MEĐUNARODNE MONETARNE I

FINANSIJSKE INSTITUCIJE

ISPITNA PITANJA I

ODGOVORI

2

Pitanja za MMFI:20. ECB-nastanak i glavna obilježja21. Monetarna politika ECB22. EMS-nastanak, funkcije i zadaci23. EMU-nastanak i glavne

karakteristike24. Mastrihtški kriterijumi

konvergencije25. EU-nastanak i glavna obilježja26. CEFTA ’9227. CEFTA 200628. NAFTA29. Globalno tržište i interes krupnog

kapitala30. Budžet EU-glavna obilježja31. STO32. GATT33. UNCTAD34. UNIDO35. FAO36. G-537. G-838. G-77

1. Osnovni ekonomski aspektiglobalizacije

2. Protivrječnosti globalizacija.3. Karakteristike i uloga MNK u

međunarodnoj ekonomiji.4. Osnivanje i ciljevi MMF-a.5. Mehanizam funkcionisanja MMF-a.6. SDR7. Međunarodna banka za obnovu i

razvoj-osnivanje i ciljevi8. Mehanizam finansiranja IBRD9. Grupacija SB10. IDA-osnivanje i ciljevi11. IFC-osnivanje i ciljevi12. MIGA-osnivanje i ciljevi13. Međunarodni centar za rješavanje

investicionih sporova14. BIS-osnivanje i funkcije15. Azijska banka za obnovu i razvoj16. Afrička banka za obnovu i razvoj17. Nužnost reformi MMF-a i SB-politike

djelovanja18. Međunarodna monetarna kriza19. EIB-osnivanje i ciljevi

3

1. OSNOVNI EKONOMSKI ASPEKTI GLOBALIZACIJEGlobalizacija je proces koji donosi promjene na ekonomskom i političkom

polju.Ekonomski aspekt globalizacije tj. globalizacija u ekonomskom smislu

dovodi do veće ekonomske povezanosti država, razvoja transnacionalnihkorporacija, slobodnog protoka roba, ljudi, usluga i kapitala, većuekonomsku zavisnost, širenju modernih tehnologija u proizvodnji i slično.

Možemo je svrstati u nekoliko tačaka:1. Globalizacija proizvodnje - proizvodi se za svjetsko tržište,2. Napredak u sferi transporta i komunikacija - smanjuju se troškovi,3. Mobilnost finansijskog kapitala – rast stranih direktnih investicija4. Rast transnacionalnih korporacija.Ekonomska globalizacija predstavlja primarni aspekt globalizacije, jer

globalizacija i ekonomski interesi pojedinih država su direktno uslovljeni,čak se može reći i da svi ostali aspekti globalizacije proizilaze upravo izekonomskog fenomena globalizacije. Kako je globalizacija neminovnostna učesniku ostaje da li će preuzeti aktivnu ili pasivnu ulogu subjektaglobalizacije.

4

Ekonomski aspekti globalizacije:1. Moć i profit kao efekti globalizacije (Blagodati koje donosi

globalizacija u vidu svjetskog povezivanja, prevazilaženja nacionalnezatvorenosti i slobodnog protoka ideja stvara megalomansku moć, amoć je u direktnoj sprezi sa profitom. Međutim to je rezultiraloprodubljivanjem jaza između bogatih i siromašnih. 1930. god. odnosizmeđu bogatih i siromašnih iznosio je 3:1, da bi 1997. god. dostigaoiznos 727:1).

2. Monopolska pozicija velikih kompanija (Savremeni globalističkikapitalizam se može posmatrati u kontekstu stvaranja, njegovanja iodržavanja monopolističkih pozicija od strane moćnih država, prije svegaSAD, sprovode ga multinacionalne i transnacionalne kompanije kojeproširuju djelatnost izvan nacionalnih granica pod okriljem slobodnetrgovine, podčinjavajući manje kompanije, a ujedno su i nosioci ikreatori globalne ekonomije).

3. Seoba kapitala prema povoljnijim uslovima poslovanja (Velikekompanije često pribjegavaju seljenju kapitala tj. otvaranju svojihsjedišta u zemljama sa liberalnom finansijskom i fiskalnomkontrolom i gdje je radna snaga jeftinija i na taj način minimizirajusvoja poreska opterećenja).

4. Ubrzan tehnološki razvoj i produbljivanje svjetske podjele rada.5. Nesmetan protok ljudi, roba i kapitala.

5

Društveni aspekti globalizacije - Globalni principi teže da uspostavesinhronu mrežu između ekonomskih principa, koji razvijaju postulatefikasnosti slobodnog tržišta i konkurencije, i društvenog bitisanja, kojipodrazumijeva uspostavljanje novih vrijednosti, kako moralnih tako ikulturnih, religijskih, političkih i drugih.

Društveni aspekti globalizacije izražavaju se kroz socijalni i političkiaspekt, te savremenu potrošačku kulturu :

1. Socijalni aspekti globalizacije – marginalizacija nacionalnih država;tehnološka revolucija vodi do viška radne snage, primaran intelektualnirad, migracija stanovništva u razvijene zemlje, liberalizacija ljudskihsloboda; moralne vrijednosti „cilj opravdava sredstvo“, dominacijamaterijalnih vrijednosti nad duhovnim, desocijalizacija čovjeka, profit jesmisao života.

2. Politički aspekti globalizacije – političke implikacije globalizacije -ekonomska i vojna moć razvijenih, globalistički kapitalizam, ekonomskamoć postoji kao sredstvo političke moći, manje zemlje ne mogu da vodesvoju nezavisnu politiku.

3. Savremena potrošačka kultura kao posljedica procesa globalizacije- potrošački duh društva, potrošaču se nameće ukus, agresivnostreklame.

6

2. PROTIVRJEČNOSTI GLOBALIZACIJEGlobalizacija je proces koji podrazumijeva intenzivno

ekonomski, tehnološko, političko, kulturološko, vojnopovezivanje ljudi, naroda i država po modeluzapadne civilizacije.

Ideološki globalizacija se zasniva na vrijednostimaliberalno demokratskog modela zapadnog svijeta -privatnom vlasništvu, slobodi pojedinaca, demokratije.

Postoje brojne dileme, da li će globalizacija svijet učinitiboljim ili će biti u funkciji moći nejednakosti,totalatizma, nasilja.

Pored toga što globalizacija spaja različita društva ona uisto vrijeme ugrožava i poništava njihovetradicionalne vrijednosti, kulturu i istorijsko nasljeđe.

7

Proces globalizacije nosi sa sobom i određene negativne procesekoji se odnose na ispoljavanje nejadnakosti i nestabilnosti, nizakstepen socijalne pravde, unificiranje ukusa i običaja, lakše djelovanjeterorističkih i drugih kriminalnih grupa i drugih asocijalnih grupa, lakšeprenošenje raznih bolesti i drugih poroka, negativni uticaj na životnuokolinu, itd.

Zbog učinka i posljedica globalizacije u proteklih 25 godina, mnogiosuđuju globalizaciju da je ona zapravo politički projekt osmišljenod strane i u korist SAD, s jednim ciljem postizanja apsolutnedominacije najjače svjetske sile, kojim ona pokušava cijeli svijetpreurediti prema svojim mjerilima, amerikanizirati ga.

Globalizacija iz ove perspektive shvaćena je kao neokolonizacijasvijeta, organizovanog tako da jedinu korist od globalizacije imajuSAD i privatni interesi MNK i velikih kompanija kojima jeglobalizacija otvorila vrata novih tržišta, izvora sirovina i jeftine radnesnage. Globalni igraći, kao što su WTO, Svjetska banka i MMF, kaoi svjetski trgovinski zakoni, pomoćna su aparatura u ostvarivanjuovakvog svjetskog poretka.

8

3. KARAKTERISTIKE I ULOGA MNK U MEĐUNARODNOJ EKONOMIJIZa novi svjetski poredak i globalizaciju karakterističan je uspon MNK,

mahom iz najbogatijih zemalja, prvenstveno SAD. Njihove aktivnostiopravdavaju se i potiču terminom globalizacije. Slobodan protokkapitala i roba, maksimizacija profita kao poticaj i cilj, zaštićeni su iohrabreni zakonskim okvirima i mjerama koje donose organizacije kaošto su: WTO, Svjetska banka i MMF. Pravila i zakoni slobodnogtržišta daju korporacijama slobode i širok prostor djelovanja naglobalnom nivou.

Multinacionalna kompanija predstavlja matično preduzeće koje:1. Ostvaruje proizvodnju i druge aktivnosti u inostranstvu preko sopstvenih

ogranaka lociranih u više različitih zemalja.2. Ostvaruje direktnu kontrolu nad poslovanjem svojih ogranaka u inostranstvu

preko sopstvenih ogranaka smještenih u više različitih zemalja.3. Nastoji da ostvari takvu politiku koja će prevazići granice između zemalja i

doprinjeti ostvarenju geocentrične orijentacije preduzeća.U novim uslovima u svjetskoj privredi i trgovini MNK razvijaju sljedeće tri

strateške vrijednosti:1. Multinacionalnu fleksibilnost radi brzog reagovanja na potrebe lokalnog

tržišta.2. Globalnu konkurentnost kako bi se mogla dostići efikasnost masovne

proizvodnje i3. Međunarodnu sposobnost učenja kako bi se postigle inovacije na svjetskom

nivou.

9

Najvažnija obilježja MNK nije njihova veličina već uticaj u svjetskojprivredi i međunarodnoj trgovini. Teže da prevladaju značaj i uticaju sopstvenoj zemlji - da ostvare globalni uticaj tj. da postanukompanije bez država.

Najveće MNK imaju afilacije u više od 20 zemalja svijeta: IBM,SIEMENS, MOBIL, SHELL. Njihova finansijska moć čestoprevazilazi finansijsku snagu mnogih zemalja. MNK se pripisujuzasluge za rast bogatstva na svjetskom nivou, rast svjetske trgovine,izuzetan napredak na polju nauke i tehnike, ali im se pripisuje iodgovornost za posljedice koje nastaju, a to su rast nezaposlenosti,iskorištavanje jeftine radne snage u državama u razvoju i povećanjejaza između bogatih i siromašnih.

Glavni faktori moći MNK su faktori znanja i tehnologije što imomogućava efektivnu kontrolu najznačajnijih tržišta roba i usluga,finansijskog tržišta i tržišta informacija. U državama i regionima gdjedjeluju, ostvaruju efektivnu kontrolu proizvodnje, robnih tokova,politike cijena i investicija, ali i vrše ogroman ideološki, politički ikulturni uticaj.

MNK ulažu direktne i portfolio investicije u nerazvijene državenajviše radi obezbjeđenja jeftinih resursa.

10

MNK koriste i restriktivne klauzule kojima državi domaćinuuslovljavaju ulaganje kapitala nabavkom repromaterijala ineophodnih sirovina isključivo od matične kompanije. Čine sveda privuku stručnjake iz svih krajeva svijeta, prije svega iznerazvijenih zemalja. MNK imaju glavnu ulogu i u ulaganju uglobalno istraživanje i razvoj.

Danas u svijetu ima oko 60.000 MNK, sa oko 500.000podružnica. Preko njih se odvija najveći dio poslova širomsvijeta.

100 navećih MNK (nisu uključene banke) prodaju godišnje robeza 2,1 milijardu USD u cijelom svijetu, a izvan granica matičnezemlje zapošljavaju 6 miliona ljudi.

Računa se da 90% MNK potiče iz industrijskih zemalja zapada.Od 3 bilona USD, koliko je 1972. god. iznosio ukupan svjetski

bruto nacionalni dohodak, MNK ostvarile su 500 milijardi USD, ito izvan zemalja u kojima im je sjedište, a od toga samoameričke kompanije ostvaruju gotovo polovinu.

11

4. OSNIVANJE I CILJEVI MMF-a - MMF je nikao i razvio se na ruševinamazlatnog važenja, posle velike ekonomske krize i posljedica prvog i drugogsvijetskog rata. MMF je međunarodna globalna institucija koja je osnovanau Breton Wudsu 1944. god. na međunarodnoj konferenciji koja je bilaposvećena izgradnji međunarodnih finansijskih institucija.

Opšti cilj MMF je je vođenje ekonomske politike i pomoći u prevazilaženjuplatno bilansnih poteškoća zemalja članica. Danas MMF ima 185 zemaljačlanica.

Osnovni ciljevi mmf-a:1. Da razvija međunarodnu monetarnu saradnju putem stalne institucije.2. Doprinosi stabilnosti valutnih kurseva, podržava redovne platne odnose

između država članica.3. Pomaže pri uvođenju i širenju multilateralnog sistema plaćanja po tekućim

transakcijama između država članica i da ukida devizna ograničenja kojausporavaju razvoj svjetske privrede.

4. Pomaže ekspanziju i ravnomjerno razvijanje međunarodne trgovine i da nataj način doprinese razvoju i održavanju visokog stepena zaposlenosti.

5. Da pruža pomoć državama članicama putem raspoloživih sredstava kako bimogle lakše da otklone poremećaje u platnom bilansu.

6. Da skrati trajanje i smanji stepen neravnoteže u platnom bilansu državačlanica.

12

KAPITAL I KVOTE MMF-a - Sredstva MMF-a formiraju se poosnovu: uplata država članica, pozajmica država članica i pozajmicana privatnom tržištu kapitala.

Osnovni izvor redovnog kreditnog potencijala MMF-a čine kvotedržava članica. Svaka država dužna je prilikom stupanja u članstvoMMF-a da uplati pripadajuću kvotu i to: 25% u zlatu i 75% unacionalnoj valuti. Najveće učešće ima SAD, zatim Japan iNjemačka, Velika Britanija i Francuska.

Visina nacionalne kvote je veoma značajna jer predstavljaosnovicu za:

1. dodjelu sredstava fonda u okviru redovnih prava vučenja,2. udio države članice u okviru specijalnih prava vučenja,3. određivanje pristupa članice ostalim finansijskim sredstvima Fonda,4. utvrđivanje glasačke snage države članice (čl. XII Statuta, svaka

država članica po 250 glasova i još po jedan glas na svakih100.000 SDR uplaćenih po osnovu svoje kvote),

5. učestvovanje članice u organizacionim tijelima Fonda.

13

5. MEHANIZAM FUNKCIONISANJA MMF-aU trenutku kada nastupe poteškoće u plaćanjima prema

inostranstvu država članica podnosi zahtjev MMF za pomoć.MMF tada upućuju u državu članicu svoju misiju, koja ukonsultacijama sa kreditno-monetarnim vlastima domaćinanastoji da sagleda ekonomsku situaciju i mjere kojima treba dase eliminišu privremeni poremećaji u plaćanjima premainostranstvu i uspostavi ravnoteža u platnom bilansu.Zaključak misije fonda države članice prihvataju kaoobjektivnu ocjenu ekonomske situacije države članice i na tojosnovi formiraju svoj stav i politiku prema toj državi.Na osnovu zahtjeva i pozitivne ocjene ekonomske politikekoju je sačinila misija Fonda, Odbor izvršnih direktora donosikonačnu odluku da se članici odobri prodaja tražene valute.Ova prodaja se vrši u tranšama od 25%, s tim da se prvatranša, koja je jednaka visini uplaćenog zlata dobijaautomatski. Odobravanje ovih tranši od 25% vrši se sve dotledok ukupno potraživanje Fonda u valuti zemlje kupcanedostigne 200% njene kvote.

14

Budući da se tranše svake zemlje sastoje od 75% svojenacionalne valute i 25% u SPV ili konvertibilnim valutama,to znači da svaka zemlja ima pravo da od Fonda kupi 125%drugih valuta u odnosu na svoju kvotu.

Svaka tranša od 25% iznad «zlatne tranše» podvrgnuta jeposebnom rigoroznom postupku.

Kod druge tranše Fond se postavlja dosta liberalno. Međutim,postupak je sve oštriji ako se zaduživanje zemlje članicepribližava gornjoj granici od 200%.

Kao izraz povećanja kreditnog potencijala i još više naraslihpotreba zemalja članica, obogaćen je finansijski mehanizamMMF-a.

Pored običnih pozajmica, zemlje članice mogu koristiti i stand-bykredite ili kredite u pripravnosti. STAND-BY kredit predstavljaposebnu formu kredita koji Fond odobrava članicama za kojepretpostavlja da bi u skoroj budućnosti mogle imatiteškoća u plaćanjima prema inostranstvu.

15

6. SPECIJALNA PRAVA VUČENJA (SDR) - Da bi se poboljšalaukupna svijetska likvidnost i ublažile poslijedice svijetske krize,došlo se na ideju da se stvori određeni mehanizam u okviruMMF-a koji bi riješio ove probleme.Taj mehanizam je nazvan Specialno pravo vučenja, apredstavlja vrstu novca koji bi trebao da zamijeni zlato po čemuje dobio naziv knjigovodstveno zlato.

Specialno pravo vučenja predstavlja pseudo valutu koju jeMMF kreirao 1969. god. kao dopunsku konvertibilnu valutu radipovećanja međunarodne likvidnosti budući da jeprocijenjeno da postojeće rezerve (zlata i američkog dolara) nebi bile dovoljne da podrže narastujući obim svijetske trgovine.

Ova pseudo valuta može se koristiti u transakcijama sa MMF isa još drugim 16 institucija koje za rezervu imaju SDR.

Sastoji se iz ponderisane vrijednosti DOLARA, JENA, EURA IBRITANSKE FUNTE.

Osnovna namjena specijalnih prava vučenja sastoji se ufinansiranju deficita platnog bilansa zemlje učesnice u ovomsistemu.

16

Učesnici u sistemu SDR - mogu se uključiti sve države članice, i - morajudeponovati izjavu da prihvataju sve obaveze država članica u ovomsistemu (obaveze se odnose na dobrovoljno prihvatanje svihuslova, a posebno da svaka država članica, po određenoj proceduri,mora primati transfer SDR od deviznog učesnika koji ima platno-bilansnideficit. Bez ovog prihvatanja sistem SDR ne bi mogao funkcionisati).

Osnovni cilj SDR je da se na dugi rok dopunjuju postojeća sredstvameđunarodnih rezervi, ako i kada se pojavi globalni nedostataksredstava. Regulisanjem visine SDR reguliše se visina međunarodnihsredstava plaćanja i njihova struktura.

Kreiranje i poništavanje SDR vrši se u principu svakih 5 godina (bazičniperiod), kada se određuje i dinamika korišćenja.

Kada se donese odluka o kreiranju (nap. 10 mld), istovremeno se donosii plan dinamike ,,vučenja,, (1.g. 3, a 2. i 3.g po 3,5 mld)

Sve odluke (kreiranje, poništavanje, povećanje ili smanjenje SDR) donosese po osnovu kvalifikovane većine od 85%. To znači da države članicekoje imaju preko 15% ukupnog broja glasova (SAD, države EU) imajupravo veta.

Svaka država članica ima 250 baznih glasova i uvećano za jedan glas nasvakih 100.000 SDR uplaćenih po osnovu svoje kvote.

17

7. MEĐUNARODNA BANKA ZA OBNOVU I RAZVOJ (IBRD) (Osnivanje iciljevi) - Osnovana je zajedno sa MMF na konferenciji u BRETON WUDSU1944. godine. Počela sa radom 26. juna 1946. Članstvo u Međunarodnojbanci za obnovu i razvoj uslovljeno je članstvom u MMF-u.

Sjedište banke je u Vašingtonu.

Osnovni ciljevi, su:- Da pomaže obnovu i razvoj proizvodnje u privredno nedovoljno razvijenim

državama članicama,- Da podstiče privatne investicije putem garancija ili participacije u

zajmovima vlastitim ili pozajmljenim sredstvima,- Da pomaže razvoj međunarodne trgovine i održavanje ravnoteže u platnom

bilansu podsticanjem međunarodnih investicija u cilju razvoja proizvodnihsnaga država članica, doprinoseći na taj način porastu produktivnosti rada,životnog standarda i uopšte poboljšanju uslova života i rada,

a pored toga banka obavlja i druge poslove kao što su:- preko svojih stručnih timova participira u analizi ekonomskih problema i

tehničko-tehnoloških rješenja, i- vrši edukaciju kadrova za ekonomska, finansijska i tehničko-tehnološka

pitanja.Osnovni problem u korišćenju sredstava IBRD je što ona kao i MMF sve

više uslovljava korišćenje njenih sredstava miješanjem u kompletnu razvojnupolitiku i politiku država kojima se sredstva odobravaju.

18

8. MEHANIZAM FINANSIRANJA MEĐUNARODNE BANKE ZA OBNOVU IRAZVOJ (IBRD-a) - Projekti koje finansira IBRD prolaze kroz nekolikofaza:

1. Faza identifikacije. Obuhvata utvrđivanje projekta...2. Faza pripreme. Zajednički utvrđuju Zajmotražilac i IBRD...3. Faza ocjene, pregovora i usvajanja. Po završetku studije o projektu

pristupa se njegovoj ocjeni.Ocjenu vrše stručnjaci IBRD i eventualno konsultanti sa strane. Valorizujuse: tehnički, institucionalni, ekonomski i finansijski aspekti projekta.Tehnički: pouzdanost projekta, uvažavanje standarda, veličina i lokacijaobjekta, tehnologija, oprema, projektovani obim proizvodnje, transportnapovezanost, uticaj na prirodnu okolinu.Ekonomska analiza podrazumijeva analizu troškova i koristi za pojedinevarijante projekta.Finansijska ocjena odnosi se na način obezbjeđenja potrebnih sredstavaza realizaciju i eksploataciju projekta i cijene i mogućnost servisiranjakredita.

Nakon izvršene ocjene ... izveštaj se dostavlja IBRD,...osnova za pregovore.U razgovorima se utvrđuju mjere da bi se projekat uspešno

realizovao,...izveštaj se sa ostalom dokumentaciojm dostavlja Odboruizvršnih direktora na usvajanje.

Poslije usvajanja slijedi potpisivanje i konačno se pristupa realizaciji projekta.

19

4. Faza izvršenja i nadzor. Investitor povremeno dostavlja izveštaj IBRD odinamici, finansijskim efektima i sl. IBRD upućuje misije stručnjaka udržavu,... Po završetku projekta, konačan izveštaj o izvršenju koji usvajaOdbor izvršnih direktora.

5. Faza naknadne ocjene projekta. Od nedavno IBRD praktikuje i naknadnuocjenu projekta čija je svrha da se analizom pozitivnih i negativnih efekataizvuku pouke za poslovanje IBRD u budućnosti. Do sada je IBRD dala višeod 300 mld US$ raznih zajmova za finansiranje brojnih projekta u svijetu,...ipored toga siromaštvo ostaje jedan od najvećih problema današnjice.

IBRD ima sljedeće organe upravljanja:1. Odbor guvernera, koji čine predstavnici svake države članice (ministar

finansija ili guverner centralne banke). Obavlja brojne poslove pored ostalog:- određuje uslove za prijem novih članica- donosi uslove u vezi sa +/smanjenjem kapitala banke- donosi odluke o suspenziji država članica- donosi odluke o podjeli dobiti i likvidaciji poslovanja IBRD- zaključuje aranžmane sa drugim finansijskim institucijama.

2. Odbor izvršnih direktora je izvršni organ IBRD i sastoji se od 24 člana, odkojih 5 imenuju države članice sa najvećim brojem glasova (SAD, GB, F, N,J), a 19 biraju ostale države članice.

3. Predsednik IBRD rukovodi poslovanjem IBRD saglasno opštimsmjernicama poslovne politike koju je definisao Odbor izvršnih direktora.

20

9. GRUPACIJA SVJETSKE BANKE - Grupu SB koja se sastoji od:1. Međunarodna banka za obnovu i razvoj (IBRD) - Osnovana je zajedno sa

MMF na konferenciji u BRETON WUDSU 1944. godine, osnovana kakoza dugoročno finansiranje posleratne obnove tako i za dugoročno finasiranjeekonomskog razvoja manje razvijenih država članica) i

2. Međunarodno udruženje za razvoj (IDA) - osnovana 1960. sa ciljem da sepovoljnim kreditima omogući razvoj proizvodnih kapaciteta država u razvoju,uključujući i finansiranje investicionih objekata (saobraćajnica, zdravstvenihobjekata, škola i sl.).

Tri specijalizovane finansijske institucije, afilijacije banke i to:1. Međunarodna finansijska korporacija (IFC) - osnovana 1956. god.2. Multilateralna agencija za garantovanje investicija (MIGA) - ova agencija

promoviše plasiranje direktnih stranih investicija u države u razvoju.3. Međunarodni centar za rješavanje investicionih sporova (ICSID) - je

osnovana sa ciljem rješavanja investicionih sporova između država(vlada) i državljanja drugih država (individualni strani investitir i sl.)potpisivanjem ICSID konvencije poznate i pod imenom Vašingtonskakonvencija.

21

10. MEĐUNARODNO UDRUŽENJE ZA RAZVOJ (IDA) (Osnivanje iciljevi)

Kao finansijska institucija zajedno sa IBRD čini Svjetsku banku.Osnovano je 1960. godine, a razlog osnivanja je nedostatak

finansijskih sredstava u finansijskim institucijama svih nivoanamjenjenih finansiranju najnerazvijenijih država, ali i zbog uslovapod kojima je IBRD odobravala zajmove državama u razvoju.

IBRD odobrava kredite državama članicama pod nešto povoljnijimuslovima od onih koji vladaju na međunarodnom tržštu kapitala, ali sui takvi uslovi za većinu država jednostavno nepodnošljivi.

Međunarodno udruženje za razvoj, osnovano je s ciljem da sepovoljnijim - ''mekšim" - kreditima omogući razvoj proizvodnihkapaciteta država u razvoju uključujući i finansiranje investicionihobjekata (saobraćajnice, zdravstveni objekti, objekti za obrazovanje isl.) koji ne stvaraju neposrednu dobit, ali čija realizacija doprinosirastu životnog standarda najnerazvijenijih država u svijetu.

Međunarodno udruženje za razvoj je jedan od najvećih izvora pomoćiza 78 najsiromašnijih država sveta, od kojih je čak 39 iz Afrike.Udruženje je istovremeeno i najveći donator sredstava za osnovnesocijalne potrebe ovih država.

22

11. MEĐUNARODNE FINANSIJSKE KORPORACIJE (IFC)(Osnivanje i ciljevi) - Međunarodna finansijska korporacija kaojedna od afilijacija Svjetske banke, osnovana 1956. god.

Članice korporacije mogu biti samo one države koje sučlanice IBRD-a. Sjedište je u Vašingtonu.

Prema odredbama Statuta, osnovni zadatak IFC je da pomažeprivredni razvoj podstičući investicioni ciklus u produktivnaprivatna preduzeća u državama u razvoju, a naročito unajnerazvijenijim državama članicama, s osnovnim ciljemstvaranja uslova da ljudi izbjegnu siromaštvo i poboljšajuuslove življenja.

Ovaj cilj IFC ostvaruje:1. Promovisanjem slobodnog i odgovornog tržišta u državama u

razvoju.2. Investiranjem u proizvodna privatna preduzeća.3. Stvaranjem povoljne klime za investiciona ulaganja.4. Stvaranjem uslova za ljude da napuštaju siromaštvo i

unapređuju životni standard.

23

Korporacija se, pored pomoći koju pruža članicama u raznimformama investicija, bavi i drugim poslovima, kao što su:

- izrada projekata i poboljšavanje njihovog kvaliteta,

- pruža pomoć pri osnivanju, finansiranju i unapređivanju radaprivatnih finansijskih kompanija za razvoj i drugih institucija kojesu angažovane na unapređivanju i finansiranju privatnihpreduzeća,

- podstiče razvoj tržišta kapitala u državama u razvoju,

- podstiče interes država izvoznica kapitala na ulaganja u hartijeod vrednosti preduzeća država uvoznica kapitala,

- pruža savjete i daje predloge državama u razvoju u pogledukoncipiranja mjera koje doprinose stvaranju povoljnije klime zapovećanje interesa privatnih investicija.

24

12. MULTILATERALNA AGENCIJA ZA GARANTOVANJEINVESTICIJA (MIGA) (Osnivanje i ciljevi)

Na skupštini Međunarodne banke za obnovu i razvoj 1985. god.prihvaćena je konvencija o osnivanju nove afilacije Multilateralneagenzije za garantovanje investicija, a počela sa radom 1988. god.

Kao članica Grupe Svjetske banke ova agencija promoviše plasiranjedirektnih stranih investicija u države u razvoju, kako bi pomoglaekonomski rast, smanjila siromaštvo, i poboljšala životni standardljudi. Sjedište agencije je u Vašingtonu.

Organi upravljanja: Savjet guvernera, Odbor ID i Predsjednik.Članstvo: članovi IBRD i Švajcarska, 172 države članice.

MIGA predstavlja jednu novu specializovanu finansijsku instituciju čijije cilj da :

1. davanjem garancija za nekomercijalne rizike, podstiče priliv privatnogkapitala u države u razvoju,

2. pruža informacije potencijalnim investitorima o mogućnostimaulaganja u države u razvoju,

3. obezbjeđuje tehničku pomoć,4. bude mjesto na kojem će izvoznici i uvoznici kapitala sarađivati.

25

13. MEĐUNARODNI CENTAR ZA RJEŠAVANJE INVESTICIONIH SPOROVA(ICSID) - je osnovan sa ciljem rješavanja investicionih sporova izmeđudržava (vlada) i državljana drugih država (individualni strani investitori i sl.)potpisivanjem ICSID konvencije poznate i pod imenom Vašingtonskakonvencija.

Konvencija se mogla potpisati od 18. marta 1965. godine, a stupila je na snagu14. oktobra 1966. godine. ICSID danas broji 155 država članica od kojih su143 punopravne članice, a 12 država su potpisale Konvenciju ali nisudostavile ratifikaciona dokumenta.

ICSD je usko povezana sa Međunarodnom bankom za obnovu i razvoj na čijije prijedlog i formirana. Svi članovi ICSID su takođe i članovi IBRD.

Ukoliko vlada ne odluči drugačije, njen guverner za banku je po položaju uAdministrativnom savjetu ICSID. Organi upravljanja: Administrativnisavjet i Sekretarijat.

Postoje dvije grupe procedura koje se primenjuju i to:1. ICSID konvencija, pravila i procedure koji se primenjuju u slučaju kada su u

sporu država članica ICSID i individualni investitor ili korporacija koji sutakođe iz države članice ICSID, i

2. ICSID dodatne procedure koje se primjenjuju kada ni jedna ili najmanjejedna od strana u sporu nije iz države članice ICSID.

Usluge koje pruža ICSID se dešavaju u sjedištu centra u Vašingtonu.Generalno usluge se mogu dobiti i u institucijama sa kojima je ICSIDsklopio sporazume o pružanju takvih usluga.

26

14. BANKA ZA MEĐUNARODNE OBRAČUNE (BIS) –(Osnivanje i funkcije)

Banka za međunarodne obračune BIS je najstarijameđunarodna finansijska institucija. Osnovana je 1930.godine odlukom haške konferencije.

Pored sjedišta u Bazelu, BIS ima još dva predstavništva u HongKongu i Meksiko Sitiju.

Najvažnija funkcija BIS-a je unapređenje saradnje izmeđucentralnih banaka.

BIS je finansijska institucija u kojoj svoje predstavnike imajuskoro sve evropske centralne banke, banke Australije, Kanade,Japana i Južne Afrike.

Banku vodi Odbor direktora koji se sastoji od 12 članova. Odborse sastaje 10 puta godišnje, drugog utorka u mjesecu (osim uavgustu i oktobru).

27

FUNKCIJE BIS-a:1. BIS je osnovana kao centralna banka centralnih banaka, ali u

mnogim aspektima ona funkcioniše kao komercijalna banka.Centralne banke daju depozit BIS-u u vidu svojih zvaničnih rezervi iona ih ponovo investira na euro tržištu ili na nacionalnim tržištima.BIS obezbjeđuje fleksibilno upravljanje sredstvima koja su jojpovjerena, koja stoga mogu biti brzo angažovana. Pošto BIS neobjavljuje svoje transakcije, naredbe centralnih banaka ostajuanonimne i to je velika prednost u trenucima tenzija deviznog kursa.

2. Bankarska funkcija koju obavlja BIS uključuje i davanje kredita zalikvidnost centralnim bankama. Ovo je direktna posljedica najvažnijefunkcije BIS-a - unapređenje saradnje između centralnih banaka.

CILJEVI BANKE:1. Unapređivanje saradnje centralnih banaka i obezbjeđivanje

dodatnih sredstava za međunarodne finansijske operacije.2. Prikupljanje statističih podataka za centralne banke, naročito o

međunarodnim tržištima kapitala i međunarodnim kreditima. BIS jeizgradila najveću banku statističkih monetarnih podataka u svijetu.

28

15. AZIJSKA BANKA ZA OBNOVU I RAZVOJ (ADB) - je poslednja odregionalnih razvojnih banaka.

Osnovana je 1966. godine sa sedištem u Manili, za azijske države urazvoju. Trenutno ima 38 regionalnih i 16 vanregionalnih članica. Najvećiacionari su Japan i SAD.

Cilj Azijske banke za razvoj je jačanje privrednog potencijala zemaljaAzije i Dalekog istoka i davanje doprinosa ubrzanju procesa privrednograzvoja zemalja članica ovog regiona (kolektivno i individualno).

Da bi ostvarila ovako značajne zadatke, Banka obavlja brojne funkcije,od kojih posebno ističemo:– unapređenje, investiranja javnog i privatnog kapitala u svrhu razvoja

regiona;– korišćenje raspoloživih sredstava za finansiranje razvoja;– pomoć zemljama članicama regiona;– pružanje tehničke pomoći u vezi sa razvojnim programima;– saradnja sa UN.

Sredstva Banke se sastoje od redovnog kapitala i specijalnih fondova.Bankom rukovode 12 regionalnih i 4 vanregionalna direktora. Od 1993.

godine, predsjednik banke je tradicionalno Japanac. Osoblje broji oko1.700 zaposlenih.

29

16. AFRIČKA BANKA ZA OBNOVU I RAZVOJ (AFDB) - jeosnovana 1963. godine, od strane 30 nezavisnih afričkihdržava.

Sedište je u Abidžanu. Banka ima 76 članica: 51 afrička država i25 dražava van regiona.

Cilj Banke je da doprinosi privrednom i društvenom razvojuzemalja članica. Da bi ostvarila svoje ciljeve Banka obavljasljedeće funkcije:

1. Finansira investicione programe od posebnog značaja zaekonomski i društveni razvoj članica,

2. Učestvuje u odabiranju, proučavanju i pripremanju programakoji doprinose najbržem i najpotpunijem razvoju zemaljačlanica,

3. Vrši mobilizaciju i koncentraciju sredstava za finansiranjeprioritetnih programa,

4. Pruža tehničku pomoć kod pripremanja, izrade, finansiranja irealizacije razvojnih programa.

30

17. NUŽNOST REFORMI MMF-a i SB - POLITIKE DJELOVANJAReforme projektovane po savjetima zapadnih «eksperata» i finansirane

od strane MMF i SB redom su podbacile. MMF se pretvorio u«centar bogatstva i moći».

Politika MMF zasnovana na osnovu odluke o osnivanju u stvarnosti sene provodi.

MMF je postao instrument krupnog (zapadnog) finansijskog kapitala, aposebno SAD (koja ima dominaciju u odlučivanju MMF pa sepraktično ni jedna odluka fonda ne može donjeti bez saglasnostiSAD).

Programi MMF-a su diktirani od strane SAD bez kojih se i ne sprovodinjegova politika.

MMF je pored SB i STO postao glavni nosilac i stub procesaglobalizacije.

Na osnovu Vašingtonskog konsenzusa (MMF; SB i Trezor SAD)sprovode se, u najvećem broju država u svijetu, potpuno pogrešnakoncepcija stabilizacije i razvoja.

31

MMF proklamuje politiku smanjenja deficita, povećanja poreza,monetarne restrikcije, povećanje kamatnih stopa, stabilnost cijena ikursa, realne kamate i realan devizni kurs što je najvećem brojudržava koje su primjenile program MMF-a dovelo do opadanjaprivredne aktivnosti, porasta nezaposlenosti, smanjenja kapaciteta,produbljavanja krize i propadanja banaka i preduzeća.

Nametanjem neadekvatnih rješenja ‘’silom i ucjenom’’ MMF je zauzeoimperijalistički stav ‘’upakovan’’ u ideju neoliberalizma i slobodnogtržišta a što je vodilo globalnoj nestabilnosti privreda, kriminalizacijidruštava, sa teškim posljedicama socijalnog raslojavanja.

MMF je dakle sprovodio interese krupnog kapitala umjesto dapomaže državama u krizi i sprovodi globalnu ekonomsku stabilnost.

I dok se državama u tranziciji preporučuje (primoravaju se na)liberalizacija, u razvijenim privredama i dalje ostaju trgovinskeprotekcionističke barijere. Posebno su snažne barijere zaslobodno kretanje radne snage dok je došlo do liberalizacije ukretanju kapitala i novca (to je kapital razvijenih).

32

18. MEĐUNARODNA MONETARNA KRIZA - Globalna finansijskakriza je produkt MMF-a.

MMF ne zna da upravlja krizama. Od 130 kriznih situacija, predvideli susamo 14. To je dovelo do katastrofalnih socijalnih i ekonomskihposljedica. Tu je i odgovor zašto tržišta ne mogu biti prepuštenasama sebi. Uloga države u privredi koja je i dalje neophodnazamjenjena je formulom slobodnog tržišta, a upravo je potrebanradikalno drugačiji ekonomski pristup. Liberalizacija nije praćenaobećanim rastom već povećanom bijedom, nezaposlenošću iosjećajem nesigurnosti.

Države u razvoju otvaranjem svojih finansijskim tržišta rizikuju:1. Masovne stečajeve i likvidacije domaćih banaka;2. Dovođenje stranih banaka i odliv kapitala preko njih.

Privrede su prebrzo otvorene za konkurenciju prije nego što suuspostavile snažne finansijske institucije i pripremile se da prihvateizazove svjetskog tržišta.

Da bi dobile pristup svjetskom tržištu kapitala sve države članice morajuslijediti recepte MMF-a. Na taj način MMF umjesto da upravljakrizama i pomaže državama članicama da prebrode krize (likvidnosti,platnobilansne i dr.) on ih izaziva preko svog programastrukturnog prilagođavanja.

33

POLITIKA USLOVLJAVANJA I PRITISAKA - MMF i SB moraju mijenjatisvoju politiku «uslovljavanja» u pravcu većeg uvažavanja institucionalnogambijenta, kao srednjoročno i dugoročno važnijeg od kratkoročnihekonomskih pokazatelja (kretanje inflacije, stanje budžeta, ponude novca ikredita, deviznih rezervi i sl.), ali i specifičnosti svake države.

Odobravanje kredita MMF uslovljava prihvatanjem i sprovođenjemstabilizacionog programa MMF poznatog kao politika strukturnogprilagođavanja. U njega se redovno uključuju sljedeće mjeremakroekonomske politike:

1. Sprovođenje restriktivne monetarne politike (čvrst novac) kroz visoke kamate2. Smanjenje budžetskog deficita,3. Liberalizacija spoljnotrgovinskih odnosa (uvoza, izvoza, kaptala i direktnih

stranih investicija),4. Potpuno sprovođenje deregulacije privrednih tokova i privatizacija društvene

svojine,5. Čvrst (stabilan) devizni kurs,6. Liberalizacija svih tržišta i cijena7. Rekonstrukcija i konsolidacija sa sanacijom (čišćenjem) bankarskog sistema.

34

Ako vlada države članice želi da dobije kredit, ona mora da prihvati paketnametnutih mjera, jer po ocjeni MMF jedino je tako moguće povratitisposobnost samostalnog rasta i ostvariti suficit u platnom bilansu radiotplate spoljnih dugova. U čijem je interesu takva politika MMF?Naravno, u interesu povjerilaca.

MMF sada priznaje da njegov stabilizacioni paket uslovljavanja nije biodobar za sve države i da on ne može biti univerzalan. Zato se MMF sadapostepeno okreće institucijama sistema ističući posebno mjesto i uloguinstitucija u privrednom razvoju (nova prevara), pokušavajući da mjeri‘’kvalitet institucija’’ u državama članicama prema tzv. agregatnomindeksu vladavine. Ovdje se ističu sljedeće karakteristike:

1. Odgovornost (građani biraju vladu, imaju građanska prava, stepen slobodeštampe), 2. Politička stabilnost i odsustvo nasilja (stepen parlamentarnesmjenjivosti vlade), 3. Efikasnost vlade (kvalitet javnih usluga vlade,kompetentnost i politička odgovornost javne uprave) 4. Stepen regulacije(relativno odsustvo državne kontrole i monopola na svim tržištima), 5.Vladavina zakona (zaštita ljudi i imovine od samovolje, prevara i sl.efikasno i samostalno sudstvo), 6. Oslobođenost od grabeži (smanjivajekorupcije i zloupotreba javne vlasti u ličnu korist).

35

19. EVROPSKA INVESTICIONA BANKA (EIB) (osnivanje iciljevi)

EIB osnovale su kapitalističke države članice Evropskeekonomske zajednice 1957. godine.

Ova regionalna zajednica osnovana je sa ciljem obavljanjasljedećih poslova:

• mobilizacije i transfera kapitala unutar Zajednice• transfera kapitala iz bogatih u siromašne države članice• prikupljanja kapitala iz država izvan integracije.EIB ima zadatak da oslanjajući se na tržište kapitala i svoje

vlastite izvore, doprinese ravnomjernom i nesmetanom razvojuzajedničkog tržišta u interesu zajednice. U tom cilju EIBolakšava finansiranje projekata u svim oblastima privrede:1. projekata za razvoj manje razvijenih područja;2. projekata za modernizaciju ili preorjentaciju preduzeća ili za

stvaranje novih djelatnosti3. projekata od zajedničkog interesa za nekoliko država članica.

36

20. EVROPSKA CENTRALNA BANKA (ECB) (nastanak i glavna obilježja) -Evropska centralna banka zauzima središnju poziciju unutar Evropskog sistemacentralnih banaka (ESCB).

ECB je centralna institucija monetarne politike Evropse unije. Osnovan je 01.06.1998.godine sa sedištem u Frankfurtu na Majni i njime upravlja Vijeće guvernera. Početnikapital ECB-a izniosio je 5,0 milijardi eura.

Osnovna funkcija ECB od 01.01.1999. god. sastoji se u vođenju monetarne politikezemalja ,,evro zone,, kroz utvrđivanje kratkoročnih kamatnih stopa koje indirektnoodređuju njihov tempo ekonomskog rasta.

Nacionalne centralne banke predstavljaju podređene članice Evropskog sistema centralnihbanaka i pomažu ECB u vođenju monetarne politike.

Organi ECB su: Savjet guvernera, Izvršni odbor i Generalni savet.Savjet guvernera čine: članovi Izvršnog odbora i guverneri centralnih banaka zemaljačlanica ,,evro zone,,.Izvršni odbor se sastoji od šest članova: Predsjednik ECB, podpredsjednik ECB i četričlana koji se biraju iz zemalja članica ,,evro zone,,(po jedan član iz svake od četirinajveće centralne banke Francuske, Njemačke, Italije i Španije). Njihov mandat trajeosam godina.Ostali članovi Izvršnog odbora mogu bez prava glasa da učestvuju u radu Generalnogsavjeta., Generalni savet sačinjava Predsjednik ECB i potpredsjednik ECB i Guvernerinacionalnih centralnih banaka. Predsjednik ECB-a je Jean Claude Trichet bivšiguverner Francuske centralne banke.

37

Dosadašnja iskustva pokazuju da je ECB najsamostalnija centralnabanka na svetu koja je ikad formirana. Samostalnost ECB proizilazi iznekoliko načela na kojima je ona počiva.

Prvo načelo govori o tome da ni ECB niti nacionalna centralna banka izsistema ESCB, niti bilo koji član njihovog tela, koji ima pravoodlučivanja, nema pravo da traži niti prihvati zahteve i instrukcije odlokalnh institucija ili vlada zemalja članica ili bilo kojih drugih tela.

Drugo načelo polazi od toga da je zabranjeno pozajmljivanje novca bilokojoj državi članici ,,evro zone,,. Na ovaj nači ECB je odvojena odfinansijskih interesa političara na vlasti u zemljama članicama ,,evrozone,, i ne može se desiti da ona postane mašina za štampanje novca.

Treće načelo polazi od toga zemlje članice ,,evro zone,, prihvataju politikuECB bez intervenisanja i mešanja u njen rad u bilo kom obliku.

Četvrto načelo na kome počiva rad ECB govori o tome da bi izmenapravila rada zahtevala veoma složenu proceduru koju bi bilo veomateško sprovesti. Naime, za svaku izmenu pravila rada ECB potrebno jepostići konsenzus svih zemalja članica EU što je u postojećim uslovimagotovo nemoguće.

38

21. MONETARNA POLITIKA ECBPrimarni cilj ECB-a i jedinstvene monetarne politike za koju je ECB odgovorna,

definisan je Sporazumom kao održavanje stabilnosti cijena.Ovaj cilj je u skladu sa Sporazum dodeljen ECB-u iz dobrog razloga. Decenije

praktičnog iskustva i veliki broj ekonomskih studija ukazuju da će monetarnapolitika najviše doprineti unapredjivanju ekonomskih izgleda i podizanju životnogstandarda gradjana održavanjem stabilnosti cijena na dugotrajan način.

Postoji nekoliko načina kako stabilnost cijena u smislu izbegavanja i produženeinflacije i produžene deflacije doprinosi visokom nivou ekonomske aktivnosti izaposlenosti:

• stabilnost cijena omogućava da se lakše primijeti promjena kod relativnih cijena,pošto one nisu učinjene manje vidljivim fluktuacijama na ukupnom nivou cijene.

• ukoliko se investitori razuvjere da će se u budućnosti održavati stabilnost cijena,oni neće zahtijevati «premije zbog inflacionog rizika« da bi ih kompenzovali zbogrizika vezanog za držanje aktive u toku dužeg vremenskog perioda.

• vjerovatno održavanje stabilnosti cijene takodje čini da je malo vjerovatno da ćepojedinci i firme preusmjeriti resurse od produktivne namjene kako bi ograničiliinflaciju.

• poreski i sistem socijalne zaštite mogu da stvore čudne podsticaje koji remeteekonomsko ponašanje.

• održavanje stabilnosti cijena sprečava veću i arbitrarnu preraspodjelu bogatstva uzarada koja nastaje u inflatornom kao i deflatornom okruženju.

39

22. EVROPSKI MONETARNI SISTEM (Nastanak, funkcije i zadaci) -osnovan je krajem 1978. godine, a počeo je da funkcioniše marta 1979.godine.

Motivi za formiranje:- ekonomska i monetarna integracija- jedinstvena – zajednička valuta- jedna centralna banka- potpuna koordinacija nacionalnih ekonomskih politika- jedinstvena monetarna i fiskalna politika.

Evropski monetarni sistem je izrastao iz procesa zapadnoevropskeintegracije više država. Izvan ovog sistema ostala je, za sada, samo V.Britanija. Osnovni cilj EMS je stabilizacija intervalutanih odnosa u okviruEEZ, kao i između te grupacije i ostalog sveta.

Karakteristike:- fiksni uzajamni pariteti valuta država članica,- jedinstvena monetarno – kreditna politika i zajednička monetarna politika

prema ostalom delu sveta,- unificirana politika na tržištu kapitala,- usaglašavanje svih mera i koordinacija u vođenju budžetske politike državačlanica,

- centralizacija vođenja celokupne ekonomske politike.

40

Bazu ovog sistema činili su relativno čvrsti uzajamni kursevi valuta i novavalutna jedinica (ECU) – European Currence of Unit (ECU).

Mehanizam Evropskog monetarnog sistema sačinjavaju:• Evropska valutna jedinica (ECU),• Mehanizam intervencija na deviznom tržištu,• Kreditni aranžmani.EVROPSKA VALUTNA JEDINICA ECU služi za:- određivanje centralnog kursa svake valute, a preko toga i međusobnih

odnosa svih valuta u sistemu,- kao pokazatelj potrebnih intervencija na deviznom tržištu i korektivnih

mjera u ekonomskoj politici,- postaje sredstvo obračuna između centralnih banaka država članica,- ima relativno stabilan fiksni paritet i stabilnost međuvalutinih odnosa.Članice EMS su obavezne da deponuju kod Evropskog fonda za

monetarnu saradnju 20% svojih rezervi u zlatu i devizama, a za uzvratdobijaju odgovarajuću protivvrijednost evropske novčane jedinice (ECU).

Glavna odlika politike ECB je ulogu glavnog arhitekte ekonomske politikekoja se odlikuje niskom inflacijom, odnosno stabilnošću cijena

41

23. EVROPSKA MONETARNA UNIJA (nastanak i glavnekarakteristike)

Evropski savjet je u junu 1988. godine potvrdio ciljeve stvaranjamonetarne unije, a prihvatanjem izveštaja poznatog Delorovogkomiteta odredio i početak stvaranja Evropske monetarne unije za 1.jul 1990. godine.

Nakon toga deklaracijom Evropskog savjeta (oktobar 1990. godine)određene su tri faze u ostvarivanju Evropske monetarne unije:Prva faza je predviđala izmjene u Rimskom sporazumu, kojim će seomogućiti stvaranje Evropske monetarne unije. Ova faza je uspješnozavršena krajem 1993. godine.Druga faza je počela 1. januara 1994. godine. Potpuno usklađivanjemakroekonomske politike je ostvareno. Počeo je sa radom Evropskimonetarni institut (sa sjedištem u Frankfurtu), koji je trebao dapripremi sve za osnivanje Evropske centralne banke. U ovoj faziodluke se i dalje donose na nacionalnom nivou.Treća faza je predstavljala potpuno uspostavljanje monetarne unije.

Osnovne motive i za stvaranje EMU predstavlja stabilizacijanacionalnog nivoa cijena i zaposlenosti.

42

Osnovni ciljevi Unije mogu se sažeti u sljedećem:- podsticanje ekonomskog i socijalnog napretka kroz stvaranje

ekonomske i monetarne unije, uključujući konačno i jedinstvennovac,

- zajednička spoljna politika i politika bezbjednosti, i eventualno,formulisanje zajedničke politike odbrane, zaštita građanskihprava putem uvođenja državljanstva Unije;

- čvrsta saradnja u oblasti unutrašnje sigurnosti, imigracije, droga,terorizma, viza i sl

EURO je zvanična valuta ekonomske i monetarne unije EU ijedinstvena valuta oko 300 miliona građana 15 država Unije:Austrije, Belgije, Finske, Njemačke, Grčke, Irske, Italije,Luksemburga, Kipra, Malte, Portugalije, Slovenije, Holandije iŠpanije koje čine Evrozonu i Crne Gore, koja nije članica Unije,i pokriva znatno veće trgovačko područje od dolara.

Evro postoji na finansijskom tržištu od 1999. godine, a kaovaluta od 2002. godine.

Evrom upravlja Evropski sistem centralnih banaka (ESCB),koji se sastoji od: Evropske centralne banke (ECB) iEvrozonskih centralnih banaka koje upravljaju u državama.ECB se nalazi u Franfurktu na Majni (Njemačka).

43

24. MASTRIHTŠKI KRITERIJUMI KONVERGENCIJE - Prema kriterijimausvojenim u Mastrihtu sve države članice svojom monetarnom i fiskalnompolitikom u 1997. i 1998. godini trebalo je da obezbijede slijedećih pet zahtjevakonvergencije, da bi postale članice jedinstvenog monetarnog sistema:

Cjenovna stabilnost, tj. održivo nizak rast cijena i prosječna stopa inflacije koja neprelazi 1,5 procentnih poena iznad prosječne inflacije tri najuspešnije zemlječlanice. Inflacija se, inače, mjeri na bazi uporedivog indeksa potrošačkih cijena;

Dugoročna kamatna stopa – prosječna nominalna dugoročna kamatna stopa – nesmije da prelazi 2 procentna poena iznad prosjeka tri najuspešnije zemlječlanice. Odrednica za utvrđivanje kamatne stope su kamatne stope na dugoročnevladine obveznice ili uporedive hartije od vrijednosti;

Visina budžetskog deficita utvrđena je tako da stopa planiranog ili ostvarenogbudžetskog deficita ne prelazi 3% bruto društvenog proizvoda;

Kriterijum javnog duga predviđa da javni dug ne prelazi iznos od 60% brutodruštvenog proizvoda;

Stabilnost deviznog kursa i učešće u Mehanizmu deviznih kurseva (ERM II). Ovajkriterijum odnosi se na poštovanje utvrđenih margina fluktuacije deviznogkursa, bez znatnijih odstupanja u periodu od najmanje dvije godine prijeuvođenja zajedničke evropske valute. Važno je istaći da potencijalna zemljačlanica u navedenom periodu, u kome je njena valuta uključena u Mehanizamdeviznih kurseva, nema mogućnost da samoinicijativno svoju valutu devalvira uodnosu na valutu neke druge zemlje članice EU s ciljem poboljšanja konkurentnostisvoje ekonomije.

44

25. EVROPSKA UNIJA - nastanak i glavna obilježja - Evropska unija(skraćeno: EU) je međuvladina i nadnacionalna unija (zajednica) 27evropskih država.

Unija svoje korjene vodi od Evropske ekonomske zajednice osnovaneRimskim ugovorom 1957. od strane 6 evropskih država.

Pod sadašnjim imenom, ova zajednica je oformljena Ugovorom oEvropskoj uniji (više poznatim pod imenom Mastrihtski ugovor)1992. god.

Mnogi aspekti EU su postojali i pre potpisivanja ovog ugovora, prekoraznih organizacija oformljenih 50-ih godina dvadesetog vijeka.

Lisabonskim sporazumom potpisanim decembra 2007. predviđena jeizmjena sadašnjih sporazuma kako bi se korigovale političke i pravnestrukture Evropske unije. Proces ratifikacije Lisabonskog sporazumazavršen je u novembru 2009. god.

Evropska unija stvara jedinstveno tržište putem sistema zakona kojise primjenjuje u svim državama članica, što garantuje slobodanprotok ljudi, roba, usluga i kapitala. Ona zadržava zajedničkutrgovinsku politiku, poljoprivrednu politiku i politika u oblasti ribarstva iregionalnog razvoja.

Evropska unija je 1999. uvela zajedničku valutu evro, koju je do sadausvojilo 13 država članica.

45

EU je definisana kao:- federacija u monetarnim odnosima, poljoprivrede, trgovine i zaštiti

životne sredine;- konfederacija u socijalnoj i ekonomskoj politici, zaštiti potrošača,

unutrašnjoj politici i- kao međunarodna organizacija u spoljnoj politici.Glavna oblast na kojoj EU počiva je jedinstveno tržište koje se bazira

na: carinskoj uniji, jedinstvenoj moneti (usvojenoj od strane 12 članica),zajedničkoj poljoprivrednoj politici i zajedničkoj politici u sferi ribarstva.

Važne institucije Evropske unije su: Evropska komisija, Evropskiparlament, Savjet Evropske unije, Evropski savjet, Evropski sud pravde iEvropska centralna banka.

Evropska unija nema zvanični glavni grad, a sjedišta njenih institucija senalaze u nekoliko različitih gradova.

Brisel je sedište Evropske komisije i Savjeta Evropske unije (Savetministara), kao i domaćin sastanaka i plenarnih zasedanja Evropskogparlamenta. Brisel se upravo zbog ovoga smatra de fakto glavnimgradom EU.

Strazbur je sedište Evropskog parlamenta i domaćin je većine plenarnihzasedanja.

Evropski sud i sekretarijat Evropskog parlamenta se nalaze uLuksemburgu.

Evropska centralna banka je smještena u Franfurktu.

46

26. CENTRALNOEVROPSKI UGOVOR O SLOBODNOJ TRGOVINI - CEFTACEFTA 92

Nakon promjena koje su se dogodile 1990.-tih godina, a prije svega pada Berlinskogzida, raspada bivšeg SSSR-a i raspada Savjeta za uzajamnu ekonomsku pomoć,najveći broj bivših socijalističkih država poželio je da se priključi zapadnimekonomskim i vojnim integracijama.Zapadne države u to vrijeme nisu bile ni spremne ni voljne da to učine, pravdujućisvoj stav postojanjem velikih ekonomskih i plitičkih razlika između država. Umestotoga, one su savjetovale istočnoevropske države da međusobno sarađuju i dazajedničkim aktivnostima razvijaju elemente slobodnog tržišta, demokratije igrađanskog društva.

Kao rezultat toga tri najrazvijenije države tog regiona, Mađarska, Poljska i tadašnjaČehoslovačka (poznate kao ''Višegradska grupa''), početkom 1991. godinepotpisale su deklaraciju koja je prethodila godinu dana kasnije postignutomSporazumu (21. decembar 1992. godine u Krakovu) o formiranjuCentralnoevropskog ugovora o slobodnoj trgovini (CEFTA) - Central EuropeanFree Trade Agreement (CEFTA).

Nakon toga članice ovog sporazuma postale su: Slovenija, Rumunija, Bugarska,Hrvatska i Makedonija.

Osnovni cilj ove integracije bio je da se povremeno smanjuju carinske dažbine ivancarinske barijere, da bi, kako je inače bilo dogovoreno one potpuno bile ukinute.

U skladu sa tim već prvih godina carine na uvoz industrijskih proizvoda smanjene su za50% što je udvostručilo trgovinu unutar integracije.

Međutim, proces liberalizacije trgovine poljoprivrednim proizvodima znatno je složenijii otvara mnoga delikatna pitanja, i ne samo u CEFTA. Međutim i tu su započetepromjene u skladu i na osnovama pravila u STO.

47

27. CEFTA 2006 - Srednjoevropski ugovor o slobodnoj trgoviniNovi dopunjeni sporazum CEFTA (Ugovor o izmjeni i dopuni i pristupanju

Srednjeevropskom ugovoru o slobodnoj trgovini) potpisan je 19.12.2006.godine u Bukureštu, a stupio je na snagu 26.07.2007. godine. Nakonulaska Bugarske i Rumunije u EU početkom 2007. god. one su prestale bitičlanice CEFTA-e. U članstvu CEFTA ostalo je 8 zemalja - Hrvatska,Makedonija, Albanija, BiH, Crna Gora, Moldova, Srbija i UNMIK/Kosovo.

Ugovor CEFTA 2006 uključuje savremene odredbe u potpunosti usklađene spravilima Svjetske trgovinske organizacije, a osim uobičajenih odredbi oslobodnoj trgovini, tekst ugovora pokriva i jačanje saradnje na područjutrgovine uslugama, poticanja i zaštite ulaganja.

Ugovor takođe sadrži savremene odredbe o zaštiti tržišnog natjecanja te pravuintelektualnog vlasništva. Kao važnu novinu Ugovora navode i detaljnorazrađen postupak rješavanja sporova, koji uključuje i arbitražu.

Osnovni ciljevi zamjene više biletaralnih sporazuma o slobodnoj trgovinijednim jedinstvenim multilateralnim ugovorom leže u potrebi povećanjaobima međunarodne robne razmjene i direktnih ulaganja u JI Europu, teolakšavanje poslovanja i liberalizacija trgovine doprinoseći na taj načinunapređenju i jačanju ukupnih trgovinskih i privrednih odnosa u regiji.

Prema CEFTA 2006 sporazumu, predviđeno je uspostavljanje zone slobodnetrgovine u prelaznom periodu koje završava najkasnije 31.12. 2010.

48

28. NAFTA – Sjevernoamerički sporazum o slobodnoj trgoviniProces ekonomskih integracija u Sjevernoj Americi počeo je 1989. god.

potpisivanjem sporazuma između SAD i Kanade. Potpisan 17.12.1992. god., astupio na snagu 01.01.1994. god.

Ciljevi nafta sporazuma:- Redukovanje carina i ostalih trgovačkih barijera između tri zemlje potpisnice

(SAD, Kanade i Meksika). S tim što su određene tarife uklonjene odmah, a svepreostale u narednih 15 godina.

- Ukinuta ograničenja u odnosu na trgovinu i ulaganje za većinu industrijskih,uslužnih i poljoprivrednih djelatnosti.

- Predviđene zaštitne klauzule koje se odnose na izvoz proizvoda uvezenih iztrećih zemalja.

- NAFTA osigurava slobodan pristup za ogroman broj proizvođača robe i uslugaSAD, Kanade i Meksika.

Definisana i zaštita životne sredine.NAFTA ili Sjevernoamerički sporazum o slobodnoj trgovini (eng. North

American Free Trade Agreement) je uz Evropsku uniju najznačajnijakontinentalna integracija. Djeluje od 1994. godine, a čine je: SAD, Kanada iMeksiko.

Cilj integracije jest uspostavljanje najveće zone slobodne trgovine u svijetu kojabi dugoročno trebala obuhvatiti cijelu zapadnu hemisferu.

Članice NAFTA-e zalažu se za postepeno ukidanje carina i svih ograničenja zaslobodan protok kapitala i usluga, usklađivanje radnog zakonodavstva iekoloških standarda te za zaštitu intelektualnog vlasništva.

49

29. GLOBALNO TRŽIŠTE I INTERES KRUPNOGKAPITALA

Ako gledamo globalnu sliku svjetske ekonomije vidjećemosa jedne strane da su privrede siromašnih državanajčešće u podređenom položaju zato što sunedovoljno tehnološki i ekonomski razvijene, iakoposjeduju značajne prirodne i ljudske resurse, odnosnonjima nedostaje tehnologija i kapital koji su sa drugestrane pod kontrolom najjačih.

MNK u kojima je skoncentrisan veliki kapital diktirajuuslove na globalnom tržištu na kojem upravo iprevladava interes krupnog kapitala.

Globalno, s jedne strane svijet postaje sve bogatiji, a sadruge sve siromašniji.

S jedne strane imamo MNK čiji je profit porastao i do700%, porast bogatih pojedinaca, a sa druge stranevrtoglavo siromašenje.

50

30. BUDŽET EU - GLAVNA OBILJEŽJA - Budžet Evropske unije u 2005.god. iznosio je 106,3 milijarde evra. U stvari, toliko je Unija najverovatnijepotrošila, iako je još dodatnog novca (oko 10 milijardi evra) bilo odvojenoza projekte, ali će to možda biti iskorišćeno i u narednim godinama.

1. NAČINI PRIKUPLJANJA NOVCA - Budžet se puni iz 4 izvora:1. Skoro tri četvrtine sredstava (73,4% 2004. god.) dolazi direktno iz

država članica. Sve članice imaju obavezu da doprinose budžetu, iako sevećini njih, kao, na primer, novoprimljenoj desetorki, kroz finansiranjeodređenih projekata na kraju vrati više nego što su same uplatile.

2. Jedan dio poreza na dodatu vrijednost, stečenog u državama EU, koristi setakođe kao izvor budžeta Unije i on čini 14,1% ukupnih budžetskih prihoda.

3. i 4. - Dva ostala izvora su porezi na uvoz poljoprivrednih proizvoda(1,3% ukupnih prihoda) i carine na uvoz ostalih vrsta proizvoda (10,4%).

Svaka članica izdvaja trenutno 1% bruto nacionalnog prihoda za potrebeEvropske unije, iako je tekući plafon 1,24%. Da bi obezbedila više novca, inaročito odgovorila velikim potrebama siromašnih pridošlica sa Istoka,Evropska komisija je predlagala da se procenat do kraja narednogbudžetskog perioda (tj. do 2013. godine) poveća u proseku na 1,14%, takoda u 2013. godini budžet dostigne cifru od 143,1 milijardi evra. Najvećidavaoci (Nemačka, Britanija, Holandija, Francuska, Švedska i Austrija),međutim, snažno se protive povećanju i zahtevaju da plafon ostane isti kao ido sada.

51

2. TROŠENJE NOVCA1. Najveći deo budžeta Evropske unije, skoro 80%, troši se poslednjih godina na

dvije stavke: poljoprivredu i razvoj sela (46%) i nerazvijene regione (30%).Poljoprivredni budžet je ogroman (2005. godine: 49 milijardi evra) i izaziva velikekontroverze i protivljenja, iako se u stvari poslednjih decenija procentualnosmanjuje. Nekada je njegov udeo bio gotovo dvostruko veći, i iznosio je tri četvrtinebudžeta.

2. Regionalna pomoć je druga po redu stavka budžeta Unije (30%, odnosno 32milijarde evra), i namanjena je siromašnim, udaljenim i nedovoljno naseljenimregionima država članica. Broj takvih je, posle pristupanja nove desetorke porastao,pa stare članice na svaki način pokušavaju da i dalje koriste ovaj izvor za svojrazvoj.

3. Pomoć drugim državama i spoljna politika - Unija je i najveći davalac razvojne ihumanitarne pomoći na svijetu, za šta je u 2005. god. izdvojila 1,5 milijardu evra.

4. Ista suma bila je potrošena na istraživanje i razvoj, čemu se posvećuje sve višepažnje, jer Evropska unija pokušava da preko ovoga pokrene privredu koja je ukrizi, kako bi bio ostvaren cilj tzv. Lisabonskog programa - da do kraja decenije EUpostane najkonkurentnija ekonomska oblast na svijetu.

5. Obrazovni i kulturni programi se, takođe, podstiču iz budžeta: 2005. god. u iznosuod 900 miliona evra.

6. U kategoriji "ostalih troškova", osim obrazovanja i kulture, nalaze se još dvijevrste izdvajanja: za razvoj transevropskih, transportnih, energetskih itelekomunikaconih mreža (1 milijarda evra) i kompenzacija novim članicama, uiznosu od 1,3 milijarde evra, bez kojih bi one bile neto davaoci, a ne neto primaoci.

7. I 6% budžeta, ili nešto više od 6 milijardi evra, troši se na administraciju Unije,a ovde spadaju troškovi plata, penzija, zgrada i opreme.

52

3. KO NOVAC DAJE, A KO UZIMAI ovogodišnja debata povodom budžeta Evropske unije

dovela je do uobičajenog svrstavanja država.Na jednoj su bili već pomenuti neto davaoci, sa

Njemačkom na čelu, a na drugoj primaoci, saŠpanijom na čelu.

Uplata Nemačke u 2005. godini bila je ponovo najveća,oko 20 milijardi evra, ali je nakon povlačenja para izregionalnih i poljoprivrednih fondova, ova državagodinu završila sa minusom od 8,6 milijardi evra, kojeje dala u budžet za potrebe drugih.

Na suprotnom kraju je Španija, koja je imala otprilike istiplus, od 8,5 milijardi evra, jer je toliko više uzela izzajedničke kase nego što je u nju uplatila.

53

31. SVJETSKA TRGOVINSKA ORGANIZACIJA (WTO – 1995.) WTO jejedna globalna međunarodna organizacija koja se bavi pravilima trgovinemeđu državama, kako bi pomogla proizvođačima roba i usluga, izvoznicimai uvoznicima u vođenju njihovih poslova.

Jednostavno rečeno, WTO se bavi pravilima trgovine među nacijama naglobalnom i poluglobalnom nivou.

WTO je organizacija za liberalizaciju trgovine, ali isto tako i forum gdje vladedržava pregovaraju u sporazumima i postavljaju pravne okvire.

Djelatnosti WTO: - forum za trgovinske pregovore, - nadzor trgovinskihugovora, - procjena nacionalnih trgovinskih politika, - pomoć zemljama urazvoju u pitanjima trgovinske politike kroz tehničku pomoć i programe,

- saradnja s drugim međunarodnim organizacijama.Ciljevi WTO: - postavljanje i održavanje funkcionalnog i trajnog multilateralnog

trgovinskog sistema, - smanjenje carina i drugih prepreka trgovini, -uklanjanje diskrininacije u međunarodnim trgovinskim odnosima, -integracija zemalja u razvoju u svjetskim multilateralni trgovinski sistem, -povećanje životnog standarda, - ostvarenje zaposlenosti, - povećanjetrgovine robama i uslugama, - zaštita okoline itd.

54

Opšti principi STO - Četiri principa STO međusobno nisu uvijekkomplementarna.

Najvažniji i uvijek prvi među njima je princip nediskriminacije, a onje u suprotnosti sa principom reciprociteta. Takođe postoji rakorak iizmeđu principa pristupa tržištu i fer konkurencije.

Princip nediskriminacije ima dvije dimenzije.Prva se odnosi na princip ¨najpovlašćenije nacije¨ Po ovom principu

zahtijeva se da ukoliko zemlja članica STO odobri trgovinske olakšicenekoj drugoj zemlji, onda je dužna da odmah i bezuslovno odobri istei svim drugim zemljama članicama STO, koje su zainteresovane zaizvoz date grupe proizvoda u tu zemlju.

MFN je dopunjen pravilom ¨nacionalnog tretmana¨ pod kojim sepodrazumijeva da inostrana roba kada pređe granicu i kada se na njuprimijene sve mjere koje su tom prilikom uobičajene, treba da budejednako tretirana kao i domaća roba, dakle, da na tom tržištu ne budetretirana manje povoljno (insistira se na terminu ¨no less favourable¨)od domaće robe.

55

Princip reciprociteta zasniva se na ravnoteži prava i obaveza koja se formirajuizmeđu zemalja po pitanju njihove međusobne trgovine. Ravnotežna razmjenaustupaka dvije zainteresovane strane je neophodna da bi do sporazuma uopšte idošlo. Moglo bi se reći da je ovaj princip u određenoj relaciji sa pravilom¨najpovlašćenije nacije¨, jer je i nastao kao rezultat potrebe da se u izvesnojmjeri ograniči zahtijevanje zemalja za dobijanjem ustupaka na osnovu pravila¨najpovlašćenije nacije¨.Princip reciprociteta ipak nalaže obostrano davanje ustupaka, iako se neinsistira na njihovoj potpunoj izjednačenosti. Naročito je to značajno za malezemlje ili najmanje razvijene zemlje.

Fer konkurencija. I ovo je poslednji princip ugrađen u STO. Pojam ferkonkurencije u okvirima STO ne podrazumijeva i najčešću upotrebu ovogpojma na mikro planu, već daje jedan širi koncept koji je zapravo listaponašanja koja su dozvoljena ili zabranjena. Na primjer, subvencioniranjeizvoza od strane vlada nekih zemalja, zemlje uvoznici mogu osuditi i čak izabraniti takav uvoz. Zatim, zemlja uvoznik može odrediti anti-damping dutyukoliko se radi o dampingu koji sprovodi izvoznik. Vlade zemalja uvoznikaimaju pravo da reaguju ukoliko dati uvoz značajno ugrožava domaćuproizvodnju, ukoliko je potrebno sačuvati ravnotežu platnog bilansa ili zaštititizdravlje i nacionalnu bezbednost.

56

Sporazumi koji regulišu međunarodnu robnu trgovinu se dele u tri grupe:1) Prva grupa se odnosi na snižavanje carinskih i necarinskih barijera u

međunarodnoj trgovini, kako bi se omogućio jedan konkurentan pristup natržište država članica. Delovi ove grupe sporazuma su: GATT iz 1994.godine, Sporazum o trgovini poljoprivrednim proizvodima, Sporazum otekstilnim proizvodima.

2) Druga grupa sporazuma, su sporazumi koji se odnose na unifikacijupravnih normi u državama članicama. Ovakvim ujednačavanjem nestalebi prave barijere koje značajno komplikuju dosadašnju međunarodnutrgovinu. Ovu grupu čine: Sporazum o investicionim merama koje utiču natrgovinu, Sporazum o trgovini uslugama (GATS) i Sporazum o trgoviniintelektualnom svojinom;

3) Treću grupu sporazuma čine sporazumi koji regulišu realizacijuspoljnotrgovinskog posla, gde su se do pojave ovih sporazuma javljalačesta usporavanja u praksi. Jedan broj faza do okončanja spoljnotrgovinskogposla podrazumevao je veoma komplikovanu proceduru. Zato je donijetaslijedeća grupa sporazuma o: antidampingu, tehničkim preprekama trgovini,carinskoj vrijednosti, kontroli prije isporake, pravilima o porijeklu robe,procedurama za izdavanje uvoznih dozvola, zaštitnom sistemu, sanitarnim ifitosanitarnim mjerama.

57

32. GATT - Na drugom zasedanju Pripremnog komiteta za KonferencijuUjedinjenih nacija o trgovini i zaposlenosti, aprila 1947. godine, u Ženevi,vođeni su bilateralni pregovori o carinskim koncesijama. Pregovori suzavršeni uspjehom, a rezultat je konkretizovan u okviru Opšteg sporazuma ocarinama i trgovini (General Agreement on Tariffs and Trade - GATT).

GATT je stupio na snagu 1. januara 1948. godine i bilo je predviđeno dapredstavlja samo privremeno, prelazno rešenje za regulisanje međunarodnetrgovine na multilateralnom nivou, sve do stupanja na snagu pravilaMeđunarodne trgovinske organizacije.

GATT je međudržavni ugovor koji reguliše oblast međudržavne trgovinskesaradnje.

Ciljevi osnivanja GATT-a su:1. podizanje životnog standarda,2. obezbjeđivanje pune zaposlenosti,3. obezbjeđivanje rastućeg realnog dohotka i efektivne tražnje,4. povećanje upotrebe resursa,5. proširenje proizvodnje i razmjene dobara.

58

U načela funkcionisanja GATT-a ugrađena su tri osnovna principa:

1. princip nediskriminacije primjenom klauzule najpovlašćenije

nacije, koja je zapisana u članu 1. Sporazuma o GATT-u iz 1947,

godine;

2. princip ograničenja trgovinskih politika na carinsku intervenciju

bez korišćenja drugih oblika zaštite, i

3. princip obavezne konsultacije članica.

Najvažniji je princip najpovlašćenije nacije, prema kome se bilo koja

posebna trgovinska koncesija data jednoj državi mora automatski

primijeniti na sve članice GATT-a, a uvoz tretirati na isti način na

državnoj granici bez obzira na njegovo porijeklo.

59

33. Konferencija UN o trgovini i razvoju (UNCTAD)Konferencija Ujedinjenih nacija o trgovini i razvoju (UNCTAD), promoviše

razvoj i ravnopravnu integraciju država u razvoju u svetsku ekonomiju.Broji 193 države članice.

To je ekonomska organizacija Generalne skupštine UN, kojoj podnosi iizvještaj o svom radu (preko Ekonomsko socijalnog saveta UN).

Konferencija UNCTAD-a sazvana je prvi put 1964. godine u Ženevi, s ciljemrestrukturisanja međunarodne trgovine u interesu država u razvoju,ostvarivanja pravilnih i stabilnih cijena primarnih sirovina, olakšanjatrgovine i razvoja država u razvoju kroz otvoreni pristup tržištima razvijenihdržava.

Inicijativa za osnivanje jednog ovakvog tela u okviru UN potekla je saKonferencije nesvrstanih država održane 1961. godine u Beogradu, a godinudana kasnije Konferencija neangažovanih država uputila je zahtjevGeneralnoj skupštini UN da se pod njenim okriljem formira jedno tijelokoje će se baviti problemima razvoja država u razvoju, a čije je stanjedobrim dijelom bilo prouzrokovano njihovim neadekvatnim mjestom usvjetskoj trgovini i izostajanjem odgovarajuće ekonomske i tehničke pomoćirazvijenih država.

60

34. Organizacija UN za industrijski razvoj (UNIDO)Organizacija UN za industijski razvoj (UNIDO), pomaže državama

u razvoju i državama u tranziciji da se izbore i ne ostanu u grupimarginalizovanih država.

UNIDO pokreće znanje, vještine, informacije i tehnologiju dapromoviše zaposlenost, konkurentnu ekonomiju i zdravo okruženje.Kao takav, povećava saradnju na globalnom, regionalnom inacionalnom nivou.

Osnovan je 1966. godine, a status specijalne organizacije UN-a stekao je1985. godine.

UNIDO ima sopstveni Statut, svoje članice, tela za sprovođenjepolitike, izvršni odbor i sopstveni budžet.

UNIDO ima posebno mjesto u sistemu UN i jedina je organizacija kojapromoviše stvaranje bogatstva dok je istovremeno krenula uborbu za smanjenje siromaštva, kroz proizvodnju.

Težište djelovanja UNIDA je na jačanju malih i srednjih preduzeća.

61

35. Organizacija za hranu i poljoprivredu (FAO) - Osnovni cilj FAOjeste borba protiv gladi.

Pomažući i razvijenim državama i državama u razvoju, FAO deluje kaonezavisna organizacija u kojoj su sve države ravnopravne u pogledupregovaranja i uticaja na politiku.

FAO je takođe i izvor znanja i informacija i kao takav pomažepodjednako kako razvijenim državama tako i onima u tranziciji damodernizuju i unaprede poljoprivredu, šumarstvo i ribarstvo i timeobezbijede visok nivo ishrane za svoje stanovništvo.

Od svog osnivanja, 1945. godine, posebnu pažnju posvećuje razvojururalnih sredina.

FAO obezbjeđuje informacije i zato služi kao mreža znanja.Korišćenjem ekspertize svojih stučnjaka – agronoma, šumara,

veterinara, nutricionista, sociologa, ekonomista, statističara i drugihprofesionalaca – obezbjeđuje prikupljanje, analizu i razmenupodataka koji pomažu razvoj.

FAO objavljuje na hiljade biltena, izveštaja i knjiga i nekoliko časopisa.

62

36. GRUPA G-5Sa porastom broja država članica Breton – Wudskih institucija došlo je do otežanog

rada i rješavanja pojedinih globalnih problema. Zato se pojavila potreba da seprethodno obave konsultacije o pojedinim međunarodnim finansijsko – ekonomskimpitanjima, u manjim i više neformalnim grupama ali koje imaju slične interese. Takoje došlo do formiranja brojnih ekonomskih grupa, koje najčešće posluju bez stalnihkadrova ili sekretarijata i sastaju se povremeno, kada je potrebno, ili regularnonakon određenog vremenskog perioda.

Grupa petorice – G5, je dosta neformalne prirode.Ministri finansija i guverneri centralnih banaka 5najvažnijih država – SAD, Japan, Njemačka,Francuska i Velika Britanija – sastaju sepovremeno radi rasprave o deviznim kursevima itrendovima na polju kamata.

Prvi sastanak je održana1967. godine.....

63

37. GRUPA OSAM G8G8 je organizacija sedam vodećih ekonomskih država

svijeta (G7) i Rusije (ne učestvuje na svim sastancima) ipredstavnika Evropske unije kao posmatrača.

Organizacijom predsjedava jedna država na period odgodinu dana.

Države grupe G8 poseduju preko 50% ukupne kupovnemoći i realizuju 2/3 ukupnog svjetskog trgovinskogprometa, dok istovremeno u njima živi oko 13% svjetskepopulacije.

Osnovni cilj ove grupe je razmjena mišljenja i usaglašavanjeprije svega sopljnopolitičkih i ekonomskih pitanja izmeđudržava članica.

64

38. G-77GRUPA 77 je organizacija zemalja u razvoju u

okviru Ujedinjenih nacija.Osnovana je 15. juna 1964. god.

Danas je čini 130 zemalja.

Cilj im je prvenstveno da manje razvijenezemlje ne ostanu u sjenci razvijenih, a naročitopo pitanju ekonomije i uticaja u organimaUjedinjenih nacija.