Iruñea • Hiriburuko mugak ezagutzeko aukera igandean.

Mikel Landa • «Egurraren ezagutza eza kasik erabatekoa da».

lMafarroa Behereko

Hamar urte baino gehiago isilik egon ondoren, lruñeko Xut fanfareak lVliguel Angel Sagasetak

utzitako Nafarroa Behereko partiturak bildu ditu ekainean kaleratuko duen 'Zaharrak berri'

lanean. Diskoak ezezagunak diren eta ahazteko arriskuan zeuden hainbat musika partitura

berreskuratu ditu: Mafarroa Behereko ahaireak.

runea

lVlugetan barnako bigarren ibilaldia eginen da igandean Arturo Karipion euskaltegiak antolatu du, hiriburuko mugak ezagutarazteko

Arturo Kanpion

euskaltegiak Iruñeko

mugetan barnako

ibilaldia antolatu du

etzirako. Txangoa

Lagunartean hasi eta

bukatuko da.

8:00etan aterako

dira, ibilbidea

2:30etan bukatzeko.

JOAN D E N U R T E A N I R U Ñ E K O

mugetan barneko ibilaldia-ren a r r a k a s t a a in t za t h a r t u z , bigarrena antolatzeari ekin dio aurten Arturo Kanpion euskalte-giak. Antolatzai leek diotenez, batek baino gehiagok galdetuko du h a r r i t u r i k j r u ñ e k o mug ik baden eta horri erantzuten saia-tuko dira etzi. Azken u r t e e t a n Nafarroako hiriburua asko luzatu eta z ab a ld u b a d a ere, m u g a k izan b a d i t u eta toki a s k o t a n m u g a r r i ede r r ez m a r k a t u a k . Mugarri horiek, ordea, leku asko-tan falta dira, hiria handitu ahala porlanak eta asfaltoak lurperatu edo ezaba tu di tuelako. Arturo Kanpiongoen us te tan , «Iruñeko ingurumariak ederrak dira, eta beren erreka-txoko, muino eta xenda zoragarriak dituzte. Leku itsusi eta bortizki erasotuak ere ez dira gutxi. Baina haiek guztiek osatzen dute gure hiria, eta goza-tu a h a l i za teko ezagu t zea da

lehen urratsa». Beraz, gorputza mugitu bidenabar Iruñeko txoko-ak eta historiaren puska bat eza-gu tzeko a u k e r a du i g a n d e a n txango egi tera h u r b i l t z e n den partehartzaileak.

I r teera eta helmuga Lagunartean

Joan den urtean bezala, goizeko 8:00etan hasiko da. Txangola-riak ordu horretan aterako dira Burlatako bide zaharrean dagoen Lagunartea elkartetik. Ezkaba, Arantzadi eta Miluzetik b a r n a iragan eta gero, ibiltariek egonal-

Iruñeko hainbattxoko ikusteko aukera izanen da etzi. • AX'S X i K O K O A

dia eg inen d u t e B a r a ñ a i n g o mugan. Indarrak berreskuratze-ko hamaiketako mokadua egin eta atsedena hartu ondoren, ibi-la ldiak j a r r a i t u k o du . Bidear i Azellatik iraganez ekinen zaio. Sario eta Lezkairutik iragan oste-an, ateratako tokira itzuliko dira par tehar tza i leak bue l t an a r ra -tsaldeko 2:30etan. Antolatzaileek azpimarra tu dutenez, mugetan b a r n a k o b i g a r r e n ib i l a ld i ak Ezkaba eta Zizur aldeko mugak e r a k u t s i n a h i d i t u , e t a , b ide batez, Arga ibaian barn.a lotu. Uda lak be r r ik i Argako ib iako

hertzak eta txokoak moldatzeko plana onartu duela aintzat har-tuz, aukera paregabea da gertu dauden baina ezezagunak diren paraje asko ezagutzeko. Ibilaldia buka tu eta ordu eta erdira baz-karia izanen da denontzat Mag-dalenako makaldian. Parte hartu nah i d u e n a k edota informazio gehiago lortu 22-22-46 telefono-ra de i tu b e h a r du . Bazka r i ak 1.100 pezeta balio du eta txarte-lak Arturo Kanpion Euskaltegian lor daitezke.

—e» lrene Arrizurieta

Bera •

Babes ofizialeko

56 etxebizitza eraikiko dira

Agerra auzoan IRAGAN ORTZIRALEAN AURKEZTU

zituen Berako Udalak dato-zen asteetan egiten hasiko diren babes ofizialeko etxe-ak. Agerra auzoan 56 etxe-bizitza eginen dituzte: Pro-cecsa enpresak sus ta tuko ditu, eta Coar-ek eraikiko ditu. Gazteek, etxebizitza propiorik ez dutenek , eta lehenbiziko etxebizitzaren bila dabiltzanek izanen dute l e h e n t a s u n a etxebizitzak erosteko orduan.

Hiru m o t a t a k o p i s u a k eginen dira: 90 metro koa-drokoak (3 logela, egongela, 2 bainugela, sukaldea eta terraza), 75 metro koadro-koak (2 logela, egongela, 2 ba inuge la , s u k a l d e a eta terraza) eta 55 metro koa-drokoak, (2 logela, egongela, ba inuge la , s u k a l d e a eta terraza).

Etxebizitza guztiek gara-jea, trastelekua eta berogai-lu eta urarentzako galdara izanen dute, eta salneurria etxearen tamainaren arabe-rakoa izanen da; horrela, 90 metro koadroko etxebizitzak 14 milioi pezeta balioko du (garajea eta trastelekua bar-ne), 75 metrokoak 12 milioi, eta 55 metrokoak 9,5 milioi. Errentaren arabera, hala-ber, d i ru lagun tza ba t zuk jaso ahal izanen dira, gehie-nez ere milioi batekoa pisu-rik handienean . Etxebizi-tzak erosi nahi dituztenek Berako uda le txean eman beharko dute izena maiatza-ren 25a baino lehen, horre-tarako prestatur iko inpri-makia betez.

—«» Jon Abril

bidean begi

MAITE URKIA

Simple-Chic

Lanera abiatu zen Ane, oinez eta aterkia zabalduta, eguzki zabalaren ordez euria etsi ezinean ari zuen maiatzaren hasiera-ko egun batean. Hiriaren alde berriko libu-

rudenda batean lan egiten zuen. Goiz hartan, apa-letako aldizkariak antolatzen ari zela, udan lirain egoteko kontseiluz beterikoei erreparatu zien, eta berak ere premiaren bat bazuela uste zuenez, goi-zeko lanaldia bukatutakoan haietako aldizkari bat boltsoan sartuta joan zen etxera.

Ohi bezala bere gisa bazkaldu -senarrak hirurak arte ian egiten zuen eta mutikoa eskolan zegoen-eta egongelako sofan jarri zen erdi etzanda aldizka-ria hartuta. Sandalia, erloju, krema eta abarren pro-paganda saldoa, hiri handietako jantzi denda doto-reak, Coppola zinegilearekin egindako eikarrizketa,

bitxiak, estetika zentro izendunak, elikadura, Sara-mago idazleak Lisboaren gainean egin gogoetak eta gehiago biltzen zen orri sorta mardul hartan, baina laurogeita seigarren orrialdean ttaka egin zion kuriositateak. Miamiko luxozko hotel bat ageri zen; luxozkoa baina simple-chicerakoa, alegia, hiri izugarri batean buruari nahiz gorputzari igurtziak egiteko «oasia»; bainu erromatarren gisakoak ame-tsetan egoteko eta hondartza pribatuko harean afaltzeko aukera. Eta hori guztia, beti ere, Estatu Batuetako diru eta sonadunak zenizpiritu berrian murgiltzeko, naturismo eta ekologiaz blai.

«Bueno, bueno -esan zuen bere baitan- hemen behintzat Aritzakungo bordaren batean egun ba-tzuk pasatuz gero ez dago dantzan egingo duen ki-riorik, baina, jakina, hain handiak dira hiri horiek...

Hurrengo orrialdean sinpletasunaren izpirituare-kin jsrraitzen zuten; altzari gutxiko gelak, gauza ba-koitza bere tokian egotea, behar dena bakarrik erostea...

la ohartu gabe burua altxatu, bere ingurura begi-ratu eta pentsatu zuen zein erraz lerratzen diren za-pata, jertse edo jostailuak beren xokoetatik. Gero, bere amaren etxeaz oroiturik, txukuntasunaren pla-zerrak kilika egin zion barnean.

Tentazioari eutsi ezinik baina hala ere pittin bat kostata, aldizkaria utzi eta logelarantz abiatu zen barruko erroparen kaxoiko nahas-mahasari ukitu bat emateko asmoz, nahiz eta tupustean azaiduta-ko beste asmo batzuren antzera hura ere bidean geratu zitzaion, senarra atea irekitzen ari zela aditu baitzuen orduantxe.

Egunkaria ostirala, 1998ko maiatzaren 29a ostirala, 1998ko maiatzaren 29a Egunkaria

• Altsasu

Sakanako aerobic maratoia Bihar eginen da Altsasuko kiroldegian Sakanako Lehenengo Aerobic Herri Maratoia. Gero eta aerobic-zaie

gehiago dagoela ohartuta, Altsasuko Udal Patronatuak antolatu du hiru ordu inguru iraungo duen lehenen-

go aerobic maratoia. Antolatzaileek Irurtzun, Altsasu, Olazti eta Arbizuko kiroldegian aerobica egiten duten

zaleak espero dituzte. Maratoia Sakanako hiru aerobic irakaslek zuzenduko dute. Irakasle bakoitzak ordu

erdiko koreografiak eginen ditu eszenatoki gainean. Maratoia luzapen ariketekin bukatuko da. Sakanan

duela hiru urte hasi ziren lehengo aerobic ikastaroak, eta egun zale asko biltzen ditu. Bihar 18:00etan elka-

rrekin ariko dira lehenengo aldiz.

t j z ^ r r c i

Lizarrako rock taldeen

kontzertuak gaur eta bihar G A U R ILUNTZEAN, 2 2 : 0 0 E T A N

aur re ra Lizarraldeako roek

t a l d e e n m u s i k a k o n t z e r -

t u a k egienen d i ra Los La-

nos zelaiako La Ormiga ta-

bernan.Ekitaldia Lizarrako

Udalaren Gazteria Batzor-

deak antola tzen d i tuen Li-

zarra Gaztea izaneko egita-

r a u a r e n b a r r u a n kokatzen

d i r a . O r o t a r a se i t a l d e k

p a r t e h a r t u k o d u t e e m a -

naldietan. Hiru gaur taula-

ra tuko dira eta gainontzeko

h i r u r a k b iha r . G a u r k o a n

k a n t a r i a r iko dira T h a n a -

tos, Nahikoa eta ES.3 talde-

ak. Lehenengo taldea Liza-

r r a e t a A n z i n e k o t a l d e e k

o s a t z e n d u t e , b i g a r r e n a

Munia inekoek eta h i ruga-

r rena Lizarrakoek. Larun-

ba teko k o n t z e r t u a n aldiz,

h o n a k o t a l d e o k h a r t u k o

dute parte: Hi aituzak, Peta

Z eta Fluor 5. Taldeon jato-

rriari dagokionez, erran be-

h a r r a dago, lehenengoa eta hi-

r u g a r r e n a L iza r rakoak direla

eta, aldiz, Peta Z taldeko kideak

A n d o s i l l a k o a k d i r a g u z t i a k .

Mus ika e m a n a l d i a r e n h e l b u -

r u a Lizarraldean dauden hain-

ba t rock talderen nondik-nora-

k o a k e z a g u t z e r a e m a t e a da .

Zentzu horre tan , pa r tehar tuko

d u t e n talde b a t z u k a u r r e n e k o

aldiz igoko dira oholtzara kan-

tatzera. Gaur eta biharko ema-

naldiek La Ormigak eskainiko

d i t u e n l ehen e m a n a l d i a k iza-

nen dira. Neguan itxita egon eta

gero, ora in irekiko di tu a teak .

Uda o s o a n zaba l ik egonen da

eta beste ha inba t ekitaldi ikus-

teko p a r a d a i zanen d u t e liza-

rrarrek.

Kristina Berasain

Iruñerria

lMafarroako bost eskualdetako aldizkariek lNlafarpress

elkartea sortu dute

T T I P I - T T A P A , M A I L O P E , G U A I X E ,

Pulunpe eta Ze berri? Nafa'rroako

bost eskualdetako herri aldizka-

riek N a f a r p r e s s e lka r t ea so r tu

be r r i d u t e e l ka r r ek in d i t u z t e n

h e l b u r u a k hobek iago g a u z a t u

a h a l iza teko. E k i m e n a r e n bu l -

t z a t z a i l e e k a d i e r a z i d u t e n e z ,

Nafarpressek oraingoz h i ru hel-

b u r u ditu. Lehenengoa litzateke

Nafarroako Gobernuaren aurre-

a n i n t e r l o k u t o r e l a n a e g i n e n

duen taldea izatea. Diputazioko

b u r u e i d i t u z t e n g a b e z i a e t a

b e h a r r e n b e r r i e m a n n a h i die,

e t a , e r a b e r e a n , p r e s i o t a l d e a

izan nah i dute laguntza ofizialak

izoztuak daudelako. Bigarrenik,

aldizkarien ar teko koordinazioa

l a n d u n a h i du te . Ildo h o n e t a n ,

batez ere, langileen p r e s t a k u n -

tza eta p r o d u k t u a r e n h o b e k u n -

tza b e r m a t u n a h i d u t e . Azken

he lburu nagus ia publizitate alo-

rra lantzea du.

J a k i n a d e n e z , H e g o a l d e k o

aldizkariak biltzen di tuen Topa-

g u n e a e lka r tea e r a t u a da lehe-

nagotik, eta Ttipi-ttapa eta Guai-

xe b e r t ako pa r t a ide ere bad i r a .

Dena den, Nafarpresseko bultza-

tzaileek ba t ak ez duela bestera-

ren lana ordezkatzen. «Bi admi-

n i s t r a z i o i z a t e a k d i n a m i k a

e z b e r d i n a k s o r t a r a z t e n d i t u .

Nafarroako aldizkariek egin aus-

n a r k e t a r e n ondorioz, talde pro-

pio ba t eratzea komeni zitzaigula

e r a b a k i genuen» , a z p i m a r r a t u

du Joxe Manuel Irigoien Ttipi-tta-

pa a l d i z k a r i k o e r r e d a k t o r e

bu ruak .

B e s t a l d e , a u r r e r a n t z e a n ,

l a g u n t z a p u b l i k o a k i z o z t u t a

d a u d e l a a in tza t h a r t u z , autof i -

nantz iake tarako bideak ere lan-

du behar direla us t e dute elkar-

tekoek.

—e» TJxue Zabaleta

herri aldizkariak E d u m e Elizondo-

Bizitza aulki gurpilduri bateari Ttipi-ttapa hamabostekariak, er i tasun

edo istripu baten ondorioz aulki gurpil-

d u n bat i lotuta bizi direnen errealitatea

ezagutu nahi izan du azken zenbakiko

erreportaiaren bidez. «Aulki gurpi ldun bati

lotua egon behar ra ez da batere egoera

xamur ra inorentzat. Arazo honi, egune-

roko bizimodu normala egiteko topatzen

dituzten zai l tasunak gehitu behar zazkio:

eskailerak, ate estuak, telefono kabina

altuak, lur azpiko aparkalekuak, espalo-

iak, koxkak... Oinez ibiltzeko aukera dugu-

nok ohar tu ere ez gara egiten detaile ttiki

hauetaz, baina aulkian mugitu behar dute-

nentzat gaindiezinezko oztopo bihur tzen di-

ra».

Ttipi-ttapa-k Ju l en Lekuona bera ta r ra ren

testigantza jaso du. Auto istripu ba ten ondo-

rioz medulan lesio ba t izan zuen Lekuonak;

zazpi hilabete Toledoko ospitalean igaro

zuen eta geroztik aulkiarekin bizitzera ohitu

behar izan du. Etxean eta herr ian aurkitzen

dituen oztopoei buruz mintzatu da bera tar ra

aldizkarian: «Bigarren pisu ba tean bizi naiz

eta garajetik zuzenean igogailua jarr i ge-

nuen. Autoari ere zenbait moldaketa egin ge-

nizkion. Bera aulkian ibiltzeko herri zaila da.

% 8ko maldak baino handiagokoak ezin dira

igi eta Bera ez da zelaia. Hor dago Herriko

Etxea, eliza, os ta tuak, dendak, karr iken ego-

era, zuloak, espaloiak,... Frantzian eta Euro-

pan, orokorrean, arazo h a u e k lehenago ikusi

dituzte eta askoz aurrera tuago daude. Ibar-

dingo bentak horretara egokitu behar izan

dituzte», dio J u l e n Lekuonak.

Pakinko Igarzabal lesakarraren hitzak ere

jaso ditu Ttipi-ttapa-k; bere ustez, erakunde-

ek gehiago egin beharko lukete: «Lesakan

ber tan badira adibide mingarriak: futbol ze-

laia, joan den ur tean estreinatua. Nire betiko

afizioa izan da igandetan Beti Gazte ikustea

eta orain ezin dut».

Xabier Larraburu

Etika falta Niretzat balizko negoziazio ba- i

tean amore ematea nahiko :

erraza izango litzateke. Ez dut j

eskeintzeko deus ere ez. Ez j

gordetako amosalik ez eta i

Konstituzioa aldatzeko inongo j

ahalmenik. Ni punfo-f/na/horie- j

tako lege baten aurrean amore i

emateko prest nago eta ez dut j

besterikeskeintzeko. Ikusten j

duzuenez joku politikoan hu- i

tsaren hurrengoa naiz ni. Galin- j

do eta Dorado libre aterako zi- j

rela onartzen dut eta gaur ber- i

tan torturatzaile batek atxilotu- j

: tako gazte bat hilko balu hori j

| ere errugabe bezala bizitzeko i

: aukera izango zuela ametitu eta j

: oraintxe sinatuko nuke. Etika j

: falta esango dute batzuk. Nere i

; ustezezdahori: kontuadapa- j

i kejusturikezdagoela. Pake j

j guztiak bidegabeak direla, eta i

j batez ere, pake madarikatu hor- j

i tara heltzeko hori, besterik ez, j

j ez dudala eskaintzeko. Inor hil- i

j tzen ez dudanez ezin dezaket j

i treguarik egin. Ministroa ez nai- j

j zenez ezin esan «akabo sareka- i

j da eroak, akabo legearen sal- j

i buespenegoerak».Transizio j

j berria egitearen aldekoa naiz, i

j beraz. Blanco hil zuenak. Lasa j

i eta Zabala hil arte torturatu zi- j

j tuztenak. Denak errugabe eta

j kalean. Transizioa dela-eta j

i behin Corcuera Ministroa irra- j

j tian elkarrizketatzen ari zirela, i

j entzule batek deitu eta galdetu j

i zion: «Frankismoaren garaian j

j ni torturatu ninduena gaur i

j egunGoardiaZibilekoKoman- j

i danteada, nolaizanliteke?». j

j Corcueraren erantzuna orain- i

j dikdutgogoan: «Transizioa de- i

i nok elkarrekin egitea hitzartu j

j genuelako, okineketaGoardia i

j Zibilek,denakbatera». j

i Bale.Hala bedi. Tristetu egiten j

j naute horrelako kontuak bai- j

j nan gauza bat gehiago gehitu- i

i ko dut: nik ez nuke zuzenean, j

j zuzenean diot (zeharka asko), j

j deus ere irabaziko. Beraien i

i Aberriak maite dituztenek, al- j

j diz, askatasuna, lasaitasuna, j

j mehatxurik gabe bizitzea, abe- i

i rrien aldeko lana modu erosoa- j

j goan egitea... dena daukate ira- ;

j bazteko. Interes haundiagoak

i dituztenek eskaini dezatela,

j behingoz, nikezdudan hori

j guztia. Ni ez bezala, hain etiko- :

i ak badira.Eta, mesedez, gerora •

j ezdaitezelatronpatu: okinekez

j dute punto-final bezalako lege-

] dirik behar, ez dute etekin per-

j tsonalik ateratzen, eta sinatzen

j badute, segurasko, besteenga-

i nako begirune txalogarri baten-

j gatikda.

ostirala, 1998ko maiatzaren 1 a Egunkariaj

Luzez isilik egon eta gero, Xut fanfareak Sagasetak utzitako

partiturak berreskuratu ditu

Hamar urte baino gehiago isilik egon ondoren, Xut fanfarea lanean da berriro.

Taldeak Miguel Angel Sagasetak utzitako Nafarroa Behereko partiturak bildu ditu

ekainean kaleratuko duen Zaharrak berri lanean. Diskoak ezezagunak diren eta

ahazteko arriskuan zeuden hainbat musika partitura berreskuratu ditu.

AFARROA GARAIAN ZEN BEHEREAN OSO

EZAGU-na izan zen Xut fanfarea elkartu da berriro. 80ko hamarkadaren erdikaldera jotzeari utzi zion taldeak. Dena den, aitzaki ezin hobea aurkitu dute Xutekoek itzultzeko: Zaharrak berri bigarren diska kaleratzea. Eskuartean duten erronka ez da makala. Lanak Miguel Angel Sagaseta apaizak 1978an argitratu zuen Luzaideko dantzak liburuan biltzen ez diren Nafarroa Behereko doinuak jaso ditu. Luzaiden apaiz egon zenean Sagasetak hainbat material bildu zuen eta gehiago ikertzen jarrai-tzeko asmorik ez eta Xut taldekoei utzi zizkien partiturak. Lana bi zatitan banatzen da eta ins-trumentu guztientzat armonizatuak dauden pie-zak biltzen ditu: batetik, Besta Berri festaren musika (Iparraldean Corpus Eguna eta haren inguruko ospakizunak); eta, bestetik; kontraian-tzak, polkak, aihaireak eta martxak ageri dira lanean. Zaharrak berri Sagasetak utzitako berro-

gei piezen inguruan urte bat baino gehiago iker-tzen ibili ondotik suertatutako lana da. Koldo Azkona Izugarri taldeko kide izandakoa eta Xut berrituak aurki plazaratuko duen lanaren zuzen-dariak dioenez, Sagasetak utzitako lana berriz elkartzeko aitzakia eta lanean hasteko abiapun-tua izan da. Dena den, argi utzi du lana karrika-ratzeko bildu direla eta ez Xut berpizteko. «Interesgarria zela eta galtzeko arriskua zegoela ikusirik bildu gara», dio.

Herri tradizioa gordez 1981ean Xut taldeko Roberto Lazaro kideari Nafarroa Behereko ahaireak jasotzen zituzten berrogei partitura baino gehiago eman zizkion Leitzan Miguel Angel Sagaseta apaizak eta folklo-ristak. «Sagasetak bere Luzaideko dantzak lane-an bildu ez zituen partiturak berreskuratu nahi izan ditugu. Gure ideia da, behin lana merka-tuan egonik beste talde batzuek eman dezatela

ezagutzera», azaldu du Azkonak. «Sagasetak lan handia egin zuen. Luzaiden ibili zen apaiz eta ongi dokumentatutako lana egin zuen. Berrogeiren bat eman zizkigun eta guretzat eze-zagunenak zirenak aukeratu ditugu, beti ere, musika aldetik kontrastatuz ere kalitatea ematen zutenak jasoz». Udaberriarekin batera egiten den Besta berriko ospakizunen musika: kaskarot dantzak, eta elizaren barnean benedicamus eta magnificat jasotzen dira eta dis-karen barruan pisu gehien iza-teaz gain, osotasun bat osatzen dute. Nafarroa Behereko Heleta eta Iholdi herrietan oso errotua dagoen tradizioa da. Dantza, musika eta tradizioa uztartzen dira Besta berrin eta oso modan egon ziren joan den mendearen erdialdean, nahiz eta egun herri batzuetan desagertu diren. Diskareñ bigarren puska Lapurdi, Nafarroa Behera eta Xuberoan hain maiz entzuten eta dantzatzen diren: polken, martxen, jautzien eta kon-traiantzen doinuek osatzen dute.

Parti turak Sagasetan utzi bazizkien ere, hogeeta hiru pie-zek osatzen duten Zaharrak berri lanaren doinuen jatorria eta erritmoa jakiteko hainbat ate jo behar izan dituzte Iparraldean. Partiturak irakurri eta gero joan den urteko iraila-ren hasi ziren bete-betean pie-zen armonizazioa egiten. Baina,

Besta berri ospakizunekoyte doinuaren partitura

SAU

lNlafarroa Behereko musika berreskuratuz

lan handiena ikerketa izanda. «Iparraldean zein diren ezagunak eta zeintzuk ez alderatu behar izan dugu. Zein abiaduran dantzatzen ziren garai batean eta orain».

Sagasetaren lana Iholdi eta Heleta herrietan ja-sotako doinuetatik abiatzen zela ikusirik, Nafa-rroa Behereko hainbat iturritara jo behar izan du-te piezen berri jakiteko. Besteak beste.Ttsasuko Xabier I txainak Beste Berriri buruzko da tuak eman dizkie, Uharteko Mikel Aurnagak Nafarroa Behereko ahaireak nola interpretatu esan die eta herrialde horretako ekitaldi eta festa guztietan musika jartzen duen Adartza taldeak zuten doku-mentazioaren musika guztia ikuskatu du. Bestal-de, Marcel Etchandy aita benediktiarrak Sagase-tak emandako berrogeita hiru piezetatik zein os-pakizunetan eta non kokatzen diren jakiteko au-kera izan dute. «Hala ere, kontaktuokin mintzatu eta gero duten materialaren %40 ezezaguna izaten jarraitzen du», dio Serafin Zalba Xuteko kideak eta ikerketan ari tu dena. «Dena den, horrek ez du esan nahi musika hori interpretatzen hasten ga-renean entzuten duten Iparraldeko zaharrei eza-gun eginen ez zaienik», gaineratu du.

Lanak gordeak zeuden pieza ezezagun asko ezagutzera emateaz gain, Xut taldeak Nafarroa Beherearekin izan duen harreman estuaren isla izan nahi du. «Gure lehen kontratuak Ortzaize eta Baigorriko jendearekin egin genituen. Gure ema-naldien %30-40 inguru Baxenafarroan egin geni-tuen. Hango mus ika oso erakargarr ia izateaz gain, ongi egokitzen delako fanfarre batek egiten duen musikari», dio Zalbak. Beraz, badira oso

he r r i f ide lak eta d i s k a r e k i n horiei eskerrak eman nahi izan zaie. Bereziki, Beñat Irigoien Galtxetaburu Gabadiko akorde-oi jolea omendu nahi izan da. Baxe Nafarroako mus ikar ien ai tz indaria , akordeoia jotzen f ina eta p r imerakoa zen, oso estimatua. «Jauziak jotzen oso ona zen. Jotzeaz gain urratsak kantatu ere egiten zituen. Lehe-nengo mar tza eskaini diogu» azpimarratu du Azkonak.

Ekainerako karrikan Zaharrak berri diskaren piezak apirilaren bukaeran grabatzen h a s i z i ren Xut b e r r i a r e n h a m a h i r u k ideak . Rober to Lazaro, Iñako Osinaga, J o s u Sarasate eta Serafin Zalba Xut taldekoak izandako lau kideei gehitu zaizkie Izugarri eta Paz de Ziganda fanfareko partaide-ak, orkes t rak eta bandak eta musika laukote baten kolabora-zioa.

Iruñeko Arion estudioetan

sartu eta buru belarri dabiltza lanean 1996an abiatu zuten ikerketa. Dena den, grabazioa ez da lan erraza suertatzen ari. Kalean jendaurrean jotzen ohituak diskaren azken partea datorren astean grabatuko dute. «Aukera zegoen guztiok batera grabatzeko, baina batera eginez gero kon-

Xut taldeak atera zuen

lehen lanaren azala.

plikatua zen. Hamahiru instrumentu batera ongi interpretatuak eskaintzea zaila da». Hori dela eta, intrumentuak zatika sartu dituzte eta heldu den astean eginen duten azken grabazioan falta zaizkien bibolina, txirula, txanbela eta nahaske-tak eginen dituzte.

«Kalean jotzen arituak ezberdina izan da. Hotzagoa da. Azken batean dantzarien aurrean jotzekoak dira eta interpretatzeko gora-beherak egin behar dira zuzenean eta guztiok batera. Baina, era berean, lana badu kalitatezko pro-duktu bat ateratzeko ahalegina handia delako», dio Azkonak.

Behin lana grabatuta eta oraindik data zehaz-tu gabe badute ere, ekainaren bukaera aurkeztu nahi lukete. Lanaren helburu nagusia Sagasetak utzitako doinuak ezagutaraztea dela aintzat har-tuz, kaleratuko dituzten 1.500 disko konpakto eta 500 kasetekin batera eurek armonizatutako partiturak biltzen dituen liburua argitaratu nahi-ko lukete. «Lana dantza taldeetan eta folklore munduan aritzen direnek zabaltzea nahi genuke. Liburuxka ere horretarako da. Partitura guztiak bildu dira erabiltzaileen lana errazteko eta laguntzeko», azaldu du Azkonak.

Etorkizunari dagokionez, ez dute gehiegi min-tzatu nahi. Jakin badakite diska aurkezteko eki-taldiren batzuk egin beharko dituztela. «Momentuz aurkezpena dugu buruan, eta ondo-tik etorriko diren halabeharrezko emanaldi auke-ratuak». Noizehan behin jotzeko elkartuko diren arren, bestelako musika konpreomezuak dituz-ten hamahiru kide batzea oso zaila dela esanez bukatu dute. Batera jotzeko asmo handirik ez badute ere, hirugarren diska bat ateratzeko materiala badagoela aurreratu dute. «Badira lanak bilduak Besta berriri buruz eta aurki kale-ratzeko asmoarekin». Dena den, ez dute gehiego aurreratu nahi izan.

— » l r e n e Arrizurieta

Aitzindari izandakoen bigarren lana Xut fanfarea Iruñeko Udaletxeko dan-tza taldearen arrimoan sortu zen 1977an. Handik bi urtera bere lehen diska kaleratu zuen Xoxoa disketxea-rekin. Iruñeko Udaletxeko turuta ata-baleroaren portada zeraman lanak arrakasta handia izan zuen 80ko hamarkadan eta txaranga, banda eta fanfare askoren errepertorioa izan zen. 15.000 kopia banatu zirela jakitea besterik ez dago. Xut taldearen espa-

rrua kalea zen, 1982an desagertu zen arte Euskal Herriko plaza eta kaleetan hainbat emanaldi egin zituzten. Nekatuak eta gogorik gabe ari zirela ikusirik, taldea desegitea erabaki zuten. Hala ere, haiek utzitako arras-toa ez zen galdu, eta ondoren sortu diren fanfare askok eredu izan dute. «Ondoren sortu ziren hainbat fanfarek Xuten oinarriak hartu zituzten. Sekulako eragina izan zuen. Xutek

trinbe berezi bat atera zuen, txanbela sartu zuen lehenbiziko aldiz instru-mentu bezala fanfare batean. Hori guztiagatik izan da oinarri gero etorri diren fanfareentzako», azpimarratu du Izugarri taldea sortu zuen Koldo Azkonak. Beste fanfare batzuen sorre-ra ez ezik, Xutek plazaratutako kanta eta doinu asko herri tradizioan uztar-tu dira denboraren poderioz, Lesaka bat kasu.

Egunkaria] ostirala, 1998ko maiatzaren 15a ostirala, 1998ko maiatzaren 15a Egunkaria

K l a s i k o b i t x i • a r r o r i t k l a s i k o

Joxemiel Bidador

Karta jokoen gaineko

literatura Denborapasetan hain arrunta eta usea den karta jokoenak

ere literaturaren arreta bereganatu du; geurean, bestalde,

izen handiak ere badira jokoei gaineko idazkietan agertzen

zaizkigun sinadurak.

HEGOALDEAN EGINIKO EUSKAL

literatura XVIII. mendean hasi zela esan liteke, Larramen-di andoaindarraren aitagoiago-aren gerizpean. Gutxi izan zen euskaraz jesuita hark utzi zigu-na, baina ezin uka euskarareki-ko jarrera berri baikorragoak erraztu zituela. Bestalde ere, Gipuzkoako deskribapen berria eskeini zigun, aurretik Gaztela aldean eginikoekin guztiz bat ez zetorrena. Horrelabada, 1758. urte inguruan tajutu zuen Coro-grafla de Guipuzcoa lan ederra, eta nahiz Larramendi bizi zela ez zen argitaratu ordena barru-ko zentsurak egoki ez zeritzola-ko, bertan irakurgai ditugun askok ez du gaurkotasunik gal-du. Deskribapen zehatz hone-tan ez zitzaion ezertxo ere atzendujesuitari, etahorrela, 37. kapitulua probintziako ohi-tura, denborapasa eta dantzei eskeini zien. Hauxe dugu, mus karta-jokoari buruz eginiko le-henbiziko deskribapenetakoa: «E1 juego tan antiguo en el pais como los naipes es el juego de mus, y son el grande, el chiqui-to, parejas yjuego (...) Es un juego muy divertido por lo que se engañan, por lo que se habla, y por las muecas y señas que se hacen...».

Larramendiren lana 1882.ean eman zuen argitara Fidel Fita josulagunak Bartzelo-nan. Ordurako, ba,tbaino gehiago ziren mus jokoa era-kusten zuten deskribapenak. Horietako bat, Juan Ortiz Zara-tekoak egin zuen, Reglasfixas que conciernen usaren eljuego llamadomus, Iruñean 1804.ean agertu zena. Lan honen eliz az-tertzailea Pedro Bidaurre izan zen, Iruaeko eliz nagusiko so-txantrea zena, eta bere oneritzia 1804.eko abuztuaren 18anbo-robildu zuena. Harrigarria iduri arren, ez ziren euskal eliz-gizo-nak sobera tematu karta jokoei aitzi, eta horrela, aski ereduga-rria zaiguke Florentino Andueza Senosiainen ekarpena. Iruindar honek, Eljuego de monte y sus 30 trampas o secretos izenburu-ko idazkia agertarazi zuen Iru-

ñeko San Nikolas 17an Roman Belandiak zuen etxetik 1898.ean. Bere seme-alabei es-keini zien 75 orrialdeko idazki hau -»A vosotros hijos mi'os: te-ner este libro siempre presente y apartaros de estefatal vicio»-arras helburu zehatza erdieste-ko saioa dukegu: monte zeri-tzan jokoan useak ziren triki-mailu guziak ezagututa, irakur-leak ez zezala joka, eta halaxe egin ezean, atzipeturik gerta ez zedin bederen. Egileak, lanaren hitzaurrean, ez idazletzat ema-ten zuen bere burua, «carezco de musa», baina, handiusteke-ria doi bat erakutsirik, arrake-rorik hautenek erabilitako iru-zurrik zailenen jabe ere bazela aitortzen zigun, betiere bizitza oneko pertsonen zerbitzurako. Jukutria hauen antzemateko, Europako zein Ameriketako izen goreneko joka-leku eta besta-jiretan izana zen, askotan azpijokoa sartzen ari zitzaizkio-la jakinda arrakeroei egiten uz-ten, baita babesik bako beste pertsonak bere sos guztiak gal-tzen ari zirela ikusten zuenean haien alde ezer egin gabe. Asko dira bere liburuan azaldu zizki-gun marroak, harrigarrienen artean poxpolo kutxatilaren ba-rruan jarritako mirail txikiare-na edota erloju-sistemaren bi-tartez karten markaketarena. Jokoan berean ikasitako hauen eraginkortasuna aldarrikatu zuen, bere bizitza osoan erama-niko jokaeraren zurigarri apika, beti ere gaiari buruz ta-jutu gai-nontzeko beste ha-maika libu-ruen pare-an, non, zioe-nez, ezer pro-betxugarririk ez zegokeen.

Anduezak aipatu biblio-graña honen ba-rruan, Jose Yan-guas Mirandak ondutako kaier apain bat sarrara-

zi beharko genuke, hau da, Ana- I lisis apologetico-critico deljuego Uamado monte, zinez kausigai- I tza den lana. Lan honekin, Yan- | guasen asmoa Anduezarekin f batera zihoakeen, alabaina, bi- J garrenhonekjokoarenarris- | kuak gordintasan tipil-gorri osoan erakutsi baldin bazituen, | edozeinek ulertzeko gauza zate- § keena, Yanguasek, literatoaren f zorroztasun zoliarekin burutu zuen berea, hagitz burutsuak ez | ziren adimenak bigarren zen-tzua ulertzeko gauza ez zirenez, tuterarrari arazoak ekarriko liz-kiokeen gauza. Egoera horretan zegoen, ohi denez, Nafarroako gobernadorea, eta Yanguasen lana karta joko horren apologia zelakoan, argitara ateratako jaulkipen osoa jasotzeko agin-dua xedatu zuen, baita 500 errealeko isuna pagarazi ere. Hauxe dateke Yanguasen lana ikuskatzeko zailaren arrazoia. Yanguasen lanak honako lauko hau du haskaldi: «Yo me divierto jugando / gane que pierda es lo mesmo / si gano, gano el dinero / sino lo que me divierto», batek baino gehiagok erabili ohi duen aitzakia galtzen duen guztietan. Yanguasen satiran jokoa dirua ateratzeko biderik laburren zein goxoen agertzen zaigu, lan atse-gina, zikoitzaren aurkako txer-toa litzateke, eta dirua mugia-razten duen eragilerik emanko-rrentzat aurkeztu zuen Tutera-

ko historiagileak.

Bestalde, jokalaria adimen handiko pertsona zuen, beti

" ere datozkiokeen kartak aurreikus-teko gauza baita. eta jaldntza arlo guztietan gaileri-tzen den pertso-nada, salbu li-teraturan, eta honetan Yan-guasek age-rian utzi zuen ziria, gober-nadorejau-na ez ikus-terainoko

itsu bazen ere.

P a t z i k u P e r u r e n a

Zeremoniaren artesiak ^ ^ # 1 UNDUA A N T Z E Z -

1 % / • , leku h a u n d i I I bester ik ez da • . W- ™ gizakiontzako.

Zeru eta lur, hiri eta baso, etxe eta kanpo, dena dugu antzerki eta zeremoni sare. Eta zeremo-n ien ka te n a h a s i h o n e t a n , haundienetik ttikienera, age-r iene t ik go rdeene ra , g r a d u kontua besterik ez doa. Politi-koa, bankeroa, abokatua, me-dikua, antzezlerik haundienak di tuzu, horre tarako apropos eta doktore prestatuak; baina kalegarbitzailea ere, antzezle dela ohartzen zara, diosala egi-ten dizunean; eta auzoko labo-raria berdin, eguraldi kontuari ekiten dion aldiro.

Zeremonia guziak izaten di-tu, halare, hu t sa r t e ttiki ba-tzuk, eta gizakia zinez nolako den aztertzeko bizioa duenari, zeremonia bera baino, hutsarte ttiki horiek askoz baliosoago gertatzen zaizkio. Bere zeremo-nian itsu itsuan ari dela baino hobeki ezagutzen baita gizakia-ren n o r t a s u n a , zeremoniara sartzeko nola prestatzen den edota zeremoniatik ateratzean nola galtzen den ongi errepara-tuz gero. Hutsaldi ttiki horie-tan, oharkabeko hutsegite ho-rietan, ihes egiten baitio bere zi-nezko nortasun apurrak.

Niri holakotan erazten zaiz-kit lagunak, eta ttak, momen-tutxo batez larrugorritan jar-tzen, eta, nahiz beren jantzi ja-tor eta sentzilloekin, zeremo-niarik ez dutela batere gogoko disimulatu nahi izaten duten, inork baino itsuago bizitzen du-te zeremonia, eta beren oneta-tik aterata sumatzen ditut, gai-xoak, zeremoniarik ergelenean ere beren burua nola jatorrago-tu ezin asmatuz. Hau inon bai-no hobeki, jendaurreko zere-moniatan ikusten da. Gestoran aldeko apari herritarrik ezke-rrenekoan bezain ongi herriko jauntxoen bazkaririk eskuine-nekoan.

Halakoetan, nik zistua jotzen dut, baina , pa r t i t u ran baino gehiago jendearen portaeran erreparatuz, garai batekoak be-

zala, solfarik gabe, belarriz eta begiz aritzen bainauzu. Eta ha-la, jende jator askoren izakeraz egina dizut nere iruditxoa, eta gero jende jator horrekin, han edo hemen hasten naiz hizke-tan, eta sekulako esplikazioak ematen dizkit bakoitzak bere zi-nezko ohorea d i s i m u l a t u nahian. Ez direla alegia, batere zeremonia zale. Eta nik barren-dik: «Tranki, tio: inork eman edo kendu ezin duen huraxe duk eta ohorerik ederrena». Ne-re bihotza mutu izaki, ordea, eta ziztua hartzen dut atzera, beren guzttzko ohore bila zere-moniatan segi dezaten.

Honetan, bat behar eta, Lei-tza, hagitz herri zeremoni zalea duzu. Ikusi egin behar da herri honetan urtearen buruan zen-bat zeremoni eder egiten den, eta jendeak nola e ran tzu ten duen edozein zeremoni egiteko-an-. Bizia ere emanen luke, nos-ki, askok, leitzarrismoaren alde edozein zeremoni itxuroso egi-teagatik. Eta hala, Leitzaundi beti duzu notizi. Eta nik, horre-kin aski, leitzarren gizaeraz ne-re iruditxoa egiteko.

Ez, inork ez gaitu libratzen eguneroko zeremonia ttikieta-tik, inork ere ez aldian aldiko zeremonia haundietatik. Kon-tua da, nork bere zeremonia ikusteko eta juzkatzeko batere nor tasunik eta noblezarik ba ote duen? Bakanak baitira oso, zeremoni arteko hu t sa r t e fin ttiki horiek aintzat har tu , eta gogoan iraultzika paratzen di-tuztenak. Halakoak bai, hereje finak!

Baina, hereje zinezkoak ez dizu ahotsik egungo gizartean. Horregatik ari zaizu euskal ze-remoniosoa beti sorgin eta inki-sizio asmaketan. Izanez ere, zi-nezko sorgina, hereje fina, ez baituzu inorako, ezta ezkerre-rako ere. Sasi azpitik edo hodei gainetik dabilkizu beti, eta ze-remonia guziak dizkizu sobran, eta zerñobait eskas beti: harri kixkil bat, expal ttar bat, bellar izpiño bat, lizta mut tur bat. . . Badakizu: lurrean galdutako izar xikin horietarik.

« Motxorrosolo » -i

Donesaturditik Senperera BLKARRETARATZEA EGIN ZEN. DONESATURDIREN MAGALEAN LAGUN KUADRI-

la izan zitekeen baina helburuak aruntzago dijoazte. Normalean gisa hortakoek bestelako antolakuntza eskatzen dute. Helburuak, lan egiteko era, grina pixkabat. Senperen ere izan ziren. Laugarrenak ha-rrobia izaten jarraitzen du. Baterako eta besterako. Cervera bertan arrantza egin duen azkena. Ahulkulari finak dira nunbait.

Egunkaria ostirala, 1998ko maiatzaren 29a ostirala, 1998ko maiatzaren 29a Egunkaria

f j l i l t a l L s i / j d i i Ark i t ek toa

«Egurraren ezagutza eza kasik erabatekoa da»

Mikel Landa arkitektoak egurra eta

haren etorkizuna arkitekturan izan

ditu mintzagia Elizondon egunotan

egiten ari diren Baztango Nekazal

Arkitekturaren I Jardunaldietan.

Egurrarekin proiektuak egiten

ohitua, Landaren iritziz jendeak

deus gutxi daki egurrak eraikuntzan

dituen aukerez. Arkitektoaren

ustez, zurez egindako lanak

osasungarriagoak dira.

Bihar bukatuko diren jardu-naldien barruan eskainitako

hitzaldiak bildu zuen jende artda-naz harriturik dago Landa. Uniber-tsitatera klasea ematera joan baino mahai baten inguruan hitz egin zuen, lasai eta ausarki, dakiena ongi azajduzf

• Egurraren erabilera eraikun-tzetan izan da zure hitzaldia-ren ardatza. Nola uztartzen di-ra egun egurra eta eraikina? Batetik, egurra atzerritik inpor-

tatutako eraikuntza sistemetara egokitzen ari da hemen zegoen tra-dizioa galdu egin zelako. Iparralde-ko herrietan erabilitako atal arine-ko s i s temetara egokitu da egu-rra:Eskandinabia, Alemania, Erre-suma Batua, Estatu Batuak eta Kanada, klima hotza duten herrial-deak eta ekonomia garatua dute-nak, hain zuzen ere. Era berean, gero eta gehiago zaharberritzen da eta egurrez ohiko eraikuntzak egi-ten dira. Hemen, oso motel bada ere, egurrezko ohiko eraikinak egi-ten ari dira eta berreskuratzen ari dira XX. mendeko lehenengo erdira arte egurrez eraikiak zeudenak. Bestalde, teknologia berriek, egu-rrezko xaflez egindako eraikuntzak 1

duela urte gutxi ezinezkoak ziren eraikuntzak (kirol pabiloiak, igeri-lekuak edo frontoiak) egiteko auke-ra eskaintzen dute. • Zein funtzio du egurrak etxe-

an?

Atal arineko sistemetan egitu-razkoa da, eta tradizionaletan, egi-turazkoa ez ezik funtzio estetikoa ere badu. Hemen ditugun baserri eta jauregitean egurra batez ere erabili da egiturazko elementu be-zala. Eraikitzen zen egurrarekin baldintza jakin batzuk jasaten zi-tuelako eta ezugarri batzuk zitue-lako. Estetikoki ere bazuen balioa.

Mikel Landa arkitektoa Elorrion jaio zen, baina sei urterekin

Iruñera etorri zen bizitzera. Egun Gasteizen du etxebizitza, lana eta

familia han lekutu baititu. Dena den, astero Nafarroako hiriburura

hurbiltzen da Nafarroako Unibertsitateko Arkitektura Eskolan Eraikuntza klaseak

ematera.

Aipatu unibertsitatean ikasi zuen arkitektura. Egurra beti izan du

gustuko. Euskal Autonomia Erkidegoko Egurraren Zentru

Teknikoko beka bat lortu zuen, eta geroztik, egurrarekin egin ditu

proiektu gehienak: etxeak, frontoiak edota etxe zaharren

zaharberritzeak. Duela urte eskas bukatu zuen egurraren egitura

elementuen zaharberritzea ardatz zuen doktorego tesia Opuseko

unibertsitatean.

Egurrak eta egungo teknologiak aukera asko eskaintzen dituzten

arren, gehienek ez omen dute arkitektura berriztatzeilerik

onartzen. Landak dioenez, jendeak

betiko etxetxoa egiten ditu. «Arkitektura lanek badute artelan zati handi bat. Baina egun, bizi garen garaitik bereizi eta beste garai batekoak sartu ditugu, eta hori, hein batean, penagarria da.

Interesgarriagoa iruditzen zait teknoiogiak eskaintzen duena

baliatuz erakitzea, kontuan izanda ingurugiro baldintzak, orientazioa

eta eguzki aldea».

• Baztango etxee-tan, eta, oro har, Euskal Herrian bada eraikitzeko egurra erabiltze-ko ohiturik? Eraikitzeko gutxi

erabiltzen da egurra gutxi. Penintsulan gutxi , e ta Euska l Autonomi Erkidego-an eta Nafar roan zertxobait gehiago. Badago egurrareki-ko begirunea, jende--ari egurra gus ta tu egiten zaio. Egurra-rekin era iki aha l d u e n a k egiten du baina, hala ere, gu-txi. Egur r a r ek in

araudi arazoa. Duela gutxi arte ez zegoen araudirik, hala nola: egur egituraren kalkulurik, sailkapenik eta egur saiakuntzarik. Porlanan guztia estandarizatua dago. Porla-narekin eta altzairuarekin eraiki eta kalkulatu ahal izateko ezagu-tza guztiak ditugu, egurrarekin al-diz, duela gutxi arte ez zegoen au-kerarik. Funtzionatu behar izari dugu egur industria indartsua du-ten herrietako araudiekin: Frantzi eta Kanada, besteak beste. Indus-triak berak sortu du jakintza ho-rien beharra. Egurrarekin eraiki-tzeko araudia ekainean edo uztai-lean a terako da Espain ian . Or-duan, eraikuntzan aritzen diren

«Jendeari egurra

gustatzen zaio baina

ez da fio. Materiala

ezagutzen ez duen

teknikoak ez du

egurra erabiliko

lanean aritzeko, eta

hori gertatzen da

hemen. Gutxinaka

aldatzen badoa ere,

hasieran gaude

oraindik»

guztiak badute zere-kin aritzeko tresna. Dena den, kanpoko araudi bat izaten ja-r ra i t zen dugu eta Europakoaren kal-ko ba t da. Datuak b a d i t u g u n a r ren , m a t e r i a l a r e k i k o mesfldantza eta eza-g u t z a g a b e t a s u n a kas ik e r aba t ekoa da. Jendeari egurra gustatzen zaio baina ez da fio. Materiala ezagutzen ez duen teknikoak ez du hori lanetan erabiliko eta hori gertatzen zaigu hemen. Gutxinaka aldatzen badoa ere,

hasieran gaude oraindik. • Zergatik ezagutza falta hori?

Galdu egin dira lehenago zeuden ezagutza asko. Lehenago zegoen ezagutza esperientzian oinarritu-takoa zen. Altzairua eta porlana iristean, egurra alderatu egiten du-te. Orain, egurrak galdutako bidea berreskuratzean dago gakoa. Dena den, atzean bada arrazoi kultural bat ere. Harriz edo porlanaz egin-dako etxea jendeari iraunkorragoa iruditzen zaio eta ez da horrela.

• Ezagutza falta eta arrazoi kul-turalaz gain, ez da garestiagoa egurrarekin eraikitzea? Egun egurrarekin egindako etxe

baten kostua, eta porlanezko egi-

tu ra eta adrei luzko i txi turekin egindakoarena antzekoa da. Bi ereikinetan %40 da ezberdina. Zi-fra horren portzentai bat litzateke eta ez dago hainbesteko alderik. Egia da egurrarekin eraikitzea bes-te herrialde batzuetan merkeagoa dela, adibidez Estatu Batuetan. Han materiala merkeagoa da eta dena estandarizatua dago. Hemen basoak.zerratokiak eta arotzak di-tugu baina deus gutxi dago estan-darizatua eta artisautza lana da. Aldiz, han lanaren osagarri guztiak oso industrializatuak eta espeziali-zatuak daude.

• Beraz, egurra bizi kalitate ho-beagoaren sinonimo dela esan daiteke? Ez. Esan liteke bi eraikinen arte-

ko azken prezioa antzekoa izanen dela. Ezberdintasuna eraikuntza-ren kalitatean dago, hori zerbait objetiboa da. Etxeko barnekaldea egurrez duenak ez du hezetasunik izanen, besteak bai; berogailuan bestearen erdia gastatuko du eta denbora gutxiagoan berotuko du etxea. Egurrarekin egindako erai-kinek duten isolatze termikoa eta erosotasuna adreiluekin eta porla-narekin eraikitakoa baino askoz ere handiagoa da. Egurrak giroan soberan dagoen hezetasuna zurga-tzen du edo, giroari falta bazaio, as-ka tu . Orekatzaile modukoa da, hau da, eraikin osasuntsuak dira.

—e» lrene Arrizurieta

ostirala, 1998ko maiatzaren 1 a Egunkariaj

Egunkaria

i ost irala • 1998ko maiatzaren 15 a

Gontzal Agote

Bakea munduan

Karl, gaur egun Jaungoikoa bo-robila da, izugarriro borobila.

Dena den, profeta berriek betiko ezau-garria dute: hitzontzi hutsak dira, noiznahi denetarik hitzegiteko gaita-suna duten horiek dira guruak. Iritzi sortzaile pribilegiatuak, mikrofono-grabagailu ondoan dutela aski dute: «Bihar makarroiak jango ditut» esate-arekin esaldiaren oihartzuna mundu osoan aditzeko. horren inguruan hausnarke ta taldeak eta tertulia amaigabeak egingo dira. Eta denok. salbuespenik gabe. bihar zer jango duen jakingo dugu. Arrazionalitatea-ren garai hauetan ostikoka ogia ira-bazten duten hauek zeresan handla ematen dute. La Pollak esana du: Gola zelaian, bakea munduan: eta Ebaris-tok zeozer esaten duenean...

Karl, erlijio hau ere opioazeoa da. Langile, langabe eta etorkizun beltze-ko ikasleei normala iruditzen zaie hiru mila pela ordaintzea (ez dakit eurotan zenbat den) urtean ehun miloi patri-karatzen duen haiek bezalako proleta-rio solidario bat txalotzeko. Egia esan prezio horren barruan euren frustra-zioak beste hainbeste kobratzen duen beste txotxongilo baten gainean jaur-titzeko aukera dago. Arrazoia? Beste kolore batez jantzita dagoelako, flnean janzkera arazoa. Eta horietako batek beltza aukeratzen badu (beti egoten da bateonbat) dena da zilegi haren kontra. Mundu honetan dagoen joka-laririk ospetsuena ez da brasildar bu-rusoil hura baizik eta hijoputa izeneko bat. zelai guztietan bere izena aipa-tzen dute eta. Ez da larria, bi ordu pa-sa ondoren herritar eredugarria bere onera itzuliko da. Zein farregarriak zi-ren erromatarren zirko zaharrak!

Entzun dudanez, nik honetaz ez baitut gehiegi ulertzen, dagoeneko hi-ru ditugu hor goian eta soilik gatxorik omen dabilen Osasuna falta dugu. Hau lortzen denean paradisua Euskal Herriratuko omen da eta akabo gure

.. arazo guztiak. (Karl, laguna, opioa beharrezkoa

da. Inbidia diet, gu ez gara futbolzale-ak, gu ez gara herria. Non bilatu behar dugu gure opioa? Txinan?)

KONTZERTUAK

I Iruñea: Pablo Sarasate Orkes-

trak kontzertua eskainiko du

g a u r , 2 0 : 0 0 e t a n , G a y a r r e

A n t z o k i a n . Weber, S t r a -

v insky e ta H a y d n e n l a n a k

joko dituzte.

> Iruñea: Varsoviako G a n b a r a

Orkestra ariko da Gayarren

h e l d u d e n a s t e a z k e n e a n

19:45etan.

> Ipuñea: Oskorr ik kon tze r tua

e s k a i n i k o du g a u r ,

20:30etan, Jose Vila ikaste-

txean. Sa r re rak 800 pezeta

balio du.

I Igoa: E s a n - e r r a n i r r a t i a r e n

aldeko gaupasa antolatu du

Ametza E u s k a r a t a l d e a k

bihar. Iratxo taldea ariko da

12:00etatik aurrera.

ANTZERKIA

t Bepa: Lamixine Bat antzerki

taldeak Jabier Muguruzaren

tes tuak in terpre ta tuko ditu

g a u r M u g u r u z a b e r a r e k i n

batera . Ekitaldia 20:00etan

h a s i k o da K u l t u r E t x e a n .

Bihar, bestalde, Hika antzer-

ki t a l d e a k Hau komeria

antzezlan musikala eskaini-

ko du toki eta ordu berean.

BERTSOAK

t Ipuñea: Datorren asteazkene-

a n E s t i t x u A ro zen a e t a

Sebas t i an Lizaso be r t so t an

ariko dira Hizkuntz Eskolan

19:00etan.

I ItUPen: Bertso-afaria eginen da

bihar, 21:30etan ,os ta tuan .

Bertsotan ariko dira Maialen

Lujanbio eta Sebastian Liza-

so.

I Leitza: J u a n t x e n e a b a s e r r i

errearen aideko bertso jaial-

dia eginen da etzi. Bertsotan

ariko dira J . Lizaso, J . Agirre,

J . Azpillaga eta Y. Lazkano

frontoian 17.00etan.

BESTELAKOAK

I Betelu: Txiste afaria eginen da b i h a r , 2 1 . 0 0 e t a n , Z igar i Elkartean. Ondoren gaupasa izanen da Mundiñano anaie-kin.

t Ipuñea: Elkar entzuteko taile-r r a a n t o l a t u d u S u m e n d i e l k a r t e a k b i h a r e t a e tz i . Ikastaroa Xabier Odriozolak emanen du Urdazubi Monas-teg ia k a l e k o 17, b e h e a n . Informazioa eta izen ematea: 16-20-47.

> Altsasu: 'Na fa r roa : e s k u b i -de h i s t o r i k o a k ' h i t z a l -

dia eskainiko du J u a n Cruz

Alli CDNko p r e s i d e n t e a k

gaur, 20:00etan, Gure Etxe-

an.

I Zangoza: Albreteko Endrike III.

I k e r k u n t z a L e h i a k e t a r e n

o i n a r r i a k k a l e a n d i r a .

5 0 . 0 0 0 peze t ako h i r u sa r i

emanen dira. Lanak 1998ko

abenduaren 31a baino lehe-

nago a u r k e z t u b e h a r dira ,

eta Zangoza edo bertako jen-

dea izan behar dute mintza-

gai. Informazio gehiago nahi

duenak Zangozako Udalera

joan behar du.

I Ipuptzun: 'Hondakin solido eta

a r r i sku t suak ' maha ingurua

eginen da gaur, 20:00etan ,

Kultur Etxean.

I Ipuñea: 'Como y p a r a q u e

hace r cooperacion al desa-

r ro l lo ' m a h a i n g u r u a d a -

go gaur, Erraldoien Txokoan,

20:00etan. Hizlariak izanen

d i ra : F e r n a n d o A r m e n d a -

riz (Sodepaz), Cristina Garcia

P u r r o y (Alboan) e t a An-

dres Carbonero , Nafar roa-

ko G o b e r n u k o g a r a p e n e -

rako kooperaz ioko sa i leko

burua.