Islamska umetnost

Islamska umetnost

SADRAJ

UVOD21. ISLAMSKA UMETNOST31.1. ara u islamskoj umetnosti42. DEKORATIVNA UMETNOST U ISLAMU62.1. Biljni uzorci62.2. Kaligrafija u islamskoj dekoraciji63. GLAVNI UTICAJI U ISLAMSKOJ UMETNOSTI83.1. Arapski uticaj83.2. Turski uticaj93.3. Persijski uticaj94. ISLAMSKA ARHITEKTURA114.1. Elementi islamske arhitekture124.2. Arhitektura damija i ostalih graevina u islamskim dravama134.3. Ekspanzija islamske arhitekture144.4. Osmanlijska arhitektura165. SAVREMENA ISLAMSKA UMETNOST17ZAKLJUAK19Literatura20Internet literatura20

UVOD

Umetnost je ogledalo kulture i njenog pogleda na svet. Nigdje se ova injenica ne primenjuje bolje nego na umetnost islamskog sveta. Ovde umetnost ne samo da odraava kulturoloke vrednosti, nego pokazuje pogled na spiritualni svet, svemir, ivot i odnos delia naspram celine.Da bi se razumela islamska umetnost, pojam same umetnosti treba razmotriti s drugog gledita nego to ga ima zapadni svet. U islamu su umetnost i vera usko povezane, ali u okviru strogog kanona ostavljaju jedna drugoj dovoljno slobode koja umetnicima doputa proizvoditi dela koja nas u svakom sluaju privlae. Kroz lavirint geometrijskih ukrasa, snano je upeatljiva logika te umetnike geometrije. Poslanik Muhammed a.s. je preporuio da se ne slikaju ljudi ni ivotinje, te tako postavio aksiom bitno anaturalistike islamske umetnosti. Islamska je umetnost na taj nain dobila sopstveno lice obeleeno suncem i suom, borbom i tradicijom, koje je za kratko vreme dozrelo i jasno se razlikovalo od drugih strujanja svetske umetnosti." Bog je lep i voli lepotu ", rekao je Muhammed as pre otprilike 1400 godina. Ovakvi hadisi su podsticaj muslimanima da ukraavaju i ulepavaju svoje bogomolje, kue, pa ak i svakodnevne predmete. Naglasak u islamskoj umetnosti je na ornamentaciji, vie nego na umetnosti radi umetnosti.

1. ISLAMSKA UMETNOST

Slika 1.1. Kaligrafija islamskog pisamaIzraz " islamska umetnost " opisuje ne samo umetnost stvorenu da slui u verske svrhe, nego i umetnost i arhitekturu u muslimanskim zemljama, napravljene za vladare muslimane od strane umetnika muslimana. Kako islam nije samo religija, nego i nain ivota, podstie razvoj drugaije kulture sa jedinstvenim umetnikim izrazom koji se ogleda u umetnosti i arhitekturi irom sveta.Zemlje koje su muslimani osvojili su imale svoje ranije umetnike tradicije. U poetku, umetnici koji su radili pod bizantijskom ili Sasanidski upravom nastavili su svoj autohtoni rad, ali za muslimanske vladare.Prvi primeri Islamske umetnosti se oslanjaju na ranije tehnike, stilove i forme koji odraavaju spoj klasinih i iranskih dekorativnih motiva. ak i vjerski monumenti nastali pod vlau Umajada koji imaju jasnu islamsku funkciju i znaenje, kao sto je Kupola na steni u Jerusalimu, pokazuju meavinu grko - rimskih, bizantijskih i sasanidskih elemenata. Postepeno, pod uticajem vere i poetne islamske drave, iskrsnula je jedinstvena islamska umetnost.Vladavina dinastije Umajada se smatra (661-750 g) se smatra formativnim periodom islamske umetnosti. Jedna metoda klasifikacije islamske umjenosti koja se koristi u islamskim galerijama Metropolitan muzeja, je prema dinastiji pod ijom je vladavinom nastalo umetniko delo. Ovakav vid periodizacije sledi opta pravila istorije islama, koja je podeljena i isprekidana

2. DEKORATIVNA UMETNOST U ISLAMU

Dva bitna elementa u islamskoj dekorativnoj umetnosti su biljni uzorci i kaligrafija.

2.1. Biljni uzorci

Islamski umetnici su obino upotrebljavali cvee i drvee kao dekorativne motive za ulepavanje tkanina, predmeta, zgrada i linih potreptina. Njihovi dizajni su inspirisani internacionalnim i lokalnim tehnikama. Na primer, Mughalska dekorativna umetnost je inspirisana evropskim botanikim umetnicima, kao i tradicionalnom persijskom i idijskom florom. Krajnje nagizdan i zamrene oblik umetnosti, biljni uzorak se koristio kao baza za tip dekoracije beskonanom arom, koristei arabeske i pokrivajui celu povrinu. Bekonani ritmovi preneeni na ponavljanje krivih linija proizvode smirujui, oputajui efekat, a mogu se menjati varijacijama linija, boja i tekstura.

2.2. Kaligrafija u islamskoj dekoraciji

Zbog zabrane slika u Kur'anu koristilo se kurzivno arapsko pismo u kaligrafskoj umetnosti kao linije, ime su nastale slike od slova, tzv. kaligrami.Osim naturalistikih, polu - naturalistikih i apstraktnih geometrijskih oblika koji se koriste u beskonanim arama, arapska kaligrafija je igrala dominantnu ulogu u islamskoj 4. ISLAMSKA ARHITEKTURA

esta tumaenja islamske arhitekture ukljuuju sljedee: koncept Allahove beskonane moi se istie sa diznajnom ponavljanja tema koje simboliziraju beskonanost. Ljudi i ivotnje se rijetko slikaju u dekoratvnoj umjetnosti poto se Allahova djela smatraju nenadmanim. Lie je est motiv, ali esto naslikano na poseban nain ili pojednostavljeno iz navedenog razloga.Arapska kaligrafija slui da pobolja i proiri interijer graevine ispisujui citate iz Kur'ana. Islamska arhitektura se estzo naziva "arhitektura iza vela" zato to prava ljepota lei u unutranjem prostoru (dvorita i prostorije) koji nije vidljiv sa vanjske strane. Nadalje, upotreba velianstvenih oblika kao to su velike kupole, visoke munare i prostrani vrtovi namjenjena je isticanju i izraavanju moi.Specifian prepoznatljivi stil islamske arhitekture se razvio ubrzo nakon vremena Poslanika Muhammeda, i to iz rimskog, egipatskog, persijskog i bizantijskog modela. Jedan od najranijih primera islamske arhitekture je Kupola nad Stijenom, izgraena 691. godine u Jerusalimu. Imao je unutranji nadsvoeni prostor, krunu kupolu i koristio je ponavljajue dekorativne are (arabesku). Velika damija samarra u Iraku, zavrena 847. godine, kombinovala je hipostilizovanu arhitekturu redova i kolona koji su podravali ravnu podlogu ogromne munare koja je bila konstruisana iznad same damije. Aja Sofija u Istanbulu je uticala na islamsku arhitekturu. Kada su Osmanlije osvojili Carigrad od Vizantije, baziliku su pretvorili u damiju (sada muzej) i pripojili elemente bizantijske arhitekture u svoja nova dela (naprimer kupole). Aja Sofija je takoe sluila kao uzor za mnoge osmanske damije kao to su ehzada damija, Sulejmanije damija i Rustem paina damija.

4.1. Elementi islamske arhitekture

Islamska arhitektura se moe identifikovati sa sledeim elementima koji su preuzeti iz prve damije koju je izgradio Muhammed, as, u Medini, kao i iz predislamskih elemanta prisvojenih iz crkvi, hramova i sinagoga. Vizantijska arhitektura je imala veliki uticaj na ranu islamsku arhitekturu sa karakteristinim krunim lukovima, svodovima i kupolama. Velika dvorita (vrtovi) esto spojena sa sredinjim prostorijom u kojoj se obavlja namaz (originalno element sa Poslanikove damije u Medini). Munare ili kule (one si originalno koritene kao osmatranice, kao kod Velike damije u Damasku, odatle potie arapska re nur to znai " svetlost "). Mihrab je udubljenje sa unutranje strane zida i pokazuje pravac Mekke. Ovo je vjerovatno preuzeto od nia iz jevrejskih sinagoga u kojem se postavljala Tora ili iz koptskih crkvi. Svodovi i kupole. Ivani za prelaz izmeu razliitih delova damije. Upotreba ponavljanja geometrijskih oblika i repeticije (arabeska). Upotreba dekorativne islamske kaligrafije, umesto slika koje se smatraju zabranjenim (haram) u arhitekturi damija. Meutim, u svetovnoj arhitekturi, slike su dozvoljene i esto se upotrebljavaju. adrvan (fontana) koji se esto, osim kao ukras, koristi za uzimanje abdesta. Upotreba vedrih boja. Pridavanje vanosti i unutranjem prostoru graevine, kao i spoljnom.

4.4. Osmanlijska arhitektura

Arhitektura Osmanlijskog carstva je u celini specifina i drugaija od ostalih, posebno kada je u pitanju izgradnja damija u stilu Mimara Sinana, kao Sulejmanije damija iz 16. veka. Gotovo 500 godina, Vizantijska arhitektura je uticala na izgradnju crkvi kao to je Aja Sofija, koja je posluila kao primer za mnoge osmanlijske damije kao to je ehzada damija, Sulejmanije damija i Rustem paina damija.Osmanlije su dostigle najvii stepen arhitekture u islamskim zemljama. Oni su posedovali tehnike izgradnje nepreglednog unutranjeg prostora ogranienog " besteinskom ", ali masivnom kupolom, i uspjevali su napraviti perfektan sklad izmeu unutranjeg i spoljanjeg prostora, kao i sklad tame i svetlosti. Islamska religiozna arhitektura se sastojala od izgradnje jednostavnih zgrada sa prostranom dekoracijom, sve dok je nisu preobrazile Osmanlije kroz novi dinamini arhitektonski izraaj koji se ogledao u izgradnji lukova, kupola, polukupola i stubova. Damije, koje su bile male i mrane prostorije sa zidovima pokrivenim arabeskama, su preobraene u svetilite estetike i tehnoloke ravnotee, oplemenjene elegancijom i sa nagovetajem dotad neviene superiornosti.

5. SAVREMENA ISLAMSKA UMETNOST

Slika Damija kralja Faisala u Islamabadu, PakistanOd poetka 18. veka do danas, islamska umetnost je pod rastuim uticajm evropskih stilova , pogotovo u primenjenim umetnostima, gde su usvojeni mnogi zapadnjaki stilovi ili su se prestale razvijati, zadravajui stil iz 18. Ili 19. Veka. Mnoge industrije sa dugim tradicijama, npr grnarstvo u Iranu je gotovo iezao, dok je rad sa mesingom moderan zaleen i slui veinom za proizvodnju predmeta za turiste ili se izvoze kao orijentalna egzotika.Islamske zemlje su razvile modernu savremenu umetnost, iako mnogi umetnici rade sa temama povezanih sa islamom, koriste tradicionalne elemente (npr. kaligrafija), upitno je koje od tih umetnikih dela svrstati pod " islamsku umetnost ".Re je o tretiranju klasinih oblika islamske umetnosti na osnovu savremenih shvatanja estetike. Na taj nain se, npr kaligrafiji daju neki novi oblici koji nisu pre bili poznati ili su bili zanemarivani. Islamska umetnost danas podrazumeva i obraivanje drutvenih tema kroz nove medije, naravno, onih tema koje se veu za aktuelne drutvene probleme.Islamska je umetnost, u svi kretanjima u 20. st, imala posebnu ulogu, jer je uticala da se na Zapadu ponovo i na nov nain, otkrije apstraktno slikarstvo. Danas, specifinost islamske estetike daje posebnu notu konceptualnoj umetnosti. Islamska umetnost danas predstavlja pravo otkrovljenje, pa se i mnogi umetnici koji nisu muslimani inspiriu islamskim oseajem za estetiku. Na Zapadu su danas mnogi umetniki koncepti istroeni. Moe se da se zapadna umetnost pomalo " umorila ", pa se mnogi danas oduevljavaju svjeinom islamskih umetnikih ideja.

8