95

AFFıN' KUR'AN-ı KERİMDEKİ YERİ

Prof.Dr. Hüseyin Avni çELİK

Şüphesiz ki. bu kainalm ve içinde varolan bülün mahlukatmyaratıcısıAllah'tır. İnsan da bu yaratıklardanbirisıdirve bunlann enönemlisidir. İnsanoğ;Iu'nunvaroluşu Allah'ın bir lütfudur ve Allah ileinsan,arasında yaralıcı-yaratılmış münasebeli vardır. Allah insanın

yaratıcısı. insan da O'nun yaraılgıdıL Kur'an-ı Kerim insana.yaratıklannen mükemmeli ve en şerenisi gözüyle bakmaktadır. İsra

suresinin 70. ayelinde : -~~~ ~J .;..lr-1J1~ ~WjJJ..MI J.;:oll ~ ~u.-J rJ ı..iJ. ~~ .ı.iJJ

, •~ L:.&l;. ~

" And oLsun ki, Biz insanoguılarmı 'şerejli kıldık. onların

karada ve deniZde gezmesini sagladık, temiz şeyLerleonları

nzıklandırdık, yaral.ıklanmızm pek çogundan üstün kıldıkıt

buyurulmuştur.

Allah insanı yarattıktan sonra. ona irade-i cüziye vermiş ve onubu iradesiyle başbaşa bırakmışlır. Ancak insanın bütünişlerive enince leferruatına kadar hayatının her safhası, Allah'ın kontrolüaltında cereyan eder. Ka[ suresinin 17 ve 18. ayetler'inde:

. ~~J ~.ıJ 'jr J.,ı ~ .L&.U.t ı... .~ JL...:JI v&- J ~L v&- ~~L~ ~!" Sagında ve solunda. onunla beraber oturan iki alın melek.

yanında Iıazır birer gözcü olara/( söyledigi her SÖZü zap iederler' ,~uyuTUlmuştur. Allah(c.c.l tek ve mutla~ hakim oldugu için insanO'na karşı tam bir teslimiyetle hareket etmek ve O'na boyı,.ın egmekmecburiyetindedir. Başka bir hareket tarzı. insan için mümkündegildir. Çünkü insan bir kuldur ve kulun yaratıcısına karşı böyledavranmasıgerekir.

ŞüphesizAllah-insan ilişkisi tek tarallı degildir. Allah. kullan iletemas kurnıayımurao etliginde. aralanndan birini elçi olaı-ak seçer vekullarına teblig edilmek üzere vahiy yoluyla ona emir ve yasaklarını

, 96

indirir. Vahy kelimesi ı'ügatte; gizli konuşmak. emretmek. ilhametmek. lma ve işaret etmek. acele etmek, seslenrnek, fısıldamakgibideg'iş!k-manalarei. gelmektedir!. D1~ bir kavram olarak vahy ise;Allah ile seçtI!'!;i insan arasında cereyan eden ve Allah'tan seçtigipeygambere dogru olan bir çeşit konuşmadır.Allah ile insan arasında

başlatılan bu IliŞki. tek tarafiı degJldir; bazan insan da Allah'c;lseslenerek O'nunla sözlü iUşki kı:ırmaya çalışır ve O'na nidadabulunmak suretiyle kon,-!şınak Ister, Nomıal olarak insan, dogrudandogn.iya Allah'a hitap etme imkanına sahip degildir. Fakat insanda.özel durumlarda olagan üstü hal vukubuldugunda Allah'aseslenebilir. O'nunla konuşma'gücüne sahip olabilir. Bu, öyle birhaldir ki. kendini bu halde bulan kimse. kafasını günlük durumunüstünde bulur: Böyle' bir hal vukubulunca insan. Allah'a dogrudandogruya söz söyleme noktasına vc;lrmış olur.

İnsanı bu dereceye yük~elten. dllı bu şekilde kullanmagaelverişli kılan sebepler degişik olabilir; Allah'a karşı duyulan derinsevgi ve zühd olabilir, ölüm korkusu olabilir. İnsanın böyle bir ilişki

içine g!rebilmesi için fevkalade bir durum içinde olmasi lazımdır.

Çünkü insan kalbi sadece fevkalade durumlarda günlük bayagıdüşüncelerden. dünyevi gailelerden arınır ve dolayısıyle konuştugu

diL. ruhi yönden yüksek bir vasıfkazanır2 . '

İnsan fevkaHide durumda iken Allah ile ilişkiyi dua yoluylakunnaya çalışır, Gerçek manada dwi; kalbin Allah ıle konuşmasıdır

kı. böyle bir dua ancak insan kalbi. yüksek düzeye geldigl ve [evkalfldebir ha! aldıgı zaman gerçekleşebilir.Kur'an-ıKerim, yapılan dualaraicabet meselesIne son derece önem vermektedir: /

ıJ i~- .i; 0L.~ i.i! tl»1 t;.) ~ı 0 .;~ ..;.:- \.P~ .ı.UL l~!J

, ;ıJ..ı.:.J! ~.l,Ji I".:..~i J

" Ey Muhammed ! 1cııLlanm sana Beni sorarlarsa. biıSinl~r kiBen. şüphesiz onlara yakımm . Benden isteven.in., dua ettigindeduasını kabul ederim..Artık onlar da davetimi kabul' edip Bana

1 Cerrahogıu. 1~[sir Usüıü. s.37.

2 Toshihiko Izıtsu. KlIr'<\n'da Allah ve tnsan {Türkçeye çeviren SüleymanAteş). 5.182.

97

inananlar ki doğru yolda yürüyenlerden olsunla,-"3 ......~~j~.r~I~-ıJ li."

" Rabbiniz şöyle buyurdu: " Bana dua edin ki size kar.aşulğını

"4vereyim... me~llindeki bu ayetler, duanın önemini gösterenayetlerden birkaçıdır. Çünkü insan, kendisine yakardıgı Allah'ın.

duasını işitmesi ve O'nda kabul bulması için gergin bir ruhi durumiçinde bazı sözler söyler ve bu sözleriyle Rabbine yalvararak istediginielde edebilir.

Yaratılış itibariyle günah işlemeye müsait olan insan, ezeldeRabbine verdiği sözü zamanla un utarak kötü Hiller işlemekle

Rabbinden adım' adım uzaklaştığı gibi, mayasmda mevcut olangünahlardan temiZlenme arzusu da onu; ,kötü işleri terketmeye ve iyiişler yapmaya 7,orlar ve böylece Rabbine geri 'dönüş yapmasını saglar.

Aslında dua; insan kalbinin Allah ne konuşması, O'nunnimetini veya yardımını istemesidiL İnsan yaptıgı duada. içindengeçeni söyler ve söyledikleri de içindeki fiillerdir, Kur'an-ı Kerimin pekçok ayetinde bi7,e duanm nasıl yapılacağı en güzel biçimdeögretilmektedir. Bunun için Kur'an'dan yalnız birkaç örnek velTIlernizyeterlidir.

"-Allah'ım f- Ancak sana kulluk eder ve yalnız Senden yardundileriz. Bizi doğru uo1a, niıneLe erdirdigin kimselerin. gazabaugramayanlann, sapmayanlarınyoluna erişLi,-".5 \

"Rabbimiz! Eğer unulacak veya yanı1acak olursak btzi sorumlutuLma. Rabbimiz! Bizden önceki/ere verdiğin gib~ bize de ağır yükyükteme. Rabbımiz! Bize gücümüzün !]cLmeyecegi şeyi (aşıLma, biziaifet, bizi bağışla. bize acı. Sen Mevıamu:sın. kaIirlere karşı bizeyardım eL".6

Yeri gelmişken buradD HZ.PeygDmber EfendimiZ(s.a.v.}'in en

3 IJ(Bakaral. 186.4 XL(Mü'min), GO.

5l(Fatlha). 5-7.

6 II(Bakara), 286.

98

güzel dua ömegini vemıedengeçemtyecegız.Resiilullah(s.a.v.)'fu örnekduası şudur:

Ö'Allahım! Sen RabbimIzsin. Senden başka ilah yoktur. Beniyarattın; ve ben senin kulunum. Güc4mün yettig! kadarRubCıblyetineiman ve sana Ibadette. ihlasandımve ahdim iızereyirn.

tşledigim şeyin kötülügünden Sanasıgınınm. üzerimdeki nimetiniitiraf ederim ve Sana karşı işledigıIn günahı da itiraf ederim. Benibagışla: Çünkü günahları ancak Sen bagışlarsın."7

Masiyette ileri gIdenlere Rablerinden ça4n

Allah rahm~ kapılarını tevbe anahtarı ile gece gündüz ardına

kadar açık tu tmakt.adır. Günahkar kulları masiyette ne kadar iJerlgitmiş olurlarsa olsunlar, onları rahmet ve· magftretinden mahrum

. etmemektedir. onları ümllstzIige düşmeksizin kendisine yönelmeyedavet etmektedır.,Çünkü Allah'ın rahmet deryası. günahın

büyügünü-küçügünü ve her çeşidini Içine alacak kadar geniş vebüyüktür. Allah isyan vadİSınde bocalayıp duran ve masiyette çokileri giden günahkar kullarına şöyle sesleniyor:~ 4UI~! 4U1 ~J v* ı~ ":l~t~ l.,i..,..,i Vt.lllli.>~ tt Ji

~....-ıl.u-i-UI~ .....!~y~.lll·

".Ya Muhammed 1- De ki:" Nefislertne karşı haddi aşmış

kullarımf Allah'ın rahmeLinden ümidi hismeyiniz: çünkü Allahbütün günahları TT!ağftreL buyurur. Şüphesiz ki O, GafÜr'dur.

Rahim'dir". 8 Bu ayetle All <:ıh , günahkar kullarını. rahmetindenümitlerml kesmemeye ve O'nun aırına güvenmeye çagırmaktadır.

. ~..:.ı~j .jııJ~L.J .:.ıl."....JI ~r ~.J~.) V* •...,iM J! I~JL...J".Rabbinizin mağfireLine ve eni. göklerlc yer kadar olan cennete

koşun; o cennet takva sahipleri için haZırlanmıştlr."g

. 4J 1~4UI~4UI~~~ıA)I'''''~V*.J" Kım bir fena/ık yapar yahut nefsine zulmeder de Allah'tan

ma{J[U'et dilerse. AHah'ı çok ba{Jışlauıcı.. çok merhametli bu~ur."lO

7 Buhari. 80. KiI.abu·d·Oauv<'lt,l6.bab: el-edebü'l-Müfred. ı. 626.8 XXX:ıX (Zümer. 53).

9 ru (~+lmran), 13-3.LO rv (Nisa). LL O.

99 -

t,S..ı.;..1 ~ LLL...:. ~J ~iJ ,,:-,\i ı:rl )LW .:;~ J "Bununla beraberşüphesiz ki ben, levbe eden. iman. edip salih amel işleyen. sonra dahak yolda sebai gösteren kimse için GajJar'un" ,II

... ~ ıJ.ç. ...... L:JJ .......... J.l1 .ı.l.u ,:,f". ~ Dogrusu Rabbinin,

insanların zulümlerine raOmen onlara mağfireti vardır...,,12~)IJj ..ı,;..tJI ~..)J

fJ~ J i~y r+' ~ ,,:-,I,.WI r+'~1~ 4~~i~)~ >-" J.-iJJ ':,pununla beraber Rabbin matlfirel ve

merhamel sahibidu',. Eger onları, yaplıklarmdan dolayı hemenhesaba çekmek lsleseydi. azaba u{}raırriakla acele ederdi. Amaonların bir vadesi vardır. O'ndan kaçıp sıgmacak yer bulamazlar." i 3 -

, ~J.ıP_...uı .:ı! ~ i-"~ ..u i .:ı1-' ~jJ~ ~ ~ ,:",-1,; V.J"Ell@i zulümden sonra ıevbe edip düzelen kimse, bilsin ki Allah

onun levbeslni kabul eder. Allah şüphesiZ Ba{}ışlayan'dır.

merhametli olandır."14 _

. ~).ıP ..u'IJ ....J).i.:-J 4.Lf1 '""~ .:ı~ ')Ü!"Allah'a levbe etmezler. O'ndan maÇjfirel dilemezler mi? Oysa

A-llah Ba{}ışlayand lf', merhamet edendir:,15

. ~)..UAA' ~~ ~ ..ıLj.:ı! \roIJ ~~.ro 1.1'(\i ~ ..;..~ı i)..s. iJ'!.lJı J"Kötüfüle işleuip ardından tevbe eden ve inananlar bilsinler ki

Rabbin. bu harekeUcrinin ardından onfan şüphesiz ba{}ışlar vemerhamet eder," 16

. ~)i ....".&AJI li' u-ii -t.SJ~:':':';- "Ey Muhammed! KullanmaBenim' ba{}ışlayan, merhamet eden olduğumu. haber ver,,,ı 7

ıı xx (NisaL. II o.12 XLLI (Ra'd) , 6.

13XVlIJ (Kehf), 58,14 V (Maicle) ,39.15 V -(Millele), 7~.

ı6 VLL (A'rat), 153,

100

mealineki bu ayetler ve daha önce zikreWginıizBakara suresinin 186.ayeti, günahkar kullarını bagışlamak Için Allah'ın rahmethazinesinden damlayan bazı katrnlarınmüjdecisidir.

ŞJrk hariç bütün günahlann affı mümk~dür

Allah'a şlrk koşmak: O'nun bir1igini inkara varan ve O'naortaklar nisbet eden sapık bır anlayışlır, insanın kendine 'Allah'tanbaşka tanrılar edinmesidır, Allah'a şirk koşan kul, O'nunla kendiarasındaki bağı kopannış ve O'ndan mağürel ümidini yitirmiş olur.Kainatla ve peygamberlerin lebHgalındaAllah'm varlıgm! ve birligiIubelgeleyen pek çok delil oldugu halde Allah'a şirk koşarak budünyadan göç eden insan, kendisini büyük ve korkuIDç bir tehlikeiçine atmış olur. Geri dönüşü mümkün olmayan masiyet uçurumunadüşmüş olur. Allah'ın verdigi fıtr1 ooellikleıine hlyar:ıet elmiş olur.

En büyük günahlardan olsa bile Allah, kendisine şirk

koşmanın ruşında kalan her çeşH günahı dilediğlne bagışlayacaktır.

Çünkü şirk cümıü hariç bülün günahlar ilahi magrtrelin kapsamına

girmektedir. Allah "mağfirelinden ümidini kesmeyen kulunungünahını af elmeye muktedirdlr; O'nun rahmeli hiçbir günahtan-küçük degildir; çünkü O'nun rahmeli hudulsuz ve nihayetsizdiL O.kapılan kapanmayan bir miıgfiret kaynağıdır. O'nun affı, kapisında

silahlı muha[ızlarbeklelilmeyen bir affı ilahidir.

Kullarına karşı son derece müsamahakar ve hudutsuzmerhamet sahibi olan Aııah: onlara peygamber göndermeden.gercekler1 tebliğ elmeden, doğru yolu göstenneden onları azaba tabilutmaz. Ancak herşeyaçıkçagözler önüne serildigl halde hlctayete yüzçevirerek dalalete saplana nlar. Allah 'ın gaz.abına uğrar ve O'nunazabına duçar olurlar. Kur'an-ı Kerimde:

..LJ1.ı~~~ J'~ vi \.!.LJ~ ~J;) l,.~J ~I.!l~.) ~ 'J..LJ1~!

.~ W! ı;,;.i i ..ı.ü

"Allah kendisine orfak koşmalJl elbette bq.gışlama.z, bundan-başkasuu dilediğine bağışlar. Allah'a orLak koşan kimse şilphestz

büyük bir günahla ifUra eiml..ş OliLr " 18buyum1uşıur.

17XV (Hicr), 49.

18 IV (Nisa). 48.

101

Bu ayet ile ayrı surede geçen ~ ~~ l.-~ J ~.ıJ....:.t ı:,ıi ~ "'::/ .ı.UI ı:,ı!i~ ~ ~.w.ııı.ı.ıJ....:-t ~ J. L:.t ı:..J ~IH

"Allah, kendisine ortak koşulmastm elbette baf)ışlamaz,

bundan başasını diledif)ine bagışlar. Allah'a ortak koşan kimse derinbir sapıkMa sapmış olur" i9 ayetiar.asındakifark: Nisa suresin1n48. Ayetinde. ehli kıtaba hllab edilerek şirk konusuna temasedilmekte ve bundan dolayı yüzleri silinip de enselerine benzetllme.veya Allah'ın lanetine ugratılma gibi meydana gelebilecek her çeşit

kötü sonucu dünya hayatında vukü bulacag~ ih tar edilirken, aynı

surenın i 16. ayetinde ise. kendilerine. dogru yol apaçık gösterildıkten

ve müslüman olduktan sonra 'irtidat edip müşriklere katılanların

durumuna temas edilmekte 've bu fUllerinden ötürü ortaya çıkacak

olan kötü neticelerin cezası ahiret yurduna intikal edecegibildirilmektedir. Akibeti kötü olması bakımındanher iki ayette geçenşirk olaymda fark olmamakla beraber, ortaya çıkan b1,l fark, her ikiayetteki muhatap kimselerınfarklı olmasındankaynaklanmaktadır.

Zümer suresinin 53.ve 54.ayetlerlnde şu-k dahil .tevbe edildigitakdirde bütün günahların bagışlanacagıvaad edildigi halde. Nisasüresinin 116. ayetinde tevbeden söz edilmemesi, muhatap olan'kimselerin iman etmemiş olmalanndandıLÇünkü iman etmeyenleriçin tevbe söz konusu degildiLAyette geçen şirk. kilirleri de içinealmaktadır. Kur'an-ı Kerime inanmamaları ve Hz.Muhammed(s.a.v.)'in peygamberUgini kabul etmemeleri bir şirk kabul edilse de.Kur'an-ıKerimde ehl-i kitab'a böyl~ bir hitapta bulunulmamıştır.

Al1ahm Affı Rastgele DejUdir.

Afla ilgili olarak yukarıda zikrettigimlz ayetlerin ifade ettlgiumumilikten. Allah, kendine şirk koşanın dışındaki herkese bütüngünahlarını affelmek mecburiyetindedir şeklinde düşünebilecek

kimşelerin varolabilecegi kabul edilerek ayetteki affın: •L:.t ı:..J A"DUedigi kimeyi bağışlar." ifadesiyle. rastgele aftan ve \..tmümiliktençıkantarak Allah'ın meşietine bırakıldıgı açıkça görülmektedir. Allahdiledgi kulunu ba,gışlar. diledigi kulunu da. yaptıklanndanötürü onucezalandırır. Bu gibi yanlış yorumlara [ırsat vem1emek iÇin Kur'an- 1

19 1v (NisaL. 116.

102

Kerim'de. umumilik ve ebediUk ifade eden ayetlerin bir kısmında,

Allah'ın irade ve meşletl dikkate alınarakbazıistisnalar yapılmıştır.

MesaIa Hud süresinde geçen ~.ıJ~ A.:.ıf.1 ı..P l."ı..- iJ!.lli L.f .J~.Jıı:... ~. ~.ı1u. ~L. ~L ~J~I.J ~1."....JI..:...oI,) L.~

.. Mes'ud oranlar ise cennettedirler. Rabbininin dilernesi biryana. sonsuz bir lütuf olarak. gökler ve yer durdukça, orada temellikalacaklardır"20mealindeki bu ayet ile hemen peşindengelen ayet,Allah'm meişeU dnffiate alınarak yapılan istisnalara bir örnek teşkil

etmektedir. - -

Aslında her günahkarın affedilmesi; emir ve yasakların

uygulanması. İslam di"ni esaslarının işletilmesi ve llahi terbtyeninbozulmamasıbakımındanmantıga aykırı düşebillr. Ancak. "Dlledtgtkimseyi bagışlaı" kaydının konulmuş olması. böyle bir düşüncenin

var olmasına mani olmuştur. Buna göre ayete şöyle bir manavennemiz mümkündür; Allah(c.c.) hangi suretle -olursa olsun kendlneşirk koşulıııayı asla aITetmez. Aynca kendisine şirk koşma cünnüdışindaki diger günahlan afIetmek mecburiyetinde deglidir. O. diledigtgünahkar kulunu pir hikmete mebnt olarak bagışladıgıgtbi, bir başkagünahkar kulunu da. kimsenin idrak edemiyecegi bir hikmetlndenötürü affı dışında tutar.

Allah'ın. şirk koşma suçuna affı dışında tutması.uıuhiyetveubudiyet gerçegine bagıı bır olaydır. İnsan ve cinlerin yaradılışgayelert_Allah'a, kulluk ve ibadet etmek olduguna göre, ş1rk ile birlikte bugayenin tahakkuku mümkün degildir. Allah (c.c.-) 2ariyat suresintn56. ayetinde şöyle buyuruyor: ~~~! ır'11 .J ı:ıJ..I ~ ~ j Cinlerive insanları ancak Bana kuUuk etmeleri için yaratmışdndır."Amaşirkin dışında kalan sair g.ünah ve masiyetlerin bagışlarunası ise.işlenen suçlardan pişmanlık duyarak tevbe etmekle. ameli salihişlemekle veya peygamber. veli ve melek gibi kendilerine şefaatte

bulunma hakkı verilenlerin şefaatçı olmaları halinde affın

gerçekleşmesimümkündür.

20xı (Hud), 108.

103

Peygamberlerin kavbnlerini ~etedaveti

. Yukarıda görüldügü gibi Allah(c.c.l. ezelde kendisine verilensözü unutarak isyanda bulunan kullarını, içine düştükleri

masiyetten kurtannak için muhlclif vcsilelerle. ve degişik yollarlaonlara seslenmekte ve onları Hakka geri dönmeye davet etmektedir.Ayrıca Allah'm çiZdiği çizgiden ayrılan ve koydugu ölçüleri aşan bukimselere. kulları ile kendi arasında elçilik görevin~i verdigipeygamberleri de seslenmiş ve anları,.Rablerinden magftret dilemeyedavetetmişlerdir.

Bu peygamberlerden Hüd (a.s.) kavmine:

i~ f~:rJ I)J,u~ .L...Jl J-..r.'~! ı..,...,,; ~ f--.; ıJ,..u::....1 r~ \..J, ıJ::.O~ I),,=; ~J ~~ dt

"Ey miUeliml RabbinUden· mağfiret d iLey iJl. sonra O'na tevbeedin ki size gökten bol bol yağmur göndersin, kuvvetlıüze kuvvetkatsın; yüz çevirip de suçlu olmayın,,21şeklinde.

Salih Peygamber Semüd kavniine :

~~.) lJ".;.:ı! ~! I."...,,; ~ IJ,;A.;.... \.j

'.' .öyleyse O'ndan mağfiret dileyin. sonra da O'na ievbe edin,Doğrusu Rabbimsize yakın ve duaları kabul edendir" dedi" 22şeklinde,

Şuayb peygamber kavmine:

•~J~J ~J ı,f'; .:ı! ~! ı."...,,; ~ f--.; lJ,;A.;....IJ"Rabbinizden. maÇlfiret dileyin; O'na ievbe edin; doğrusu

. Rabbim merhamet eder ve çok sever' 23 şeklinde.

Nuh Peygamber kavmine:

I).U. .:ı\S .ı.,;! ~..;, ıJ,..u::....I..:JAj "Dedim ki: " Rabbimden

bagışlanmadileyin ki O çok bağışlayandır"24şeklinde,Hz.İbrahim(a.s.lbabasına:

.:ı1";L;.1 vo".:.ı l ~ *~ v.-)J.:ıiS' .:ı~I.:ır .:ı~I.ı..,.a; "')/.:.ı l ~--.-..;;----,;,.-.21 XI. (Hüd). 52,

22xi (Hud). 61.

23 xl (Hud). 90.24 LXXL (Nuh), 10.

104

.ıJJ~'-~ ri.. Ju *l,1."ıJ~ ıJ~ ~)14>'" y ~~~ ıJt ıJit 4i i ı"rtJ

/ "Babacığım! şeyia.na taprna. Çünkü şeytan Rahman'a baş

kaldırmıştır. Babacığım! Dogrusu sana Ralıınan katından biT azabın

gelmesinden korkuyorum ki bÖylece şeytanın dostu olarak kairrsın.İbrahim şöyle cevap verdt" sana selam olsun. Senin için Rabbimdenmag/iret dileyece{jim, çünkü O. bana karşı çok lütüjkdrdır" 2 5şeklinde, '

HZ.Yakub (a.s.) da ogullanna:. . ~)1.J.,.w1 ~;.;! ",J ı-5J p.;....i ..J.,... Ju

"Yakub: " Rabbinizden.bagtŞlanmanlZı dileyecegim, O şüphesiZ

bal)ışlar ve merhamet eder" dedi" 26 şeklinde hitap ederek-onlanHakka davet etmişlerdir.

,

Melek1enn İnsanlar İçın BabşlamnaTalebi.

Bilindigi gibi melekler mutlak manada itaat ehlidir. Allah'ın

azam'etini ve yüceligint. diger mahlukaltan daha iyi ve yakından

bilirler. Bu yüzden itaatta kusur etm~ve dunnadan Allah'ı tesbUl ıle

meşgul olurlar. Manevi varlık olarak melekler Rablerıne itaattebulunduklan ve O'nu. durmadan tesbIh ettikleri halde, yaraduışındaı::ulümde bulunma vas[ına sahip olan insanlar, son derece zayıfOlmalarına ve eksikliklerine ragmen dogru yoldan sapıyarlar.

yeryüzünü imar etmeleri gerekIrken onu tahnb etmeye kalkışıyorlar.

Oysa melekler Allah'ın gWAbmdan korkarak onların işlediklerigünahve kusurlanndan ötürü Allah'a isUgfar ediyor ve O'ndan mhmlnlertnbagışlanmalarınıdiliyorlar. Yery~zünde yaşayan inşanlar, özelliklemüminler için meleklerin Allah'tan magnret talebinde bulunduklan.şu iki ayette açık bir şeklIde görülmektedir :

ıJ~J to+.; .ı.-.t ıJ~ ~jlJl_,.,;,+i"; ıJ" ıJ~ .:J1,,-JI ,)~, . ~.....J1J~I~JJlıJ! ':il ~.J':iI";v1

"Melekler Rablerini överek Lesbih eder ve yeryüzündebulunanlar için O'ndan bağışlanma dilerlerken, üstten nerdeysegökler paralanacak! iyi bilin, Allah şüphesiZ bağışlayan'drr.

25' -XIX (Meryem), 44. 45, 47., 26 XII (Yüsut) , 98.

105

mehrametli olan'dır' 27.lJJ....w- J ~ IJ"":"';"." r+u.ı.-.t~ AJ, <rJ ~".-Jl~ ı;r..lll

1."...;IJ !,Y.I; ı;r.,i,U).i.ü ~) ~:ı;"":' JS ~.J l:.u 1.".:...1 ı;r..w

i -..-Jl .....IJ..,...u.J &0-t '" '. r" ' ••

Arşı yüklenen ve çevresinde bulunanlar, Rablerini överektesbih ederler; O'na inanırlar. Mü'minler için;" Rabbimiz! ilmin verahmetin herşeyi içine almıştır. Tevbe edip Senin yoluna uyanları

bagışla; onlan cehennemin azabından koru" diye b~LŞlanma-daerler28

~ışlamanınFazİ1etlve Ecd Büyüktür

İnsanları birbirine düşüren ve birini digerine karşı zulme~rıayan'pek çok sebep vardır.' Bunların en önemlileri, nefls, beşeri

istekler. mal ve makam hırsıdır. Yapılan zulüm mukabilindeuygulanan cezanın esas ölçiısü. bir kölülüğ;ün karşılıgı ona denk bır

kötülilktür. Zulüm eden kimseyi bu şekilde cezalandımıak adaletgeregidir. Bununla beraber mukafatılli Allan'tan beklemek üze-reba'gışlamak ve içindeki kini silmek, haksızhga ugrayan içinAahahayırlıdır.

Gerçek bagış]an1a ancak kötülüge karşı koyma gücüne sahipbulunuldugu takdirde deger kazanır ve o zaman bagışlamanın birmanası ve bir degeri o-lur. Çünkü zulmeden kimse, kendisine_müsamaha edildigmi ve bu yüzden bagışlandıgmı, yani karşı tarafkendisine karşılık verebilecek güçte oldugu halde affettigm! anlarsa,utanır ve mahcup olur.

İnsanlardaki bu meziyet Kur'an-ı Kerimde şöyle lfadeedilmektedir :

~Wi ~ "':/ ",;1 .u.ıı r.P p~t; ~iJ ~~ ı.,.ı.:.. ~~ .t7,-.J

-!.L.JI~~f' li!. J.:.ı- <r~ l.a ~.Jt;.ı.JJ;.Mt ........1vt.J.r.-P VLJ*~ ,,:-,l~ r+1 ~) ~i~ ~.),?,f~ ~." V"l.:JIIJ~

*.) .J--"~I r~ V--J ~j ı:ı! p.Jz7 XLJl (Şüra), 5.28'XL (MO'min), 7.

ıo6

"B.ir kötülüğün karşıııgr. aynı şekilde bir kötülüktür, Ama kimaffeder ve barışırsa. onun. ecri Allah'a ailtir. Doğrusu O. zulmedenler!sevmez. zu.ıüffl gördükten sonra öç alan kimselere, işte onlara karşı·

durulmaz. İnsanlara zülmedenlere. yerşiizünde haksız yere taşkın1lk

edenlere karşı durulmaLıdır. işte. can yakıcı azdb bwllaradır. An:ıa

sabredip. ~lŞlayanU1 işi. işte bu. azmedi/meye deger işlerdendiJ"2~

~ bne oısa müşrlk için m.agılret lstenmez

İnsanları birbirine baglayan pek çok bag vardır. Ama onlarıbirleştiren temel unsur ve en kuvvetli bag. inanç bagıdır. Bu bag·kesildigi an diger bütün baglar kendiliginden. kesllir ve kopar. Şirk

üzere ölen veya cehennemlik oldukları kesinlik kazanan, yakın

akraba olsa bile. müşrik içın AllahTan magfiret istemek doğru degtldir.Tevbe suresinin 113. ayetinde : .

wl .)) 1.,;1$ ) J ~r.JJ I.J~ iJi 1.;..1 V!LLLJ CftJJ ı:ı1$ \... -.. ~ i yl"w,f r+i r<+'~ ~ .1At ıJO'

"Cehennemlik olcİukları anlaşıldıktan sonra, akraba btleolsalar, puta tapanlar içiı:ı maMirei dilemek, Peygambere vemu'miTi.lere yaraşmaz" buyurulmuştur. •

Müşrikler hakkında böyle bır hüküm var iken Hz.İbrahim fa.s.)bir peygamber olarak. inü~rlk olan babası için Rabbinden nasıl

magfiret diÜ~di şeklinde bir soru akla gelebilir. fakat aynı surenin 114,ayet!, muhtemel böyle bir soruya açık ve seçik bir cevap teşldJ

etmektedir. Tevbe suresinin 114. ayetinde :4.LJ~ d ~ L..Ji .~! ~~J •..I.'.r ıJS )'1 ~~ ı---I.x! JLi;.;...1 .:>1$ \.. J

, *~ .IJ~ ~'.r.!.:>! 40.0 i.,; .

"Ibrahim'tn. babası için matJfiret dilernesi. sadece ona verd@ibiT sözden ötürü idi. Allah'ın düşmanı olduğunu anlayınca ondanuzaklaştı. Doğrusu İbrahim çok içli ve yumuşak huylu idi"buyurulmuştur'.

Gerek Allah ile kul arasındakiyarakıcı-yaratılmışilişkilerIndeolsun. gerekse insanlar arasındaki·beşeri ve hukuki munasebetJerdeolsun" Mv " kavramı büyük önem taşunaktadır.Bu sıfat umumiyeUe

. 29 XLIi (Şünl). 40, 41.

107

Allah'a izafe edilmiş ise de, insanlara izafe ediIdigi yerler de vardır.

Yapılan haksızlığa. ona denk ka'rşılık vennek adalete uygun birdavranış olmakla beraber bundan vaz geçmek, insanlara yeritenacıma ve bagışlama duygulanna layik bir hareket olur,

Kur'an-ı Kerim af konusuna geniş ölçüde yer venniş ve muhtelifköklerden gelen nıı, isim ve sıfatlarla ifade etmiştir. Yaptıgımız buçalışmamızda tesbit ettiğimiz kadarıyla "Mv" kavramı Kur'an-ı

Kerimde; ~j • J.i.! .~.J ı Jj , )s .~ ı yl; • ft ' L.U. gibifliller ve bu fIillerden türeyen muhtelif çekimlerle ifade edilmiştir,

Zikrettiğimlz bu fiillerden isim ve sıfatlarıyla bIrlikte ,ilk dördüdogrudandoğruya, diger beşi ise dolaylı olarak "afv" ve "magfiret"manasınagelmektedir. Biz bu Güleri yukarıda zikredlliş sıralarına göremüstak11 olarak anlatmaya ça1ışacagız.

L.U. fiili Kur'an-ı Kerimde,_ isim ve sıfal1arıyla birlikte muhtelifka1ıblarda geçmektedir. Bu fiUin nıasdarı olan "afv" ( ".wı ) kelimesi;suçtan dolayı cezalandırmamak, suçu izale etmek. sIlmek,kolaylaştınnak, üzerinde hiçbir iz kalmayan yer, malın en degerHsJ,ihtiyaç fazlası, harabe kalıntılarının silinip yok olması ve dua gibi'manalara gelmektedir 301v87"

Li- fiili de~işik çekimleriyle; 9'u Bakara, 4'ü Al-i İmran.6'sı

NisaA'ü Mclide. 2'si A'rM, 2's1 Tevbe. 1'i Hacc. i 'i Nür,4'ü şüra. I'iMücadele ve L'i de Tegabun suresinde olmak üzere Kur'an-ı Kenmdeceman -35 yerde zikredHniiş ve ba~ışlama manası dışında başkamarialarda da kullanılmıştır.

Mesela Nisa sureSinin 43. ayetinde geçen "afv" kelimesi. diniemirleri yerine geUmıede ortaya çıkan %Orlukları kolaylaştınnak;31

30 ez-Zeccaci, lşUkaku Esrrıaillah,s.134: R<ığib el-tsfehani. Mu'cemuMüfredM Elfadzi'I-Kur'an, J"; t maddesı; el-Mu'ceımı'I-VesH, n.61.2: M.FeridVecdi, Dairetu Me'arifi'!··Karni'l-'lşrin.Vf, J ..; t maddesi, Daru'l-Ma'rifebaskısı.Beyrut: Tebalebt'ti,V.49: Muhtar es-Sihatı. ~..; t maddesi: SuatYıldırım. Kur'an'da U!ühiyyel,s.220,221.31 ıbn Kesır. TefsıI'u ıbn Kesir,ı,506; el-Merdgı, Tefsiru'I-Menıgi,V,49: ez-'Zemahşeri. el-Ke,ş.şM,J.529: Fahrudclin er-Ra7.i, et-Yefsiru'J-Kebir.x'lI4: el-

108

Tevbe suresinin 43.ayettnde geçen" Lu "ruH ~..uı Lu cümlesinde"dua" 32; Bakara suresinin 219. ayetinde geçen "afv" kelimesi"ihtiyaç fazlası"; A'rafsuresintn 95. ayetinde geçen" ~ "fiili de"çogalriıa" manasında kullanılmıştır 33. 'Mv Allah'ın sıfatı oldugugibi, insanlaraatfedilen bir sıfat·olarak da kullanılmaktadır.Kusurişleyenleribagışlamak, kişinin büyüklügünü gösterir. Allah(c~c.l Şürasuresinin 40.ayetinde: " Kötl,ilügün cezası da ona denk birkötülüktür. Fakat kim bagışlar ve- kendisiyle düşmanı a'Tasını­

düzelUise. onun mükafah Allah'a aıddir. Elbette O. zalimleri sevmez"buyunnuştur. Bu ayetle Allah, affeden kulunun ıriü.kafatını birbaşkasına -havale etmeyerek kendi rahmet hazinesIndenmükafatlandırmayı taahhut etmektedIr. Bakara sureslnin 237.·ayet1.ride : "... Erkekler, sizin bagışta bulunmanız takvaya dahayakındır" buyurmuştur.Bu ayetle alTeden kimsenin takva derecesineyükselebilecegine işaret edHınektedir.

~ fiili ve aynı kökte~fl t9reyen kellmelerln sureIere göred<tgılınıı :

sure adı veAyet numaraSı :Bakara, 187

. Al-i İmran, 152

Al-11mran.155Milide.95.MUlde,lOl.Tevbe,43.Şura, 40.A'rftf,95.Bakara,52.NiSa, 153.Bakara.178

KeUmeninKahbı :us.

Kurtubi, TefsIru'J-Kurt ubi,V,24 ı: eJ-Halib el-ŞlrbinI. es-Sıraw'l-Milrür.I.307;

Suad Yıidınm. Kur'an'da Uıühıyyet.s,220:221.

32 Tebalebai, eJ-MI7A1n fi Tcfsiı1'I-Kur'ao,X.284,33 Fahruddin er-Razı, et-Tefsiı:u·ı·Kebir,VI.51,52;Zemahşeri.el·Keşşaf.l.360;

el-Beydavi. Envaru·(·Temdl ve Esninı'l·Te'viUIJ,20.

Kur'an'da KnııanddJlı

Şekli :

~Us.-,

~ Lu .ı.AJ-,

~ ...Ll ius. .ı.AJ-,

....a... ~...Lll~~...Lll~

~.;.;~I r'~ ...Lll~

~i -' Lu~~~

~Lipf

..!.U~ ı:r Li."A.--i~i ~4! ı.P~-----...;.--

~Wl

IpI.

P

ıo9

Kelimenin Kur'an'da KuDanı1dıgı

Kphht : ŞekIl :

~)

~~ oJrIoill ı.rJ- .:.l.:J);.4 ı.r L~J

.;Jl;-ll ı.rl~ J.

~ı.r L~J

~ ı.r ~J

.:ı~.:ıi iP!J _: . i ı:. i~J~J

..sP y.;i 1.,.iAai .:ıIJ

',Y"ı.r 1#)L""';-;J 1# .:ıl J

;;su, ı.r ...AA.: OJ!~...u.IJ

~...;...u

~wl"i

1."....a...:.IJıpU

~1J.i

.,.wı ,l;.

....WL~~WL.J

G:# Ip .:ı 1S JJl oJ!l.ıp Ip Ioill .:ıISJ

lJ'!.l.i Ip .:ı1S Ioill ıJ~•• : _i ...ur . i

JP..t-' LJ •

.ıP ~...ul.:ı!J

Sureadı ve .iyet numaı:ası.iBakara.23

Nisa.99McUde.15.Şura. 25Şunl.30.

Şura. 34Bakara.237Nur o22

. Bakara. 237.Ni5a. 149.Tegabun.14Tevbe.66.Bakara.286AI-i lrnran.152Mclide. 13.Bakara o l09

" ,219.A'nlf.199.AI-i İmnin, 134Nisa.43.

.. 099." ,149.

. Hacc, 60.Mücadele,2

P. fiili Kur'an-ı Kerlmin 56 suresinde geçmekte ve muhtelifçekimletiyle 231 yeıillde zikredilmektedir.

.".&.ıJknasdarı, toz-toprak ve kirden korumak için bir şeyi

örtrnek, kapatmak, faydalı hale getirmek gibi manaları ihtiva

110

etmektedir. Aynı maddeden gelen, "gufrai1, magrire" masdarlan;·örtmek, kuıların günahlarını örten, suçlanndan ve hatalanndangeçmek manalarına gelmektedIr. Mübalaga sıgasında

kullanılan"gafür"ve " gaWir" kelimeleri çok çok affetme manasım

taşır. Allah Gafürdur demek, ol kullarının günahlannı,affetmeksuretiyle örtendir" demektir 34.

Gaffır; mağfireti çok, yanj Allah'ın magftrett çoktur, kullarını ­çokça alTeder, demektir. Bu manaya göre, btr kulun günahı ve kusuru 'ne kaçlar büylik ve çok olursa olsun, Allah kulunun günah v.ekusurunu dajma örter" onu yüzüne vurarak rezll ve rüsvay etmez. Bumana "gafTarn

kalıbında daha 7,engin ve daha bol bir şekilde ifadeedUir. .

P f1ili işlenen suçun v.a1esi j~In magfiret talebinde kullanıldıgı

gibi. Bakara suresinin 286. ;re Tahrim suresinjn 8. ayetinde "dua"manasınada kullanıldığıgörülmektedir 35.

p fiili degişik çekimlerlyle; ıTsi Bakara. ı6'sıAl-i İmran, 2ı'i

Nisa. ll'i Ma~de, 3'ü En'am. 8'ıi A'raf. 8'zi Enf<iI. ın Tevbe, ı'jyunus.Tsi Hud.6'sıYusuf. l'i İbrahim. ı'i Ra'd, l'i Hicr, 4'ü Nahl, 2's11sr.1,2's1 Kehf.ı'i Meryem. 2'siTc'i-Ha,2'sı Hacc.2'si Mü'minün,7'si Nur,2'si Furkc1n.3'ü Şüra, 2'si NemI. 3'ü Kasas,Ts1 Ahzab. 3'ü Sebe', 5'şi

Fatır, 2'51 Yasin, 4'ü Sad. 3'ü .zümer. 5'şi Mu'min, 3'ü FU5sılet. 5'şi

Şura. l'i Casiye, 2'si Ahkcll. 3'ü Muhammed. 5'i Fetih, 3'ü Hucurat, l'iZfiriyat, 1'1 Necm. 4'ü Haclid. 2'8i Mücadele, ı·'i Haşr, 5'i Mümtehine,l 'iSaf, 4'ü MünMıkun,S'u Tegabun. 2'si Tahrlın. 2'si Mülk. 5'i Nuh, 2's1MUZ7..emmil. ı 'i Muddessir. ı 'i Buruc. 1'i Nasr suresinde olmak ü7..ereKur'an-ı Kerimde ceman 23ı qefa geçmektedir.

Gafur ismi Kur'an-ı Kerimde en çok "rahmet" (ı-)l) kellmes1ylebirlikte zikredilmiştir. r>-.J Hill hakkında bilgi verirken bu hususatemas ederek aynntılı bilgi venneye çalışacagız. .

34 ez-Zeccaci. lşİikaku Esmaillah,s.93.94; Ragib el-lsfehimi. Mu'cemuMüfredat Eltazl'l-Kur.ao, p maddesı: el-Mu·eemu'l-Vasit. Il, 565; MuhUiru's­Sıhah. p maddesi; Suad Yıidırım, Kur'an'da utühiyyet, s.l 55.35 Fahruddin er-Razi. el-'f'efsiru'\-Kebir. VH.160; xxx 48: ez-Zemahşeri, el­Keşşaf. I.408.

ııı

P fiili ve isim. sıfat şeklinde gelen diger çekimlelini. Kur'a.n~ı

Kerim surelerine göre. Kur'an-ı Kerimde kullanıldıgı şekllyle ve ayetnumaralanyla birlikte aşagıda sunuyoruz.

p .fiili ve aynı maddeden türeyen kelim.elerin surelere göre,dagılışı.

Sure-aciı ve-ayet numarası :Kasas.ıB.

. -..X~~in.27.Şüdf.'43•._

Sad.25,N-isa 64Al-ı1rnran.135

Nisa,64Müna-fikün.6.Baka-ra,284.Al-i tmnm.31.

Al-i İmran .129- AI-i Imran.135

Nisa.48.Ntsa..48NJstı.-ıı6:Nısa. H&-~~--::------::::;;'

Nisfi,137.Matde. ıa.

Matde.4O.A~raf.ı49.

Enfaı. 29.70.Tevbe.80.Yusuf. 92~

İbrahim.10.Ta-Ha, 73.

Kur'an'da KuJ1anı1mıı

Şekll~:

.ıJ...,ill

ı.r.J ıJp 4p.J

.ıJ1.i~

J..,..)ı~p.:...ı..,

~i I.,p.:...ü.~ı..,~ü

ı...ı ı,J~1

•I..:.t-:.J~r5J A..J

.1..:.t;;,1~

JJI )i! y";lJI A. ~.J~~~.:ıiA)i ..uı,;,!

..~ -:.J ~~. iJ.J~ l.o A .J

~~.M d A)i .JJLiJ!•L:.t ~ oJIH iJ.J~ l.o ';;"J

r+'~ ...u i c$-t ıJ

·l..:.tvtAL •• 1 .."'-:!~'~J

l;1 "~.J

r5J).Au .ı...ı J.U i A J.i

~..uIA

~~ ir r5J-~rS;~~ltUa;. \j~

..

-"

KelimeninKahb.-:p

Up~!ı.v;..:...ı

112

Kelimenin Kur'an'da KuD8D1JdıIt Suıe adı ve

Kahhı i. Şekli : Ayet nwnarası i

p.,.. IJ 4UI )At .:ıl Nur. 22.

li ltu.... \.:..JW~ .:ıi Şu'ara. 51..

ı.iJU ıJ .. . j ~i .lJi Şu'ara.82.,/J'oI."J is J,~.;i ~ r>J p.,.. J Ahzab,71

~y,,;.lJIp.,.. ~I.:ı! Zümer.53.

~.;i;.;rr5J p.,.. ~ 1~1J AhkM.31.

ı*' ~r~ .;,.Li Muhamroed. 34.

...uı~~ Felh.2...~~~ Feth. 14.

r>J~J Hadid.28.

~.;ii~~ Saf, 12

r5J .;.;..-' Tegabun.17

~';~.;r~~ Nüh,4

e:u~ 'JJ)At ~ Şüra-.37.

~ W~.:ı)."...,-, A'raf.169.

;.;; ... .ı.lı\;i ı*' ;.;; .:ıLı Malpe. 118.

W;';;rJ'" A'raf.23 ..ı.J

ıJ·p; ~!J Hüd,47.

~~ Nuh.7.

.;;.; ~1t~r5Jp; Bakara.58

p. ~i~,; Nisfi.110.~_w_ ...u ı J. ~ "o M(maflkun.5Ji"'J ~

e:u~ .ı,;J~-' M uidc. 74

iU~ IJJ~~J EnfaL.33.

v-Sr-lJI ~.j Tevbe.113.• J o'"

1.".:..1 ~.llJ e:u~ J Mü'min.7 .

~J~ ..iPJ~1 ~ ~ .:ıJ~ J Şura.5 .

.:ı~~JL-.~4J Z<1riyat,18

J.A;.-; ı*'p.;....; ~ ~ p.;....;~J! Tevbe.80.

.;.;.;....; rJ ri MÖnafikün.6.

e:up.;....; 4ll1~~~), Neml,46.

KelimenlnKalıbı :p.::....i

ftl

p.::....1

113

Kur'an'da Kullanı1dıgı

sekli :v.)~~i ";.r

v.)Io!.\J~L

1o!.\J~~'ı

WftlJl.,..".;i WftU

";''ı J.) ftl~.) JüUftU ~J..:.,;i

Wft li L:..I l.,.)

r» J ftl '-!.) J.i J

ıJ:Iliı.J i~ ıJ LS" ..;! rJ'.'ı p i J

i .. U ··.:...JJ;.·IıJ' po v-'-' rJ'. ~.)

ıJ ~ J ıJ ft i '-:".) Jül,)'ll;.:r..i.li .;.ili

l:.;1..,.;.'i J W pıl.,..;

~ ..i!.rJI ..:.,;i .ı.L;! l.,.) Wftl J

LJ pIJ

\,$..JI.,J J.) pl '-!.)

illl).ö:....1

r+!~ıl.,..,.;i Wp.::....1 ~i ~.

illrr+! p.::....l J

~jJ~IJ

W~U

illi ;j4J );.;-f J

•p.::....! J

~jJ ". i. \,$~,-,

illIIJ~IJ

~..) ~p.::....I.:.ıG

~..) IJ~1 j""; ~ J

'J~li

~.) ıJ~IJ

Sure adı ve'ayet numarası:yusuf.98.

Meıyem,47.

Mümtehine,4.Bakara.286.Al-I İrnran, 16.147,193.A'raf, 151.

A'raf.155.

Mü'minun.ıo9.

Mü'minun: 118.

Şuani.86.

Kasas. 16.Sad, 35.Mü'min.7.Haşr.lO.

Mumtehine.5.Tahrim.8.Nuh.28.Nisa.106Tevbe, 80.yusuf,97.

Nur. 62.

Muhammed. 19.Feth. 1 ı.

Mumtehine, 12.Nasr.3

Yusuf,29.B akara ,199.­

Hud. 3.Hud. 52.Hud, 61Hud,90.

"KelimeninKa4b1:

..ı.L;lp

.;\.A.A.;;..".I

i,),i..'

114

Kur'an'da Kullanıldılı

Şekli :

•.J)..ô.;:..1 .J ,(. ! ". 1....J.i.ir.; "."u:;- .

...ıJl 1.!.:,A4.-I.J

-rı..ı.WI (o, ~L ...r--" . .J ""'u P

~I..l.I;~1 iJLS" L. J

•....wli yt.LıJI J

.;"j~~ i....w ı J .

...."'" ..r.> ;,;;.. .1 ";.JJ"-" Jıiw i';;" f""'-t ~I.J

~.; ..". i';;" .)! ir;LwJ

1*'.; ..". .ja.. ~.;!,? &J)~ı..". •....w,..:..)'';;'' J w .:.ı~.JJ

. .l:, -co j ... ..J~~ .1 '.#-*1""""

'.)..i... J 1*'.;~ .:.ı~.;J ~

~J .jj; .1 i.)A.o~~ ~i .1 i';;"~ ~)

i~.".;.ı ,I .• ,or--' ""'u çJ. J

r:-J Jj.JJ i,),i..~

~J J..i.JJ i';;" ~~ ı~j J i';;" ~ ~1 ~i

~J -.inJ i';;"~ &J.ıi(' i'" .....J. ~~.1'.#-*1""""

~J ~i .1 i),A.! 'r-,;~i y~ .1~J '';;'' .1jJ..ı.t..;~!

1*'.; ..". '';;'' .1

~ ı~i .1 i';;" ı*-"

~~i.1i';;"~•.,.i.~.il t"" 1.1 .ı.t..; 01

.:ıl"",<:>,; .1 ,JJl ..". i';;" .1

~.; ..". i';;" .)ı ı~L..(' i' - " .•J~~J •.#-*1""""

Sure adı veivet'numarası ~

Fussılet.6.

Nüh,lO.Mili'zernmıı.20.Bakma. 285.

Tevbe. 1 ı4.

Bakara. 175.Bakara, 22ı.

Bakara. 263.Bakanı. 268Al-i İmrün,133.Al-i İlIlI<1n,136.

Al·ı İmran,ı57

Nisa,!~6.

tv'{aide,9.Enftll,4.EnfÜ1,74.

Hüd, 1 ı.

Ra'd.6.,Hacc,SO.

Nür,26.Ahzüb,35.

Sebe'A.

Fütır.7.Yasin. ı 1.Fussılet.43.

Muhammed,ı5.

Felh,29.Hucun3l~3.Necn1,32.

Hadid.20.Hadıd,21.

Mülk.1Z.

115

"Kelimenin Km'an'da Kullanıld.ıgı

Kalıbı: Şekli :

.).ö.ll ~i J ~pl ~i

~jJL )l$

ı:r..)WI~ ..:.;1 J

0-"i J yı; ı:".l.1 lW ..,il J

,) I.W i .,;...;-J i)Li..i.lI.,;....;.JI ~. ':il

.1 Li.ıÖJ i .,;...;-J i

I)..«ı. 1:.ı15 ...,;!J \.:-,~ ~ ı:r...).A;:....lIJ

r-:>J.JP ..ı.ıı .:.ıl ~ ~! )u

r-:>.1 JP ..ı.ıl.;ı!~ ~! )u

~.1JP ..ı.ı10V

r-:>.1 JP ..ı.ıl.:.ı!

r-:>J.ıP ..ı.ıı j~JP..ı.ıIJ

~.1.1P ..ı.ıı 0ı;

~.1P ..ı.ıl,:,i

r-:>.1~ ..ı.ı1. J

r-:>J.1P ..ı.ıl.:.ı}i

~J.1P ..ı.ıI J

~ JP.J.JI.:ı!

4 J IJp .:ılS' .J.J i .:ıl

~JJP I..lJI J

'JP Ip .:.ılS' I..lJl .:.ı!

4J IJp .J.JI ,:,lS'jIJp lP..ı.ı1 ,:,lS'J

L....:->J lJp ..ı.ı10\5J

4.1 1.1"';';' .:.ılS' dil .:.ı!

4J IJ#.J.J1~~.1 lJP.:.ı\S' .J.JI.:.ı~

4.1 IJp .J.JI.:.ı\5J

Sure adı veayet numarası:Müddessir,56.Mü'min,3.

A'ra055.Ta-Ha,82.Sad.66.Zümer,5.Mü'min,42.Nüh,IOAI-i İmrein,17.

Bakara.173.Bakara.182.Bakara, 192.Bakara.199.Bakara,218.Bakara,225.Bakara.226.Bakara.235.Al-i İmnin, 3ı.

AI-i İmni.n.89.Al-i İmran,129.AI-i İmran, 155.Nisa.23.Nisa,25.Nisa,43.Nisa,96.Nisa,99.

Nisa.lOO.Nisa,la6.

Nisa.110.Nlstı.129.

Nisa,152.

"

"

"

116

K~Umenin Kur'an'da Kunan1ldı~

KaJıbl : -Şekll: .

r-:>JJP .ıJJ1 ı:ıY .r-:>JJP .ıJJ1 iJ!r-:>.J JP .ıJJ1 iJ!

r-:>J .;.,ll .ıJJ i .J. .

r-:>JJP -.lJı iJI .J

~ J.P -.lJ~.J

~J J~ ı...M.ı ~ ~ iJ!~JJ~4;j!J

r-:>J JP -.lJı 0tr-:>nP -.LJ L.J~J JP -.lJı 0!~JJP -.lJI.J

r-:>J~ .JJl.J

r-:>J JP -.lJı ı:J!

r-:>.J J.P. ..ılı iJ!• • 1

~JJPuUiJ.

~)f~I.,....;!

(""?)1..UMI1 L;i ı,)i '-'.i~ ~

~J ,J~ -.LJ i ı:J!

~J J~ ı...M.ı ir ~.; iJ!~,J -JP -.lJı 0~

~J J~ l"t.M.ı ~ ~.; li!GP ~I}~J ı:JL! .ı,.;~

IJp ~ıJL! ...!~)1 J~ J~L ~';J

•• : _i -.lJI . iJP .Y"'" ıJ•

r-:>J,Jp -.LJ i iJı;

r-:>,J JP ..Lll J

r-:>J JP ~L)'t ~ ~ -.lJı ı:ı};

r-:>JJ~ ~1ı:J!

~J l,Jp iJL! ....;1

Sure adı veiyet numarası;Matrle.3.Maide,34.

M<üd~,39.

Mcüde,74.Maide,98.Mfude,IOı.

A'raf.153.A'rın. 167.Enfal.69.Enfa1. 70.

Tevbe.5.Tevbe.27.Tevbe.9L.Tevbe,99Tevbe, 100.Yusuf. 53.yusuf.98.Hicr, 49.Nahl.18.Nahl, 1 ıo.

Nahl.1 15.Nahl.119.

İsra.25.

İsra.44.

Kehf.58.Hacc.60.Nur. 5.Nur.22.

Nur,33.

Nllr,62.Furk.an.6.

KeUmeninKalıhı:

117

KurTan'da KuIIanıJdılı

Şekli :~J LJ.# -.LlI;;ıI$"J

~J J.# ~~~)IJ~I~~!

~J LJ.# -.Lll ı:ıI$"J .

~.J l.Jp;;ı1$" -.Lll ı:ı!

~J IJp -.Lll .:ı \s' .J

~.J I.J..# -.Ll i ıJ ts' .J

~.J IJp -.uı W\S' J

~L~)I"'.J

JP jJ.j&- -.LlI.:ı!

J~.JP ....!J~ .J~ l;".) .:ı!

GP~ w\S' ....!~)1.;.,A.iJI~ ~L

~.J.Jp ır 'i:;~)I.J~I'" ~i ı:ı! 'ij

J~JP JJI .:ı!

~)I.J..,.;.;.ıI~J

~.J I.;P JJ1.:ı15J

~J JP -.Lll J

~.J J.# JJL w!~J JP -.LlI J

Jp..,.;...J -.Lll .:ı! J

r-.".J JP -.Ll i .:ı ı;

~JJP JJI J

~JJP JJ1.:ı!

~.JJP JJI J

..J~ i jJ...;-J i .,. J

~.J JP -.Lll ı:ı.!

~J J,ı i .J".i4I1 .,.J

Sure adı veAyet nwnanışı i _Furkan.70.

Nem], 1 L.

Kasas.16.Ahzttb,5.

Ah:r..ab. 24.Ahzub,50.Ahzcib.59.Ahzab.73.Sebe',2.Falır.28.

Fci.lır. 30.Fatır, 34.Falır.4L.

Zümer.53.

Fussılet. 32.Şüra.5.

Şüra.23.

AhkM, 8.Felh,14.Hucural,5.Hucunit.14.Hadid.20.Mücadele, 2.

Mücadele, 12.

Mümtehine. 7.Mümtehine, 12.Tahruıı, ı.

Mülk. 2.M ü:rzemmH. 20.Burüc.14.

118

yı'; fiili, günaha sebebiyet,veren kötü bir işi en güzel biçimdet.erketme olayını i[<ide eden bir kelimedir. Aynı zamandakötü Dilişlerneklen ve kötü davranıştanötürü özür dilerne yolunun en güzeli,ve en mükemmelidlr. Çünkü öxi'ır dileme durumunda olan kimse. yaben bu işi yapmadım. ya şu sebepten öHh-ü yaptım, ya da b.en bu işt

yaptım ve hata ettim. fakat onu terkettim. der. İşte günahlardanarınmak için y~apılan tevbe, son iladede yerini bulan tevbedir.

Dini manadaki tevbe Ise, kötü ve çirkin .oldugu için günahişlemekten vaz geçmek ve bu fiili işlediııinden dolayı pişmanlık

-duyarak bir daha ayn) nili yapmamaya kararlı olmaktır. Ayrıca iyi işler

yapmak suretiyle geçen günlerde meydcınagelen boşlugu doldurmakiçin gayret göstem1enin gereklUlgıne'inanmaktıL36 .

y'.; fiili Kur',"ıiı-ı Keriınde farklı manalarda kullanıln;ııştlT. Bumanalar,y'.; nilinin geçiş yaphi4ı,harfegöre layih edilir,

a-) ~ harfi ile geçiş yÇlptJ~ında. hakkından feragat ,etmek vebai4ışlamak manasına gelir.

~)i yl.,.;ll- .,.. .ı.i! F ".~\.:;;Allall tevbelerinizi kabulelmiştir. Çünkü O. tevbeleri çok çok kabul edendir, çokesirgeyendir. ,,37

d.:J)j "':"'..} 0'" ~y~ rJ jJ~ • ."...JI ıJ~ 1i'!.llJ J,l1~ ı....,:JI lı!.~ L..:JS. J.l)f ~lS'J ~ J.l)l y.,.=.t .. Allah I(ötülüğü bilmeyerek,

yapıp da, hemen levbe edenlerin Leubesini kabul eLmeyi 'ÜZerinealmıştır. Allah işLe onların Levbesini kabul eder. Allah Bilen'dir,Hakim'dir," 38

. ~.~ J.l)1 J <~ or~ J.l)l '-:'Y-! J '"

Allah dilediÇjtnin (evbes(ni kabul eder. AUah Bilen'dir,

Hakiın~dir"39mealindeki ayetler ":,,ı.; fiilinin bağışlama manasında

36 Rağib el-ls[ehtmi. M.u'cemu Mı[redilt EHadl-Kur'tll1. .,.. 1"j ~ımac1desi; el·Mu'cemu'l-Vesil, .... '1 ..:- maddeSi; Muhtanl's-Sll1ah, y 1 ..:- maddesı'

37 II (Bakat-a). 54, -38 N (NiSa). 17.

119

kullanıldıgınıgösteren ayetlerden bazılarıdır., .

b-) JI harfi ile geçiş yaptıgında. " geri dönüş yapmak" manasınagelir. ... ~!.:..;~! ,.," ... Çünkü ben l.evbe edip Sana döndüm.....40

.:. ~~.~ ~ wi~.) ı..r-S" ~~;.;~ ~L Jii."..~ I,,:....i Vo!.iJI ~i ~

"Ey inananlar ! !JürekLen Levbe ederele Allaf1'a dönün ki,Rabb(niz /(öliiliikleriniZi ör(sün..... 41 ... ~.J~ J! 1."....p .....

Yaradammza Levbe edin... 42 mealindeki [IyeUer, ';-lU' nilinin geridÖnüşmanasma geldigini gösleren birkaç misaldir.

C}H\; fiili Kur'an-ı Kerınıde bazaı: da, geçiş harfini almadankullanılmıştır. Bu şekilde ku llanıldığınd <:ı , " işlenen masiyetlen ötürilpişmanlıkduymak" manasınagelir.

~ .r.i-'~ ~ .:ı!-i " ... Eğer Levbe 'ederseniz bu siz~n için daha

hayırlı Olıli .• :'43 ••• Iri':' ı~i -' I-""U' ı:K.iJI )'! ... ".,. Ancak leube

edenler, Islah olanlar ve gerçegı ortaya koyanlar müs(esna... '·44

mealindeki ayetler. ';-ili fiilinın cer harfini almadan geçiş yaptıgını ve'işlenen kötü nil için pişmanlık duyrrıa manasına geldigini göslerenbirer örnektir: '

Bagışlama manasına gelen ';-i\; filli Kur'an-ı Kerimde, mazi,muzari, emir ve masdar kalıblarında geldigi gibi, mübalaga ölçüstjolan "t~ab" şeklinde de geçrnekl'edir..

Bu fiilin muhtelif çekimleri, Kur'an'da kullanıldıgı şekilleri. sureadları ve ayeı numaraları aşağıya çıkarılmıştu'.

39 IX (TevbeL. 15.. 40 XLVI tAhkal). 15.

41 LXVT rfahrim), 8.42 II (Bakara). 54.43IX(Tevbe), 3.44 rı (Bakaral, 160.

120

"

"""

"

"

"

"

""

"

"

y\'; fiili ve ayrtı kökten türeyen kelimelerin surelere göre dagılışı.Kelimenin . Kur'an'da K'tillanıldtgt Sure adı veKahbı : şekli : ayet nmnarası :y\'; ~ y\:.i Bakara,37.. .

~y~ .54.4.Jl; .JOAi ir yl: V-J M.aıde,39.

~ yl: ~ ... ~1~ .ıJJI ,:",l: ..lll Tevbe. 117.

~':"'l:~ .ll8.iri", yl: J. Ta-Ha.. 82.~ JJI ",:"Ii", Müdıdclc;13

M y\:.i Müzcmınil,20

~ JJLy~ ..ı.l:!).i Nis<ı. 17

~y~ J . NiS<l,26

~ "':"rt..IJi J.ı-.r. .ıJJI J Nisa,27~",:,,~,dJI ı:M Miiide,39

•~ ir J.-. .ıJJl "':"?.J Tcvbc,15..:.ll; ..l."! ir .ıJJ1 "':"rt ~ Tcvbc,27~y~ .) .ıJJ i~ Tcv.be,l 02~ "':"~ LOt", . Tevbe,l06

~"':"~) '~\.ıt Ahzab.24." ..:.ı\.:...;1 i ",....u::..)l J... .ıJJI "':"~ J Ahzab, 73.

",:,,~j ~ ~.;j J.:J",U Bakara, 160.~~ J Bakara, 128.

~.r!11.iI Nisa. 17.

'J~ ~ A...r!1~~ Tevbe.104..,..,\A.JI J.ı..ı..:. ",:,,~1 J.=ü", Mü'min. 3.

~)i ",:,,1~1 ~~! Bakara, 37.54.~)ıyı.?ı.;.;i..ıli! Bakara,128.

("":,,..)1 ylrJıı;i J Bakarn. 160.

• ~.JI.ıI"..:.ı\S'.ıJJlıJ! Nisa,16.

~ "':"1". JJL IJi ", Nur. 10.~.J "':"1.,,; .ıJJI .:ıl Hucural. 12.

I.ıl~ .:.ı\5 .ı.il ~asr. 3.

121

Tevbe bahsi insanoğlunu. özellikle inananları çok yakından

l1gilendiren ve Kuf'nn-ı Kerinıde oldukça geniş yer alan önemlikonulardan biri oldugu bilinen bir gerçekUr. Biz burada konumuzIailgili bulunan yönünü kısaca vermeye çalışlık. Bu arada ~onumuzla

yaKından aıakalı gördügül11üz bir hadisi şerife yer vem1ek istiyoruz.Ebu Musa el-Eş'arj(r,a.l'denrivayet edildiğine göre Resülullah(s.a.v.)şöyle buyuroıuştur: " Gündüz günah işleyenlerin tevbe etmeleIi için.Allah. geceleyin fevbe kapılarını açarak onlara rahmet elini uzatır,

gece günahkar olanların tevbe etmeleri için de gundüzün tevbekapılarını açarak onlara rahmeı eHni uzatır, Bu hal, güneş baHıgı

yerden doguncaya kadar- luyarııele kadar- devam eder':45,

~ fiili: aiTelmek. günahtan geçmek", tokalaşmak, barışmak,

,yüz; çevinnek. geri dönmek, terketmek. bir şeyin yüzü ve yanı

manalarına gelmektedir. ayrıca bu kelime, kötülük edeni muhafazaettnernek, başa' kakmaıi1-ak ve azar1<ımamak manalarına dagelmektedir.

İnsanların ,kusur ve günahlarını bagışlama hususunda'~ .-kelime'sinin ifade ettıı4ı mana. ~ kelimesinin ifade etUgi, manadandaha kapsamlıdır. Çünkü w fiili zahiri aIv't gösterirken,~ fiilihem zahirı hem de kalbi afv'ı ilade eder. Yani ~ fiİli. kişinin birbaşkasını. aIYetıııe gücüne sahip olmasa dahi diliyle ba~ışıaması Içinkullanılır.~ fiili ise, bagışlama gücLine sahip olan ve hem diliyle.hem de kalbiyle bagışlayan kimsenin aflinı tez;ammun eder 46

~ fiili. aşagıdak1 tabloda görülecegi üzde, Tegabunsuresinde geçen mı hariç, diger yerlerde. emir şeklinde geçmektedir.

45 MüsIim. (49), e1-Tevbe. 3i.IV.2113; e1-Terğlb Ve't-Terhib. et-Tevbe. 1. IV.88: Riyazu's-Saıihin tercümesi, I, 2-l.46 Fahruddin er-R1zı.el Tcf'51nl']-I\cbir. LLL. 272: ez-Zenıanşerı. el-Keşşaf. I,304: Firlızabadi. 13asüinl Zevi'l-Teıııyiz, llL. 421; Hüğıb el·Isfehani. MU'cemu­Müfredat Elfüzi'l-Kur'aıı. C. w ,-""maddesi; el-Mıı"cenıu'I-VljsiL 1. 515.516:

Muhtaru's-Sıhfıh. C. ı..i '-"" ,maddesi.

122

~ fiilinin sureIere "öre da61ı11$

Kelimenin Kur'an'daK~~Kaıın, : Sekli :~.

~

~. i~

"""

Sure adı veayet uwnaraşı :Nur, 22.Tegabun, 14.

Hier.85.Maide.13.

IDer, 85.·Zuhruf,89.Bakara, 109.

.)s maddesinde'n gelen "küfr" ( ....AJI ) masdan: Allah'ainanmamak. O'na şirk koşmak veya yakışmayacak sıfallar isnadetmek, bir şeyi örterek üstünü kapalmak, imansızlık ve dinsizlikmanalanna gelmektedir.

Aynı maddeden ve J. TeCU lt (J.:N.; ) ölçüsünde gelen " Teklı.r lt

~i ) kelimesi de; bir şeyi hiç Işlenmemiş'gibi örtrnek ve kapatm~manasına gelmektedir. Ayrıca bu keIJme, inkarı ve nanködügü tzaleetmek manas1l1a gelir, Niteklın aynı ölçüde gelen " Temıiz " (~.,.,..:Jl )kelimesi" hastalıgı izale etme" ve " Takziye (~..v....ıı ) kellmeSİ, " Gôz

çapagmı temizleme" manasına kullanılmışlırA7,

.)s fiili Kur'an-ı Kerimde, " TefH lt (J.:.Mi ) ölçüsünde geldigiyerlerde" aIv " ifade temektedlr. Bunu. kelime ile ilgili olarak aşagıda

verecegı.mlz. sureIere göre dagılışı, tablosunda gönnemlZ mümkündür.

47 ez-Zemahşeri. el-KeşşM. I, 629: el-Beydavi. Tefsinı'l-Beydav1, ıLS2; el­Meragl, XXVUL ]25.144; Rağ.ib eHsfehani, Mu'cemu Müfredat Eltazl'l-Kur'an.

j ..; ,:tnaddesl; Mu'ceınu'l-VesH, n. 791, 792; Muhlaru's-Sıhah, j .; ,ıJmaddesi.'

123

1 maddesinden aden kelimelerin surdere göre dagıııs)

KeUJPenln·Kahbı:

I{ur'a,n'da KuIlanıldılJ

$ekli :Sure adı veAyet numarası :

Muhammed. 2MMde.65.Bakarn,271Enraı,29'

Zümer,35

Fclh,5

Tegabun,9Talak,5Tahrim,8

Al-i İmran.195Maide,12Ankcbüt.7Al-i İmran.193

Kur'an-ı Kerimde" afv " manasına geldIglni tesbit ettigim1z digerbazı keHmelere. bu manaya- geldiglni gösteren birer ayet zikretmekleyetinrnek istiyoruz. Mesela Nur suresinin 2 ı. ayelinde geçen ve" teri! "(~ ) ölçüsünde gelen ı./J fiilt 48 FurkIın suresinin 70. ayetindegeçen ve aynı- ölçüde gelen J-Lj. (Iili, 49 ve Nur suresJ.nin 14,. ayetinde

geçen" rahme" ( ı.-.;l kelimesi. 50" afv" manasınagelmektedir.

Rahme ( W: ı) kellpıesi

Kur';1n-ı Kenmde geçen "rahme" kelimesinin verdigi ilk sinyaL,onun; bütün nimetlerin akıp geldigini ve tüm insanlarınhem dünyahem de ahirette mutlu olmalarına vesile olan ilahI ihsan deryası

oldugunu müjdelemesidir. "Rahmet" kelimesini bu açıdan

48 el-Beydavi. Envimı'(-Tem:U ve Esraru'(-Te'vil, ·Iv. 76; el-Menigi, Tersi..-u')·Merclgi. XVLIL, 88.49 el-Beydavi, Envaru'(-Tenzil ve Esra:nI't-Te'viI, IV, 99.50 a.g.e, .lV. 75.

124

degerlend1recek olursak. nUeııgt ve nıcelig1 ne olursa olsun. Allah'ın

rahmet ve merhameti olmadıkça hiç, bir makam ve derecenin, eldeedilmesi mümkün degildir.

" Rahmet " ( w.) . Allah He kulları arasında !<urulmuş birköprüdür; Allah (c,c.). Enbiya suresltıin 107. ayetinde : "Seni de - eyResulUm-, ancak alemlere ramnet 'Oıarak gönderdim" buyurmuş veelçilerin! onlara rahmet olarak göndernıişlir; NemI sureslnin 77ayetinde ': ';Şüptıe yok ki Kur'ô.Tı,d.oğruyu gösteren gerçek birhidd:yeWr ve mü'minler için bir rahmetiiJ" buyurmuş ve kHaplannı

rahmet olarak indirmiştir; En'{m su:resinln 88. ayeÜnde : "İşle o yol,Allafı'ın hiddy.ei goLudur kL 0, bunu kullarından diledigme nasibeder..." buyumıuş ve onları rahmetiyle hid<iyet etmiştir.' Onlara nzık.

sıhhal ve aflyeU de rahmetlyle ihsan buyurmuştur., .

Kur'an-ı Kerirnde geçen" rahinet n ( ~.J ) ve bundan müştak

olan ketımelerin genellikle. n magfire " (ip.. ) ve bundan müştak

kelimelerıeyanyana zJkredilmesi. 'afv konusunda dikkat çeken önemlibir husustur.' .

Mesela '-J masdanndan lüreyen ve "çok merhameı edici"manasma gelen ~J kelimesi Kur'an-ı Kerimde. " i).A.. ,r masdannc:}anmüştak ve "çok bagışlayıcı" manasına gelen,;p kelimesi ile 71 yerdeyanyana zikredilıniştir. .

Bunların 6 'sı Bakara, 3'ü Al-i İmran, 8'1 Nisa, 5'i Malde, 3'üEn'am. 2'i A'nif, 2'1 Enfal, 5'1 Tevbe. l'i Yünus, 1'i Hüd, ·3'ü Yusuf. ı 'iHicr. 4:ü Nehl, 4'ü Nur, 2'si Furkan. 1'1 NemI. l'i Kasas, 5'i Ahr-c1b. l'lSebe', l'i Zümer, l'l Fussılet, 1'1 ŞOrtı, l'i Ahkaf, 1'1 Felh. 2'si Hucurat.1'i Hadid, 1'i Mücadele, 2's1 MOnılehine, 1'i Tegabun. 1'i Tahrim ve 1'ide Müz7-errıntllsureSinde geçmektedir.

Bu kelime. Sebe' suresI hariç dl~er sun~Jerde,;p kelimesindensonra, Sebe' sureSinde ise, .;p kelimesinden önce zikredilmiştir.,

.Ayrıca ~J kelimesi. 4'ü Bakara. 2'si Nlsa. 2'siTevbe ve !'ide Hucuratsuresinde olmak üzere. Kur'an-ı Ketimin 9 yerinde. " tevbe "( ~ Jmasdanndan müşıak olan ve " levbeyi çokça kabul eden" manasmagelen yı.,; kelimesi ilc yanyana gelmiş ve ':"1.,; kelimesinden sonra

125

zikredilm~ştir. Biz burada sadece " rahmet " ( ~J i kelimesindenmüştak olan ve" Fe'il "( ~ ) ölçüsündeki ~.J keHmesinin Kur'an-ı

Kerirnde geçtig! yerleri vem1eye çalıştık.

"Rahmet" kelimesini beşerI bir vasıf olarak degerlendirecekolursak o; Insanı acınacak du.rumda olan kimseye 'karşı şefkatta

bulunmaya sevkeden ince bir duygudur. Bu kelime bazan sadece"incelik" manasına. bazan da "ihsan" manasına gelmektedir. Mesela

~J fiill Allah'a isrtad edildiginde sadece "ilistm" manası m';lradedilir. Ama insanlara isnad edilirse. sadece "incellk" manasına gelir.Allah, bu manalardan "incelik" vasfını kullarına vermiş, "ihsan" ı dakendine has kılmıştır 51

. Allah'ın kullarına nısan buyurduğu en gü"..el niri1etlerden bın deonlara bahşetUgi acım'a ve bagışıama duygusudur. İnsana verilen buduyguyu bütün yaratıklam karşı kullanılmasıesas olmakla beraber.dini- emirleri ihlalden ot ürü cezaya çarptınlem kimsenIn cezası

uygulanırken -ona acımak ve merhamet etmek kesinlikle dogrıu

degildir. Hak ve hukuktın çignenmediği lJer yerde daima merhametlidavranmak. .Allalı'~n rahmetini ve rızasını kazanmaya vesile teşkil

eder.

5ı Fiıüz<ibcidi. Be&'liru Z<:,viFı:emyiz.m. 53.

125

SONUÇ

İşlenen günahlardan annmak için en uygun yol. "Tevbe"dir. Bunil Allah'a isnad edilirse: Allah önce kuluna, iş!edigi suçlardan ötürüpişmanlık hissi verir, onu tevbeye çeker. sonra da tevbesini kabulederek onu bagışlar, demektir. Ama bu nil kula ısnad edilirse: yaptıgı

kötü işlerden pişmanlık duyarak Rabbine dönüş yapar, demektir,Allah, tevbe etmeyen'! bagışlamaz. Bu nil Allah'a bazan da geniş

zaman sıgası olan muzari knlıbında isnad edjlir,- Bu, Allah'ın; tevbekapılarını kullarına daima <ıçık tuttugunu. onl<ın bagışlaması içinrahmet ve magfiretini on!<ırdan esirgemedigini gösterir52_

Kur'an-ı Kerim'de "afv" if<"lde eden kelimeler farklı köklerdengelmesine ragmen, günahların bagışbnması bakımından aynı şey

ifade etmektedir. Ancak "alv"ın gerçekleşmesi açısından bu kelimelerarasında bazı 1arklar vardır. Mesela "a!\'''(.".wı } kelimesi. suçu ihaleelmek ve onu silmek: "Magflryl"( •.,illl L kelimesi. bir şeyi örtmek vekapatmak "Küfr" ()SJ\ ) masdanndan "Teril" (~ ) ölçüsündegelen "Tekfır" (~i ) l\;elimesi, bir şeyj hiç işlemnemişgibi örtrnekve kapatnıak; "es-salh" (~1 lkelimesi. kötülük edeni muahazaetmemek, ona karşı olan kinitanwmen silmek ve onu hem diliyle hemde knlbiyle bağ"ışlamak; "Rahme!" ( w)1 ) keliınesi de Allah'a isnadedildiğinde "ihsan". ku l'a isnad edildiginde -"incelik" manalarına

gelmektedir53.

Buna göre "afv"; işledigi suçtan dolayı kulun mu<ıhaza

edllmemeSİ: "M<ıgfiret"; kulun ele karşı reıil olmaktan ve utançduymaktan kQrunma,sl için bagışInnan günahı Örtü1erekunutulrna~ıdır. "Rahmet" de bu iki olay gerçekleştikten sonra kulunAllah'a sığınarak O'ndan sevap talep etmesidir. Yani kul Rabbinenidada bulunarak Ey Rabbim' Senden bagış isUyorum. Şayet

lütfunu benden esirgernez ve beni bagışlarsun, bağışladıgmgünahları

52 Tebaıebai. el-Mizt'tn Yi Tebirrı-Kur'<in, IX, 228,53 Fahruelelın er-Rizi. eı-Tefsinı'i-Kebir, VLL, 160: ez-ZernahşerL el-Keşşaf, l,408; Flruzabacli, Besainı Zevi'l-Teıııviz.lll. 421: Toshihiko lzulsu. Kur'an'daAliah ve ınsan (Türkçeye ,eviren "Süleyıııan Ate~l.s, 23; Suad Yıidırım.Kur'arı'da Uiühiyyel. s. ! 55.220-21.

127

gizlI tut. Beni başkalarına karşı mahcup etme. diye yalvanr ve şöyle

der.M .,. Rabbimiz! Bizi aifet, biZi ~I:Şla. bize ac·ı. .."5~

Allah'ın magfireti bütün insanlar için geçerlidir. Çünkü Allah{c.c.) Ra'd sureslIlin 6.ayetinde: "Puta tapanlar senden. iyilikten öncekötülük isterler. oysa onlardan önce nice ibret alınacak cezalarverilmiştir. Dogrusu Rabbınin, inSanlann z.uıümlerıne ragmen onlaramagflreli vardır. Rabbinin cezalandırması çetIndir" buyurmuş v,eumum manadaki "Ins~nlar" kelimesini kullanarak hem magfireHnlhem de cezalandırmayı, müsl1m veya gayri müslim ayırımı

yapmaksızınbütün insanlara ıeşmil etmiştir.

Kon~muzu. bagışlanma talebınde bulunanların Kur'an-ıKerirndeki ifadelerinden birkaç ömek vererek tamamlamak istiyoruz.

Hz.1branü~ (a.s,) Rabbine:"Rabbimiz! Hesap görülecek günde. ben~ anamı. babamı.. ve

tnanan1an bagışla"; 56

HZ.Müsa (a.s.)Rabbine:"Rabbim! Dogrtlsu Icendime yazık ettim. beni bagışla";57

Hz..Muhammed/s.a.v,) Rabbine:''' ... Rabbim! Bagışla. merhamet ei. Sen merhamet edenlerin en

hayırlısısın";58

Melekler tevbe edenler iÇin Rablerine:" .. , Rabbimiz! ilim ve rahmeiin herşeyi içine almıştır. Tevbe edip

Senin yoluna uyanlan bagışla: onları cehennem aZdbından

koru"59;

Müminler din kardeşleri içIn Rablerine:"... Rabbimiz! Bizi ve bizden önce inanmış olan kardeşlerimizi

54" Fahrııddin er-R~zi. et-Tefsinı'l-Kebir. VII. 160.Ei) il (Bakara). 286.00 XIV (ıbrahim), 41.57 xxvm (Kasas). 16.58 xxnı (Mü'nünün). 118.69 XL (Mifmin). 7.

128

bagışla; kalbimizde mü'minlere kQrşı kin bırakma; RabbimizIŞüphesizSen şeflcatlısuı, merham.ell't.siii,eo;

İman edenler Rablerine:" ., .Rabbtmiz! BiZ şüphestz inandık. bunun için günahlanmlZl

bize bagışla ve bezi ateşin azabından koru"6~

"... Rabbimiz! E{jer l.muiaca,k veya yantlacak olursak bizisorumlu tutma.. Rabbimiz! BiZden fmcekUere yükledt{Jin gibi, btze deağır yük yükleme. Rabbimiz! BiZe gücilmilzün yetmiyece{ji şeyi

taşıtTna. biZi aIfet. biZi bağışla. biZe acı, Sen Mevl<İmızsın. k(ifirlerekarşı bize yardım et.:16~

Sürekli ibadet halinde bulunan mÜIDinler Rablerine:" ...Rabbimiz! Günahlarımızı biZe bağışla. kötülüklerimiZi ört.

canımızı iyilerden olarale ar63şekllnde magfı.ret taleb elmişlerdir.

00 LIX (Haşr), 10.61 III (AH lmran). 16.62 II (Bakara), 286.63 ILI (Aı-1 ımranl, 193.