntemi daha uzun zaman almakla beraber

en duyarlen duyarlıı

sertlik sertlik oumloumlllccediluumlccediluumlm ym youmloumlntemidirntemidir

Malzeme sertliMalzeme sertliğğini temsil edecek ortalama bir d deini temsil edecek ortalama bir d değğeri ieri iccedilccedilin in ccedilccedilok ok saysayııda izin da izin oumloumlllccediluumlccediluumllmesi gerekir lmesi gerekir

41 Sertlik

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

3838

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Bir malzemenin gBir malzemenin goumloumlreceli mikrosertlireceli mikrosertliğği Knoop i Knoop batma deneyi ile belirlenebilmektedir batma deneyi ile belirlenebilmektedir

Bu deneyde tepe aBu deneyde tepe accedilccedilııssıı

130130ordmordm

ve 172ve 172ordmordm

3030rsquorsquo

olan olan

piramit piramit şşekilli elmas bir uekilli elmas bir uccedilccedil

malzeme malzeme uumluumlzerine zerine bastbastıırrııllıırr

Bir boyutu diBir boyutu diğğerinin yaklaerinin yaklaşışık olarak 7 katk olarak 7 katıı

olan olan

bir iz olubir iz oluşşur ur

Malzemenin sertliMalzemenin sertliğği izin derinlii izin derinliğği i oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek bulunur bulunur

41 Sertlik

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

3939

Knoop SertliKnoop Sertliğğii

Vickers sertlik Vickers sertlik oumloumlllccedilccedilme deneyine gme deneyine goumloumlre daha re daha dduumluumlşşuumluumlk kuvvetler uygulank kuvvetler uygulanıır r

Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek Knoop deneyi cam ve seramik gibi gevrek malzemelerin sertlimalzemelerin sertliğğinin test edilmesini inin test edilmesini sasağğlar lar

Malzeme Malzeme uumluumlzerine uygulanan yzerine uygulanan yuumluumlk genellikle 1 k genellikle 1 kgfkgfrsquorsquoden daha azdden daha azdıır Batr Batııccıı

uuccedilccedil

yaklayaklaşışık olarak k olarak

001 ile 01 mm aras001 ile 01 mm arasıında dnda doumloumlrt yanlrt yanlıı

bir iz bbir iz bıırakrakıır r

t

L

b

711bL

400tb

2L142PKSD

41 Sertlik

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

4040

Shore SertliShore Sertliğğii

Bu yBu youmloumlntemde bir dntemde bir duumluumlşşey tey tuumluumlp p iiccedilccedilinde dinde duumluumlşşuumluumlrruumluumllen bir len bir ccedilccedilekicin ekicin cisme cisme ccedilccedilarparpııp geri sp geri sııccedilccedilramasramasıı

ile ile

ulaulaşşttığıığı

yyuumluumlkseklik kseklik oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Metalin sertliMetalin sertliğği ile bu si ile bu sııccedilccedilrama rama yyuumluumlksekliksekliğği oranti orantııllııddıırr

41 Sertlik

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

4141

Shore SertliShore Sertliğğii

Lastiklerde kullanLastiklerde kullanıılan ylan youmloumlntemde ise lastintemde ise lastiğğin iin iccedilccediline ine batmaya batmaya ccedilccedilalalışışan bir uan bir uccedilccedil

kullankullanııllıırr

Ucun gerisinde bulunan yay lastiUcun gerisinde bulunan yay lastiğğin sertliin sertliğğine gine goumloumlre re gerilir ve yaygerilir ve yayıın gerilmesine ban gerilmesine bağğllıı

olarak lastiolarak lastiğğin in

sertlisertliğği belirleniri belirlenir

Ancak burada elde edilen sonuAncak burada elde edilen sonuccedilccedillar yalnlar yalnıız sertliz sertliğğe e dedeğğil malzemenin elastisite modil malzemenin elastisite moduumluumllluumluumlne ve plastik ne ve plastik şşekil deekil değğiişşim yapabilmesine de baim yapabilmesine de bağğllıı

olduolduğğundan undan

didiğğer deneylerden farkler deneylerden farklıı

sonusonuccedilccedillar verebilirlar verebilir

41 Sertlik

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

4242

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

Beton tabancasBeton tabancasıı

adadıı

da verilen bu da verilen bu

aygaygııttaki bir yay aracttaki bir yay aracııllığıığıyla yla ccedilccedilelik bir elik bir bilya beton ybilya beton yuumluumlzeyine fzeyine fıırlatrlatııllıır r

Bilya beton yBilya beton yuumluumlzeyine zeyine ccedilccedilarptarptııktan sonra ktan sonra geri sgeri sııccedilccedilrar Bu srar Bu sııccedilccedilrayrayışış

yyuumluumlksekliksekliğği ne i ne

kadar bkadar buumluumlyyuumluumlk ise betonun sertlik ise betonun sertliğği ve i ve dayandayanıımmıı

o kadar bo kadar buumluumlyyuumluumlktktuumluumlrr

YapYapıılarlarıın yerinde muayenesinde basitlin yerinde muayenesinde basitliğği nedeniyle si nedeniyle sıık kullank kullanııllıır r

Bu deneyin amacBu deneyin amacıı

sertlikten giderek betonun dayansertlikten giderek betonun dayanıımmıınnıı

saptamaktsaptamaktıır r

Betonun yBetonun yuumluumlzeyden itibaren zamanla sertlezeyden itibaren zamanla sertleşştitiğği ii iccedilccedilin eski binalarda in eski binalarda yanyanııltltııccıı

sonusonuccedilccedillar vermektedir lar vermektedir

41 Sertlik

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

4343

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

4444

Beton Test Beton Test CcedilCcedilekiciekici

41 Sertlik

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

4545

Hem sertlik hem de Hem sertlik hem de ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

metallerin metallerin plastik deformasyona karplastik deformasyona karşışı

direncini gdirencini goumloumlsterir sterir

SonuSonuccedilccedil

olarak bu iki deolarak bu iki değğer kabaca oranter kabaca orantııllııddıır r

41 Sertlik

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

4646

Sertlikle Mukavemet ArasSertlikle Mukavemet Arasıındaki ndaki İİlilişşkiki

DDoumloumlkme demir kme demir ccedilccedilelik ve pirincin elik ve pirincin ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

Brinell sertliBrinell sertliğğinin inin

bir fonksiyonudur bir fonksiyonudur

AynAynıı

oransal ilioransal ilişşki tki tuumluumlm metaller m metaller iiccedilccedilin kurulamaz in kurulamaz

CcedilCcedilooğğu u ccedilccedilelik ielik iccedilccedilin pratik olarak in pratik olarak Brinell sertliBrinell sertliğği ve i ve ccedilccedilekme dayanekme dayanıımmıı

arasarasıındaki ilindaki ilişşki ki şşu u şşekildedir ekildedir

BSD345MPaCcedilD

41 Sertlik

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

4747

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

4848

AAşışınma snma suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerden zeylerden malzeme kaybmalzeme kaybıı

olarak tanolarak tanıımlanmlanıır r

AAşışınma miktarnma miktarıı

malzemenin malzemenin ttuumluumlrruumluumlne sne suumluumlrtrtuumluumlnen ynen yuumluumlzeylerin zeylerin bibiccedilccedilimine simine suumluumlrtrtuumluumlnme konme koşşullarullarıına na ve ve ccedilccedilevrenin kimyasal etkilerine evrenin kimyasal etkilerine babağğllııddıırr

SSuumluumlrtrtuumluumlnen hareketli parnen hareketli parccedilccedilalaralarıın n bulundubulunduğğu aletler u aletler uumluumlzerinden zerinden hareketli cisimlerin gehareketli cisimlerin geccedilccediltitiğği yol i yol ddoumloumlşşeme vb malzemeler zamanla eme vb malzemeler zamanla aaşışınma etkisine girerler nma etkisine girerler

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

4949

Cisimlerin yCisimlerin yuumluumlzeylerine mikroskopla bakzeylerine mikroskopla bakııldldığıığı zaman gzaman goumloumlzle zle ccedilccedilok dok duumluumlzgzguumluumln gn goumloumlrruumluumlnen yerlerin nen yerlerin

aslaslıında girintili nda girintili ccedilccedilııkkııntntııllıı

olduolduğğu anlau anlaşışıllıır r

BBoumloumlylece iki cismin sylece iki cismin suumluumlrtrtuumluumlnmesi ile cismin nmesi ile cismin yyuumluumlzeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme zeyindeki belirli tepe noktalarda gerilme yyığıığılmalarlmalarıı

oluoluşşur ur

ŞŞekil deekil değğiişşimlerinin ve simlerinin ve sııcaklcaklığıığın artn artıımmıı

ile ile ssuumluumlrtrtuumluumlnen iki cisimden kesme dayannen iki cisimden kesme dayanıımmıı

kkuumlccediluumluumlccediluumlk olandan bazk olandan bazıı

parparccedilccedilalar kopar alar kopar

Adezif AAdezif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya adezif adezif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

5050

Sertlik yanSertlik yanıında malzemenin anda malzemenin aşışınmasnmasıınnıı

etkileyen dietkileyen diğğer fakter faktoumloumlrler rler malzemeye uygulanan basmalzemeye uygulanan basıınnccedilccedil

ve ave aşışındndıırma srma suumluumlresidir residir

SSuumluumlrtrtuumluumlnen cisimlerden biri yumunen cisimlerden biri yumuşşak diak diğğeri eri sert ise sert cisim yumusert ise sert cisim yumuşşak olanak olanıı

ccedilccedilizerek izerek

ve kazve kazııyarak ayarak aşışınmaya neden olabilirnmaya neden olabilir

CcedilCcedilok iyi parlatok iyi parlatıılmlmışış

ve sertleve sertleşştirilmitirilmişş yyuumluumlzeylerde abrazif azeylerde abrazif aşışınma en dnma en duumluumlşşuumluumlk k

dduumluumlzeydedirzeydedir

Abrazif AAbrazif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya abrazif abrazif aaşışınma denir nma denir

yumuyumuşşakak

sertsert

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

5151

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

5252

EndEnduumluumlstride stride uumluumlretim teknolojisinde taretim teknolojisinde taşşlama ve parlatma lama ve parlatma iişşlemleri bu alemleri bu aşışınma tnma tuumluumlrruumluumlne (abrazif) dayanne (abrazif) dayanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

5353

42 Aşınmaya dayanıklılık

Suyun aşındırıcı

etkisi

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

5454

42 Aşınmaya dayanıklılıkkavitasyon

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

5555

iki cisim arasiki cisim arasıında suyun nda suyun veya baveya başşka bir ska bir sııvvıınnıın n bulunmasbulunmasıı bunlarla kat bunlarla katıı

cisimler arascisimler arasıında baznda bazıı kimyasal reaksiyonlarkimyasal reaksiyonlarıın n

oluoluşşmasmasıına neden olur na neden olur

Bu reaksiyonlar sonunda oluBu reaksiyonlar sonunda oluşşan maddelerin cisimlerden an maddelerin cisimlerden ayrayrıılmaslmasıı

ile cisim aile cisim aşışınnıır r

Korozif AKorozif Aşışınmanma

Bu tip aBu tip aşışınmaya nmaya korozif korozif aaşışınma denir nma denir

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

5656

İİnnşşaat Maat Muumluumlhendislihendisliğğinde inde metallerde ametallerde aşışınma olaynma olayıına na demiryolu raylardemiryolu raylarıında nda rastlanrastlanıır r

Metalik malzemelerin aMetalik malzemelerin aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık deneyi zor bir deneydir k deneyi zor bir deneydir

Metallerde aMetallerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Genellikle deney belirli bir basGenellikle deney belirli bir basıınnccedilccedil

ile malzeme yile malzeme yuumluumlzeyine temas zeyine temas ettirilen ve bir eksen etrafettirilen ve bir eksen etrafıında dnda doumloumlnen millerle yapnen millerle yapııllıır r

Malzeme Malzeme oumloumlrnerneğği deney i deney oumloumlncesi ve sonrasncesi ve sonrasıı

tarttartııllııp ap ağığırlrlııktaki azalma deney ktaki azalma deney

ssuumluumlresine bresine boumloumllluumluumlnerek anerek aşışınmaya dayannmaya dayanııklklııllıık gdak cinsinden tank gdak cinsinden tanıımlanmlanıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

5757

YapYapıı mmuumluumlhendislihendisliğğinde inde

oumloumlzellikle tazellikle taşş

bbuumluumlnyeli nyeli elemanlar aelemanlar aşışınma olaynma olayıınnıın n etkisinde kaletkisinde kalıırlar rlar

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

Bu nedenle beton yol hava meydanBu nedenle beton yol hava meydanıı merdiven merdiven basamaklarbasamaklarıı d doumloumlşşemeler gibi yerlerde kullanemeler gibi yerlerde kullanıılan lan malzeme amalzeme aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı

olmalolmalııddıırr

42 Aşınmaya dayanıklılık

karo plakkaro plak

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

5858

Bu tBu tuumluumlr malzemenin deneyi bir r malzemenin deneyi bir dduumluumlşşey eksen etrafey eksen etrafıında ve yatay nda ve yatay

dduumluumlzlem izlem iccedilccedilinde dinde doumloumlnen 60 cm nen 60 cm ccedilccedilaplaplıı madensel bir tabladan olumadensel bir tabladan oluşşan an

Dorry (BDorry (Boumloumlhme) ayghme) aygııttıı

ile yapile yapııllıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

5959

Tabla dakikada 28Tabla dakikada 28--30 devirlik 30 devirlik hhıızla dzla doumloumlner ner

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

440 devir sonra malzeme 440 devir sonra malzeme tarttartıılarak veya hacmi larak veya hacmi oumloumlllccediluumlccediluumllerek lerek aaşışınma miktarnma miktarıı

saptansaptanıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

300 N300 N

aaşışındndıırrııccıı

toztoz

TablanTablanıın n uumluumlzerine dzerine doumloumlnnuumluumlşş

ssıırasrasıında anda aşışındndıırrııccıı

toz aktoz akııttıılmaktadlmaktadıır r

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

6060

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

6161

Yatay tabla dYatay tabla doumloumlndnduumluumlrruumluumllerek belirli bir slerek belirli bir suumluumlre sonunda are sonunda ağığırlrlıık kaybk kaybıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

Birim mesafede aBirim mesafede aşışınan miktar anan miktar aşışınma direnci olarak tannma direnci olarak tanıımlanmlanıırr

AhAhşşap linolyum plastik ap linolyum plastik gibi dgibi doumloumlşşeme kaplamalareme kaplamalarıınnıın n aaşışınma miktarnma miktarıı

Taber aletiTaber aleti

ile bulunur ile bulunur

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

DDoumloumlnen yatay bir tabla nen yatay bir tabla uumluumlzerine zerine tespit edilen deney numunesi tespit edilen deney numunesi uumluumlzerine malzeme tzerine malzeme tuumluumlrruumluumlne gne goumloumlre re seseccedilccedililen bir ilen bir ccedilccedilift aift aşışındndıırrııccıı

disk disk

belirli bir ybelirli bir yuumluumlkle bastkle bastıırrııllıır r

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

6262

Tamburun iTamburun iccedilccediline ayrine ayrııca deney ca deney oumloumlrnerneğği i tipine batipine bağğllıı

olarak belirli sayolarak belirli sayııda da ccedilccedilelik kelik kuumluumlre re

yerleyerleşştirilip silindir kapattirilip silindir kapatııllıır r

Yollarda kullanYollarda kullanıılan beton veya lan beton veya asfalt gibi kaplama malzemelerinin asfalt gibi kaplama malzemelerinin iskeletini oluiskeletini oluşşturan turan ccedilccedilakakııl veya l veya kkıırmatarmataşşlarlarıın an aşışınma deneyleri inma deneyleri iccedilccedilin in ise ise Los AngelesLos Angeles

deneyi uygulandeneyi uygulanıır r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

İİccedilccedilerisinde bir raf bulunan standart erisinde bir raf bulunan standart boyutlardaki bir silindirik tamburun iboyutlardaki bir silindirik tamburun iccedilccediline ine belirli abelirli ağığırlrlııkta (P) ve tane dakta (P) ve tane dağığıllıımmıında nda deney deney oumloumlrnerneğği konulur i konulur

42 Aşınmaya dayanıklılık

6363

3030--33 devdak h33 devdak hıızla 500 devir zla 500 devir ddoumloumlndnduumluumlrruumluumllluumluumlr r

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

KKuumluumlrelerin arelerin ağığırlrlığıığı

ve dinamik etkisi ve dinamik etkisi ile parile parccedilccedilalanan malzeme 12 noalanan malzeme 12 norsquorsquolu lu elekten elenir elekten elenir

Bu eleBu eleğğin in uumluumlststuumluumlnde kalan malzeme Pnde kalan malzeme Puu

aağığırlrlığıığında ise anda ise aşışınma ynma yuumluumlzdesi U zdesi U şşoumloumlyle yle bulunur bulunur

100P

PPU u

42 Aşınmaya dayanıklılık

6464

Hesaplanan aHesaplanan aşışınma ynma yuumluumlzdesi zdesi (U) ne kadar k(U) ne kadar kuumlccediluumluumlccediluumlk ise k ise agreganagreganıın an aşışınma dayannma dayanıımmıı

o kadar yo kadar yuumluumlksektir ksektir

TaTaşş

yapyapııllıı

cisimlerde acisimlerde aşışınma olaynma olayıı

ve deneyive deneyi

ASTM standartlarASTM standartlarıına gna goumloumlre bu kayre bu kayııp yp yuumluumlzdesinin beton zdesinin beton agregasagregasıında 100 devir inda 100 devir iccedilccedilin 10in 10rsquorsquou 500 devir iu 500 devir iccedilccedilin 50in 50rsquorsquoyi yol yi yol agregasagregasıı

iiccedilccedilin 500 devirde 30in 500 devirde 30rsquorsquou geu geccedilccedilmemesi istenir memesi istenir

42 Aşınmaya dayanıklılık

6565

Mikrodeval agregalarda

42 Aşınmaya dayanıklılık

66

İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK

43 İşlenebilirlik

6767

BazBazıı

malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı

mekanik mekanik

iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir

Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik

OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı

amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r

43 İşlenebilirlik

6868

Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir

Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik

Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır

43 İşlenebilirlik

69

TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7070

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr

TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe

deneyidirdeneyidir

7171

Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış

yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe

denilir denilir

Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı

iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu

olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr

Bir yapBir yapıı

veya yapveya yapıı

elemanelemanıı

statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar

DDışış

bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı

takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi

olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7272

dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış

kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı

uygulanmasuygulanmasıı

(rezonans)(rezonans)

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone

Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı

hareket ettirmek kolaydır

7373

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı

atom baatom bağğlarlarıı

(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))

deneylerdeneyler

aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi

darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme

7474

Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr

EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er

Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış

olduolduğğu bir u bir

iişş

etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r

Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil

iişş

oluoluşştururturur

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7575

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7676

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

Malzemenin darbeye dayanıklılığını

etkileyen faktoumlrler

- oumlrneğin şekli ve boyutu -

kuvvetin uygulama hızı

-

gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık

the results may be reported as energy lost per unit cross-

sectional area at the notch (Jmsup2

7777

Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy

deneyideneyi

Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod

deneyideneyi

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı

sasağğlamaklamak

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7878

Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr

HatalHatalıı

ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı

ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir

CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7979

Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış

kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı

kaybettikaybettiğğinden hinden h22

den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11

yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar

Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22

yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8080

SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar

Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı

025 025

mmmmrsquorsquodir dir

ZayZayııflatflatıılmlmışış

kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı

deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı

etkilemektedir etkilemektedir

TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı

yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r

Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8181

Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı

iiccedilccedilin harcanan in harcanan

iişş

ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse

PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11

+W+W

W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11

))

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8282

HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken

Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir

Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8383

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8484

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8585

İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş

ve yve yuumluumlkleniklenişş

şşeklidireklidir

Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

6565

Mikrodeval agregalarda

42 Aşınmaya dayanıklılık

66

İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK

43 İşlenebilirlik

6767

BazBazıı

malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı

mekanik mekanik

iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir

Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik

OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı

amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r

43 İşlenebilirlik

6868

Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir

Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik

Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır

43 İşlenebilirlik

69

TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7070

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr

TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe

deneyidirdeneyidir

7171

Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış

yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe

denilir denilir

Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı

iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu

olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr

Bir yapBir yapıı

veya yapveya yapıı

elemanelemanıı

statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar

DDışış

bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı

takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi

olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7272

dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış

kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı

uygulanmasuygulanmasıı

(rezonans)(rezonans)

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone

Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı

hareket ettirmek kolaydır

7373

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı

atom baatom bağğlarlarıı

(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))

deneylerdeneyler

aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi

darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme

7474

Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr

EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er

Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış

olduolduğğu bir u bir

iişş

etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r

Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil

iişş

oluoluşştururturur

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7575

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7676

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

Malzemenin darbeye dayanıklılığını

etkileyen faktoumlrler

- oumlrneğin şekli ve boyutu -

kuvvetin uygulama hızı

-

gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık

the results may be reported as energy lost per unit cross-

sectional area at the notch (Jmsup2

7777

Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy

deneyideneyi

Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod

deneyideneyi

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı

sasağğlamaklamak

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7878

Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr

HatalHatalıı

ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı

ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir

CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7979

Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış

kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı

kaybettikaybettiğğinden hinden h22

den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11

yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar

Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22

yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8080

SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar

Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı

025 025

mmmmrsquorsquodir dir

ZayZayııflatflatıılmlmışış

kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı

deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı

etkilemektedir etkilemektedir

TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı

yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r

Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8181

Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı

iiccedilccedilin harcanan in harcanan

iişş

ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse

PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11

+W+W

W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11

))

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8282

HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken

Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir

Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8383

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8484

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8585

İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş

ve yve yuumluumlkleniklenişş

şşeklidireklidir

Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

66

İŞİŞLENEBLENEBİİLLİİRLRLİİKK

43 İşlenebilirlik

6767

BazBazıı

malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı

mekanik mekanik

iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir

Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik

OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı

amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r

43 İşlenebilirlik

6868

Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir

Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik

Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır

43 İşlenebilirlik

69

TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7070

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr

TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe

deneyidirdeneyidir

7171

Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış

yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe

denilir denilir

Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı

iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu

olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr

Bir yapBir yapıı

veya yapveya yapıı

elemanelemanıı

statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar

DDışış

bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı

takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi

olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7272

dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış

kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı

uygulanmasuygulanmasıı

(rezonans)(rezonans)

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone

Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı

hareket ettirmek kolaydır

7373

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı

atom baatom bağğlarlarıı

(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))

deneylerdeneyler

aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi

darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme

7474

Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr

EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er

Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış

olduolduğğu bir u bir

iişş

etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r

Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil

iişş

oluoluşştururturur

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7575

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7676

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

Malzemenin darbeye dayanıklılığını

etkileyen faktoumlrler

- oumlrneğin şekli ve boyutu -

kuvvetin uygulama hızı

-

gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık

the results may be reported as energy lost per unit cross-

sectional area at the notch (Jmsup2

7777

Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy

deneyideneyi

Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod

deneyideneyi

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı

sasağğlamaklamak

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7878

Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr

HatalHatalıı

ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı

ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir

CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7979

Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış

kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı

kaybettikaybettiğğinden hinden h22

den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11

yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar

Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22

yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8080

SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar

Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı

025 025

mmmmrsquorsquodir dir

ZayZayııflatflatıılmlmışış

kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı

deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı

etkilemektedir etkilemektedir

TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı

yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r

Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8181

Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı

iiccedilccedilin harcanan in harcanan

iişş

ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse

PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11

+W+W

W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11

))

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8282

HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken

Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir

Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8383

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8484

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8585

İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş

ve yve yuumluumlkleniklenişş

şşeklidireklidir

Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

6767

BazBazıı

malzemeler yapmalzemeler yapııda da kullankullanıılmadan lmadan oumloumlnce baznce bazıı

mekanik mekanik

iişşlemlere tabi tutulabilir lemlere tabi tutulabilir

Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik

OumlOumlrnerneğğin betonarmede kullanin betonarmede kullanıılan donatlan donatıınnıın betona yapn betona yapışışmasmasıınnıın n (aderans(aderansıın) san) sağğlanmaslanmasıı

amacamacııyla uyla uccedilccedillarlarıına kanca yapna kanca yapııllıır r

43 İşlenebilirlik

6868

Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir

Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik

Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır

43 İşlenebilirlik

69

TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7070

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr

TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe

deneyidirdeneyidir

7171

Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış

yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe

denilir denilir

Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı

iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu

olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr

Bir yapBir yapıı

veya yapveya yapıı

elemanelemanıı

statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar

DDışış

bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı

takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi

olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7272

dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış

kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı

uygulanmasuygulanmasıı

(rezonans)(rezonans)

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone

Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı

hareket ettirmek kolaydır

7373

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı

atom baatom bağğlarlarıı

(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))

deneylerdeneyler

aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi

darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme

7474

Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr

EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er

Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış

olduolduğğu bir u bir

iişş

etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r

Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil

iişş

oluoluşştururturur

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7575

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7676

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

Malzemenin darbeye dayanıklılığını

etkileyen faktoumlrler

- oumlrneğin şekli ve boyutu -

kuvvetin uygulama hızı

-

gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık

the results may be reported as energy lost per unit cross-

sectional area at the notch (Jmsup2

7777

Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy

deneyideneyi

Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod

deneyideneyi

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı

sasağğlamaklamak

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7878

Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr

HatalHatalıı

ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı

ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir

CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7979

Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış

kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı

kaybettikaybettiğğinden hinden h22

den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11

yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar

Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22

yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8080

SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar

Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı

025 025

mmmmrsquorsquodir dir

ZayZayııflatflatıılmlmışış

kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı

deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı

etkilemektedir etkilemektedir

TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı

yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r

Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8181

Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı

iiccedilccedilin harcanan in harcanan

iişş

ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse

PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11

+W+W

W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11

))

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8282

HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken

Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir

Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8383

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8484

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8585

İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş

ve yve yuumluumlkleniklenişş

şşeklidireklidir

Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

6868

Metalik malzemelerde işlenebilirlik oumlzelliği pilyaj deneyi sonucunda belirlenir

Metalik Malzemelerde Metalik Malzemelerde İşİşlenebilirliklenebilirlik

Eğer deney oumlrneği bu işlemler sırasında ccedilatlıyorsa o malzemeyi yapıda kullanmak sakıncalıdır

43 İşlenebilirlik

69

TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7070

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr

TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe

deneyidirdeneyidir

7171

Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış

yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe

denilir denilir

Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı

iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu

olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr

Bir yapBir yapıı

veya yapveya yapıı

elemanelemanıı

statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar

DDışış

bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı

takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi

olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7272

dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış

kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı

uygulanmasuygulanmasıı

(rezonans)(rezonans)

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone

Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı

hareket ettirmek kolaydır

7373

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı

atom baatom bağğlarlarıı

(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))

deneylerdeneyler

aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi

darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme

7474

Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr

EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er

Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış

olduolduğğu bir u bir

iişş

etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r

Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil

iişş

oluoluşştururturur

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7575

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7676

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

Malzemenin darbeye dayanıklılığını

etkileyen faktoumlrler

- oumlrneğin şekli ve boyutu -

kuvvetin uygulama hızı

-

gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık

the results may be reported as energy lost per unit cross-

sectional area at the notch (Jmsup2

7777

Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy

deneyideneyi

Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod

deneyideneyi

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı

sasağğlamaklamak

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7878

Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr

HatalHatalıı

ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı

ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir

CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7979

Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış

kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı

kaybettikaybettiğğinden hinden h22

den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11

yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar

Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22

yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8080

SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar

Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı

025 025

mmmmrsquorsquodir dir

ZayZayııflatflatıılmlmışış

kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı

deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı

etkilemektedir etkilemektedir

TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı

yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r

Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8181

Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı

iiccedilccedilin harcanan in harcanan

iişş

ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse

PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11

+W+W

W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11

))

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8282

HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken

Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir

Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8383

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8484

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8585

İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş

ve yve yuumluumlkleniklenişş

şşeklidireklidir

Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

69

TOKLUK ve DARBEYE TOKLUK ve DARBEYE DAYANIKLILIKDAYANIKLILIK

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7070

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr

TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe

deneyidirdeneyidir

7171

Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış

yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe

denilir denilir

Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı

iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu

olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr

Bir yapBir yapıı

veya yapveya yapıı

elemanelemanıı

statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar

DDışış

bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı

takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi

olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7272

dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış

kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı

uygulanmasuygulanmasıı

(rezonans)(rezonans)

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone

Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı

hareket ettirmek kolaydır

7373

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı

atom baatom bağğlarlarıı

(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))

deneylerdeneyler

aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi

darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme

7474

Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr

EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er

Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış

olduolduğğu bir u bir

iişş

etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r

Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil

iişş

oluoluşştururturur

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7575

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7676

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

Malzemenin darbeye dayanıklılığını

etkileyen faktoumlrler

- oumlrneğin şekli ve boyutu -

kuvvetin uygulama hızı

-

gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık

the results may be reported as energy lost per unit cross-

sectional area at the notch (Jmsup2

7777

Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy

deneyideneyi

Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod

deneyideneyi

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı

sasağğlamaklamak

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7878

Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr

HatalHatalıı

ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı

ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir

CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7979

Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış

kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı

kaybettikaybettiğğinden hinden h22

den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11

yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar

Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22

yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8080

SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar

Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı

025 025

mmmmrsquorsquodir dir

ZayZayııflatflatıılmlmışış

kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı

deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı

etkilemektedir etkilemektedir

TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı

yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r

Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8181

Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı

iiccedilccedilin harcanan in harcanan

iişş

ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse

PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11

+W+W

W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11

))

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8282

HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken

Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir

Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8383

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8484

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8585

İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş

ve yve yuumluumlkleniklenişş

şşeklidireklidir

Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7070

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

Tokluk bir malzemenin kırılmadan oumlnce soumlnuumlmlediği enerjinin bir oumllccediluumlsuumlduumlr

TokluTokluğğun en basit un en basit oumloumlllccedilccedilme yme youmloumlntemlerinden ntemlerinden birisi birisi darbedarbe

deneyidirdeneyidir

7171

Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış

yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe

denilir denilir

Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı

iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu

olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr

Bir yapBir yapıı

veya yapveya yapıı

elemanelemanıı

statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar

DDışış

bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı

takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi

olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7272

dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış

kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı

uygulanmasuygulanmasıı

(rezonans)(rezonans)

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone

Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı

hareket ettirmek kolaydır

7373

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı

atom baatom bağğlarlarıı

(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))

deneylerdeneyler

aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi

darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme

7474

Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr

EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er

Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış

olduolduğğu bir u bir

iişş

etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r

Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil

iişş

oluoluşştururturur

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7575

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7676

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

Malzemenin darbeye dayanıklılığını

etkileyen faktoumlrler

- oumlrneğin şekli ve boyutu -

kuvvetin uygulama hızı

-

gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık

the results may be reported as energy lost per unit cross-

sectional area at the notch (Jmsup2

7777

Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy

deneyideneyi

Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod

deneyideneyi

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı

sasağğlamaklamak

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7878

Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr

HatalHatalıı

ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı

ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir

CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7979

Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış

kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı

kaybettikaybettiğğinden hinden h22

den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11

yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar

Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22

yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8080

SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar

Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı

025 025

mmmmrsquorsquodir dir

ZayZayııflatflatıılmlmışış

kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı

deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı

etkilemektedir etkilemektedir

TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı

yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r

Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8181

Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı

iiccedilccedilin harcanan in harcanan

iişş

ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse

PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11

+W+W

W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11

))

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8282

HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken

Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir

Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8383

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8484

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8585

İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş

ve yve yuumluumlkleniklenişş

şşeklidireklidir

Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7171

Bir yapBir yapııya veya elemana uygulanan dya veya elemana uygulanan dışış

yyuumluumlk dok doğğal titreal titreşşim im periyodunun periyodunun uumlccediluumlccedilte birinden daha kte birinden daha kıısa zamanda uygulansa zamanda uygulanıır ise r ise bu ybu yuumluumlklemeye klemeye darbedarbe

denilir denilir

Bu harekette hareketin kendini bir kere tekrarBu harekette hareketin kendini bir kere tekrarıı

iiccedilccedilin gein geccedilccedilen en zaman zaman dodoğğal titreal titreşşim periyoduim periyodu

olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr

Bir yapBir yapıı

veya yapveya yapıı

elemanelemanıı

statik denge statik denge konumundan uzaklakonumundan uzaklaşşttıırrıılarak blarak bıırakrakııldldığıığında nda bir titrebir titreşşim hareketi yapar im hareketi yapar

DDışış

bir zorlama olmadbir zorlama olmadığıığı

takdirde bu hareket takdirde bu hareket dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketi

olarak tanolarak tanıımlanmlanıırr

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7272

dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış

kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı

uygulanmasuygulanmasıı

(rezonans)(rezonans)

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone

Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı

hareket ettirmek kolaydır

7373

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı

atom baatom bağğlarlarıı

(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))

deneylerdeneyler

aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi

darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme

7474

Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr

EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er

Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış

olduolduğğu bir u bir

iişş

etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r

Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil

iişş

oluoluşştururturur

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7575

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7676

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

Malzemenin darbeye dayanıklılığını

etkileyen faktoumlrler

- oumlrneğin şekli ve boyutu -

kuvvetin uygulama hızı

-

gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık

the results may be reported as energy lost per unit cross-

sectional area at the notch (Jmsup2

7777

Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy

deneyideneyi

Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod

deneyideneyi

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı

sasağğlamaklamak

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7878

Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr

HatalHatalıı

ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı

ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir

CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7979

Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış

kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı

kaybettikaybettiğğinden hinden h22

den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11

yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar

Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22

yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8080

SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar

Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı

025 025

mmmmrsquorsquodir dir

ZayZayııflatflatıılmlmışış

kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı

deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı

etkilemektedir etkilemektedir

TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı

yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r

Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8181

Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı

iiccedilccedilin harcanan in harcanan

iişş

ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse

PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11

+W+W

W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11

))

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8282

HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken

Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir

Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8383

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8484

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8585

İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş

ve yve yuumluumlkleniklenişş

şşeklidireklidir

Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7272

dodoğğal titreal titreşşim hareketiim hareketiDDışış

kuvvetin tekrarlkuvvetin tekrarlıı

uygulanmasuygulanmasıı

(rezonans)(rezonans)

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

By tuning ultra sound waves to the natural frequency of a kidney stone we can rely on resonance to pulverize the stone

Sallandıkccedila sallamanın kolaylaşmasının nedeni salıncağın doğal frekansında salınım yapmasıdır Doğal frekasında sallanmakta olan salıncağı

hareket ettirmek kolaydır

7373

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı

atom baatom bağğlarlarıı

(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))

deneylerdeneyler

aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi

darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme

7474

Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr

EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er

Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış

olduolduğğu bir u bir

iişş

etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r

Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil

iişş

oluoluşştururturur

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7575

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7676

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

Malzemenin darbeye dayanıklılığını

etkileyen faktoumlrler

- oumlrneğin şekli ve boyutu -

kuvvetin uygulama hızı

-

gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık

the results may be reported as energy lost per unit cross-

sectional area at the notch (Jmsup2

7777

Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy

deneyideneyi

Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod

deneyideneyi

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı

sasağğlamaklamak

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7878

Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr

HatalHatalıı

ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı

ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir

CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7979

Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış

kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı

kaybettikaybettiğğinden hinden h22

den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11

yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar

Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22

yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8080

SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar

Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı

025 025

mmmmrsquorsquodir dir

ZayZayııflatflatıılmlmışış

kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı

deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı

etkilemektedir etkilemektedir

TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı

yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r

Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8181

Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı

iiccedilccedilin harcanan in harcanan

iişş

ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse

PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11

+W+W

W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11

))

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8282

HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken

Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir

Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8383

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8484

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8585

İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş

ve yve yuumluumlkleniklenişş

şşeklidireklidir

Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7373

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

darbeye dayandarbeye dayanııklklııllığıığı

atom baatom bağğlarlarıı

(kohezyon dayan(kohezyon dayanıımmıı))

deneylerdeneyler

aağığır bir cismin dr bir cismin duumluumlşşmesimesi

darbe etkisidarbe etkisi ani bani buumluumlyyuumluumlk gerilmek gerilme

7474

Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr

EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er

Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış

olduolduğğu bir u bir

iişş

etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r

Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil

iişş

oluoluşştururturur

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7575

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7676

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

Malzemenin darbeye dayanıklılığını

etkileyen faktoumlrler

- oumlrneğin şekli ve boyutu -

kuvvetin uygulama hızı

-

gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık

the results may be reported as energy lost per unit cross-

sectional area at the notch (Jmsup2

7777

Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy

deneyideneyi

Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod

deneyideneyi

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı

sasağğlamaklamak

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7878

Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr

HatalHatalıı

ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı

ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir

CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7979

Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış

kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı

kaybettikaybettiğğinden hinden h22

den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11

yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar

Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22

yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8080

SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar

Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı

025 025

mmmmrsquorsquodir dir

ZayZayııflatflatıılmlmışış

kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı

deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı

etkilemektedir etkilemektedir

TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı

yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r

Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8181

Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı

iiccedilccedilin harcanan in harcanan

iişş

ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse

PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11

+W+W

W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11

))

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8282

HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken

Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir

Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8383

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8484

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8585

İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş

ve yve yuumluumlkleniklenişş

şşeklidireklidir

Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7474

Bu tip gBu tip goumlccediloumlccedilmelere daha melere daha ccedilccedilok kok koumloumlprpruumluuml yol ve havaalanlar yol ve havaalanlarıında nda kullankullanıılan malzemelerde rastlanlan malzemelerde rastlanıırr

EEğğer bu er bu şşekil deekil değğiişşim iim işşi belirli bir kritik dei belirli bir kritik değğeri aeri aşşarsa arsa malzeme darbe tesiriyle gmalzeme darbe tesiriyle goumlccediloumlccediler er

Darbe etkisinde malzeme dDarbe etkisinde malzeme dışış kuvvetlerin yapmkuvvetlerin yapmışış

olduolduğğu bir u bir

iişş

etkisinde kalmaktadetkisinde kalmaktadıır r

Bu iBu işşi dengelemek ii dengelemek iccedilccedilin malzeme in malzeme şşekil deekil değğiişştirerek itirerek iccedilccedil

iişş

oluoluşştururturur

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7575

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7676

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

Malzemenin darbeye dayanıklılığını

etkileyen faktoumlrler

- oumlrneğin şekli ve boyutu -

kuvvetin uygulama hızı

-

gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık

the results may be reported as energy lost per unit cross-

sectional area at the notch (Jmsup2

7777

Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy

deneyideneyi

Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod

deneyideneyi

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı

sasağğlamaklamak

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7878

Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr

HatalHatalıı

ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı

ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir

CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7979

Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış

kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı

kaybettikaybettiğğinden hinden h22

den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11

yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar

Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22

yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8080

SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar

Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı

025 025

mmmmrsquorsquodir dir

ZayZayııflatflatıılmlmışış

kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı

deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı

etkilemektedir etkilemektedir

TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı

yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r

Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8181

Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı

iiccedilccedilin harcanan in harcanan

iişş

ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse

PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11

+W+W

W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11

))

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8282

HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken

Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir

Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8383

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8484

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8585

İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş

ve yve yuumluumlkleniklenişş

şşeklidireklidir

Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7575

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7676

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

Malzemenin darbeye dayanıklılığını

etkileyen faktoumlrler

- oumlrneğin şekli ve boyutu -

kuvvetin uygulama hızı

-

gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık

the results may be reported as energy lost per unit cross-

sectional area at the notch (Jmsup2

7777

Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy

deneyideneyi

Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod

deneyideneyi

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı

sasağğlamaklamak

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7878

Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr

HatalHatalıı

ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı

ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir

CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7979

Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış

kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı

kaybettikaybettiğğinden hinden h22

den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11

yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar

Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22

yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8080

SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar

Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı

025 025

mmmmrsquorsquodir dir

ZayZayııflatflatıılmlmışış

kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı

deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı

etkilemektedir etkilemektedir

TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı

yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r

Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8181

Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı

iiccedilccedilin harcanan in harcanan

iişş

ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse

PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11

+W+W

W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11

))

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8282

HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken

Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir

Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8383

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8484

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8585

İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş

ve yve yuumluumlkleniklenişş

şşeklidireklidir

Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7676

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

Malzemenin darbeye dayanıklılığını

etkileyen faktoumlrler

- oumlrneğin şekli ve boyutu -

kuvvetin uygulama hızı

-

gerilme yığılmasının şiddeti (ccedilentik derinliği ve keskinliği)- sıcaklık

the results may be reported as energy lost per unit cross-

sectional area at the notch (Jmsup2

7777

Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy

deneyideneyi

Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod

deneyideneyi

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı

sasağğlamaklamak

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7878

Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr

HatalHatalıı

ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı

ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir

CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7979

Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış

kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı

kaybettikaybettiğğinden hinden h22

den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11

yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar

Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22

yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8080

SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar

Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı

025 025

mmmmrsquorsquodir dir

ZayZayııflatflatıılmlmışış

kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı

deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı

etkilemektedir etkilemektedir

TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı

yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r

Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8181

Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı

iiccedilccedilin harcanan in harcanan

iişş

ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse

PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11

+W+W

W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11

))

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8282

HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken

Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir

Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8383

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8484

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8585

İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş

ve yve yuumluumlkleniklenişş

şşeklidireklidir

Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7777

Metaller iMetaller iccedilccedilin in CharpyCharpy

deneyideneyi

Polimerler iPolimerler iccedilccedilin in IzodIzod

deneyideneyi

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

AmaAmaccedilccedil gerilme y gerilme yığıığılmaslmasıınnıı

sasağğlamaklamak

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7878

Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr

HatalHatalıı

ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı

ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir

CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7979

Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış

kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı

kaybettikaybettiğğinden hinden h22

den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11

yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar

Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22

yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8080

SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar

Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı

025 025

mmmmrsquorsquodir dir

ZayZayııflatflatıılmlmışış

kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı

deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı

etkilemektedir etkilemektedir

TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı

yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r

Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8181

Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı

iiccedilccedilin harcanan in harcanan

iişş

ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse

PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11

+W+W

W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11

))

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8282

HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken

Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir

Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8383

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8484

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8585

İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş

ve yve yuumluumlkleniklenişş

şşeklidireklidir

Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7878

Ani bir darbe nedeniyle Ani bir darbe nedeniyle malzemenin absorbe ettimalzemenin absorbe ettiğği i enerji miktarenerji miktarıı

oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlrr

HatalHatalıı

ııssııl il işşlem veya balem veya başşka ka nedenlerden donedenlerden doğğan kan kıırrıılganllganlığıığı

ccedilccedilekme deneyi ile tespit etmek ekme deneyi ile tespit etmek mmuumluumlmkmkuumluumln olamayabilir n olamayabilir

CcedilCcedilentik darbe deneyi ile bu entik darbe deneyi ile bu kkıırrıılganllganlıık rahatlk rahatlııkla gkla goumloumlzlenebilir zlenebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

7979

Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış

kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı

kaybettikaybettiğğinden hinden h22

den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11

yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar

Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22

yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8080

SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar

Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı

025 025

mmmmrsquorsquodir dir

ZayZayııflatflatıılmlmışış

kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı

deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı

etkilemektedir etkilemektedir

TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı

yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r

Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8181

Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı

iiccedilccedilin harcanan in harcanan

iişş

ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse

PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11

+W+W

W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11

))

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8282

HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken

Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir

Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8383

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8484

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8585

İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş

ve yve yuumluumlkleniklenişş

şşeklidireklidir

Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

7979

Tokmak yTokmak youmloumlrruumluumlngesi ngesi uumluumlzerindeki zerindeki oumloumlrnerneğği zayi zayııflatflatıılmlmışış

kesitinden kesitinden kkıırarak yoluna devam eder ve rarak yoluna devam eder ve ccedilccedilarpma nedeniyle potansiyel arpma nedeniyle potansiyel enerjinin bir kenerjinin bir kıısmsmıınnıı

kaybettikaybettiğğinden hinden h22

den kden kuumlccediluumluumlccediluumlk bir hk bir h11

yyuumluumlksekliksekliğğine ine ccedilccedilııkar kar

Deneyde belirli aDeneyde belirli ağığırlrlııktaki tokmaklktaki tokmaklıı bir pandbir panduumluumll belirli bir hl belirli bir h22

yyuumluumlksekliksekliğğinden serbest olarak inden serbest olarak daha adaha aşşaağığıda mesnet da mesnet uumluumlzerine zerine konmukonmuşş malzeme malzeme oumloumlrnerneğği i uumluumlzerine zerine dduumluumlşşuumluumlrruumluumllluumluumlr r

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8080

SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar

Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı

025 025

mmmmrsquorsquodir dir

ZayZayııflatflatıılmlmışış

kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı

deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı

etkilemektedir etkilemektedir

TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı

yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r

Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8181

Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı

iiccedilccedilin harcanan in harcanan

iişş

ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse

PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11

+W+W

W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11

))

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8282

HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken

Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir

Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8383

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8484

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8585

İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş

ve yve yuumluumlkleniklenişş

şşeklidireklidir

Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8080

SSuumluumlnek malzemeler gevrek malzemelere nek malzemeler gevrek malzemelere kkııyasla yasla ccedilccedilok daha fazla enerji yutarlarok daha fazla enerji yutarlar

Genellikle Genellikle ccedilccedilentik 2 mm derinlikli ve 45entik 2 mm derinlikli ve 45ordmordm aaccedilccedilııllııddıır r CcedilCcedilentik dibi eentik dibi eğğrilik yarrilik yarııccedilccedilapapıı

025 025

mmmmrsquorsquodir dir

ZayZayııflatflatıılmlmışış

kesitin (kesitin (ccedilccedilentik) derinlientik) derinliğği i aaccedilccedilııssıı

deney sonudeney sonuccedilccedillarlarıınnıı

etkilemektedir etkilemektedir

TokmaTokmağığın n ccedilccedilııktktığıığı

yyuumluumlkseklik yutulan kseklik yutulan enerji arttenerji arttııkkccedilccedila azalacakta azalacaktıır r

Deney sDeney sıırasrasıında yutulan enerji birim nda yutulan enerji birim alana dalana duumluumlşşen enerji ile ifade edilir en enerji ile ifade edilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8181

Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı

iiccedilccedilin harcanan in harcanan

iişş

ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse

PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11

+W+W

W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11

))

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8282

HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken

Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir

Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8383

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8484

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8585

İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş

ve yve yuumluumlkleniklenişş

şşeklidireklidir

Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8181

Deney aletindeki Deney aletindeki oumloumlzel bir dzel bir duumluumlzenek ile W dozenek ile W doğğrudan dorudan doğğruya ruya oumloumlllccediluumlccediluumllluumluumlr r

P ile pandP ile panduumluumllluumluumln an ağığırlrlığıığı W ile W ile malzemenin kmalzemenin kıırrıılmaslmasıı

iiccedilccedilin harcanan in harcanan

iişş

ggoumloumlsterilirse ve ssterilirse ve suumluumlrtrtuumluumlnme gibi dinme gibi diğğer er etkiler ihmal edilirseetkiler ihmal edilirse

PPtimestimeshh2 2 = P= Ptimestimeshh11

+W+W

W = P (W = P (hh2 2 ndashndash hh11

))

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8282

HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken

Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir

Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8383

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8484

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8585

İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş

ve yve yuumluumlkleniklenişş

şşeklidireklidir

Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8282

HazHazıırlanan rlanan oumloumlrnek darbe rnek darbe etkisi ile ketkisi ile kıırrııllıırken rken

Bazen tamamen kopabilir Bazen tamamen kopabilir

Bazen de tamamen iki Bazen de tamamen iki parparccedilccedila haline gelmez a haline gelmez

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Charpy)u deneyi (Charpy)

8383

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8484

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8585

İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş

ve yve yuumluumlkleniklenişş

şşeklidireklidir

Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8383

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8484

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8585

İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş

ve yve yuumluumlkleniklenişş

şşeklidireklidir

Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8484

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8585

İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş

ve yve yuumluumlkleniklenişş

şşeklidireklidir

Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8585

İİzod ve Charpy deneyleri araszod ve Charpy deneyleri arasıındaki fark ndaki fark deney deney oumloumlrnerneğğinin boyutu inin boyutu oumloumlrnerneğğin mesnetleniin mesnetlenişş

ve yve yuumluumlkleniklenişş

şşeklidireklidir

Benzer bir darbeye dayanBenzer bir darbeye dayanııklklııllıık deneyi de k deneyi de İİzod zod deneyidir deneyidir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılıkCcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğu deneyi (Izod)u deneyi (Izod)

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8686

Malzeme yMalzeme yuumluumlksek sksek sııcaklcaklııklarda tok iken dklarda tok iken duumluumlşşuumluumlk sk sııcaklcaklııklarda gevrek klarda gevrek hale gelir hale gelir

Malzemelerin (Malzemelerin (oumloumlzellikle hacim merkezli kzellikle hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı

cisimler) cisimler) ccedilccedilentik darbe tokluklarentik darbe tokluklarıı

ssııcaklcaklııkla dekla değğiişşir ir

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi

Normal yumuNormal yumuşşak (hacim merkezli kak (hacim merkezli kuumluumlbik kristal yapbik kristal yapııllıı) ) ccedilccedilelik elik yapyapıılarlarıın n ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

genellikle atmosfer sgenellikle atmosfer sııcaklcaklığıığınnıın n

altaltıında aniden azalnda aniden azalıırr

OumlOumlrnerneğğin tipik bir in tipik bir ccedilccedilelieliğğin sin suumluumlneklinekliğği si sııcaklcaklıık 27k 27ordmordmC den C den --

4040ordmordmC C dduumluumlşşttuumluumlğğuumluumlnde nde ccedilccedilentik darbe dayanentik darbe dayanıımmıı

95 Nm95 Nmrsquorsquoden 14 Nmden 14 Nmrsquorsquoe de duumluumlşşebilirebilir

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8787

malzemenin tokluğunu kaybedere

k

gevrekleştiği sıcaklığa ccedilentik darbe tokluğu geccediliş

sıcaklığı

denir

Oumlrneğin sıcak iklim şartlarında kullanılacak şekilde tasarlanmış

bir

petrol tankeri Kuzey Buz Denizinde dalgaların veya ruumlzgarın oluşturduğu darbe etkisiyle hasar goumlrebilir

duumlşuumlk sıcaklıklarda ccedilalışacak malzemeler iccedilin bu oumlzellik oumlnem kazanmaktadır

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8888

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

8989

Malzemelerin davranMalzemelerin davranışıışı

kesitlerinde ani bir kesitlerinde ani bir

dedeğğiişşiklik olmasiklik olmasıı

durumunda farkldurumunda farklııddıırr

BazBazıı

malzemeler bu etkiye karmalzemeler bu etkiye karşışı daha duyarldaha duyarlııddıır r

BBoumloumlylece farklylece farklıı

malzemelerin malzemelerin ccedilccedilentik entik hassasiyeti de bu deney ile hassasiyeti de bu deney ile kkııyaslanabilir yaslanabilir

CcedilCcedilentik hassasiyeti olarak bilinen bu entik hassasiyeti olarak bilinen bu davrandavranışıışın incelenmesinde n incelenmesinde ccedilccedilentik darbe entik darbe deneyi iyi bir metottur deneyi iyi bir metottur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9090

KKıırrıılma sonulma sonuccedilccedillarlarıı

ccedilccedilııplak gplak goumloumlzle de zle de incelenmelidir incelenmelidir

DDuumluumlz ipeksi bz ipeksi boumloumllgede dlgede duumluumlktil kktil kıırrıılma lma babaşşlamlamışışttıır r

Genellikle iki farklGenellikle iki farklıı

bboumloumllge glge goumloumlzlenmektedir zlenmektedir

Kaba taneli bKaba taneli boumloumllgede ise gevrek klgede ise gevrek kıırrıılma lma oluoluşşmumuşştur tur

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9191

CcedilCcedilentik darbe tokluentik darbe tokluğğunun sunun sııcaklcaklııkla dekla değğiişşimiimi44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9292

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9393

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9494

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9595

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9696

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9797

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9898

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

• Slide Number 1
• Slide Number 2
• Slide Number 3
• Slide Number 4
• Slide Number 5
• Slide Number 6
• Slide Number 7
• Slide Number 8
• Slide Number 9
• Slide Number 10
• Slide Number 11
• Slide Number 12
• Slide Number 13
• Slide Number 14
• Slide Number 15
• Slide Number 16
• Slide Number 17
• Slide Number 18
• Slide Number 19
• Slide Number 20
• Slide Number 21
• Slide Number 22
• Slide Number 23
• Slide Number 24
• Slide Number 25
• Slide Number 26
• Slide Number 27
• Slide Number 28
• Slide Number 29
• Slide Number 30
• Slide Number 31
• Slide Number 32
• Slide Number 33
• Slide Number 34
• Slide Number 35
• Slide Number 36
• Slide Number 37
• Slide Number 38
• Slide Number 39
• Slide Number 40
• Slide Number 41
• Slide Number 42
• Slide Number 43
• Slide Number 44
• Slide Number 45
• Slide Number 46
• Slide Number 47
• Slide Number 48
• Slide Number 49
• Slide Number 50
• Slide Number 51
• Slide Number 52
• Slide Number 53
• Slide Number 54
• Slide Number 55
• Slide Number 56
• Slide Number 57
• Slide Number 58
• Slide Number 59
• Slide Number 60
• Slide Number 61
• Slide Number 62
• Slide Number 63
• Slide Number 64
• Slide Number 65
• Slide Number 66
• Slide Number 67
• Slide Number 68
• Slide Number 69
• Slide Number 70
• Slide Number 71
• Slide Number 72
• Slide Number 73
• Slide Number 74
• Slide Number 75
• Slide Number 76
• Slide Number 77
• Slide Number 78
• Slide Number 79
• Slide Number 80
• Slide Number 81
• Slide Number 82
• Slide Number 83
• Slide Number 84
• Slide Number 85
• Slide Number 86
• Slide Number 87
• Slide Number 88
• Slide Number 89
• Slide Number 90
• Slide Number 91
• Slide Number 92
• Slide Number 93
• Slide Number 94
• Slide Number 95
• Slide Number 96
• Slide Number 97
• Slide Number 98

9393

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9494

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9595

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9696

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9797

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9898

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

• Slide Number 1
• Slide Number 2
• Slide Number 3
• Slide Number 4
• Slide Number 5
• Slide Number 6
• Slide Number 7
• Slide Number 8
• Slide Number 9
• Slide Number 10
• Slide Number 11
• Slide Number 12
• Slide Number 13
• Slide Number 14
• Slide Number 15
• Slide Number 16
• Slide Number 17
• Slide Number 18
• Slide Number 19
• Slide Number 20
• Slide Number 21
• Slide Number 22
• Slide Number 23
• Slide Number 24
• Slide Number 25
• Slide Number 26
• Slide Number 27
• Slide Number 28
• Slide Number 29
• Slide Number 30
• Slide Number 31
• Slide Number 32
• Slide Number 33
• Slide Number 34
• Slide Number 35
• Slide Number 36
• Slide Number 37
• Slide Number 38
• Slide Number 39
• Slide Number 40
• Slide Number 41
• Slide Number 42
• Slide Number 43
• Slide Number 44
• Slide Number 45
• Slide Number 46
• Slide Number 47
• Slide Number 48
• Slide Number 49
• Slide Number 50
• Slide Number 51
• Slide Number 52
• Slide Number 53
• Slide Number 54
• Slide Number 55
• Slide Number 56
• Slide Number 57
• Slide Number 58
• Slide Number 59
• Slide Number 60
• Slide Number 61
• Slide Number 62
• Slide Number 63
• Slide Number 64
• Slide Number 65
• Slide Number 66
• Slide Number 67
• Slide Number 68
• Slide Number 69
• Slide Number 70
• Slide Number 71
• Slide Number 72
• Slide Number 73
• Slide Number 74
• Slide Number 75
• Slide Number 76
• Slide Number 77
• Slide Number 78
• Slide Number 79
• Slide Number 80
• Slide Number 81
• Slide Number 82
• Slide Number 83
• Slide Number 84
• Slide Number 85
• Slide Number 86
• Slide Number 87
• Slide Number 88
• Slide Number 89
• Slide Number 90
• Slide Number 91
• Slide Number 92
• Slide Number 93
• Slide Number 94
• Slide Number 95
• Slide Number 96
• Slide Number 97
• Slide Number 98

9494

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9595

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9696

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9797

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9898

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

• Slide Number 1
• Slide Number 2
• Slide Number 3
• Slide Number 4
• Slide Number 5
• Slide Number 6
• Slide Number 7
• Slide Number 8
• Slide Number 9
• Slide Number 10
• Slide Number 11
• Slide Number 12
• Slide Number 13
• Slide Number 14
• Slide Number 15
• Slide Number 16
• Slide Number 17
• Slide Number 18
• Slide Number 19
• Slide Number 20
• Slide Number 21
• Slide Number 22
• Slide Number 23
• Slide Number 24
• Slide Number 25
• Slide Number 26
• Slide Number 27
• Slide Number 28
• Slide Number 29
• Slide Number 30
• Slide Number 31
• Slide Number 32
• Slide Number 33
• Slide Number 34
• Slide Number 35
• Slide Number 36
• Slide Number 37
• Slide Number 38
• Slide Number 39
• Slide Number 40
• Slide Number 41
• Slide Number 42
• Slide Number 43
• Slide Number 44
• Slide Number 45
• Slide Number 46
• Slide Number 47
• Slide Number 48
• Slide Number 49
• Slide Number 50
• Slide Number 51
• Slide Number 52
• Slide Number 53
• Slide Number 54
• Slide Number 55
• Slide Number 56
• Slide Number 57
• Slide Number 58
• Slide Number 59
• Slide Number 60
• Slide Number 61
• Slide Number 62
• Slide Number 63
• Slide Number 64
• Slide Number 65
• Slide Number 66
• Slide Number 67
• Slide Number 68
• Slide Number 69
• Slide Number 70
• Slide Number 71
• Slide Number 72
• Slide Number 73
• Slide Number 74
• Slide Number 75
• Slide Number 76
• Slide Number 77
• Slide Number 78
• Slide Number 79
• Slide Number 80
• Slide Number 81
• Slide Number 82
• Slide Number 83
• Slide Number 84
• Slide Number 85
• Slide Number 86
• Slide Number 87
• Slide Number 88
• Slide Number 89
• Slide Number 90
• Slide Number 91
• Slide Number 92
• Slide Number 93
• Slide Number 94
• Slide Number 95
• Slide Number 96
• Slide Number 97
• Slide Number 98

9595

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9696

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9797

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9898

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

• Slide Number 1
• Slide Number 2
• Slide Number 3
• Slide Number 4
• Slide Number 5
• Slide Number 6
• Slide Number 7
• Slide Number 8
• Slide Number 9
• Slide Number 10
• Slide Number 11
• Slide Number 12
• Slide Number 13
• Slide Number 14
• Slide Number 15
• Slide Number 16
• Slide Number 17
• Slide Number 18
• Slide Number 19
• Slide Number 20
• Slide Number 21
• Slide Number 22
• Slide Number 23
• Slide Number 24
• Slide Number 25
• Slide Number 26
• Slide Number 27
• Slide Number 28
• Slide Number 29
• Slide Number 30
• Slide Number 31
• Slide Number 32
• Slide Number 33
• Slide Number 34
• Slide Number 35
• Slide Number 36
• Slide Number 37
• Slide Number 38
• Slide Number 39
• Slide Number 40
• Slide Number 41
• Slide Number 42
• Slide Number 43
• Slide Number 44
• Slide Number 45
• Slide Number 46
• Slide Number 47
• Slide Number 48
• Slide Number 49
• Slide Number 50
• Slide Number 51
• Slide Number 52
• Slide Number 53
• Slide Number 54
• Slide Number 55
• Slide Number 56
• Slide Number 57
• Slide Number 58
• Slide Number 59
• Slide Number 60
• Slide Number 61
• Slide Number 62
• Slide Number 63
• Slide Number 64
• Slide Number 65
• Slide Number 66
• Slide Number 67
• Slide Number 68
• Slide Number 69
• Slide Number 70
• Slide Number 71
• Slide Number 72
• Slide Number 73
• Slide Number 74
• Slide Number 75
• Slide Number 76
• Slide Number 77
• Slide Number 78
• Slide Number 79
• Slide Number 80
• Slide Number 81
• Slide Number 82
• Slide Number 83
• Slide Number 84
• Slide Number 85
• Slide Number 86
• Slide Number 87
• Slide Number 88
• Slide Number 89
• Slide Number 90
• Slide Number 91
• Slide Number 92
• Slide Number 93
• Slide Number 94
• Slide Number 95
• Slide Number 96
• Slide Number 97
• Slide Number 98

9696

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9797

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9898

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

• Slide Number 1
• Slide Number 2
• Slide Number 3
• Slide Number 4
• Slide Number 5
• Slide Number 6
• Slide Number 7
• Slide Number 8
• Slide Number 9
• Slide Number 10
• Slide Number 11
• Slide Number 12
• Slide Number 13
• Slide Number 14
• Slide Number 15
• Slide Number 16
• Slide Number 17
• Slide Number 18
• Slide Number 19
• Slide Number 20
• Slide Number 21
• Slide Number 22
• Slide Number 23
• Slide Number 24
• Slide Number 25
• Slide Number 26
• Slide Number 27
• Slide Number 28
• Slide Number 29
• Slide Number 30
• Slide Number 31
• Slide Number 32
• Slide Number 33
• Slide Number 34
• Slide Number 35
• Slide Number 36
• Slide Number 37
• Slide Number 38
• Slide Number 39
• Slide Number 40
• Slide Number 41
• Slide Number 42
• Slide Number 43
• Slide Number 44
• Slide Number 45
• Slide Number 46
• Slide Number 47
• Slide Number 48
• Slide Number 49
• Slide Number 50
• Slide Number 51
• Slide Number 52
• Slide Number 53
• Slide Number 54
• Slide Number 55
• Slide Number 56
• Slide Number 57
• Slide Number 58
• Slide Number 59
• Slide Number 60
• Slide Number 61
• Slide Number 62
• Slide Number 63
• Slide Number 64
• Slide Number 65
• Slide Number 66
• Slide Number 67
• Slide Number 68
• Slide Number 69
• Slide Number 70
• Slide Number 71
• Slide Number 72
• Slide Number 73
• Slide Number 74
• Slide Number 75
• Slide Number 76
• Slide Number 77
• Slide Number 78
• Slide Number 79
• Slide Number 80
• Slide Number 81
• Slide Number 82
• Slide Number 83
• Slide Number 84
• Slide Number 85
• Slide Number 86
• Slide Number 87
• Slide Number 88
• Slide Number 89
• Slide Number 90
• Slide Number 91
• Slide Number 92
• Slide Number 93
• Slide Number 94
• Slide Number 95
• Slide Number 96
• Slide Number 97
• Slide Number 98

9797

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

9898

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

• Slide Number 1
• Slide Number 2
• Slide Number 3
• Slide Number 4
• Slide Number 5
• Slide Number 6
• Slide Number 7
• Slide Number 8
• Slide Number 9
• Slide Number 10
• Slide Number 11
• Slide Number 12
• Slide Number 13
• Slide Number 14
• Slide Number 15
• Slide Number 16
• Slide Number 17
• Slide Number 18
• Slide Number 19
• Slide Number 20
• Slide Number 21
• Slide Number 22
• Slide Number 23
• Slide Number 24
• Slide Number 25
• Slide Number 26
• Slide Number 27
• Slide Number 28
• Slide Number 29
• Slide Number 30
• Slide Number 31
• Slide Number 32
• Slide Number 33
• Slide Number 34
• Slide Number 35
• Slide Number 36
• Slide Number 37
• Slide Number 38
• Slide Number 39
• Slide Number 40
• Slide Number 41
• Slide Number 42
• Slide Number 43
• Slide Number 44
• Slide Number 45
• Slide Number 46
• Slide Number 47
• Slide Number 48
• Slide Number 49
• Slide Number 50
• Slide Number 51
• Slide Number 52
• Slide Number 53
• Slide Number 54
• Slide Number 55
• Slide Number 56
• Slide Number 57
• Slide Number 58
• Slide Number 59
• Slide Number 60
• Slide Number 61
• Slide Number 62
• Slide Number 63
• Slide Number 64
• Slide Number 65
• Slide Number 66
• Slide Number 67
• Slide Number 68
• Slide Number 69
• Slide Number 70
• Slide Number 71
• Slide Number 72
• Slide Number 73
• Slide Number 74
• Slide Number 75
• Slide Number 76
• Slide Number 77
• Slide Number 78
• Slide Number 79
• Slide Number 80
• Slide Number 81
• Slide Number 82
• Slide Number 83
• Slide Number 84
• Slide Number 85
• Slide Number 86
• Slide Number 87
• Slide Number 88
• Slide Number 89
• Slide Number 90
• Slide Number 91
• Slide Number 92
• Slide Number 93
• Slide Number 94
• Slide Number 95
• Slide Number 96
• Slide Number 97
• Slide Number 98

9898

44 Tokluk ve darbeye dayanıklılık

• Slide Number 1
• Slide Number 2
• Slide Number 3
• Slide Number 4
• Slide Number 5
• Slide Number 6
• Slide Number 7
• Slide Number 8
• Slide Number 9
• Slide Number 10
• Slide Number 11
• Slide Number 12
• Slide Number 13
• Slide Number 14
• Slide Number 15
• Slide Number 16
• Slide Number 17
• Slide Number 18
• Slide Number 19
• Slide Number 20
• Slide Number 21
• Slide Number 22
• Slide Number 23
• Slide Number 24
• Slide Number 25
• Slide Number 26
• Slide Number 27
• Slide Number 28
• Slide Number 29
• Slide Number 30
• Slide Number 31
• Slide Number 32
• Slide Number 33
• Slide Number 34
• Slide Number 35
• Slide Number 36
• Slide Number 37
• Slide Number 38
• Slide Number 39
• Slide Number 40
• Slide Number 41
• Slide Number 42
• Slide Number 43
• Slide Number 44
• Slide Number 45
• Slide Number 46
• Slide Number 47
• Slide Number 48
• Slide Number 49
• Slide Number 50
• Slide Number 51
• Slide Number 52
• Slide Number 53
• Slide Number 54
• Slide Number 55
• Slide Number 56
• Slide Number 57
• Slide Number 58
• Slide Number 59
• Slide Number 60
• Slide Number 61
• Slide Number 62
• Slide Number 63
• Slide Number 64
• Slide Number 65
• Slide Number 66
• Slide Number 67
• Slide Number 68
• Slide Number 69
• Slide Number 70
• Slide Number 71
• Slide Number 72
• Slide Number 73
• Slide Number 74
• Slide Number 75
• Slide Number 76
• Slide Number 77
• Slide Number 78
• Slide Number 79
• Slide Number 80
• Slide Number 81
• Slide Number 82
• Slide Number 83
• Slide Number 84
• Slide Number 85
• Slide Number 86
• Slide Number 87
• Slide Number 88
• Slide Number 89
• Slide Number 90
• Slide Number 91
• Slide Number 92
• Slide Number 93
• Slide Number 94
• Slide Number 95
• Slide Number 96
• Slide Number 97
• Slide Number 98