isitma sistemleri yapim ve isletmesinde ozel konular

8/3/2019 Isitma Sistemleri Yapim Ve Isletmesinde Ozel Konular

1/5

ETM NOTLARI 26Istma Sistemleri Yapm ve letmesinde zel Konular

Sayfa - 1

ISITMA SSTEMLER YAPIM VE LETMESNDE ZEL KONULAR

Scak Sulu Istma Tesisat Yapmnda Dikkat Edilecek Detaylar

Scak sili stma tesisatlarnda boru ebekesin planlanmasnda dikkat edilmesi gerekli baz detaylar

aada sralanmtr.

- Eer yatay bir borunun yal zerinde kiri veya benzeri bir engel varsa; projede kiriin iinden

borularn geebilecei apta delik ve kovan iin yer b raklmaldr. Borular aaya inip, tekrar

ykseliyorsa hava tp yaplp, burada oluabilecek hava boaltlmaldr. Hibir zaman

havalandrma olana yaratlmadan bir engel zerinden yukardakinin tersine bir kvrm

yaplmamaldr.

- Yatay ana borularda ap deiiklii, hava toplanmasn nlemek amac ile eksantrik redksiyonla

yaplmaldr.

- Kazan ana k vanasn kazan zerine koymak yerine kolektr zerine koymak tercih edilmelidir.

nk su karan vanalar kazann s izolasyonuna zarar verir.

- Sistem elemanlarn korumak zere gerekli yerlere pislik tutucu yerletirilmelidir. nne pislik

tutucu yerletirilecek elemanlar olarak pompa, otomatik kontrol valfleri, sayalar say

labilir.- Boru sisteminden sklmesi gerekebilecek elemanlar tesisata rakor veya flan ile balamak

gerekir.

- Borulardaki titreimleri nlemek iin pompalar tesisata esnek balant elemanlar ile balanabilir.

- Kalorifer kolonlarna uygun yereler sabit nokta yaplmaldr.

- atdaki havalk borularn toplarken kolon uzamalarna esneklik tanmak iin kolonlardan 5 m

mesafe braklmaldr.

- Genleme deposuna giden borular, kazan k borusu st kotundan alnrsa ayrca hava tpne

gereksinim duyulmayacaktr.

- Bodrum katta kolonlarn datm yaplrken kolona olan yatay uzaklklar 5 m olacak ekilde

projelendirilmelidir.

- Branman borular, uzamann fazla olduu yerlerde 2 2,5 m civarnda olmaldr.

- Radyatr branman balantlar bir S oluturacak ekilde mafsall yaplmaldr. Aksi halde prin

vanadan veya ek noktasndan kopma meydana gelir.

- Kalorifer kolonlarnda duvar geilerinde esnek kovanlar oluturulmal, bu salanamyorsa

branmanlar duvar gemeden nce 2 m mesafeyi yatay gemelidir.

- Kolonlarda deme geilerinde kovan kullanlmaldr. Perde kalorifer kolonunun 1 2 cm

anda bitmeli araya macun doldurulmaldr.

- Boyler souk su giri borusu zerine, boyler ile vana arasndaki bir yere emniyet valfi

konulmaldr.

- Yksek binalarda kosva vana kullanlmamaldr. Prin malzeme genlemeye dayanmamaktadr.

- Bunun yerine btn radyatrlerde dn vanas kullanlmaldr (test ve iletme kolayl iin).

- Yksek bloklarda ND 10 (veya gereken basnta) kalitesinde srgl vana kullanlmaldr.

- Yksek bloklarda st katlar dn borusu ile radyatr arasndaki eim fazla olmaldr. Radyatr

k ekseni ile dey boru st noktas arasnda min. 6 cm fark olmaldr. Bu salanamyorsa

dn kolonunun zerine bir para boru ilave edilip, zerine prjr konulmaldr.

- 13 ve 15 katl bloklarda btn kolonlara, ikinci katn demesinde ve yukardan drdnc katn

tavannda sabit nokta yaplacaktr. ki sabit nokta arasndaki orta katta omega veya boru

kompansatr monte edilmelidir.

- Bodrum kat tavannda ve aktan geen kalorifer borular ve atdaki havalk borular izoleedilmelidir.

- Asma tavam iindeki scak ve souk su borular izole edilmelidir.

- Kanallardaki st ste borulardan en alttaki souk su borusu olmaldr (youma dezavantaj iin).


2/5


Sayfa - 2

- PVC borularn kelepeleri iine kee konulmaldr.

- Demeden giden borularn rmesini nlemek iin nlem alnmaldr. Bu ekilde braklrsa

borular 4 5 ylda delinebilir. imento kad sarlabilir veya bitml izolasyon yaplabilir. Zorunlu

olmadka deme iin boru gmlmemelidir.

- Kolonlarn basn kayb asndan dengelenmesine boyutlandrma srasnda dikkat edilmelidir.

Banyolar veya dk kapasiteli radyatrleri besleyen kolonlarda bazen 1/ 2 ap yeterli olmakla

birlikte 2 radyatrden fazlas iin 1/ 2 yerine 3/ 4 boru seilmelidir.

- Sifon eklinde alan kalorifer tesisatlarnda (stten datma, stten depolama) beher borudaki

ilave basn kayb 12,5 mmSS/ m olacaktr. Bu deerlere srtnme vs. kayplar dahil deildir.

Gidi ve dn borular olduuna gre, sonuta aaya doru stlan yaplarda her bir metre ini

iin pompa basnc 25 mmSS artrlmaldr. Sifon tesisat alttan datma, alttan toplama sistemiyle

birlikte kullanlacak ise, en fazla bir kat sifon tesisat yaplmal ve aaya inen boru aplar bir ap

bytlmelidir.

- Scak hava apareyleri ile radyatrlerin ayn kolondan beslenmesi aparey ile radyatrler arasndaki

bas

n kay

plar

n

n olduka farkl

olmas

nedeniyle sorun

karabilir. Hava apareylerinin ayr

birkolondan ve ayr bir pompa ile beslenmesi daha uygun olacaktr.

- Scak su kolektrlerine boaltma vanas monte edilmelidir.

- Borularn duvar geilerinde rozet kullanlabilir.

- Sirklasyon pompalarnn kolektrne by pass vanas montaj yalnz kmrl tesisler iin

gereklidir. Yeni binalarda fuel oil veya doal gazla stlan tesisatlarda kullanlmamaldr.

- Yakt tesisatnda galvaniz boru kullanmaynz (motorin, gaz, fuel oil, LPG). Galvaniz paralar

yaktla eriyip filtreleri tkamaktadr. Motorin, gaz ve fuel oil tesisatnda siyah boru

(DIN 2440 2441 ), LPG tesisatnda elik ekme boru (DIN 2440) kullanlmaldr.

- Boru kaynak ile birletirilecekse yine galvaniz boru kullanlmamaldr.

- Uzun sre almayan santrifj pompalarn salmastralar kuruduu iin milleri skr ve genellikle

anahtarla dahi dnmez. Pompay su ile doldurup bir gn bekleyiniz. Pompa milini elle veya

anahtarla dndrp ilk hareketi verdikten sonra altere basp pompay iletmeye alnz.

- Kolektrlerde termometreler su aknn srekli olduu yerlere monte edilmelidir. Pompa

kolektrlerinde ise manometreler kolektr azlarndan uzak noktalara (zellikle pompa kndaki

kolektr azndan uzaa) mutlaka manometre sifonu ve 1/ 2 iber vana ile birlikte monte

edilmelidir.

- Emniyet ventili siparii verirken iletme basnc bildirilmeli, ventiller fabrikada bu basnca gre zel

olarak ayarlanp kullancya teslim edilmelidir. Trkiye de byle bir alkanlk genelde olmad

iin emniyet ventilleri antiyelerde ayarlanmakta ve istenmeyen kazalara neden olmaktadr.

Emniyet ventili boaltmalar boru ile ak kanala kadar indirilmelidir.

- Basn drc montajnda,

a) Dengeleme kabn mutlaka yatay boru eksenine monte ediniz.

b) letmeye almadan nce diyaframn olduu ksma su doldurunuz.

c) letmeye alrken dengeleme kabndan mutlaka hava alnz.

- Souk blgelerde k aylarnda kalorifer tesisatna su testi yaptktan sonra tesisatn suyunu

kazandan boaltmak (zellikle camlar takl deilse) yeterli deildir.

a) Radyatrlerin alt ksmnda kalan su, radyatrler sklerek tamamen boaltlmaldr.

b) Islak rotorlu pompalar da sklerek ilerindeki su boaltlmaldr.

Islak rotorlu pompalarn ilk altrmada ve her stma sezonu balangcnda n kapaklaralarak rotorlarna ilk hareket elle verilmelidir.


3/5


Sayfa - 3

- Banyo, mutfak, wc gibi duvarlarndan elik boru geirilen hacimlerin duvarlarn Ytong yapmak

sakncaldr. Ytong kire esasl bir malzeme olduu iin elik borulardan ksa srede

delinmektedir. Ytong duvardan elik boru geirme zorunluluu varsa, borular izole edilip zerleri

naylon veya benzeri malzeme ile dikkatlice sarlmaldr.

- Sirklasyon pompalar gidie monte edilmelidir.

- Sirklasyon pompalarnn montajnda, pompa milinin terazide ve yere paralel (yatay) olmasna

dikkat edilmelidir. Ayrca klemens kutusu alta gelmemelidir (slanabilir).

- Kazan baca balant kanal zerine 1/ 2 kr tapa konulmaldr. Buradan brlr ayar iin baca

gaz analizi yaplacaktr.


4/5


Sayfa - 4

Kazan Seimi Ve letmesi Konusunda neriler

Kazan seimi ve altrlmas

Kmr, fuel oil ve doal gaz yakar, hepsini kullanabilirsiniz. diye satlan kazanlar ticari kazanlardr. Bir

kazan; ya kmr, ya sv yakt ya da doal gaz kazandr. Doal gaz sz konusu olduunda atmosferik kazanlar

kullanlmaldr. Istma tesisatnn ykne uygun kazan seimi firma kataloglarndan bir seilmesi veya stma

yzeyi yk esas alnarak yaplr. Ancak bu seimde kazann dizaynnda esas alnan yakt zellikleri, dier dizayn

parametreleri ve iletme artlarna zen gsterilmelidir. rnein 6000 7000 kcal/ kg sl deerindeki takmr

iin dizayn edilmi bir kazann stma yzeyi yk, dier dizayn parametrelerine gre 10000 kcal/ m2 h deerine

ulaabilirken, ayn kazan sl deeri 3000 kcal/ kg olan linyit ile kullanlma durumunda stma yzeyi yk 5000

kcal/ m2 h deerine inebilecektir. Bu azalma, ocaa yklenebilen yakacak miktarnn yetersiz olmasndan baca

ekiinin yetersiz kalmasndan ve takmr iin uygun olan ocan linyit yaklmasna elverisiz olmasndan, ileri

gelmektedir. Bilindii gibi linyit kullanan ocaklarda, bu kmrn nemi yksek olduundan, ocak scakl dk

olur, bunun sonucunda da ocaktaki kmrn nmla snmas yetersi kalr; yakacan hareket ettirilerek scak

gazlarla temas kolaylatrlmaldr. Ayrca uucu maddenin yanmasn salamak iin sekonder hava gnderilmesi

gerei unutulmamal

ve sekonder hava kesinlikle

s

t

larak kazana verilmelidir. Bu nedenlerle kazan seimindemeydana gelebilecek hatalar nlemek iin yakt cinsine gre kazan kapasitesini verebilen deney ve hesap

sonularna dayanan inanlr kataloglar hazrlanmas zorlanmaldr.

Bugn piyasada mevcut kazanlarda, sv yakt kullananlar da gz nne alnsa, katalogda gsterilen

kapasite ve verimi salayanlar aznlktadr.

Baca Scakl:

yi dizayn edilmi bir kalorifer kazannda su scakl 90 C olduu zaman baca scakl 200 C nin

altnda olmaldr. Daha yksek baca scaklklar her C artma iin yaklak % 1 kayp anlamna gelmektedir. Bu

byle bilinmekle beraber uygulama baca gaz scakl 350 C olan kalorifer kazanlarna rastlayabilmekteyiz. Bu

nedenle kazan seiminde baca scakl deneysel sonulara gre istenmeli, kurulu tesislerde ise yakt debisi

azaltlarak baca scakl drlmelidir.

Baca gaz scakl kazann kurum yapmaya balamas ile birlikte de artacaktr. Brlr seimi ve

brlrlerin doru ayarlanmas (baca gaz analiz cihaz kullanlarak) ok nemlidir.

Paket Tip Kazanlarn Kullanld Tesislerde letmede Dikkat Edilecek Konular :

1) Kazan scak iken tesisata su doldurmaynz.

2) Tesisata su doldururken, denge deposu seviye gstergesindeki su seviyesi 1/ 2 orann

amamaldr.

3) Tesisatn havas alnrken ve kazana su doldururken brlr ve pompay altrmaynz.

4) Denge deposu seviye gstergesinde su grld srece su ilavesi yapmaya gerek yoktur.

5) Yakt deposunda yakt seviyesi 1/ 3 oranna inince yakt besleyiniz.

6) Kazan iletme ve bakm talimatnamesine gre bakm ve revizyon yapnz.


5/5


Sayfa - 5

Scak Sulu Kalorifer Kazanlarnn Patlamas

Kmr yakan kalorifer kazanlarnn ounda yanma olay batan sona insan kontrolnde geliir.

Kmrl kazanlarda basn ve scaklk gibi byklklerin kontrol edilebilmesi ancak gzle mmkndr. Kmrl

bir kalorifer kazannn patlamasna yol aan uygulama ve iletme hatalar aada sralanmtr:

a) Scak Su Gidi ve Scak Su Dn Vanalarnn Kapal Unutulmas Hali:

Bu durumda kalorifer kazan yaklmaya devam edilirse, kazan suyu snarak genleir. Ykselen kazan

suyu scaklnn karl olan kaynama basnc, kazan iindeki statik basnca ulatnda buhar

oluur ve emniyet borular araclyla sistem dna atlr. Eer emniyet borular, kk kesitte seilmi

veya zerine vana taklm ise oluan buhar tahliye edilemez.

Bylece kazann atmosferle olan dorudan balants kesilerek i basnc srekli ykselir. elik satan

maml kazanlarda basn, kazann dayanm snrn atnda kazan patlar.

b) Elektrik Kesilmelerinde By Pass Hattnn Almamas Hali:

Bilindii gibi scak sulu stma tesisatlarnda gidi dn kolektrleri ile bu kolektrlerden uygun

olannn zerinde biri yedek iki pompa ve kmrl kazanlarda yaplmas zorunlu by pass hatt

bulunmaktad

r.Sirklasyon pompalar bir ay biri, bir ay dieri alacak ekilde iletilmelidir. Elektrik kesilmesi halinde

scak su sirklasyonu durup, kazan yanmas devam edeceinden yaplacak ilemler ok nemlidir. Bu

durumda kaloriferci by pass vanasn ap, kazan hava klapelerini kapatmaldr.

c) Kazann Suyunun Ar Miktarda Eksilmesi Veya Kazann Susuz Braklmas Hali:

Baz uygulamalarda kalorifer kazann besleme vanas, dorudan ehir ebeke tesisatna

balanmaktadr.

Besleme vanasnn bozulmas ya da ak braklmas sonucunda ehir ebekesinde sularn

kesilmesiyle birlikte kalorifer tesisatndaki su, ehir ebeke tesisatna kaabilecek ve kazandaki su

tkenecektir.

Kazann susuz kalmas sonucunda kazan stc yzey cidar scaklklar yaklak 900 C a ulaacaktr.

Bu durumda ehirebeke suyunun tekrar gelmesi ile kazann kzgn yzeylerine temas eden su, ok

ksa srede buharlaarak kazan i basn dayanm snrnn zerine kacak ve kazan patlayacaktr.

Bunu nleminin yolu ehir ebeke tesisatndan kazana direkt balant yapmamaktr. Hortum

kullanarak besleme yapmak en doru zmdr.

Uygulamada iletme personelinin kullanm amacyla kazandan scak su aldklar veya dikkatsizlikleri

nedeniyle kazana besleme yapmadklar da grlmektedir.

d) Kullanlan Besi Suyunun Ar Kireli Olmas Hali:

Kazanlarn i cidarlarna ar kire birikmesi, kazan veriminin dmesine ve zellikle yanma odas

ksmndaki malzemenin ar derecede kzarmasna neden olacaktr.

Ar kzarma sonucu malzeme, dkme dilimli kazanlarda atlayacak, fakat elik kazanlarda ise

patlamalara yol aacaktr.

Literatrlerde kazan besi suyunun ideal olarak 0,2 Fransz sertlii derecesinde olmas gerektii

bildirildiinden, suy ar kireli yrelerde su yumuatma cihazlarnn kullanlmas zorunludur. Genelde

kazanlara sk sk su doldurup boaltlmas kire olumasna neden olan en byk etkenlerden biridir.

Gcenilir sistemler olarak bilinen scak sulu kalorifer tesisatlarnda yaplan teknik uygulama hatalarnn

yan sra iletmede oluacak hatalar tesisatn tm gvenliini kaybettirmektedir.

Can ve mal kaybna neden olan byle zc durumlara meydan verilmemesi iin; teknik uygulaman n

kontrolnn yan sra iletme ile uraan personelin bir eitim programndan geirilmesi arttr. 1

KAYNAKLAR

1- Issan almalar No: 70 Kalorifer Tesisat ISISAN2- Kalorifer Tesisat Proje Hazrlama Teknik Esaslar, Yayn No: 84 TMMOB MAKNA MHENDSLER

ODASI

isitma sistemleri yapim ve isletmesinde ozel konular

Documents