internetometr podział cyfrowy śląskich mmsp · raport z badań zęść i. projekt...
TRANSCRIPT
Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego
Internetometr – podział cyfrowy
śląskich MMSP
Raport z badań
Część I
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Lider:
Partner:
Publikacja bezpłatna Dominika Stefanowska Anna Ceńkar Wrocław, grudzień 2011 r. ISBN 978-83-63344-01-6 Wydawca: Europejskie Centrum Wspierania Przedsiębiorczości Sp. z o.o. ul. Tadeusza Kościuszki 110/20 50-441 Wrocław
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Spis treści
Wstęp ............................................................................................................................................... 4
I. Raport z badania jakościowego .................................................................................................... 7
1. Opis badania .............................................................................................................................. 7
2. Sprzęt komputerowy i Internet w firmie ................................................................................... 8
2.1 Ogólna charakterystyka firm ............................................................................................... 8
2.2 Znaczenie sprzętu komputerowego i Internetu w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa ...... 9
2.3 Polityka firm w zakresie wykorzystania sprzętu komputerowego i Internetu .................. 16
3. Umiejętności korzystania z komputera i Internetu. ................................................................ 22
3.1 Profile stanowisk uwzględniające umiejętności korzystania z komputera i Internetu ..... 22
3.2 Umiejętności korzystania z komputera i Internetu kandydatów do pracy ....................... 25
3.3 Umiejętności korzystania z komputera i Internetu pracowników firm ............................ 26
3.4 Sposoby nabywania i podnoszenia umiejętności korzystania z komputera i Internetu przez pracowników ........................................................................................................................ 30
II. Raport z badania ilościowego .................................................................................................... 32
1. Informacje o przeprowadzonym badaniu ............................................................................... 32
1.1. Wprowadzenie ................................................................................................................. 32
1.2. Opis metodologii badania ................................................................................................ 32
2. Analiza wyników ...................................................................................................................... 34
2.1 Informacje o respondentach i przedsiębiorstwach ........................................................... 34
2.2 Samoocena w zakresie umiejętności cyfrowych ............................................................... 41
2.3 Cele wykorzystywania komputerów i Internetu w pracy .................................................. 51
2.4 Częstotliwość korzystania z komputera i Internetu .......................................................... 63
2.5 Potrzeby szkoleniowe i edukacyjne .................................................................................. 87
2.6 Bariery korzystania z komputera i/lub Internetu w pracy ................................................ 95
2.7 Wyniki testu kompetencji ............................................................................................... 100
III. Podsumowanie ....................................................................................................................... 108
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Pro
jekt wsp
ółfin
anso
wan
y przez U
nię Eu
rop
ejską ze środ
ków
Euro
pejskiego
Fun
du
szu Sp
ołeczn
ego
Wstęp
Prezentowany raport jest rezultatem pierwszego z dwóch cykli badań1
przewidzianych do realizacji w ramach projektu pod nazwą „Internetometr –
podział cyfrowy śląskich MMSP”, finansowanego z Europejskiego Funduszu
Społecznego, w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet VIII
Regionalne Kadry Gospodarki, Poddziałanie 8.1.2 Wsparcie procesów
adaptacyjnych i modernizacyjnych w regionie. Projekt, w okresie od stycznia
2011 r. do czerwca 2012 r., realizują firmy HRFACE i H-consulting.
Przedmiotem projektu są badania i analizy podziału cyfrowego2 (w tym
przede wszystkim różnic w zakresie posiadanych umiejętności cyfrowych) wśród
kobiet i mężczyzn pracujących w mikro-, małych i średnich przedsiębiorstwach
na terenie województwa śląskiego. Termin „podział cyfrowy” stał się popularny
w połowie lat 90-tych. Początkowo służył do określania dysproporcji
w technicznych możliwościach dostępu do Internetu. Obecnie jest on rozumiany
szerzej i obejmuje możliwości tworzenia i wykorzystywania informacji
oraz edukacji. Sam dostęp techniczny nie oznacza bowiem faktycznego dostępu,
jeśli brakuje odpowiednich umiejętności i wiedzy. Ponadto wykluczenie cyfrowe
wynika z szybkiego tempa rozwoju technologii informatycznych, za którym
nie nadążają posiadane umiejętności i możliwości.
Stopień wykorzystania Internetu jest uwarunkowany istnieniem
odpowiedniej infrastruktury technicznej przetwarzania i przesyłania informacji
(czyli technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych – ICT). W miarę jak wzrasta
liczba przedsiębiorstw i osób podłączonych do sieci, rośnie znaczenie samego
1 Każdy cykl obejmuje realizację i analizę wyników badań jakościowych metodą Indywidualnych Wywiadów
Pogłębionych oraz badań ilościowych techniką wywiadu kwestionariuszowego (PAPI). 2 Inne używane zamiennie pojęcia to: wykluczenie cyfrowe, luka cyfrowa, digital divide.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
Internetu, który z technicznej ciekawostki stał się bardzo istotnym elementem
systemu społeczno-gospodarczego. Podstawowe dane publikowane przez Główny
Urząd Statystyczny dotyczące wykorzystania komputerów i dostępu do Internetu
w śląskich przedsiębiorstwach, w porównaniu do pozostałych województw,
prezentuje tabela nr 1. Odsetek śląskich przedsiębiorstw wykorzystujących
komputery i mających dostęp do Internetu jest podobny jak średnia krajowa.
Niższy natomiast od średniej krajowej jest odsetek pracujących, wykorzystujących
komputer bądź komputer z Internetem przynajmniej raz w tygodniu. Jest to istotne
z uwagi na to, iż infrastruktura tworzy tylko potencjał3 dla wzrostu
konkurencyjności przedsiębiorstw w warunkach społeczeństwa informacyjnego.
Najważniejsi są ludzie, pracownicy. To przez nich i dla nich tworzone są coraz
sprawniejsze, lecz także coraz bardziej skomplikowane i wyspecjalizowane
rozwiązania organizacyjne oraz sieci wzajemnych relacji społeczno-gospodarczych.
Konsekwencją tych procesów jest wzrastająca wielkowymiarowość podziału
cyfrowego. Podział ten nie sprowadza się bowiem tylko do liczby wykluczonych
przedsiębiorstw i zatrudnionych osób, a więc tych przedsiębiorstw i osób, które
nie wykorzystują technologii teleinformatycznych, ale również do stopnia
wykluczenia.
Głównym celem projektu jest zwiększenie – w oparciu o uzyskane wyniki
badań i analiz – zdolności realizacji właściwych działań dostosowawczych
przez podmioty związane z gospodarką i rynkiem pracy województwa śląskiego,
w tym przede wszystkim jednostki samorządu terytorialnego i instytucje rynku
pracy (Powiatowe Urzędy Pracy, instytucje szkoleniowe, agencje zatrudnienia).
Szczegółowe cele badania umożliwią określenie profili stanowisk
pod względem umiejętności korzystania z komputera i Internetu, pozwolą ocenić
umiejętności korzystania z komputera i Internetu kandydatów do pracy
oraz pracowników firm. Ponadto zostaną zidentyfikowane sposoby nabywania
3 Bądź ogranicza potencjał.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
i podnoszenia umiejętności cyfrowych przez pracowników. Dokonana zostanie
ocena znaczenia sprzętu komputerowego i Internetu w funkcjonowaniu
przedsiębiorstwa, a także ocena polityki firm w zakresie wykorzystywania ICT.
Tabela 1. Wybrane aspekty wykorzystania komputerów i Internetu w przedsiębiorstwach w Polsce
według województw i wielkości przedsiębiorstwa
P
rzed
sięb
iors
twa
wyk
orz
ystu
jące
ko
mp
ute
ry (
jako
%
prz
edsi
ębio
rstw
ogó
łem
)
Prz
edsi
ębio
rstw
a m
ając
e
do
stęp
do
Inte
rnet
u (
jako
%
prz
edsi
ębio
rstw
ogó
łem
)
Prz
edsi
ębio
rstw
a z
szer
oko
pas
mo
wym
do
stęp
em
do
Inte
rnet
u (
jako
% p
rzed
sięb
iors
tw
z d
ost
ępem
do
Inte
rnet
u)
Pra
cują
cy, w
yko
rzys
tują
cy
kom
pu
ter
prz
ynaj
mn
iej r
az w
tygo
dn
iu (
od
sete
k)
Pra
cują
cy, w
yko
rzys
tują
cy
kom
pu
ter
z d
ost
ępe
m d
o
Inte
rnet
u p
rzyn
ajm
nie
j raz
w
tygo
dn
iu (
od
sete
k)
Prz
edsi
ębio
rstw
a p
osi
adaj
ące
wła
sną
stro
nę
inte
rnet
ow
ą (j
ako
%
prz
edsi
ębio
rstw
z d
ost
ępem
do
Inte
rnet
u)
Styczeń 2010
Dolnośląskie 97,0 96,1 73,1 38,4 31,3 67,5
Kujawsko-pomorskie 98,0 96,5 66,0 33,8 28,4 65,1
Lubelskie 93,9 91,6 62,4 34,4 24,3 56,6
Lubuskie 98,4 95,1 67,4 30,0 24,1 50,6
Łódzkie 97,8 96,6 66,1 33,3 27,4 62,9
Małopolskie 97,4 95,7 68,0 37,7 32,0 66,8
Mazowieckie 97,0 96,2 74,5 51,0 42,4 73,7
Opolskie 98,5 98,5 64,7 29,2 25,1 64,3
Podkarpackie 97,6 95,8 64,1 35,6 28,8 64,3
Podlaskie 97,4 95,8 74,6 37,6 31,6 60,8
Pomorskie 97,8 96,5 70,6 41,5 36,0 69,0
Śląskie 97,2 95,8 72,6 36,8 31,8 67,7
Świętokrzyskie 92,9 92,9 56,8 33,8 26,7 54,8
Warmińsko-mazurskie
96,2 94,0 60,2 28,5 23,0 52,8
Wielkopolskie 97,1 95,0 68,4 36,8 29,1 63,3
Zachodniopomorskie 98,2 97,6 64,2 33,9 29,5 60,6
Ogółem W tym:
97,1 95,8 69,0 40,1 33,3 65,5
Małe (10-49 pracujących)
96,5 94,8 64,1 37,1 33,6 60,5
Średnie (50-249 pracujących)
99,1 99,0 84,3 34,6 30,8 81,6
Duże (250 i więcej pracujących)
99,6 99,5 97,1 45,9 34,8 90,7
Dane dla przedsiębiorstw bez sekcji K. Dane wyróżnione kolorem niebieskim obarczone są znacznym
błędem losowym.
Źródło: GUS, Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2006-2010,
Warszawa 2010; Wykorzystanie technologii informacyjno-(tele)komunikacyjnych
w przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych w 2010 r. (tablice), GUS, www.stat.gov.pl
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
I. Raport z badania jakościowego
1. Opis badania
Badanie zostało przeprowadzone w marcu i kwietniu 2011 r. metodą
indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI – in-depth interview). Na potrzeby
badania przeprowadzono łącznie 20 wywiadów indywidualnych, w których wzięły
udział osoby będące pracownikami śląskich MMSP, w których do pracy
wykorzystywane jest co najmniej jedno stanowisko ze sprzętem komputerowym
w momencie badania. Respondenci charakteryzowali się okresem zatrudnienia nie
krótszym niż dwa miesiące. Wywiady indywidualne oparto o przygotowany
scenariusz badania IDI, który miał na celu uzyskanie wyniku porównywalnego.
Każdy wywiad odbył się z użyciem sprzętu rejestrującego głos (dyktafon),
po wcześniejszym uzyskaniu zgody osoby zakwalifikowanej do badania.
Rejestrowanie wywiadu miało na celu sporządzenie transkrypcji wykorzystanej
do przygotowania raportu końcowego podsumowującego przeprowadzone
badania. Spotkania prowadził wykwalifikowany moderator. Przed rozpoczęciem
ankiety, uczestnicy zostali poinformowani o współfinansowaniu projektu
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
Do badania wytypowano 20 osób, zatrudnionych na zróżnicowanych
stanowiskach pracy, w tym wchodzących w skład kadry zarządzającej.
Tak urozmaicona grupa osób objętych badaniem zapewniła kompleksowe
poznanie opinii i diagnozę problemów w zakresie określonym przez cele badania.
Wywiad oparty został o wcześniej przygotowany scenariusz i obejmował kolejno
zagadnienia: informacje dotyczące firmy oraz wykorzystania w niej sprzętu
komputerowego i Internetu, a także umiejętności korzystania z komputera
i Internetu pracowników/kandydatów do pracy.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
2. Sprzęt komputerowy i Internet w firmie
2.1 Ogólna charakterystyka firm
W badaniu wzięło udział 20 osób zatrudnionych w MMSP (13 kobiet
i 7 mężczyzn), reprezentujących 4 mikro-, 9 małych i 7 średnich przedsiębiorstw.
Respondenci reprezentowali następujące branże: informatyczną, usługową,
energetyczną, górniczą, produkcyjną. Badane firmy w większości funkcjonują
na rynku krajowym i zagranicznym. Niewielu badanych pracowników zdeklarowało
działalność firmy stricte na rynku lokalnym. Przeważającą formą prawną
przedsiębiorstw, których reprezentanci brali udział w badaniu, były spółki prawa
handlowego. Wystąpiły również firmy prowadzone w formie jednoosobowej
działalności gospodarczej. Respondenci byli pracownikami przedsiębiorstw,
w których w większości dominował kapitał polski, natomiast zdecydowana
mniejszość badanych reprezentowała firmy, w których kapitał był zagraniczny.
Następnie w zakresie informacji ogólnych, badani przedstawili sytuację
ekonomiczną firmy oraz perspektywy utrzymania bądź jej zmiany.
Chęć poznania aktualnych warunków ekonomicznych badanych firm w odniesieniu
do rozwoju i inwestycji w technologie informacyjne i telekomunikacyjne, wydaje
się uzasadniona. Nakłady w podstawowy sprzęt komputerowy nie stanowią
nadmiernego obciążenia budżetu firmowego, jednakże przy konieczności
wdrożenia skomplikowanych systemów informatycznych, w których zastosowano
najnowsze rozwiązania, trzeba uwzględnić spore wydatki finansowe
(np. oprogramowanie dedykowane i spersonalizowane, nowoczesny sprzęt).
Ponad połowa respondentów sytuację finansową swoich firm oceniła
korzystnie, określając ją jako: „stabilną”, „dobrą”, „nie ma z tym problemu”,
„nie jest źle”. Na uwagę zasługuje fakt, iż w równej części byli to pracownicy
mikro-, małych oraz średnich przedsiębiorstw.
Pozostali uczestnicy wskazali na niekorzystną sytuację finansową, udzielając
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
następujących odpowiedzi: „na taką dosyć … działamy ale jest trochę trudności”,
„przyzwoita”, „trudna”, „nieciekawa”, „średnio na minusie”. Niekorzystna sytuacja
finansowa przedsiębiorstw wiązana była z kryzysem gospodarczym. W przypadku
niekorzystnej kondycji finansowej firmy, nakłady na rozwój ICT, nie są realizowane.
Brak możliwości użytkowania najnowszych osiągnięć technologii informacyjnej
i telekomunikacyjnej w niektórych branżach (zaawansowana produkcja
w motoryzacji, zaopatrzeniu szpitalnym, elektronice) może pogłębiać kryzys
finansowy i podział cyfrowy przedsiębiorstw.
2.2 Znaczenie sprzętu komputerowego i Internetu w funkcjonowaniu
przedsiębiorstwa
W dzisiejszych czasach ciężko sobie wyobrazić jakąkolwiek branżę MMSP,
w której nie wykorzystywano by sprzętu komputerowego i Internetu. Poziom
komputeryzacji organizacji zależy od wielu czynników, z których m.in. można
wyróżnić: środki finansowe, świadomość kadry zarządzającej, strategia rozwoju.
Technologie ICT na dobre zagościły w obecnie działających przedsiębiorstwach bez
względu
na ich wielkość, jednakże ich poziom wykorzystania jest różny. Wykorzystanie
sprzętu komputerowego i Internetu wiąże się z oszczędnością czasu, a to przekłada
się bezpośrednio na wydajność pracy pracownika i zysk pracodawcy.
Punktem wyjścia do oceny znaczenia sprzętu komputerowego i Internetu
w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa było zapytanie rozmówców o określenie
procentu pracowników korzystających w pracy z takiego sprzętu. Połowa
respondentów wskazała, że niemal wszyscy pracownicy wykorzystują w swojej
pracy sprzęt komputerowy. Natomiast w pozostałych firmach sprzęt komputerowy
wykorzystuje mniej niż połowa zatrudnionych. Jest to związane z faktem, iż nie
wszystkie stanowiska pracy wymagają zaopatrzenia w sprzęt komputerowy
i Internet, co z kolei nie jest jednoznaczne z wykluczeniem cyfrowym danego
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
przedsiębiorstwa.
W związku z kwestią znaczenia sprzętu komputerowego i Internetu w firmie
uczestnicy wywiadu zostali poproszeni o wskazanie obszarów działalności firmy,
które taki sprzęt wykorzystują. Badani wymieniali przede wszystkim: dział
administracyjny, kadry, księgowość, marketing, dział jakości, sprzedaży, logistykę,
dział technologiczny, zarząd, controlling i zaopatrzenie. Warto wskazać, iż ponad
połowa respondentów reprezentowała zakłady produkcyjne, a więc takie, gdzie
stopień zaawansowania technologicznego jest wyższy niż w przypadku branż
nieprodukcyjnych. Jednocześnie w większości przypadków, produkcja w tych
firmach była skomputeryzowana.
W grupie zakładów produkcyjnych nieliczni respondenci wskazali,
że: „komputery nie są wykorzystywane w hali produkcyjnej”, „tylko produkcja nie
wykorzystuje komputerów i Internetu”, „komputery nie obsługują produkcji”
(produkcja w tych firmach oparta była o ręczną pracę zatrudnionych: manualne
mieszanie farb, remonty i produkcja urządzeń małej mechanizacji). W tych firmach
nieskomputeryzowane działy produkcyjne rozmówcy określili jako standard
w branży. W przytoczonych odpowiedziach można dostrzec nieświadome
wykluczenie cyfrowe. Oczywiście istnieją skomputeryzowane linie produkcyjne dla
ww. branż, jednakże ich wprowadzenie związane jest z nakładami finansowymi, a
przede wszystkim wiedzą zarządzających o możliwości komputeryzacji danego
działu. Zdecydowane wskazywanie przez respondentów braku wykorzystania
sprzętu komputerowego w działach produkcyjnych wskazuje na nieświadomość
możliwości użytkowania takiego sprzętu. Ponadto można wskazać, iż sprzęt
komputerowy nie jest wykorzystywany w badanych firmach na stanowisku pracy
sprzątaczki, kierowcy, mechanika samochodowego, a więc takich, w których
faktyczne wykorzystanie takiego sprzętu nie jest potrzebne. Warte podkreślenia są
następujące wypowiedzi rozmówców:
„tylko pracownicy administracyjni typu sprzątaczki nie korzystają i
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
praktycznie można powiedzieć, że utrzymanie ruchu nie korzysta z
komputerów, mechanik samochodowy”,
„dział technologiczny ma najlepszy sprzęt komputerowy oraz dział kontroli
jakości”. Respondenci reprezentujący wszystkie przedsiębiorstwa uznali, że
wykorzystanie sprzętu komputerowego i Internetu jest standardem w
branży, którą reprezentują. Można na tej podstawie wnioskować, że w tych
firmach nie występuje wykluczenie cyfrowe ze względu na dostęp do
technologii informatycznych.
Wszyscy uczestnicy badania wskazali, iż podstawowym obszarem
działalności firmy, w którym użytkowany jest sprzęt komputerowy i Internet jest
dział administracyjny. W obszarze tym wykorzystywane są usługi on-line
w kontaktach z administracją publiczną, korzystanie z usług bankowych
i finansowych. Elektroniczna administracja publiczna tzw. e-administracja
wykorzystywana jest najczęściej i polega na dostarczaniu i pobieraniu dokumentów
(w formie cyfrowej) oraz bieżącego monitorowania zmian w przepisach prawa.
Głównym atutem wskazywanym przez rozmówców była oszczędność czasu
w załatwianiu spraw urzędowych, a stosowanie takich rozwiązań zostało określone
jako typowe w branży. W przypadku elektronicznej administracji publicznej
jej stopień zaawansowania w dużej mierze zależy od rozwoju i nakładów
czynionych w administrację państwową. Skomplikowane systemy informatyczne
do przesyłania odpowiednio zabezpieczonych danych, które pokonują drogę
przedsiębiorstwo urząd, finansowane są z budżetu państwa. Przedsiębiorstwo
musi tylko zaopatrzyć się w bezpłatne aplikacje4 udostępniane przez państwową
instytucję publicznoprawną lub organ administracji publicznej.
Na funkcjonowanie przedsiębiorstwa, w którym wykorzystywany jest sprzęt
komputerowy i Internet, wpływa również typ oprogramowania używanego
4 Np.: program komputerowy o nazwie „Płatnik” umożliwia wysyłanie dokumentów ubezpieczeniowych do Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych w formie elektronicznej przez osoby i firmy, na których ciąży taki obowiązek. Program jest bezpłatny, jednakże współpracuje tylko z systemem MS Windows. Warto wskazać również system „e-Deklaracje”, który umożliwia podmiotom gospodarczym przesyłanie drogą elektroniczną deklaracji podatkowych.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
w firmie. Prawie wszyscy respondenci wskazali, że w ich przedsiębiorstwie
używane jest oprogramowanie standardowo dostępne na rynku, które
w niektórych przypadkach można dostosowywać do konkretnych potrzeb
użytkownika. W zdecydowanej mniejszości były firmy, w których oprogramowanie
jest dedykowane, tworzone specjalnie na ich zlecenie. Oprogramowanie
dedykowane jest rozwiązaniem wymagającym zdecydowanie większych nakładów
finansowych, niż oprogramowanie ogólnodostępne. Na uwagę zasługuje fakt,
iż uczestnicy badania mieli świadomość istnienia możliwości tworzenia
unikatowego oprogramowania dostosowanego do potrzeb przedsiębiorstwa. Może
to wskazywać, iż wykluczenie cyfrowe firm reprezentowanych przez uczestników
badania nie przebiega na poziomie świadomości możliwości wykorzystania danego
instrumentu z zakresu ICT. Zdecydowanie bardziej możliwą blokadą, która będzie
definiowała podział cyfrowy wśród badanych MMSP, będzie blokada braku
możliwości finansowania nowoczesnych rozwiązań ICT. Badane firmy, w których
użytkuje się oprogramowanie dedykowane, są firmami z udziałem kapitału
zagranicznego.
Wracając do aspektu używania oprogramowania komputerowego w ogóle,
odpowiadający wskazali, że wdrażanie takich systemów poprzedzone było
szkoleniami. W badanych firmach użytkowano następujące programy: Pakiet
Office, SAP, Access, Lex, Płatnik, Huzar, Solid Works, CAD, bazy SQL, programy typu
CRM, Kaspersky. Podsumowując powyższe jest to tzw. oprogramowanie biurowe,
księgowo – kadrowe, bazy danych, prawnicze, kontrolujące jakość, monitorujące
procesy zachodzące w firmie, projektowe, wspomagające zarządzanie relacjami
z klientami, antywirusowe. W zakresie oprogramowania dedykowanego
czy personalizowanego pod kątem potrzeb danej firmy, respondenci udzielali
następujących odpowiedzi:
„Na początku był to gotowy produkt. Później był modyfikowany i
dostosowywany do naszej firmy. Teraz jest stricte pod naszą firmę”,
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
„Generalnie jest to oprogramowanie dostępne na rynku ale jeżeli chodzi
o SAP i Expertis to są programy, które są dostępne na rynku, nie mniej
jednak każdy musi być dostosowany do konkretnych wymogów danej firmy”,
„Są to specjalistyczne oprogramowania. Na przykład Solid Works w kontroli
jakości, w dziale technologicznym są dedykowane programy pod te działy w
rynku motoryzacyjnym. No i oprócz tego mamy dedykowany program do
monitorowania produkcji dedykowany specjalnie dla naszej firmy. Napisany
pod naszą firmę. Firma zewnętrzna. I dzięki temu dostaliśmy dotacje unijne,
także skorzystaliśmy po prostu z tego”.
Cytowane wypowiedzi pochodzą od respondentów zatrudnionych
w średnich firmach, w których jest kilka działów: produkcja, zaopatrzenie,
marketing, logistyka, kadra zarządzająca. Dedykowane programy wykorzystywane
w przedsiębiorstwach o złożonej strukturze mają na celu ułatwienie pracy przez
przyspieszenie komunikacji i wymiany informacji, łączenie danych, koordynację
działów. W programach tych każdy ma dostęp do bazy danych, a poszczególne
etapy pracy mogą być monitorowane. Wspomagają one różne funkcje
przedsiębiorstwa, a ich głównym celem ma być najefektywniejsza realizacja
procesów zachodzących w firmie. Wyżej wskazane argumenty w zakresie
użytkowania oprogramowania dedykowanego najczęściej były wskazywane przez
rozmówców:
„Nasz profil produkcji jest dość specyficzny. Nie ma na rynku takiego
standardowego oprogramowania, które pomogłoby nam monitorować
proces produkcyjny dobrze. W tym momencie na każdym etapie
produkcyjnym potrafimy zapoznać się z takimi informacjami, na przykład jak
i ile detali zostało wyprodukowanych przez danego pracownika, ile on
narzędzi na to zużył, jak długo pracował nad danym detalem. Są to bardzo
przydatne informacje, które przydają się nam do planowania produkcji i
szukania oszczędności”.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Badani opisywali programy dedykowane jako narzędzia ułatwiające pracę
wszystkim zatrudnionym i jednocześnie mające duży wpływ na zwiększenie
wydajności prowadzonej produkcji. Ponadto z wypowiedzi rozmówców wynika,
iż nie występują żadne problemy z dostępem do podstawowego oprogramowania,
a świadomość różnorodnych rozwiązań programistycznych jest wśród badanych
przedsiębiorstw na bardzo wysokim poziomie.
Znaczenie sprzętu komputerowego i Internetu w przedsiębiorstwie zbadano
również przez pryzmat ich wpływu na wydajność pracy pracowników. Respondenci
zgodnie uznali, że sprzęt komputerowy wpływa na produktywność pracy.
Odpowiadający wskazywali na: łatwość i szybkość w poszukiwaniu informacji,
możliwość dokształcania, przepływ i analizę danych oraz wydajność pracy:
„Ja w dzisiejszych czasach sobie w ogóle nie wyobrażam, że można działać
bez sprzętu komputerowego, integracja działalności poszczególnych działów
byłaby po prostu niemożliwa bez komputerów i Internetu”,
„Pomaga … łączność z tymi zamówieniami ... coś w tym magazynie, te stany
można bardzo łatwo … To jest ułatwienie, szybciej można coś wyliczyć”, „Na
produkcji, to tam wydajność powiedzmy od takiego zwykłego systemu
paczkowego, to tam wydajność wzrosła nawet o 35%, szybciej jesteśmy w
stanie przesłać dane”,
„Szybkość i poprawność tego całego rachunku ekonomicznego, oszczędność
czasu, to po prostu jest narzędzie pracy”.
Na uwagę zasługuje wypowiedź respondenta, w której komputeryzacja
przedsiębiorstwa powiązana została ze zmniejszeniem liczby pracowników: „Przy
tym zatrudnieniu, które jest tutaj i przy tym zakresie obowiązków, który pracownicy
mają nie wyobrażam sobie pracy bez sprzętu komputerowego,
bez podstawowych narzędzi, które są wykorzystywane. Byłoby to zupełnie
nierealne, to zatrudnienie musiałoby być co najmniej dwukrotnie takie”.
Wyraźnego zaznaczenia wymaga fakt, iż stwierdzenie to było jednostkowe.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Jednakże idąc tym tokiem rozumowania, można wyciągnąć wniosek, iż podział
cyfrowy przedsiębiorstw mógłby przebiegać według schematu: duże zatrudnienie
przy jednocześnie niskim stopniu komputeryzacji przedsiębiorstwa kontra
zmniejszenie zatrudnienia wspomagane wysoką komputeryzacją firmy
oraz najnowszymi rozwiązaniami z zakresu ICT. O wyborze jednego z powyższych
schematów każdorazowo, w większości przypadków, będzie decydował czynnik
finansowy oraz rachunek ekonomiczny przedsiębiorstwa.
W zakresie znaczenia Internetu w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa
respondenci słusznie zwrócili uwagę, iż może być on wykorzystywany przez
pracowników do celów niezwiązanych z wykonywaniem obowiązków służbowych:
„Są tego dobre i złe strony. Jeżeli mają ciągłość dostępu do Internetu to
zajmują się nie tym co trzeba, prawda? Wiadomo. Ale raczej ma dobrą
stronę bo poszerzają swoje umiejętności i wiadomości nabyte w Internecie”,
„Mamy serwer, który śledzi działania. Natomiast pracownicy, mam nadzieję,
są wszyscy lojalni i wiedzą, że … zresztą podpisują dokumenty, pełną
odpowiedzialność za swój sprzęt używany”.
W firmach, w których zdawano sobie sprawę z problemu wykorzystywania
Internetu do innych celów niż służbowe, wprowadzano monitoring stron
internetowych. Pracownicy byli o tym fakcie poinformowani. Ponadto rozmówcy
wskazując zalety wykorzystania dostępu do Internetu, odpowiadali że:
”jest to podstawowe narzędzie komunikacji z klientami”, „cała komunikacja
odbywa się przez Internet”. Na uwagę zasługuje fakt, iż uczestnicy badania
świadomie wiązali wzrost wydajności pracowników wraz ze zwiększaniem
użytkowania sprzętu komputerowego i Internetu. Z relacji rozmówców można
wywnioskować, iż w śląskich MMSP występuje dość wysoka świadomość znaczenia
wykorzystania ICT w funkcjonowaniu przedsiębiorstw. Jednakże należy również
zauważyć, iż występuje luka cyfrowa w zakresie stosowania rozwiązań np.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
e-commerce5 i e-marketingu6. Wśród badanych firm w ogóle nie istniała
świadomość i potrzeba stosowania tego typu koncepcji. Z drugiej jednak strony
w badanych MMSP umiejętnie wykorzystywano rozwiązania z zakresu
e-administracji oraz e-bankingu.
Reasumując, wszyscy respondenci byli świadomi, że sprzęt komputerowy
i Internet ma bardzo duże znaczenie w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa, jednakże
wiedza ta nie obejmowała wszystkich rozwiązań z zakresu ICT możliwych
do zastosowania. Szersza wiedza w zakresie możliwości stosowania nowoczesnych
technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych była zauważalna w przypadku
respondentów, którzy reprezentowali średnie przedsiębiorstwa produkcyjne.
2.3 Polityka firm w zakresie wykorzystania sprzętu komputerowego i
Internetu
Polityką firmy można nazwać podstawowe kierunki działania oraz plany
związane z rozwojem przedsiębiorstwa. Aktualnie obecność firmy w Internecie
można uznać za normę oraz wyznacznik nowoczesnego zarządzania organizacją.
Powyższe potwierdzili wszyscy uczestnicy badania, wskazując że reprezentowane
przedsiębiorstwa posiadają swoją stronę internetową. Wśród informacji zawartych
na firmowych stronach www znalazły się dane teleadresowe, oferta, struktura
firmy. Nieliczne organizacje posiadały na swoich stronach firmowych rozwiązania
będące bardziej zaawansowanymi narzędziami internetowymi: „zakładka
download”, „wyszukiwarka”, możliwość korzystania z Intranetu. Powyższe
rozwiązania zostały zastosowane jedynie w kilku średnich przedsiębiorstwach.
Niewątpliwie związane jest to z możliwością finansowania bardziej
skomplikowanych narzędzi wykorzystanych na firmowych stronach internetowych.
5 E-commerce – z ang. handel elektroniczny , są to różne procedury wykorzystujące środki i urządzenia elektroniczne
zmierzające do zawarcia transakcji handlowej, np.: handel internetowy, w którym dochodzi do transakcji pomiędzy sprzedającym a kupującym. Najpowszechniejszą formą handlu elektronicznego są sklepy internetowe. 6 E-marketing – tzw. marketing internetowy, wykorzystuje Internet w celach reklamowych, które mają doprowadzić do
sprzedaży produktów i usług oferowanych przez firmę. Marketing internetowy jest częścią e-commerce.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
W tym miejscu można również dostrzec podział cyfrowy badanych firm
na wyższym poziomie niż definiowany podstawowo. Co prawda wszystkie
przedsiębiorstwa posiadały własne strony internetowe, jednakże ich konstrukcja
była zróżnicowana. Być może zróżnicowanie to wynika z kondycji finansowej firmy,
jej wielkości lub świadomości osób decyzyjnych w organizacji na temat możliwych
rozwiązań.
Respondenci wskazywali ponadto, iż na stronach firmowych zamieszczane
są informacje z życia firmy, formularze zapytań, oferty pracy, historia firmy.
Uczestnicy badania z przedsiębiorstw, gdzie strony internetowe były
technologicznie bardziej zaawansowane, potwierdzali również ich bieżącą
aktualizację. We wszystkich udzielanych odpowiedziach widoczna była świadomość
potrzeby istnienia w Internecie. Jednakże, żadna ze stron internetowych badanych
przedsiębiorstw nie posiadała narzędzi z zakresu e-commerce. Przy czym potrzeba
prowadzenia handlu elektronicznego oraz zawierania transakcji handlowych
z wykorzystaniem firmowej strony internetowej, w ogóle przez respondentów nie
była artykułowana. W większości przypadków strona www związana była
z prezentacją firmy oraz promocją prowadzonej działalności. Zapewne
ma to wpływ na zwiększanie szans marketingowych, jednakże w zakresie e-handlu
brak wykorzystania stosownych rozwiązań świadczy o wykluczeniu cyfrowym na tej
płaszczyźnie.
Kolejna kwestia związana z polityką badanych firm w zakresie
wykorzystywania sprzętu komputerowego i Internetu dotyczy inwestycji
z uwzględnieniem ICT. Prawie wszyscy respondenci potwierdzili fakt, iż w ciągu
ostatnich dwóch lat w ich firmach były dokonywane różne inwestycje,
co niewątpliwie związane było z dobrą kondycją finansową badanych
przedsiębiorstw. Respondenci wskazywali, że nakłady finansowe dotyczyły:
„rozwiązań technologicznych”, „utworzono stanowisko pracy dla nowego
pracownika”, „była wymiana laptopów”, „były remonty”, „rozbudowa zakładu”,
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
„zakup parku maszynowego”, „inwestycja typu wdrożenie nowego systemu
komputerowego, modernizacja sprzętu komputerowego”. Prawie wszystkie firmy w
ramach swoich inwestycji modernizowały sprzęt komputerowy. Kupowane były:
komputery, monitory, laptopy, drukarki, serwery, oprogramowanie, telefony
komórkowe, nawigacje. Na uwagę zasługuje fakt, iż w jednej firmie (średnie
przedsiębiorstwo) sprzęt komputerowy jest leasingowany, co również oznacza
inwestycję w ICT.
Brak nakładów finansowych w modernizację sprzętu komputerowego
i Internetu potwierdzili bardzo nieliczni uczestnicy badania. W tej grupie zostały
udzielone następujące odpowiedzi:
„Nie, z tego co wiem nie. Sprzęt komputerowy do firmy w ciągu ostatnich
dwóch lat raczej nie, z tego względu, że to co zakupiliśmy kiedyś jak
najbardziej się sprawdza”,
„Jeżeli chodzi o inwestycje w sprzęt komputerowy to tutaj nie. Te inwestycje,
które były poczynione 3-4 lata temu, one jakby zostały już przewidziane na
przystosowanie do zwiększenia zatrudnienia już wtedy i to się utrzymuje na
tym poziomie”.
Brak inwestycji w ICT w tak długim okresie, jaki został wskazany
w powyższych wypowiedziach, stawia badane firmy na granicy wykluczenia
cyfrowego. Obecne tempo rozwoju ICT wymaga częstej i sprawnej aktualizacji
wiedzy o nowych możliwościach, a co za tym idzie częstej implementacji tych
rozwiązań do stosowania w przedsiębiorstwach. Trudno bowiem nie zauważyć
faktu, iż systematyczne nakłady finansowe w infrastrukturę ICT firmy wpływają
na jej konkurencyjność i osiągane dochody.
Na uwagę zasługuje kwestia planowanych inwestycji w sprzęt komputerowy
w badanych firmach w ciągu najbliższego roku. Tylko nieliczni respondenci
potwierdzili, że w ich przedsiębiorstwach będą przeznaczane na ten cel środki
finansowe. Większość badanych wskazało, że firma:
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
„nie ma takich planów”,
„jeżeli trzeba będzie kogoś nowego zatrudnić”,
„nie mam takich planów sprecyzowanych, pewnie coś się kupi, żeby sobie
odnowić”,
„kiedy któryś z komputerów się zepsuje”, „nie znam, ale myślę, że w tej
kwestii będzie pewna stagnacja”,
„na chwilę obecną nie będziemy modernizować, bo mamy sprzęt
nowiuteńki”.
Inwestycje w tym obszarze zdeterminowane są przez zwiększenie zatrudnienia
lub starzenie się/zużycie sprzętu komputerowego. Żaden z respondentów
nie wskazał bariery finansowej, która mogłaby wykluczać inwestycję w ICT.
Jednakże brak planów zakupu i modernizacji sprzętu komputerowego można
powiązać z kryzysem gospodarczym i obawami co do wydatkowania na ten
cel firmowych środków finansowych.
Polityka badanych MMSP w zakresie wykorzystania sprzętu komputerowego
i Internetu została zbadana również przez pryzmat zagrożeń dla ich działalności
w związku z wykorzystaniem ICT. Mniej niż połowa rozmówców potwierdziła,
że używanie w pracy sprzętu komputerowego z dostępem do Internetu jest
zagrożeniem dla przedsiębiorstwa. Zdaniem badanych zagrożenia związane
są z bezpieczeństwem firmowych danych elektronicznych: „Obszarem
potencjalnych zagrożeń jest bezpieczeństwo (…) ktoś może włamać się do nas
i uszkodzić nam jakieś informacje, czy informacje co gorsza klientów, ale też
związane z wyciekiem chociażby danych osobowych, praw autorskich, wszelkiego
rodzaju takich kwestii związanych z prawem”. Wśród zagrożeń wymieniano
również: „wirusy”, „włamania hakerów”, „kradzież danych”. Innym
niebezpieczeństwem wskazywanym przez rozmówców było użytkowanie przez
pracowników sprzętu komputerowego do potrzeb nie związanych
z wykonywaniem obowiązków służbowych. Takie marnowanie czasu pracy
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
uczestnicy badania określali jako „kradzież czasu pracy”.
Ponadto respondenci, którzy dostrzegali zagrożenia związane
z wykorzystaniem sprzętu komputerowego i Internetu, potwierdzili stosowanie
w ich firmach monitoringu korzystania z Internetu oraz blokad stron
internetowych: „mamy zablokowane portale społecznościowe”. Jeden
z rozmówców zwrócił uwagę na ważną rolę działu IT, który odpowiada
za bezpieczeństwo teleinformatyczne firmy. Ponadto wskazał, iż w jego firmie
obowiązuje polityka bezpieczeństwa IT: „każdy pracownik ma obowiązek
zapoznania się z nią i zobowiązuje się do przestrzegania tych zasad”. Ponad połowa
respondentów uznała, że nie dostrzega zagrożeń dla działalności firmy, jakie niesie
ze sobą używanie sprzętu komputerowego i dostęp do Internetu. W tej grupie
jeden z badanych wskazał na ryzyko zawirusowania komputera,
ale nie zdiagnozował tego jako poważnego problemu „czasami się jakieś wirusy
zakradają, ale nie stanowi to specjalnego zagrożenia”. Respondenci wskazywali,
że podstawą bezpieczeństwa komputerowego i internetowego jest zaufanie
do pracowników oraz ich lojalność. Fakt, iż ponad połowa respondentów
nie dostrzega zagrożeń związanych z używaniem sprzętu komputerowego
i Internetu, może być związany z brakiem kadry posiadającej zaawansowaną
wiedzę w zakresie bezpieczeństwa ICT. Polityka bezpieczeństwa firmy powinna
zawierać ocenę ryzyka utraty bezpieczeństwa IT oraz plan działania w przypadku
wystąpienia sytuacji kryzysowej, ponadto powinna definiować możliwe zagrożenia.
Z powyższego wynika, iż w ponad połowie badanych MMSP występuje luka
cyfrowa związana z brakiem wiedzy w zakresie bezpieczeństwa ICT.
Polityka badanych MMSP analizowana była również pod kątem
zachodzących zmian w zakresie wykorzystania sprzętu komputerowego i Internetu,
jakie miały miejsce w ciągu ostatnich dwóch lat. Prawie wszyscy rozmówcy
potwierdzili wystąpienie takich zmian w swoich firmach. Modyfikacje te polegały
na: „stosowaniu nowszych rozwiązań - składanie zamówień kiedyś przez
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
telefon/fax, teraz przez Internet”, „szybszym i lepszym przekazywaniu informacji do
różnych instytucji, kontrahentów”, „stosowaniu nowszych programów”.
Respondenci wskazali, że: „Wszystko odbywa się za pośrednictwem specjalnych
programów oraz stron”, „Pracujemy szybciej, mamy lepsze umiejętności, lepiej
wykorzystujemy możliwości jakie daje nam Internet”, „Łączność z Urzędem
Skarbowym, z ZUS-em, z bankiem”, „Można szybciej znaleźć historię zamówień”.
Jeden z respondentów z średniej firmy zwrócił uwagę na instytucję
kwalifikowanego podpisu elektronicznego7 „fakt wprowadzenia kwalifikowanych
podpisów elektronicznych w bardzo dużym stopniu ułatwił załatwianie spraw, jest
to związane z oszczędnością czasu w wypełnianiu obowiązków ustawowych (jest to
załatwiane drogą elektroniczną)”.
Rozmówcy zwrócili również uwagę na fakt miniaturyzacji sprzętu
komputerowego, stwierdzając że: „dzisiaj na jakimś paluszku (pendrive) potrafimy
przenosić takie olbrzymie pliki, gdzie kiedyś cała pamięć komputera nie była taka
duża”. Ponadto badani zauważyli, że w okresie ostatnich dwóch lat, sprzęt
komputerowy stał się tańszy. Podkreślenia wymaga również to, iż pytani z
łatwością potrafili omówić zmiany jakie dostrzegają w zakresie wykorzystania
sprzętu komputerowego i Internetu. Z udzielanych odpowiedzi wynika, iż w MMSP
reprezentowanych przez rozmówców, swobodnie wykorzystywane są rozwiązania
z zakresu e-bankowości oraz e-administracji przy jednoczesnym braku
wykorzystania narzędzi z zakresu e-handlu. W zasadzie można uznać,
iż świadomość rozmówców co do rozwiązań jakie umożliwia e-biznes8 jest
na średnim poziomie. Respondenci nie widzą potrzeby wykorzystania w swoich
firmach tak specyficznych możliwości lub nie posiadają wiedzy na ich temat. Można
7 Pojęcie zdefiniowane w ustawie z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz. U. z 2001 r. Nr 130,
poz. 1450 z późn. zm). Zgodnie z art. 3 pkt 1 ustawy podpis elektroniczny stanowią dane w postaci elektronicznej, które wraz z innymi danymi, do których zostały dołączone lub z którymi są logicznie powiązane, służą do identyfikacji osoby składającej podpis elektroniczny. 8 E-biznes to sposób prowadzenia działalności gospodarczej, który oparty jest o szeroko rozumiane rozwiązania
teleinformatyczne wykorzystywane w relacjach z wszystkimi współpracującymi podmiotami, na każdym etapie funkcjonowania organizacji. W skład e-biznesu wchodzą m.in. rozwiązania z zakresu e-handlu, e-administracji, e-bankowości.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
uznać, iż rozwiązania te aktualnie kreują innowacyjność firmy i nowe wartości
w organizacji. Brak świadomości tych atutów niewątpliwie będzie miał wpływ
na wzmożenie wykluczenia cyfrowego w zakresie wykorzystania ICT.
3. Umiejętności korzystania z komputera i Internetu.
3.1 Profile stanowisk uwzględniające umiejętności korzystania z
komputera i Internetu
Badani pracownicy śląskich MMSP zostali zapytani o stanowiska pracy, jakie
istnieją w ich firmach. W dobie komputeryzacji niemal każdego stanowiska pracy,
określenie ich profilu z uwzględnieniem umiejętności korzystania z ICT, powinno
być ważnym elementem doboru kadry pracowniczej przez osoby zarządzające
przedsiębiorstwem.
Stanowiska pracy z firm respondentów, można pogrupować w następujące
obszary:
kadra zarządzająca (zarząd, dyrekcja, właściciel),
kadra kierownicza (kierownicy poszczególnych działów),
specjaliści (księgowość, kadry, marketing, sprzedaż, logistyka, obsługa
klienta, dział IT),
pracownicy biurowi (asystentka, sekretarka, stażysta, kasjer),
produkcja (ślusarz, tokarz, operator, maszynista, magazynier),
pracownicy gospodarczy (sprzątaczka, portier, kierowca).
Z udzielonych odpowiedzi, wynika że w małych przedsiębiorstwach
struktura stanowisk pracy jest prosta (pracownik -> kierownik -> właściciel).
W średnich firmach można zaobserwować strukturę funkcjonalną, gdzie specjaliści
działają w obszarze oznaczonym przez zakres umiejętności.
Ponad połowa respondentów uznała, że w ich firmach na wymienionych
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
stanowiskach pracy (poza stanowiskami, gdzie nie jest użytkowany sprzęt
komputerowy w ogóle) wymagana jest podstawowa znajomość obsługi sprzętu
komputerowego i Internetu. Elementarną znajomość ICT rozmówcy przypisywali
pracownikom zatrudnionym w działach administracyjnych, gdzie do obsługi
komputera wymagana była minimalna znajomość programów biurowych.
Jeden z uczestników badania stwierdził, iż „poziom obsługi komputera
pracownik musi mieć na bardzo wysokim poziomie, ponieważ to główne narzędzie,
które wykorzystujemy w firmie”. Z uzyskanych od rozmówców odpowiedzi wynika,
iż większego zakresu znajomości ICT, zwłaszcza w działach administracyjnych,
wymaga się w mikro i małych przedsiębiorstwach, gdzie pracownik wykonuje
szerszy zakres obowiązków: „podstawy na pewno nie", „(…) Ja praktycznie zajmuję
się finansami i kadrowymi i praktycznie znajomością wszystkich przepisów”.
Respondenci z przedsiębiorstw, w których zatrudniani byli specjaliści definiowali
wymagania co do obsługi ICT w sposób różnorodny. Przedstawiane były zarówno
wymagania znajomości ICT w stopniu podstawowym oraz zaawansowanym:
„Programista musi znać język programowania i potrafić go wykorzystać
na potrzeby projektu (…) przynajmniej w stopniu podstawowym. Jeżeli
chodzi o osoby, które zajmują się grafiką, no to niezbędna jest znajomość
programów graficznych. Opiekunowie klienta muszą mieć dobre
kompetencje związane z obsługą pakietu biurowego”,
„Dział księgowości czy marketing to kładzie się duży nacisk na umiejętności
obsługi konkretnych programów typu Microsoft Excel,
bo jest narzędziem potężnym i można go dobrze wykorzystać w pracy”,
„W dziale administracyjnym podstawowe, ale w konstrukcyjnym to już jest
specjalistyczne, wysoki poziom musi być”,
„Należy biegle posługiwać się w Internecie, umieć poszukać, jeżeli się
realizuje zamówienia”.
Różnorodność wypowiedzi badanych można wiązać z polityką firmy
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
co do wymogów znajomości ICT dla różnych stanowisk pracy. Powyższego
nie można oceniać w sposób jednoznaczny, gdyż w zależności od różnych
okoliczności, umiejętności korzystania z komputera i Internetu wymagane
są w stopniu podstawowym lub zaawansowanym. Teza ta nie dotyczy stanowisk,
na których sprzęt komputerowy nie jest wykorzystywany: „pracownicy fizyczni –
nie ma takiego wymogu, żeby w ogóle się posługiwali i też nie mają dostępu
do komputera na co dzień”.
Rozmówcy częściej odnosili się do umiejętności korzystania ze sprzętu
komputerowego, pomijając umiejętności internetowe. Nieliczni wskazywali
na wymagania sprawnego wyszukiwania informacji w Internecie. Taka sytuacja
stawia w opozycji wcześniejsze twierdzenia badanych, co do wykorzystywania
usług on-line. W zupełności została pominięta umiejętność wykorzystywania poczty
e-mail. Być może respondenci uznali to za standard nie wymagający dodatkowego
omawiania w trakcie rozmowy z moderatorem.
Ponadto pytani dostrzegali, że osoby z wyższym wykształceniem
„przychodzą” już do pracy z podstawową znajomością obsługi sprzętu
komputerowego i Internetu. Jeden z rozmówców reprezentujący małe
przedsiębiorstwo wskazał, iż: „w niedługim czasie będziemy wymagać
od pracowników tego podstawowego ECDL9, to jest takie komputerowe prawo
jazdy”. W tym przypadku pogłębiona wiedza z zakresu ICT osoby wchodzącej
w skład kadry zarządzającej, najprawdopodobniej będzie miała wpływ na wyższe
wymagania co do umiejętności korzystania ze sprzętu komputerowego i Internetu
w stosunku do kandydatów do pracy i pracowników.
9 Skrót ECDL oznacza z ang. European Computer Driving Licence, Europejski Certyfikat Umiejętności
komputerowych, jednolity dla całej Unii Europejskiej, którego posiadanie potwierdza podstawowe umiejętności z zakresu użytkowania komputera osobistego.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
3.2 Umiejętności korzystania z komputera i Internetu kandydatów do
pracy
W tej części wywiadu rozmówcy zostali poproszeni o ocenę kandydatów
do pracy pod względem umiejętności korzystania z komputera i Internetu.
Świadomość tych umiejętności pozwala ocenić jakość przygotowania do pracy
kandydatów, a także ukazuje aktualny potencjał osób poszukujących pracy.
Generalna opinia respondentów co do umiejętności kandydatów w zakresie
wykorzystania rozwiązań ICT, sprowadza się do stwierdzenia, że w powyższym
zakresie lepiej przygotowani są ludzie młodzi posiadający wyższe wykształcenie.
Ponadto respondenci w większości potwierdzali dobre przygotowanie kandydatów
do pracy w zakresie ich umiejętności obsługi komputera i Internetu. Zdaniem
respondentów wynika to z faktu, iż kandydaci posiadają sprzęt komputerowy
w domu:
„Raczej wszyscy znają komputer, w tej chwili to nie jest jakaś nowość, każdy
ma komputer w domu”,
„Jeśli to są stanowiska administracyjne, to tutaj raczej nie widzę problemu w
obsłudze komputera. Wydaje mi się, że każdy uczeń czy nawet student miał
to w trakcie nauki i raczej każdy teraz z nas ma komputer
w domu, więc nie ma z tym najmniejszego problemu. Może być problem
z funkcjami Excela”,
„Młodzi ludzie dzisiaj rodzą się z tą umiejętnością, starsi, doświadczeni
ludzie, oczywiście chcący pracować wiedzieli, że bez umiejętności
użytkowania tego sprzętu nie będą mieli szans zatrudnienia w odpowiednich
branżach”.
W ocenie rozmówców sytuacje, w których kandydaci aplikujący na dane
stanowisko nie odpowiadają wymogom określonym w treści ogłoszenia o pracę,
zdarzają się coraz rzadziej. Respondenci jednostkowo podkreślali, iż w przypadku
stanowisk pracy (inżynieria produkcji), gdzie wykorzystywane są skomplikowane
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
systemy komputerowe, prócz dobrego przygotowania kandydatów do pracy
w zakresie wykorzystywania ICT, niezbędne jest również doświadczenie nabyte
w trakcie kilkuletniej pracy na podobnym stanowisku. Z powyższego wynika,
iż dobre przygotowanie kandydatów w zakresie obsługi ICT jest w dzisiejszych
czasach standardem, zwłaszcza wśród ludzi młodych, którzy obsługi sprzętu
komputerowego i Internetu uczyli się w trakcie swojej edukacji. Starsi kandydaci
byli postrzegani przez pryzmat posiadanego doświadczenia i chęci do pracy,
zwłaszcza w przypadku stanowisk specjalistycznych. W stosunku do takich
kandydatów wymóg umiejętności obsługi komputera i Internetu definiowany był
przez rozmówców w podstawowym zakresie.
3.3 Umiejętności korzystania z komputera i Internetu pracowników
firm
Kwestia stopnia wykluczenia cyfrowego w odniesieniu do pracowników
śląskich MMSP może być trudna do określenia z uwagi na domniemany brak
obiektywizmu wśród uczestników badania. Trudno bowiem uzyskać wiarygodne
informacje, które mogłyby rzucać negatywne światło na reprezentowaną
organizację, nawet przy zapewnieniu najwyższego stopnia poufności danych.
Zdecydowana większość rozmówców stwierdziła, iż w ich firmach
pracownicy nie mają problemów ze spełnieniem wymagań odnośnie obsługi
sprzętu komputerowego i Internetu. Nieliczni wskazali, że niektórzy pracownicy
mają trudności ze spełnieniem stawianych wymagań w przypadku
specjalistycznych stanowisk pracy, na których wykorzystywane
jest niestandardowe oprogramowanie:
„Tu są właśnie problemy, bo nie każdy ma umiejętność posługiwania się
tymi programami, w takich przypadkach stosujemy wewnętrzne szkolenia”,
„Osoba, która została ostatnio zatrudniona dopiero się uczy, bo pracuje
niecałe dwa tygodnie, jeszcze się szkoli i poznaje programy”,
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
„Część naszych pracowników musi się doszkolić, ale to potrzebuje podnieść
umiejętności takie techniczne, choćby posługiwania się klawiaturą, czy
wpisywania danych, mogłyby to robić szybciej”.
Na uwagę zasługuje fakt, iż respondenci wskazujący powyższe trudności
w użytkowaniu ICT, reprezentowali małe i średnie przedsiębiorstwa. Wynik ten
zdaje się przeczyć wyobrażeniom, że powyżej zdefiniowane problemy najczęściej
występują w mikroprzedsiębiorstwach. Z powyższych wypowiedzi wynika ponadto,
że pracownicy śląskich MMSP w większości przypadków nie mają trudności z
obsługą podstawowych programów komputerowych, standardowo
wykorzystywanych w czasie użytkowania komputera. Rozmówcy mieli w tym
przypadku na uwadze pracowników zatrudnionych w działach administracyjnych.
Ponadto użytkowanie w stopniu podstawowym komputera w domu, przekłada
się na bezproblemowe jego używanie w pracy. To stwierdzenie pokrywa
się z wynikami dotyczącymi umiejętności obsługi ICT kandydatów do pracy, którzy
podstawową wiedzę informatyczną nabywali w trakcie nauki lub użytkowania
komputera w warunkach domowych.
Uczestnicy zostali zapytani również o zatrudnienie, w reprezentowanych
przez nich śląskich MMSP, pracowników wykonujących pracę poza siedzibą firmy
przy wykorzystaniu sprzętu komputerowego, Internetu i telefonu. Respondenci
opowiadając o zdolnościach wykorzystania ICT przez pracowników
nie wykonujących swojej pracy w siedzibie firmy, zwracali uwagę na dodatkowe
aspekty, które nie były prezentowane w wypowiedziach wcześniejszych. Połowa
badanych potwierdziła występowanie takiej formy zatrudnienia
w przedsiębiorstwach, które reprezentują. Są to stanowiska pracy
tzw. przedstawicieli handlowych, którzy użytkują mobilny sprzęt komputerowy
(laptop, netbook), Internet bezprzewodowy oraz telefon komórkowy.
Przedstawiciele handlowi, to grupa pracowników, którzy z racji specyfiki swojej
pracy, z wykorzystaniem rozwiązań ICT nie mają zazwyczaj żadnych problemów.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Ponadto w pracy wykorzystują sprzęt komputerowy, który nie jest standardowo
wykorzystywany w siedzibie firmy. Przykładem mogą być nawigacje GPS,
palmptopy, smartfony:
„Mają samochody, mają laptopy i telefony, mobilny Internet co się wkłada
do laptopów”,
„Podstawowe narzędzie pracy to laptop z Blueconnectem plus komórka i
samochód służbowy”,
„Ta osoba posługuje się komputerem mobilnie, ma notebook, Internet
bezprzewodowy, z każdego miejsca ma możliwość kontaktu”.
Rozmówcy ponadto potwierdzili, iż ta forma zatrudnienia będzie
w ich firmach nadal wykorzystywana, a utrzymanie i rozwój takich stanowisk pracy
związane jest z popytem na usługi/produkty, które firma oferuje. Pozostali
respondenci odpowiedzieli, iż w ich firmach „nie ma potrzeby” zatrudniania
pracowników wykonujących pracę poza siedzibą przedsiębiorstwa i w przyszłości
nie planują tworzenia takich miejsc pracy.
W zakresie społeczno – demograficznych cech pracowników w obszarze
umiejętności wykorzystania ICT w śląskich MMSP, uczestników badania zapytano
o wpływ płci oraz wieku na te umiejętności. Praktycznie wszyscy rozmówcy
stwierdzili, iż w ich firmach nie występują różnice w zakresie umiejętności obsługi
komputera i Internetu pomiędzy zatrudnionymi kobietami i mężczyznami:
„Po połowie mamy w administracji kobiety i mężczyzn i wszyscy tak samo
pracują”,
„Nie tutaj takich różnic ja nie widzę. Myślę, że to wynika z długości
doświadczenia w pracy”,
„W niektórych działach widzi się, że mężczyźni jak gdyby górują
o tę obsługę w danym zakresie sprzętu komputerowego, ale są takie
sytuacje czy działy, gdzie jest odwrotna sytuacja. Tak więc nie dzieliłbym
tego ze względu na płeć”.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Jeden z rozmówców zauważył w swoim przedsiębiorstwie zróżnicowanie
umiejętności w obsłudze komputera ze względu na płeć zatrudnionych
pracowników. Na uwagę zasługuje fakt, iż firma ta zajmuje się produkcją odzieży
i zatrudnia więcej kobiet niż mężczyzn, średnia wieku pracujących tam kobiet
wynosi 40 lat: „Krojownia, szwalnia, na szwalni jest właśnie ten system ETON,
to jest komputerowo sterowanie, zarządzanie linią produkcyjną, tam jest
38 stanowisk. Czyli to wygląda tak, że na każdym stanowisku, szwaczka ma swój
terminal, w zasadzie komputer, w którym może odczytać różnego rodzaju dane.
Kobiety radzą sobie w naszym przypadku lepiej”. Różnica w obsłudze sprzętu
komputerowego, która została wskazana powyżej, zależna jest od specyfiki
zatrudnienia i branży przedsiębiorstwa.
W zakresie czynników różnicujących poziom umiejętności ICT, respondenci
zapytani o wpływ wieku pracowników na te umiejętności, w większości
odpowiedzieli, że nie widzą takich różnic, ale wskazywali również, że:
„Młodsze osoby szybciej sobie potrafią poradzić w pewnych sferach”,
„Osoby starsze, które dopiero zaczęły pracę z komputerem i z Internetem, na
pewno to więcej czasu zajmie niż osobie młodej”,
„Młodszym to łatwiej na pewno przychodzi”,
„Jeśli ktoś powiedzmy 10 lat temu skończył studia informatyczne to troszkę
ta informatyka rożni się od tej informatyki dzisiejszej”.
Odpowiedzi cytowane powyżej wskazują jednoznacznie, że w badanych
firmach występuje zróżnicowanie w poziomie umiejętności ICT ze względu na wiek.
Pierwsze odpowiedzi rozmówców, o braku takich różnic, wynikają być może
z obawy przed posądzeniem o dyskryminację pracowników z uwagi na ich wiek.
Z odpowiedzi respondentów wynika ponadto, że im wyższe wykształcenie
pracownika, tym lepszy jest jego poziom umiejętności obsługi sprzętu
komputerowego i Internetu. Tylko nieliczni rozmówcy odpowiedzieli wprost,
że wiek pracownika ma wpływ na jego poziom umiejętności ICT:
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
„Bardziej oporne są osoby wiekiem starsze na wszelkiego rodzaju nowinki
oraz właśnie wdrażanie nowych systemów”,
„Czym starszy tym ma może trudniej, młodszy to łatwiej”,
„Starszym jest gorzej niż wszystkim młodym, bo młodzi mają w szkole”.
Jeden z rozmówców zauważył, że umiejętności komputerowe osób starszych
„nie są tak zaawansowane, tak dobre jak u ludzi troszeczkę młodszych”, jednakże
„wśród tych osób można dostrzec dwie grupy ludzi”, tych którzy chcą się uczyć
i dokształcać i tych, którzy nie mają takiej potrzeby, ponieważ „tą pracę mają”,
więc brak im mobilizacji. Zatem niektórzy starsi pracownicy, którzy mają
świadomość swoich niższych umiejętności obsługi sprzętu komputerowego
i Internetu, zdają sobie również sprawę z potrzeby doszkalania i zdobywania tych
umiejętności.
Wypowiedzi respondentów potwierdzają fakt zróżnicowania poziomu
umiejętności ICT pracowników ze względu na wiek. Należy podkreślić,
iż w badanych śląskich MMSP, gdzie zróżnicowanie to nie zostało przez badanych
wskazane, średni wiek zatrudnionych pracowników wynosi ok. 30 lat. Natomiast
tam, gdzie zróżnicowanie zostało wskazane wprost, średni wiek pracowników
został określony na ok. 45 lat.
3.4 Sposoby nabywania i podnoszenia umiejętności korzystania z
komputera i Internetu przez pracowników
Rozmówcy zapytani o podnoszenie kompetencji wśród pracowników
reprezentowanych przez nich śląskich MMSP, w większości potwierdzili, że w ich
firmach prowadzone są szkolenia podnoszące kwalifikacje zatrudnionych osób.
Proces doszkalania kadry jest zjawiskiem jak najbardziej pożądanym w każdej
organizacji. Połowa respondentów wskazała, iż zorganizowane szkolenia dotyczyły
podnoszenia kompetencji w zakresie umiejętności ICT. W zaledwie kilku
przypadkach szkolenia z obsługi sprzętu komputerowego i Internetu
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
współfinansowane były ze środków Unii Europejskiej. W tych firmach tego typu
szkolenia były przeprowadzane z większą częstotliwością. Część uczestników
wywiadu przyznała, że w ich firmach nie dostrzeżono potrzeby dokształcania
pracowników w zakresie umiejętności komputerowych.
Zdaniem ankietowanych, pracownicy najczęściej doszkalani są z obszaru
bezpieczeństwa i higieny pracy, zmian w przepisach, umiejętności negocjacyjnych,
windykacyjnych i sprzedażowych oraz językowych. Często pracownicy w ramach
podnoszenia kwalifikacji studiują. W przypadku szkoleń podnoszących umiejętności
ICT, dominują szkolenia poszerzające wiedzę z obsługi Pakietu Office, a więc
podstawowego programu biurowego: „Głównie w zakresie umiejętności
i możliwości wykorzystania Pakietu Office, a konkretnie Excela czy to w branży
finansowej czy marketingowej, w zakresie wykonywania analiz. Poza tym bazy
Access, akurat nie informatycy … to już specjalistycznie bazy język SQL i inne
odnośnie zarządzania danymi”.
Ponadto, szkolenia pracownicze pogłębiające kompetencje ICT dotyczyły
poszerzenia wiedzy lub poznania różnych programów komputerowych, zarówno
tych standardowo dostępnych na rynku oraz tych dedykowanych, tworzonych
na specjalne zamówienie przedsiębiorstwa. Na uwagę zasługuje fakt, iż w firmach,
w których dostrzegano braki w umiejętnościach ICT wśród kadry pracowniczej,
częściej przeprowadzano szkolenia podnoszące te umiejętności.
W przedsiębiorstwach, w których nie dostrzegano trudności w obsłudze sprzętu
komputerowego i Internetu, częściej przeprowadzano szkolenia specjalistyczne
z innych obszarów. Wymienianym powodem braku potrzeby przeprowadzania
szkoleń komputerowych, był fakt, iż obsługę komputera i Internetu nabywa
się w trakcie edukacji: „To wynika z wykształcenia i tego, że już w tej chwili
na studiach, czy w szkołach średnich obsługa komputera i Internetu jest
podstawą”. Częściej potrzebę i chęć doszkalania w zakresie kompetencji ICT
dostrzegali rozmówcy reprezentujący średnie przedsiębiorstwa.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
II. Raport z badania ilościowego
1. Informacje o przeprowadzonym badaniu
1.1. Wprowadzenie
W badaniu ilościowym cele szczegółowe zostały sformułowane podobnie jak
w badaniu jakościowym. Umożliwią one określenie profili stanowisk pod względem
umiejętności korzystania z komputera i Internetu, pozwolą również ocenić
umiejętności korzystania z komputera i Internetu pracowników firm. Ponadto
zostaną zidentyfikowane sposoby nabywania i podnoszenia umiejętności
cyfrowych przez zatrudnionych w badanych przedsiębiorstwach. Dokonana
zostanie ocena znaczenia sprzętu komputerowego i Internetu w funkcjonowaniu
przedsiębiorstwa, a także ocena polityki firm w zakresie wykorzystywania sprzętu
komputerowego i Internetu.
1.2. Opis metodologii badania
Badanie przeprowadzone zostało w okresie od czerwca do sierpnia 2011 r.
na terenie ośmiu podregionów województwa: bielskiego, bytomskiego,
częstochowskiego, gliwickiego, katowickiego, rybnickiego, sosnowieckiego oraz
tyskiego. Zostało nim objętych 402 pracowników zatrudnionych w mikro-, małych
lub średnich przedsiębiorstwach. Doboru próby dokonano metodą doboru
warstwowego.
Na podstawie danych o ilości osób należących do grupy docelowej została
oszacowana ilość wywiadów do zrealizowania w poszczególnych podregionach.
Na potrzeby badania przeszkolona została grupa ankieterów. W ramach
szkolenia, przeprowadzonego przez zespół badawczy, ankieterom przekazano
szczegółowe informacje o pytaniach zawartych w narzędziu, instrukcje dotyczące
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
sposobu docierania do respondentów oraz zasady skutecznej pracy
z ankietowanymi nad formularzem kwestionariuszowym. Ponadto badacze zostali
zapoznani z celami projektu, budową ankiety, regułami przejść pomiędzy
pytaniami. Wywiady z pracownikami odbywały się w siedzibach firm. Ankiety
wypełniał ankieter, którego zadaniem było zaproszenie do wywiadów losowo
wybrane osoby, po wcześniejszym upewnieniu się, że korzystają one ze sprzętu
komputerowego w pracy, w czym pomagały pierwsze pytania filtrujące. Po zadaniu
wszystkich pytań przez ankietera badany otrzymywał do wypełnienia test
kompetencji z zakresu umiejętności ICT. W sytuacjach niestandardowych
ankieterzy mieli zagwarantowane niezbędne wsparcie merytoryczne.
Do weryfikacji pracy ankieterów służyły kontakty telefoniczne nawiązywane z 15%
losowo wybranych respondentów, w trakcie których zbierane były także opinie
o pracy ankietera.
Kwestionariusz ankietowy składał się z 24 pytań pogrupowanych
w 5 modułów tematycznych oraz 2 modułów pytań filtrujących i metryczkowych.
Moduły tematyczne obejmowały kolejno zagadnienia: sprzęt i samoocena
w zakresie umiejętności cyfrowych, cele do jakich wykorzystywane są komputery
i Internet w firmach, częstotliwość korzystania z komputera i Internetu, potrzeby
szkoleniowe i edukacyjne oraz bariery korzystania z komputera i/lub Internetu
w pracy. Przy jego konstruowaniu wykorzystane zostały wyniki i wnioski z badania
jakościowego. Kwestionariusz badania został uzupełniony o „Test kompetencji
z zakresu umiejętności cyfrowych”.
Poprawność przygotowanego narzędzia badawczego została zweryfikowana
poprzez przeprowadzenie badania pilotażowego zrealizowanego na grupie osób
odpowiadających profilowi ustalonego doboru próby. W wyniku pilotażu
stwierdzono, że narzędzie jest czytelne zarówno w swojej treści jak i formie.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
2. Analiza wyników
2.1 Informacje o respondentach i przedsiębiorstwach
W badaniu wzięło udział 402 pracowników śląskich MMSP, 50,2% kobiet
i 49,8% mężczyzn (zob. wykres 1). Pracownicy mikroprzedsiębiorstw stanowili 57%
respondentów, małych 24,0%, a średnich 19% (zob. wykres 2).
50,2%
49,8%
Wykres 1. Struktura ankietowanych ze względu na płeć
Kobiety
Mężczyzni
57,0% 24,0%
19,0%
Wykres 2. Podział respondentów ze względu na wielkość przedsiębiorswa
Mikro
Małe
Średnie
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Ankietowani reprezentowali następujące branże: handlową 37%, usługową
48%, produkcyjną 15% (zob. wykres 3).
Wśród mikroprzedsiębiorstw największy odsetek stanowiły firmy z branży
usługowej (50%). W tej grupie firmy z branży handlowej reprezentowane były
przez 45,2% ankietowanych, natomiast z branży produkcyjnej przez 4,8%. W grupie
małych przedsiębiorstw największy odsetek stanowiły firmy usługowe (45,3%).
Na drugim miejscu znalazły się małe przedsiębiorstwa działające w branży
handlowej (30%), natomiast 24,2% małych firm prowadziło działalność
produkcyjną. Wśród średnich przedsiębiorstw największą grupę tworzyły firmy
działające w sektorze usług (42,9%), natomiast firmy produkcyjne stanowiły 36,3%.
Najmniej liczną grupą były firmy działające w branży handlowej, tu odsetek
badanych firm wyniósł 20,8%. Na uwagę zasługuje fakt, iż branża usługowa była
branżą dominującą. Odsetek firm działających w branży produkcyjnej wzrastał wraz
z wielkością przedsiębiorstwa, w przeciwieństwie do firm z branży handlowej,
które najliczniej były reprezentowane w grupie mikroprzedsiębiorstw, a ich udział
malał wraz ze wzrostem organizacji (zob. wykres 4).
37,0%
48,0%
15,0%
Wykres 3. Podział respondentów ze względu na rodzaj branży
Handel
Usługi
Produkcja
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Wśród kobiet biorących udział w ankiecie najczęściej zajmowanym
stanowiskiem było stanowisko sprzedawcy/pracownika handlowego (21,7%).
15,4% ankietowanych kobiet pracowało na stanowisku specjalisty ds.
ekonomicznych i zarządzania. Kobiety pracujące jako średni personel ds. biznesu
i administracji stanowiły 11,3% respondentów. Najmniej liczną grupą były kobiety
zatrudnione jako specjaliści z dziedziny prawa i dziedzin społecznych (2%)
(zob. tabela 2).
Tabela 2. Najczęściej zajmowane stanowisko wśród kobiet
Kobiety %
Sprzedawcy/pracownicy handlowi 21,7%
Specjaliści do spraw ekonomicznych i zarządzania 15,4%
Średni personel do spraw biznesu i administracji 11,3%
Pracownicy obsługi klienta 10,3%
Kierownicy do spraw zarządzania 7,4%
Sekretarki, operatorzy urządzeń 7,0%
Wyższa kadra zarządzająca 6,4%
Specjaliści do spraw technologii informacyjno-komunikacyjnych 4,5%
Pozostali pracownicy obsługi biura 3,5%
Kierownicy do spraw produkcji i usług 2,5%
Specjaliści z dziedziny prawa, dziedzin społecznych 2,0%
Również w przypadku badanych mężczyzn stanowisko
sprzedawcy/pracownika handlowego było zajmowane najczęściej (23,5%). Drugą
20,8%
30,5%
45,2%
42,9%
45,3%
50,0%
36,3%
24,2%
4,8%
Średnie
Małe
Mikro
Wykres 4. Rodzaj branży z uwzględnieniem wielkości przedsiębiorstwa
Produkcja Usługi Handel
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
co do wielkości grupę stanowili kierownicy ds. zarządzania (13,5%). 12,5%
pytanych mężczyzn pracowało przy obsłudze klienta. Najrzadziej ankietowani
mężczyźni byli zatrudnieni jako obsługa biura, a także jako robotnicy obróbki
metali oraz mechanicy maszyn i urządzeń (2%) (zob. tabela 3).
Tabela 3. Najczęściej zajmowane stanowisko wśród mężczyzn
Mężczyźni %
Sprzedawcy/pracownicy handlowi 23,5%
Kierownicy do spraw zarządzania 13,5%
Pracownicy obsługi klienta 12,5%
Specjaliści do spraw ekonomicznych i zarządzania 9,0%
Technicy informatycy 9,0%
Wyższa kadra zarządzająca 6,5%
Specjaliści do spraw technologii informacyjno-komunikacyjnych 5,5%
Kierownicy do spraw produkcji i usług 3,5%
Średni personel do spraw biznesu i administracji 3,0%
Pozostali pracownicy obsługi biura 2,0%
Robotnicy obróbki metali, mechanicy maszyn i urządzeń 2,0%
Największy odsetek mężczyzn (30%) tworzyli ankietowani w wieku 31-36 lat,
natomiast kobiet (32,6%) respondentki w wieku 26-30 lat. Osoby w wieku 18-25 lat
stanowiły 18% badanych (w tym 14,5% kobiet i 21,5% mężczyzn). Najmniejszy
procent ankietowanych reprezentowały osoby po 46 roku życia - 11,4% (w tym
14,3% kobiet i 8,4% mężczyzn) (zob. wykres 5).
18,0%
27,1%
28,3%
15,2%
8,9%
2,5%
14,5%
32,6%
26,6%
12,0%
10,3%
4,0%
21,5%
21,6%
30,0%
18,5%
7,4%
1,0%
18-25 lat
26-30 lat
31-36 lat
37-45 lat
46-55 lat
56-60 lat
Wykres 5. Struktura ankietowanych ze względu na wiek z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Zarówno mikro-, małe jak i średnie przebadane przedsiębiorstwa zatrudniały
największą ilość osób w przedziale wiekowym 26-30 i 31-36 lat. Stanowili
oni odpowiednio: w mikro 27% i 25,8%, w małych 34,4% i 31,3% oraz w średnich
27,3% i 29,8% pracujących. Najmniej ankietowanych po 56 roku życia było
zatrudnionych w małych firmach (1,1%), natomiast w mikro- i średnich
przedsiębiorstwach odsetek ich stanowił około 2,5% (zob. wykres 6).
Najwięcej ankietowanych (59%) posiadało wykształcenie licencjackie
lub wyższe (62,4% kobiet i 55,5% mężczyzn). Co trzeci z badanych ukończył szkołę
średnią lub policealną (31,6% kobiet i 35% mężczyzn). Natomiast
7,8% respondentów edukację zakończyło na poziomie szkoły zawodowej
(5% kobiet i 9% mężczyzn). Wykształcenie niepełne podstawowe lub podstawowe
zostało wskazane przez 0,8% osób biorących udział w badaniu (1% kobiet
i 0,5% mężczyzn) (zob. wykres 7).
19,6%
12,8%
16,9%
27,0%
34,4%
27,3%
25,8%
31,3%
29,8%
15,1%
14,9%
13,0%
10,0%
5,5%
10,4%
2,5%
1,1%
2,6%
Mikro
Małe
Średnie
Wykres 6. Struktura ankietowanych ze względu na wiek z podziałem na wielkość przedsiębiorstwa
18-25 lat 26-30 lat 31-36 lat 37-45 lat 46-55 lat 56-60 lat
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Biorąc pod uwagę wielkość firm, wykształcenie uczestników badania
kształtowało się następująco: w mikroprzedsiębiorstwach 6,1% zatrudnionych
posiadało wykształcenie zasadnicze zawodowe, 38,3% średnie lub policealne,
a 54,7% licencjackie lub wyższe. W małych firmach pracownicy z wykształceniem
zasadniczym zawodowym stanowili 13,7% badanych, z wykształceniem średnim
lub policealnym 29,5%, a z licencjackim lub wyższym 56,8%. Z uzyskanych wyników
można wywnioskować, iż wraz ze wzrostem firmy wzrastał udział osób
zatrudnionych, posiadających ukończone studia wyższe. Zaobserwowano również
zależność odwrotną – ilość pracowników posiadających wykształcenie wyższe
spadała wraz ze zmniejszaniem się przedsiębiorstwa (zob. wykres 8).
Analizując wysokość osiąganego przez respondentów wynagrodzenia,
dla największej części ankietowanych (38,8%) płace kształtowały się w przedziale
1100 - 1999 zł (43,6% kobiet i 34% mężczyzn). U niewiele więcej niż jednej czwartej
respondentów miesięczny dochód mieścił się pomiędzy 2000 a 2999 zł (19,8%
kobiet i 32,5% mężczyzn). 12,2% badanych (9,9% kobiet i 14,5% mężczyzn)
zarabiało w przedziale 3000 - 3999 zł. Natomiast prawie co dziesiąty pracownik
śląskich MMSP otrzymywał wypłatę przekraczającą 4000 zł miesięcznie
(8,9% kobiet i 10,5% mężczyzn). Osoby zarabiające poniżej 1100 zł stanowiły
0,8%
7,0%
33,2%
59,0%
1,0%
5,0%
31,6%
62,4%
0,5%
9,0%
35,0%
55,5%
Niepełne podstawowe lub podstawowe
Zasadnicze zawodowe
Średnie lub policealne
Licencjat lub wyższe
Wykres 7. Struktura ankietowanych pod względem wykszałcenia z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
13,2% ogółu respondentów (17,8% kobiet i 8,5% mężczyzn). Z zebranych danych
widać wyraźne różnice w wysokości osiąganych dochodów pomiędzy kobietami
i mężczyznami. Wynagrodzenia w przedziale od 1100 do 1999 zł osiągane były
przez 61,4% kobiet i 42,5% mężczyzn. Przy zarobkach wyższych proporcje
te są odwrotne: 38,6% kobiet i 57,5% mężczyzn osiąga płace powyżej 2000 zł
(zob. wykres 9).
0,9%
0,0%
1,3%
6,1%
13,7%
1,3%
38,3%
29,5%
23,4%
54,7%
56,8%
74,0%
Mikro
Małe
Średnie
Wykres 8. Struktura ankietowanych pod względem wykszałcenia z podziałem na wielkość przedsiębiorstwa
Niepełne podstawowe lub podstawowe Zasadnicze zawodowe
Średnie lub policealne Licencjat lub wyższe
13,2%
38,8%
26,1%
12,2%
9,7%
17,8%
43,6%
19,8%
9,9%
8,9%
8,5%
34,0%
32,5%
14,5%
10,5%
Do 1099 zł
Od 1100 do 1999 zł
Od 2000 do 2999 zł
Od 3000 do 3999 zł
4000 zł i więcej
Wykres 9. Struktura ankietowanych pod wzgledem dohodów netto z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Ankietowani zatrudnieni w mikroprzedsiębiorstwach zarabiający do 1999 zł
miesięcznie stanowili 59,6% badanych, natomiast osoby osiągające dochody
przewyższające 2000 zł reprezentowało dwie piąte pracowników. W małych
firmach pracownicy, których płace nie przekraczają 1999 zł stanowią połowę
respondentów. Druga połowa zarabia miesięcznie powyżej 2000 zł. Wyraźne
różnice w ilości osób zarabiających powyżej 2000 zł widać wśród zatrudnionych
w średnich przedsiębiorstwach. Było ich 68,9%, natomiast osób z niższym
wynagrodzeniem 31,1% (zob. wykres 10).
2.2 Samoocena w zakresie umiejętności cyfrowych
W tej części badania respondenci zostali poproszeni o ocenę swoich
umiejętności cyfrowych w zakresie wykorzystania komputera i Internetu
oraz wskazania urządzeń ICT wykorzystywanych w pracy zawodowej. Respondenci
zostali zapytani m.in. o wykorzystywane aplikacje biurowe, użytkowanie Internetu
oraz umiejętności sprawnej obsługi sprzętu komputerowego.
Ankietowani w większości przypadków wskazali, że bardzo dobrze i dobrze
radzą sobie z wysyłaniem e-maili z załącznikami (95,7%), poruszaniem
się po Internecie (95,8%), korzystaniem z wyszukiwarek internetowych (94%),
59,6%
50,0%
31,1%
40,4%
50,0%
68,9%
Mikro Małe Średnie
Wykres 10. Struktura ankietowanych pod względem dochodów netto z podziałem na wielkość przedsiębiorstwa
do 1999 zł 2000 zł i powyżej
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
wykorzystaniem edytorów tekstu (83,3%), a także wyszukiwaniem informacji
w bazie danych (80,9%).
Badani w stopniu bardzo słabym i słabym ocenili swoje umiejętności
w zakresie bezwzrokowego pisania na klawiaturze (23,1%), samodzielnego
tworzenia stron www (21,2%), wykorzystania programów graficznych (np. Corel,
Photoshop) (20,6%), tworzenia animacji (ruchomych obiektów) (17,9%) oraz
dokonywania obróbki dźwięku, filmu (16,4%). Ponadto 59,2% rozmówców
wskazało, że nie korzysta w ogóle z tworzenia animacji (ruchomych obiektów),
obsługi środowiska innego niż Windows (np. Linux) (58,5%), nie dokonuje obróbki
dźwięku, filmu (55%) oraz nie tworzy samodzielnie stron internetowych (52,2%).
Zaledwie około 1,3% respondentów zadeklarowało, iż w ogóle nie porusza się po
Internecie, co oznacza że nie korzysta z wyszukiwarek internetowych oraz nie
wysyła e-maili (zob. wykres 11). Ankietowani stwierdzili, iż lepiej sobie radzą
z wykorzystaniem Internetu, niż użytkowaniem komputera i aplikacji biurowych.
Porównując odpowiedzi kobiet i mężczyzn w zakresie samooceny
umiejętności cyfrowych (zob. wykres 12 i 13) można zauważyć, iż praktycznie nie
występują różnice między ich umiejętnościami internetowymi. Na bardzo dobre
i dobre umiejętności poruszania się po Internecie wskazało 95,5% kobiet
i 96% mężczyzn. Podobnie (94% kobiet i 97,5% mężczyzn) ocenili swoje
umiejętności w zakresie wysyłania e-maili z załącznikami. Znikome różnice
w odpowiedziach kobiet i mężczyzn występują w ocenie wykorzystania programów
graficznych (21% kobiet i 20% mężczyzn) oraz bezwzrokowym pisaniu
na klawiaturze (24,7% kobiet i 21,5% mężczyzn). Umiejętności te zostały przez nich
ocenione jako słabe lub bardzo słabe.
Największe różnice między odpowiedziami kobiet i mężczyzn występują
w przypadku oceny (w stopniu bardzo dobrym i dobrym) umiejętności ustawiania
zabezpieczeń antywirusowych (34,2% kobiet i 66% mężczyzn), instalowaniu
nowych urządzeń typu drukarka, skaner (60,4% kobiet i 83,5% mężczyzn)
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
oraz obsłudze środowiska innego niż Windows (np. Linux) (8,4% kobiet
i 25% mężczyzn). Ankietowani mężczyźni lepiej oceniają swoje umiejętności
w samodzielnym tworzeniu stron internetowych (5% kobiet i 21,5% mężczyzn) oraz
nagrywaniu płyt CD/DVD (71,3% kobiet i 87,5% mężczyzn).
Reasumując powyższe, różnice w zakresie podstawowych umiejętności
obsługi komputera i Internetu pomiędzy kobietami i mężczyznami nie występują
lub są nieznaczne. Znaczące dysproporcje można zauważyć w przypadku
umiejętności bardziej zaawansowanych, nie wykorzystywanych standardowo
lub często w trakcie użytkowania komputera lub Internetu w pracy.
Pro
jekt wsp
ółfin
anso
wan
y przez U
nię Eu
rop
ejską ze środ
ków
Euro
pejskiego
Fun
du
szu Sp
ołeczn
ego
44
4,7%
7,2%
12,7%
5,7%
3,5%
3,7%
2,5%
5,2%
1,2%
15,9%
15,9%
8,5%
10,7%
9,2%
8,7%
3,5%
12,7%
4,7%
4,2%
2,5%
1,7%
11,0%
18,4%
29,6%
13,4%
4,2%
2,7%
14,9% 2,2%
20,2%
12,4%
18,4%
12,7%
13,4%
8,2%
8,7%
8,7%
38,3%
14,9%
20,7%
7,5%
22,1%
13,9%
8,5%
19,2%
26,9%
9,2%
30,1%
6,5%
29,4%
26,1%
30,9%
22,4%
45,0%
6,2%
16,4%
5,7%
71,9%
81,8%
5,2%
76,6%
23,1%
7,5%
15,9%
3,7%
42,5%
55,2%
50,0%
57,0%
3,7%
39,9%
10,2%
52,2%
1,3%
1,3%
55,0%
1,2%
17,1%
58,5%
29,6%
59,2%
9,0%
5,8%
7,6%
10,2%
Wykorzystanie edytorów tekstu (typu Word)
Wykorzystanie programów graficznych (np. Corel, Photoshop)
Bezwzrokowe pisanie na klawiaturze
Samodzielne tworzenie stron internetowych
Korzystanie z wyszukiwarek internetowych
Wysyłanie e-maili z załącznikami
Dokonywanie obróbki dźwięku, filmu
Poruszanie się po Internecie
Ustawianie zabezpieczeń antywirusowych
Obsługa środowiska innego niż Windows (np. Linux)
Tworzenie prezentacji
Tworzenie animacji (ruchomych obiektów)
Instalowanie nowych urządzeń (drukarka, skaner itp.)
Drukowanie tabeli lub jej fragmentu z arkusza kalkulacyjnego typu Excel
Wyszukiwanie informacji w bazie danych
Nagrywanie płyt CD/DVD
Wykres 11. Stopień umiejętności cyfrowych ogółem
Bardzo słabo Słabo Średnio Dobrze Bardzo dobrze Nie korzystam
Pro
jekt wsp
ółfin
anso
wan
y przez U
nię Eu
rop
ejską ze środ
ków
Euro
pejskiego
Fun
du
szu Sp
ołeczn
ego
45
6,4%
8,4%
11,4%
6,9%
5,0%
5,0%
2,0%
3,0%
1,5%
0,5%
14,9%
16,3%
8,4%
8,4%
10,9%
6,4%
3,0%
7,4%
7,4%
4,5%
2,0%
2,0%
11,4%
15,4%
37,2%
11,9%
4,9%
4,0%
10,4%
2,5%
24,3%
9,9%
17,3%
11,4%
19,3%
8,9%
8,9%
13,4%
38,1%
14,4%
15,3%
4,5%
22,8%
16,8%
7,9%
21,2%
24,3%
5,9%
31,7%
5,4%
31,7%
26,7%
33,2%
24,8%
44,5%
3,5%
14,9%
0,5%
71,3%
77,2%
1,5%
74,3%
9,9%
2,5%
10,8%
1,5%
28,7%
54,0%
46,5%
46,5%
5,0%
45,4%
7,9%
63,3%
0,5%
1,5%
64,9%
1,5%
25,6%
70,3%
35,2%
71,3%
11,4%
5,4%
8,9%
13,3%
Wykorzystanie edytorów tekstu (typu Word)
Wykorzystanie programów graficznych (np. Corel, Photoshop)
Bezwzrokowe pisanie na klawiaturze
Samodzielne tworzenie stron internetowych
Korzystanie z wyszukiwarek internetowych
Wysyłanie e-maili z załącznikami
Dokonywanie obróbki dźwięku, filmu
Poruszanie się po Internecie
Ustawianie zabezpieczeń antywirusowych
Obsługa środowiska innego niż Windows (np. Linux)
Tworzenie prezentacji
Tworzenie animacji (ruchomych obiektów)
Instalowanie nowych urządzeń (drukarka, skaner itp.)
Drukowanie tabeli lub jej fragmentu z arkusza kalkulacyjnego typu Excel
Wyszukiwanie informacji w bazie danych
Nagrywanie płyt CD/DVD
Wykres 12. Stopień umiejętności cyfrowych wsród kobiet
Bardzo słabo Słabo Średnio Dobrze Bardzo dobrze Nie korzystam
Pro
jekt wsp
ółfin
anso
wan
y przez U
nię Eu
rop
ejską ze środ
ków
Euro
pejskiego
Fun
du
szu Sp
ołeczn
ego
46
1,0%
3,0%
6,0%
14,0%
4,5%
2,0%
2,5%
3,0%
7,5%
2,0%
17,0%
15,5%
8,5%
13,0%
7,5%
11,0%
4,0%
18,0%
2,0%
4,0%
3,0%
1,5%
10,5%
21,5%
22,0%
15,0%
3,5%
1,5%
19,5% 2,0%
16,0%
15,0%
19,5%
14,0%
7,5%
7,5%
8,5%
4,0%
38,5%
15,5%
26,0%
10,5%
21,5%
11,0%
9,0%
17,0%
29,5%
12,5%
28,5%
7,5%
27,0%
25,5%
28,5%
20,0%
45,5%
9,0%
18,0%
11,0%
72,5%
86,5%
9,0%
79,0%
36,5%
12,5%
21,0%
6,0%
56,5%
56,5%
53,5%
67,5%
2,5%
34,0%
12,5%
41,0%
2,0%
1,0%
45,0%
1,0%
8,5%
46,5%
24,0%
47,0%
6,5%
6,0%
6,5%
7,0%
Wykorzystanie edytorów tekstu (typu Word)
Wykorzystanie programów graficznych (np. Corel, Photoshop)
Bezwzrokowe pisanie na klawiaturze
Samodzielne tworzenie stron internetowych
Korzystanie z wyszukiwarek internetowych
Wysyłanie e-maili z załącznikami
Dokonywanie obróbki dźwięku, filmu
Poruszanie się po Internecie
Ustawianie zabezpieczeń antywirusowych
Obsługa środowiska innego niż Windows (np. Linux)
Tworzenie prezentacji
Tworzenie animacji (ruchomych obiektów)
Instalowanie nowych urządzeń (drukarka, skaner itp.)
Drukowanie tabeli lub jej fragmentu z arkusza kalkulacyjnego typu Excel
Wyszukiwanie informacji w bazie danych
Nagrywanie płyt CD/DVD
Wykres 13. Stopień umiejętności cyfrowych wsród mężczyzn
Bardzo słabo Słabo Średnio Dobrze Bardzo dobrze Nie korzystam
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
Pro
jekt wsp
ółfin
anso
wan
y przez U
nię Eu
rop
ejską ze środ
ków
Euro
pejskiego
Fun
du
szu Sp
ołeczn
ego
W zakresie oceny umiejętności obsługi komputera w kontekście wymagań
stawianych na stanowisku pracy 62,7% badanych oceniło swoje kompetencje jako
odpowiednie w stosunku do wymagań. Liczną grupę stanowiły również
odpowiedzi, w których badani ocenili posiadane zdolności wyżej od wymaganych
(31,3%). Natomiast 1,5% ankietowanych określiło swoje umiejętności jako niższe
od wyznaczanych na stanowisku pracy (zob. wykres 14).
Wyniki oceny umiejętności obsługi komputera w kontekście wymagań
stawianych na stanowisku pracy, zróżnicowane ze względu na płeć respondentów
wskazują, iż 70,2% kobiet i 55% mężczyzn ocenia swoje kompetencje jako
odpowiednie. Umiejętności wyższe od wymaganych wskazało 38,5% mężczyzn
oraz 24,3% kobiet, natomiast kompetencje niższe potwierdziło 2% mężczyzn
i 1% kobiet (zob. wykres 15).
31,3%
62,7%
1,5% 4,5%
Wyższe w stosunku do wymagań
Odpowiednie w stosunku do wymagań
Zbyt niskie w stosunku do wymagań
Nie wiem / trudno powiedzieć
Wykres 14. Ocena umiejętności obsługi komputera w kontekście wymagań stawianych na stanowisku pracy, ogółem
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
W kontekście umiejętności internetowych jakie wymagane są na danym
stanowisku pracy, respondenci wskazali, iż są one odpowiednie
w 57,2% odpowiedzi. Kompetencje wyższe od wymaganych zostały potwierdzone
przez 36,1% badanych. Natomiast tylko 1,2% ankietowanych określiło swoje
umiejętności jako zbyt niskie. Zaledwie 3% rozmówców zadeklarowało,
iż nie korzystają w pracy z Internetu.
Swoje umiejętności internetowe jako odpowiednie, w stosunku
do wymaganych, oceniło 60,4% kobiet i 53% mężczyzn. Wyższe umiejętności
zostały wskazane przez 31,7% kobiet i 40,5% mężczyzn. Niższy poziom kompetencji
internetowych potwierdziło 1,5% kobiet i 1% mężczyzn. W swojej pracy
4,4% kobiet i 1,5% mężczyzn nie korzysta z Internetu (zob. wykres 16).
Większa ilość respondentów oceniła swoje umiejętności komputerowe, jako
odpowiednie w stosunku do wymagań stanowiska pracy, w porównaniu
z umiejętnościami internetowymi.
24,3%
70,2%
1,0% 4,5%
38,5%
55,0%
2,0% 4,5%
Wyższe w stosunku do wymagań
Odpowiednie w stosunku do wymagań
Zbyt niskie w stosunku do wymagań
Nie wiem / trudno powiedzieć
Wykres 15. Ocena umiejętności obsługi komputera w kontekście wymagań stawianych na stanowisku pracy z podziałem na płeć
Kobiety
Mężczyźni
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
Respondenci zapytani o wykorzystywanie w pracy urządzeń cyfrowych
wskazali, iż najczęściej używają komputera stacjonarnego – 71,4% odpowiedzi
(75,3% kobiet i 67,5% mężczyzn). Komputer przenośny tzw. laptop
wykorzystywany był przez 56% badanych (47,5% kobiet i 64,5% mężczyzn). Z dużo
mniejszą częstotliwością ankietowani użytkowali przenośne urządzenia cyfrowe
typu smartfon (20,2% wskazań) oraz netbook (7,7% odpowiedzi). Na uwagę
zasługuje fakt, iż palmtopy (3,2%) i tablety (3%) były urządzeniami najrzadziej
wykorzystywanymi przez badanych w pracy zawodowej. Największą dysproporcję
pomiędzy odpowiedziami kobiet i mężczyzn można zaobserwować w przypadku
użytkowania smartfonów. Różnica ta wynosi, aż 19,6% (zob. wykres 17).
36,1%
57,2%
1,2% 3,0% 2,5%
31,7%
60,4%
1,5% 4,4% 2,0%
40,5%
54,0%
1,0% 1,5% 3,0%
Wyższe w stosunku do wymagań
Odpowiednie w stosunku do
wymagań
Zbyt niskie w stosunku do
wymagań
Nie korzystam z Internetu
Nie wiem / trudno powiedzieć
Wykres 16. Ocena umiejętności korzystania z Internetu w kontekście potrzeb stanowiska pracy z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
71,4%
56,0%
20,2%
7,7%
3,2%
3,0%
1,2%
75,3%
47,5%
10,4%
4,0%
1,0%
1,5%
1,5%
67,5%
64,5%
30,0%
11,5%
5,5%
4,5%
1,0%
Komputer stacjonarny
Komputer przenośny (laptop)
Smartfon
Mały komputer przenośny (netbook)
Palmtop
Tablet PC
Inne
Wykres 17. Urządzenia cyfrowe wykorzystywane w pracy zawodowej z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
Odpowiadając na pytanie jakie urządzenia cyfrowe używane są w pracy
zawodowej z uwzględnieniem podziału na wielkość przedsiębiorstwa, respondenci
wskazali, iż najczęściej wykorzystywany jest komputer stacjonarny (69,6% mikro-,
79% małych i 67,5% średnich przedsiębiorstw). Nieco rzadziej rozmówcy
wskazywali na użytkowanie komputerów przenośnych typu laptop (59,1% mikro-,
46,3% małych i 58,4% średnich przedsiębiorstw). Pozostałe urządzenia cyfrowe
typu smartfon, palmtop, tablet PC wykorzystywane były sporadycznie
(zob. wykres 18).
69,6%
79,0%
67,5%
59,1%
46,3%
58,4%
19,1%
17,9%
26,0%
9,1%
7,4%
3,9%
4,4%
3,2%
0,0%
3,0%
4,2%
1,3%
1,3%
1,1%
1,3%
Mikro
Małe
Średnie
Wykres 18. Urządzenia cyfrowe wykorzystywane w pracy zawodowej z podziałem na wielkość przedsiębiorstwa
Komputer stacjonarny Komputer przenośny (laptop)
Smartfon Mały komputer przenośny (netbook)
Palmtop Tablet PC
Inne
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
2.3 Cele wykorzystywania komputerów i Internetu w pracy
W tej części badania ankietowani pracujący w śląskich MMSP zostali
zapytani o cele do jakich wykorzystują komputery i Internet w pracy
oraz narzędzia, którymi posługują się do ich realizacji.
Respondenci poproszeni o zdefiniowanie celów do jakich wykorzystują
w swojej pracy komputer w większości (73,4%) wskazali, iż używają
go do uzupełniania baz danych (77,7% kobiet i 69% mężczyzn). Równie często
wskazywane było przygotowywanie ofert handlowych (65,9%, w tym 60,4% kobiet
i 65,9% mężczyzn). Tworzenie opracowań i raportów zostało wskazane przez
56,2% uczestników badania (56,9% kobiet i 55,5% mężczyzn). Na uwzględnienie
zasługują odpowiedzi ankietowanych, spośród których 30,9% (24,3% kobiet i 37,5%
mężczyzn) wskazało, że wykorzystuje komputer w pracy w celach rozrywkowych.
Mniejsze znaczenie dla respondentów ma tworzenie prezentacji, wskazane przez
jedną trzecią badanych (35,2% kobiet i 31,5% mężczyzn), następnie kontrola pracy
urządzeń (np. produkcyjnych) – 24,6% (21,3% kobiet i 28% mężczyzn) oraz kontrola
pracy pracowników – 20,2% (17,8% kobiet i 22,5% mężczyzn). Niewielu
respondentów (13,7%, w tym 10,4% kobiet i 17% mężczyzn) wykorzystuje
komputer do tworzenia grafiki i animacji. Podobnie niewielka grupa
ankietowanych 10,5% (5,9% kobiet i 15% mężczyzn) zadeklarowała, że za pomocą
komputera tworzy oprogramowanie. 8,7% pytanych (9,9% kobiet i 7,5% mężczyzn)
wskazało na inne niż wyżej wymienione cele do jakich wykorzystuje komputer
w swojej pracy (zob. wykres 19).
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
W małych i średnich przedsiębiorstwach komputer najczęściej był
wykorzystywany do uzupełniania baz danych, odpowiednio 84,4% i 75,8%.
W 71,3% mikroprzedsiębiorstw, komputer najczęściej użytkowano do tworzenia
ofert handlowych. Wśród badanych firm można zaobserwować zależność, w której
wraz z wielkością firmy wzrasta wykorzystywanie komputera do tworzenia
opracowań i raportów (mikro– 50,4%, małe 56,8%, średnie 72,7%), jak i tworzenia
prezentacji (mikro– 27%, małe 33,7%, średnie 52%). Odwrotna zależność
występuje w przypadku użytkowania komputera do celów nie związanych z pracą,
czyli rozrywki (mikro– 40,9%, małe 22,1%, średnie 11,7%) (zob. wykres 20).
73,4%
65,9%
56,2%
33,3%
30,9%
24,6%
20,2%
13,7%
10,5%
8,7%
77,7%
60,4%
56,9%
35,2%
24,3%
21,3%
17,8%
10,4%
5,9%
9,9%
69,0%
71,5%
55,5%
31,5%
37,5%
28,0%
22,5%
17,0%
15,0%
7,5%
Uzupełnianie bazy danych
Tworzenie ofert handlowych
Tworzenie opracowań, raportów
Tworzenie prezentacji
Rozrywka
Kontrola pracy urządzeń
Kontrola pracy pracowników
Tworzenie grafiki, animacji
Tworzenie oprogramowania
Inne
Wykres 19. Cele do jakich wykorzystywany jest komputer w pracy z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Pro
jekt wsp
ółfin
anso
wan
y przez U
nię Eu
rop
ejską ze środ
ków
Euro
pejskiego
Fun
du
szu Sp
ołeczn
ego
53
68,7%
75,8%
84,4%
71,3%
62,1%
54,6%
50,4%
56,8%
72,7%
27,0%
33,7%
52,0%
40,9%
22,1%
11,7%
24,4% 22,1%
28,6%
21,3% 19,0% 18,2%
16,5%
8,4% 11,7% 10,4%
7,4%
14,3%
8,3% 9,5% 9,1%
Mikro Małe Średnie
Wykres 20. Cele do jakich wykorzystywany jest komputer w pracy z podziałem na wielkość firmy
Uzupełnianie bazy danych Tworzenie ofert handlowych Tworzenie opracowań, raportów Tworzenie prezentacji
Rozrywka Kontrola pracy urządzeń Kontrola pracy pracowników Tworzenie grafiki, animacji
Tworzenie oprogramowania Inne
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
Pro
jekt wsp
ółfin
anso
wan
y przez U
nię Eu
rop
ejską ze środ
ków
Euro
pejskiego
Fun
du
szu Sp
ołeczn
ego
Najczęściej używanym przez respondentów oprogramowaniem były edytory
tekstu 86,3% (86,1% kobiet i 86,3% mężczyzn) oraz arkusze kalkulacyjne 70,4%
(69,8% kobiet i 71% mężczyzn). Rzadziej wykorzystywanymi aplikacjami były
programy do analizy danych (31,8%). Również przy tych wskazaniach
nie odnotowano różnic pomiędzy kobietami i mężczyznami (32,2% i 31,5%).
Pracownicy korzystający z programów dedykowanych stanowili prawię połowę
ankietowanych (49,5%). Jednakże w tym przypadku zostało zaobserwowane
największe zróżnicowanie ze względu na płeć, wynoszące aż 13,9%.
W najmniejszym stopniu (9,7%) wykorzystywane było oprogramowanie
dla programistów (5,5% kobiet i 14% mężczyzn) (zob. wykres 21).
86,3%
70,4%
49,5%
33,8%
31,8%
29,4%
24,4%
9,7%
0,8%
86,1%
69,8%
42,6%
35,6%
32,2%
33,2%
18,8%
5,5%
0,5%
86,5%
71,0%
56,5%
32,0%
31,5%
25,5%
30,0%
14,0%
1,0%
Edytory tekstu
Arkusze kalkulacyjne
Programy dedykowane
Programy do tworzenia prezentacji
Programy do analizy danych
Programy finansowo-kadrowe
Programy graficzne
Programy dla programistów
Inne
Wykres 21. Używane oprogramowanie z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55
Najczęściej używanym oprogramowaniem w badanych MMSP były edytory
tekstu (86,1% mikro-, 84,2% małe, 89,6% średnie przedsiębiorstwa). Natomiast
użytkowanie arkuszy kalkulacyjnych zwiększało się wraz ze wzrostem wielkości firm
(65,2% mikro-, 70,5% małe, 85,7% średnie przedsiębiorstwa). Podobną tendencję
zaobserwowano w przypadku programów dedykowanych, programów
przeznaczonych do tworzenia prezentacji oraz analizy danych. Odwrotną zależność
można zaobserwować w zakresie używania programów finansowo-kadrowych
(32,6% mikro-, 27,4% małe, 22,1% średnie przedsiębiorstwa) oraz programów
graficznych (28,7% mikro-, 20% małe, 16,9% średnie przedsiębiorstwa).
Jednocześnie najwięcej programów dedykowanych wykorzystywanych było wśród
średnich przedsiębiorstw (72,7%) (zob. wykres 22).
W kontekście celów wykorzystywania Internetu w pracy ankietowani
najczęściej wskazywali: komunikację i kontakty zawodowe (88,1%, w tym 87,6%
kobiet i 88,5% mężczyzn) oraz zdobywanie informacji niezbędnych
do wykonywania pracy (87,3%, w tym 87,1% kobiet i 87,5% mężczyzn). W tych
dziedzinach nie występowały różnice pomiędzy wskazaniami kobiet i mężczyzn.
Na czwartym miejscu badani wymienili podnoszenie swojej wiedzy i umiejętności
(72,6%). Można tutaj zaobserwować nieznaczną różnicę między kobietami (71,8%)
i mężczyznami (73,5%). W równym stopniu ankietowani wykorzystują Internet do
zdobywania informacji niezbędnych do wykonywania pracy i dokonywania
zakupów na rzecz firmy, odsetek badanych stanowi 50,8%. Odpowiednio
za pośrednictwem Internetu 48% kobiet i 53,5% mężczyzn zdobywa informacje
związane z pracą, natomiast 46% kobiet i 55,5% mężczyzn dokonuje zakupów
na rzecz firmy. W najmniejszym stopniu Internet wykorzystywany jest w pracy
do: zakupów i sprzedaży dóbr lub usług dla potrzeb osobistych (29,4%, w tym
25,3% kobiet i 33,5% mężczyzn), załatwiania spraw urzędowych (32,5%, w tym
35,6% kobiet i 29,5% mężczyzn). Wśród badanych jedynie 6% nie korzysta
z Internetu, odpowiednio 6,9% kobiet i 5% mężczyzn (zob. wykres 23).
Pro
jekt wsp
ółfin
anso
wan
y przez U
nię Eu
rop
ejską ze środ
ków
Euro
pejskiego
Fun
du
szu Sp
ołeczn
ego
56
86,1% 84,2%
89,6%
65,2%
70,5%
85,7%
43,9% 44,2%
72,7%
29,1%
35,8%
45,5%
29,1%
34,7% 36,4%
32,6%
27,4%
22,1%
28,7%
20,0% 16,9%
10,4% 7,4%
10,4%
0,4% 2,1%
0,0%
Mikro Małe Średnie
Wykres 22. Używane oprogramowanie z podziałem na wielkość firmy
Edytory tekstu Arkusze kalkulacyjne Programy dedykowane
Programy do tworzenia prezentacji Programy do analizy danych Programy finansowo-kadrowe
Programy graficzne Programy dla programistów Inne
Pro
jekt wsp
ółfin
anso
wan
y przez U
nię Eu
rop
ejską ze środ
ków
Euro
pejskiego
Fun
du
szu Sp
ołeczn
ego
57
88,1%
87,3%
72,6%
50,8%
50,8%
49,3%
46,5%
41,5%
40,6%
36,3%
34,1%
32,6%
29,4%
0,5%
6,0%
87,6%
87,1%
71,8%
48,0%
46,0%
47,0%
41,6%
39,6%
32,2%
29,2%
28,7%
35,6%
25,3%
0,0%
6,9%
88,5%
87,5%
73,5%
53,5%
55,5%
51,5%
51,5%
43,5%
49,0%
43,5%
39,5%
29,5%
33,5%
1,0%
5,0%
Komunikacja i kontakty zawodowe
Zdobywanie informacji niezbędnych do wykonywania pracy
Podnoszenie swojej wiedzy i umiejętności (edukacja)
Zdobywanie informacji nie związanych bezpośrednio z pracą
Dokonywanie zakupów na rzecz firmy
Korzystanie z usług bankowo-finansowych
Promocja i reklama
Komunikacja i kontakty towarzyskie, np. z rodziną
Sprzedaż produktów firmowych
Ściąganie plików i programów
Rozrywka i multimedia
Załatwianie spraw urzędowych
Zakupy i/lub sprzedaż dóbr/usług dla potrzeb osobistych
Inne
Nie korzystam z Internetu
Wykres 23. Cele wykorzystywania Internetu w pracy z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
58
Analizując cele użytkowania Internetu z podziałem na wielkość
przedsiębiorstwa wynika, że najczęściej jest on wykorzystywany do: komunikacji
i kontaktów zawodowych (90,4% mikro-, 86,3% małe, 83,1% średnie), podnoszenia
swojej wiedzy i umiejętności (edukacji) (87,8% mikro-, 85,3% małe, 88,3% średnie)
oraz promocji i reklamy (53,9% mikro-, 51,6% małe, 40,3% średnie). Następnie
można zauważyć linie trendu, w których wraz ze wzrostem firmy zmniejsza
się procentowy udział wykorzystania Internetu do: zdobywania informacji
nie związanych bezpośrednio z pracą (53,9% mikro-, 51,6% małe, 40,3% średnie),
komunikacji i kontaktów towarzyskich, np. z rodziną (47,8 % mikro-, 36,8% małe,
28,6% średnie), ściągania plików i programów (43% mikro-, 28,4% małe,
26% średnie) oraz sprzedaży produktów firmowych (47% mikro-, 35,8% małe,
27,3% średnie). Jednocześnie największe różnice miedzy pracownikami mikro-
i średnich przedsiębiorstw w wykorzystywaniu Internetu widać w obszarze:
promocja i reklama – różnica 31,8%, rozrywka i multimedia – różnica 28,%
oraz sprzedaż produktów firmowych – różnica 19,7% (zob. wykres 24).
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
59
90,4%
86,3%
83,1%
47,8%
36,8%
28,6%
87,8%
85,3%
88,3%
53,9%
51,6%
40,3%
43,9%
25,3%
15,6%
43,0%
28,4%
26,0%
73,0%
67,4%
77,9%
58,3%
41,1%
40,3%
47,0%
35,8%
27,3%
37,8%
17,9%
18,2%
57,8%
35,8%
26,0%
58,3%
36,8%
37,7%
36,1%
29,5%
26,0%
5,0%
7,1%
6,0%
0,9%
0,0%
0,0%
Mikro
Małe
Średnie
Wykres 24. Cele wykorzystywania Internetu w pracy z podziałem na wielkość firmy
Komunikacja i kontakty zawodowe Zdobywanie informacji niezbędnych do wykonywania pracy
Podnoszenie swojej wiedzy i umiejętności (edukacja) Zdobywanie informacji nie związanych bezpośrednio z pracą
Dokonywanie zakupów na rzecz firmy Korzystanie z usług bankowo-finansowych
Promocja i reklama Komunikacja i kontakty towarzyskie, np. z rodziną
Sprzedaż produktów firmowych Ściąganie plików i programów
Rozrywka i multimedia Załatwianie spraw urzędowych
Zakupy i/lub sprzedaż dóbr/usług dla potrzeb osobistych Inne
Nie korzystam z Internetu
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
60
Następnie ankietowanym zostało zadane pytanie z jakich programów
i aplikacji korzystają w Internecie. Najczęściej wymieniane były: wyszukiwarka
internetowa - 91,8% (90,6% kobiet i 93% mężczyzn), poczta e-mail – 90,3%
(89,1% kobiet i 91,5% mężczyzn) oraz portale internetowe – 70,7% (70,8% kobiet
i 70,5% mężczyzn). Najrzadziej wskazywano: blogi – 9,2% (6,9% kobiet
i 11,5% mężczyzn), programy do wymiany plików – 10% (7,4% kobiet i 12,5%
średnich) oraz wideokonferencje – 12,7% (9,9% kobiet i 15,5% mężczyzn).
Największe różnice pomiędzy kobietami a mężczyznami można zaobserwować
w wykorzystywaniu serwisów aukcyjnych – różnica 14,8%, użytkowaniu
dedykowanych aplikacji i oprogramowania specjalistycznego – różnica 14,3%
oraz korzystaniu ze sklepów internetowych – różnica 12,4% (zob. wykres 25).
W przypadku podziału ze względu na wielkość przedsiębiorstwa nie została
zaobserwowana znacząca różnica pomiędzy wskazaniami pracowników
w korzystaniu z: wyszukiwarki internetowej (93% mikro-, 91,6% małych
i 88,3% średnich przedsiębiorstw), poczty e-mail (90,9% mikro-, 89,5% małych
i 89,6% średnich przedsiębiorstw), encyklopedii internetowych i słowników
(54,4% mikro-, 52,6% małych, 52% średnich). Jednocześnie można zauważyć
wyraźnie rysującą się linię trendu charakteryzującą się zależnością pomiędzy
zwiększaniem się przedsiębiorstwa, a zmniejszaniem wykorzystywania
następujących aplikacji internetowych: porównywarek cen (45,2% mikro-,
26,3% małe, 20,8% średnie), serwisów aukcyjnych (43,5% mikro-, 26,3% małe,
15,6% średnie), sklepów internetowych (59,6% mikro-, 44,2% małe, 29,9% średnie)
oraz programów do wymiany plików (P2P) (12,6% mikro-, 9,5% małe, 2,6% średnie)
(zob. wykres 26).
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
61
91,8%
90,3%
70,7%
53,5%
50,3%
48,8%
48,0%
41,3%
36,1%
35,8%
34,1%
32,6%
29,9%
29,6%
21,9%
19,9%
15,7%
12,7%
10,0%
9,2%
90,6%
89,1%
70,8%
55,9%
44,1%
46,5%
45,5%
36,1%
29,2%
28,7%
26,7%
32,7%
24,3%
28,2%
24,3%
21,8%
19,8%
9,9%
7,4%
6,9%
93,0%
91,5%
70,5%
51,0%
56,5%
51,0%
50,5%
46,5%
43,0%
43,0%
41,5%
32,5%
35,5%
31,0%
19,5%
18,0%
11,5%
15,5%
12,5%
11,5%
Wyszukiwarka internetowa np. Google
Poczta e-mail
Portale i serwisy informacyjne
Encyklopedie internetowe, słowniki
Sklepy internetowe
Komunikatory internetowe (np. Gadu-Gadu)
Bankowość elektroniczna
Gazety i czasopisma internetowe
Porównywarki cen
Dedykowane aplikacje, programy specjalistyczne
Serwisy aukcyjne
Serwisy społecznościowe
Fora dyskusyjne, czaty
Kursy, szkolenia, prezentacje on-line
Usługi elektroniczne administracji publicznej
Kursy lub szkolenia przez Internet (e-learning)
Aplikacje urzędowe (np. Płatnik, SODiR)
Widekonferencje
Programy do wymiany plików (P2P)
Blog
Wykres 25. Programy i aplikacje wykorzystywane w Internecie z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
62
93,0%
91,6%
88,3%
90,9%
89,5%
89,6%
70,4%
67,4%
75,3%
54,4%
52,6%
52,0%
59,6%
44,2%
29,9%
52,6%
48,4%
37,7%
57,0%
36,8%
35,1%
39,6%
40,0%
48,1%
45,2%
26,3%
20,8%
35,2%
27,4%
48,1%
43,5%
26,3%
15,6%
36,5%
32,6%
20,8%
37,4%
17,9%
22,1%
28,3%
29,5%
33,8%
23,0%
23,2%
16,9%
17,0%
20,0%
28,6%
16,5%
15,8%
13,0%
11,3%
14,7%
14,3%
12,6%
9,5%
2,6%
11,3%
7,4%
5,2%
Mikro
Małe
Średnie
Wykres 26. Programy i aplikacje wykorzystywane w Internecie z podziałem na wielkość przedsiębiorstwa
Wyszukiwarka internetowa np. Google Poczta e-mail
Portale i serwisy informacyjne Encyklopedie internetowe, słowniki
Sklepy internetowe Komunikatory internetowe (np. Gadu-Gadu)
Bankowość elektroniczna Gazety i czasopisma internetowe
Porównywarki cen Dedykowane aplikacje, programy specjalistyczne
Serwisy aukcyjne Serwisy społecznościowe
Fora dyskusyjne, czaty Kursy, szkolenia, prezentacje on-line
Usługi elektroniczne administracji publicznej Kursy lub szkolenia przez Internet (e-learning)
Aplikacje urzędowe (np. Płatnik, SODiR) Widekonferencje
Programy do wymiany plików (P2P) Blog
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
63
2.4 Częstotliwość korzystania z komputera i Internetu
Ta część badania miała na celu sprawdzenie z jaką częstotliwością
pracownicy śląskich MMSP korzystają z komputera i Internetu. Najwięcej pytanych
– 26,1% (31,2% kobiet i 21% mężczyzn) oszacowało, iż czas jaki zajmuje im praca
na komputerze wynosi prawie 100% czasu pracy. Mniej niż 40% czasu pracy
z użyciem sprzętu komputerowego wykonuje 15,4% ankietowanych (12,4% kobiet
i 18,5% mężczyzn) (zob. wykres 27).
Prawie cały czas pracy, wykorzystywany na wykonywanie zadań z użyciem
sprzętu komputerowego, został wskazany przez 23,1% reprezentantów
mikroprzedsiębiorstw, 24,2% małych i 37,7% średnich firm. W przypadku
1,3% rozmówców mikroprzedsiębiorstw i średnich firm, komputer wykorzystuje
się w stopniu minimalnym (zob. wykres 28).
26,1%
12,2%
12,2%
11,7%
11,2%
11,2%
5,0%
4,7%
4,7%
1,0%
31,2%
14,4%
11,4%
12,4%
11,8%
6,4%
3,4%
5,0%
3,0%
1,0%
21,0%
10,0%
13,0%
11,0%
10,5%
16,0%
6,5%
4,5%
6,5%
1,0%
91-100%
81-90%
71-80%
51-60%
61-70%
41-50%
11-20%
21-30%
31-40%
0-10%
Wykres 27. % czasu pracy poświęcanego na pracę na komputerze z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
64
Najwięcej ankietowanych (16,2%, w tym 19,8% kobiet i 12,5% mężczyzn),
wskazało iż korzystanie z Internetu zajmuje im około 30% czasu pracy. Natomiast
20% czasu pracy z użyciem Internetu zadeklarowało 14,4% badanych (11,9% kobiet
i 17% mężczyzn). 6% badanych (6,9% kobiet i 5% mężczyzn) w ogóle w swojej pracy
nie wykonuje czynności wymagających korzystania z Internetu (zob. wykres 29).
W tym przypadku odsetek badanych, którzy w swojej pracy nie użytkują Internetu,
dokładnie pokrywa się z wynikami zilustrowanymi na wykresie 23.
23,1%
24,2%
37,6%
13,0%
16,9%
3,9%
11,3%
14,7%
11,7%
13,0%
9,5%
10,4%
14,4%
6,3%
7,8%
11,7%
10,5%
10,4%
4,4%
4,2%
7,8%
4,8%
4,2%
5,2%
3,0%
9,5%
3,9%
1,3%
0,0%
1,3%
Mikro
Małe
Średnie
Wykres 28. % czasu pracy poświęcanego na pracę na komputerze z podziałem na wielkość firmy
91-100% 81-90% 71-80% 51-60% 61-70%
41-50% 11-20% 21-30% 31-40% 0-10%
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
65
W mikroprzedsiębiorstwach najwięcej ankietowanych (16,5%) wskazało,
iż około jedna czwarta czasu pracy jest przeznaczana przez nich na wykonywanie
zadań wymagających dostępu do Internetu. W małych firmach, odsetek badanych,
którzy najczęściej użytkują w pracy Internet – około jedną piątą czasu pracy –
wyniósł 19%. Natomiast 22,1% uczestników badania, reprezentujących średnie
przedsiębiorstwa wskazało, iż czas poświęcany na pracę w Internecie wynosi mniej
niż jedna dziesiąta czasu pracy. Porównywalny odsetek badanych (5,2% w mikro-,
7,4% w małych, 6,5% w średnich przedsiębiorstwach) stwierdził, że w swojej pracy
nie korzysta z Internetu w ogóle (zob. wykres 30).
16,2%
14,4%
11,0%
10,4%
10,4%
10,0%
7,5%
6,0%
5,7%
2,5%
5,9%
19,8%
11,9%
10,9%
8,9%
12,9%
9,9%
5,9%
5,5%
5,5%
2,0%
6,8%
12,5%
17,0%
11,0%
12,0%
8,0%
10,0%
9,0%
6,5%
6,0%
3,0%
5,0%
21-30%
11-20%
41-50%
1-10%
31-40%
91-100%
61-70%
51-60%
81-90%
71-80%
Nie korzystam
Wykres 29. % czasu pracy poświęcanego na pracę w Internecie z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
66
Następnie badani zostali poproszeni o określenie częstotliwości użytkowania
poszczególnych aplikacji internetowych. Obsługa służbowej poczty elektronicznej
kilka razy dziennie, została wskazana przez 82,5% rozmówców (79,7% kobiet
i 85,5% mężczyzn). 7% badanych (8,9% kobiet i 5% mężczyzn) odpowiedziało,
iż nie wykorzystuje w swojej pracy służbowego e-maila (zob. wykres 31).
83,1% ankietowanych reprezentujących średnie przedsiębiorstwa, najczęściej
obsługiwało firmową pocztę elektroniczną. Podobny wynik wystąpił w przypadku
rozmówców pracujących w mikro i małych firmach (odpowiednio 82,7%, i 82,1%).
Praktycznie w równym stopniu nie jest ona użytkowana przez pracowników mikro-
(6,5%), małych (7,4%) i średnich przedsiębiorstw (7,8%) (zob. wykres 32).
16,5%
14,7%
16,9%
10,4%
19,0%
20,8%
13,0%
10,5%
5,2%
6,5%
10,5%
22,1%
10,4%
13,7%
6,5%
10,9%
7,4%
10,4%
7,8%
9,5%
3,9%
7,0%
5,3%
3,9%
8,7%
0,0%
3,9%
3,5%
2,1%
0,0%
5,3%
7,3%
6,4%
Mikro
Małe
Średnie
Wykres 30. % czasu pracy poświęcanego na pracę w Internecie z podziałem na wielkość firmy
21-30% 11-20% 41-50% 1-10%
31-40% 91-100% 61-70% 51-60%
81-90% 71-80% Nie korzystam
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
67
Sprawdzanie prywatnej poczty e-mail z częstotliwością do kilku razy
dziennie zostało wskazane przez 27,4% badanych (18,8% kobiet i 36% mężczyzn).
Takiej czynności w czasie swojej pracy w ogóle nie wykonywało
82,5%
8,2%
1,7%
0,3%
0,3%
7,0%
79,7%
8,4%
2,5%
0,0%
0,5%
8,9%
85,5%
8,0%
1,0%
0,5%
0,0%
5,0%
Kilka razy dziennie
Raz dziennie
Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu
Kilka razy w roku
Nie korzystam
Wykres 31. Częstotliwość sprawdzania/wysyłania służbowej poczty e-mail z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
82,7% 82,1% 83,1%
9,1% 7,3% 6,5% 1,3% 2,1% 2,6% 0,0% 1,1% 0,0% 0,4% 0,0% 0,0%
6,5% 7,4% 7,8%
Mikro Małe Średnie
Wykres 32. Częstotliwość sprawdzania/wysyłania służbowej poczty e-mail z podziałem na wielkość firmy
Kilka razy dziennie Raz dziennie Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu Kilka razy w roku Nie korzystam
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
68
33,5% ankietowanych (39,6% kobiet i 27,5% mężczyzn) (zob. wykres 33).
Najczęściej prywatną pocztę elektroniczną sprawdzali pracownicy
mikroprzedsiębiorstw (32,7%), natomiast nie użytkowało jej w ogóle 39%
badanych reprezentujących średnie firmy (zob. wykres 34).
27,4%
19,4%
10,0%
4,5%
5,2%
33,5%
18,8%
18,3%
11,9%
5,0%
6,4%
39,6%
36,0%
20,5%
8,0%
4,0%
4,0%
27,5%
Kilka razy dziennie
Raz dziennie
Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu
Kilka razy w roku
Nie korzystam
Wykres 33. Częstotliwość sprawdzania/wysyłania prywatnej poczty e-mail z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
32,2%
26,3%
14,3%
21,7%
16,8% 15,6%
8,3% 11,6% 13,0%
3,0% 6,3% 6,5%
2,2%
7,4%
11,6%
32,6% 31,6%
39,0%
Mikro Małe Średnie
Wykres 34. Częstotliwość sprawdzania/wysyłania prywatnej poczty e-mail z podziałem na wielkość firmy
Kilka razy dziennie Raz dziennie Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu Kilka razy w roku Nie korzystam
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
69
Większość uczestników badania – 33,8% (30,7% kobiet i 37% mężczyzn)
w swojej pracy w ogóle nie korzystało z możliwości wyszukiwania informacji
na stronach publicznych. Jednocześnie takie czynności były wykonywane kilka razy
dziennie przez 16,2% respondentów (15,8% kobiet i 16,5% mężczyzn) (zob. wykres
35). Najczęściej możliwość poszukiwania informacji na stronach publicznych
wykorzystywali pracownicy średnich przedsiębiorstw (16,8%), natomiast
nie użytkowało jej w ogóle 39% badanych reprezentujących małe firmy
(zob. wykres 36).
W zakresie odpowiedzi na pytanie o częstotliwość czynności służbowych
polegających na pobieraniu i wypełnianiu formularzy urzędowych,
16,2%
9,7%
13,9%
17,7%
8,7%
33,8%
15,8%
14,9%
13,9%
16,3%
8,4%
30,7%
16,5%
4,5%
14,0%
19,0%
9,0%
37,0%
Kilka razy dziennie
Raz dziennie
Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu
Kilka razy w roku
Nie korzystam
Wykres 35. Częstotliwość wyszukiwania informacji na stronach publicznych z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
16,1% 15,8% 16,8%
11,3% 10,5%
3,9%
13,9% 13,7% 14,3% 17,0% 16,8%
20,8%
10,4%
4,2%
9,1%
31,3%
39,0% 35,1%
Mikro Małe Średnie
Wykres 36. Częstotliwość wyszukiwania informacji na stronach publicznych z podziałem na wielkość firmy
Kilka razy dziennie Raz dziennie Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu Kilka razy w roku Nie korzystam
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
70
2,7% ankietowanych (4% kobiet i 1,5% mężczyzn) wskazało, iż wykonuje taką pracę
kilka razy dziennie. 51,7% respondentów (50,5% kobiet i 53% mężczyzn) w ogóle
nie korzysta z takich rozwiązań (zob. wykres 37). Z takich możliwości korzystają
najczęściej (kilka razy dziennie) pracownicy mikro- i małych przedsiębiorstw
(3,5% i 3,2%). Natomiast brak użytkowania internetowych formularzy urzędowych
potwierdziło 45,7% mikro-, 59% małych i 61% pracowników średnich firm
(zob. wykres 38).
2,7%
3,0%
6,0%
15,7%
20,9%
51,7%
4,0%
3,5%
8,9%
16,3%
16,8%
50,5%
1,5%
2,5%
3,0%
15,0%
25,0%
53,0%
Kilka razy dziennie
Raz dziennie
Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu
Kilka razy w roku
Nie korzystam
Wykres 37. Częstotliwość pobierania i wypełniania formularzy urzędowych z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
3,5% 3,2% 0,0%
4,4% 2,1%
0,0%
6,1% 7,4% 3,9%
17,0% 14,7% 13,0%
23,5%
13,6%
22,1%
45,5%
59,0% 61,0%
Mikro Małe Średnie
Wykres 38. Częstotliwość pobierania i wypełniania formularzy urzędowych z podziałem na wielkość firmy
Kilka razy dziennie Raz dziennie Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu Kilka razy w roku Nie korzystam
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
71
Ponad połowa respondentów – 55% (52% kobiet i 58% mężczyzn)
stwierdziła, iż kilka razy dziennie zajmują się w swojej pracy wyszukiwaniem
informacji koniecznych do jej wykonywania. Z możliwości wyszukiwania takich
informacji nie korzystało w ogóle 12,7% badanych (13,8% kobiet i 11,5% mężczyzn)
(zob. wykres 39). Informacji potrzebnych do wykonywania pracy, z częstotliwością
do kilku razy dziennie, poszukiwali najczęściej badani reprezentujący
mikroprzedsiębiorstwa (57,4%). Wraz z wielkością firmy odsetek uczestników
badania, szukających takich informacji malał, jednakże nadal był wysoki.
W przypadku małych przedsiębiorstw wynosił 53,7%, a w przypadku średnich firm
49,4% (zob. wykres 40).
55,0%
13,7%
13,4%
3,7%
1,5%
12,7%
52,0%
13,4%
15,4%
4,4%
1,0%
13,8%
58,0%
14,0%
11,5%
3,0%
2,0%
11,5%
Kilka razy dziennie
Raz dziennie
Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu
Kilka razy w roku
Nie korzystam
Wykres 39. Częstotliwość wyszukiwania informacji koniecznych do wykonywania pracy z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
72
Kilkukrotnie w ciągu dnia ankietowani (16,2%) wyszukiwali informacje
nie związane z wykonywaną pracą. W tej grupie było trzykrotnie więcej mężczyzn
(24%), niż kobiet (8,4%). Z możliwości poszukiwania takich informacji nie korzystało
w ogóle 42,3% respondentów (45,5% kobiet i 39% mężczyzn) (zob. wykres 41).
Najczęściej, do kilku razy dziennie, pracownicy mikroprzedsiębiorstw (20,9%)
wyszukiwali informacje nie związane z zakresem swoich obowiązków. W tym
wymiarze, wraz z wzrostem przedsiębiorstwa można zaobserwować tendencję
spadkową. W przypadku małych firm 12,6% ankietowanych potwierdziło
poszukiwanie takich informacji. W firmach średnich odsetek ten zmniejszył
się o połowę i wyniósł 6,5%. Wraz z wzrostem przedsiębiorstwa rósł procent
ankietowanych pracowników (36,5% mikro-, 42,2% małych, 59,7% średnich
przedsiębiorstw), którzy w swojej pracy w ogóle nie korzystali z możliwości
wyszukiwania danych nie związanych z pracą zawodową (zob. wykres 42).
57,4% 53,7%
49,4%
12,6% 12,6%
18,2% 13,5% 14,7%
11,7%
3,9% 1,1%
6,5%
1,3% 2,1% 1,3%
11,3%
15,8% 12,9%
Mikro Małe Średnie
Wykres 40. Częstotliwość wyszukiwania informacji koniecznych do wykonywania pracy z podziałem na wielkość firmy
Kilka razy dziennie Raz dziennie Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu Kilka razy w roku Nie korzystam
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
73
Pytani o częstotliwość korzystania w czasie pracy z komunikatorów
internetowych, 32,8% respondentów (30,1% kobiet i 35,5% mężczyzn) stwierdziło,
że używają ich kilkukrotnie w ciągu dnia. 48% badanych (51,5% kobiet i 44,5%
mężczyzn) wskazało, iż z komunikatorów w pracy nie korzysta w ogóle (zob. wykres
43). Wraz ze wzrostem wielkości firmy spadała liczba respondentów (35,7% mikro-,
16,2%
13,7%
9,9%
12,7%
5,2%
42,3%
8,4%
12,9%
11,4%
14,9%
6,9%
45,5%
24,0%
14,5%
8,5%
10,5%
3,5%
39,0%
Kilka razy dziennie
Raz dziennie
Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu
Kilka razy w roku
Nie korzystam
Wykres 41. Częstotliwość wyszukiwania informacji nie związanych z pracą z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
20,9% 12,6%
6,5%
16,5% 10,5%
9,1% 11,7% 10,5%
3,9%
9,6%
16,8% 16,9%
4,8% 7,4%
3,9%
36,5%
42,2%
59,7%
Mikro Małe Średnie
Wykres 42. Częstotliwość wyszukiwania informacji nie związanych z pracą z podziałem na wielkość przedsiębiorstwa
Kilka razy dziennie Raz dziennie Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu Kilka razy w roku Nie korzystam
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
74
31,6% małych, 26% średnich przedsiębiorstw) korzystających w swojej pracy
z komunikatorów kilkukrotnie w ciągu dnia (zob. wykres 44).
W zakresie częstotliwości korzystania w czasie pracy z czatów i forów
dyskusyjnych, najwięcej respondentów – 67,2% (77,7% kobiet i 56,5% mężczyzn)
wskazało, iż nie wykorzystuje Internetu do takich celów. Zaledwie
32,8%
9,5%
4,2%
2,5%
3,0%
48,0%
30,1%
10,4%
3,5%
2,0%
2,5%
51,5%
35,5%
8,5%
5,0%
3,0%
3,5%
44,5%
Kilka razy dziennie
Raz dziennie
Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu
Kilka razy w roku
Nie korzystam
Wykres 43. Częstotliwość korzystania z komunikatorów z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
35,7%
31,6%
26,0%
7,8% 10,5%
13,0%
6,5%
1,1% 1,3% 3,0% 2,1% 1,3% 2,2%
4,2% 3,9%
44,8%
50,5%
54,5%
Mikro Małe Średnie
Wykres 44. Częstotliwość korzystania z komunikatorów z podziałem na wielkość przedsiębiorstwa
Kilka razy dziennie Raz dziennie Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu Kilka razy w roku Nie korzystam
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
75
3,5% ankietowanych (2% kobiet i 5% mężczyzn) używało w czasie pracy Internet
do prowadzenia dyskusji na czatach i forach dyskusyjnych (zob. wykres 45).
Odsetek pracowników mikroprzedsiębiorstw, którzy kilkukrotnie w ciągu dnia
wykorzystywali w tym celu Internet wynosił 4,8%, natomiast w małych firmach
odsetek ten wyniósł 3,2%. Żadna z osób zatrudnionych w średnim
przedsiębiorstwie nie korzystała z czatów lub forów dyskusyjnych kilkukrotnie
w ciągu dnia (zob. wykres 46).
Większość respondentów w zakresie swojej pracy nie korzystało
z możliwości telefonowania przez Internet (80,6%) oraz nie przeprowadzało
wideokonferencji (82,8%). W przypadku możliwości wykonywania telefonicznych
połączeń internetowych, jedynie 4,2% badanych wskazało, iż korzysta z niej kilka
razy dziennie. Odsetek badanych w zakresie korzystania z wideokonferencji
kilkukrotnie w ciągu dnia wyniósł 2,2% (zob. wykres 47).
3,5%
8,0%
7,9%
8,7%
4,7%
67,2%
2,0%
4,5%
5,9%
6,4%
3,5%
77,7%
5,0%
11,5%
10,0%
11,0%
6,0%
56,5%
Kilka razy dziennie
Raz dziennie
Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu
Kilka razy w roku
Nie korzystam
Wykres 45. Częstotliwość korzystania z czatów i forów dyskusyjnych z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
76
Rozmówcy zapytani o częstotliwość pobierania i instalowania programów,
w 6,2% (3% kobiet i 9,5% mężczyzn) przypadków odpowiedzieli, iż korzystają
z takiej możliwości kilka razy dziennie. Kilka razy w miesiącu tą umiejętność
wykorzystuje 19,7% badanych (18,8% kobiet i 20,5% mężczyzn).
44,5% uczestników badania takich funkcji nie używało w ogóle (53,5% kobiet
i 35,5% mężczyzn) (zob. wykres 48). Pracownicy małych przedsiębiorstw (8,4%)
pobierali i instalowali programy kilkukrotnie w ciągu dnia. Jednocześnie, z tą samą
częstotliwością, takie działania były wykonywane przez 7,4% pracowników
mikroprzedsiębiorstw. 3,9% respondentów z średnich firm zajmowało się
pobieraniem i instalowaniem programów raz dziennie (zob. wykres 49).
4,8% 3,2% 0,0%
9,1% 6,3% 6,5% 7,8% 8,4% 7,8% 10,4%
4,2% 9,1%
5,7% 2,1%
5,2%
62,2%
75,8% 71,4%
Mikro Małe Średnie
Wykres 46. Częstotliwość korzystania z czatów i forów dyskusyjnych z podziałem na wiekość przedsiębiorstwa
Kilka razy dziennie Raz dziennie Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu Kilka razy w roku Nie korzystam
4,2%
2,8%
3,5%
4,7%
4,2%
80,6%
2,2%
1,3%
3,5%
2,5%
7,7%
82,8%
Kilka razy dziennie
Raz dziennie
Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu
Kilka razy w roku
Nie korzystam
Wykres 47. Częstotliwość telefonowania przez Internet oraz korzystania z wideokonferencji
Telefonowanie przez internet Wideokonferencje
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
77
Ponad połowa badanych (69,1%) kilkukrotnie w ciągu dnia, zajmowała
się przeglądaniem stron internetowych. W tej grupie znacznie mniej było kobiet
(62,8%), niż mężczyzn (75,5%). Równy wynik uzyskano dla 9,5% odpowiedzi
6,2%
4,5%
9,7%
19,7%
15,4%
44,5%
3,0%
1,0%
6,4%
18,8%
17,3%
53,5%
9,5%
8,0%
13,0%
20,5%
13,5%
35,5%
Kilka razy dziennie
Raz dziennie
Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu
Kilka razy w roku
Nie korzystam
Wykres 48. Częstotliwość pobierania i instalowania programów z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
7,4% 8,4%
0,0%
5,2% 3,2% 3,9%
10,0% 11,6%
6,5%
23,0%
12,6% 18,2%
15,7%
10,5%
20,8%
38,7%
53,7% 50,6%
Mikro Małe Średnie
Wykres 49. Częstotliwość pobierania i instalowania programów z podziałem na wielkość przedsiębiorstwa
Kilka razy dziennie Raz dziennie Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu Kilka razy w roku Nie korzystam
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
78
ankietowanych, którzy w ogóle nie przeznaczają swojego czasu pracy
na przeglądanie stron www (zob. wykres 50).
Najwięcej ankietowanych (75,3%) przeglądających strony internetowe kilka
razy dziennie było wśród pracowników mikroprzedsiębiorstw. Wielkość firmy
w tym przypadku wpływa na spadek ilości pracowników (68,4% w małych
i 52% w średnich przedsiębiorstwach), którzy z tą częstotliwością używają
przeglądarek internetowych. 20,7% pracowników średnich firm podejmuje takie
działania raz dziennie. Jest to ponad dwukrotnie większy wynik w porównaniu
z ilością ankietowanych reprezentujących przedsiębiorstwa z przedziału mikro-
i małych przedsiębiorstw (odpowiednio 7,8% i 8,4%) (zob. wykres 51).
69,1%
10,4%
5,0%
5,0%
1,0%
9,5%
62,8%
14,9%
5,0%
7,4%
0,5%
9,4%
75,5%
6,0%
5,0%
2,5%
1,5%
9,5%
Kilka razy dziennie
Raz dziennie
Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu
Kilka razy w roku
Nie korzystam
Wykres 50. Częstotliwość przeglądania stron www z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
79
Dokształcanie w formie kursów lub szkoleń internetowych z częstotliwością
kilku razy w ciągu roku wskazało 15,2% ankietowanych (15,4% kobiet
i 15% mężczyzn). 5,2% respondentów (4% kobiet i 6,5% mężczyzn) korzystało
z kursów lub szkoleń internetowych kilkukrotnie w ciągu dnia. Rozmówców
nie korzystających ze szkoleń internetowych w ogóle odnotowano 58%
(60,9% kobiet i 55% mężczyzn) (zob. wykres 52). Z analizy danych wynika,
iż wielkość firmy miała wpływ na wzrost odsetka pracowników (12,2% w mikro-,
14,7% w małych i 18,2% w średnich przedsiębiorstwach), którzy korzystali z kursów
i szkoleń internetowych kilkukrotnie w ciągu miesiąca (zob. wykres 53).
75,3% 68,4%
52,0%
7,8% 8,4%
20,7%
5,2% 5,3% 3,9% 3,5%
7,4% 6,5%
0,4% 0,0% 3,9%
7,8% 10,5% 13,0%
Mikro Małe Średnie
Wykres 51. Częstotliwość przeglądania stron www z podziałem na wielkość przedsiębiorstwa
Kilka razy dziennie Raz dziennie Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu Kilka razy w roku Nie korzystam
5,2%
2,5%
5,2%
13,9%
15,2%
58,0%
4,0%
2,5%
5,5%
11,7%
15,4%
60,9%
6,5%
2,5%
5,0%
16,0%
15,0%
55,0%
Kilka razy dziennie
Raz dziennie
Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu
Kilka razy w roku
Nie korzystam
Wykres 52. Częstotliwość korzystania z kursów lub szkoleń przez Internet z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
80
Z zakupów internetowych w swojej pracy nie korzystało w ogóle
48,3% ankietowanych (55,5% kobiet i 41% mężczyzn). Takie transakcje
z częstotliwością kilku razy w miesiącu były dokonywane przez 17,9% uczestników
badania (14,4% kobiet i 21,5% mężczyzn). Kilkukrotnie w ciągu dnia kupowanie
produktów i usług przez Internet zostało potwierdzone przez 7,2% respondentów
(6,4% kobiet i 8% mężczyzn) (zob. wykres 54).
4,4% 7,4%
5,2% 2,2% 3,2% 2,6%
5,2% 6,3% 3,9%
12,2% 14,7%
18,2% 17,4%
10,5% 14,3%
58,7% 57,9% 55,8%
Mikro Małe Średnie
Wykres 53. Częstotliwość korzystania z kursów lub szkoleń przez Internet z podziałem na wielkość przedsiębiorstwa
Kilka razy dziennie Raz dziennie Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu Kilka razy w roku Nie korzystam
7,2%
3,2%
10,5%
17,9%
12,9%
48,3%
6,4%
2,4%
8,4%
14,4%
12,9%
55,5%
8,0%
4,0%
12,5%
21,5%
13,0%
41,0%
Kilka razy dziennie
Raz dziennie
Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu
Kilka razy w roku
Nie korzystam
Wykres 54. Częstotliwość kupowania produktów lub usług przez Internet (poza aukcjami) z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
81
Największy odsetek ankietowanych (11,3%) dokonujących zakupów
internetowych kilka razy dziennie, był wśród pracowników mikroprzedsiębiorstw.
Wielkość firmy w tym przypadku miała wpływ na spadek odsetka pracowników
(2,1% w małych i 1,3% w średnich przedsiębiorstwach), którzy z tą częstotliwością
dokonywali takich transakcji internetowych (zob. wykres 55).
Uczestnicy badania zapytani o częstotliwość udziału w aukcjach
internetowych, w 8,2% odpowiedzi wskazali, iż korzystają z takich aplikacji
kilkukrotnie w ciągu dnia. W grupie tej znalazło się ponad dwukrotnie mniej kobiet
(5%), niż mężczyzn (11,5%). 11,9% badanych (9,4% kobiet i 14,5% mężczyzn)
wskazało, iż uczestniczy w aukcjach internetowych kilka razy w roku
(zob. wykres 56).
Kilkukrotne w ciągu dnia uczestnictwo w aukcjach, wskazało
13% reprezentantów pracujących w mikroprzedsiębiorstwach (dla porównania
w małych firmach odsetek takich ankietowanych wyniósł 3,2%, natomiast
w firmach średnich nie było ich w ogóle) (zob. wykres 57).
11,3%
2,1% 1,3% 4,4% 3,2%
0,0%
8,7% 14,7%
10,4%
19,1% 15,8% 16,9% 13,9% 12,6% 10,4%
42,6%
51,6%
61,0%
Mikro Małe Średnie
Wykres 55. Częstotliwość kupowania produktów lub usług przez Internet (poza aukcjami) z podziałem na wielkość przedsiębiorstwa
Kilka razy dziennie Raz dziennie Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu Kilka razy w roku Nie korzystam
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
82
17,4% respondentów wskazało, iż korzysta z internetowego konta
bankowego kilka razy dziennie. Taka odpowiedź została udzielona przez 14,4%
kobiet i 20,5% mężczyzn. Kilka razy w tygodniu internetowy rachunek bankowy
wykorzystywany był przez 17,4% ankietowanych (17,3% kobiet i 17,5% mężczyzn).
Natomiast w ogóle nie korzystało z takiego rozwiązania 42,5% uczestników badania
(43,6% kobiet i 41,5% mężczyzn). Jednocześnie należy zauważyć, iż nie wszyscy
ankietowani mieli umocowanie do korzystania z firmowego rachunku bankowego
(zob. wykres 58).
8,2%
3,5%
5,5%
9,2%
11,9%
61,7%
5,0%
3,5%
1,5%
7,9%
9,3%
72,8%
11,5%
3,5%
9,5%
10,5%
14,5%
50,5%
Kilka razy dziennie
Raz dziennie
Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu
Kilka razy w roku
Nie korzystam
Wykres 56. Częstotliwość uczestnictwa w aukcjach internetowych z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
13,0%
3,2% 0,0%
4,8% 3,2% 0,0%
5,2% 7,4% 3,9%
12,2%
5,4% 5,2% 11,8%
8,2%
16,9%
53,0%
72,6% 74,0%
Mikro Małe Średnie
Wykres 57. Częstotliwość uczestnictwa w aukcjach internetowych z podziałem na wielkość przedsiębiorstwa
Kilka razy dziennie Raz dziennie Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu Kilka razy w roku Nie korzystam
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
83
Największy odsetek ankietowanych (26,5%), którzy korzystali z bankowości
elektronicznej kilka razy dziennie, był wśród pracowników mikroprzedsiębiorstw.
Wielkość firmy w tym przypadku miała wpływ na znaczny spadek ilości
pracowników (5,3% w małych i 5,2% w średnich przedsiębiorstwach), którzy
z tą częstotliwością korzystali z bankowości internetowej (zob. wykres 59).
17,4%
12,4%
17,4%
7,5%
2,7%
42,6%
14,4%
12,9%
17,3%
7,8%
4,0%
43,6%
20,5%
12,0%
17,5%
7,0%
1,5%
41,5%
Kilka razy dziennie
Raz dziennie
Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu
Kilka razy w roku
Nie korzystam
Wykres 58. Częstotliwość korzystania z konta bankowego przez Internet z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
26,5%
5,3% 5,2%
14,8% 12,6%
5,2%
16,1%
11,6%
28,6%
5,2%
12,6%
7,8%
1,3% 3,2%
6,5%
36,1%
54,7%
46,8%
Mikro Małe Średnie
Wykres 59. Częstotliwość korzystania z konta bankowego przez Internet z podziałem na wielkość przedsiębiorstwa
Kilka razy dziennie Raz dziennie Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiącu Kilka razy w roku Nie korzystam
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
84
Ostatnie pytanie w tym module dotyczyło częstotliwości używania przez
badanych określonych aplikacji komputerowych. Codzienne korzystanie z edytora
tekstu potwierdziło 63,6% ankietowanych, natomiast kilka razy w tygodniu 20,2%.
Jedynie 8,2% badanych używało edytorów tekstu sporadycznie, przy czym
8% nie korzystało z niego w ogóle. 49,7% badanych nie korzystało z programów
graficznych oraz programów do tworzenia prezentacji. Natomiast
65,7% pracowników używało w codziennej pracy oprogramowanie specjalistyczne
związane z działalnością firmy. Dla około 44% respondentów codziennie używanym
oprogramowaniem był arkusz kalkulacyjny oraz baza danych (zob. wykres 60).
Edytor tekstu w pracy codziennej wykorzystywany był przez 63,4% kobiet.
Inne aplikacje, które z dużą częstotliwością badane kobiety użytkowały codziennie
to: programy specjalistyczne związane z działalnością firmy (61,9%), bazy danych
(45,5%) oraz arkusze kalkulacyjne (42,6%). Jednocześnie można zauważyć, iż ponad
jedna czwarta ankietowanych kobiet nie korzystała z programów specjalistycznych
związanych z działalnością przedsiębiorstwa (zob. wykres 61).
63,6%
10,0%
5,5%
44,5%
44,0%
65,7%
20,2%
13,2%
10,5%
22,2%
16,4%
7,2%
8,2%
27,1%
34,3%
16,9%
18,2%
4,7%
8,0%
49,7%
49,7%
16,4%
21,4%
22,4%
Edytor tekstu
Program graficzny
Program do tworzenia prezentacji
Arkusz kalkulacyjny
Baza danych
Oprogramy specjalistyczne
Wykres 60. Częstotliwość korzystania z aplikacji komputerowych ogólnie
Codziennie Kilka razy w tygodniu Sporadycznie Nie korzystam
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
85
W przypadku mężczyzn jedna piąta z nich nie używała programów
specjalistycznych związanych z działalnością przedsiębiorstwa, a prawie 70%
wykorzystywało je codziennie. Edytory tekstów w codziennej pracy używane były
przez 64% ankietowanych, natomiast 21% wykorzystywało je kilka razy w tygodniu.
Na arkuszach kalkulacyjnych i bazach danych codziennie pracowało średnio
44,5% mężczyzn (zob. wykres 62).
Edytory tekstów, w codziennej pracy wykorzystywane z prawie tą samą
częstotliwością były przez pracowników mikro-, małych jak i średnich
przedsiębiorstw. Natomiast niewielką różnicę można zauważyć pomiędzy
wskazaniami zatrudnionych, które dotyczyły używania edytorów kilka razy
w tygodniu (22,6% mikro-, 20% małe, 13% średnie). Największy odsetek firm
63,4%
7,0%
5,5%
42,6%
45,5%
61,9%
19,3%
8,9%
11,4%
19,3%
17,8%
6,9%
9,4%
26,7%
29,2%
18,3%
18,8%
5,5%
7,9%
57,4%
53,9%
19,8%
17,9%
25,7%
Edytor tekstu
Program graficzny
Program do tworzenia prezentacji
Arkusz kalkulacyjny
Baza danych
Oprogramy specjalistyczne
Wykres 61. Częstotliwość korzystania z aplikacji komputerowych wśród kobiet
Codziennie Kilka razy w tygodniu Sporadycznie Nie korzystam
64,0%
13,0%
5,5%
46,5%
42,5%
69,5%
21,0%
17,5%
9,5%
25,0%
15,0%
7,5%
7,0%
27,5%
39,5%
15,5%
17,5%
4,0%
8,0%
42,0%
45,5%
13,0%
25,0%
19,0%
Edytor tekstu
Program graficzny
Program do tworzenia prezentacji
Arkusz kalkulacyjny
Baza danych
Oprogramy specjalistyczne
Wykres 62. Częstotliwość korzystania z aplikacji komputerowych wśród mężczyzn
Codziennie Kilka razy w tygodniu Sporadycznie Nie korzystam
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
86
w których pracownicy nie korzystali z programów graficznych został
zaobserwowany w segmencie małych przedsiębiorstw (56,8%), a najmniejszy
wśród średnich firm (44,2%). Wyraźną linię trendu można zaobserwować
w przypadku częstotliwości wykorzystywania w pracy arkuszy kalkulacyjnych.
Pracownicy z 59,2% mikro-, 70,6% małych i 84,4% średnich przedsiębiorstw używali
ich codziennie lub kilka razy w tygodniu. Mniej wyraźną zależność zaobserwowano
pomiędzy wielkością przedsiębiorstwa a częstotliwością korzystania przez
pracowników ze specjalnego oprogramowania związanego z działalnością firmy.
Było ono użytkowane codziennie lub kilka razy w tygodniu przez respondentów
z 70,8% mikro-, 73,6% małych i 77,9% średnich przedsiębiorstw (zob. wykresy: 63,
64, 65).
61,7%
11,3%
2,6%
37,0%
43,0%
65,6%
22,6%
17,8%
10,0%
22,2%
19,1%
5,2%
8,3%
22,2%
30,9%
20,8%
15,7%
4,4%
7,4%
48,7%
56,5%
20,0%
22,2%
24,8%
Edytor tekstu
Program graficzny
Program do tworzenia prezentacji
Arkusz kalkulacyjny
Baza danych
Oprogramy specjalistyczne
Wykres 63. Częstotliwość korzystania z aplikacji komputerowych wśród mikro-przedsiębiorstw
Codziennie Kilka razy w tygodniu Sporadycznie Nie korzystam
65,3%
6,3%
11,6%
48,4%
42,0%
61,0%
20,0%
5,3%
8,4%
22,2%
9,5%
12,6%
4,2%
31,6%
31,6%
14,7%
23,2%
5,3%
10,5%
56,8%
48,4%
14,7%
25,3%
21,1%
Edytor tekstu
Program graficzny
Program do tworzenia prezentacji
Arkusz kalkulacyjny
Baza danych
Oprogramy specjalistyczne
Wykres 64. Częstotliwość korzystania z aplikacji komputerowych wśród małych przedsiębiorstw
Codziennie Kilka razy w tygodniu Sporadycznie Nie korzystam
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
87
2.5 Potrzeby szkoleniowe i edukacyjne
Ta część ankiety miała na celu identyfikację potrzeb szkoleniowych wśród
pracowników śląskich MMSP. Aktualizacja wiedzy z obszaru obsługi sprzętu
komputerowego i Internetu jest bardzo ważnym czynnikiem zapobiegającym
wykluczeniu cyfrowemu ze względu na umiejętności z zakresu ICT. Sektor ICT jest
jednym z najszybciej rozwijających się, które mają duży wpływ na gospodarkę.
Nowoczesne technologie teleinformatyczne ułatwiają korzystanie z treści
cyfrowych oraz uelastyczniają procesy w organizacjach, a nieustanny rozwój
wymusza aktualizację wiedzy w zakresie ich wykorzystania. Z uzyskanych danych
wynika, iż w ciągu ostatnich dwóch lat 78,4% ankietowanych (78,7% kobiet
i 78% mężczyzn) podniosło swoje umiejętności korzystania z komputera
i Internetu (zob. wykres 66).
67,5%
10,4%
6,5%
62,3%
49,3%
71,4%
13,0%
9,1%
14,3%
22,1%
16,9%
6,5%
13,0%
36,3%
48,0%
7,8%
19,5%
5,2%
6,5%
44,2%
31,2%
7,8%
14,3%
16,9%
Edytor tekstu
Program graficzny
Program do tworzenia prezentacji
Arkusz kalkulacyjny
Baza danych
Oprogramy specjalistyczne
Wykres 65. Częstotliwość korzystania z aplikacji komputerowych wśród średnich przedsiębiorstw
Codziennie Kilka razy w tygodniu Sporadycznie Nie korzystam
78,4%
21,6%
78,7%
21,3%
78,0%
22,0%
Tak Nie
Wykres 66. Podnoszenie umiejętności korzystania z komputera i Internetu w ciągu ostatnich dwóch lat
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
88
Wśród sposobów podwyższania swoich umiejętności cyfrowych, badani
najczęściej wskazywali na samokształcenie w trakcie wykonywania pracy. Takie
samodzielne podnoszenie umiejętności zostało potwierdzone przez
72,9% ankietowanych (71,8% kobiet i 74% mężczyzn). Przy pomocy
współpracowników, w tym przełożonych, wiedzę aktualizowało 47,8% uczestników
badania (49% kobiet i 46,5% mężczyzn). Prawie jedna trzecia pytanych – 31,6%
(37,1% kobiet i 26% mężczyzn) podnosiła swoje umiejętności z zakresu ICT
przy pomocy krewnych i znajomych. Za pomocą książek i płyt CD taką wiedzę
we własnym zakresie pogłębiało 28,9% respondentów (25,3% kobiet
i 32,5% mężczyzn). Zorganizowane kursy i szkolenia, jako sposób na podnoszenie
umiejętności korzystania z komputera i Internetu, cieszyły się wśród badanych
mniejszą popularnością, niż metody wskazane powyżej. Na uwagę zasługuje fakt,
iż doszkalanie umiejętności cyfrowych z własnej inicjatywy, które było
współfinansowanie ze środków Unii Europejskiej, zostało wskazane przez zaledwie
5,7% uczestników badania (8,4% kobiet i 3% mężczyzn) (zob. wykres 67).
Samodzielne podnoszenie umiejętności korzystania z komputera i Internetu
podczas wykonywania pracy zostało wskazane przez 76,1% respondentów
zatrudnionych w mikroprzedsiębiorstwach. Również duża liczba reprezentantów
małych i średnich firm wskazała na taki sposób dokształcania (odpowiednio 67,4%
i 70,1%). Pomoc współpracowników, w tym przełożonych, jako metoda
podnoszenia umiejętności komputerowych została wskazana przez połowę
ankietowanych pracujących w mikroprzedsiębiorstwach, 46,8% badanych
z średnich oraz 43,2% pytanych zatrudnionych w małych firmach. Podnoszenie
z własnej inicjatywy kwalifikacji komputerowych, współfinansowanych ze środków
Unii Europejskiej, najpopularniejsze było wśród ankietowanych reprezentujących
średnie przedsiębiorstwa (16,9%). Ponadto w średnich firmach wystąpił wysoki
odsetek badanych (13%), którzy jako sposób na podnoszenie umiejętności
cyfrowych, wskazali doszkalanie z własnej inicjatywny przy współfinansowaniu lub
Pro
jekt wsp
ółfin
anso
wan
y przez U
nię Eu
rop
ejską ze środ
ków
Euro
pejskiego
Fun
du
szu Sp
ołeczn
ego
89
72,9%
28,9%
47,8%
31,6%
9,7%
5,7%
9,7%
7,5%
1,0%
71,8%
25,3%
49,0%
37,1%
8,9%
8,4%
8,4%
6,4%
1,0%
74,0%
32,5%
46,5%
26,0%
10,5%
3,0%
11,0%
8,5%
1,0%
Samodzielnie podczas wykonywanej pracy
Samodzielnie z książek, CD
Przy pomocy współpracowników (w tym przełożonych)
Przy pomocy krewnych i znajomych
Kursy/szkolenia z inicjatywy pracodawcy, przez niego finansowane
Kursy/szkolenia z własnej inicjatywy współfinansowane ze środków UE
Kursy/szkolenia z własnej inicjatywy finansowane ze środków własnych
Kursy/szkolenia z własnej inicjatywy współfinansowane przez pracodawcę
Inne
Wykres 67. Sposób podnoszenia umiejętności komputerowych z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
90
finansowaniu przez pracodawcę. Z wyników ankiety wynika również,
iż dokształcanie zorganizowane w formie szkoleń i kursów najczęściej realizowane
było wśród badanych reprezentujących średnie przedsiębiorstwa (zob. wykres 68).
Respondenci zapytani o możliwość udziału w bezpłatnym szkoleniu
na temat wykorzystania komputera bądź Internetu w pracy zawodowej, w 62,4%
odpowiedzi (69,8% kobiet i 55% mężczyzn) potwierdzili chęć uczestnictwa w takiej
formie podnoszenia kwalifikacji cyfrowych. Ponad jedna trzecia badanych (37,6%)
76,1%
67,4%
70,1%
30,9%
24,2%
28,6%
50,0%
43,2%
46,8%
36,4%
7,8%
8,4%
16,9%
5,7%
5,3%
6,5%
10,0%
8,4%
10,4%
4,8%
9,5%
13,0%
1,3%
0,0%
1,3%
Mikro
Małe
Średnie
Wykres 68. Sposób podnoszenia umiejętności komputerowych z podziałem na wielkość przedsiębiorstwa
Samodzielnie podczas wykonywanej pracy
Samodzielnie z książek, CD
Przy pomocy współpracowników (w tym przełożonych)
Przy pomocy krewnych i znajomych
Kursy/szkolenia z inicjatywy pracodawcy, przez niego finansowane
Kursy/szkolenia z własnej inicjatywy współfinansowane ze środków UE
Kursy/szkolenia z własnej inicjatywy finansowane ze środków własnych
Kursy/szkolenia z własnej inicjatywy współfinansowane przez pracodawcę
Inne
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
91
nie była zainteresowana udziałem w bezpłatnym szkoleniu o takiej tematyce.
W tej grupie znalazło się 30,2% kobiet oraz 45% mężczyzn (zob. wykres 69).
Badani, którzy potwierdzili chęć uczestnictwa w bezpłatnym szkoleniu
z obszaru wykorzystania komputera bądź Internetu w pracy zawodowej, zostali
poproszeni o wybór konkretnej tematyki szkoleń. Ankietowani wskazywali
najczęściej na chęć podnoszenia własnych kwalifikacji z obsługi arkusza
kalkulacyjnego. Chętnych na udział w kursie o takiej tematyce było
33,8% respondentów (41,6% kobiet i 26% mężczyzn). Następnymi tematami
wskazywanymi przez osoby zainteresowane bezpłatnym kursem były grafika
komputerowa (32,3%, w tym 34,7% kobiet i 30% mężczyzn) i projektowanie stron
www (32,3%, w tym 33,2% kobiet i 31,5% mężczyzn). 28,1% respondentów
(29,7% kobiet i 26,5% mężczyzn) wyraziło zainteresowanie programami
wspierającymi rozwiązania handlowe. Ponadto uczestnicy badania, z grupy
zainteresowanej bezpłatnym doszkalaniem, również często wskazywali na kursy:
z najnowszych rozwiązań technicznych w branży ICT (26,6%, w tym 27,2% kobiet
i 26% mężczyzn), rozwiązań usprawniających komunikację z klientami (26,6%,
w tym 30,7% kobiet i 22,5% mężczyzn) oraz programami wspierającymi
zarządzanie czasem (25,1%, w tym 26,7% kobiet i 23,5% mężczyzn). Respondenci
najrzadziej wskazywali na szkolenia z obsługi bankowości elektronicznej (6,5%,
w tym 7,9% kobiet i 5% mężczyzn), a także korzystania z poczty elektronicznej
(6,7%, w tym 5,9% kobiet i 7,5% mężczyzn). Mniejszą popularnością cieszyły się
62,4%
37,6%
69,8%
30,2%
55,0%
45,0%
Tak Nie
Wykres 69. Chęć wzięcia udziału w bezpłatnym szkoleniu na temat wykorzystania komputera bądź Internetu w pracy zawodowej
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
92
również tematy związane z ogólną obsługą Internetu oraz poszukiwaniem
informacji w Internecie (dla obu odpowiedzi uzyskano tożsame wyniki - 9,2%,
w tym 10,9% kobiet i 7,5% mężczyzn). Mniejsze zainteresowanie szkoleniami
dotyczącymi obsługi poczty elektronicznej, Internetu czy też ogólnej obsługi
komputera wynika z faktu, iż badani z tej grupy wykorzystują te aplikacje
codziennie w swojej pracy zawodowej. Częste użytkowanie tych narzędzi ma
wpływ na wysoki poziom umiejętności ich wykorzystania. W przypadku
umiejętności obsługi arkusza kalkulacyjnego, grafiki komputerowej, projektowania
stron www, można wysnuć twierdzenie odwrotne. Brak użytkowania w ogóle lub
bardzo rzadkie używanie tych aplikacji ma wpływ na niski poziom umiejętności ich
wykorzystania (zob. wykres 70).
Ankietowani reprezentujący mikroprzedsiębiorstwa, którzy wyrazili chęć
udziału w bezpłatnych szkoleniach związanych z podnoszeniem umiejętności
cyfrowych wykorzystywanych w pracy zawodowej, najchętniej uczestniczyliby
w kursach z grafiki komputerowej (34,4%), projektowania stron www (32,2%),
obsługi arkusza kalkulacyjnego (28,5%) oraz rozwiązań wspierających obsługę
handlową (27%). W tej grupie badanych najrzadziej wskazywaną tematyką była
obsługa poczty elektronicznej (3,9%), korzystanie z internetowych usług
bankowych (4,8%), szukanie informacji w Internecie (6,5%) oraz ogólna obsługa
Internetu (10%). Uczestnicy badania, pracujący w małych przedsiębiorstwach,
którzy byli zainteresowani bezpłatnymi szkoleniami z zakresu umiejętności ICT,
najchętniej podnieśliby swoje kompetencje z obsługi arkusza kalkulacyjnego
(42,1%), projektowania stron www (34,7%), tworzenia prezentacji (33,7%)
oraz rozwiązań programowych usprawniających komunikację z klientami (31,6%).
Najmniejszym powodzeniem wśród tej grupy respondentów cieszyły się kursy
o tematyce związanej z ogólną obsługą Internetu (8,4%), korzystaniem
z bankowości internetowej (9,5%), obsługą poczty elektronicznej (10,5%),
poszukiwaniem informacji w Internecie (12,6%) oraz załatwianiem spraw
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
93
urzędowych przez Internet (12,6%). Wśród ankietowanych pracujących w średnich
firmach najpopularniejsze okazały się szkolenia z obsługi arkusza kalkulacyjnego
(40,3%), rozwiązań programowych służących zarządzaniu czasem (37,7%),
najnowszych osiągnięć z zakresu ICT (35,1%) oraz rozwiązań służących zarządzaniu
personelem (33,8%). Jednocześnie ci sami respondenci wyrazili niskie
33,8%
32,3%
32,3%
28,1%
26,6%
26,6%
25,4%
25,1%
24,9%
23,4%
22,4%
16,7%
13,7%
12,9%
12,7%
9,2%
9,2%
6,7%
6,5%
41,6%
34,7%
33,2%
29,7%
27,2%
30,7%
32,7%
26,7%
28,2%
19,8%
22,3%
19,8%
14,4%
14,4%
15,4%
10,9%
10,9%
5,9%
7,9%
26,0%
30,0%
31,5%
26,5%
26,0%
22,5%
18,0%
23,5%
21,5%
27,0%
22,5%
13,5%
13,0%
11,5%
10,0%
7,5%
7,5%
7,5%
5,0%
Obsługa arkusza kalkulacyjnego
Grafika komputerowa
Projektowanie stron www
Rozwiązania służące obsłudze handlowej
Nowinki techniczne
Rozwiązania usprawniające komunikację z klientami
Tworzenie prezentacji
Rozwiązania służące zarządzaniu czasem
Korzystanie z baz danych
Tematyka bezpieczeństwa w sieci
Rozwiązania służące zarządzaniu personelem
Obsługa edytora tekstu
Rozwiączania służące zarządzaniem produkcją
Ogólna obsługa komputera
Załatwatwianie spraw urzżedowych przez Internet
Ogólna obsługa Internetu
Szukanie informacji w Internecie
Obsługa poczty elektronicznej
Korzystanie z usług bankowych przez Internet
Wykres 70. Wybór szkolenia z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
94
zainteresowanie dokształcaniem w zakresie ogólnej obsługi Internetu (7,8%),
internetowych usług bankowych (7,8%), obsługi poczty elektronicznej (10,4%)
oraz ogólnej obsługi komputera (11,7%) (zob. wykres 71).
28,3%
42,1%
40,3%
34,4%
29,5%
29,9%
32,2%
34,7%
29,9%
27,0%
29,5%
29,9%
23,9%
26,3%
35,1%
23,0%
31,6%
31,2%
20,0%
33,7%
31,2%
20,0%
27,4%
37,7%
21,7%
29,5%
28,6%
20,9%
26,3%
27,3%
17,8%
24,2%
33,8%
13,5%
22,1%
19,5%
11,7%
13,7%
19,5%
13,0%
13,7%
11,7%
12,6%
12,6%
13,0%
10,0%
8,4%
7,8%
6,5%
12,6%
13,0%
3,9%
10,5%
10,4%
4,8%
9,5%
7,8%
Mikro
Małe
Średnie
Wykres 71. Wybór szkolenia z podziełm na wielkość przedsiębiorstwa
Obsługa arkusza kalkulacyjnego Grafika komputerowa
Projektowanie stron www Rozwiązania służące obsłudze handlowej
Nowinki techniczne Rozwiązania usprawniające komunikację z klientami
Tworzenie prezentacji Rozwiązania służące zarządzaniu czasem
Korzystanie z baz danych Tematyka bezpieczeństwa w sieci
Rozwiązania służące zarządzaniu personelem Obsługa edytora tekstu
Rozwiączania służące zarządzaniem produkcją Ogólna obsługa komputera
Załatwatwianie spraw urzżedowych przez Internet Ogólna obsługa Internetu
Szukanie informacji w Internecie Obsługa poczty elektronicznej
Korzystanie z usług bankowych przez Internet
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
95
2.6 Bariery korzystania z komputera i/lub Internetu w pracy
Identyfikacja ograniczeń korzystania z komputera i Internetu wśród
ankietowanych jest ważnym elementem formułowania wniosków na temat
wykluczenia cyfrowego śląskich MMSP. Jednym z podstawowych czynników, który
blokuje dostęp do ICT jest brak wystarczających środków finansowych lub niechęć
ich wydatkowania z powodu trwającego kryzysu gospodarczego. Zwłaszcza
w sektorze MMSP wydatki na ten cel mogą nie być uważane za priorytetowe.
Ankietowani zapytani o bariery w korzystaniu z komputera w miejscu pracy,
w większości (58%) wskazali, iż takie nie występują. Odpowiedzi takiej udzieliło
56,9% kobiet oraz 59% mężczyzn. Dla 18,9% respondentów (20,8% kobiet
i 17% mężczyzn) istotnym ograniczeniem w korzystaniu ze sprzętu komputerowego
był brak odpowiedniej wiedzy lub umiejętności. Brak odpowiedniego
oprogramowania został wskazany przez 17,2% pytanych (13,4% kobiet
i 21% mężczyzn). W następnej kolejności wystąpił brak sprzętu o odpowiednich
parametrach bądź jakości (16,2%, w tym 16,8% kobiet i 15,5% mężczyzn) oraz brak
dostatecznej ilości sprzętu komputerowego w firmie (11,2%, w tym 8,4% kobiet
i 14% mężczyzn). Powyższe ograniczenia mogą wynikać zarówno z bariery
finansowej, jaka istnieje w organizacji oraz braku wystarczającej wiedzy z zakresu
wykorzystania i umiejętności ICT wśród pracodawców zatrudniających uczestników
badania. Najrzadziej wskazywaną barierą była niechęć do pracy na komputerze
(4,7%, w tym 4,5% kobiet i 5% mężczyzn) oraz ograniczenia zdrowotne (3,2%,
w tym 3,5% kobiet i 3% mężczyzn). Na uwagę zasługuje fakt, iż najwyraźniejsze
różnice w odpowiedziach kobiet i mężczyzn wystąpiły w przypadku braku
odpowiedniego oprogramowania oraz braku dostatecznej ilości sprzętu
komputerowego w firmie (zob. wykres 72).
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
96
Brak barier w korzystaniu z komputera w miejscu pracy najczęściej
wskazywany był przez ankietowanych zatrudnionych w małych przedsiębiorstwach
(65,3%). Wśród badanych z mikroprzedsiębiorstw oraz firm średnich, wynik ten
wyniósł odpowiednio 55,7% oraz 55,8% i można go uznać za identyczny. Brak
odpowiedniej wiedzy lub umiejętności jako ograniczenie w korzystaniu
z komputera najliczniej zostało oznaczone przez pracowników średnich
przedsiębiorstw (23,4%). Przy czym bariera ta została również wskazana przez
18,3% ankietowanych reprezentujących mikroprzedsiębiorstwa oraz 16,8%
badanych z firm małych. Ograniczenie związane z brakiem odpowiedniego
oprogramowania najczęściej wskazywane było przez respondentów średnich
przedsiębiorstw (20,8%), następnie przez pracowników mikroprzedsiębiorstw
(18,3%) oraz małych firm (11,6%). Jednocześnie niechęć do pracy na komputerze
16,2%
11,2%
17,2%
18,9%
3,2%
4,7%
58,0%
16,8%
8,4%
13,4%
20,8%
3,5%
4,5%
56,9%
15,5%
14,0%
21,0%
17,0%
3,0%
5,0%
59,0%
Brak sprzętu o odpowiednich parametrach
Brak dostatecznej ilości sprzętu komputerowego w firmie
Brak odpowiedniego oprogramowania
Brak odpowiedniej wiedzy lub umiejętności
Bariery zdrowotne
Niechęć do pracy na komputerze
Brak barier
Wykres 72. Bariery w korzystaniu z komputera w miejscu pracy z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
97
(2,6%) i bariery zdrowotne (2,6%) najrzadziej były wskazywane przez pracowników
średnich przedsiębiorstw. W mikroprzedsiębiorstwach oraz małych firmach wynik
ten wyniósł odpowiednio 5,7% i 3% oraz 4,2% i 4,2% (zob. wykres 73).
Ankietowani zapytani o ograniczenia w korzystaniu z Internetu w miejscu
pracy w 68,9% (odpowiednio 64,9% kobiet i 73% mężczyzn) wskazali,
że nie dostrzegają żadnych barier. 27% uczestników badania odnotowało w swojej
pracy ograniczenia w korzystaniu z Internetu (zob. wykres 74). W tej grupie
ankietowanych najczęściej wskazywanym problemem była szybkość łącza
internetowego (16,4%, w tym 18,8% kobiet i 14% mężczyzn) oraz zabezpieczenia
założone przez administratora firmowego Internetu (8,5%, w tym 8,9% kobiet
i 8% mężczyzn). Następnie badani wskazywali na problem ze znajomością języków
obcych (7%, w tym 9,9% kobiet i 4% mężczyzn) oraz stary sprzęt komputerowy
18,3%
9,5%
18,2%
9,1%
10,5%
18,2%
18,3%
11,6%
20,8%
18,3%
16,8%
23,4%
3,0%
4,2%
2,6%
5,7%
4,2%
2,6%
55,7%
65,3%
55,8%
Mikro
Małe
Średnie
Wykres 73. Bariery w korzystaniu z komputera w miejscu pracy z podziałem na wielkość przedsiębiorstwa
Brak sprzętu o odpowiednich parametrach
Brak dostatecznej ilości sprzętu komputerowego w firmie
Brak odpowiedniego oprogramowania
Brak odpowiedniej wiedzy lub umiejętności
Bariery zdrowotne
Niechęć do pracy na komputerze
Brak barier
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
98
(6,2%, w tym 5,9% kobiet i 6,5% mężczyzn). Znaczące różnice w odpowiedziach
kobiet i mężczyzn wystąpiły zatem w przypadku ograniczeń w korzystaniu
z Internetu, które były spowodowane szybkością łącza internetowego
oraz problemami ze znajomością języków obcych (zob. wykres 75).
Wśród badanych potwierdzających ograniczenia w korzystaniu z Internetu
w miejscu pracy szybkość łącza internetowego najczęściej była wskazywana przez
pracowników mikroprzedsiębiorstw (21,3%). W małych firmach ten problem został
stwierdzony przez 11,6% ankietowanych, natomiast w średnich przedsiębiorstwach
przez 7,8% respondentów. Ponadto w tej grupie ankietowanych reprezentanci
średnich firm (24,7%) najwyżej ocenili ograniczenie w dostępie do Internetu
31,1%
68,9%
35,1%
64,9%
27,0%
73,0%
Tak Nie
Wykres 74. Występowanie ograniczenia w korzystaniu z Internetu w pracy z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
6,2%
16,4%
8,5%
7,0%
5,9%
18,8%
8,9%
9,9%
6,5%
14,0%
8,0%
4,0%
Stary sprzęt komputerowy
Szybkość łącza internetowego
Zabezpieczenia założone przez administratora
Problem ze znajomością języków obcych
Wykres 75. Powody ograniczeń w korzystaniu z Internetu w pracy z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
99
wynikające z zabezpieczeń założonych przez administratora firmowej sieci
internetowej. W małych firmach ten problem wskazało 8,5% badanych, mających
w pracy ograniczenia w korzystaniu z Internetu, natomiast
w mikroprzedsiębiorstwach taką odpowiedź wybrało zaledwie 3% pytanych.
Porównując odpowiedzi ankietowanych w zakresie występujących problemów
związanych z korzystaniem z Internetu w miejscu pracy można zauważyć, iż wraz
z wzrostem firmy spada odsetek odpowiedzi wskazujących na problem dotyczący
szybkości używanego łącza internetowego, natomiast rośnie dotyczący
ograniczenia związanego z zabezpieczeniami założonymi przez administratora.
Tendencję spadkową, uzależnioną od wielkości firmy, widać również w przypadku
ograniczeń spowodowanych nieznajomością języków obcych – ankietowani
wskazali ten problem odpowiednio: 8,7% w mikroprzedsiębiorstwach, 6,3%
w małych i 2,6% w średnich firmach. Podobny spadek wystąpił w przypadku
ograniczeń wynikających z użytkowania starego sprzętu komputerowego, na które
respondenci wskazali odpowiednio: 7,8% w mikroprzedsiębiorstwach, 6,3%
w małych i 1,3% w średnich firmach (zob. wykres 76).
7,8%
6,3%
1,3%
21,3%
11,6%
7,8%
3,0%
8,4%
24,7%
8,7%
6,3%
2,6%
Mikro
Małe
Średnie
Wykres 76. Powody ograniczeń w korzystaniu z Internetu w pracy z podziałem na wielkość przedsiębiorstwa
Stary sprzęt komputerowy Szybkość łącza internetowego
Zabezpieczenia założone przez administratora Problem ze znajomością języków obcych
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
100
2.7 Wyniki testu kompetencji
Po zakończeniu ankiety respondenci zostali poproszeni o wypełnienie testu
kompetencji z zakresu znajomości ICT. Wzięło w nim udział 100% badanych, którzy
wcześniej odpowiadali na pytania sformułowane w ankiecie. Test był złożony
z trzech modułów, w których zadawano po siedem pytań, a ankietowani mieli
możliwość zaznaczenia jednej spośród czterech odpowiedzi. Pierwszy moduł
zawierał pytania dotyczące podstawowych umiejętności z zakresu użytkowania
komputera. W drugiej części znalazły się pytania dotyczące obsługi podstawowych
programów pakietu biurowego jakimi są: edytor tekstu oraz arkusz kalkulacyjny.
Ostatnia część zawierała grupę pytań związanych ze znajomością Internetu
i programów wykorzystywanych do jego obsługi. Do oceny testu zastosowano
następującą skalę: 0, 1 lub 2 poprawne odpowiedzi w module - ocena 2, 3 lub
4 poprawne odpowiedzi – ocena 3, 5 lub 6 poprawnych odpowiedzi – ocena 4,
udzielenie siedmiu poprawnych odpowiedzi dawało ocenę 5.
Wyniki ze wszystkich części testu z podziałem na płeć przedstawiono
na wykresach 77, 78 i 79. W każdym module najlepszą ocenę (ocena 5) uzyskali
mężczyźni: 61,5% - w module z podstawowego użytkowania komputera,
36,5% - w zakresie obsługi edytora tekstu i arkusza kalkulacyjnego, 59% - w części
dotyczącej obsługi Internetu. Kobiety swój najlepszy wynik uzyskały w pytaniach
dotyczących obsługi Internetu (48,5%). Zarówno kobiety (8,4%), jak i mężczyźni
(9%) uzyskali najsłabszą ocenę w zakresie umiejętności obsługi edytora tekstu
i arkusza kalkulacyjnego.
Analizując średnią ocen (zob. wykres 80) z całego testu można
zaobserwować, że ocenę 2 otrzymało zaledwie 5,5% ankietowanych (5,7% kobiet
i 5,3% mężczyzn). Natomiast ocenę 3 otrzymało 14,3% respondentów (16,7%
kobiet i 11,9% mężczyzn). Największa różnica pomiędzy kobietami a mężczyznami
wystąpiła w przypadku oceny 5 i wyniosła 18,3%. Z poniższych danych wynika,
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
101
iż ocenę 4 lub 5 otrzymało 80,2% respondentów. Uzyskany wynik można uznać
za bardzo dobry.
4,4%
16,5%
35,1%
44,0%
4,4%
22,3%
46,5%
26,8%
4,4%
10,6%
23,5%
61,5%
Ocena 2
Ocena 3
Ocena 4
Ocena 5
Wykres 77. Test kompetencji - podstawowe użytkowanie komputera z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
8,7%
17,4%
42,3%
31,6%
8,4%
19,8%
45,1%
26,7%
9,0%
15,0%
39,5%
36,5%
Ocena 2
Ocena 3
Ocena 4
Ocena 5
Wykres 78. Test kompetencji - posługiwanie się edytorem tekstu i arkuszem kalkulacyjnym z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
3,5%
9,0%
33,8%
53,7%
4,4%
8,0%
39,1%
48,5%
2,5%
10,0%
28,5%
59,0%
Ocena 2
Ocena 3
Ocena 4
Ocena 5
Wykres 79. Test kompetencji - obsługa Internetu z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
102
Analiza wyników testu z podziałem na wielkość przedsiębiorstwa ukazuje,
iż najlepiej (ocena 5) zaprezentowali się pracownicy średnich przedsiębiorstw:
54,5% - w zakresie podstawowego użytkowania komputera, 48% - w obsłudze
edytora tekstu i arkusza kalkulacyjnego, 70,1% - w zakresie użytkowania Internetu.
Najwyższy odsetek ankietowanych z oceną 2 w każdym module przypadł
na respondentów z małych przedsiębiorstw – odpowiednio: 6,5% - za podstawowe
użytkowanie komputera, 12,2% - z obsługi edytora tekstu i arkusza kalkulacyjnego,
4,4% - z używania Internetu. Można również zauważyć charakterystyczne linie
trendu dla ocen najwyższych uzyskanych przez badanych w poszczególnych
częściach testu. Mianowicie, wraz ze wzrostem przedsiębiorstwa zwiększa
się odsetek ankietowanych uzyskujących najlepsze noty.
5,5%
14,3%
37,1%
43,1%
5,7%
16,7%
43,6%
34,0%
5,3%
11,9%
30,5%
52,3%
Ocena 2
Ocena 3
Ocena 4
Ocena 5
Wykres 80. Średnia ocena z testu kompetencji z podziałem na płeć
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
6,5% 3,2%
0,0%
20,0%
9,4% 14,3%
33,1%
43,2%
31,2%
40,4% 44,2%
54,5%
Mikro Małe Średnie
Wykres 81. Test kompetencji - podstawowe użytkowanie komputera z podziałem na wielkość przedsiębiorstwa
Ocena 2 Ocena 3 Ocena 4 Ocena 5
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
103
Analizując średnie wyniki uzyskane przez respondentów z testu kompetencji
można wywnioskować, iż najwyższy poziom (ocena 5) znajomości obsługi
komputera zarówno w obszarach podstawowego jego użytkowania,
wykorzystywania edytorów tekstu i arkuszy kalkulacyjnych jak i obsługi Internetu,
zwiększa się wraz wiekiem ankietowanych do 36 roku życia. Co pozwala wyciągnąć
wniosek, że na zwiększenie umiejętność obsługi komputera wpływa doświadczenie
zawodowe. Uczestnicy badania mający 31 – 36 lat urodzili się w latach 1980 – 1975
i wkraczali w życie zawodowe w momencie powszechnej komputeryzacji.
Jednocześnie osoby po 37 rok życia w teście kompetencji zarówno w ocenach 4 i 5
wypadły znacząco słabiej od swoich młodszych kolegów (zob. wykres 84).
12,2% 5,3% 2,6%
20,4% 16,8%
9,1%
42,6% 43,2% 40,3%
24,8%
34,7%
48,0%
Mikro Małe Średnie
Wykres 82. Test kompetencji - posługiwanie się edytorem tekstu i arkuszem kalkulacyjnym z podziałem na wielkość przedsiębiorstwa
Ocena 2 Ocena 3 Ocena 4 Ocena 5
4,4% 2,1% 2,6% 10,4% 9,5%
3,9%
38,7% 30,5%
23,4%
46,5%
57,9%
70,1%
Mikro Małe Średnie
Wykres 83. Test kompetencji - obsługa Internetu z podziałem na wielkość przedsiębiorstwa
Ocena 2 Ocena 3 Ocena 4 Ocena 5
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
104
Zestawienie wyników testu kompetencji z wykształceniem respondentów
ukazało dużą zależność pomiędzy poziomem wykształcenia a uzyskiwanymi
ocenami. 88,2% badanych legitymujących się wykształceniem licencjackim lub
wyższym otrzymało w teście oceny dobre lub bardzo dobre. Natomiast osoby,
którym nie udało się ukończyć szkoły podstawowej, w żadnym z modułów testu nie
otrzymały oceny bardzo dobrej, a jedynie 22,2% z nich uzyskało średnią ocenę 4
(zob. wykres 85).
Kolejne wykresy przedstawiają zestawienia wyników ocen uzyskanych
w poszczególnych modułach przeprowadzonego testu kompetencji
z odpowiedziami udzielanymi przez ankietowanych w pierwszej części ankiety
dotyczącymi samooceny umiejętności korzystania z komputera. Kobiety, które
2,9%
2,9%
3,6%
13,0%
12,0%
11,1%
11,4%
13,7%
11,3%
17,0%
25,0%
18,5%
42,9%
39,4%
33,9%
33,3%
33,4%
40,7%
42,8%
44,0%
51,2%
36,7%
29,6%
29,7%
18 -25 lat
26 - 30 lat
31 - 36 lat
37 - 45 lat
46 - 55 lat
56 - 60 lat
Wykres 84. Średnia ocena z testu kompetencji z podziałem na wiek
Ocena 2 Ocena 3 Ocena 4 Ocena 5
33,4%
4,6%
9,2%
2,7%
44,4%
33,4%
19,6%
9,1%
22,2%
31,0%
39,3%
36,2%
31,0%
31,9%
52,0%
Niepełne podst. lub podst.
Zasadnicze zawodowe
Średnie lub policealne
Licencjat lub wyższe
Wykres 85. Średnia ocena z testu kompetencji z podziałem na wykształcenie
Ocena 2 Ocena 3 Ocena 4 Ocena 5
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
105
w ankiecie wskazały, iż potrafią obsługiwać edytor tekstu w stopniu średnim
w teście uzyskały w 58,4% noty dobre lub bardzo dobre. Natomiast mężczyźni
zaznaczający tą odpowiedz otrzymali w 66,7% ocenę 3. W przypadku własnej
oceny umiejętności na poziomie dobrym lub bardzo dobrym można zauważyć
nieznaczne zawyżenie samooceny kobiet w stosunku do samooceny mężczyzn.
78,3% kobiet oraz 85,9% mężczyzn udzielających tych odpowiedzi w teście
otrzymało ocenę 4 lub 5 (zob. wykresy 86 i 87).
W przypadku oceny umiejętności korzystania z Internetu żaden z badanych
nie wskazał, że jego umiejętności są w tym zakresie bardzo słabe lub słabe.
W odróżnieniu do poprzedniego zestawienia kobiety zaniżyły samoocenę zarówno
przy odpowiedziach średnio (60%) ocena 3 jak i dobrze lub bardzo dobrze (91,9%)
oceny 4 i 5. Jednakże należy zauważyć, że aż 61,8% mężczyzn oceniających swoje
14,2%
2,7%
28,4%
18,8%
100,0%
42,6%
48,3%
14,8%
30,2%
Bardzo słabo lub słabo
Średnio
Dobrze lub bardzo dobrze
Wykres 86. Samoocena umiejętności korzystania z edytora tekstu w stosunku do ocen otrzymanych w teście kompetencji wśród kobiet
Ocena 2 Ocena 3 Ocena 4 Ocena 5
16,6%
4,7%
66,7%
9,4%
50,0%
16,7%
40,5%
50,0%
45,4%
Bardzo słabo lub słabo
Średnio
Dobrze lub bardzo dobrze
Wykres 87. Samoocena umiejętności korzystania z edytora tekstu w stosunku do ocen otrzymanych w teściekompetencji wśród mężczyzn
Ocena 2 Ocena 3 Ocena 4 Ocena 5
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
106
umiejętności w ankiecie na dobre lub bardzo dobre otrzymało w teście ocenę 5
(zob. wykresy 88 i 89).
Na dwóch poniższych wykresach zostały przedstawione wybrane stanowiska
pracy oraz poziom umiejętności komputerowych osób na nich zatrudnionych.
Opisane stanowiska pracy były najczęściej zajmowanymi przez uczestników
badania. Wśród kobiet najlepszymi umiejętnościami obsługi komputera
charakteryzowały się respondentki zatrudnione na stanowisku Specjalista do spraw
ekonomicznych i zarządzania oraz Kierownik do spraw zarządzania (odpowiednio
91,4% i 86,7% kobiet uzyskało średnią ocenę z testu 4 lub 5). Natomiast
najmniejsze umiejętności posiadały ankietowane zatrudnione na stanowisku
Sprzedawca – tylko 58,2% kobiet wypełniło test na ocenę 4 lub 5 (zob. wykres 90).
Wśród mężczyzn najlepsze umiejętności w zakresie ICT potwierdzili panowie
pracujący jako Technik informatyk (98,1% zadało test na 4 lub 5). Słabszy wynik
o prawie 10% uzyskali pracownicy wyższej kadry zarządzającej (89,7%). Podobnie
jak w przypadku kobiet najniższa umiejętność obsługi komputera występuje
u Sprzedawców (72,3%) odpowiedzi na 4 lub 5 (zob. wykres 91).
20,0%
2,7%
20,0%
5,4%
60,0%
39,5% 52,4%
Średnio
Dobrze lub bardzo dobrze
Wykres 88. Samoocena umiejętności korzystania z Internetu w stosunku do ocen otrzymanych w teście kompetencji wśród kobiet
Ocena 2 Ocena 3 Ocena 4 Ocena 5
1,6%
100,0%
9,1% 27,5% 61,8%
Średnio
Dobrze lub bardzo dobrze
Wykres 89. Samoocena umiejętności korzystania z Internetu w stosunku do ocen otrzymanych w teście kompetencji wśród mężczyzn
Ocena 2 Ocena 3 Ocena 4 Ocena 5
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
107
8,6% 13,3%
21,4% 23,2% 28,7%
41,8%
91,4% 86,7%
78,6% 76,8% 71,3%
58,2%
Specjaliści do spraw
ekonomicznych i zarządzania
Kierownicy do spraw
zarządzania
Sekretarki, operatorzy urządzeń
Średni personel do spraw biznesu i
administracji
Pracownicy obsługi klienta
Sprzedawcy
Wykres 90. Profil wybranych stanowisk pod względem umiejętności korzystania z komputera wśród kobiet (na podstawie testu)
Ocena 2 lub 3 Ocena 4 lub 5
1,9% 10,3% 13,2% 13,6%
24,3% 27,7%
98,1% 89,7%
86,8% 86,4% 75,7% 72,3%
Technicy informatycy
Wyższa kadra zarządzająca
Specjaliści do spraw
ekonomicznych i zarządzania
Kierownicy do spraw
zarządzania
Pracownicy obsługi klienta
Sprzedawcy
Wykres 91. Profil wybranych stanowisk pod względem umiejętności korzystania z komputera wśród mężczyzn (na podstawie testu)
Ocena 2 lub 3 Ocena 4 lub 5
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
108
III. Podsumowanie
W ramach projektu pod tytułem „Internetometr – podział cyfrowy śląskich
MMSP” przeprowadzono pierwszy cykl badań analizując podział cyfrowy wśród
pracowników zatrudnionych w mikro-, małych i średnich przedsiębiorstwach
na terenie województwa śląskiego. Przeprowadzone badania miały na celu
poznanie różnic w zakresie społeczno – demograficznych cech pracowników
w obszarze posiadanych umiejętnościach cyfrowych. Występująca nierówność
cyfrowa w wymiarze gospodarczym wpływa na obniżenie konkurencyjności,
możliwości rozwoju, a przede wszystkim może mieć wpływ na wynik finansowy
przedsiębiorstw. W dobie wszechobecnej komputeryzacji i informatyzacji,
technologie ICT zyskały miano narzędzi biznesowych. Z roku na rok wzrasta
odsetek przedsiębiorstw wykorzystujących komputery w Polsce. W roku 2009
stanowiły one 93% ogółu przedsiębiorstw, a w 2010 r. – 97%. Od roku 2007
wskaźnik przedsiębiorstw mających dostęp do Internetu w skali całego kraju
wzrastał osiągając w 2010 roku poziom 96%10. Dostęp do technologii ICT w biznesie
umożliwia wykorzystanie cennego dobra jakim stała się informacja. Zgodnie
z danymi Głównego Urzędu Statystycznego11 w 2010 r. około 32% pracowników
śląskich przedsiębiorstw wykorzystywało w swojej pracy komputer z dostępem
do Internetu.
Z przeprowadzonych badań jakościowych wynika, iż wszyscy respondenci
mieli świadomość znaczenia sprzętu komputerowego i Internetu
w funkcjonowaniu przedsiębiorstw, w których byli zatrudnieni. Jednakże
nie posiadali oni wiedzy na temat wszystkich możliwych rozwiązań z zakresu ICT.
W tym miejscu należy wymienić brak zastosowań z obszaru e-handlu, czy też brak
10
GUS, Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2006-2010, Warszawa 2010; Przedsiębiorstwa wykorzystujące komputery według wielkości w latach 2007 – 2010 (wykres 2 i 5) www.stat.gov.pl 11
tamże - wykres 18
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
109
wyraźnie zdefiniowanej polityki bezpieczeństwa IT. Badani reprezentujący średnie
firmy posiadali większą wiedzę w porównaniu do respondentów mikro– i małych
przedsiębiorstw. Polityka firm w zakresie rozwiązań ICT została przez
respondentów zdefiniowana m.in. jako obecność w Internecie, czyli posiadanie
własnej strony internetowej. Dla wszystkich uczestników badania jej posiadanie
było standardem w zakresie działań marketingowych i nikt nie kwestionował
potrzeby istnienia w wirtualnym świecie. Prawie wszyscy badani potwierdzili
inwestycje w technologie ICT. Obecnie branża IT jest jedną z najlepiej rozwijających
się i brak modernizacji sprzętu komputerowego w MMSP może
je postawić na granicy wykluczenia cyfrowego. Niewątpliwie inwestycje w nowsze
technologie informatyczne związane są z nakładami finansowymi, a gorsza sytuacja
gospodarcza wpływa na ich spadek. Politykę firmy w zakresie zastosowanych
rozwiązań ICT badano również przez pryzmat bezpieczeństwa teleinformatycznego
organizacji. Ponad połowa respondentów nie dostrzegała zagrożeń związanych
z użytkowaniem sprzętu komputerowego i Internetu. Brak świadomości potrzeby
ochrony informacji może wynikać z niskiej świadomości kadry zarządzającej
w badanych MMSP co do zagrożeń jakie niesie za sobą wykorzystywanie rozwiązań
ICT. Oceniając wypowiedzi pracowników ze śląskich MMSP można uznać,
iż wykorzystanie sprzętu komputerowego i Internetu jest na poziomie właściwym,
jednakże występują obszary luk cyfrowych w zakresie poszczególnych rozwiązań
i możliwości. W średnich przedsiębiorstwach wiedza na temat technologii
informatycznych jest większa z uwagi na fakt zatrudniania specjalistów
z tej dziedziny. W tym wypadku podział cyfrowy sprowadza się do stopnia
wykorzystania najnowszych rozwiązań ICT, a nie do ich użytkowania w ogóle.
Badania jakościowe miały także na celu ocenę umiejętności korzystania
z komputera i Internetu pracowników oraz kandydatów do pracy śląskich MMSP.
Z analizy uzyskanych odpowiedzi wynika, iż podstawowa znajomość wykorzystania
technologii informatycznych jest normą zarówno wśród pracowników, jak
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
110
i kandydatów do pracy. Mając na myśli podstawową znajomość, należy rozumieć
standardową wiedzę na temat użytkowania aplikacji biurowych, umiejętności
poszukiwania informacji w Internecie, podstawowe dane dotyczące sprzętu
z obszaru ICT. Pogłębionej wiedzy informatycznej wymaga się na stanowiskach
specjalistycznych, definiowanych przez branżę przedsiębiorstwa, a także
na stanowiskach, które wchodzą w skład kadry zarządzającej. Ponadto odpowiedzi
respondentów wskazują, iż posiadane wykształcenie wpływa na stopień
znajomości rozwiązań ICT. Wniosek ten dotyczy zarówno pracowników, jak
i kandydatów do pracy. Przy czym podkreślano również, iż ludzie młodsi z wyższym
wykształceniem są lepiej przygotowani w zakresie posiadanych umiejętności
korzystania ze sprzętu komputerowego i Internetu. Pracownicy badanych MMSP
nie mają problemów z podstawową obsługą sprzętu informatycznego. Drobne
problemy wskazywano w przypadku specjalistycznych stanowisk pracy, gdzie
użytkowane były rozwiązania niestandardowe np. oprogramowanie dedykowane,
specjalistyczne narzędzia informatyczne. Jednym z najważniejszych wniosków, jaki
wynika z uzyskanych odpowiedzi jest fakt, iż nie występują różnice
w umiejętnościach cyfrowych między kobietami i mężczyznami. Natomiast takie
zróżnicowanie pojawia się w przypadku wieku pracowników. Zdaniem większości
respondentów ważnym elementem w zakresie umiejętności korzystania ze sprzętu
komputerowego i Internetu było podnoszenie tych umiejętności, stąd wniosek
iż świadoma edukacja w tym kierunku wpływa na poziom umiejętności cyfrowych.
Analiza danych ilościowych potwierdza informacje ogólne uzyskane
na etapie badań jakościowych. W zakresie umiejętności cyfrowych ankietowani
potwierdzili dobrą znajomość podstawowych rozwiązań z zakresu ICT. Uzyskane
wyniki pozwalają stwierdzić, iż pracownicy śląskich MMSP posiadają wyższe
umiejętności z zakresu wykorzystania Internetu, niż samego komputera
i podstawowych aplikacji biurowych. Praktycznie nie występują różnice
w samoocenie umiejętności obsługi sprzętu komputerowego i Internetu między
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
111
kobietami a mężczyznami. Drobne różnice pojawiają się na poziomie
zaawansowanych narzędzi informatycznych. Ponad połowa respondentów oceniła
swoje umiejętności cyfrowe jako odpowiednie w stosunku do wymagań
definiowanych przez stanowisko pracy na jakim są zatrudnieni. Ponadto uzyskane
wyniki pozwalają stwierdzić, iż pracownicy śląskich MMSP w niewielkim stopniu
wykorzystują rozwiązania z zakresu e-administracji oraz bankowości elektronicznej.
Niskie użytkowanie aplikacji internetowych takiego typu może wynikać z faktu,
iż w badanych MMSP niewielu pracowników miało dostęp do firmowego konta
bankowego oraz posiadało uprawnienia do obsługiwania formularzy urzędowych.
Wymienione powyżej aplikacje internetowe częściej wykorzystywane były przez
pracowników mikroprzedsiębiorstw.
Największy wpływ na umiejętności cyfrowe pracowników śląskich MMSP
miało częste użytkowanie danego typu oprogramowania. Ankietowani podnosili
umiejętności korzystania ze sprzętu komputerowego i Internetu poprzez
samokształcenie w trakcie wykonywania pracy. Z odpowiedzi uzyskanych na etapie
badania ilościowego wynika, iż pracownicy także pogłębiają wiedzę cyfrową
poprzez uczestnictwo w kursach i szkoleniach. Pracownicy zatrudnieni w średnich
przedsiębiorstwach, w porównaniu do firm mikro- i małych, najczęściej podnosili
kwalifikacje z zakresu rozwiązań ICT. Ankietowani wyrazili mniejsze
zainteresowanie poszerzaniem umiejętności internetowych w zakresie rozwiązań,
które znają lub których nie wykorzystują w ogóle.
W zakresie wykorzystania komputera i Internetu ponad połowa
ankietowanych uznała, iż nie dostrzega barier, które utrudniałyby
lub uniemożliwiały jego użytkowanie. Ankietowani, którzy zidentyfikowali takie
przeszkody, wskazywali na brak wiedzy, umiejętności, braki sprzętowe.
Z analizy wyników przeprowadzonego testu kompetencji wynika, iż wyższe
umiejętności cyfrowe posiadają mężczyźni. Lepsze oceny uzyskały również osoby
zatrudnione w średnich przedsiębiorstwach. Wraz ze wzrostem firmy, pracownicy
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
112
śląskich MMSP otrzymywali wyższe oceny. W zakresie zróżnicowania umiejętności
cyfrowych ze względu na wiek ankietowanych wynika, iż większe kompetencje
z zakresu rozwiązań ICT posiadają pracownicy w przedziale wiekowym
od 18 do 36 lat. Większą wiedzę cyfrową zaprezentowały również osoby z wyższym
wykształceniem.
Reasumując uzyskane dane można stwierdzić, iż w śląskich MMSP
nie występuje wykluczenie cyfrowe w płaszczyźnie technicznej. Wszystkie badane
przedsiębiorstwa dysponowały infrastrukturą informatyczną. Podział cyfrowy jest
zauważalny na etapie rozwiązań stosowanych w średnich przedsiębiorstwach
w porównaniu do możliwości wykorzystywanych w firmach mikro- i małych.
Na podział cyfrowy w wymiarze technicznym największy wpływ wywiera czynnik
finansowy.
Wykluczenie cyfrowe ze względu na wykorzystanie rozwiązań z obszaru ICT
przebiega na poziomie używania nowoczesnych narzędzi informatycznych.
W średnich przedsiębiorstwach częściej wykorzystywane były zaawansowane
oprogramowania dedykowane oraz programy specjalistyczne, zgodne z profilem
działalności firmy. Zaawansowane rozwiązania informatyczne usprawniają procesy
zachodzące w większej organizacji, a na ich użytkowanie również wywiera wpływ
czynnik finansowy. Nowoczesne rozwiązania informatyczne, zwłaszcza
te niestandardowe, z reguły wymagają większych nakładów finansowych.
W wymiarze wykorzystania zauważalne luki cyfrowe występują w obszarze
użytkowania aplikacji internetowych z zakresu bankowości elektronicznej,
e-administracji oraz e-handlu. Natomiast podstawowa obsługa Internetu (poczta
elektroniczna, wyszukiwarki i przeglądarki internetowe) w śląskich MMSP
występuje na poziomie zadowalającym.
Podział cyfrowy w wymiarze umiejętności pracowników i kandydatów
do pracy w śląskich MMSP przebiega w oparciu o kompetencje obsługi rozwiązań
ICT w zakresie podstawowym oraz bardziej zaawansowanym. Podstawowa
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
113
znajomość obsługi sprzętu komputerowego i Internetu jest postrzegane jako
norma, natomiast umiejętności wyższe pożądane są w przypadku specjalistycznych
stanowisk pracy lub wśród kadry zarządzającej. Umiejętności cyfrowe oceniane
były przez pryzmat wykształcenia, wieku oraz płci. Wśród kobiet i mężczyzn
nie występuje widoczne zróżnicowanie w posiadanych umiejętnościach cyfrowych.
Występują natomiast różnice ze względu na wiek i wykształcenie. Pracownicy,
czy też kandydaci do pracy z wyższym wykształceniem oraz osoby młode, posiadają
wyższe kompetencje w korzystaniu ze sprzętu komputerowego i Internetu.
Dokonana samoocena umiejętności ankietowanych pokrywa się z wynikami
uzyskanymi w ramach testu kompetencji cyfrowych.
Uzyskane wyniki potwierdzają, iż podział cyfrowy śląskich MMSP
w wymiarze technicznym nie występuje. Widoczne są luki cyfrowe w płaszczyźnie
wykorzystania rozwiązań z zakresu ICT oraz w sferze posiadanych umiejętności.
Wiedza z obszaru ICT oraz jej umiejętne wykorzystanie jest kluczem do rozwoju
przedsiębiorstw z sektora MMSP. Brak nakładów finansowych w nowoczesne
rozwiązania informatyczne pogłębia jednak podział cyfrowy. Zasadne są zatem
działania zmierzające do ograniczenia nierówności cyfrowej w wymiarze
wykorzystania oraz umiejętności poprzez systematyczne uzupełnianie wiedzy
informatycznej pracowników śląskich MMSP.