İşletmenin bir faaliyet (hesap) dönemi içerisinde en az bir kere nakde çevrilebilir dönen varlıklardır.

Çalışma Sermayesi Dönen Sermaye Dönen Varlıklar Dönen Değerler Cari Aktifler Mütedavil Kıymetler olarak ta isimlendirilir.

İşletme sermayesini oluşturan değerler sürekli olarak kendi içerisinde bir nitelik değişimi

içerisinde bulunduğu için bu hesaplar dönen varlıklar ya da işletmenin faaliyetlerini yerine getirmesi için gerekli olan varlıklar olduğu için

işletme sermayesi adını almaktadır.

Bir endüstri işletmesinde nakit olarak bulunan mevcut üretim için gerekli hammadde ve yardımcı maddelerin satın alınması ile ilk

madde ve malzeme stoğuna dönüşür. Daha sonra üretim aşamasında çeşitli giderler yapılarak mamul hale gelir ve mamul stoğunu

oluşturur. Mamul müşterilere peşin ve /veya vadeli satılarak nakit ya da alacağa dönüşür.

Elde edilen nakit ile yapılan giderler ya da borçlanılan tutarlar ödenir.

Tekrar nakit karşılığı ya da borçlanarak üretim için gerekli hammadde ve yardımcı maddelerin

satın alınır üretim süreci ve satış süreci tekrarlanır.

Alacaklar vadesinde tahsil edilerek nakde, menkul kıymetlere, stoklara dönüşür ya da

borçların ödenmesinde kullanılır.

Bir ticaret işletmesinde de nakit olarak bulunan mevcut satılmak üzere ticari malların satın alınması ile ticari mallar stoğuna dönüşür. Daha sonra bu mallar müşterilere peşin ve /veya vadeli satılarak nakit ya da alacağa

dönüşür. Elde edilen nakit ile yapılan giderler ya da

borçlanılan tutarlar ödenir. Tekrar nakit karşılığı ya da borçlanarak ticari mallar satın alınır ve satış süreci tekrarlanır.

Alacaklar vadesinde tahsil edilerek nakde, menkul kıymetlere, stoklara dönüşür ya da

borçların ödenmesinde kullanılır.

Bir hizmet işletmesinde de işletme sermayesinin dönüşümü aynı akışı gösterir.

İşletmenin bilançosunun aktifinde yer alan dönen varlıkları oluşturan ; Hazır Değerler,

Menkul Kıymetler, Alacaklar (Ticari ve Diğer) , Stoklar ve Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir

Tahakkukları hesap kalemlerinden oluşur. Muhasebe Sistemi Genel Tebliği’ne göre

hazırlanan Tekdüzen Bilançolar’ da “1” hesap sınıfını oluşturan hesaplar dönen varlıkların

toplamını verir. Bu toplam işletmenin “ Brüt İşletme

Sermayesi” ni gösterir. Brüt işletme sermayesinden kısa vadeli yabancı kaynakların çıkarılmasından sonra kalan değer

“ Net İşletme Sermayesi” ni belirtir.

KAPSAMI

Net İşletme Sermayesi işletmenin devamlı sermayesi (uzun vadeli

yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar) ile finanse ettiği dönen varlıklar tutarıdır. İşletmenin

emniyet marjını gösterir bu tutarı değerlendirebilmek için cari oranın dikkate

alınması gerekir. Kısa vadeli yabancı kaynaklar ile net işletme sermayesi artırılamaz ancak işletme

faaliyetleri için gerekli fonlar sağlanmış olur.

KAPSAMI

İşletme sermayesi, işletmenin tam kapasite ile çalışabilmesi,

üretimini sürekli olarak yerine getirebilmesi, iş hacmini

genişletebilmesi, yükümlülüklerini yerine getirememe riskini

azaltabilmesi, kredi değerliliğini artırabilmesi, olağanüstü durumlarda mali yönden

zorlanmaması, faaliyetlerini karlı ve verimli bir biçimde yerine getirebilmesi için son derece

önemlidir.

ÖNEMİ

ÖNEMİİzlenen hatalı her bir işletme sermayesi

politikasının işletme üzerinde doğuracağı farklı sakıncalar ortaya çıkar.

Yetersiz veya aşırı işletme sermayesi işletmenin karlılığı ve verimliliği üzerinde olumsuz etkiler

yapar. Dönen varlıklara yapılan harcamaların bir maliyeti bulunur.

Bu maliyet finansman kaynakları açısından ele alındığında; aşırı işletme sermayesi yabancı kaynaklar ile finanse ediliyorsa ek finansman maliyeti , öz kaynaklar ile finanse ediliyorsa alternatif kullanımlardan elde edilecek gelir

kaybına uğranılmasına neden olur.

Eksik ya da fazla işletme sermayesi ister yabancı kaynak ile isterse öz kaynak ile finanse edilsin işletmenin karlılığı üzerinde olumsuz etkisi olacaktır.

İşletme sermayesi yabancı kaynaklar ile finanse ediliyorsa özellikle enflasyonist ortamlarda izlenen sıkı para politikalarına bağlı olarak

banka kredilerinin kısılması ve faiz oranlarının yükselmesi nedeniyle kısa vadeli banka

kredileriyle finanse edilmesine neden olduğu için işletmeyi zor duruma sokar.

ÖNEMİ

Çalışma Sermayesinin ÖnemiFinansal yönetici zamanının büyük bir kısmını,

işletmenin çalışma sermayesinin yönetimine ve günlük faaliyetlere ayırmak zorundadır.

Toplam aktiflerin genel olarak yarıdan fazla cari aktifle ayrılmaktadır.

Satışların büyümesi için cari aktiflerin artırılması gerekmektedir.

Duran varlıklara yapılan yatırımlar bu aktifleri kiralamakla azaltabildiği gibi, stoklardaki ve alacaklardaki yatırım bu şekilde azaltılamaz.

• Hazır değerlerde; nakit yetersizliği, likidite riski artışı, nakit yetersizliği, yükümlülükleri yerine getirememe ve menkul kıymet satış zararı.• Alacaklarda; alacaklarda azalış, satış hacminde daralma, iskontolu tahsilatlarda artış, alacaklarda azalış ve alacak devir hızı artışı.• Stoklarda; yüksek stok devir hızı, düşük kaliteli stok alımı, yüksek tedarik maliyeti ve karşılanamayan talepler.

• Mamul ve hizmet satışlarında; satış hasılatında düşüş, mamul satış veya hizmet sunum fırsatlarının kaçırılması, düşük kaliteli hizmet ve mamul satışı, prestij kaybı, yetersiz satış hacmi, piyasa payı azalması, yüksek maliyet ve faaliyetlere son verme.• Firma değerinde; düşük cari oran, kazanç oranının düşmesi, işletme sermayesi devir hızının yükselmesi ve kısa vadeli yabancı kaynak kullanımında yetersizlik

• Hazır değerlerde; menkul kıymetlerde artış,

atıl fonlar ve aşırı nakit birikimi.

• Alacaklarda; düşük alacak devir hızı,

şüpheli alacaklarda artış, ortalama tahsilat

süresinin uzanması, tahsilatlarda gecikme ve

tahsil edilemeyen alacaklar.

• Stoklarda ; düşük stok devir hızı, niteliği

bozulmuş stoklar, talep azalışı,satış hacmi

daralması, mamul (hizmet) maliyetlerinde artış,

stok bulundurma maliyeti artışı ve düşük satış

hacmi.

• Kaynaklarda; aşırı borçlanma, finansman

maliyeti artışı, finansman riski artışı, kaldıraç

dengesinin bozulması, fırsat maliyetlerinin

değerlendirilmemesi,kaynak etkinliğinin

sağlanmaması ve aşırı finansman giderleri.

• Firma değerinde; cari oranın yükselmesi, kazanç oranının düşmesi, işletme sermayesi devir hızının düşmesi, kar payı düşmesi ve yabancı kaynak kullanım oranının değişmesi

3.Optimum işletme sermayesi yapısı

ne olmalıdır?

1. Optimum işletme sermayesi büyüklüğü

ne olmalıdır?

2. Optimum işletme sermayesi finansmanı

ne olmalıdır?

İşletmenin faaliyetlerini sürdürebilmesi için gerekli olan en düşük dönen varlık tutarı “devamlı işletme sermayesi” ni mevsimlik değişimlere göre değişiklik gösteren ek dönen varlık tutarı da “dalgalı işletme sermayesi” ni belirtir.

Bir işletmede optimum işletme sermayesi yapısı ve büyüklüğünü oluştururken etkili olan faktörleri “ işletme içi faktörler” ve“ işletme dışı faktörler” olmak üzere iki grup altında toplama olanağı bulunur.

ETKİLEYEN İÇ FAKTÖRLER• Üretilen malın ya da sunulan hizmetin niteliği,

• Üretim kapasitesi ve süresi,

• Varlıkların birleşimi,• Teknolojik yeniliklere uyum,

• Finansman maliyeti,• Birim maliyet,• Satış koşulları ve hacmi,• Satış hasılatı,• Kazanç tutarı

• Kazanç oranı,• Kaynakların yapısı,• İşletme sermayesinin finansmanı,• Net işletme sermayesi tutarı,• Toplam kalite yönetimi uygulaması,• İşletme sermayesi performansının denetimi.

ETKİLEYEN DIŞ FAKTÖRLER

Rekabet koşulları, Teknolojik yenilikler ve donanımlar, Tüketici bilinci ve tüketiciyi koruma yasları,

Fiyatlar genel düzeyindeki değişmeler, Konjoktürel hareketler, Para politikaları, Girdi tedarik koşulları, Sektördeki işletmelerin kalite anlayışları Diğer makro politikalar.

* Dönen varlıklara yapılan harcamalar, işletmenin faaliyette bulunduğu sektörün özelliğine bağlı olarak duran varlıklara yapılan yatırım harcamalarından daha az tutarlarda olabilir.

*Dönen varlıklar, daha çok bölümlenebilir olması (hazır değerler, menkul kıymetler,alacaklar, stoklar v.b.) esnek finansman politikalarının izlenmesine olanak sağlar

*Dönen varlıklara yapılan harcamalar kısa vadeli olduğu için kısa süreli tahminlerin yapılmasını ve birkaç aylık sürelerde revize edilebilme olanağı bulunur.

* Dönen varlıklara yapılan harcamalarda likidite büyük önem taşır. Yeterli işletme sermayesi bulunması durumunda kısa sürede değer ve nitelik kaybına uğramadan paraya çevrilme olasılığı yüksektir.

* Dönen varlıklara yapılan harcamalara ait firma riski sınırlıdır.

* Dönen varlıklara yapılan harcamalardan sağlanacak faydalar bir faaliyet dönemi içerisinde görülür.

* Duran varlık yatırımlarından beklenen faydanın sağlanabilmesi, üretim birimlerinin tam kapasite ile çalışabilmesi için işletme sermayesi harcamalarının planlanması ve bu harcamaların yapılması gerekir.

* İşletmenin borçlarının zamanında ödenmesi olanağını sağlayarak işletmenin kredibilitesini artırarak yeni kredi sağlama olanakları yaratır.* Yeterli işletme işletmenin sermaye piyasasında ki menkul kıymetlerine ( hisse senedi, tahvil v.b) yatırım yapacak potansiyel yatırımcılara güven unsuru olur. * Olağanüstü durumlarda ( doğal afetler ve izlenen siyasi politikalar) mali güçlüklere düşmesi önlenmiş olur.

* Yeterli stok bulundurulması durumda müşteri talepleri zamanında karşılanabileceği gibi elverişli kredili satışlar ile satış hacmi genişletilir.

** İşletmenin cari faaliyetleri (dönem net karı+ ayrılan amortismanlar, itfa ve tükenme payları),** Mali yatırımların ve maddi olan ve olmayan duran varlıkların satışı,** İşletmeye yapılan vergi v.b iadeler,** Uzun vadeli yabancı kaynak sağlanması,**Sermaye artırılması (dışarıdan değer getirilmesi).

** Normal faaliyet dönemi veya olağanüstü durumlar sonucunda elde edilen zararlar,** Uzun vadeli yabancı kaynakların ödenmesi,** Sermayenin itfası,** İhraç edilen menkul kıymetlerin itfası, karşılıklar ve kardan ayrılan fonlar,** Yeni mali yatırımların yapılması, maddi

olmayan ve olan duran varlıkların satın alınması

Dönen varlıkların finansmanında kısa ve uzun vadeli çok çeşitli finansman seçenekleri arasında bir seçim yapılması gerekir. İşletme sermayesi bölünebilir olduğu için, işletme sermayesine yapılacak olan harcamalar işletmenin gereksinimlerine göre esnek bir yapı değişikliği gösterir. İşletme sermayesine özgü bu esnekliğe paralel olarak finansmanında kullanılabilecek finansman kaynakları da çeşitlilik gösterir.

Brüt işletme sermayesi ve net işletme sermayesi dikkate alınarak işletmenin

yaralanabileceği kaynaklar “ kısa vadeli yabancı kaynaklar” ve “devamlı

sermaye” olmak üzere iki grup altında toplanabilir.Kısa vadeli yabancı kaynaklar; banka kredileri,

ticari ve diğer borçlar, alınan avanslar, ödenecek vergi ve fonlar, borç ve gider karşılıkları, diğer karşılıklar, gelecek aylara ait gelirler ve gider tahakkuklarından oluşur.

Devamlı sermaye ise; uzun vadeli yabancı kaynaklar (banka kredileri, ticari ve diğer borçlar, alınan avanslar, ödenecek vergi ve fonlar, borç ve gider karşılıkları, diğer karşılıklar, gelecek yıllara ait gelirler ve gider tahakkukları) ile öz kaynaklardan ( ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, kar yedekleri, dağıtılmamış karlar, dönem net karı -geçmiş yılar zararları ve dönem net zararı hariç) oluşur.

İşletme dönen varlıklarının finansmanında kullandığı finansman

kaynağı seçeneklerine göre işletmenin; likidite ve faaliyet rasyoları,

finansal riski ve

karlılığı üzerinde farklı etkileri olur.

Bu etkiler kısa vadeli yabancı kaynak ve devamlı sermaye ile farklı finansman seçeneklerine göre analiz yapılabilir.

Çalışma Sermayesi-Risk ve Karlılık İlişkisi

Oran Orandaki Değişme

Karlılık Üzerinde Etkisi

Risk Üzerinde Etkisi

Cari Aktif Toplam Aktif

Artarsa Karlılık Azalır Risk Azalır

Azalırsa Karlılık Artar Risk Artar

Cari BorçlarToplam Borçlar

Artarsa Karlılık Artar Risk Artar

Azalırsa Karlılık Azalır Risk Azalır

Örnek 1Örnek A.Ş.İhtiyatlı Politika: Hiç cari pasif

bulundurmamakta bunun yerine uzun vadeli borç aldığı cari aktiflerini de yüksek tuttuğu farz edilmektedir.

Normal Politika: Cari pasif, uzun vadeli borç ve cari aktif dengeli seviyede tutulmaktadır

Riskli Politika: Cari pasiflerini yüksek seviyeye çıkarmasına karşılık, uzun vadeli borcun hiç olmadığı cari aktiflerin azaltılmış bulunduğu farzedilmektedir

Örnek A.Ş. Bilançosu

Karlılık ve Risk Arasındaki İlişkiler

İhtiyatlı Normal Riskli

Dönen Varlıklar 61.000 50.000 38.000

Duran Aktifler 50.000 50.000 50.000

Aktif Toplamı 111.000 100.000 88.000

Cari Borçlar %6 25.000 44.000

Uzun Vadeli Borçlar %8 55.500 25.000

Toplam Borçlar 55.500 50.000 44.000

Öz Sermaye 55.500 50.000 44.000

Toplam Pasif 111.000 100.000 88.000

Örnek AŞ. Gelir Tablosu ve Oranları

Satışlar 100.000 100.000 100.000

Faiz ve Vergi Öncesi Kar 15.000 15.000 15.000

Faiz 4.440 3.500 2.640

Vergi Öncesi Kar 10.560 11.500 12.360

Vergi (%50) 5.280 5.750 6.180

Net Kar 5.280 5.750 6.180

Cari Oran 0 2 0,86364

Öz Sermayenin Karlılığı 0,095135 0,115 0,14046

Yabacı Kaynaklar/Toplam Aktif 0,5 0,5 0,5

SEÇENEK 1: Devamlı işletme sermayesi ve duran varlıkların finansmanı devamlı sermaye ile dalgalı işletme sermayesi ise kısa vadeli yabancı kaynaklar ile finanse edilmektedir.

SEÇENEK 2: Duran varlıklar ile dalgalı işletme sermayesinin devamlı sermaye ile devamlı işletme sermayesi ise kısa vadeli yabancı kaynaklar ile finanse edilmektedir.

SEÇENEK 3: Duran varlıkların tümü devamlı sermaye ile dönen varlıkların tümü kısa vadeli yabancı kaynaklar ile finanse edilmektedir.

SEÇENEK 4: Duran varlıkların tamamı dönen varlıkların yarısı devamlı sermaye ile dönen varlıkların geri kalan kısmı kısa vadeli yabancı kaynaklarla finanse edilmektedir.

SEÇENEK 5: Duran varlıkların ile dönen varlıkların tümü devamlı sermaye ile finanse edilmektedir.

S1 S2 S3 S4 S5Dönen Varlıklar 200 200 200 200 200Devamlı İşletme Sermayesi 160 160 160 160 160Dalgalı İşletme Sermayesi 40 40 40 40 40Duran Varlıklar 100 100 100 100 100AKTİF TOPLAMI 300 300 300 300 300Kısa Vadeli Yab.Kay. 40 160 200 100Uzun Vadeli Yab.Kay. 185 65 25 125 225Öz Kaynaklar 75 75 75 75 75PASİF TOPLAMI 300 300 300 300 300

S1 S2 S3 S4 S5S1 S2 S3 S4 S5

Net Satışlar 500 500 500 500 500Faaliyet Giderleri 60 60 60 60 60FVÖK 440 440 440 440 440Finansman Giderleri 86 74 70 80 90KVYK Faiz oranı 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3UVYK Faiz oranı 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4VÖK 354 366 370 360 350Vergi 106 110 111 108 105Vergi oranı 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3Net Kar 248 256 259 252 245

S1 S2 S3 S4 S5C ari O ran 5 1,25 1 2 -Ne t K ar / Ö zkayn ak la r 3,30 3,42 3,45 3,36 3,27Ne t S a tış la r / NİS 3,125 12,5 - 5 2,5Yab an c ı K ayn ak la r / A k tif T o p lam ı 0,75 0,75 0,75 0,75 0,75

NAKİT TUTMANIN EN ÖNEMLİ NEDENİ NAKİDİN LİKİDİTE SAĞLAMASIDIR.

NAKDİN İYİ YÖNETİLMESİ İŞLETMEYE ; FAİZ GELİRİ - EK FONLAR – KARLILIK ARTIŞI SAĞLAR.

ESKİDEN YÖNETİCİLER FAZLA NAKİT BULUNDURMA AMAÇLARINI;

• YATIRIM FIRSATLARINDAN YARARLANMAK, • BEKLENMEYEN OLAYLARA KARŞI TEDBİRLİ OLMAK, • PRESTİJ SAĞLAMAK OLARAK BELİRTİRKEN

GÜNÜMÜZDE NAKİT BULUNDURMA AMAÇLARI ;• NAKİT VE BENZERLERİNİ ETKİN KULLANMAK, • SATIŞLARI ARTIRMAK İÇİN EK FONLAR YARATMAK, • FAİZ V.B. GELİRLER SAĞLAMAKOLARAK BELİRTİLMEKTEDİR.

NAKİT DÖNÜŞÜM SÜRESİ BELİRLENMELİDİR.

NDS = (SGS +ATS) – BÖS ORTALAMA STOKLARSTOKTA GEÇEN SÜRE (SGS) = (YILLIK SATIŞ MALİYETİ/365)

ORTALAMA TİCARİ ALACAKLAR

ALACAKLARIN TAHSİL SÜRE (ATS) = (YILLIK NET SATIŞLAR /365)

ORTALAMA TİCARİ BORÇLAR

BORÇLARI ÖDEME SÜRESİ (BÖS) =

(YILLIK SATIŞ MALİYETİ/365)

FAYDALARI Günlük ödemelerin eksiksiz

yapmak, Vergi,karpayı v.b. ödemelerin

zamanında yapmak, Beklenmeyen durumlarda tedbirli

bulunmak, Alımlarda nakit iskontosundan

yararlanmak, Yatırım fırsatlarını

değerlendirmek, Finans kurumlarına fon sağlamak,

SAKINCALARI Kredi sağlama olanağının ortadan

kalkması nedeniyle ödemelerde peşin ödeme durumunda kalmak,

Riskin yüksek olmasından dolayı kredi maliyetlerinin artması,

Satıcıların kredili satış yapmaktan kaçınmaları,

Alımlardan nakit iskontosundan yararlanamamak,

Para ve sermaye piyasasından daha uygun koşullarda fon sağlayamamak,

Borçların zamanında ödenememesi nedeniyle ek maliyetlerin yüklenilmesi,

Borçların ödenmesi için işletmenin varlığının tehlikeye girmesi

NAKİT BULUNDURMANIN NAKİT BULUNDURMAMANIN

NAKİT BULUNDURMANINNEDENLERİ

İşlem nedeniyle Tedbir nedeniyle Spekülatif nedeniyle

EN AZ NAKİT GEREKSİNİMİNİN BELİRLENMESİNDEKİ FAKTÖRLER

İşletmenin Nakit Giriş ve Çıkışları Arasındaki Zaman Uyumu

Zaman uyumu yoksa ve mevsimlik değişmeler varsa daha fazla nakit bulundurulmalıdır.

İşletmenin Alış ve Satış Koşulları Alışlar vadeli,satışlar peşin ,alacak ve stok devir hızı

yüksekse nakit gereksinimi azalır.İşletmenin Kredi Sağlama Kapasitesi Nakit gereksinimi olduğunda kullanılabilecek kredilerin mevcut olması

maliyeti de düşük olacaktır.

İşletmenin Nakit Giriş ve Çıkışlarında Gerçekleşme Olasılığı

Nakit girişlerin gerçekleşme olasılığı düşük,nakit çıkışların gerçekleşme olasılığı yüksek ve mevsimsel dalgalanmalar v.b. Mevcutsa daha fazla nakit gereksinimi olur.