İPƏKÇİİPƏKÇİ“...“İpəkçi”nin

yaradıcı kollektiinəhaqq-ədalət uğrun-da mübarizə apar-maqda, bütün qüv-vələri səfərbər et-məkdə, hər bir oxu-cuda müstəqilAzərbaycanın sa-bahına inam yarat-maqda böyük uğur-lar diləyirəm", –

Heydər Əliyev.1 9 3 3 - c ü i l d ə n n ə ş r e d i l i r

İpəkçiliyin inkişafına dair İpəkçiliyin inkişafına dair konsepsiya hazırlanıbkonsepsiya hazırlanıb

Bu barədə məlumatı Azərbaycan Elmi Tədqiqat İpəkçilik İnstitutunundirektoru Allahverdi Seyidov verib. Onun sözlərinə görə institut tərəfin-dən tərtib olunan 8 bölmədən ibarət olan konsepsiyada ipəkçiliyininkişafına aid bir sıra məsələlər əks olunub. Bunlardan ipəkçiliyin aktual-lığı, yem bazasının yaradılması, toxum istehsalı və yaş barama istehsalıkimi məsələləri göstərmək olar. A.Seyidovun sözlərinə görə, konsepsiyaNazirlər Kabinetinə təqdim edilib.

“Konsepsiyanı hazırlamaqda əsas məqsəd respublikamızda ipəkçiliyiyenidən, müasir metodlarla bərpa etdirməkdir. Artıq bu sahəyə diqqətartıb. Belə ki regionların 2009 – 2013-cu illər üzrə iqtisadi inkişaf proq-ramında respublikanın 6 rayonunda və Naxçıvan Muxtar Respublikasıdaipəkçiliyin inkişafı əsas məsələlərdən biri kimi qeyd edilib. Artıq bir elmitədqiqat institutu olaraq bu sahədə fəaliyyətə başlamışıq” deyə, A.Seyidovməlumat verir.

A.Seyidov həmçinin, bildirir ki, ipəkçiliyin inkişafına təkan olaraqİnstitutun Goranboy rayonunun Faxralı kəndi ərazisində yerləşən təcrübəstansiyasında 300 minə yaxın tut ağacı tingi yetişdirilib təsərrüfatlara pay-lanacaq. A.Seyidov ipəkçiliyin iqtisadi baxımdan çox əlverişli bir sahəolduğunu vurğulayır: “Respublikamızda barama qəbulu var, lakin baramaistehsal edənlər yoxdur. Kiçik bir hesablama aparaq; qrenalar – yəni,barama toxumları, hazırlanıb çıxış alınandan sonra yetişdirənlərə verilir. 2nəfər minimum 50 kiloqram barama istehsal edə bilər. Bu pro-ses 20 günçəkir. Baramanın 1 kiloqramının 3 manata qəbul edildiyini nəzərə alsaq,onda 2 nəfərin 20 günə 150 manat pul qazandığını görərik. Maddivəziyyətləri aşağı olan kəndlilər bu sahə ilə məşğul olsalar yaxşı qazancəldə edə bilərlər” .

Ann.az, 19, aprel, 2011-ci il

NETTY Milli İnternet Mükafatı uzrə NETTY Milli İnternet Mükafatı uzrə müsabiqədə Şəki veb-məktəbinin 8 saytı, müsabiqədə Şəki veb-məktəbinin 8 saytı,

o cümlədən, "İpəkçi" qəzetinino cümlədən, "İpəkçi" qəzetinin"ipekchi.info”, həmçinin, "Şəki tarixi" "ipekchi.info”, həmçinin, "Şəki tarixi"

saytı da nominant oldu!saytı da nominant oldu!7-cı dəfə keçirilən NETTY Milli İnternet Mükafatı uğrunda müsa-

biqənin 14 may tarixdə başa çatmış ilkin mərhələsi, yəni virtual jürininsəsverməsi Şəki saytları üçün xüsusilə uğurlu olmuşdur. Belə ki, 12 nomi-nasiyadan 8 nominasiyanın hər biri üzrə Şəki veb-məktəbinə aid 1 saytnominant ola bilmişdir. Ümumiyyətlə, 20-dən çox Şəki saytı 9 nominasiyaüzrə müsəbiqəyə qatılmışdır. Müsabiqənin şərtlərinə görə, hər nominasiyaüzrə yalnız ilk 3 ən çox səs toplamış sayt 2-ci mərhələyə –Mükafatlandırma mərhələsinə adlaya bilərdi. Virtual jürinin 7 günlük,7may - 14 may tarixləri arası, səsverməsinin nəticəsi olaraq, may ayının14-də Şəki saytları arasından 8 -nin, o cümlədən:

"Əlişahoğlu" veb-studiyasının hazırladığı 1. “Qırmızı bağ” saytı “Mədəniyyət və incəsənət” nominasiyası üzrə 11

sayt sırasında 17 səslə 4/5-ci yerləri bölüşdürərək;2. “Əhməd Bal” saytı “Korporativ sayt” nominasiyası üzrə 34 sayt

sırasında 17 səslə 3-cü yeri tutaraq;3. Erməni Terroru saytı “Azərbaycan” nominasiyası üzrə 20 səslə 24

sayt sırasında 2-ci yeri tutaraq;“İpəkçi” və “Şəkinin səsi”

qəzetlərinin baş redaktoruAydın Məmmədovun hazır-

ladığı 4. “ipekchi.info saytı”

“İnformasiya və xəbərlər” nomi-nasiyası üzrə 28 sayt sırasında 15səslə 2-ci yeri tutaraq;

5. “Şəki tarixi” saytı “Elm vətəhsil” nominasiyası üzrə 43 saytsırasında 14 səslə 3-cü yeritutaraq;

"Teymur" veb-studiyasının hazırladığı6. “Xan Cənnət Bağı” “Azərbaycan” nominasiyası üzrə 17 sayt sırasın-

da 17 səslə 4-cü yeri tutaraq;“MicroEnn Group Production” veb-studiyasının hazırladığı

7. “Şəki Şəhər İcra Hakimiyyətinin Rəsmi İnternet Səhifəsi” “Dövlətsaytı” nominasiyası üzrə 16 sayt sırasında 13 səslə 3-cü yeri tutaraq;

“Aznetworks.biz Production”un 8. “Aznetworks.biz” saytı “Servis-saytlar” nominasiyası üzrə 32 sayt

sırasında 12 səslə 3-4-cü yerləri bölüşdürərək“Nominant sertifikatı”nı əldə etmiş və bu saytların hər birinin yaradıcı

kollektivi 24 may tarixində Səməd Vurğun adına Rus Dram Teatrında

keçirilmiş Netty 2011-un təntənəli mükafatlandırma mərasimində dəvətedilmişdir.

Şəkildə: NETTY 211-in mükafatlandırma mərasimi; soldan: Orxnan Daşdəmirov, Aslan Əlişahoğlu, Aydın Məmmədov və

Qoşqar Əhmədoğlu

“İpəkçi” qəzetinin “ipekchi.info” saytıNETTY 2010-un Mükafatlandırma mərasi-

mində e-tabloda nümayiş etdirilir.

Şəkidə QİÇS daşıyıcısı kimi qeydiyyatda olanŞəkidə QİÇS daşıyıcısı kimi qeydiyyatda olan40 nəfərdən biri yaşı tamam olmayan körpədir40 nəfərdən biri yaşı tamam olmayan körpədir

Bu ilin yanvar ayında QİÇS virusu daşıyıcısı kimi qeydiyyata alınan buazyaşlının üzərində daim nəzarət saxlanılır. 1988-ci ildən fəaliyyət gostən və 6rayona xidmət edən Şəki regional QİÇS diaqnostika laboratoriyasının müdiriKəmalə Abdullayeva QİÇS virusu daşıyıcılarının sayının ilbəil artdığını bildirir.

“2008-ci ildə QİÇS-ə müsbət nəticə kimi qeydə alınan 19 nəfər bu mərkəzdəqeydiyyatdadır. 19 nəfərdən 9 nəfər Şəki sakinidir”, - deyə Kəmalə Abdullayevavurğulayıb.

Kəmalə Abdullayevanın sözlərinə görə, 2008-ci ildə bu virus daşıyıcılarınınregion üzrə sayı cəmi 19 nəfər təşkil edirdisə, son üç ildə bu rəqəm artıq 40-ı ötüb.Səhiyyə Nazirliyinin bu ilin mart ayında verdiyi xüsusi əmrə əsasən artıq respub-likada yaranan 6 regional QİÇS-lə mübarizə mərkəzlərindən biri də Şəkidəfəaliyyətə başlayacaq. Labaratoriya müdirinin sözlərinə görə, yeni yaradılacaqmərkəzdə bölgədə olan virusu daşıyıcıları, xəstələrin müayinə və müalicə olun-maqla onlara, stasionar qaydada xüsusi palatalarda qalmaq imkanları dayaranacaq.

Yeni yaranacaq mərkəz üçün bina hazır olana qədər mərkəzi rayon xəstəxa-nasının infeksion şöbəsində 2 nəfərlik palata ayrılacaq. Həkimin sözlərinə görə,QİÇS daşıyıcısı olan xəstələr nə qədər tez aşkar olunarsa, onların müalicəyə cəlbedilməsi həmin xəstələrin digərlərini yoluxdurma riskini azaldar.

Qeyd edək ki, belə xəstələrin müalicəsi üçün dövlət tərəfindən böyükməbləğdə vəsait ayrılmasına baxmayaraq, 1 yaşı olmayan körpənin də bu virusundaşıyıcısı olması bölgədə sözün həqiqi mənasında həyacan təbili çalmağa əsasverir.

www.anspress.com 28.05.2011

“Şəki-İpək” ASC“Şəki-İpək” ASCAlmaniyadan yeniAlmaniyadan yenidəzgahlar almışdır dəzgahlar almışdır

ASC-nin texniki direktoru ŞahinƏzizov “İpəkçi”yə məlumat verir ki,yaxın günlərdə Almaniya istehsalı olanyeni toxucu, pambıq əyirici və parça boy-ayıcı dəzgahlar müəssisəyə gətiriləcəkdir.Hələlik, biz hazırlıq işləri görmüşük,məsələn, həmin dəzgahların quraşdırıl-ması nəzərdə tutulan sexlərdə yerlərinboşaldılması, istifadəyə yararsız avadan-lıqları sökülməsi və s.

313-saylı otaq313-saylı otaq“İpəkçi” qəzetinin“İpəkçi” qəzetinin

redaksiyasına verildiredaksiyasına verildi

Məlun olduğu ki-mi, son 10 il ərzin-də, “İpəkçi” qəzetiofissiz fəaliyyət gös-tərməkdə idi. Bugünlərdə isə “Şəki-İpək” ASC idarə he-yətinin sədri MaratƏkbərovun göstərişiilə ASC-nin inzibatibinasındakı 313 saylıotaq “İpəkçi” qəzeti-nin redaksiyası üçünayrılmışdır.

“Şəki-İpək” ASC-nin Xalca sexi“Şəki-İpək” ASC-nin Xalca sexiM u s t a f a y e v a A d i l ə , N u r ə h m ə d o v a A r z u , S ə l i m o v a T ü r k a n

Ramiz MEHDİYEV,Azərbaycan Respublikası Prezidenti

Administrasiyasının rəhbəri, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının

akademiki

SSRİ-nin süqutu ərəfəsində 1991-ci il oktyabrın 18-də Azərbaycan müstəqilliyini yenidən bərpa etmişdir.Hər bir xalqın tarixində 20 il o qədər də böyük müddətdeyildir. Lakin Azərbaycan üçün bu illər ciddi sınaqlardövrü idi: o, müstəqil dövlət kimi yaşaya biləcəkdimi?!Zaman göstərdi ki, Azərbaycan xalqının milli ruhu sön-məmişdi, əgər bu millətin layiqli lideri, dünya miqyaslıdövlət xadimi olarsa, o, istənilən çətinlikləri dəf edəbilər.

Bu illər ərzində həll edilən məsələlərin xarakteriniəvvəlki illərlə əsla müqayisə etmək olmaz. XIX əsrdəvə XX əsrin əvvəllərində azərbaycanlıların bir neçənəslinin həyata keçirmək uğrunda mübarizə apardığımilli ideya özünün həqiqi təcəssümünü məhz müstəqilAzərbaycanın mövcud olduğu bu 20 ildə tapmışdır.

İranla müharibə nəticəsində 1828-ci ildən Rusiyaimperiyasının tərkib hissəsinə çevrilmiş ŞimaliAzərbaycanda XIX əsrin ikinci yarısından etibarən diniidentiklikdən Azərbaycan milli ideyasının formalaşma-sının başlanğıcı olan etnik identikliyə keçid ideyası buməkanda ideya axtarışlarının mərkəzində dayanırdı. Bu

dövrdə ən ümdə məqsəd etnik şüurun dini şüurdanayrılması ideyası idi. XIX əsrin A.A.Bakıxanov,M.F.Axundzadə, Mirzə Kazımbəy kimi mütəfəkkirləribu yöndə çalışırdılar.

Milli məsələ XX əsrin əvvəlində Azərbaycan cəmiy-yətində xeyli aktuallaşmışdı və bunun da ciddi səbəb-ləri vardı. Həmin dövrdə Azərbaycan sənaye cəmiyyətiyaradılması yoluna qədəm qoymuş və ümmənin (mü-səlman icmasının) etnik-mədəni millət mərhələsinətransformasiyası prosesi başlanmışdı. O dövrün Azər-baycan ziyalılarının milli problemləri nə səviyyədə ba-şa düşmələrini bizim yazıçıların, publisistlərin, şair-lərin, ictimai xadimlərin əsərlərində görmək olar.

Azərbaycanda inqilabaqədərki milli təfəkkür əvvəl-cə türkçülük və etnik millətçilik ideologiyası kimi inki-şaf edirdi. Bu, həmin ideyanın transformasiyası üçünmühüm və zəruri platforma idi, çünki çox böyük bir re-gionun türkdilli əhalisinin tarixi və mədəni yaddaşınaəsaslanırdı. Bu ideologiya öz milli hüquqlarının müda-fiəsi işində bütün türkdilli xalqların birliyi və həmrəy-liyini, ayrıca türk (Azərbaycan) millətinin, perspek-tivdə isə dövlətinin yaranmasını təmin etməli idi.

Sonrakı dövrdə bizim mütəfəkkirlər milli identiklikideyasını irəli sürməyə başladılar. Bu ideya azərbay-cançılıq ideologiyasının formalaşmasına keçidi nəzər-də tuturdu, onun növbəti hədəfi isə milli ideya idi.Azərbaycanda genişlənən kəskin siyasi mübarizə milliideyanı öz məntiqi sonluğuna – Azərbaycan Xalq Cüm-huriyyətinin yaranmasına gətirib çıxardı. Bu, bizimböyük əcdadlarımızın fəaliyyətinin kvintessensiyasıidi.

Əlbəttə, bütün bu məqsədlər formalaşmaqda olanAzərbaycan cəmiyyətində çox böyük izahat işi apar-mağı tələb edirdi. Ziyalıların görkəmli nümayəndələriöz intellektini bu məsələlərin həllinə sərf etməli, cəsa-rət və məsuliyyət nümayiş etdirməli idilər. Əhalini bö-yük dəyişikliklərə hazırlamaq, insanların tarixi vəmənəvi dəyərləri dərk etməsi, onlarda etnik mənlik şü-uru oyatmaq üçün vaxt lazım idi. Bütün bu işlər çarizmtərəfindən müqavimətlə, onun Cənubi Qafqaz müsəl-manlarına tətbiq etdiyi məhdudiyyətlərlə üzləşirdi.Əhali onun üçün ənənəvi olmayan etimadsızlıq, şübhə-lilik, bəlkə də düşmənçilik şəraitində yaşayırdı.

Üstündən neçə-neçə onilliklər keçəndən sonra soy-daşlarımızın həyatının həmin dövrünü dərindən düşü-nəndə anlamağa başlayırsan ki, onlar nə qədər hüquq-suz, təhqiramiz şəraitdə yaşamışlar. Yeri gəlmişkən de-yək ki, sovet hakimiyyəti dövründə də Kremldə azər-baycanlılara qarşı etimadsızlıq olmuşdur. Bunu mən özşəxsi həyat təcrübəmə və Azərbaycan Kommunist Par-tiyasının rəhbərlərindən biri kimi iş təcrübəmə əsasəndeyirəm. Əgər bu gün xalqımız mövcuddursa və çox-ları üçün nümunədirsə, bu, yalnız və yalnız onun daxiliinsan resursları və istedadı sayəsindədir.

XX əsrin əvvəlində o dövr üçün az-çox bitkin məz-mun kəsb etmiş Azərbaycan milli ideyası və birləşdiri-ci ideologiya kimi “azərbaycançılıq” milli ruhu və mil-li-mədəni yüksəlişin mexanizmlərini dirçəltmək, ocümlədən xalqı öz tarixi torpaqlarından tədricən qovul-maqdan xilas etmək cəhdi idi. Bu ideyanın reallaşdırıl-ması xalqın öz milli muxtariyyətini, sonradan isə suve-ren, müstəqil dövlətini yaratmasını nəzərdə tuturdu.

1918-ci ilin mayında Azərbaycan dövlətinin yaradıl-

ması Azərbaycan xalqının milli mənlik şüurunun for-malaşması prosesinin obyektiv yekunu oldu.M.Ə.Rəsulzadə 1952-ci ildə Münxendə çıxan “Qafqaz”jurnalında yazırdı: “Böyük dövlətlər Azərbaycanı1920-ci il yanvarın 12-də tanımışlar. Bu, artıq gerçək-ləşmiş milli ideyanın təntənəsi günü idi. O vaxtdanAzərbaycan müstəqil dövlət kimi beynəlxalq ailəyə da-xil olmuşdur”.

Azərbaycan milli ideyası prioritetlərin müəyyənedilməsində uzun bir yol keçmişdir. Bu müddətdə əv-vəlcə dini tərkib hissə yaranmış, sonradan o, tədricənmilli mənlik şüurunun mədəni-tarixi paradiqmasına –türkçülüyə transformasiya etmişdir.

XIX-XX əsrlərdə Azərbaycanda ictimai fikrin təka-mülü milli inkişafın “türkləşmə, islamlaşma, avropa-laşma” prioritetlərini əks etdirən formulu yaratmışdır.Bu gün məhz həmin ideyalar Azərbaycanın Dövlət bay-rağının üç rəngində təcəssüm olunur.

XIX-XX əsrlərin tarixi zaman kəsiyindəC.Məmmədquluzadə, M.Ə.Sabir, Y.V.Çəmənzəminli,Ə.Topçubaşov, Ə.Ağayev, Ə.Hüseynzadə, H.Zərdabi,F.Xoyski, M.Ə.Rəsulzadə və digər milli klassiklər vəgörkəmli maarifçilər azərbaycanlıların milli mənlik şü-urunun oyanışında başlıca rol oynamışlar.

Onlardan bəziləri həm də müstəqil Azərbaycan döv-lətinin yaradılmasının təməlini qoymuşlar. Göstəriləndövr azərbaycanlıların tarixində həmişə bu insanlarınadları ilə bağlı olacaqdır. Bununla belə, tarix sübut et-mişdir ki, nəzəri fikrin formalaşdırılması onun tərkibhissələrinin əməli şəkildə həyata keçirilməsi qədər mə-suliyyətli işdir. Təəssüf ki, bir sıra obyektiv və subyek-tiv daxili və xarici səbəblər üzündən birinci Azərbay-can Respublikasının liderləri dövlətçiliyimizin uzun-müddətliliyinə nail ola bilmədilər. Nəticədə keçən əsrin90-cı illərinin əvvəlində Sovet İttifaqı dağılana qədərmüstəqillik ideyaları boğuldu. SSRİ-nin dağılması iləAzərbaycan xalqı milli ideyanın həyata keçirilməsi –müstəqil milli dövlətçiliyin qurulması üçün daha birtarixi şans əldə etdi. Lakin 1990-cı illərin əvvəlindəhəm Azərbaycanın daxilində, həm də qlobal geosiyasikontekstdə cərəyan edən ictimai-siyasi proseslər, regi-ondakı qüvvələr nisbəti, üstəlik, həmin dövrdə haki-miyyətdə olmuş şəxslərin siyasi baxımdan qeyri-yet-kinliyi, millətin və dövlətin inkişafının strateji prioritet-lərini lazımınca təsəvvür etməmələri bu vəzifənin tamşəkildə yerinə yetirilməsini təhlükə qarşısında qoymuş-du. XX əsrin əvvəlində qurulmuş Azərbaycan XalqCümhuriyyəti dövrünün ibrət götürülməmiş mənfidərslərinin təkrarlanması təhlükəsi 1993-cü ildə özünüaşkar şəkildə göstərməyə başlamışdı.

Mənfi ictimai-siyasi proseslərin gedişi təkidlə tələbedirdi ki, Azərbaycanı tamamilə dağılmaq və ya parça-lanmaq təhlükəsindən yalnız sözün həqiqi mənasındatarixi miqyaslı, həm Azərbaycan millətinə xas olan mü-hüm dəyərlərin müəyyən toplusunun təcəssümü rolun-da, həm də qeyri-standart siyasi qərarların güclü və ira-dəli mənbəyi rolunda çıxış etməyə qadir olan şəxsiyyətxilas edə bilər. Yalnız böyük dövlət xadimi milləti xilasedə, onun ideyasını həyata keçirə bilər.

Fəlsəfə elmində çoxdan təsdiqlənmişdir ki, milliideya cəmiyyətin həyatında, siyasi praktikada mühümrol oynayır. Ona görə də hər bir millətin öz milli ideyası

Ardı 2-ci səhifədə

Ad augusta per angusta (lat.) –Zirvəyə aparan yol çətin olur.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev 2011-ci ilmayın 10-da “Buta” sarayında ümummilli liderHeydər Əliyevin anadan olmasının 88-ci ildönümümünasibətilə təntənəli mərasimdəki nitqindədemişdir:

“Bu gün Azərbaycan dinamik inkişaf edən, özehtiyaclarını özü ödəyən müasir ölkədir. Bizimsiyasətimiz çox açıqdır, aydındır. Güclü iqtisaditəməl üzərində müasir siyasi sistemin formalaşdırıl-ması, dövlətçiliyin əsaslarının möhkəmləndirilməsi,azərbaycançılıq ideologiyasının gücləndirilməsiməsələləri bizim üçün prioritet məsələlərdir... Bizmüstəqilliyi bərpa etmişik, qoruyub saxlaya bilmişik.Bu gün müstəqilliyi möhkəmləndiririk.

Müstəqillik bizim üçün ən böyük sərvətdir, ənböyük nemətdir, ən böyük dəyərdir”.

(“Azərbaycan” qəzeti, 12 may 2011-ci il).Məqalənin mövzusunun açılmasında bu fikirlər

əsas rol oynayır.

MÜASİR AZƏRBAYCAN MİLLİ İDEYANINMÜASİR AZƏRBAYCAN MİLLİ İDEYANINTƏCƏSSÜMÜ KİMİTƏCƏSSÜMÜ KİMİ www.azerbaijan-news.az

15 amart:qezet.qxd 01.06.2011 8:03 Page 1

2 İPƏKÇİİPƏKÇİ31 May 2011-ci il

Həmtəsisçilər :1. “Şəki-İpək” şirkəti;

(Baş) Redaktor:Aydın Məmmədov.

Çapa təqdim edildi:

31.05.2011.

Sifariş: 1893.

Tiraj: 500.

Şəhadətnamə № 177.

Ünvanımız:Az.5500. Şəki şəhəri,F.x.Xoyski -1, otaq 313.E-mail: aydin.salis@gmail.com.

Tel.: 055 793 23 83;012 451 20 32;0177 423 15,

“İpəkçi” qəzetinin kompü-terində yığılmış və

“Azərbaycan” nəşriyyatındaofset üsulu ilə çap

olunmuşdur.

“İpəkçi” qəzeti müstəqilKİV olaraq fəaliyyət göstərirvə bu qəzetdə dərc olunmuşxəbər və məqalələrin məzmu-nuna görə “Şəki-İpək” ASCheç bir məsuliyyət daşımır!

■"İpəkçi" qəzeti respublikamızdanəşri davam edən yeganə çoxtirajlı(Sovet dövründə müəssisə qəzetləribelə adlanırdı), yeganə fəhlə qəze-tidir!

■"İpəkçi" qəzeti 12.12.1990-ci iltarixdə, özünü "Şəki İpəkçilərininAçıq Tribunası" elan edərək, hələ

Sovet dövründə, rəsmən, müstəqilAzərbaycan mətbuatın əsasını qoy-muşdur!

■Azərbaycan Sovet mətbuatındaənənəvi "Bütün ölkələrin proletarlarıbirləşin!" şüarından və Kommunistpartiyasının təsisçiliyindən də ilk dəfə- 12.12.1990-ci il tarixdə, "İpəkçi"qəzeti mtina etmişdir!

M. Salis2.

"Şəki-İpək" ASC; Toxucu"Şəki-İpək" ASC; Toxucuİstehsalatının Hazırlıqİstehsalatının Hazırlıq

sexi (foto-reportaj) sexi (foto-reportaj) Burada ayda orta hesabla 1500 kq. ipək açılır və toxucu dəzgahı üçün əriş sarınır.

Toxucu istehsalatının baş meneceri İsrafilov Abbas

Mustafayev Eldar (sex rəisi), Şamilova Dilbər (ipək didən)

Məmmədov Güləddin (usta köməkçisi), Rəcəbova Rəvanə (ərişçi)

Hacıbabayeva Arzu (ərişçi)

Bəhlulova Zeynəb, və Qabilova Çimnaz (ipəkaçanlar)

1. ŞAHZADƏ1. ŞAHZADƏBiri vardı, biri yoxdu, bir padşah var idi. Onun cür-

bəcür üzüm növləri olan gözəl bir bağı var idi. Bir dəfəpadşah bağda gəzirdi və üzümlərə baxıb fərəhlənirdi.Birdən, o gördü ki, orda-burda tənəklər sındırılıb vəüzümlər də xarab edilib. O, bağbanını və öz nökərləri-ni çağırıb soruşdu: Padşahın bağını xarab etməyə kimcəsarət edib? Onlar hamısı cavab verdilər ki, bu barədəheç nə bilmirlər. Padşahın üç oğlu var idi. O, böyükoğlunu göndərdi bağa qarovula. Amma şahzadə özünüsaxlaya bilməyib yatdı. Səhər məlum oldu ki,gözəgörünməz düşmən yenə də bağa girmiş, tənəkləriqırmış, üzümləri də xarab etmişdir. Padşah ortancıloğlunu göndərdi, amma bu da heç nə bilmədi. Axırda,qarovula kiçik şahzadə gedir. Səhərə qədər ayıq-sayıqqalmaq üçün, gənc şahzadə barmağını kərtdi və ağrısıdaha da çox olsun deyə, yarasının da üstünə duz səpdi.

Şahzadə əlində ox-kaman, oturub səbirlə düşmənigözləyir. Budur görür: nəhəng və əcaib div gəlir. Bağıniçi ilə gedir, tənəkləri qırır və üzüm yığır. Şahzadə yayıdartıb oxu buraxdı, amma dəymədi. Div bağda insanəməlini hiss edən kimi, qaçmağa başladı, şahzadə isəcumdu onun dalınca.

Onlar xeyli müddət qaçdılar, şəhərdən xeyli uzaq-laşdılar və bir səhraya yetişdilər. Nəhayət, div böyükbir daşa yetişib onu qaldırdı, düşdü quyuya və gözdənitdi. Şahzadə evə döndü, uzun kəndir götürdü, qar-daşlarını çağırdı və onlarla birlikdə daşın yanına qayıt-dı. Qardaşlardan heç biri daşı tərpədə bilmədi, ammakiçik şahzadə bir dəfə əlini vurmaqla onu götürübkənara atdı. O, kəndiri belinə sarıdı və qardaşlarınagöstəriş verdi ki onu quyuya sallasınlar və gözləsinlər.Qardaşlar şahzadəni quyuya salladılar, orda oturubgözlədilər. Quyu çox dərin idi. Şahzadə elə ki onundibinə çatdı, kəndiri özündən açdı və başladıirəliləməyə. O, yerin altında xeyli getdi. Nəhayət,gördü ki üç gözəl qız taxtda oturub. Şahzadəni görənkimi ona qışqırdılar:

– Ay bədbəxt! Bura necə gəlmisən? Bu saat divdurar, o sənə rəhm etməz, səni öldürər.

Şahzadə isə onlara dedi:– Mən eşitmişəm ki divlər canlarını şüşədə saxlayır-

lar. Siz mənə göstərin ki sizin divin həmin şüşəsihardadı, mən isə onu öldürüm və sizi də azad edim.

Hamısından ən qəşəngi olan gənc qız, şahzadəyəistədiyi şüşəni göstərdi və yenə qaçdı öz yerinə. O,divin canı olan şüşəni götürdü. Div hiss eləyən kimi kionun canı düşmənin –Adəm evladının əlindədir həmindəqiqə nərə çəkdi və çıxdı döyüşə. O, şahzadəninüstünə atılıb onu parçalamaq istədi. Amma şahzadəşüşəni daşa çırpdı və nəhəng yıxılıb öldü. Bu işdən şadolan qızlar şahzadəni əhatəyə alıb, qalib gəldiyinə görəonu təbrik etdilər və azad olduqlarına görə minnətdar-lıq etdilər. O, qızların hamısını düşdüyü yerdəki kən-dirin yanına gətirdi və bunu əvvəlcə yaşca ən böyükqıza sarıyıb qardaşlarına qışqırdı ki dartsınlar. Onudartıb çıxardılar. Sonra ikinci qız çıxarıldı. O zaman kinövbə kiçik qıza çatdı, bu, şahzadəyə dedi:

– Mən o biri qızlardan qəşəngəm. Əgər, sənin qar-daşların məni görərlərsə, onda, səni burdan çıxarma-zlar və sən quyunun dibində həlak olarsan. Qoy əvvəlsəni çıxarsınlar, sonra isə məni.

Şahzadə cavab verdi ki:– Yox! Birinci sən çıx, sonra isə mən çıxaram.

Qardaşlarım məni burda qoymazlar!Qız dedi:–Yaxşı, amma yadında möhkəm saxla, əgər onlar

səni çıxarmasalar, onda bu tərəfə get – əvvəlcə ikiqoyunla rastlaşacaqsan, biri qara, biri ağ. Əgər sən ağqoyunun belinə otura bilsən, o səni işıqlı dünyaya ata-caq, əgər çaşıb qara qoyunun belinə otursan, o səniqaranlıq dünyaya atacaq. Qara qoyundan qaç və yalnızağ qoyunun belinə min, onda, tezliklə bizəqovuşarsan!

Bundan sonra qızı quyudan çıxardılar. O vaxt kinövbə şahzadəyə çatdı, qardaşları onu quyunun ağzınaazca qalana qədər qaldırıb, birdən kəndiri kəsdilər vəbədbəxt şahzadə quyunun dibinə yuvarlandı. Özləri isəqızları evə apardılar və atalarına dedilər ki, guya,onların kiçik qardaşları quyuya birinci düşüb və divlədavada həlak olub. Bundan sonra isə özləri quyuyadüşmüş, divi öldürmüş, həmin qızları azad etmiş vəevə gətirmişlər. Padşah da kiçik oğlu haqqında böyükqardaşların danışdıqlarına inandı.

Kiçik şahzadə isə quyunun dibində özünə gəldikdənsonra durub, gözəl qızın göstərdiyi tərəfə getdi. O,orada qara və ağ qoyunu tapdı və istədi ağ qoyununbelinə minsin amma qara qoyun onu çaşdırdı və o,bunun belinə sıçrayaraq qaranlıq dünyaya düşdü.Həmin dünyada xeyli gəzib-dolaşdı. Nəhayət, gördüki, bir qız əlində yemək aparır. O, qızdan soruşdu:

– Bu nədir?Qız cavab verdi:– Bu plovdur.– Hara aparırsan onu?– Orada bir əjdaha var. O, çayın başında oturub və

bizə su vermir. Mən bu plovu aparıram ona. Əjdahaplovu yeyən vaxt, mən səhəngimi doldurub evəgətirəcəyəm. Bizdə hamı hər gün belə edir.

O, plovu qızın əlindən alıb yeyəndən sonra əjda-hanın yanına getdi və onu öldürüb suyu buraxdı. Bunugörən qız əllərini əjdahanın qanına boyayıbşahzadənin kürəyinə basdı. Bundan bir neçə adamxəbərdar olub getdilər o yerin padşahına xəbər ver-məyə ki, guya, onlar imiş əjdahanı öldürənlər və onuncamaatının canını qurtaranlar.

Bundan sonra şahzadə yoluna davam etdi və qollu-budaqlı böyük bir ağac gördü. O, dincəlmək üçünağacın kölgəsində yatdı. Birdən yuvada olan quş bala-ları, elə haray-həşir saldılar ki, şahzadə diksinib yuxu-dan ayıldı. O gördü ki uzun və əcaib bir ilan quş bala-larını yemək üçün ağaca dırmaşır. Onlar isə vahiməyədüşüb hay-küy salıblar. O, ilanı öldürüb atdı, qayıtdıöz yerinə və yenə yatdı. Şahzadə yatan zaman, yuvayaböyük bir quş – quşcuğazların anası qondu. Şahzadənigörən kimi: “deməli, budur hər gün balalarımı bir-bir

yeyən düşmən!” deyə, fikirləşib şahzadənin üstünəşığıdı. İstədi ki qanadı ilə onu vursun, o saat balalarıyuvadan qışqırdılar:

– Anaaa, ona dəymə! O, bizim düşmənimizi – ilanıöldürdü və bizi xilas etdi!

Onda, quş böyük qanadlarını şahzadənin başınınüstündə geniş açdı və onu günəş şüasından mühafizəetdi. O vaxt ki şahzadə yuxudan doydu və ayağaqalxdı, quş ondan soruşdu ki balalarını ilandan xilasetməsinin əvəzində nə istəyir? Şahzadə isə heç nəistəmədi, bircə, xahiş etdi ki onu işıqlı dünyayaçıxarsın. Quş göstəriş verdi ki, bir qoyun və bir bardaqsüd gətirsin. Şahzadə o yerin padşahının yanına yol-landı və bildirdi ki o, əjdahanı öldürüb və onuntəbəələrinə su verib. Padşah ona inanmadı. Onda,şahzadə dedi ki bunu filan qız görüb. Qız isə şahza-dənin sözünü təsdiq etdi. Onda, padşah qıza sual verdiki bunu necə sübut edə bilər? Qız şahzadənin kürə-yindəki qanlı işarəni göstərib dedi ki bunu öz əli iləvurmuşdur. Hamı inandı və soruşdular ki öz zəhmə-tinin müqabilində nə istəyir? “Bir qoyundan və bir bar-daq süddən başqa heç nə!” deyə, şahzadə cavab verdi.Həmin saat tələb olunan şeyləri ona verdilər. O,qoyunu kəsdi, ətinin və bir bardaq südün hamısınıgətirdi quşun qabağına. Quş ona dedi ki, nə vaxt “qağ”deyə, qışqırarsa, onda, ona bir tikə ət verməlidir, “çağ”deyə, qışqırdıqda isə süd. Şahzadə əti və südü götürübquşun belində oturdu. Quş öz yükünü qaldırdı yuxarıvə yuxarıda öz “qağ” və “çağ”larını qışqıran vaxt, elə,şahzadədən ət və süd alır. Onlar artıq xeyli yüksəyəqalxmışkən, işıqlı dünyaya çatmağa azca qalmışkənisə ət qurtardı. Amma quş qışqırdı “qağ!”. Nə etməli?Şahzadə belə etdi: bıçağını çıxarıb öz ayağından birtikə ət kəsdi və verdi quşa. Quş o saat başa düşdü kibu, insan ətidir və onu udmayıb dilinin altında saxladı.O, son gücünü toplayıb işıqlı dünyaya çıxdı. Quşşahzadəni yerə qoydu və ona təklif etdi ki, ayağa durubgetsin. Amma şahzadə ağrısını quşdan gizlətmək üçün,guya, yorulub və dincəlməlidir, deyə getməkdən imti-na etdi. Quş dayanıb xeyli gözlədi. Şahzadə isə ayağaduran kimi o saat yıxıldı, səhhəti hərəkət etməyəimkan vermədi. Quş dilinin altından əti çıxardıb onuşahzadənin yarasına qoydu və öz qanadları ilə bunusıxdı. Ondan sonra onun ayağı tamamilə sağaldı.

Şahzadə ayağa durdu və öz ölkəsini axtarmağagetdi. Xeyli axtardıqdan sonra nəhayət öz vətəninitapdı. Getdi atasının yanına və öz qardaşlarının etdik-ləri haqda ona danışdı. Ata – padşah, öz böyük oğlan-larını çağırıb onları edam etdirdi. Kiçik oğlunu isəvəliəhd təyin etdi və onu kiçik qızla evləndirdi.

Nuxa (Şəki) şəhərində qələmə alınmış Nuxa (Şəki) şəhərində qələmə alınmış TATAR (–AZƏRBAYCAN) UŞAQ NAĞILLARITATAR (–AZƏRBAYCAN) UŞAQ NAĞILLARI

Ardı, yəni sonrakı nağıllar, növbəti say-larımızda dərc olunacaqdır.

R.S. Vaxtilə, bu nağıllar “Nuxa rus – sünni-tatar uçilişi”nin müəllimi S. Abdurrəhman tərəfindən qələməalınmış və 1905-ci ildə Tiflisdə çap olunmuşdur, indi isə biz onları ruscadan, təkrarən, azərbaycancaya

çevirib, qəzetimizdə dərc edirik və Şəki nağıllarını Şəkiyə qaytarmaq istəyirik.

olmalıdır, əks halda həmin millətin yaşamağa haqqıyoxdur. Filosoflar milli ideyanı xalqın taleyini, onunvəzifəsini ifadə edən və taleyüklü məsələlərin həlliüçün milli enerjini səfərbər edən inteqrativ milli mən-lik şüuru konsepsiyası adlandırırlar.

Milli ideya bir insanın ixtirası deyil, o, xalqın şüu-runun dərinliklərindən qaynaqlanır və konkret tariximəqamda sosial reallıq onu dəstəkləyir. Çoxmillətlidövlətdə ərazi bütövlüyünü qoruyub saxlamaq üçünmilli ideya dilindən, etnik mənsubiyyətindən və dinin-dən asılı olmayaraq, ölkənin bütün əhalisinin maraq-larını nəzərə almalıdır. Milli ideya cəmiyyətin inkişa-fının ümumi məqsədi və strategiyasıdır.

Milli ideyanın mahiyyətinin məğzi nədən ibarətdir?Qeyd etmək lazımdır ki, milli ideya əvvəlcə milli şüu-run oyanması, müstəqillik uğrunda mübarizə ilə şərtlə-nən əqli nəticə, ictimai ideya kimi yaranır. Dövlətçilikyaranıb təkamül etdikcə, ölkənin sosial-iqtisadi möv-qeyi möhkəmləndikcə, mədəniyyət inkişaf etdikcəmilli ideya tədricən milli maraqlarla, dövlətin beynəl-xalq birlikdə rolunun elmi dərki ilə qovuşur. Bu şərait-də milli ideya elmi cəhətdən əsaslandırılır və müvafiqideologiyanın formalaşması üçün zəmin kimi çıxışedir.

Millətin indi və gələcəkdə salamatlığı, inkişafı vətərəqqisinin strategiyası kimi milli ideya milləti sıxbirləşdirir, onu möhkəmləndirir, millətin vahid tam ki-mi fəaliyyət göstərməsinə şərait yaradır, bütövlükdəcəmiyyətin mənafelərini ifadə edən davranış qayda-ları, qanunlar və digər mühüm ictimai-siyasi qaydalarformalaşdırmağa kömək edir. Milli ideya etnosun(millətin), onun bənzərsiz mədəniyyətinin, təkrarsız“Mən”inin qorunub saxlanmasına imkan yaradır.

Milli ideya mənəvi və rəmzi mənada müəyyəndəyərlər toplusu kimi çıxış edir. Bu halda formalaşma-sı xalqın mənəvi seçimi ilə sıx bağlı olan milli ideya-nın ən mühüm tərkib hissəsi və özəyi ərazinin və mil-lətin yaradıcısı və qorunub saxlanmasının təmi-natçısının rəmzi kimi məhz millət və milli dövlət ide-yası çıxış edir. Əgər milli ideya tarixi təcrübəyə, sosi-al-mədəni dəyərlərə və ənənələrə əsaslanmırsa, o, hə-yat qabiliyyətli ola bilməz.

Müasir mərhələdə Azərbaycan milli ideyasının leyt-motivi Azərbaycanın müstəqil mahiyyət kimi dərkedilməsi olmalıdır. Bundan ötrü isə milli ideyanın özüşəxsi, ictimai və dövlət varlığının baza dəyərlərini eh-tiva etməlidir. Ölkənin BMT tərəfindən tanınmış sər-hədləri daxilində qorunub saxlanmasına yönəldilmişAzərbaycan milli ideyasının və onun mahiyyətinin hə-yata keçirilməsi ərazi, əhali və idarəçilik kimi əsas xü-susiyyətlərə malik olan dövlətin ən mühüm vəzifəsidir.Azərbaycan xalqı məhz öz milli ideyasını müəyyən et-mək yolu ilə millətə çevrilmişdir.

Milli ideya və milli ideologiya anlayışlarını qarış-dırmaq olmaz. Elmi ədəbiyyatda onların eyniləşdi-rilməsi hallarına tez-tez rast gəlmək olar. Hərçənd, mə-

lum olduğu kimi, qərarlaşmış milli dövlətə bunlarınhər ikisi xasdır. Buna baxmayaraq, çox vaxt milli ide-yanı səhvən, ideologiya kimi təsnif edirlər. Halbukionların funksiyaları müxtəlifdir: milli ideyanı strategi-ya kimi səciyyələndirmək olar, ideologiya isə ideyanınreallaşdırılmasına kömək edən taktikadır. İdeologiyamilli ideyanın cəmiyyətdə yayılması metodları və va-sitələridir. O, milli ideyanın daşıyıcısıdır. Reallıq dəyi-şir, onun təqdim edilməsinin metodları və formaları dadəyişməlidir.

Şəksiz təşkilatçılıq xüsusiyyəti olan ideologiya cə-miyyətin mənəvi həyatının ən mühüm strukturudur, la-kin ondan yalnız milli məsələlərin həlli, milli ideyanınreallaşdırılması üçün zəruri mexanizm kimi istifadə et-mək lazımdır. Nəzərə almaq lazımdır ki, milli birliyəxidmət edən ideologiya milli ruhun mənəvi meyarları-na uyğun olmalıdır. Lakin əgər milli şüura tətbiq edil-miş həqiqilik meyarı surroqat həqiqətlə əvəz edilirsə,onda hakimiyyət nüfuzunu itirir, milli dəstəkdən məh-rum olur.

Dövlət ideoloji fəaliyyətlə məşğul olmağa, yənikonkret milli və dövlətçilik dəyərlərini dəstəkləməyəvə təbliğ etməyə borcludur, eyni zamanda, başa düş-məlidir ki, milli ideologiya milli ideyanı əvəz etməmə-lidir. İdeya həyata keçirilməsi nəzərdə tutulan, müəy-yən nəticəyə gətirib çıxarmalı olan bir niyyət, yaxud“nəzəri sistemin əsasını təşkil edən məntiqi prinsipdir”(bax: Социологический энциклопедический сло-варь. М. 1998, с. 94). İdeologiya isə insanların ger-çəkliyə və bir-birinə münasibətini dərk etməyə, qiy-mətləndirməyə imkan verən, müxtəlif sosial qruplarınvə cəmiyyətlərin mənafelərini ifadə edən baxışlar vəideyalar sistemidir.

Milli ideologiya bütün millətin mənafelərini ifadəetdikdə, onun həyatına, inkişaf vektoruna, ölkə əhal-isinin əksəriyyətinin dünyabaxışının mühüm hissəsinəçevrildikdə öz məqsədini doğrulda bilər.

Son 20 ildəki siyasi inkişaf göstərmişdir ki, Azər-baycan cəmiyyəti üçün təkcə milli ideya yetərli deyil-dir, ölkəyə milli maraqlara söykənən yeni, müasir si-yasi ideologiya lazımdır.

Məhz bu səbəbdən müasir Azərbaycanın ideolojikonstruksiyasının mahiyyətinin müəyyən edilməsi çoxaktual məsələdir. Artıq 18 ildir ki, “azərbaycançılıq”ideoloji konstruksiyası bu missiyanı gerçəklikdə özüzərinə götürmüşdür. Bu konstruksiya mühüm funksi-onal keyfiyyətlərlə zəngindir. Onların mahiyyəti ölkə-ni mənəvi və fiziki cəhətdən zəiflətmək cəhdlərindənqorumaqdan, Azərbaycanı unitar, hüquqi və demok-ratik dövlət kimi möhkəmləndirmək və inkişaf etdir-məkdən ibarətdir. Azərbaycançılıq ideologiyası elə birmənəvi dəyərdir ki, o, müstəqil və öz yolu ilə gedənAzərbaycanı informasiya baxımından koqnitiv (idraki)sivilizasiyalar sırasına, yəni biliklərə əsaslanan vəbiliklər iqtisadiyyatı yaradan cəmiyyətə çevirəcəkdir.

Milli ideyanın və azərbaycançılıq ideologiyasınınreallaşdırılması yalnız o halda uğurlu hesab edilə bilər

ki, onlar əhalinin sosial aktiv təbəqələrinin səfərbəredilməsi, inkişaf və modernləşdirmə strategiyası, öl-kənin qarşısında duran məsələlərin həlli ətrafında ha-kimiyyətin xalq kütlələri ilə həmrəyliyinin təmin olun-ması vasitəsinə çevrilsin.

Xalqın milli mənlik şüurunun oyanması ilə milliideyanın yaranması arasında çox böyük zaman kəsiyivardır. Milli ideya qəti şəkildə yalnız millətin yaran-ması ilə formalaşır, yəni tam qərarlaşmış formaya dü-şür.

Bizim müasir Azərbaycan üçün milli ideya anlayı-şının məzmununu nə ilə dolğunlaşdırmaq barədə dü-şünməyimizə ehtiyac yoxdur. Strateji məqsədlər ölkə-nin Konstitusiyasında müəyyən edilmişdir. Ona görədə milli ideyanın maddiləşdirilməsi Azərbaycan Kons-titusiyasının reallaşdırılması yolu ilə həyata keçirilir.1995-ci ildə qəbul edilmiş Konstitusiya ölkənin bütünvətəndaşlarını birləşdirən ideyadır. Bütün insanlarıtəkcə keçmiş haqqında xatirələr deyil, məhz Konsti-tusiya birlikdə saxlayır. Bu gün Azərbaycan Konstitu-siyası Azərbaycan milli ideyasının rəsmi ifadəsidir.

Bəs milli ideyanın və xalqın dəyər oriyentasiyala-rının mahiyyəti nədən ibarətdir? Heç şübhəsiz, əsasdəyərlərdən biri məhz dövlətçilikdir. Dövlətin ali də-yərləri isə müstəqillik, dövlət suverenliyi, habelə mə-dəniyyət, din və ənənə dəyərləridir. Milli ideya Azər-baycan cəmiyyətinin və dövlətinin həyatının əsas məq-sədi və mənasıdır. XXI əsrdə Azərbaycan milli ideya-sının əsas tərkib hissələri bunlardır: dövlətin, ərazi bü-tövlüyünün və müstəqilliyin qorunub saxlanması, iqti-sadiyyatın hərtərəfli inkişafı, vətəndaşların firavanlığı(buraya bir sıra komponentlər daxildir), müasir təhsilstandartları, mənəvi inkişaf, demokratiya, təhlükəsiz-lik və ondan irəli gələn tam bir sıra məsələlər.

Tarix sübut etmişdir ki, dövlətin, cəmiyyətin və qlo-bal proseslərin inkişafını müəyyən edən başlıca amil-lərdən biri şəxsiyyət fenomenidir. Tarixi proseslərəobyektiv surətdə təsir göstərən bütün başqa amillərkonkret ictimai-siyasi, geosiyasi, sosial-iqtisadi şərait-dən asılıdır. Şəxsiyyətin rolu isə prioritet kimi çıxışedir, çünki məhz konkret şəxsiyyət özünün fəaliyyətivə qəbul etdiyi qərarlarla xalqların, dövlətlərin tarixinəvə dünya nizamına təsir göstərə bilər. Bəşəriyyətə ənqədim zamanlardan bəri çoxlu görkəmli insanlar, şəx-siyyətlər məlumdur, dünya tarixinin ayrı-ayrı dövrləri,bütöv epoxalar, millətlərin keçmişi və bu günü onlarınadı ilə bağlıdır. Bu tarixi şəxsiyyətlər öz əməlləri iləxalqların həyatında o qədər dərin iz qoyurlar ki, millə-tin və dövlətin inkişafının həmin dövrü konkret gör-kəmli siyasi şəxsiyyətin ideyalarının təcəssümününnəticəsi kimi onların adları ilə səciyyələndirilir.

Bir çox xalqların tarixi təcrübəsi milli tarixinböhranlı zaman kəsiyində məhz müəyyən şəxsiyyətinsayəsində ölkədə vəziyyətin necə dəyişməsinə, həyatiəhəmiyyətli məqsədlərə nail olmaq üçün cəmiyyətinvə onun ən yaxşı nümayəndələrinin sıx birləşməsinədair parlaq misallarla zəngindir.

Ramiz Mehdiyev www.azerbaijan-news.az

MÜASİR AZƏRBAYCAN MİLLİ İDEYANIN TƏCƏSSÜMÜ KİMİMÜASİR AZƏRBAYCAN MİLLİ İDEYANIN TƏCƏSSÜMÜ KİMİƏvvəli 1-ci səhifədə

Ardı növbəti sayımızda

15 amart:qezet.qxd 01.06.2011 8:03 Page 2

№ 2 (438) 30 may 2011-ci il Qiyməti 10 qəp.

R e d a k s i y a d a n

Kütləv i İnformas iya Vas i tə lər in in İnkişaf ına Küt ləv i İnformas iya Vas i tə lər in in İnkişaf ına Dövlə t Dəs təy i Fondunun icraç ı d irektoru Dövlə t Dəs təy i Fondunun icraç ı d irektoru

Vüqar Səfər l idən b izə cavab məktubu və . . .Vüqar Səfər l idən b izə cavab məktubu və . . .

Hörmətli Aydın müəllim! Sizin Azərbaycan RespublikasıPrezidenti Administrasiyasının rəhbəri Akademik Ramiz Mehdiyevəünvanlandığınız 28 mart 2011-ci il tarixli №07(712)-li məktubunuztərəfimizdən araşdırılmışdır. Araşdırma zamanı məlum olmuşdurki, Sizin rəhbərlik elədiyiniz qəzet Fondun keçirdiyi müsabiqələrdəiştirak etməmişdir. Buna görə də Fondun maliyyə yardımındankənarda qalmışdır. Nəzərinizə çatdırırıq ki, KİV-nə ayrılan maliyyəvəsaitləri əsasən, Fondun keçirdiyi müsabiqələr vasitəsi ilə həyatakeçirilir. Sizin rəhbərlik etdiyiniz qəzet də müsabiqədə iştirakedərək həmin vəsaitlərdən faydalana bilər.

Müsabiqələrin keçirilməsi müddətini və şərtlərini Fondunwww.kiv.gov.az saytından əldə edə bilərsiniz.

Hörmətlə, V.M.Səfərli.07.04.2011

Lakın, biz hörmətli icraçı direktorla – Vüqar Sərəfli ilə, telefon əlaqəsi saxladıqda onun buməktubunda yazdıqlarının doğru olmadığını öyrəndik. Belə ki məktubunda yazdıqlarının əksinəolaraq, V.Səfərli bizim qəzetləri tirajının az olmasına, dövriliyinin də ən yaxşı halda ayda 1 dəfəolmasına görə, bu qəzetlərin onların müsabiqəsində iştirak etmək hüququnun olmamasını bildir-di. Həmçinin, vurğuladı ki, bizim qəzetlərə birdəfəlik dövlət yardımı da verilməyəcək, belə kidövlət yardımı, bir-iki aparıcı müxalifət qəzeti də gözünə qatılmaqla, əsasən, dövlət qəzetlərinəvə məmurların qəzetlərinə verilir, hansılar ki həmin qəzetlər onsuz da dövlət tərəfindənmaliyyələşdirilir və hökumət səviyyəsində də həmin qəzetlərə abunə yazılışı təmin edilir və bu tipqəzetlərin, ümumiyyətlə, dövlət yardımına heç ehtiyacları da yoxdur. Məsələn, Vüqar Səfərlininözünün “Mövqe” adlanan qəzeti ötən il 40 min manatdan çox dövlət yardımı almışdır, ammahəmin qəzetin 1 nəfər də olsun oxucusu yoxdur. Başqa sözlə, gündəlik nəşr olunan bu qəzetin 1nüsxəsi belə satılmır. Lakın V.Səfərli vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə etməklə, – deyir:“yaxşı edirəm”, bu qəzetə 3 min nəfəri məcburi şəkildə abunə yazdırmışdır! Bəs daimi dövlətdəstəyinə layiq görülən həmin qəzetin keyfiyyəti necədir? Bunu müəyyənləşdirmək üçün, heçolmasa, 1 nüsxə “Mövqe” qəzeti almaq istədik, Bakı ətrafından, şəhərin mərkəzinə qədər bütünqəzet köşklərindən “Mövqe” soruşa-soruşa gəlib çıxdıq Sahil metrosuna, amma tapmadıq, sonrametrodan çıxdıq, getdik üzüyuxarı, nəhayət, Bəşir Səfəroğlu küçəsinin başlanğıcındakı qəzetköşkündə “Mövqe” tapdıq, amma satıcı da heyrətinin gizlədə bilməyib dedi “hələ birinci dəfəgörürəm ki, bu qəzetlə də maraqlanan var!”. Hə, indi keçək “Mövqe”nin keyfiyyətinə, hansı kisahibnin dövlət məmuru olması və vəzifəsindən sui-istifadə etməsi nəticəsində daima dövlətyardımı alır və bu qəzet 3 min nəfərə abunə yazdırılır. Səhifələri A3 ölçüdə olan bu “şanlı”qəzetdə mətn 12-lik Arilal hərfləri ilə, 1 intervalla yığılır! Əhsən, Vüqar müəllim, qəzetinizi 1-cisinfə gedən uşaqlar üçünmü buraxırsınız? Hə, onu da əlavə edək ki, ictimai-siyasi və rəsmiqəzetlərin mətninin Arial hərifləri ilə yığıldığı yeganə ölkə Azərbaycandır!!!

Biz Vüqar müəllimlə telefon söhbətində “İpəkçi”nin Azərbaycanın sonuncu fəhlə qəzetiolduğunu, sonuncu çoxtirajlı qəzet olduğunu vurğuladıq. Vüqar müəllim isə iddia etdi ki,Azərbaycanda fəhlə mətbuatı əvvəllər olub, indi yoxdur (bəs “İpəkçi” – Azərbaycan ipəkçilərininaçıq tribunası, nədir?!). Həmçinin, Vüqar müəllim, mətbuat işçisi və jurnalist olmadığına görə,aydındır ki, “çoxtirajlı” termininin mənasını da bilə bilməzdi və bunun təsdiqi olaraq bizə sualverdi ki, “sizin qəzetin tirajı nə qədərdi ki?”?! Amma bir az əvvəl o, həm də iddia etmişdi ki, guya,düz 35 ildir mətbuatdadır?! Sonradan onun tərcümeyi-halı ilə maraqlandıq, məlumumuz oldu ki,hörmətli Vüqar müəllim 1977-ci ildə Culfa üzümçülük sovxozunda fəhlə işləyib, sonra – yəqinki, 1978-ci ildə, Bakı poçtamtının qəzet-jurnal ekspedisiyası sexinə çeşidləyici vəzifəsinə işə giribvə hörmətli Vüqar müəllim, siz demə, qəzet çeşidləməyi mətbuat aləmi hesab edirmiş?!Maraqlıdır ki onun tərcümeyi-halında nə vaxtsa jurnalistlik fəaliyyəti ilə məşğul olması barədəheç nə tapmadıq, o, düz 2007-ci ilə qədər yalnız poçt işi ilə, “posılka” bağlamaq işi ilə məşğulolmuşdur! 2007-ci ildə isə birdən-birə oldu söz gedən Fondun icraçı direktoru, hansı ki bu fondpeşəkar jurnalistlərin əməyini qiymətləndirmək üçündür.

Hə, indi keçək Azərbaycan mətbuatının vəziyyətinə, təzə sözlərlə, Azərbaycan mətbuatınındurumuna. Müstəqil Azərbaycanda azərbaycanca dövri-mətbuatın tirajı müstəmləkə hesab edilənSovet Azərbaycanındakı azərbaycanca dövri-mətbuatın tirajından 70 dəfə azdır!!! Başqa birmisal, indi Rusiyanın müstəmləkəsi hesab edilən Başqırdıstanda heç 1 milyon nəfər başqırd yox-dur, onlar da ana dillərində təhsil almırlar, amma başqırd dilində olan dövri-mətbuatın tirajıAzərbaycan dilindəki dövri-mətbuatın tirajından bir neçə dəfə çoxdur. Maraqlıdır ki,Başqırdıstanda rayon qəzetləri həftədə azı 3 dəfə, 10-15 min tirajla nəşr edilir, Azərbaycanda isə10 min tirajla nəşr edilən 1 qəzet də olsa yoxdur?!

Hə, indi bir neçə kəlmə də Azərbaycan dilinin vəziyyəti barədə; Azərbaycan mətbuatı kimiAzərbaycan dili də ölüb, yiyəsi yoxdur! Orfoqrafiya qaydaları dəqiqləşdirilməyib! Neçə illərdirLatın əlifbasına keçmişik, amma hələ də Kiril hərifləri ilə yazıya aid orfoqrafik işarələrindən vəqaydalardan istifadə edirik, məsələn, götürək, qoşa dırnaq işarəsini; halbuki, latın əlifbası ilə yazı-da qoşa dırnaq işarəsindən istifadə edilməməlidir, necə ki türkcə və ingiliscə yazarkən, həminişarədən istifadə olunmur. Həmçinin, hansı sözlərin 1-ci hərfinin yalnız böyük hərflərlə yazılmasıda hələ dəqiqləşdirilməyib. Dövlət sənədlərində, bəzən, sözlər buraxılır və qrammatik səhvlərəyol verilir. Məsələn, indi yazırlar: “Şəki şəhəri (şəhəri?!) İcra hakimiyyətinin başçısı”?! Əslindəisə yazılmalıdır: “Şəki şəhəri və Şəki rayonu üzrə icra hakimiyyətinin başçısı”. Lüğət yoxdur,mövcud olan lüğət isə səhvlərlə doludur...

YAZARDAN BİR-İKİ SÖZ

Aydın Salis bəy “Şəkinin səsi” qəzeti üçünməqalə verməyimi istəmişdi. Çox fi-kirləşəndənsonra bu yazını hazırladım. Bəri başdan bildirim ki,haqqında danış-dığım kişiylə bağlı araşdırmalarımıyaxın gələcəkdə davam etdirmək niyyətində-yəm,ona görə də bu yazı ilkin variant hesab edilməlidir.

92 İL QABAQ, “ÖVRAQİ-NƏFİSƏ”

Çalışdığım AMEA Məhəmməd Füzuli adınaƏlyazmalar İnstitutunda ən çox xoşladığım işlərdənbiri də əski mətbuatımızı vərəqləməkdir. Haçansaoxuduğun qəzet-jurnalı, yaxud yazını yenidəngözdən keçirəndə əsla yorulmur, bezmir, əksinə,sanki dincəlirsən, çünki hər dəfə hökmən nəsə yenibir şey tapır, yeni bir sevinc yaşayırsan. Bu dəfə dəelə oldu. Artıq neçə dəfə ələk-vələk elədiyim“Övraqi-nəfisə” dərgisinin 1919-cu il 3-cü sayınabaxarkən “Rövşən bəy Mustafa oğlu Əfəndizadə”adlı imzasız bir məqalə diqqətimi çəkdi. Bəlkə dəçəkməzdi, ancaq oradakı “Şəki” sözü məqalənimənə sonadək oxutdu və bu yazının ortaya çıxması-na səbəb oldu.

Gərəkli bir arayış. “Övraqi-nəfisə” “incəsənətyarpaqları” anlamına gəlir. Bu adı daşıyan ədəbiyy-at və incəsənət dərgisinin Bakıda mart-avqust 1919-da cəmi 6 sayı çıxıb. Onun baş redaktoru ünlü şairi-miz Əliabbas Müznib, redaktoru isə Zülfüqar bəyHacıbəyli’dir. [Lütfən oxucu diqqət yetirsin! 1919-da Hacıbəyli qardaşlarının üçü də: Zülfüqar bəy(1884-1950), Üzeyir bəy (1885-1948) və Ceyhunbəy (1891-1962) Azərbaycan mətbuatının ənseçmələrinin sükanı arxasındadır – Üzeyir bəytürkcə “Azərbaycan” qəzetinin, Ceyhun bəy həminqəzetin rusca nəşrinin baş redaktorudur, Zülfüqarbəy isə sənət dərgisi çıxarır!].

“ÖVRAQİ-NƏFİSƏ” NƏ YAZIB?

Mənfur rus ağalığı çağında, yəni çar və sovetdönəmlərində minlərcə ən şərəfli oğullarımızın cis-mən məhv edilməsi bir yana dursun, rejim başçılarıhətta onların adlarını da unutdurmağa, xalqımızınyaddaşından əbədi silməyə çalışıblar, çünki beləoğullarını tanıyan xalq özünü güclü sayır. Öyünməli,qürur duymalı soydaşlarımızdan biri də Rövşən bəyƏfəndizadə’dir. Onun ən geniş tərcümeyi-halıylaindiyədək yalnız “Övraqi-nəfisə”də tanış olabilmişik.

Bu dərgidəki məqalədən öyrənirik ki, Rövşən bəyMustafa oğlu Əfəndizadə 31 dekabr 1884-də Şəkişəhərində doğulub. İlk təhsilə Şəki ibtidai “müsəl-mani-rusi məktəbdə” (bunu daha çox “rus-tatar mək-təbi” adlandırırlar) başlayıb, 1896-da Şəki rüşdiyyə-sinə girib (rüşdiyyə progimnaziya tipli məktəbdi).Həmin məktəbi əla qiymətlərlə bitirdikdən sonra1901-də Bakı Sənaye Məktəbinə daxil olaraq buradaiki il oxuyub.

Rövşən bəy 1904-də Şəki ibtidai məktəbindəmüəllimliyə başlayıb. Burada o həm müəllim, həmdə nazir (baxıcı) işləyib. 1905-də Rusiyada inqilabbaş verərkən imperiyanın hər yerində, o sıradanAzərbaycanda da ictimai mühit hədsiz gərginləşmiş,burada milli münaqişələr güclənmişdi. Bu zamanözəlliklə milli düşüncəli gənc aydınlar ortayaatılaraq sinələrini qabağa verirdilər. Onlardan biri dəRövşən bəy idi. O, milli və ictimai işlərə ciddi qarış-dığından Gəncə əsgəri valisi (qeneral-qubernatoru)onun Qafqazdan sürgün edilməsi haqqında əmrverir. Təəssüf ki, Rövşən bəyin məhz hansı “suç”unagörə bu cəzaya layiq görülməsi haqqında bu günəlimizdə heç bir bəlgə və bilgi yoxdur. Ancaqtəsəvvür edəcə-yimiz budur ki, erməni-müsəlmandavasında o, soydaşlarını hər vasitəylə müdafiəetdiyinə görə valinin qəzəbinə tuş gəlib. “Övraqi-nəfisə”nin yazdığına görə, şeyxülislamPişnamazzadə və Əliəkbər bəy Rəfibəyov (1839-1919) kimi o çağın ən hörmətli kişiləri bu qərarınləğvinə çalışaraq onun sürgündən qurtulmasına nailolublar. (Burada adı çəkilən “şeyxülislamPişnamazzadə”nin şəkili Axund FərəcullahPişnamazzadə olduğunu düşünürük).

Görünür, sürgün əmri ləğv olunsa da Rövşənbəyin daha Şəkidə yaşamasına icazə verilməyib. Buüzdən o, bir il də Qazax mahalında müəllimlik edib.

1908-dən Tiflis şəhərində müəllim işləməyəbaşlaması onun dünyagörüşünə, sözsüz ki, müsbəttəsir göstərib, çünki o dönəmdə bu şəhər Qafqazınmərkəzi sayılırdı. Müəllim Rövşən bəy Əfəndizadəburada da yenə milli işlərdə önə çıxıb – xeyriyyəişlərində, dram cəmiyyətlərində və başqaməsələlərdə fəallıq göstərib.

Birinci Dünya savaşının acı nəticələrindən biriolaraq Tiflisə gətirilən Türkiyə hərbi əsirlərinin, əsirzabitlərinin buradakı yaşamının asanlaşdırılması,yüngülləşdirilməsi üçün R.b.Əfəndizadə hədsizçalışıb. Qızğın Türk millətçisi və yurdsevəri olan bukişi dərbədər düşmüş Türk balalarını xristianevlərindən bir yerə toplamaq üçün Tiflisdə yaradılanDarüleytamın (yetimlər evinin) təsisində də yaxın-dan iştirak edib. Bu ağır dönəmdə “qaçqınlar başvəkili” Xosrov paşa Sultanov’un (1879-1941) təkli-fi ilə bütün cəbhələri: Qarakilsə və Qarsdan tutmuşİrəvan və Gümrüyə qədər şəhərləri, qəsəbələri,kəndləri, qışlaları və xristian evlərini dönüb-dolaşaraq tapdığı yetimləri min məşəqqətlə topla-yaraq Tiflisə gətirib.

Rusiyada 1917-ci il Fevral burjua inqilabındansonra Rövşən bəy Tiflis Müsəlman Milli Komitəsiİcraiyyə Komitəsinin, Qafqaz Hərbi Şurasının üzvüolub.

XİRQEYİ-SƏADƏT MƏRASİMİNDƏ

Qafqazda müsəlmanların, özəlliklə Türklərin sondərəcə ağır, faciəli durumu istər-istəməz üzləriOsmanlı hakimiyyətinə doğru çevirirdi. QafqazHərbi Şurası da bu fəlakətlər haqqında Osmanlı sul-tanına məruzə etmək üçün İstanbula bir nümayəndəheyəti göndərib. Heyətin tam tərkibi bu gün bəllideyilsə də “Övraqi-nəfisə” onlardan yalnız birinin –Rövşən bəyin adını çəkir. Nümayəndələr TiflisdənBatuma, oradan gəmi ilə İstanbula gediblər. Onlaröncə Xirqeyi-səadət mərasiminə qatılıblar.Azərbaycan oxucusunun Xirqeyi-səadət haqqındabilgiyə ehtiyacı var.

Xirqeyi-səadət Peyğəmbər əfəndimiz’in (s.ə.s.)

İstanbulda Topqapı sarayında qızıl və gümüş sandıqiçərisində saxlanılan xirqəsinə verilən addır. Yazdığıgözəl qəsidəsinə görə bu xirqəni Peyğəmbərəfəndimiz əshabi-giramdan Kəb ibn Zübeyr’əhədiyyə etmişdi. (Oxucumuz bunu Peyğəmbərəfəndimizin Veysəl Qərani’yə bağışladığı və bu günİstanbulda Xirqeyi-şərif camesində saxlanılanxirqəsi ilə qarışdırmasın).

Yüzillər boyunca İslam dövlətlərinin böyük ehti-ramla qoruduğu Xirqeyi-səadəti Misri fəth etdikdən(1516) sonra Yavuz Sultan Səlim xan’a (1470-1520)Məkkə şərifi başqa qutsal əmanətlərlə birlikdə təs-lim edib. Bu xirqə xəlifəlik əlaməti sayılır. Məhzondan ötrü Topqapı sarayında Xirqeyi-səadət dairəsitikilib və bu müqəddəs əmanət orada saxlanılır.

Xirqeyi-səadət zərli bafta işləməli yaşıl atlazdanboğçalara sarılıp qızıl bir siyirtməyə qoyulub, busiyirtmə də eyni şəkildə boğçalara sarılaraq böyükqızıl bir sandığa yerləşdirilib. Hər il ramazan ayının12-ci günü Xirqeyi-səadətin içində bulunduğusandıq Rəvan Odasına daşınır, ümumi bir təmizlikaparılır, bu arada divarlar gül suyu ilə yuyulur, ödağacı və buxurlar yandırılır, dairənin dirəkləricilalanırdı. Ramazanın 15-ci günü dövlət başçıları,alimlər, yeniçəri və sipahi ağaları Babüs-səadət(sədrəzəmin iqamətgahı) önündə günortadan qabaqtoplanırdı. Sədrəzəm (baş nazir) Ayasofyacamesində şeyxülislamla birlikdə namaz qıldıqdansonra alay halında Ərz Odasına gəlirdi. Padşahlayanındakılar da Xirqeyi-səadət dairəsinə gəldikdənsonra qızıl siyirtmə padşahdakı qızıl açarla açılır vəXirqeyi-səadət ortaya çıxarılırdı. Bu işlər görülərkənpadşahın birinci və ikinci imamları ilə xas odaimamı və gözəl səsli müəzzinlər Qurani-kərimoxuyurdular. Öncə padşah, sonra işarə etdiyi kişilərsıra ilə Xirqeyi-səadətə üzlərini və gözlərinisürtərdilər. Padşah üzərlərində Seyyid ŞeyxülislamArif Hikmət bəy’ə aid beytlərin yazıldığı tülbəndləri(tüllü yaylıqlar) Xirqeyi-səadətə sürtüp ziyarətəgələnlərə paylardı.

SULTAN V MEHMET RƏŞADINHÜZURUNDA

Azərbaycan heyətinin Xirqeyi-səadət mərasi-mində bulunması hicri tarixlə 15 ramazan 1335-ciilə, miladi tarixlə 5 iyul 1917-ci ilə düşür.

“Övraqi-nəfisə”nin yazdığından öyrənirik ki, sul-tan bu mərasimdən qayıtdıqdan sonra öz “güzərgahi-şahanəsində” (“Yıldız” sarayında) Azərbaycannümayəndələrini qəbul edib. Doğrudur, “Övraqi-nəfisə” sultanın adını “mərhum Mahmud şahhəzrətləri” yazır, ancaq bunu sırf texniki yanlışlıqsaymalıyıq, çünki həmin tarixdə Osmanlı taxtındaəyləşən sultan 1918-də dünyasını dəyişmiş V Meh-met Rəşad (hak. illəri: 1909-1918) idi.

Beləliklə, Sultan Mehmet Rəşadın qəbul etdiyinümayəndə heyəti adından Rövşən bəy Əfəndizadədanışıb (deməli, heyətin başçısı o olub). O, sultanınhüzurundakı çıxışına belə başlayıb: “Şövkətlixaqanımız! Qafqaziya Türkləri didari-hümayu-nunuza müştaqdırlar. Onlar da bu tacü taxtın pəkxalis övladlarıdır. Hissiyyati-sədaqətimizi lütfənbuyurunuz. Böyük Allah sayeyi-səltənətiniziüzərimizdən əksik etməsin, əfəndimiz”. Sonra isəİstanbula gəlişin məqsədini açıqlayıb.

Türkiyənin “Tənin” qəzetinin yazdığına görə(3429-cu sayı), “tərəfi-əşrəf xilafətpənahidən” (yənisultandan) belə bir cavab alınıb: “Siz də, biz də həm-diniz, həmirqiz, bu günlərə nailiyyətimizdən tolayısizi də, bizi də bəxtiyar ədd elər və həpimizi təbrikedərim. Görüşdüyümüzə məhfuz oldum”.

Rövşən bəy Əfəndizadə İstanbulda ikən ermənikomitələrinin dünya müharibəsindən öncə və sonraQafqazda törətdiy cinayətlərə və “məzalimə aid birmüxtərə” (hesabat, raport) tərtib edərək hökumətəverib.

Təəssüf ki, Azərbaycan tarixşünaslığında bu səfər

haqqında indiyədək kiçicik bir qeydə belə rastgəlməmişik. Türkiyə arxivlərinin araşdırılması,orada aparılan danışıqların məzmunun əks etdirənbəlgələrin, sözügedən raportun tapılaraq üzə çıxarıl-ması özəlliklə Azərbaycan tarixçilərini ciddi maraq-landırmalıdır.

HACIBƏYLİ QARDAŞLARININ YANINDA

“Övraqi-nəfisə” yazır ki, Rövşən bəy ƏfəndizadəTürkiyədən qayıtdıqdan sonra “Tiflisdəkiməmuriyyətini tərk edib və Azərbaycanın paytaxtıBakıda ibtidada müəllimliyə girmiş isə də son aylar-da Hacıbəyli qardaşları müdiriyyətinə mübaşir (indi-ki anlayışla: icraçı direktor – Ə.T.) təyin edilməkləhala Türk səhnəsinə xidmət etməkdədir”.

Təəssüf ki, “Övraqi-nəfisə” Rövşən bəyin foto-sunu dərc etməyib. Bu fotonu tapmaq üçün bax-madığım yer qalmadı. Düşündüm ki, ÜzeyirHacıbəyli ensiklopediyasında olmuş olar, ancaq oboyda kitabda nəinki foto yoxdur, hətta Hacıbəyliqardaşlarının truppası haqqındakı məqaləyə bu trup-panı təşkil edənlərin adları belə salınmayıb. Ənsonda yenə yardımçım Hacıbəylilərin özü oldu –Hacıbəyli qardaşları müdiriyyətinin 1918/19-cuteatr mövsümündə çəkdirdiyi kollektiv fotodanRövşən bəyi aşkarladıq. Şəklin altında iştirakçılarınçoxunun adı rusca göstərilib, ancaq Rövşən bəyinadı o qədər səliqəsiz yazılıb ki, onu indiyədək kimin-sə düzgün oxuya bildiyinə inanmıram.

Beləliklə, həmin fotoda ortada HüseynquluSarabski, Zülfüqar bəy və Üzeyir bəy Hacıbəyli qar-daşları, Müslüm Maqomayev təsvir olunub, onlarınqarşısındasa (soldan) musiqiçi Hacıbaba Şərifov(?–1920), artistlər Abbasmirzə Şərifzadə, XəlilHüseynov, icraçı direktor Rövşən bəy Əfəndizadə vəartist Cəlil bəy Bağdadbəyov əyləşiblər.

ZƏKƏRİYYƏ MÜƏLLİMGİL NƏ YAZIR?

Professor Zəkəriyyə Əlizadə’nin başçılıq etdiyiAMEA Şəki Regional Elmi Mərkəzi Azərbaycan ta-rixi üçün bir-birindən dəyərli olduqca qiymətli əsər-lər nəşr etməkdədir. Onların içərisində hələlik 2 cildi

çıxmış “Şəkidə məhəllə adları, soylar və ləqəblər”kitabının ayrıca yeri var. Bu kitabın ZəkəriyyəƏlizadə ilə Sevinc Bəharəddin qızının ərsəyəgətirdiyi 1-ci cildində (Bakı: “Nafta-Press”, 2004,ss.134-136) Rövşən bəy Əfəndizadənin bütün nəslihaqqında bilgi verilib. Buradan öyrənirik ki, Rövşənbəyin babası Məhəmməd əfəndi zəmanəsininməşhur ruhanilərindən olub. Şəkidəki “Məhəmmədəfəndi piri” adlı ziyarətgah onun məzarı olan yerdir.Məhəmməd əfəndinin oğlu Mustafa əfəndininziyarətgahı isə Yuxarıbaşın birinci rayonundakıcame məscidindədir. Mustafa əfəndinin 12 oğlunun,2 qızının olduğu söylənilir. Oğlu Mir Rövşən “1893-cü ildə Şəkidə açılan yeni milli məktəbdə rus dilimüəllimi işləmişdir. Bu məktəbdə yeni üsulda dərsdeyir, ana dili isə gizli tədris olunurdu. Sonralar buməktəbdə şagird qəbulu azalmışdır. 1906-cı ildənməktəb təzədən camaatın idarəsinə keçmişdir.Giləhli məhəlləsinin adlı ziyalısı MəhəmmədəliXəlifəzadənin “Təzə həyat” qəzetinin 1907-ci il 5avqust sayında yazdıqlarından: “Bu gün, 24 iyuldaŞəkinin birinci milli məktəbinə camaat tərəfindənmüəllim təyin olunduq. […] Burada ikinci müəllimHaşım Məhəmmədzadə, rus dili müəllimi MirRövşən Əfəndiyev idi”.

İnjiner Mustafanın dediyinə görə, əmisi MirRövşən sonralar Bakıya köçmüş, rus dili müəllimiişləmiş, nəhayət, bədnam repressiyanın qurbanıolmuşdur”.

Beləliklə, Zəkəriyyə müəllimgil dövrəni qapayır.Ancaq Rövşən bəyin ölüm tarixini dəqiqləşdirməküçün ilk növbədə MTN arxivində araşdırma aparıl-malıdır.

YAZARDAN SON BİR-İKİ SÖZ

Bu məqalə ilə Azərbaycan oxucusuna Rövşən bəyƏfəndizadə haqqında ilk geniş bilgi veririk. Ancaqinanmaq istərdim ki, bu yazı Azərbaycan tarixindəşərəfli rol oynamış gözəl bir ziyalımız haqqındaaraşdırmaların başlanğıcı olacaq, onun ömür yoluözünə layiq şəkildə öyrənilib millətimizə təqdimediləcək.

23 may 2011, Bakı.

SULTANLA GÖRÜŞMÜŞ RÖVŞƏN BƏY ƏFƏNDİZADƏ KİMDİR?SULTANLA GÖRÜŞMÜŞ RÖVŞƏN BƏY ƏFƏNDİZADƏ KİMDİR?

Ədalət TAHİRZADƏ

R ö v ş ə n b ə y ə n ö n d ə s a ğ d a n i k i n c i d i r

əkinin səsiŞİ C T İ M A İ - S İ YA S İ Q Ə Z E T

“...“...“Şəkinin səsi” sağlam mövqe tutmuş, qanuni yolla seçilmiş Prezidentimizin və Konstitusiyamızın müdafiəs“Şəkinin səsi” sağlam mövqe tutmuş, qanuni yolla seçilmiş Prezidentimizin və Konstitusiyamızın müdafiəs--inə yönəldilən yazılarla çıxış etmiş, silahlı müxalifətlərin ifşa olunmasında böyük rol oyamışdır”inə yönəldilən yazılarla çıxış etmiş, silahlı müxalifətlərin ifşa olunmasında böyük rol oyamışdır”,

– Akademik Ramiz Mehdiyev və Hidayət Orucovun “Qəsd” kitabından iqtibas.

Uzun illər fasilədən sonra mayın 30-da Şəkirayonunun Oxud kəndinə təbii qazın verilişibərpa olunmuşdur.

Bu münasibətlə keçirilən mərasimdə Şəki

Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı Elxan Usubovölkəmizdə 28 May-Respublika Günü ilə bağlıtədbirlərin davam etdiyi bir vaxtda kəndə təbii

qazın verilməsinin sakinlər üçün əsl bayramhədiyyəsi olduğunu bildirmişdir. Əhalinin elek-trik enerjisi, təbii qaz və içməli su ilə təminatınınyaxşılaşdırılması istiqamətində son dövrlər dövlə-timizin başçısı tərəfindən ardıcıl tədbirlərin həya-ta keçirildiyini nəzərə çarpdıran icra başçısı,regionların 2009-2014-cü illərdə sosial-iqtisadiinkişafına dair ikinci Dövlət Proqramına uyğunolaraq, növbəti illərdə digər şəhər və rayonlarkimi, Şəki şəhərinin və rayonun digər yaşayışməntəqələrinin də qaz təchizatının yaxşılaşdırıl-ması, yeni infrastruktur layihələrinin həyatakeçirilməsi üçün zəruri tədbirlərin nəzərdə tutul-duğunu diqqətə çatdırmışdır.

Mərasimdə Milli Məclisin deputatıƏli Məsimli əhalinin məişət problemlərinin həlli,sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi ilə bağlı təd-birlərin ölkə rəhbərliyi tərəfindən daim diqqətmərkəzində saxlanıldığını bildirmiş, 2011-ci ildövlət büdcəsinə ediləcək dəyişikliklərin, ilknövbədə pensiya və əməkhaqlarının artırılması ilə

bağlı nəzərdə tutulan tədbirlərin bu qayğının bariznümunəsi olduğunu xüsusi vurğulamışdır.

Mərasimdə kəndin icra nümayəndəsiOruc Əhmədov, kənd ağsaqqalı Bəlyar Məm-mədov, ziyalılar çıxış edərək əhalinin sosial prob-lemlərinin həllinə göstərdiyi diqqət və qayğıyagörə sakinlər adından Prezident İlham Əliyevəminnətdarlıqlarını bildirmişlər.

Sonra qazın verilişini bildirən məşəl alov-landırılmışdır. Məlumat verilmişdir ki, 5 minəyaxın əhalisi olan Oxud kəndinə təbii qazın veril-məsi 1994-cü ildən dayandırılmışdı. Qaz verilişi-ni bərpa etmək məqsədi ilə ARDNŞ-in“Azəriqaz” İstehsalat Birliyi tərəfindən 6 minmetr uzunluğunda orta və 19 min 800 metr uzun-luğunda aşağı təzyiqli qaz xətləri təmir olunmuş-dur. İlkin mərhələdə kənddə olan 769 abonentin125-i “mavi yanacaq”dan istifadə edəcəkdir.Sonrakı iki ayda isə digər abonentlərə də təbiiqazın verilməsi təmin olunacaqdır.

AzərTAc

ŞƏKİ RAYONUNUN OXUD KƏNDİNƏ DƏ TƏBİİ ŞƏKİ RAYONUNUN OXUD KƏNDİNƏ DƏ TƏBİİ QAZIN VERİLMƏSİ BƏRPA OLUNDUQAZIN VERİLMƏSİ BƏRPA OLUNDU

F.x.Xoyskinin bacısının başdaşı F.x.Xoyskinin bacısının başdaşı yerinə qaytarılacaqdıryerinə qaytarılacaqdır

Bu həftə F.x.Xoyskinin bacısının Şəki “Xan qəbristanlığı”ndakı qəbrininbaşdaşısı yerinə qaytarılacaqdır, – deyə, Şəki şəhər Mədəniyyət və TurizmŞöbəsinin müdiri Aydın İbrahimxəlilov bizimlə söhbət əsnasında növbətidəfə vəd vermişdir.

Məlum olduğu kimi, ötən il Şəki şəhər Mədəniyyət və Turizm Şöbəsitərəfindən Şəki “Xan qəbristanlığı”nda təmizlik işləri aparılarkən, Fətəli xanXoyskinin bacısı Səltənət bəyimin qəbrinin üstündəki başdaşı, həmçinin,Səltənət bəyimin anasına aid başdaşı hissələri və 4-5 digər yazılı başdaşıqalıqları bu qəbristanlıqdan götürülərək Şəki Tarix və Diyarşünaslıq muze-yinə təhvil verilmişdir.

O zaman biz bu işin qəbrin, həmçinin, F.x.Xoyskinin Şəki ilə bağlılığınıgöstərən izlərin itməsinə səbəb olacağını bildirmişdik və A.İbrahimxəlilovda bizim iradımızla razılaşaraq, söz gedən başdaışnın yerinə qaytarılmasıbarədə müavini İsmayıl müəllimə göstəriş vermişdir. Lakin sonuncu şəxs,düz yarım ilə yaxındır ki, bu problemin həlli istiqamətində heç bir əməli işgörməmişdir.

Yeri gəlmişkən, onu da əlavə edək ki, həmin qəbristanlığın yanındakı1770-ci ildə tikilmiş “Xan məşcidi” neçə illərdir ki bir qrup şəxs tərəfindənzəbt edilmiş və qapıları həm turistlərin və həm də dindarları üzünəqapadılmışdır. Şəki Mədəniyyət və Turizm Şöbəsi abidəyə nəzarət edəbilmir, baxmayaraq ki əllərində müsbət məhkəmə qərarı var, amma kiqərarın icrasına nail ola və abidəyə nəzarət edə bilmirlər!

A.Məmmədov

15 amart:qezet.qxd 01.06.2011 8:03 Page 3

2 Şəkinin səsi31 May 2011-ci il

31 MAY09:00 Kanal S Xəbər09:10 Gün gəlir (canlı)10:00 Kanal S Xəbər10:10 Gün gəlir (canlı)11:00 Sağlam həyat (təkrar)12:00 Hit-Mix13:20 Bədii film "Oğurluq"15:00 Kanal S Xəbər15:15 T/S " Eliza haradadır?"16:00 Şou məkan (təkrar)17:00 Evin içi (təkrar)18:00 Cizgi filmi18:30 Hit-Mix+19:30 Kanal S Xəbər20:00 Kim haqlıdır? (canlı)21:00 T/S "Eliza haradadır?"22:00 Extreme sport23:00 T/S "İkinci şans"23:30 Kanal S Xəbər23:45 Bədii film "Haçiko"01:30 Klip

1 İYUN09:00 Kanal S Xəbər09:10 Gün gəlir (canlı)10:00 Kanal S Xəbər10:10 Gün gəlir (canlı)11:00 "Dağ siçanının

macəraları"(uşaq serialı)11:30 Düyməcik (xüsusi buraxılış)12:00 Hit-Mix13:00 Bədii film "Haçiko"15:00 Kanal S Xəbər15:15 Sizə qonaq gəlmişik16:00 Cizgi filmi "Heyvanların itti-

faqı"17:30 Nə bişirim? (xüsusiburaxılış)

18:30 Hit-Mİx+19:30 Kanal S Xəbər20:15 Kim haqlıdır?20:45 Mənim balaca dünyam22:10 "1 İyun" konserti23:10 T/S "İkinci şans"23:30 Kanal S Xəbər23:45 Bədii film "Şəxsi"01:45 Klip

2 İYUN09:00 Kanal S Xəbər09:10 Gün gəlir (canlı)10:00 Kanal S Xəbər10:10 Gün gəlir (canlı)11:00 "Dağ siçanının macəraları"

(uşaq serialı)11:30 T/S "İkinci şans"12:00 Hit-Mix13:00 Bədii film "Şəxsi"15:00 Kanal S Xəbər15:15 T/S "Eliza haradadır?"16:00 Sağlam həyat (canlı)16:00 Sənədli film17:50 Savaş bitməyib18:30 Hit-Mix+19:30 Kanal S Xəbər20:00 Kim haqlıdır? (canlı)21:00 T/S "Elzia haradadır?"22:00 NM TV22:30 Unudulmayan ifalar23:00 Kriminal23:30 Kanal S Xəbər23:45 Bədii film "Namizəd"01:30 Klip

3 İYUN09:00 Kanal S Xəbər09:10 Gün gəlir (canlı)10:00 Kanal S xəbər10:10 Gün gəlir (canlı)11:00 Sağlam həyat (təkrar)12:00 Hit-Mix13:00 Bədii film "Namizəd"15:00 Kanal S Xəbər15:15 T/S "Eliza haradadır?"16:00 Avand olsun16:30 Şərəfli ömür17:00 Müasir cəmiyyət və

islam18:00 Cizgi filmi18:30 Hit-Mix+19:30 Kanal S xəbər20:00 Kim haqlıdır? (canlı)21:00 T/S "Eliza haradadır?"22:00 "SMS-LƏ SEÇİLƏN BƏDİİ

FİLM"23:30 Kanal S xəbər23:45 Bədii film "Öləndə yatacam"01:30 Klip

4 İYUN09:00 Kanal S Xəbər09:10 Gün gəlir (canlı)10:00 Kanal S Xəbər10:10 Gün gəlir (canlı)11:00 Düyməcik (təkrar)11:30 Səhhət (təkrar)12:00 Hit-Mix13:00 "SMSLƏ SEÇİLƏN BƏDİİ

FİLM"15:00 Kanal S Xəbər15:15 Cizgi filmi16:45 Unudulmayan ifalar17:10 Hit-Mix+ (top 10)18:00 Nə bişirim? (canlı)19:00 "Dağ siçanının macəraları"

(uşaq serialı)19:30 Kanal S Xəbər20:00 20:00 Düyməcik20:40 Evin içi (canlı)22:00 Gəzərsən görərsən23:00 Sənətkar 23:30 Kanal S Xəbər23:45 Bədii film "Alov içində

insan"02:15 Klip

5 IİYUN09:00 Kanal S Xəbər09:15 Klip11:00 Düyməcik (təkrar)11:40 Savaş bitməyib (təkrar)12:30 Bədii film "Alov içində

insan"15:00 Sənətkar (təkrar)15:30 NM tV (təkrar)16:00 Klip17:00 Azərlə hər bazar18:00 Nə bişirim? (canlı)19:00 "Dağ siçanının macəraları"

(uşaq serialı)19:30 Şərəfli ömür20:00 Düyməcik20:30 Bu həftə21:30 Şou məkan 22:30 Bədii film "Meymunlar plan-

eti"00:45 Kriminal (təkrar)01:15 Klip

Şəki Televiziyası- KK AA NN AA LL SS

Verilişlərin proqramı 31 may - 5 iyun

Həmtəsisçilər:

1. M . S a l i s ;

2. Aydın Məmmədov.

Baş redaktor: Aydın Məmmədov.

Şəhadətnamə: 176.

Hesab nömrəmiz: 23433080000.

“Kapitalbank”ın Şəki Filialı,kod: 200073.

Müxbir hesabı: 7028010000.

VÖEN: 300021785.

Çapa təqdim edildi:31.05.2011.

Sifariş: 1894.

Tiraj: 500.

Ünvanımız:Az.5500. Şəki şəhəri,

Z.Bünyadov, 33.E-mail:

aydin.salis@gmail.comTel.: 055 793 23 83;

012 451 20 32;0177 423 15;

“İpəkçi” qəzetinin kompterindəyığılmış və “Azərbaycan” nəşriy-yatında ofset üsulu ilə çapedilmişdir.

Qəzet 1993-cü ildə Salis vəAydın Məmmədovlar tərəfin-dən təsis edilmişdir

Bu bir danılmaz faktdır ki, Şəki tarixən Azərbaycanınqədim yaşayış məskənlərindən olmaqla, ölkəmizin icti-mai-siyasi həyatında mühüm rol oynamış, xeyli görkəm-li şəxsiyyətlər yetirmişdir. Ta qədimdən, bu şəhər Böyükipək yolu üzərində yerləşməklə bir çox səyyahları vətacirləri özünə cəlb etmiş, burada sənətkarlıq boy atmış,ticarət ənənələri formalaşmışdır. Bu ənənələr sonralardaha da genişlənmiş, xüsusi əhəmiyyət kəsb edən dolğunbir sahə – ipəkçilik, meydana gəlmiş, bununla da ticarətəlaqələrinin zənciri daha da böyümüşdür.

Tarixi məlumatlara görə əsasən, 19-cu əsrdə şəhəri-mizdə 150-yə qədər xırdalı-irili ipəkçilik manufaktu-raları fəaliyyət göstərmişdir ki, bunlardan ilk növbədədaha yüksək keyfiyyət və kəmiyyət göstəriciləri iləfərqlənəni Törə Salam adlı məşhur, xeyirxah tacirinmüəssisəsi idi. Həmin rəhmətlik öz istehsal sahəsinətexniki tərəqqini tətbiq etmək məqsədilə xariciölkələrdən, əsasən də İtaliyadan dəzgahlar alıb buradaquraşdırmaqla, çoxlu sayda insanın əməklə məşğulolmasına şərait yaratmışdır. Deyilənlərə görə, həttaYaponiyanın ipəkçi mütəxəssisləri belə, bu kişinin müəs-sisəsində istehsal edilən ipəyə ən yüksək qiymətlərverirdilər.

Sonralar 5 saylı fabrik adlanan Törə Salamın şəhəri-mizin mərkəzi ərazisində vaxtilə inşa edilmiş müəssisəsi,qədimi memarlıq abidəsi idi. Bu üçmərtəbəl bina bişmişkərpic və çay daşından çox orijinal üslubda tikilmişdi.Müəssisənin qazanxanasının 30 metr hündürlüyü olan,bişmiş kərpicdən hörülmüş tüstü borusu da vardı. Bəli,vardı, Azərbaycana müstəqil olana qədər!

Şəkinin ipəkçilik mərkəzi kimi müstəsna əhəmiyyətəmalik rol oynamasında həmin istehsal sahəsi ilə yanaşıYanıq məsciddən azca yuxarı hissədə yerləşən fabrik –sonralar barama çeşidləyici sex, Duluslar məhəlləsindəki7-ci zavod – 1 saylı fabrik, Memarlıq qoruğu zonasındaolan 3 saylı fabrik və Qışlaq sahəsində mövcud olan 2saylı fabrik də bağlandı. Əvəzində böyük bir işsizlərordusu yarandı. Həm də tarixi əhəmiyyət kəsb edən bubinalar da yaddan çıxdı.

Bu hələ bir yana qalsın, Törə Salamın fabrik binaları,onun ətrafında sıx şəkildə yerləşən fərdi evlərin sakin-lərinin narazılıqlarına, göz yaşları axıtmalarına baxma-yaraq, tamamilə uçurdulub dağıdıldı, tariximizə meydanoxuduldu, daha bir memarlıq abidəsi, qəsdən yox edildi.Yerində iki altımərtəbəli yaşayış binası tikildi. Ədalətnaminə deyirəm: Bu nəhəng binalar çox yaraşıqlıdır,zövq oxşayandır, şəhərimizin görkəmini gözəlləşdirib.Kaş belə binalardan Şəkidə çox tikiləydi. Lakin, haradavə hansı ərazidə? Şəhərimizin cənub və cənub-şərqhissələrində o qədər boş torpaq sahələri var ki, beləbinaların tikintisini həsrətlə gözləyir. Daha, həmin mə-lum bina kimi, tikinti-memarlıq qanunlarına, mən beləhesab edirəm ki, zidd olaraq, inşa edilməməlidir.Mövcud qanunvericiliyə görə, hündür mərtəbəli binalarinşa edilərkən ara məsafəsi binanın hündürlüyünün ikimislinə bərabər olmalıdır. Görəsən, həmin binalar inşaedilərkən, kim buna icazə verib, bu işdə şəxsi maraqgüdülüb, yoxsa, dövlət marağı? Nə üçün adı çəkilənqanunvericilik aktına əməl edilməyib? Mövcud qayda-qanunun bu dərəcədə pozulmasına, görəsən, kimməsuliyyət daşıyır?

Digər tərəfdən, əgər Törə Salamın yadigarı – tarixi-memarlıq abidəsi, qorunub saxlanılsaydı, buradakımövcud avadanlıqlar da yoxa çıxmasaydı, turistlər üçünçox maraqlı baxış obyekti olardı. Belə getsə, yuxarıdaadlarını göstərdiyim ipəkçiliyin digər əyani şahidləriolan fabrik binalarını da oxşar acı aqibət gözləyir?!

Yaxşı olardı ki, aidiyyəti olan dövlət qurumlarımərkəzi hakimiyyət orqanları qarşısında fəaliyyətləridayandırılan bu fabriklərin işə salınması, bunların qis-mən də olsa bərpa edilmələri üçün məsələ qaldırsın.Nəzərə alınmalıdır ki, şəhərimizə gələn qonaqlar və tu-ristlər ən çox ipəkçiliklə və onunla əlaqədar sənətkarlıqsahələri ilə maraqlanırlar.

Şəhərimizə qədəm qoyan qonaqları və turistləriheyran edən cəhətlərdən biri də buranın qədimi evləri,tikililəri, memarlıq və təbiət abidələridir. Bu baxımdan,Şəki respublikamızın digər şəhərlərindən öz füsunkarlığıilə seçilir. Xüsusən də “Yuxarıbaş” tarixi-memarlıqqoruğu bu baxımdan çox zəngindir. Heç təsadüfi deyildirki, hələ Sovet hakimiyyəti dövründə, keçən əsrin 60-cıillərinin axırlarına yaxın bu ərazi tarix-memarlıq qoruğustatusuna layiq bilinmiş və hökumət səviyyəsində təsdiqolunmuşdur.

Həmin qoruğun ərazisi, eşitdiyimə görə, Dəyirmanarxı çayının F.X.Xoyski küçəsi ilə kəsişdiyi yerdən buçayın qovuşduğu Qurcana çayından başlayaraq ta şərqistiqamətinə sonadək olan sahəni əhatə edir. Mənə

məlum olduğuna görə, bu qoruğun ayrıca ştat vahidlərivardır. İndi baxaq görək ştatda olan işçilər ümumiyyətləqoruğa necə xidmət göstərirlər, onun statusuna necəəməl olunmasına nəzarət və rəhbərlik edirlər, bu sahədəqanun pozuntuları olubmu və olurmu?

Qoruğu mərkəzi küçəsi olan M.F.Axundov prospektiyaxşısı budur “küçə” adlandıraq, ta keçmişdən sənətkar-lıq məskəni kimi tanınıb, burada xeyli sənətkarlıqemalatxanaları mövcud olmuşdur. Hazırda isə bir neçəsənətkar fəaliyyət göstərir, əsasən isə müxtəlif təyinatlıticarət-iaşə obyektlərinin sayı çoxalıb və çoxalmaqdadır.Vəziyyət heç də qaneedici deyil. Belə ki, son vaxtlarhəmin obyektlərdə abadlıq və təmir adı altında qətiyyənyolverilməz işlər görülüb. Binaların fasadına bir çox yer-lərdə kafel vurulmuş, tikintilərdə işlədilən kərpiclər boyailə rəngləmiş, divarlar uyğun olmayan rənglərlə boyan-mışdır. Bir çox mağazalarda isə hətta plastik materiallar-dan qapı və pəncərələr qoyulmuşdur. Əgər qoruğun sta-tusunu nəzərə alsaq, bu ərazidə müasir tipli obyektlərintikilməsi və bərpa-təmir işlərinin hər kəsin zövqünəoxşar görülməsi qadağındır. Lakin bundan fərqli olaraqərazidəki 3 saylı orta məktəbin arxasında, Şəhidlər xiya-banının qarşısında müasir üslubda 6 mərtəbəli bina inşaedilmiş və otel kimi fəaliyyət göstərir (Ümumi qəbirstan-lığın və Şəhidlər Xiyabanının 3-4 addımlığında nə otel?!Məmm.). Bu, Vətənimiz uğrunda həlak olmuşşəhidlərimizə, belə demək mümkündürsə, hörmətsizliyinbariz nümunəsidir.

Ərazidə çoxlu sayda memarlıq abidələri – AşağıCümə məscidi (burada vaxtilə Azərbaycanın rəhbəriolmuş, Sovet İttifaqı Ali Sovetinin sədrlərindən biri,görkəmli yazıçı Nəriman Nərimanov şəkililər qarşısındaçıxış etmişdir. Amma nədənsə, oraya hələ də onun xatirəlövhəsi vurulmayıb), Yuxarı məscid, iki və bir aşırımlıtağlı körpülər, Aşağı karvansara və Yuxarı karvansara,tunel tipli körpü, xeyli sayda fərdi yaşayış evləri, QoçAbbas hamamı, Dərə hamamı, Pendir hamamı, Ağvanlarhamamı vardır.

Baxaq görək, bu obyektlərdəki vəziyyət necədir?Qoruğun aşağı sərhədindəki Cümə məscidi binasınakimlərinsə bu abidəyə səhlənkarlığı nəticəsində əlavətikili calanıb, bu hələ bir yana, məscidin minarəsinə azqala bitişik bir mağaza da tikilib?! Bunlar, məncə, yolve-rilməzdir. Məscidin yaxın qonşuluğundakı hamam binasıtam baxımsız vəziyyətdədir. Ərazidəki o biri hamamlarınbinaları da dözülməz haldadır. Aşırımlı tağlı körpülərinvəziyyəti də qeyri-qənaətbəxşdir. Bu körpülər memarlıqabidəsi kimi çox qiymətli və əhəmiyyətlidir. Bunlar həmdə keçid rolunu oynayırlar. Bütün qədimi körpülərdətəmir və bərpa işlərinin aparılmasına ciddi ehtiyac var.Ayrıca olaraq qeyd edirəm ki, Sarıtorpaq məhəlləsindəkiGödək minarə məscidinin binası da qəza vəziyyətin-dədir. Burada son günlərə qədər uşaq bağçası fəaliyyətgöstərirdi. Hazıra bağça başqa ünvana köçürülüb.

Təəccüblüdür, əksər tarixi və memarlıq abidələrinindivarlarına “Abidə dövlət tərəfindən qorunur” sözləriyazılmış lövhələr vurulub (Şəkinin ən qədim tikilisi olanXan məscidində isə heç bir lövhə yoxdur, səbəbi barədə“İpəkçi”nin əvvəlki saylarında məlumat vermişik, –Məmm.). İstər-istəməz belə bir sual meydana çıxır:görəsən, şəhər mədəniyyət və turizm şöbəsi, Şəki Tarix-Memarlıq qoruğunun rəhbərlikləri bu gurultulu sözünecə başa düşürlər?

Başqa sözlə, bu təşkilatlar, görəsən, həmin məsələbarəsində aidiyyəti dövlət qurumları qarşısında məsələ-lər qaldırıblarmı, bunların həllinə qismən də olsa nailolmaq üşün çalışıblarmı?

Daha bir giley-güzar: nəhayət ki, təmir-bərpa işlərinəbaşlanmış Aşağı karvansara kimi möhtəşəm memarlıqabidə binasının üzbəüzündə yerləşən qədimi birmərtəbəlikərpic tikililər, demək olar, təzəcə təmir olunaraq isti-fadəyə verilmişdir. Eşitdiyimə görə, bu tikililər ANZşirkətlər qrupuna məxsusdur. Bu tikililər bərpa olu-narkən bunların altında yerləşən 130 metrə yaxın uzun-luğu olan Tağılı tuneli bir hissəsi, mənə məlum olduğu-na görə, işlərin düzgün aparılmaması ucbatından uçudu-lub dağıdılmışdır. Görəsən, bu amilə göz yumulacaqmı,yoxsa can yandırılacaqdı?

Xatirəmdədir, gərək ki 1985-ci ilin may ayı idi. MənAşağı karvansara binasında fəaliyyət göstərən 91 saylıtexniki məktəbin direktoru vəzifəsini daşıyırdım. Bir günAzərbaycan KP MK-nın katibi, sonralar respublikamızınxarici işlər naziri olmuş Həsən Həsənov abidəyə baxışməqsədilə buraya gəlmişdir. Şəkinin o vaxtkı rəhbərıHadı Rəcəbov da onunla idi. Həsən müəllim bina iləətraflı maraqlandı, bunu memarlıq incisi adlandırdı, özəvvəlki görkəmində və statusunda saxlanmaqla təcilihazırlıq işlərinə başlanılıb lazımi sənədləri MK-ya çat-

dırılmasını tapşırdı və söz verdi ki, binada təmir-bərpaişlərinə başlamasına yardımını, köməyini əsirgəməyə-cəkdir. Axırda da belə dedi: “Şəki ya Kürdəmir deyil, yaSaatlı, ya da İmişli, o, Vətənimizin təkrarolunmaz inci-sidir, onu əcdadlarımızın bizə yadigar qoyduqları tərzdəqoruyub saxlamaq və gələcək nəslə ötürmək, təhvil ver-mək hamımızın ülvi borcudur!”. Şəkimizin tarixi şəhərolduğunu birdəfəlik hamımız təsdiq etməliyik və bunun-la millətimiz qürur hissi duymalıdır.

Vaxtilə, mənim də şərq şirniyyatı ustası işlədiyim ye-yinti sənaye kombinatının yerləşdiyi tarixi memarlıqabidəsi sayılan Yuxarı karvansara binası əsaslı təmir-bərpa işlərindən sonra bu gün, mübaliğəsiz deyə bilərəmki, dünyanın hər guşəsindən buraya təşrif buyuran bütünəcnəbiləri heyran edir. O gün uzaqda deyil ki, Aşağı kar-vansara da xeyirxah, namuslu, vicdanlı, ürəkləri vətəneşqi ilə döyünən əsil şəkililərin zəhməti ilə möhtəşəmmemarlıq abidəsi kimi buraya gələnlərin üzünəqapılarını səxavətlə açacaqdır.

Adı dillər əzbəri olmuş Şəki Xan sarayından sonraikinci mühüm əhəmiyyət kəsb edən memarlıq abidəsiOtaq eşiyi məhəlləsindəki Şəkixanovların evidi. Lakinçox təəssüflər olsun ki, baxımsızlıq sayəsində Xansarayının əkiz qardaşı sayılan bu binaya münasibətarzuolunmazdır (Şəkixanovların evi Şəki xan sarayındanəvvəl tikilib, – Məmm.). Hörmətli prezidentimiz cənabİlham Əliyev və Mehriban xanım Əliyeva 2 il bundanqabaq Şəkidə olarkən Şəkixanovların evini də ziyarətetmişdilər. Binanın təmir-bərpa işlərinin aparılmasınınzəruri olduğunu irəli sürmüşlər. Gözləmək olardı ki,nəhayət, şəhərimizin başbilənləri təcili qollarını cır-mayıb bu abidənin əvvəlki görkəmini özünə qaytara-caqlar. Lakin çifayda, göstərişə əməl olunmur.

Şəki Xan sarayının “əkiz qardaşı”ndan biri dəşəhərimizin mərkəzi ərazisində – Nizami küçəsindədir.Həmin binanı 1806-cı ildə rəhmətlik Hacı İbrahim özşəxsi malikanəsi kimi tikdirib. Hazırda burada onun nəsildavamçıları olan iki ailə yaşayır. Sanki, Şəkidə bu cürmemarlıq tikilisi yoxdur, aidiyyəti təşkilatlar bura iləqətiyyən maraqlanmırlar. Binanın üst örtüyü bərbadvəziyyətdədir. Bir sözlə, binanın təmir-bərpa işlərinə çoxciddi ehtiyac var.

Yuxarıda artıq qeyd etmişdim ki, şəhərimizdə burayagələn qonaqlara və turistlərə göstəriləsi xeyli sayda millimemarlıq binaları var. Di gəl ki, bunlara əsasən, olduq-ca laqeyd, biganə münasibət göstərilir. Əlaqədar cavab-deh təşkilatlar, mənə belə gəlir, elə zənn edirlər ki, Xansarayını, Yuxarı karvansaranı, Marxalı, Norveç dövlə-tinin hesabına təmir-bərpa edilən Kiş kəndindəki Həvarikilsəsini və başqa daha bir-iki yeri qonaqlara göstərmək-lə vəzifələrini bitmiş hesab edirlər. Xeyr, belə deyil!Onlar birdəfəlik bilməlidirlər ki, Şəkidə xeyli sayda millimemarlıq abidələri var və bunların hamısı barədə bütünqonaqlara, turistlərə bunları göstərməklə məlumat ver-məlidirlər. Qoy hamı bilsin ki, Azərbaycan, onun birparçası olan Şəki necə zəngin mədəni irsə malikdir və buirsi necə qoruyub saxlayır. Axı, bu, millətimizin tarixidir!

Vaxtilə, Azərbaycan Respublikasının MədəniyyətNazirliyi tərkibində struktur dəyişikliyi edilmiş və bunazirliyin yerində Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi təsisolunmuşdur. Buna müvafiq olaraq yerli şəhər və rayonmədəniyyət şöbələri də mədəniyyət və turizm şöbələrinəçevrilmişdir. Lakin, nədənsə, struktur dəyişiklərinəmüvafiq olaraq ötən illər ərzində yerlərdə islahatlaraparılmışdır, əvvəlki mədəniyyət şöbələri müdirləri özvəzifələrini icra etməklə davam etmişlər. Hesab edirəmki, şəhərimizin timsalında tarix və mədəniyyət abidələri-nin əksəriyyətinə biganə yanaşmağın məğzi, nöqsanı eləbundadır.

Yaxşı olardı ki, yerli mədəniyyət və turizm şöbələrin-də müdirin müavini səviyyəsində turizm üzrə mütəxəssisnəzərdə tutulardı. Bu şöbədə hazırda turizm üzrə heç birmütəxəssis yoxdur. Belə olan təqdirdə hansı peşəkarlıq-dan, bu sahəyə hansı canıyanarlıqdan danışmaq olar?

Məlumdur ki, Prezidentimizin sərəncamı ilə “2009 –2015-ci illərə dair Azərbaycanda turizmin inkişafınadair” Dövlət Proqramı təsdiq edilmişdir. Artıq 2 ildənçox müddət arxada qalmışdırsa da, Şəkidə demək olar,heç bir irəliləyiş əldə olunmamışdır. Niyə? Ona görə ki,Şəki mədəniyyət və turizm şöbəsində qeyri-peşəkarkadrlar “fəaliyyət” göstərirlər.

Unutmamaq lazımdır ki, Şəki turizm şəhəridir,respublikamızın məşhur turizm məkanıdır, buraya gələnturistlərin və qonaqların sayı digər məkanlardan çoxfərqlənir. Ona görə də vacibdir ki, Şəkidə turizmininkişafı istiqamətində görülən işlər sürətləndirilsin vəbeynəlxalq standartlar səviyyəsinə qaldırılsın. Şəkininaidiyyəti üzrə məsul olan təşkilatları yuxarıda sadala-

dığım xüsusiyyətləri nəzərdən keçirməklə yəqin ki, bun-lar barədə əməli, işgüzar tədbirlər görəcəklər.

Şəhərimizə gələn qonaqlar, turistlər əsasən, sənətkar-lıq nümunələri, tarixi-memarlıq abidələri ilə yaxındantanış olmaq, müfəssəl məlumatlar əldə etmək istəkləri iləyanaşı, eləcə də axşamlar asudə vaxtlarının səmərəlikeçmək üçün yer axtarışında olurlar. Bu da təbiidir. Açıqdeyirəm: Şəki bu sarıdan üzüqaradır. “Mədəniyyət vəistirahət parkı” adı altında şəhərimizdə guya dörd beləməkan var. Hörmətli “İpəkçi” qəzetinin ötən sayındamənim M.F.Axundov adına “Mədəniyyət və İstirahətparkı” barəsində ürəkağrıdıcı mülahizəm getmişdir. Hərhalda hesab edirəm ki, bu, obyektiv, danılmaz faktlaraəsaslanır və heç kim də bunu inkar edə bilməz.

İzdihamlılığına görə şəkililərin ən çox ürəklərinəyatan istirahət ocağı M.Füzuli adına park idi. Bəli,keçmişdə şəhərimizin mərkəzi hissəsində belə bir parkvardı – güllü-çiçəkli, təmiz, səliqəli. Buradakı min birzəhmətlə başa gətirilən azı 500 nəfərlik oturacaq yeriolan əl oyunları stadionunda idmanın voleybol, basket-bol, stolüstü tennis, güləş üzrə nəinki şəhər, habelərespublika yarışları keçirilərdi, burada hətta, mötəbərşəxslərlə vətəndaşların görüşləri təşkil olunardı. Mənhələ attraksionları demirəm. Parkdakı geniş yay salonun-da müntəzəm olaraq respublikamızın məşhur elm,mədəniyyət və incəsənət xadimləri çıxış edərdilər, kon-sert və teatr tamaşaları verərdilər. Nakam adına kitabxa-nanın parkda ayrıca qiraət guşəsi də yaradılmışdır... Busadaladıqlarım əyləncə yerlərindən indi heç nə yoxdur.Başqa sözlə, əl oyunları stadionu sökülüb, yerində özəlavtomobil dayanacağı yaradılıb, yay salonu, əsil mənadazibilxanaya çevrilib, qiraət guşəsi göyə sovrulub. Ədalətnaminə qeyd edirəm ki, parkda bu yaxınlarda qismən dəolsa abadlıq işləri aparılıbsa da, amma bu da qaneedicihesab oluna bilməz. Yaraşıqlı hovuz yoxa çıxıb, yenəgüllüklərdən, çiçəkliklərdən əsər-əlamət yoxdur. Yaxşıəlamət olardı ki, bu parkın, deyilənlərə görə, filialıadlandırılan, mərhum şair B.Vahabzadənin büstününqoyulması ilə əlaqədar gediş-gəliş yerləri xeyli abad-laşdırılan “Pensiyaçılar parkı” kimi tanınan xiyabana birəl gəzdirilsin, burada da güllüklər salınsın, hovuzdakımusiqili fəvvarə yenidən işə salınsın.

Bir daha xatırlatmaq istəyirəm ki, keçən əsrin 90-cıillərinin ortalarında Yeni Azərbaycan Partiyası ŞəkiŞəhər Təşkilatının təşəbbüsü ilə Şəki Şəhər İcrahakimiyyəti 20 Yanvar küçəsinin aşağı hissəsində, polisşöbəsi binası ilə üzbəüz mənzərəli ərazidə HeydərƏliyev adına mədəniyyət və istirahət parkının salınmasıbarədə sərəncam vermişdir. Eşitdiyimə görə, işlərin dahatez getməsi, parkın daha mükəmməl görünüşdə olmasıüçün ayrıca fond da yaradılmışdır və ayrı-ayrı təşkilatlamüəssisələr bu fondun hesabına xeyli miqdarda pulvəsaitləri də köçürmüşdülər. Üstəlik, təmənnasız iməci-liklər də keçirilirdi. Həmin ərazidə hətta HeydərƏliyevin və İlham Əliyevin metal lövhələr üzərində iriportretləri də qoyulmuşdur. Sonralar şəhər icra başçısıolan Nazim İbrahimov təzəcə başlanılan tikililəri, bas-dırılan ağacları ləğv etdirdi, portretləri sökdürüldü, ərazi-ni işbazlara verdirdi, onlarda bu yerlərdə özlərinə fərdiobyektlər tikdirdirdilər. Beləliklə də nəzərdə tutulanHeydər Əliyev parkı mərkəzi ərazidən keçirildi şəhərinucqarına, necə deyərlər, əlçatmaz, gözgörməz yerə. Buparkda tədbirlər təşkil ediləndə idarə, təşkilatlarınkollektivlərini, məktəbliləri ora aparmaq üçün xüsusiavtobusların ayrılması tələb olunur və Şəki camaatınınböyük əksəriyyəti yolun uzaqlığına və nəqliyyat xərcinəgörə həmin parkı ziyarət edə bilmir

Bayram Mahmudov,Şəki şəhər sakini, təqaüdçü

ŞƏKİDƏ MƏDƏNİ İRSƏ LAQEYD MÜNASİBƏT ŞƏKİDƏ MƏDƏNİ İRSƏ LAQEYD MÜNASİBƏT

S Ə N Ə D L Ə R İ T M İ Ş D İ R !S Ə N Ə D L Ə R İ T M İ Ş D İ R !

Əsgərov Vidadi Sədrəddinoviçə aid sənədlər ( Pasport,Diplom, İş bileti, Üzvilik bileti, və 2 ədəd bank kartı ) itmişdir.Tapanlardan xahiş olunur aşağıdakı telefon nömrələrinəməlumat versinlər:

(055) 672 82 01 , (070) 603 64 09.

Son illərdə Şəki şəhərimizdə inşa edilmiş yaraşıqlı tikililərdən biri: “Çələbi xan” restoranıTQDK sınaq imtahanlarınınTQDK sınaq imtahanlarınınnəticələrini iyunun 2-dəknəticələrini iyunun 2-dək

açıqlayacaqaçıqlayacaq

Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası(TQDK) respublikanın 27 şəhərində keçirdiyisınaq imtahanlarının nəticələrini iyunun 2-dəkaçıqlayacaq. Bu barədə bazar ertəsi TQDK-nınmətbuat xidmətinin rəhbəri Elnur Nağızadəməlumat verib.

Sınaq imtahanları Bakı, Naxçıvan, Sumqayıt,Gəncə, Qazax, Ağstafa, Qobustan, Göygöl,Samux, Şəki, Oğuz, Kürdəmir, İmişli,Lənkəran, Lerik, Yardımlı, Cəlilabad, Quba,Şabran və Siyəzən şəhərlərində, həmçininNaxçıvan Muxtar Respublikasının Kəngərli,Babək, Ordubad, Sədərək, Culfa, Şərur və Şah-buz rayonlarında keçirilib. Sınaq imtahanların-da iştirak üçün 31842 abituriyent qeydiyyatdankeçib.

Növbəti - sonuncu sınaq imtahanı iyunun 5-də keçiriləcək. Hazırda həmin imtahana qey-diyyat davam edir.

Trend

UUssttaaddXalq şairi Bəxtiyar Vahabzadəninəziz xatirəsinə

Dərin təfəkkürün haqdan var olub,Yerdəki meyarlar sözə dar olub.İşıq sürətilə, səma yar olub,Yaratdın möhtəşəm məbədi, ustad.

Mənəvi kamillik çatdı o ana,Sığmadın nə aya, ilə, zamana.Bədii idrakın yetən məkana,Dedilər sənətdə zirvədi, ustad.

Ruhunla ən ali hissləri duydun,Etiraf günahı yuyur apaydın.İztirabı müdrik yoluna qoydun,Xeyirxah fikir, söz Kəbədi, ustad.

Əsrlə təkbətək qalmışdın yenə,Dövrün gərdişinə gərmişdin sinə.Dirilik gəzirdin sən dönə-dönə,Ömrün poeziya, nəğmədi, ustad.

Şairi ucaldıb eşq, səmimilik,Ağılı bəzəyən dərin elmilik.Şərqin müdrükliyi, Türkdə xəlqilik,Yaşayır tarixdə əbədi, ustad.

Abbas ƏMBALA

R.S. Təəssüf ki, büstün postamentiüzərində şairin doğum və ölüm tarixi,həmçinin abidənin arxasında isəheykəltaraşın adı göstərilmir?!

ƏHMƏD-BALTel : (055) 755 35 50

Mənşəyi: Böyük Qafqaz sıra-dağlarının ağac və çiçəklərindən:

Yaradan gülü, çiçəyi arının bəx-tinə buta yazıb. Arı, gül-çiçəyə olanəbədi eşqini bal ilə ilahiləşdirib.

Əhməd baba da (1826-1919) ixti-yar yaşda bu əfsanəvi gözəlliyinsehrinə düşüb. 1902-ci ildə ailəarıçılıq təsərrüfatının təməlini qoyub.Sonra oğlu, Hacırəsul babaya (1848-1943) bu sirri, sehri öyrədib. O da bumüqəddəs peşəni oğlu Nəzir babaya(1896-1951) öyrədib. Nəzir baba buestafeti ulu Əhməd babanın adınıdaşıyan oğlu Əhmədə (1935-2002)ötürüb.

Bu qeyrətli və şərəfli ənənə,Əhməd müəllimin ailəsi tərəfindəndavam etdirilir.

WEB-STUDİYANET-CLUB

15 amart:qezet.qxd 01.06.2011 8:03 Page 4