İş kazaları
DESCRIPTION
İş Kazaları. Kaza Kavramı ve İş Kazası. Kasıt unsuru olmadan, beklenmedik bir anda meydana gelen ve arzu edilmeyen bir biçimde sonuçlanan olaya "kaza" denilmektedir. Uluslararası Kuruluşlara Göre İş Kazası Tanımı. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO): - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
1
Kaza Kavramı ve İş Kazası
Kasıt unsuru olmadan, beklenmedik bir anda
meydana gelen ve arzu edilmeyen bir biçimde
sonuçlanan olaya "kaza" denilmektedir .
2
Uluslararası Kuruluşlara Göre İş Kazası Tanımı
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO): “ Önceden planlanmamış, bilinmeyen ve kontrol altına
alınmamış olan, etrafa zarar verecek nitelikteki olaylar” olarak tanımlamaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO): “Önceden planlanmamış, çoğu kişisel yaralanmalara,
makinelerin ve araç gereçlerin zarara uğramasına, üretimin bir süre durmasına yol açan bir olay “ olarak tanımlamaktadır.
3
Ülkemizde ise meydana gelen olayların iş kazası olup
olmadığı yolunda yapılan incelemeler ve tartışmalar sonucu iş
kazaları iki ayrı yaklaşımla değerlendirilmektedir.
1. Teknik açıdan iş kazaları
2. Hukuksal açıdan iş kazaları
4
Teknik Açıdan İş Kazası Kavramı
- Kişilere zarar veren olayların yanı sıra
- işyerindeki makinelere, tesisat ve tertibata zarar veren olaylar,
- hatta işyerinde canlı veya cansız, hiçbir şeye zarar vermeyen
fakat işin tamamlanmasına engel olan veya aksatan olaylar
iş kazası olarak nitelendirilmektedir.
Cansızlara zarar veren veya bir faaliyetin durmasına veya kesintiye
uğramasına neden olan olaylar ise arıza kapsamına girmekte ve bu
şekilde tanımlanmaktadır.
5
HUKUKİ AÇIDAN İŞ KAZASI TANIMI
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun
13. maddesine göre;
Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla,
Sigortalının işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi
yüzünden, asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
Emzikli sigortalı kadının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
Sigortalının, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere toplu olarak
götürülüp getirilmeleri sırasında
meydana gelen ve sigortalıyı hemen yada sonradan bedence veya ruhça arızaya
uğratan olaydır.
6
Meslek Hastalığı :
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 14. maddesine göre;
Sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple
veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık,
bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.
7
Bir olayın iş kazası olarak nitelendirilebilmesi için dört unsurun
gerçekleşmesi gerekir:
1. Kazaya uğrayanın sigortalı olması,
2. Sigortalının yer ve zaman itibariyle 5510/13. maddede sayılan
hususlardan birine göre kazaya uğraması
3. Kazada nedensellik “illiyet” bağının bulunması; yani Sigortalının
gördüğü iş ile meydana gelen kaza olayı arasında, kaza olayı ile de
uğranılan özür arasında uygun illiyet bağının bulunması gerekir.
4. Kazalının hemen veya sonradan bedenen veya ruhen özre uğramış
olması gerekir.
8
İş Kazalarının SınıflandırılmasıYaralanmanın Ağırlığına
Göre
• Yaralanma ile sonuçlanan kazalar,
• Bir günden fazla işten uzaklaşmaya neden olacak tedavi gerektirmeyen kazalar,
• Bir günden fazla işten uzaklaşmayı gerektiren kazalar,
• Sürekli iş göremezliğe neden olan kazalar,
• Ölüm ile sonuçlanan kazalar.
Yaralanmanın Cinsine Göre
• Kafa yaralanmaları (baş, göz, yüz vb.),
• Boyun omurga yaralanmaları,
• Göğüs kafesi ve solunum organları yaralanmaları,
• Kalça, dizkapağı, uyluk kemiği yaralanmaları,
• Omuz, üst kol, dirsek yaralanmaları,
• Ön kol, el bileği, el içi, parmak yaralanmaları,
• Diz kapağı, baldır, ayak yaralanmaları,
• İç organ yaralanmaları,• Ruhsal ve sinirsel tahribat
yapan kazalar.
Kazanın Cinsine Göre
• Düşme, incinme,• Parça, malzeme düşmesi,• Göze yabancı cisim
kaçması,• Yanma,• Makinalardan olan kazalar,• El aletlerinden olan kazalar,• Elektrik kazaları• Ezilme, sıkışma,• Patlamalar,• Zararlı ve tehlikeli
maddelere değme sonucu oluşan kazalar.
9
İnsan (Man)Hatalara neden olan insan
faktörü
•1. Psikolojik nedenler:•Unutkanlık, sıkıntı, üzüntü, keder
•Çevre etkileri•İstem dışı davranış,•İhmalci davranış, hatalı davranış vb.
•2. Fiziksel Nedenler:•Yorgunluk,•Uykusuzluk,•Alkol,•Hastalık vb.•3. İşyeri Nedenleri:•İnsan ilişkileri•Takım çalışması•İletişim vb.
Makine (Machine)Uygun olmayan makine ve
ekipman gibi fiziksel fakötrler
•Hatalı makine ve ekipman yerleşimi,
•Eksik veya kusurlu koruyucular
•Yetersiz standardizasyon•Yetersiz kontrol ve bakım•Yetersiz mühendislik hizmetleri
Ortam – Çevre (Media)Bilgi, bilgilendirme, çalışma
metotları ve çevresel faktörler
• Yetersiz çalışma bilgisi,•Uygun olmayan çalışma metodu
•Uygun olmayan çalışma yeri ve ortamı vb.
Yönetim (Management)Yönetimsel faktörler
•Yetersiz yönetim organizasyonu,
•Tamamlanmamış kurallar ve talimatlar,
•Yetersiz güvenlik yönetim planı
•Eğitim ve öğretim yetersizliği•Uygun olmayan nezaret, yönetim ve rehberlik
•Uygun olmayan personel istihdamı
•Yetersiz sağlık kontrolleri
İş Kazalarının 4 Temel Nedeni (4M)
10
Kaza Teorileri
Kaza sebeplerini açıklamak için geliştirilen en genel kuramlar şunlardır:
- Domino Kuramı,
- İnsan Faktörleri Kuramı,
- Kaza/Olay Kuramı,
- Epidemiyoloji Kuramı,
- Sistem Kuramı
- Kombinasyon Kuramı
11
Domino Teorisi:
Kaza önleme ve sanayi güvenliğinin ilk öncüsü Travelers Insurance Company
(Gezginler Sigorta Şirketi) görevlisi olan Herbert W. Heinrich’tir.
Heinrich bir sigorta şirketinde çalışmakta olup 1920’li yılların sonunda 75.000
sanayi kaza raporu üzerinde bir inceleme yapmıştır.
Günümüzde yaygın olarak kullanılan pek çok teoreme Heinrich’in bu
çalışması ışık tutmuştur. Bu çalışma “Sanayi Güvenliği Gerçekleri”
(Endüstriyel Güvenliğin Aksiyonları) adını taşır.
Bu çalışmaya göre Sağlık ve Güvenlik Karar Vericilerinin bilmesi gereken 10
gerçek şu şekilde sıralanır.
12
Domino Teorisi:
1• İSG’nin asıl çalışma alanı tehlikeli durum ve tehlikeli davranışı ortadan
kaldırmaya yönelik olmalıdır.
2• Birçok kaza güvenli olmayan davranışlar nedeniyle meydana gelmektedir.
3• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü önceden kestirilemez.
4• 1- 29 – 300 Oranı: Ölümle sonuçlanan her kazanın temelinde 29 hafif
yaralanmalı, 300 yaralanmasız olay vardır.
5
• Tehlikeli davranışların nedenlerini araştırmak, doğru davranışı seçmede yardımcı rehber olarak işe yarayabilir. Örneğin; şahsi kusurlar, eğitim yetersizliği, fiziki yetersizlik, uygun olmayan çevre.
13
Domino Teorisi:
6• Kazalardan korunmak için mühendislik önlemlerinden başlayarak
diğer önlemler sırasıyla alınmalıdır.
7
• Kazalardan korunma yöntemleri ile işletmelerde kullanılan kalite ve verimliliği arttırmaya yönelik yöntemler paralellik gösterir.
8• Üst yönetim güvenlik için sorumluluk almalıdır, çalışmalara
yöneticiler de katılmalıdır.
9• İSG konusunda ilk kademe yöneticiler çok önemlidir.
10
• İSG ile ilgili çalışmalara insani duygular yön vermelidir. Böylelikle İSG alanında yapılan iyileştirmeler kaliteyi ve verimliliği de etkileyecektir.
14
Domino Teorisi:
Heinrich, iş kazlarını beş domino taşının arka arkaya
sıralanarak, birbirini düşürmesine benzeterek açıklamıştır.
Her kaza beş tane temel nedenin arka arkaya dizilmesi
sonucu meydana gelir ve buna “Kaza Zinciri” denir.
Şartlardan biri gerçekleşmedikçe bir sonraki gerçekleşmez ve
dizi tamamlanmadıkça kaza meydana gelmez.
15
16
1- Sosyal Çevre: Sosyal çevre şartları risklerin alınmasına yada oluşmasına yol
açar. Doğa şartları karşısında insanın fiziki ve sosyal yapısındaki etkileşim, bir kaza
sebebidir.
2- İstenmeyen İnsan Davranışları (Kişisel Hatalar): Öfke, dikkatsizlik, yorgunluk,
anlama güçlüğü, aldırmazlık vb.
3- Güvensiz Davranış ve Koşullar: Kötü planlama, koruyucusuz malzeme kullanma,
tehlikeli çevre ya da çalışma ortamı.
4- Kaza: Yukarıda belirtilen şartlar bir şeylerin yanlış gitmesine sebep olursa,
yaralanma veya herhangi bir şekilde zararla sonuçlanan olay meydana gelir ve kaza
olarak ifade edilir.
5- Yaralanma: Kişinin zarara uğraması.
17
Domino Etkisi üzerine bir örnek :
Bir eksantrik presi, ayak pedalı ile kumanda eden ve eli ile mal veren bir işçi
parmağını iki kalıp arasına sıkıştırarak yaralanmıştır. Kaza zincirine göre olayın beş
temel nedenini şu şekilde açıklayabiliriz.
1- Doğal Durum:
İnsanın parmağı pres kalıplarında meydana gelen sıkıştırma kuvvetine mukavemet
edecek yapı ve güce sahip değildir. Bu nedenle böyle bir olayda kalıplarda ve
preste bir hasar oluşmaz; çalışan yaralanır.
2- Kişisel Özür :
Bu olayda işçinin parmağı tehlikeli bölgede iken ayak pedalına basması, dikkatsizlik
unsuru sonucudur. Bu kusur olmasaydı kaza olmayacaktı ve işçi elinde bir
yaralanma oluşmayacaktı.
18
3- Güvensiz Hareketler ve Güvensiz Şartlar:
Makinenin operasyon bölgesinin, elin girmesini önleyecek koruyucu içine
alınmamış olması veya iki eli aynı zamanda tehlikeli bölgeden uzak tutan çift el
kumanda tertibatı bulunmaması güvensiz şart olarak nitelendirilmektedir. Bu
olayda kazayı kesinlikle önleyecek bu tedbirler bulunmamaktadır.
4- Kaza Olayı:
Pres pistonunun hareketi kazayı meydana getiren eylemdir. Bu hareket olmasa
kuşkusuz diğer üç şartın mevcudiyetine rağmen kaza meydana gelemezdi.
5- Yaralanma:
Son olarak pres pistonunun parmağın üstüne isabet etmesi kaza olayını yaralanma
ile sonuçlandırmıştır.
19
İnsan Faktörleri Kuramı:
Bu teori (human factors theory) kazaları, eninde sonunda insan
hatasından kaynaklanan olaylar zincirine bağlar. Teori, insan hatasına
yol açan üç önemli faktörü içerir:
1. Aşırı yük,
2. Uygun olmayan tepki
3. Yerinde olmayan faaliyetler.
20
Kaza/Olay Kuramı:
Bu teori (accident/incident theory) insan faktörleri teorisinin
genişletilmiş bir halidir. Ek olarak; ergonomik yetersizlikleri,
hata yapma kararı ve sistem hataları gibi yeni elemanları
ortaya çıkarır.
21
Epidemiyoloji Kuramı:
Bu teori (epidemiological theory), çevre faktörleri ve hastalık
arasındaki ilişkiyi belirleme için kullanılan modellerin, çevre faktörleri
ile kazalar arasındaki sebepsel ilişkinin açıklanmasında da
kullanılabileceğini savunur.
22
Sistem Kuramı:
Teori (system theory) bir kazanın oluşabileceği herhangi bir durumu,
üç parçadan oluşan bir sistem olarak görür:
1- İnsan,
2- Makine
3- Çevre.
Kombinasyon Kuramı:
Bir tek teorinin tek başına bütün hadiseleri açıklayamayacağını
savunur. Teoriye (combination theory) göre kazaların gerçek sebebi
iki veya daha fazla modelin kombinasyonu ile elde edilebilir.
23
İş kazalarının artmasında rol oynayan temel etkenler:
Denetim yetersizliği
Geri teknoloji kullanımı
Eğitimsizlik
Koruyucu önlem yetersizliği
Sağlığa elverişli olmayan koşullar
Deneyimsiz eleman istihdamı
24
İş Kazasının Nedenleri
25
Güvensiz Davranışlar
Güvensiz davranışlar insanın fizyolojik ve psikolojik yapısı ile çevre koşullarından
kaynaklanmaktadır.
Çalışan insanda genetik bozukluklar, organik yıpranmalar, ergonomik düzen
yetersizlikleri ve sağlıksız çevre koşulları güvensiz davranışların nedenlerini
oluşturmaktadır.
Denge duygusunun az olması, kas gücünün ve bazı beden kısımlarının iyi
gelişmemiş olması veya bazı uzuvların dengesiz gelişmesi ya da çeşitli hastalıklar
sonucu çalışma yaşamına gelinceye kadar insanın yıpranmış olmasından dolayı
yetenek azlığı, el becerisi yetersizliği, sinir sistemi ile yönetilen bütün beden
hareketlerinin akıcı çalışmasını engelleyen hatalar ve eksiklikler güvensiz
davranışların ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
26
Güvensiz Davranışlar Nelerdir?
İşi bilinçsiz yapmak
Dalgınlık ve dikkatsizlik
Şaşırma, kızgınlık, üzgün olma, ürkme,
şakalaşma
Emniyetsiz vaziyet alma
Emniyetsiz yükleme, taşıma,
istif yapma
Tehlikeli yerlerde çalışma
Makine koruyucularını çıkarmak
Tehlikeli hızla çalışmak
Görevi dışında iş yapmak
İş disiplinine uymamak
İşe uygun makine kullanmamak
Yetkisiz ve izinsiz olarak tehlikeli
bölgelerde bulunmak
Kişisel koruyucuları kullanmamak
Ehliyetsiz ve tehlikeli hızda araç
kullanmak
Kazaların % 88’ini oluşturur !!!!!!
27
Güvensiz Durumlar
Güvensiz davranışların yanı sıra iş kazalarının birinci dereceden genel nedenlerini
oluşturan temel etkenlerden birisi de işyerlerindeki güvensiz koşullardır.
İşyerindeki güvensiz durumlar; üretim sürecinde kullanılan teknolojinin ve üretim
araçlarının niteliğinden, iş düzensizliğine, bakım ve kontrollerin noksanlığından
denetim ve yönetim hatalarına, depolama ve istifleme yanlışlıklarından sağlıksız
çevre koşullarına kadar birçok etkenden dolayı ortaya çıkmaktadır.
28
Üretim sürecinde kullanılan her türlü alet, araç ve makine;
çalışan insanın yeteneklerine uygun nitelikte değilse,
makine ve tezgahların koruyucuları bulunmuyorsa,
göstergeleri kolay okunur ve anlaşılır özellikler taşımıyorsa, kumanda
mekanizmaları güvenli ve kolay kullanılamıyorsa,
bakım ve kontrolleri zamanında ve gereği gibi yapılmıyorsa,
amacı dışında ve kapasiteleri üzeride kullanılıyorsa
güvensiz koşulların ortaya çıkması ve iş kazalarının oluşması kaçınılmaz
olmaktadır.
29
Güvensiz Durumlar Nelerdir?
Güvensiz çalışma yöntemi
Güvensiz ve sağlıksız çevre koşulları
Topraklanmamış elektrik makineleri
İşe uygun olmayan el aletleri
Kontrol ve testleri yapılmamış basınçlı
makineler
Tehlikeli yükseklikte istifleme
Kapatılmamış boşluklar
İşyeri düzensizliği (Yetersiz yada fazla
aydınlatma, bakımsız bina-makine ve
aletler
Koruyucusuz makine tezgahları
Eğitim ve bilgi noksanlığı
İlgisizlik
Bedenin işe uyumsuzluğu
Meleke noksanlığı
Aile düzeni
Psikolojik faktörler
Beslenme yetersizliği
Kazaların % 10’unu oluşturur !!!!!!
30
İş Kazalarından Doğan Cezai ve Hukuki Sorumluluklar
1. Yazılı mevzuatın gereğini yerine getirme
2. Yazılı olmayan kuralların gereklerine uyma
3. Eğitim
4. Denetim
5. Çalışanların alınacak güvenlik kurallarına
uymalarının sağlanması
31
1. Yazılı mevzuatın gereğini yerine getirme
İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için
Gerekli her türlü önlemi almak,
Araç ve gereçleri noksansız bulundurmak,
işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup
uyulmadığını denetlemek,
İşçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli
tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek
Gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek
zorundadırlar. (6331 İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu)
32
2. Yazılı olmayan kuralların gereklerine uyma (Yargı Kararları)
İşveren, insan yaşamının kutsallığı çerçevesinde sigortalının sağlıklı ve
güvenlikli bir ortamda iş görmesini sağlamakla yükümlüdür ve Yasalarda,
tüzüklerde ve yönetmeliklerde açıkça gösterilmemiş bulunsa dahi, işverenin,
işçi sağlığı ve iş güvenliğine ilişkin gerekli önlemleri almakla yükümlü
bulunduğu, İş Kanununun 77 maddesinin açık buyruğudur. (Yargıtay 10.
Hukuk Dairesi 09.05.1984, 2431/2554)
33
İş Kanunun 77. maddesine göre işveren, yalnızca mevzuatta ön görülen
minimum önlemleri değil, insan yaşamına saygı çerçevesinde günümüz bilim ve
teknolojisinin öngördüğü önlemleri dahi almakla yükümlüdür. Herhalde, çalışan
bir işçinin güvenliği, işçinin kendi dikkatine bırakılamaz. Yargıtay 10. Hukuk
Dairesi 17.04.1984, 2029/2140)
Sigortalının, iş güvenliğine aykırı eylem ve davranışlarına karşın buna önleyici
tedbir almayan işveren, iş kazasından sorumludur. (Yargıtay 10. Hukuk Dairesi
20.06.1977, 3327/4516)
34
Emniyet kemeri vermekle yetinip, bunu kullandırmayı sağlamayan işveren, iş
kazasından sorumludur. (Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 23.11.1982, 4661/5171)
İşverenler, işyerlerinde tüm önlemleri almak ve koruyucu malzemeyi
kullandırmakla yükümlüdür. (Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 06.04.1982, 1757/1960)
35
3. Eğitim
İşverenler, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler,
alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları
konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği
eğitimini vermek zorundadır. (6331 İş Sağlığı ve güvenliği
Kanunu)
36
4. Denetimİşverenin;
işyerinde, teknik ilerlemelerin getirdiği daha uygun sağlık şartlarını
sağlaması;
kullanılan makinelerle alet ve edevattan herhangi bir şekilde tehlike
gösterenleri veya hammaddelerden zehirli veya zararlı olanları,
yapılan işin özelliğine ve fennin gereklerine göre bu tehlike ve zararları
azaltan alet ve edevatla değiştirmesi
iş kazalarını önlemek üzere işyerinde alınması ve bulundurulması
gerekli tedbir ve araçları ve alınacak diğer iş güvenliği tedbirlerini
devamlı surette izlemesi
esastır. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü Madde:4)
37
Her işveren, işyerinde işçilerin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak için
gerekli olanı yapmak ve bu husustaki şartları sağlamak ve araçları
noksansız bulundurmakla yükümlüdür. Bu yükümlülüğün sadece önlem
almakla yetinilebileceği anlamını taşımadığı, alınan önlemlere uyulup
uyulmadığını denetleme ve önlemlere uyulmasını temin anlamında
bulunduğu da kuşkusuzdur.
Başka bir deyişle, işveren işyerinde, geniş anlamda doğmuş ve
doğabilecek tüm tehlikeleri önlemek zorundadır. Bu zorunluluk sonucu
olarak işyerinde işveren tarafından tam anlamı ile geniş bir kontrol
mekanizması kurulmalıdır. (Yargıtay 10. Hukuk Dairesi, 31.10.1978,
2077/7689)
38
5. Çalışanların alınacak güvenlik kurallarına uymalarının sağlanması
İşverenler, işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup
uyulmadığını denetlemek zorundadırlar (iş Kanunu Madde:77)
Sigortalının, iş güvenliğine aykırı eylem ve davranışlarını önleyici
tedbir almayan işveren, iş kazasından sorumludur. (Yargıtay 10.
Hukuk Dairesi, 20.06.1977, 3327/4516)
39
Taksirle veya kasıt ile
ölüme neden olma
Taksirle veya kasıt ile
yaralanmaya neden olma
CEZA HUKUKU İŞ HUKUKU SİGORTA HUKUKU
Maddi Tazminat Manevi tazminat
Destekten Yoksun Kalma
İş Görmezlik
İŞ KAZASI
İş Kazası Meydana Geldikten Sonra Hukuki ve Cezai Durum
40
İş kazalarından doğan cezai sorumluluklar 5237 sayılı Türk Ceza
Kanunu’nda yer almaktadır.
Ceza Kanununun amacı
MADDE 1. - Ceza Kanununun amacı; kişi hak ve özgürlüklerini, kamu
düzen ve güvenliğini, hukuk devletini, kamu sağlığını ve çevreyi, toplum
barışını korumak, suç işlenmesini önlemektir. Kanunda, bu amacın
gerçekleştirilmesi için ceza sorumluluğunun temel esasları ile suçlar, ceza
ve güvenlik tedbirlerinin türleri düzenlenmiştir.
41
Ceza Sorumluluğunun Esasları
MADDE 20. - (1) Ceza sorumluluğu şahsidir. Kimse başkasının
fiilinden dolayı sorumlu tutulamaz.
(2) Tüzel kişiler hakkında ceza yaptırımı uygulanamaz. Ancak, suç
dolayısıyla kanunda öngörülen güvenlik tedbiri niteliğindeki
yaptırımlar saklıdır.
42
Kast
MADDE 21. - (1) Suçun oluşması kastın varlığına bağlıdır. Kast, suçun
kanuni tanımındaki unsurların bilerek ve istenerek
gerçekleştirilmesidir.
(2) Kişinin, suçun kanuni tanımındaki unsurların gerçekleşebileceğini
öngörmesine rağmen, fiili işlemesi halinde olası kast vardır.
43
Taksir
MADDE 22. - (1) Taksirle işlenen fiiller, kanunun açıkça belirttiği hallerde
cezalandırılır.
(2) Taksir, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla bir
davranışın, suçun kanuni tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek
gerçekleştirilmesidir.
44
(3) Kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın, neticenin
meydana gelmesi halinde bilinçli taksir vardır; bu halde taksirli suça
ilişkin ceza üçte birden yarısına kadar artırılır.
(4) Taksirle işlenen suçtan dolayı verilecek olan ceza failin kusuruna
göre belirlenir.
(5) Birden fazla kişinin taksirle işlediği suçlarda, herkes kendi
kusurundan dolayı sorumlu olur. Her failin cezası kusuruna göre ayrı
ayrı belirlenir.
45
Taksirle öldürme
MADDE 85. - (1) Taksirle bir insanın ölümüne neden olan kişi, iki
yıldan altı yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Fiil, birden fazla insanın ölümüne ya da bir veya birden fazla
kişinin ölümü ile birlikte bir veya birden fazla kişinin yaralanmasına
neden olmuş ise, kişi iki yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılır.(31.03.2005 tarih ve 5328 sayılı yasanın 3. maddesiyle, 85. maddenin birinci ve ikinci
fıkralarındaki “üç yıldan” ibareleri “iki yıldan” şeklinde değiştirilmiştir.)
46
Taksirle yaralama
MADDE 89. - (1) Taksirle başkasının vücuduna acı veren veya
sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan
kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile
cezalandırılır.
47
(2) Taksirle yaralama fiili, mağdurun;
a) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflamasına,
b) Vücudunda kemik kırılmasına,
c) Konuşmasında sürekli zorluğa,
d) Yüzünde sabit ize,
e) Yaşamını tehlikeye sokan bir duruma,
f) Gebe bir kadının çocuğunun vaktinden önce doğmasına,
neden olmuşsa, birinci fıkraya göre belirlenen ceza yarısı oranında artırılır.
48
(3) Taksirle yaralama fiili, mağdurun;
a) İyileşmesi olanağı bulunmayan bir hastalığa veya bitkisel hayata
girmesine,
b) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin yitirilmesine,
c) Konuşma ya da çocuk yapma yeteneklerinin kaybolmasına,
d) Yüzünün sürekli değişikliğine,
e) Gebe bir kadının çocuğunun düşmesine,
neden olmuşsa, birinci fıkraya göre belirlenen ceza bir kat artırılır.
49
(4) Fiilin birden fazla kişinin yaralanmasına neden olması hâlinde,
altı aydan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
(5) Bilinçli taksir hâli hariç olmak üzere, bu maddenin kapsamına
giren suçların soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlıdır.
50
İnşaat veya yıkımla ilgili emniyet kurallarına uymama
MADDE 176. - (1) İnşaat veya yıkım faaliyeti sırasında, insan
hayatı veya beden bütünlüğü açısından gerekli olan tedbirleri
almayan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası
ile cezalandırılır.
51
İş Kazaları
Trafik Kazaları
Ev Kazaları
Taksirli suçlar kapsamında değerlendirilmektedir.
52
KAZA İNCELEMESİ İÇİN ALTI TEMEL SORU KALIBI
5N1K KİM... NEREDE... NASIL... NE ZAMAN... NE, HANGİ... NEDEN...
53
Kim yaralandı?
Kazayı kim gördü?
Onunla kim çalışıyordu?
Maruz kalmış çalışana kim talimat verdi,eğitti, görevlendirdi?
Başka kimler dahildi?
Olayın tekrarlanmasını önlemekte kim yardımcı olabilir?
KİM ?
54
Kaza nerede oldu?
Çalışan kaza anında neredeydi?
Denetçi o sırada neredeydi?
Beraber çalıştığı kişiler o sırada neredeydi?
O sırada başka kimler dahildi?
Kaza olduğunda görgü tanıkları neredeydi?
Bu koşul başka nerede mevcut?
NEREDE ?
55
Kaza ne zaman oldu?
Çalışan göreve ne zaman başladı?
Çalışan göreve ne zaman atandı?
Tehlikeler çalışan için ne zaman belirdi?
Denetçi çalışanın çalışmasını en son ne zaman kontrol etti?
Çalışan bir şeylerin yanlış olduğunu ne zaman fark etti?
NE ZAMAN ?
56
Çalışan nasıl yaralandı?
Kazadan nasıl kaçınılabilirdi?
İş arkadaşları(co-worker) benzer kazadan nasıl
kaçınabilir?
Denetçi kazayı nasıl önleyebilirdi?
NASIL ?
57
Kaza neydi?
Yaralanma/ hastalık neydi?
Kaza anında ne yapılıyordu?
Onlara ne yapmaları söylenmişti?
Hangi malzemeler kullanılıyordu?
Hangi uygulama yürütülüyordu?
Hangi talimatlar verilmişti?
NE, HANGİ ?
58
NE, HANGİ ?
Hangi önlemler gerekliydi?
Hangi KKD kullanılmalıydı?
Diğerleri kazaya neden olacak ne yaptılar?
Hangi sorun veya soruyla karşılaşıldı?
Kazadan sonra kazazede veya diğerleri ne yaptılar?
Görgü tanıkları ne gördüler?
Olayın tekrarlanmasını önlemek için ne yapılacak?
59
NE, HANGİ ?
Hangi güvenlik kuralları bozuldu?
Hangi güvenlik kuralları eksikti?
Hangi güvenlik kuralları/ prosedürleri gerekli?
60
Çalışan neden yaralandı?
Çalışan neden bu şekilde davrandı?
Diğer kişiler neden bu şekilde davrandı?
Kişisel Korunma Donanımı neden kullanılmadı?
Çalışana neden belirli talimatlar verilmedi?
Çalışan neden bu konum/yerdeydi?
Çalışan neden bu alet(ler)i veya makineyi kullanıyordu?
Çalışan neden denetçiyle birlikte kontrol etmedi?
Çalışan neden bu koşullarda çalışmaya devam etti?
Denetçi o sırada neden orada değildi?
NEDEN ?
61
KAZAZEDE İFADE TUTANAĞIKazazedenin Adı-Soyadı: Tarih: Saat: Gün:
İfade edilenler doğru ve inanılır olmalı, yorumlar değil gerçekler
anlatılmalıdır.
Kaza Öncesi Kimden Talimat Aldın?
En Son Kiminle Konuştun?
KAZADAN HEMEN ÖNCE Kaza Anında Ne Yapıyordun?
Orada Başka Kim Vardı, Ne Yapıyordu?
Kaza Olurken KAZA ANINDA Tam Olarak Ne Yapıyordun? Ne Yaptın?
KAZADAN HEMEN SONRA Başkaları Ne Yaptı? Tarih: Saat: Gün:
62
Tarih: Saat: Gün: Olayla İlgilinin Adı Soyadı:
İfade Sahibinin Adı Soyadı:
İfade edilenler doğru ve inanılır olmalı,yorumlar değil gerçekler
anlatılmalıdır.
I. BEN KAZAYI GÖZLERİMLE GÖRDÜM Evet deniliyorsa, her soruya
kısa cümlelerle cevap arayınız.
Kazazedeyi gördüğünde nerede duruyordun?
Ne yapıyordun?
ŞAHİT İFADE TUTANAĞI
63
KAZADAN HEMEN ÖNCE Kazazede tam olarak ne yapıyordu?
O alanda başka kim vardı?Ne yapıyordu?
Kaza olurken KAZA ANINDA tam olarak ne gördün?
Kazazede ne yaptı?
KAZADAN HEMEN SONRA Sen ne yaptın?Başkaları ne yaptı?
Tarih: Saat: İmza:
ŞAHİT İFADE TUTANAĞI
64
Tarih: Saat: Gün: Olayla İlgilinin Adı Soyadı:
İfade Sahibinin Adı Soyadı:
İfade edilenler doğru ve inanılır olmalı, yorumlar değil gerçekler anlatılmalıdır.
II. KAZAYI GÖRMEDİM AMA AŞAĞIDAKİ YARARLI BİLGİLERİ
VEREBİLİRİM.
Kazadan ne zaman haberdar edildin?
Kim tarafından nasıl haberdar edildin?
Sana tam olarak ne anlatıldı?
Kaza ile ilgili ilave neler söyleyebilirsin?
Tarih: Saat: Gün:
BİLGİ SAHİBİ İFADE TUTANAĞI
65
İş Kazalarının Maliyetleri DİREKT MALİYETLER – (GÖRÜNÜR)
• İlk yardım masrafları• Tedavi masrafları• İşçiye-ailesine ödenen tazminatlar• Mahkeme giderleri• Raporlar için ödenen ücretin üçte ikisi
İNDİREKT MALİYETLER (GÖRÜNMEZ)
• İş gücü kaybı• Kazalının çalışmaması• İşin durması nedeniyle oluşan maliyet• Kazayı incelemek için kaybedilen zaman vb.• Diğer çalışanlarda moral bozukluğundan dolayı oluşan
verim kaybı, • Makinenin durması ve hasara uğraması• Malzeme ve hammadde kayıpları• Sipariş eğer yetiştirilmezse bunun getireceği kayıplar• Kazalı işçinin üzerindeki işi tekrar düzene koymanın
maliyeti• Eğer yeni işçi başlayacaksa onun alınması ve eğitiminin
maliyeti• Kazalı işçi tekrar başlayacaksa onun verimindeki düşüklük• Mahkeme giderleri• Bürokratik işlemlerle ilgili harcanan zaman ve maddi
kayıp,• Firmanın imajının zedelenmesi
66
İşçi Açısından:
İş kazalarının sonuçlarından en önemlisi, tartışmasız çalışan insanın
yaşamını yitirmesidir. Kuşkusuz insan yaşamının değerini ölçmek ve
maliyetini değerlendirmek mümkün değildir.
İş kazalarının işçi açısından maliyetinin önemi açık olarak ortaya
çıkmakta ve en büyük bedeli işçi ödemekte, İş kazası sonucu yaşamını
yitiren işçinin ailesi maddi ve manevi açıdan da olumsuz etkilenmektedir.
67
İşyeri Açısından:
İş kazaları neden oldukları acı ve ızdırapların yanı sıra makina,
malzeme, ürün kayıplarına da neden olmakta ve iş verimliliğini
düşürmektedir.
İş kazaları verimlilik ve üretim etkinliği üzerindeki kayıpların yanı sıra
makina, araç, gereç , hammadde, malzeme ve üretim kayıplarına neden
olmaktadır.
İş kazaları sonucu işin durması, yeniden düzenleme ve onarım
çalışmaları da diğer kayıpları oluşturmaktadır.
68
Ayrıca iş kazalarının işçiler üzerindeki etkisi ile iş yavaşlamakta,
yaralanan işçiye yardımcı olan işçiler ve gözlemci personel ile olayı
izleyen işçiler ve üst düzey yöneticilerinin zaman ve iş gücü kayıpları
ortaya çıkmaktadır.
İş kazaları sonucu işçilerin moral bozukluğu ve çekingenliği artmakta bu
da üretimde niteliksel ve niceliksel düşmelere neden olmaktadır. Yine iş
kazasına uğrayan işçinin yerine yenisinin bulunup yerleştirilmesi,
eğitilmesi ve gerekli niteliklerin kazandırılması işletmeye ek maliyetler
yüklemektedir.
69
Ülke Ekonomisi Açısından :
İş kazaları ülke ekonomisinin üretken kapasitesini olumsuz yönde
etkilemektedir. İş kazaları ulusal kaynakların yok olmasına neden
olmakta, ulusal kalkınmayı engelleyici ve ulusal refahı azaltıcı bir işlev
görmektedir.
İş kazaları sonucu ortaya çıkan iş günü ve iş gücü ile verimlilik kayıpları
bütün dünyada önemli boyutlara ulaşmış durumdadır.
Yapılan araştırmalar bir ülkedeki iş kazalarının o ülkenin Gayrisafi Milli
Hasıla’sının (GSMH) % 2 ile 5’i arasında maliyete neden olduğunu
ortaya koymuştur.
70
İş Kazalarında Yapılması Gereken İdari İşlemler
İş kazasına uğrayan personele derhal gerekli sağlık yardımı yapılır.
İşyeri kaza raporu düzenlenir. Şahitlerin ifadesi alınır.
Kaza jandarma veya polise bildirilir.
Kaza ilgili Sigorta İl / Sigorta Müdürlüğüne vizite kağıdı ile en geç kazadan sonraki
üç gün içinde bildirilir.
Kaza ile ilgili bir dosya hazırlanır. Evraklar burada muhafaza edilir.
Dosyada ayrıca;
İşçinin sigortalı işe giriş bildirgesi, İşe giriş sağlık raporu
Eğitim belgesi ile diğer sertifikalar ve kişisel koruyucuları teslim belgeleri yer alır.
71
İddiaya göre bu hikayede anlatılan olay gerçek hayatta olmuş ve basına da
yansımış bir olaydır. Belediye kuruluşlarından birinin genel müdür yardımcısı,
şantiyelerden birinde meydana gelen bir iş kazasında, kazaya maruz kalan
duvarcı ustasından ayrıntılı rapor ister. Duvarcı ustasının yazdığı tutanak
şöyledir:
İş kazası tutanağına ‘planlama hatası’ diye yazmıştım. Bunu yeterli görmeyerek,
ayrıntılı anlatmamı istemişsiniz. Şu anda hastanede yatmama neden olan olaylar
aynen aşağıda anlattığım gibi olmuştur:
72
BİR İŞ KAZASI TUTANAĞI
Bildiğiniz gibi ben bir duvarcı ustasıyım. İnşaatın 6. katındaki işimi bitirdiğim zaman
biraz tuğla artmıştı, yaklaşık 250 kg. kadar olduğunu tahmin ettiğim bu tuğlaları
aşağıya indirmek gerekiyordu.
Aşağıya indim, bir varil buldum, ona sağlam bir ip bağladım, 6. kata çıktım. İpi bir
çıkrıktan geçirip ucunu aşağıya salladım.
Tekrar aşağıya indim ve ipi çekerek varili 6. kata çıkardım. İpin ucunu sağlam bir
yere bağlayıp tekrar yukarı çıktım. Bütün tuğlaları varile doldurdum.
Aşağıya indim, bağladığım ipin ucunu çözdüm. İpi çözmemle birlikte birden kendimi
havada buldum. Ben yaklaşık 70 kiloyum, 250 kiloluk varil süratle aşağıya düşerken
beni yukarıya çekti.
73
Heyecan ve şaşkınlıktan ipi bırakmayı akıl edemedim. Yolun yarısında dolu varille
çarpıştık. Sağ iki kaburgamın burada kırıldığını sanıyorum.
Tam yukarı çıkınca iki parmağım iple beraber çıkrığa sıkıştı. Parmaklarım da bu
sırada kırıldı. Bu esnada yere çarpan varilin dibi çıktı ve tuğlalar etrafa saçıldı. Varil
hafifleyince bu sefer ben aşağıya inmeye, varil yukarı çıkmaya başladı ve yolun
yarısında yine varille çarpıştık. Sol bacağımın kaval kemiği de bu sırada kırıldı.
74
Can havli ile ipi bırakmayı akıl ettim. Başımı yukarı kaldırdığımda boş
varilin süratle üzerime geldiğini gördüm. Kafatasımın da böyle çatladığını
sanıyorum. Bayılmışım, gözümü hastanede açtım.
Cenab-ı Hak'tan tüm kullarını böyle görünmez kazalardan korumasını
diler, hürmetle ellerinizden öperim!..’’
İmza: Duvarcı Ustanız Mehmet
75