Sveučilište u Zadru

Odjel za psihologiju

Preddiplomski studij psihologije

Marija Dujmović

ISPITIVANJE ODNOSA GLOBALNOG SAMOPOŠTOVANJA I

PERFEKCIONIZMA

Završni rad

Mentor: dr. sc. Marina Jurkin

Komentor: Doc. dr. sc. Irena Burić

Zadar, 2014.

SADRŢAJ

Saţetak ................................................................................................................................... 1

Abstract .................................................................................................................................. 2

UVOD .................................................................................................................................... 3

Perfekcionizam ................................................................................................................... 3

Samopoštovanje ................................................................................................................. 7

Samopoštovanje i perfekcionizam ...................................................................................... 8

Polazište i cilj ................................................................................................................... 10

PROBLEMI I HIPOTEZE ISTRAŢIVANJA ..................................................................... 11

Sudionici .......................................................................................................................... 12

Mjerni instrumenti ........................................................................................................... 12

Postupak ........................................................................................................................... 13

REZULTATI ....................................................................................................................... 14

Deskriptivni podaci .......................................................................................................... 14

Povezanost dimenzija perfekcionizma sa samopoštovanjem ........................................... 14

Formiranje kategorija ...................................................................................................... 15

Razlike u samopoštovanju kod različitih grupa perfekcionista ....................................... 16

RASPRAVA ........................................................................................................................ 17

Kritički osvrt na istraživanje ............................................................................................ 21

ZAKLJUČCI ....................................................................................................................... 22

LITERATURA .................................................................................................................... 23

1

NASLOV: Ispitivanje odnosa globalnog samopoštovanja i perfekcionizma

Saţetak:

S obzirom na nejednoznačnost rezultata o povezanosti perfekcionizma sa

samopoštovanjem, cilj ovog istraţivanja bio je ispitati kako su dimenzije adaptivnog i

neadaptivnog perfekcionizma povezane s mjerom samopoštovanja te utvrditi postoje li

razlike u razini samopoštovanja izmeĎu različitih grupa perfekcionista te neperfekcionista.

Adaptivni perfekcionisti su osobe koje pred sebe postavljaju visoke, realne i dostiţne

ciljeve koje prilagoĎavaju situaciji, motivirani su ţeljom za uspjehom, a osjećaj vlastite

vrijednosti kod njih je neovisan o ishodu. Neadaptivni perfekcionisti si postavljaju nerealne

i nedostiţne ciljeve, izrazito su rigidni, motivirani strahom od neuspjeha i usmjereni na

izbjegavanje pogrešaka, a kod neuspjeha su izrazito samokritični. Neperfekcionisti postiţu

niske rezultate na obje dimenzije perfekcionizma. Krenulo se od pretpostavke da postoji

pozitivna povezanost samopoštovanja s adaptivnim perfekcionizmom, te negativna

povezanost samopoštovanja s neadaptivnim perfekcionizmom, te da će se grupe

perfekcionista i neperfekcionisti razlikovati s obzirom na samopoštovanje (adaptivni

perfekcionisti će imati najveće, a neadaptivni perfekcionisti najmanje samopoštovanje).

Istraţivanje je provedeno na prigodnom uzorku od 87 učenika gimnazija i strukovnih

škola. Korišteni su sljedeći mjerni instrumenti: Upitnik općih podataka, Rosenbergova

skala samopoštovanja (RSES) te Skala pozitivnog i negativnog perfekcionizma (PNPS).

Rezultati su ukazali na postojanje značajne pozitivne povezanosti adaptivnog

perfekcionizma i samopoštovanja, kao i značajne negativne povezanosti neadaptivnog

perfekcionizma i samopoštovanja. Isto tako, jednosmjernom analizom varijance utvrĎena

je statistički značajna razlika izmeĎu različitih grupa perfekcionista (adaptivni, neadaptivni

perfekcionisti, neperfekcionisti) u mjerama samopoštovanja. Pokazalo se da neadaptivni

perfekcionisti imaju značajno niţu razinu samopoštovanja u usporedbi s adaptivnim

perfekcionistima i neperfekcionistima, dok izmeĎu te dvije grupe nije bilo razlike.

Ključne riječi: adaptivni perfekcionizam, neadaptivni perfekcionizam, samopoštovanje.

2

TITLE: Relationship between global self-esteem and perfectionism

Abstract:

Relatively small number of research investigated the relationship of self-esteem

with perfectionism. Therefore, the aim of this study was to investigate the relationship of

adaptive and nonadaptive perfectionism with measure of self-esteem and to examine if

there are differences in perfectionism between various groups of perfectionists in level of

self-esteem. Adaptive perfectionists are people who set for themselves high but realistic

and achievable goals which are adjusted to situation, they are motivated by the desire for

success, and their sense of self-worth is independent of their performace. Negative

perfectionists set for themselves non-realistic and unachievable goals, they are extremely

rigid, motivated by the fear of failure, focused on avoiding mistakes, and extremely self-

critical at failure. Nonperfecionists achieve low scores on both dimensions of

perfectionism. It was assumed that there is a positive relationship of self-esteem with

adaptive perfectionism and a negative relationship of self-esteem with nonadaptive

perfectionism. It was also assumed that groups of perfectionism differ in self-esteem

(adaptive perfectionists have the highest and maladaptive perfectionists the lowest level of

self-esteem). The survey was conducted on a convenient sample of 87 students of high-

school students. The following instruments were used: Demographic data questionnaire,

Positive and Negative Perfectionism Scale (PNPS) and Rosenberg Self-Esteem Scale

(RSES). The results showed significat positive relationship of adaptive perfectionism with

self-esteem, and significant negative relationship of nonadaptive perfectionism with self-

esteem. Also, results of one-way ANOVA showed statistically significant differences in

self-esteem among groups of perfectionists (adaptive perfectionists, nonadaptive

perfectionists, nonperfectionists). Nonadaptive perfectionists had lower levels of self-

esteem than adaptive perfectionists and nonperfectionists, while there was no such

difference between adaptive perfectionists and nonperfectionists.

Keywords: adaptive perfectionism, nonadaptive perfectionism, self-esteem.

3

UVOD

Današnje društvo pred pojedinca stavlja dosta visoke zahtjeve u različitim

područjima njegova djelovanja. Promatrajući svijet oko sebe, vidljivo je kako se zahtjevi

za savršenstvom nalaze u gotovo svim aspektima ljudskih ţivota: od djece se još od vrlo

rane dobi očekuje dobivanje odličnih ocjena i upis na prestiţne fakultete, djevojkama se

nameću ideali ljepote poput mršavosti, od sportaša se očekuje snaga i izdrţljivost s

krajnjim ciljem osvajanja medalja i dobivanja priznanja, a od roditelja savršeno korektan

odgoj djece. Zaključak je da se od ljudi očekuje teško ostvarivo savršenstvo, što

posljedično stvara poteškoće u svakodnevnom funkcioniranju i predstavlja prijetnju

samopoštovanju.

Perfekcionizam

Perfekcionizam je široko poznat psihološki konstrukt za koji ne postoji jedna

sveobuhvatna definicija, već mnoštvo njih. Još je davne 1965. godine Adler, kao jedan od

prvih autora koji spominje perfekcionizam, iznio mišljenje da je teţnja za savršenstvom

uroĎena tendencija svakog čovjeka, te da pojedinac teţi dostići odreĎene ciljeve kako bi se

posljedično osjećao snaţnijim, boljim ili kompletnijim (Saya, 2006). Ipak, najjednostavniju

definiciju ovog konstrukta ponudili su Flett i Hewitt (2002) definirajući perfekcionizam

kao teţnju za savršenstvom i nepogrešivosti u svim aspektima ţivota.

S obzirom da je perfekcionizam danas relativno poznat fenomen, koji se meĎu

laicima najčešće doţivljava kao nepoţeljna osobina s negativnim konotacijama, ne čudi da

se osoba opisana kao perfekcionist promatra kao pretenciozna, sklona pretjerivanju, nikada

zadovoljna i često pesimistična. Ipak, kako će se na perfekcionizam gledati ovisi o

kontekstu, osobnim iskustvima i stavovima koje pojedinci imaju, pa perfekcionizam moţe

biti i poţeljna i nepoţeljna osobina.

Kao i laici, i znanost se susreće s problemom konceptualizacije pojma

perfekcionizma, pa različiti teoretičari definiraju perfekcionizam na različite načine, što

vraća na početnu problematiku oko definiranja perfekcionizma. Najveće neslaganje vlada

oko toga je li perfekcionizam jednodimenzionalan ili višedimenzionalan konstrukt, te

ukoliko se na njega gleda kao na višedimenzionalan, koje su to dimenzije koje ga odreĎuju.

Isto tako sporno pitanje je i ono vezano za perfekcionizam kao adaptivnu, pozitivnu

(poţeljnu) ili pak neadaptivnu, negativnu (nepoţeljnu) osobinu.

4

Još u 18. st. je Marquis Louis Fontanes (prema Bilić, 2011) napisao da je „želja za

savršenstvom najteža bolest koja je ikada zadesila ljudski um“, a i mnogi drugi autori

podrţavaju takva vjerovanja usmjeravajući se na negativne aspekte perfekcionizma.

Teoretičari koji su djelovali u drugoj polovici prošlog stoljeća na perfekcionizam su

najčešće gledali kao na jednodimenzionalnu, neadaptivnu osobinu koja se negativno

manifestira na kognitivnom, emocionalnom i ponašajnom planu. Kod ovakvih definicija

velik se naglasak stavlja na kognitivne faktore poput iracionalnih misli i disfunkcionalnih

stavova. Beck, Rush, Shaw i Enery (1979) iznijeli su da je perfekcionizam kognitivno

disfunkcionalna osobina koju karakterizira dihotomno mišljenje i pretjerana generalizacija.

Osim toga, Burns (1980., prema Ashby i Rice, 2002) daje potvrdu za činjenicu da nerealni

i nedostiţni ciljeve perfekcionista dovode do lošije izvedbe i uratka, kao i do lošijeg

zdravlja, depresivnosti, sniţenog samopoštovanja te problematičnih i loših meĎuljudskih

odnosa. UtvrĎena je i jasna povezanost perfekcionizma s anksioznosti, depresivnosti,

samoubojstvom, poremećajima ličnosti i drugim povezanim simptomima (Flett, Hewitt i

Russo, 1994), a Horney (1950, prema Stoeber, Harris i Moon, 2007) navodi kako se

perfekcionizam odnosi na opsjednutost ciljevima koje je nemoguće postići, te na

odreĎivanju svoje vrijednosti u terminima tih ciljeva.

Ovakve definicije perfekcionizma s usmjeravanjem isključivo na negativne aspekte

nisu se odrţale, a posljednjih dvadesetak godina naglo je porastao interes za istraţivanjem

perfekcionizma i njegovih korelata. Iz tog je razloga i došlo do napretka u razumijevanju

perfekcionizma kao koncepta. U tom periodu pokušalo ga se što bolje mjeriti i definirati i

kao posljedica toga perfekcionizam je shvaćen kao sloţeniji konstrukt nego prije. Novija

istraţivanja dokazuju da ovaj konstrukt nije jednodimenzionalan nego višedimenzionalan,

uz naglasak na postojanje i adaptivnih aspekata (Frost, Marten, Lahart i Rosenblate, 1990;

Hewitt i Flett, 1991; Terry-Short, Owens, Slade i Dewey, 1995). Pojavljuje se čitav niz

autora koji se odmiču od tradicionalnog shvaćanja perfekcionizma kao

jednodimenzionalne patološke osobine.

Frost i suradnici (1990) navode nekoliko ključnih aspekata perfekcionizma, poput

pretjerano visokih osobnih standarda, pretjerane zabrinutosti oko pogrešaka u izvedbi,

sumnje u kvalitetu vlastite izvedbe ili pretjeranog naglašavanja reda, preciznosti,

organizacije i očekivanja od strane roditelja. TakoĎer, navodi se pretjerana samokritičnost i

prevelika usmjerenost na pogreške, a upravo je to ono što perfekcioniste čini toliko

osjetljivima za razvoj različitih psihičkih poremećaja.

5

S druge strane, Hewitt i Flett (1991) razlikuju tri osnovne dimenzije

perfekcionističkog ponašanja: perfekcionizam usmjeren na sebe, koji podrazumijeva

postavljanje vlastitih visokih standarda i motivaciju za postizanjem tih standarda kako bi se

izbjegla samokritičnost; socijalno očekivani perfekcionizam, koji se odnosi na vjerovanje

osobe da drugi imaju visoka očekivanja od nje, što kod osobe potiče motiviranost strahom

od neuspjeha i negativne evaluacije od strane drugih ljudi te perfekcionizam usmjeren na

druge, koji uključuje pojedinčeva visoka očekivanja prema drugim ljudima i strogu

evaluaciju njihova ponašanja. Slaney, Ashby i Trippi (1995) uočili su problematiku i ovog

i prethodno navedenog teorijskog pristupa perfekcionizmu (Frost i sur., 1990) zbog

činjenice da su te teorijske pretpostavke proizašle iz pogleda na perfekcionizam kao na

preteţito negativnu i problematičnu osobinu. Uzimajući u obzir višedimenzionalnost

perfekcionizma, Slaney i suradnici (1995) uključuju u svoju teoriju i pozitivne i negativne

aspekte perfekcionizma.

Hamachek je 1978. godine pronašao razliku izmeĎu neurotičnih perfekcionista i

normalnih perfekcionista. Neurotični perfekcionisti postavljaju sami sebi ekstremno visoke

standarde, ali kada se oni postignu izostaje osjećaj zadovoljstva. Takvim pojedincima se

svaki napor čini nedovoljno dobrim i uvjereni su da moraju i trebaju bolje. Isto tako, oni su

motivirani strahom od neuspjeha i zabrinutošću zbog mogućeg razočaranja značajnih

drugih. S druge strane, normalni perfekcionisti imaju takoĎer ekstremno visoke ciljeve, ali

su oni realistični i ostvarivi, a njihovo dostizanje ili ostvarivanje dovodi do osjećaja

uspjeha i zadovoljstva. Takve osobe na ovakav način unaprjeĎuju svoje samopoštovanje i

uţivaju u vlastitim sposobnostima te cijene dobro obavljen posao (Hamachek, 1978).

Kasniji autori potvrdili su postojanje dviju dimenzija perfekcionizma koje se koriste

i za razdvajanje dvije grupe perfekcionista od neperfekcionista. Riječ je o adaptivnim i

neadaptivnim perfekcionistima nasuprot kojih se nalaze neperfekcionisti. Istraţivanja

pokazuju da adaptivni perfekcionisti imaju više pozitivnih karakteristika nego neadaptivni

perfekcionisti, i to na području samopoštovanja, pozitivnih afekata i akademskog uspjeha

(Rice i Slaney, 2002). Ovakvo odvajanje dviju dimenzija perfekcionizma posluţilo je kao

temelj i za buduća odvajanja adaptivne od neadaptivne dimenzije (Rice i Slaney, 2002) ili

pozitivne od negativne dimenzije (Frost i sur., 1990) perfekcionizma. Meta analiza do tada

provedenih istraţivanja takoĎer je dokazala opravdanost razlikovanja upravo dvije

dimenzije perfekcionizma: pozitivnog i negativnog, odnosno adaptivnog i neadaptivnog

perfekcionizma (Stoeber i Otto, 2006)

6

S obzirom da je potrebno jasno razlikovati adaptivni i neadaptivni perfekcionizam,

potrebno je i koristiti skalu perfekcionizma kojom bi se mogla utvrditi povezanost s

različitim pozitivnim i negativnim aspektima. Terry-Short i suradnici su 1995.godine

predloţili teorijsku podlogu koncepcije prema kojoj razlika izmeĎu dva oblika

perfekcionizma ne leţi u samom ponašanju, već u motivaciji. Tako je adaptivni

perfekcionizam vezan za teţnju za postizanjem uspjeha, odnosno u vezi je s ponašanjem

koje dovodi do pozitivnog ishoda, dok se neadaptivni perfekcionizam veţe uz motivaciju

za izbjegavanjem neuspjeha i negativnog ishoda (Terry-Short i sur., 1995). Oni su

konstruirali ljestvicu pozitivnog i negativnog perfekcionizma (Positive and Negative Scale,

PNPS) koja se sastoji od 40 čestica, gdje se 20 odnosi na pozitivan, a 20 na negativan

perfekcionizam. Ovi autori na perfekcionizam su gledali iz biheviorističke perspektive,

odnosno svoju teorijsku podlogu oblikovali su prema Skinnerovoj teoriji motivacijskog

potkrepljenja. S obzirom na teoriju motivacijskog potkrepljenja svoj dvoprocesni model

perfekcionizma postavili su Slade i Owens (1998). Oni naglašavaju vaţnost posljedica

ponašanja, dok sam oblik ponašanja i nije toliko bitan. Kod pozitivnog ili adaptivnog

perfekcionizma ponašanje je usmjereno na postizanje visokih ciljeva radi postizanja

pozitivnih posljedica tj. dobivanja pozitivnog potkrepljenja. S druge strane, kod negativnog

ili neadaptivnog perfekcionizma, ponašanje je usmjereno na izbjegavanje negativnih

posljedica pa je takvo ponašanje potaknuto negativnim potkrepljenjem. Zaključak je da se

u osnovi nalazi različita motivacija za postizanjem istih, visokih ciljeva, a obje grupe

perfekcionista teţe istom - savršenstvu. Osim navedenih, još neke od karakteristika

adaptivnih perfekcionista su postavljanje visokih, realnih i dostiţnih ciljeva, usmjerenost

na ispravno izvršavanje zadatka, opuštenost, prilagoĎavanje situaciji, fleksibilnost ali i

paţljivost pri rješavanju zadataka, osjećaj vlastite vrijednosti neovisan o ishodu situacije,

organiziranost koja vodi do izvršavanja zadataka na vrijeme, zadovoljstvo nakon

postignutog cilja, te razočarenje i ulaganje daljnjeg napora ukoliko cilj nije postignut (Enns

i Cox, 2002). Kod adaptivnih perfekcionista neuspjeh nije toliko presudan za daljnje

funkcioniranje osobe. Negativni perfekcionisti, s druge strane, skloni su imati nerealne i

nedostiţne ciljeve, pokazuju veliko nezadovoljstvo nakon neuspjeha koje narušava njihovo

funkcioniranje, te su pretjerano samokritični, rigidni i anksiozni pri rješavanju zadataka

(Lauri Korajlija, 2005). Njihov osjećaj vlastite vrijednosti ovisan je o ishodu, a čak i kad

postignu uspjeh nezadovoljni su uloţenim trudom i u uvjereni su da su mogli bolje (Enns i

Cox, 2002).

7

Istraţivanja koja su primjenjivala skalu pozitivnog i negativnog perfekcionizma

(PNPS) uglavnom su pokazivala blagu pozitivnu povezanost pozitivnog i negativnog

perfekcionizma (Lauri Korajlija, 2005). To je i očekivano - obje dimenzije perfekcionizma

odnose se na isti konstrukt, te sadrţe istu komponentu postavljanja visokih ciljeva.

TakoĎer, utvrdilo se postojanje svih mogućih kombinacija odnosa tih dvaju aspekata:

osoba moţe imati nisku ili visoku razinu oba aspekta perfekcionizma, ili imati jače izraţen

jedan od dva aspekta (Terry-Short i sur., 1995). To ukazuje na nezavisno djelovanje te

dvije mjere koje odlikuju različite skupine perfekcionista.

Dobro je takoĎer naglasiti da je za razvoj perfekcionizma ključno vrlo osjetljivo

razdoblje adolescencije. Prema integrativnom modelu kojeg predlaţu Flett i Hewitt (2002),

perfekcionizam se razvija upravo u tom periodu ţivota, i to pod utjecajem dvije skupine

faktora: vanjskih faktora (roditeljski utjecaj, okolinski utjecaji) i osobnih faktora

(temperament, privrţenost), a razlike u njihovoj izraţenosti dovode do različito razvijenih

pojedinih dimenzija perfekcionizma. Osim roditeljskog stila odgoja, koji ima vaţnu ulogu

u razvoju perfekcionizma, potrebno u obzir uzeti i druge vaţne osobe u ţivotu adolescenta

(vršnjake, nastavnike) te socio-kulturalne faktore koji potiču perfekcionizam. Model ne

zanemaruje ni trenutne ţivotne uvjete (primjerice zahtjevnu školu koju pojedinac pohaĎa)

koji mogu dodatno potaknuti razvoj perfekcionizma.

Samopoštovanje

Samopoštovanje je središnji aspekt samopoimanja, dok se samopoimanje odnosi na

psihološki konstrukt definiran kao fenomenološka organizacija iskustva pojedinca i ideja o

njemu samom u svim aspektima njegova ţivota (Combs, 1981; prema Lacković-Grgin,

1994). Samopoštovanje je dakle rezultat formiranja pojma o sebi, odnosno vrednovanje ili

evaluacija sebe na pozitivan ili na negativan način. Odnosi se na ono što osoba vjeruje o

sebi, odnosno na njezin način viĎenja sebe. S obzirom da je poznato kako vjerovanja

pojedinca o samom sebi utječu na njegove odluke i akcije u ţivotu, ne čudi da je

samopoštovanje vrlo bitno za subjektivni doţivljaj uspješnosti u različitim područjima kao

i zadovoljstvo ljudi općenito. Spoznaja koju ljudi imaju o sebi pomaţe im da objasne svoja

sadašnja i prošla ponašanja te da predvide neka buduća ponašanja. Pozitivno viĎenje sebe

tako obično vodi ka konstruktivnom i socijalno poţeljnom ponašanju, dok negativno moţe

dovesti do devijantnog i socijalno neadekvatnog ponašanja (Marsh i sur., 1984; prema

Lacković-Grgin, 1994).

8

Samopoštovanje je primarni indikator pozitivne prilagoĎenosti pojedinca, pa je zato

zanimljivo za istraţivanja u različitim područjima psihologije. U psihologiju ga uvodi

James 1892. godine, a njegova shvaćanja imala su utjecaj na formuliranje teorija, pa tako

različiti autori definiraju samopoštovanje na različite načine, ovisno o teorijskom polazištu,

korištenim mjernim instrumentima, načinu istraţivanja, ispitanicima itd. Rosenberg (1965;

prema Bezinović, 1988) definira samopoštovanje kao pozitivan ili negativan stav prema

sebi. Ljestvica samopoštovanja koju je razvio (Rosenberg Self-Esteem Scale, RSES)

temeljena je na samoiskazu i procjeni globalnog samopoštovanja, tj. općeg evaluativnog

stava o sebi. Navedeno se odnosi zapravo na stupanj uvjerenosti osobe u vlastite

sposobnosti, vlastitu uspješnost, vaţnost ili vrijednost (Grolnick i Beiswenger, 2006;

prema Burić, Macuka, Sorić i Vulić-Prtorić, 2008). Osobe koje imaju visoko

samopoštovanje same sebe uvaţavaju i cijene, smatraju se vrijednima te imaju pozitivno

mišljenje o sebi. S druge strane, osobe s niskim samopoštovanjem najčešće se ne

prihvaćaju, često se podcjenjuju i imaju negativno mišljenje o sebi. Kada se govori o

samopoštovanju takoĎer je, kao i za perfekcionizam, nuţno u obzir uzeti razdoblje ţivota u

kojem se osoba nalazi. Poznato je kako je razdoblje adolescencije osjetljivo razdoblje, pa

se znanstvenici i danas bave pitanjem načina na koji adolescenti doţivljavaju sebe te kako

ta slika utječe na njihovu uspješnost. U adolescenciji zbog kognitivnog razvoja dolazi do

povećane svijesti koju osoba ima o sebi, o vlastitim osobinama i o stavovima koje drugi

imaju o njoj. Navedeno rezultira sniţenim samopoštovanjem, posebice kod djevojaka

(Abramowitz, Petersen i Schulenberg, 1981; prema Vasta, Haith i Miller, 1995).

Rosenberg (1979; prema Lacković-Grgin, 1994) iznosi rezultate svojih pregleda o

samopoštovanju i pokazuje da samopoštovanje opada u srednjoj adolescenciji, a da se s

dobi, točnije u periodu kasne adolescencije oporavlja, tj. raste. To donekle potvrĎuje i Berk

(2006) navodeći da pad samopoštovanja počinje u ranoj adolescenciji.

Samopoštovanje i perfekcionizam

S obzirom da perfekcioniste povezuje činjenica da u svakom trenutku ţele biti

savršeni, ne čudi što i najmanje razočarenje uveliko utječe na njihovo samopoštovanje. Iz

navedenog je vidljivo postojanje veze izmeĎu ova dva konstrukta. Ta povezanost privlači

paţnju istraţivača tek od početkom ovog stoljeća i još uvijek nije potpuno razjašnjena. Još

uvijek postoji velik broj kontradiktornosti oko toga koje dimenzije perfekcionizma se

nalaze u vezi sa samopoštovanjem. Stroeber i Otto (2006) su pronašli jasan odnos izmeĎu

samopoštovanja i oba aspekta perfekcionizma utvrdivši da je adaptivni perfekcionizam

9

povezan s većim samopoštovanjem, a neadaptivni s niţim te da neperfekcionisti imaju niţe

samopoštovanje od adaptivnih perfekcionista. Accordino, Accordino i Slaney (2000)

takoĎer su pronašli pozitivnu povezanost adaptivne dimenzije perfekcionizma sa

samopoštovanjem, dok je ta povezanost s neadaptivnom dimenzijom perfekcionizma

negativna. Mnogi drugi autori su to potvrdili (Ashby i Rice, 2002; Molnar, 2006).

Dakle, bez obzira na teškoće pri donošenju jednoznačnog zaključka oko meĎusobne

povezanosti aspekata perfekcionizma i samopoštovanja, većina autora zaključuje da

adaptivni perfekcionisti, s obzirom da prihvaćaju sebe bez obzira na uspjeh ili neuspjeh, te

imaju veće procjene vlastite kompetencije i zadovoljstva učinkom, imaju i veće

samopoštovanje. Neadaptivni pak perfekcionisti zbog percepcije vlastite nekompetentnosti,

pretjerane samokritičnosti kod neuspjeha kao i uspjeha, imaju i niţe samopoštovanje.

Procjenu vlastite sposobnosti pri obavljanju nekog zadatka koja utječe na procjenu

kompetentnosti nazivamo samoefikasnošću (Bandura, 1986, prema Gotwals i sur., 2003).

Samoefikasnost, zajedno s prihvaćanjem sebe bez obzira na uspjeh ili neuspjeh uvelike

utječe na pojedinčevo samopoštovanje, pa moţemo reći kako ono kod neadaptivnih

perfekcionista poprilično zakazuje. Neperfekcionisti imaju niske razine i pozitivnog i

negativnog perfekcionizma, pa je kod njih utvrĎeno postojanje niţeg samopoštovanja nego

kod adaptivnih perfekcionista, ali više nego kod neadaptivnih perfekcionista (Canter,

2003).

10

Polazište i cilj

Nakon uvodnog dijela u kojem je dato objašnjenje koncepata perfekcionizma i

samopoštovanja, moţe se zaključiti da meĎu njima postoji odreĎena povezanost.

Povezanost perfekcionizma sa samopoštovanjem još uvijek nije jednoznačno potvrĎena,

upravo iz razloga što ne postoji visoko slaganje oko dimenzija kojima se moţe pojasniti.

MeĎutim, istraţivanja u posljednje vrijeme često pokazuju postojanje dva aspekta ili dvije

dimenzije perfekcionizma: adaptivnog i neadaptivnog. TakoĎer, s obzirom da je

samopoštovanje najviše ugroţeno u razdoblju srednje adolescencije (Berk, 2006), kao i da

je za razvoj perfekcionizma značajno razdoblje adolescencije (Flett i Hewitt, 2002),

nameće se kao istraţivački zadatak provjera veze ova dva konstrukta u periodu srednje

adolescencije. Cilj ovog istraţivanja bio je ispitati povezanost dimenzija perfekcionizma sa

samopoštovanjem kao i utvrditi razlike u razini samopoštovanja izmeĎu grupa adaptivnih i

neadaptivnih perfekcionista i neperfekcionista. Pretpostavka je bila da će izmeĎu

perfekcionizma i samopoštovanja postojati povezanost i to pozitivna kod adaptivnih i

negativna kod neadaptivnih perfekcionista. Osim toga, očekivalo se da će adaptivni

perfekcionisti imati veće samopoštovanje i od neadaptivnih perfekcionista i od

neperfekcionista dok će neadaptivni perfekcionisti imati niţe samopoštovanje od

neperfekcionista.

11

PROBLEMI I HIPOTEZE ISTRAŢIVANJA

S obzirom na postavljeni cilj istraţivanja, formulirani su sljedeći problemi i hipoteze:

1. Ispitati povezanost globalnog samopoštovanja i dimenzija perfekcionizma u

razdoblju srednje adolescencije.

Hipoteza 1. S obzirom na rezultate prijašnjih istraţivanja pretpostavljalo se da će adaptivni

aspekt perfekcionizma biti pozitivno povezan sa samopoštovanjem, a neadaptivni aspekt

perfekcionizma negativno.

2. Ispitati postoje li razlike u samopoštovanju izmeĎu adaptivnih i neadaptivnih

perfekcionista te neperfekcionista.

Hipoteza 2: Očekivano je da će adaptivni perfekcionisti imati više samopoštovanje od

neadaptivnih perfekcionista i neperfekcionista. Neadaptivni perfekcionisti će imati niţe

samopoštovanje od neperfekcionista.

12

METODOLOGIJA ISTRAŢIVANJA

Sudionici

Istraţivanje je provedeno na prigodnom uzorku od 117 učenika srednjih škola s

područja Zadra (N=88) i Dugog Sela (N=29). S obzirom na postavljeni cilj i način

formiranja kategorija, iz ukupnog uzorka izdvojeno je 87 učenika (Zadar: N=69, Dugo

Selo: N=18) od kojih 74% (N=64) pohaĎa gimnazije, a 26% (N=23) strukovne škole.

Sudionici istraţivanja bili su učenici drugih (N=72, 83%) i trećih (N= 15, 17%) razreda

srednje škole, od čega 42 mladića i 45 djevojaka. Dob ispitanika kreće se u rasponu od 15-

17 godina pri čemu prosjek dobi iznosi M=16,11, a raspršenje SD=0,52.

Mjerni instrumenti

1.) Upitnik općih podataka koji se sastojao od pitanja kojima su prikupljeni podaci o

spolu, dobi, razredu, školi i gradu u kojem osoba ţivi.

2.) Samopoštovanje je mjereno Rosenbergovom skalom samopoštovanja (RSES –

Rosenberg Self-Esteem Scale, 1965). To je skala Likertovog tipa, sastoji se od 10

čestica, od kojih je 5 definirano u pozitivnom, a 5 u negativnom smjeru. Zadatak

sudionika je da na skali od pet stupnjeva navedu koliko se slaţu sa svakom

tvrdnjom gdje 1 označava= 'uopće se ne slaţem', a 5 ='u potpunosti se slaţem'.

Raspon mogućih vrijednosti je od 10 do 50, a veći rezultat označava više

samopoštovanje. Skala pretpostavlja postojanje globalnog samopoštovanja, tj. mjeri

što pojedinac misli općenito o sebi i u tu je svrhu najčešće korišten mjerni

instrument. Ranija istraţivanja pokazala su veliku pouzdanost skale, Cronbach

alpha koeficijent za različite uzorke iznosi od α= .77 do α= .88 (Jelić, 2003). U

našem istraţivanju on iznosi α= .87, što je dobra i očekivana unutarnja

konzistencija. Primjer čestice: „Osjećam da sam isto toliko sposoban kao i drugi“.

3.) Perfekcionizam je mjeren Ljestvicom pozitivnog i negativnog perfekcionizma

(PNPS – Positive and Negative Perfectionism Scale; Terry-Short i sur., 1995).

Skala sadrţi 40 čestica pri čemu se 20 odnosi na pozitivan, a 20 na negativan

13

perfekcionizam. Zadatak sudionika je da odrede stupanj slaganja svakom tvrdnjom

na ljestvici od pet stupnjeva gdje 1 znači= 'uopće se ne slaţem', a 5 ='u potpunosti

se slaţem'. Zbrajanjem procjena dobivamo dva rezultata: pozitivni perfekcionizam

koji predstavlja zbroj procjena na 20 tvrdnji pozitivnog perfekcionizma, te

negativan perfekcionizam koji predstavlja zbroj procjena na 20 tvrdnji negativnog

perfekcionizma. Viši rezultat na podskalama označava veći pozitivan, tj. negativan

perfekcionizam. Ako pojedinac ima nizak rezultat na obje subskale, pripada skupini

neperfekcionista. Obje subskale imaju zadovoljavajuću unutarnju konzistenciju

koja za pozitivan perfekcionizam iznosi α= .85 , a negativni α= .83 . Primjer čestice

adaptivnog perfekcionizma: „Osjećam duboko zadovoljstvo kada usavršim svoju

izvedbu“, a primjer čestice neadaptivnog perfekcionizma: „Nezadovoljan sam

sobom ako se cijelo vrijeme ne trudim postići nešto više“.

Postupak

Ispitivanje je provedeno grupno, u više navrata, tijekom prosinca 2013. godine i

siječnja 2014. godine, u prostorijama gimnazija Vladimira Nazora i Jurja Barakovića u

Zadru, prostorijama gimnazije Dugo Selo u Dugom Selu, kao i u prostorijama Pomorske

škole u Zadru. U uputi je naglašeno da je ispitivanje anonimno i povjerljivo, te da će se

podaci koristiti isključivo u istraţivačke svrhe, a sudionike se zamolilo za suradnju i

iskrenost.

14

REZULTATI

Deskriptivni podaci

Prosječni rezultati ispitanika na skali adaptivnog i neadaptivnog perfekcionizma su

prikazani u Tablici 1.

Tablica 1

Prosječne vrijednosti i raspršenje za mjere adaptivnog i neadaptivnog perfekcionizma i

samopoštovanja izračunate na ukupnom uzorku

Napomena: N-broj ispitanika, M-aritmetička sredina, SD-standardna devijacija

S obzirom na teoretski raspon skale od 20 do 100, vidljivo je da je adaptivni

perfekcionizam (M=67,50) više izraţen, dok je neadaptivni perfekcionizam nešto manje

izraţen (M=49,53). Samopoštovanje je umjereno visoko (M=36,89) s obzirom na teoretski

najvišu vrijednost ljestvice koja iznosi 50 (iznosi 74%).

Povezanost dimenzija perfekcionizma sa samopoštovanjem

Da bi se moglo odgovoriti na prvi problem, izračunate su korelacije izmeĎu

samopoštovanja, adaptivnog perfekcionizma i neadaptivnog perfekcionizma.

Tablica 2

Koeficijenti korelacije izmeĎu samopoštovanja i dimenzija perfekcionizma (N=87)

Napomena: **p< ,05

Dobivena je pozitivna korelacija samopoštovanja i adaptivnog perfekcionizma te negativna

korelacija samopoštovanja i neadaptivnog perfekcionizma, što bi značilo da što osoba ima

veći adaptivni perfekcionizam, ima i veće samopoštovanje i obratno.

N M SD

Adaptivni

perfekcionizam 87 67,50 9,66

Neadaptivni

perfekcionizam 87 49,53 9,84

Samopoštovanje 87 36,89 7,88

Adaptivni

perfekcionizam

Neadaptivni

perfekcionizam

Samopoštovanje .36** -.71**

15

Povezanost izmeĎu adaptivnog i neadaptivnog perfekcionizma nije statistički značajna

(r = -0,12, p>0,05).

Formiranje kategorija

Grupe perfekcionista kao i grupa neperfekcionista formirane su na način da su se

rezultati na adaptivnom i neadaptivnom perfekcionizmu podijelili prema medijanu koji za

adaptivni perfekcionizam iznosi C=70, a za neadaptivni perfekcionizam C=52. Tako su u

skupinu adaptivnih perfekcionista uključeni svi ispitanici koji su se našli iznad medijana za

adaptivni perfekcionizam (C>70) i ispod medijana za neadaptivni perfekcionizam (C<52).

Neadaptivni perfekcionisti su svi oni koji postiţu rezultat iznad medijana (C>52) za

neadaptivni perfekcionizam, a ispod medijana (C<70) za adaptivni perfekcionizam, dok su

u kategoriju neperfekcionista stavljeni svi ispitanici koji su ispod medijana i adaptivnog

(C<70) i neadaptivnog (C<52) perfekcionizma. Drugim riječima; adaptivni perfekcionisti

su oni s visokim pozitivnim i niskim negativnim perfekcionizmom, neadaptivni

perfekcionisti oni s niskim pozitivnim i visokim negativnim perfekcionizmom, a

neperfekcionisti su sudionici s niskim i pozitivnim i negativnim perfekcionizmom. Prvotni

uzorak ovog istraţivanja sastojao se od 117 ispitanika. Zbog neuklapanja u kategorije

perfekcionista ili kategoriju neperfekcionista konačni broj ispitanika iznosi 87.

Prosječne vrijednosti samopoštovanja kod pojedine skupine perfekcionista prikazani su u

Tablici 3.

Tablica 3

Prosječne vrijednosti i raspršenje varijable samopoštovanja na podskupinama

perfekcionista

Adaptivni

perfekcionzam

Neadaptivni

perfekcionizam Neperfekcionizam

Samopoštovanje

N 29 31 27

M 41,55 29,89 39,93

SD 4,18 7,25 5,83

Napomena: N-broj ispitanika, M-aritmetička sredina, SD-standardna devijacija

Iz Tablice 3 vidljivo je kako najveće samopoštovanje imaju adaptivni perfekcionisti, pa

neperfekcionisti, a najmanje neadaptivni perfekcionisti.

16

Razlike u samopoštovanju kod različitih grupa perfekcionista

Da bi se odgovorilo na drugi problem, izračunata je jednosmjerna analiza varijance, tj.

ispitivana je razlika u samopoštovanju kod grupa perfekcionista (adaptivni, neadaptivni) i

neperfekcionista.

Rezultati jednosmjerne analize varijance ukazuju na postojanje statistički značajne razlike

u samopoštovanju meĎu grupama perfekcionista i neperfekcionista (F= 34,09, df=2/84,

p<0,01). S obzirom na dobivenu značajnu razliku u samopoštovanju meĎu grupama

perfekcionista, provedena je post-hoc analiza (odabran je Scheffe test) za utvrĎivanje

smjera razlike.

Post hoc analizom (Scheffe test) utvrĎeno da postoji razlika u samopoštovanju izmeĎu

neperfekcionista i neadaptivnih perfekcionista (p<0,01), kao i izmeĎu adaptivnih i

neadaptivnih perfekcionista (p<0,01). Razlika nije pronaĎena izmeĎu adaptivnih

perfekcionista i neperfekcionista što bi značilo da se oni ne razlikuju značajno u

samopoštovanju. Što se tiče smjera dobivenih razlika, najveće je samopoštovanje prisutno

kod adaptivnih perfekcionista (M=41,55), a najmanje kod neadaptivnih (M=29,89).

Neperfekcionisti se ne razlikuju značajno u samopoštovanju od adaptivnih perfekcionista,

ali u odnosu na neadaptivne perfekcioniste, neperfekcionisti imaju veće samopoštovanje.

Dobiveno je vidljivo i na Slici 1.

neperf ekcionisti neadaptiv ni adaptiv ni

Grupa perf ekcionista

0

30

35

40

45

Samopoštovanje

Slika 1. Grafički prikaz odnosa samopoštovanja i dimenzije perfekcionizma.

17

RASPRAVA

Cilj ovog istraţivanja bio je ispitati odnos samopoštovanja i perfekcionizma,

odnosno istraţiti povezanost dimenzija adaptivnog i neadaptivnog perfekcionizma s

mjerom samopoštovanja. TakoĎer, pokušale su se utvrditi razlike u razini samopoštovanja

izmeĎu adaptivnih perfekcionista, neadaptivnih perfekcionista i neperfekcionista.

Na osnovi rezultata dobivenih u ovom istraţivanju moţe se govoriti o većoj

izraţenosti adaptivnog perfekcionizma (Tablica 1 u dijelu Rezultati). Drugim riječima,

ispitanici u ovom istraţivanju imaju tendenciju postavljati sebi visoke ciljeve i standarde, a

da pritom nisu pretjerano usmjereni na pogreške, ne strahuju od neuspjeha te pokazuju

zadovoljstvo nakon ostvarenja postavljenih ciljeva – što nije slučaj s jače izraţenim

neadaptivnim perfekcionizmom. Dobiveno je u skladu i s rezultatima istraţivanja autorice

Lauri Korajlije (2005) gdje je takoĎer jače bio izraţen adaptivni (M=72,5) nego

neadaptivni (M=50,9) perfekcionizam. Poznato je da postoje različite kombinacije odnosa

dva aspekta perfekcionizma (adaptivnog i neadaptivnog), što su utvrdila istraţivanja koja

su koristila PNPS skalu (Positive and Negative Perfectionism Scale). Osoba tako moţe

imati izrazito nisku ili pak izrazito visoku razinu i adaptivnog i neadaptivnog

perfekcionizma, ali se moţe dogoditi i da ima jače izraţenu samo jednu dimenziju (Terry-

Short i sur., 1995), primjerice adaptivnu.

Što se tiče samopoštovanja, ono je umjereno visoko na razini cijelog uzorka

(Tablica 1), u odnosu na najvišu vrijednost ljestvice koja iznosi 50. Pri interpretaciji

ovakvih rezultata u obzir bi trebalo uzeti činjenicu da je srednja adolescencija razdoblje

ţivota u kojem je svijest o sebi povećana zbog normativnog razvojnog zadatka

pronalaţenja vlastitog identiteta, pa pojedinci brinu o nepravilnostima na/u sebi, što se

odraţava i u umjereno visokom samopoštovanju. Dobiveno se moţe smatrati očekivanim i

uobičajenim nalazom u istraţivanjima globalnog samopoštovanja na ovakvoj skupini

ispitanika. S obzirom da se u ovom istraţivanju radi o zdravim učenicima, bez prevelikih

problema u učenju i svakodnevnom funkcioniranju, oni svoje visoke teţnje pokušavaju

ostvariti kroz školsko postignuće, pri čemu ih ne ometa pretjerana zabrinutost kao

negativna odlika neadaptivnog perfekcionizma kao niti sve ostale i prije navedene

negativne karakteristike ove dimenzije. To im omogućava normalno funkcioniranje u

situacijama s visokim očekivanjima koja se pred njih stavljaju i koje mogu ostvariti.

Sudionici su preteţito bili učenici gimnazija (i samim time vjerojatno i budući studenti i

studentice), koje samim odabirom tijeka vlastitog školovanja ukazuju na visoko

18

postavljene osobne standarde u kojima ih manje izraţeni negativni aspekti perfekcionizma

ne koče.

Dakle, s obzirom na pretpostavku da se radi o učenicima (preteţito gimnazijalcima)

koji su zdravi, relativno uspješni i motivirani nastaviti obrazovanje, ne čudi da imaju i

umjereno visoko samopoštovanje odnosno umjereno visoki osjećaj osobne vrijednosti kao i

preteţito adaptivan perfekcionizam. Upravo ova tvrdnja dobar je uvod u sljedeće odlomke

u kojima će se više razmatrati problemi i hipoteze ovog istraţivanja formirane na temelju

cilja.

Hipoteza u ovom istraţivanja bila je da će adaptivni perfekcionisti imati više, a

neadaptivni niţe samopoštovanje. Razlog za navedeno leţi u većoj procjeni

kompetentnosti koju adaptivni perfekcionisti posjeduju, većem zadovoljstvu učinkom te

prihvaćanju sebe bez obzira na uspjeh ili neuspjeh. S druge strane, neadaptivni

perfekcionisti previše su samokritični i orijentirani na neuspjeh, što dovodi do velikog

nezadovoljstva postignutim i osjećaja nekompetentnosti. U ovom istraţivanju utvrĎena je

značajna pozitivna povezanost adaptivnog perfekcionizma i samopoštovanja, te značajna

negativna povezanost neadaptivnog perfekcionizma i samopoštovanja, baš kao što se

pretpostavljalo, što je u skladu i s rezultatima prijašnjih istraţivanja (Accordino i sur.,

2000; Ashby i Rice, 2002; Molnar, 2006). Dakle, pozitivne teţnje za postizanje uspjeha,

koje su proţete zadovoljstvom dovode do većeg samopoštovanja, odnosno do situacije u

kojoj osoba pozitivno vrednuje samu sebe, dok u situaciji prevelike samokritičnosti i

nezadovoljstva bez obzira na postignuti uspjeh ili neuspjeh osoba pokazuje manje

samopoštovanje, odnosno lošije procjenjuje vlastitu vrijednost. Rezultati dobiveni u ovom

istraţivanju potvrĎuju i teorijske pretpostavke prema kojima dimenzije perfekcionizma u

znatnoj mjeri utječu na samopoštovanje pojedinca. Vidljivo je kako je povezanost

samopoštovanja s adaptivnim perfekcionizmom niţa od one s neadaptivnim

perfekcionizmom (.36 : -.71). Što pojedinac ima više izraţen neadaptivni perfekcionizam,

ima i značajnije sniţeno samopoštovanje, dok visok adaptivni perfekcionizam ne dovodi

do tolike značajne promjene u samopoštovanju (Molnar, 2006). Na osnovi navedenog

moţe se kazati da je prva hipoteza potvrĎena.

Nije dobivena povezanost adaptivnog i neadaptivnog perfekcionizma što nije u

skladu s rezultatima prošlih istraţivanja u kojima je pronaĎena pozitivna i značajna

korelacija izmeĎu dva aspekta perfekcionizma (Lauri Korajlija, 2005; Molnar, 2006) koja

19

sugerira da je u podlozi oba aspekta perfekcionizma postavljanje visokih ciljeva, a razlika

meĎu njima je u vrsti motivacije koja prati ostvarivanje tih ciljeva.

Odgovor na drugi problem moguće je pronaći usporedbom samopoštovanja izmeĎu

grupa adaptivnih i neadaptivnih perfekcionista i neperfekcionista (Tablica 2).

Jednosmjernom analizom varijance utvrĎena je značajna razlika u samopoštovanju izmeĎu

različitih grupa perfekcionista i neperfekcionista, točnije, utvrĎeno je postojanje značajne

razlike izmeĎu neperfekcionista i neadaptivnih perfekcionista, kao i izmeĎu adaptivnih i

neadaptivnih perfekcionista. U globalnom samopoštovanju ne razlikuju se adaptivni

perfekcionisti i neperfekcionisti. Kada se u obzir uzme i smjer navedenih razlika, najveće

je samopoštovanje utvrĎeno kod adaptivnih perfekcionista, a najmanje kod neadaptivnih.

Kao što je već rečeno, adaptivni se perfekcionisti ne razlikuju značajno u samopoštovanju

od neperfekcionista, što ne vrijedi za neadaptivne perfekcioniste: neperfekcionisti imaju

značajno veće samopoštovanje od neadaptivnih perfekcionista.

Dobiveno je djelomično u skladu s očekivanim pa se moţe reći da je druga hipoteza

djelomično potvrĎena. UtvrĎeno je da adaptivni perfekcionisti i neperfekcionisti zaista

imaju veće samopoštovanje od neadaptivnih perfekcionista, no nije se pokazala značajna

razlika izmeĎu adaptivnih perfekcionista i neperfekcionista. Naime, očekivano je i

dobiveno najniţe samopoštovanje za neadaptivne perfekcioniste u odnosu na ostale dvije

skupine, za što je glavni razlog činjenica da negativne karakteristike upravo ove skupine

značajno umanjuju pozitivno vrednovanje samoga sebe. S druge strane, adaptivni

perfekcionisti imaju značajno veće samopoštovanje u usporedbi s neadaptivnim

perfekcionistima, upravo zbog toga što takvi pojedinci prihvaćaju sami sebe bez obzira na

uspjeh ili neuspjeh kao ishod, procjenjuju se kompetentnima te su zadovoljni učinkom što

dovodi do većeg samopoštovanja i vrednovanja sebe. Nije pronaĎena značajna razlika

izmeĎu adaptivnih perfekcionista i neperfekcionista, a to nije u skladu s drugom hipotezom

kao ni s rezultatima prošlih istraţivanja prema kojima adaptivni perfekcionisti, zbog niza

pozitivnih osobina koje imaju, uključujući i pozitivnu prilagodbu, imaju veće

samopoštovanje od neperfekcionista (Rice, Slaney, 2002; Canter, 2003). U ovom

istraţivanju dobiveno je kako adaptivni perfekcionisti zaista imaju nešto veće

samopoštovanje od neperfekcionista, no ne i statistički značajno veće (41,55 : 39,93).

Uzrok za dobiveno moţe biti u većoj povezanosti samopoštovanja s neadaptivnim

perfekcionizmom (r = -.71) nego s adaptivnim (r =.36). Tako povećanje samopoštovanja

kod adaptivnih perfekcionista, kod kojih je prisutan samo pozitivan ili adaptivan

20

perfekcionizam, izostaje kod neperfekcionista. U obzir se moraju uzeti i nedostaci ovog

istraţivanja koji su takoĎer mogli pridonijeti ne dobivanju razlike. Nedostaci su navedeni u

dijelu Kritički osvrt na rezultate.

Sumirano, adaptivni perfekcionisti za razliku od neadaptivnih podiţu svoje

samopoštovanje jer znaju kako uţivati u vještinama koje posjeduju kao i u dobro

obavljenom poslu. Suprotno tome, neadaptivni perfekcionisti neprestano sumnjaju u svoje

postupke i pretjerano su kritični prema sebi pa se procjenjuju i nekompetentnima. S treće

strane nalaze se neperfekcionisti koji su nisko na obje navedene dimenzije i kojima uspjeh

ili neuspjeh u nekoj aktivnosti i nije toliko vaţan, što automatski ne moţe predstavljati niti

preveliki udar za njihovo samopoštovanje. Iako se cijelo vrijeme govori o smanjenom

samopoštovanju kod neadaptivnih perfekcionista u odnosu na adaptivne i neperfekcioniste,

zbog ogromnog niza negativnih osobina koje im se pripisuju, vrijednosti koje se nalaze u

Tablici 2 ukazuju na još uvijek relativno visoko samopoštovanje u toj skupini

perfekcionista. Iako je nazvan neadaptivnim, ovaj oblik perfekcionizma ne dovodi do

toliko niskog samopoštovanja koje osobi onemogućuje normalno funkcioniranje i

prilagodbu u situacijama s visokim očekivanjima. Dakle, iako je razlika izmeĎu

neadaptivnih perfekcionista i ostale dvije skupine (adaptivnih perfekcionista i

neperfekcionista) značajna, ona i nije toliko velika u stvarnosti. Iako je ta skupina nazvana

imenom kojim jest, u praktičnom smislu sve njihove karakteristike, koje su, kao što je već

rečeno mahom negativne, ne dovode do znatno lošije prilagodbe u odnosu na adaptivne

perfekcioniste i neperfekcioniste. Takvi pojedinci tek nešto lošije funkcioniraju u različitim

okruţenjima u usporedbi s drugim skupinama.

21

Kritički osvrt na istraživanje

Iako su iz ovog istraţivanja proizašli zanimljivi rezultati, prilikom njihove

interpretacije i generalizacije, u obzir treba uzeti i odreĎene metodološke nedostatke

istraţivanja.

Kao prvo, dobro je paţnju obratiti na mjere korištene u ovom istraţivanju. Mjere

samopoštovanja i perfekcionizma temeljene su na samoprocjenama koje ne moraju nuţno

biti odraz objektivnog stanja, i upravo to moţe predstavljati metodološki problem. Iako

svaka osoba sebe najbolje poznaje, to često moţe biti i veliki nedostatak, pogotovo onda

kada sudionici imaju nedovoljan uvid u vlastite osobine pa se pogrešno procjenjuju.

TakoĎer, jako je dobro poznato da su sudionici u istraţivanju često skloni davati socijalno

poţeljne odgovora kako bi se drugima prikazali na bolji način ili izbjegli neugodu

(Richman, Kiesler, Weisband, Drasgow, 1999). Vaţna za spomenuti jest i metodološka

varijanca, koja je takoĎer potencijalno dovela do drugačijih rezultata zbog upotrebe iste

metode istraţivanja kod oba konstrukta.

Druga stvar koja se treba uzeti u obzir jest uzorak. Istraţivanje je provedeno na

učenicima srednjih škola koji su u većoj mjeri bili dobro prilagoĎene i psihički zdrave

osobe. Bez obzira što se srednja adolescencija smatra jako osjetljivim razdobljem ţivota i u

pogledu samopoštovanja i perfekcionizma, iz rezultata je vidljiva umjereno visoka razina

samopoštovanja te jače izraţen adaptivan nego neadaptivan perfekcionizam u ukupnom

uzorku. S obzirom da većina ispitanika pohaĎa gimnaziju (njih čak 74%), za pretpostaviti

je da samim time ti pojedinci imaju više ciljeve čijem ostvarenju teţe, te veća

očekivanjima kako od strane drugih (nastavnika, roditelja) tako i od strane sebe samih. Isto

tako, u ovom istraţivanju sudjelovao je relativno malen broj ispitanika, njih svega 87, što

se takoĎer moţe smatrati metodološkim nedostatkom jer smanjuje statističku snagu

istraţivanja.

22

ZAKLJUČCI

1) UtvrĎena je umjerena i pozitivna povezanost adaptivnog perfekcionizma i

samopoštovanja te visoka i negativna povezanost neadaptivnog perfekcionizma i

samopoštovanja.

2) Pokazalo se da neadaptivni perfekcionisti imaju značajno niţe samopoštovanje u

odnosu na adaptivne perfekcioniste i neperfekcioniste. IzmeĎu adaptivnih

perfekcionista i neperfekcionista nije utvrĎena razlika u samopoštovanju.

23

LITERATURA

Accordino, D. B., Accordino, M. P. i Slaney, R. B. (2000). An investigation of

perfectionism, mental health, achievement, and acheivement motivation in

adolescents. Psychology in the Schools, 37, 535-545.

Ashby, J.S. i Rice, K.G. (2002). Perfectionism, Dysfunctional Attitudes, and Self- Esteem:

A Structural Equations Analysis. Journal of Counseling and Development, 80,

197-203.

Beck, A.T, Rush, J, Shaw, B.F. i Enery, G. (1979). Cognitive therapy of depression. New

York: The Guilford Press.

Berk, L. (2006). Psihologija cjeloţivotnog razvoja. Jastrebarsko: Naklada Slap.

Bezinović, P. (1988). Percepcija osobne kompetentnosti kao dimenzija samopoimanja.

Neobjavljeni doktorski rad. Zagreb: Odsjek za psihologiju Filozofskog fakulteta u

Zagrebu.

Bilić, M. (2011). Utjecaj pozitivnog i negativnog perfekcionizma na funkcioniranje

pojedinca. Neobjavljeni diplomski rad. Zadar: Sveučilište u Zadru.

Burić, I., Macuka, I., Sorić, I., i Vulić-Prtorić, A. (2008). Samopoštovanje u ranoj

adolescenciji: vaţnost uloge roditeljskoga ponašanja i školskog dostignuća.

Društvena istraživanja, 4-5, 887-906.

Canter, D.E. (2003). Self-Appraisals, Perfectionism, and Academics in College

Undergraduates. Doktorski rad. Richmond: Virginia Commonwealth University.

Enns, M. W. i Cox, B. J. (2002). The Nature and Assessment of Perfectionism: A Critical

Analysis, u: G. L. Flett i P. L. Hewitt (Ur.). Perfectionism: Theory, Research and

Treatment. Washington DC: APA.

Flett, G. L. i Hewitt, P. L. (2002). Perfectionism. Theory, Research and Treatment.

Washington DC: APA.

Flett, G.L., Hewitt, P.L. i Russo, F.A. (1994). Dimensions of perfectionism and

constructive thinking as a coping response. Journal of Rational-Emotive and

Cognitive –Behavior Therapy, 12 , 163-179.

24

Frost, R.O, Marten, P, Lahart, C. i Rosenblate, R. (1990). The dimensions of

perfectionism. Cognitive Therapy and Research, 14(5), 449-468.

Gotwals, J. K., Dunn, J. G. H. i Wayment, H. A. (2003). An Examination of Perfectionism

and Self-Esteem in Intercollegiate Athletes. International Journal of Sport

Psychology, 20, 1-12.

Hamachek, D. E. (1978). Psychodynamics of normal and neurotic perfectionism. A Journal

of Human Behavior, 15(1), 27-33.

Hewitt, P. L. i Flett, G. L. (1991). Perfectionism in the Self and Social Contexts:

Conceptualization, Assessment, and Association With Psychopathology. Journal

of Personality and Social Psychology, 60(3), 456-470.

Jelić, M. (2003). Provjera postavki teorije socijalnog identiteta na etničkim grupama.

Neobjavljeni magistarski rad. Zagreb: Odsjek za psihologiju Filozofskog fakulteta

u Zagrebu.

Lacković-Grgin, K. (1994). Samopoimanje mladih. Jastrebarsko: Naklada Slap.

Lauri Korajlija, A. (2005). Povezanost perfekcionizma i atribucijskog stila s depresivnošću

i anksioznošću. Neobjavljeni magistarski rad. Zagreb: Odsjek za psihologiju

Filozofskog fakulteta u Zagrebu.

Molnar, M. (2006). Povezanost perfekcionizma sa samopoštovanjem i zadovoljstvom

kvalitetom života. Neobjavljeni diplomski rad. Filozofski fakultet Zagreb.

Rice, K.G. i Slaney, R.B. (2002.). Clusters of Perfectionism: Two Studies of Emotional

Adjustment and Academic Achievement. Measurement and Evaluation in

Counseling and Developement, 35, 35-48.

Richman, W. L., Kiesler, S., Weisband, S. i Drasgow, F. (1999). A meta-analytic study of

social desrability distortion in computer-administered questionnaires, traditional

questionnaires and interviews. Journal of Applied Psychology, 84, 754-775.

Saya, P. (2006). The Relationship between Attachment Styles and Perfectionism in High

School Students. Neobjavljeni magistarski rad. Department of Educational

Sciences. The Graduate School of Social Sciences of Middle East Technical

University

25

Slade, P. D. i Owens, R. G. (1998.). A dual process model of perfectionism based on

reinforcement theory. Behavior Modification, 22 (3), 372-391.

Slaney, R.B., Ashby J.S. i Trippi, J. (1995). Perfectionism: Its Measurement and Career

Relevance. Journal of Career Assessment, 3 (4), 279-297.

Stoeber, J., Harris, R. A. i Moon, P. S. (2007). Perfectionism and experience of pride,

hame, and guilt: Comparing healthy perfectionists, unhealthy perfectionists, and

nonperfectionists. Personality and Individual Differences, 43, 131-141.

Stoeber, J. i Otto, K. (2006). Positive Conceptions of Perfectionism: Approaches,

Evidence, Challenges. Personalitiy and Social Psychology Review, 10(4), 295-319.

Terry-Short, L.A, Owens, R.G, Slade, P.D. i Dewey, M.E. (1995). Positive and Negative

Perfectionism. Personality and Individual Differences, 18(5), 663-668.

Vasta, R., Haith, M. M. i Miller, S. A. (1995). Dječja psihologija. Jastrebarsko: Naklada

Slap