k urr ummu bannkkaacciil liikk e ddÜÜzze ennleemmee … · 2018-07-24 · tablo 3-12: operasyonel...
TRANSCRIPT
BBAANNKKAACCIILLIIKK DDÜÜZZEENNLLEEMMEE VVEE DDEENNEETTLLEEMMEE
KKUURRUUMMUU
BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME
KURUMU
BANKACILIK SEKTÖRÜ
BASEL II İLERLEME RAPORU
(Eylül 2011)
Bilgi ve Önerileriniz İçin:
Risk Yönetimi Dairesi
E-posta: [email protected]
Tel: (212) 337 73 10
Faks: (212) 337 71 66
BU RAPOR KAMUOYUNU BĠLGĠLENDĠRME AMACIYLA HAZIRLANMIġTIR.
RAPORDA YER ALAN BĠLGĠLERE DAYANARAK ALINACAK KARARLARIN
SONUÇLARINDAN BDDK SORUMLU TUTULAMAZ. RAPORDAN KAYNAK
GÖSTERĠLMEK SURETĠYLE KISMEN ALINTI YAPILABĠLĠR.
BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU
ATATÜRK BULVARI NO: 191 06680 KAVAKLIDERE ANKARA-TÜRKĠYE
ĠLETĠġĠM BĠLGĠLERĠ: RĠSK YÖNETĠMĠ DAĠRESĠ
TEL: (212) 337 73 10, FAKS: (212) 337 71 66
www.bddk.org.tr E-posta: [email protected]
BU YAYIN TÜM ĠÇERĠĞĠ ĠLE BDDK ĠNTERNET SAYFASINDA YER
ALMAKTADIR.
BDDK AROKS DOKÜMAN MERKEZĠNDE 110 ADET BASILMIġTIR.
BASIM TARĠHĠ: EYLÜL 2011
AÇIKLAMA
Bu Rapor, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu TeĢkilat
Yönetmeliğinin 18/A maddesinin (f) bendi uyarınca, bankacılık sektörünün
Basel II‟ye yönelik çalıĢmalarını izlemek üzere, “Bankaların CRD/Basel
II‟ye GeçiĢine ĠliĢkin Ġlerleme Anketi”ne bankalarca Haziran 2011 dönemi
baz alınarak verilen cevaplar kullanılarak hazırlanmıĢtır.
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
i
YÖNETİCİ ÖZETİ
Basel Bankacılık Denetim Komitesince oluĢturulmuĢ olan Sermaye Ölçümü ve Sermaye
Standartlarının Uluslararası Düzeyde UyumlaĢtırılması dokümanı 2006/48/EC ve
2006/49/EC sayılı Direktifler (CRD) ile Avrupa Birliği (AB) müktesebatına dahil edilmiĢ ve
söz konusu Direktifler belirli bir geçiĢ süreci dahilinde AB üyesi ülkelerde uygulamaya
konulmuĢtur. Hali hazırda, Basel II dünya çapında birçok ülkede uygulanırken, birçok
ülkede ise Basel-II‟ye uyum çalıĢmaları devam etmektedir.
Ülkemizde Basel-II uygulamasına yönelik olarak, CRD ve Basel-II ile uyumlu düzenleme
taslakları Nisan 2010 itibarıyla sektörün ve kamuoyunun görüĢlerine sunulmuĢtur. Bu
taslaklara iliĢkin olarak iletilen görüĢlerin değerlendirilmesi ve Basel II‟nin sektörün sermaye
yeterliliği üzerine etkilerini ölçen son ulusal etki çalıĢmasının (QIS-TR3) sonuçlarının
açıklanmasını müteakip, paralel uygulama dönemi olarak adlandırılan bir yıllık dönem
Temmuz 2011 itibariyle baĢlamıĢtır. Paralel uygulama döneminin sona ermesi ile beraber
kredi riskinin ölçümünde standart yöntem tüm sektör tarafından uygulanır olacak, Türkiye
tam olarak Basel II‟yi uygular hale gelecektir.
Bu kapsamda, bankaların CRD/Basel II‟ye uyum konusunda yürüttükleri çalıĢmaların
yakından takip edilmesi amacıyla bankalardan altıĢar aylık dönemlerde talep edilen
“Bankaların CRD/Basel II‟ye GeçiĢine ĠliĢkin Ġlerleme Anketi”nde 2011 yılından geçerli
olmak üzere değiĢikliğe gidilmiĢtir. Anketin yeni hali ile mevcut uygulama dıĢında kalan, ileri
yöntemlerle yapılacak uygulamalar için bankaların durumları ve hazırlıklarına iliĢkin kendi
değerlendirmeleri alınmakta ve ankete verilen cevaplar değerlendirilerek büyük bir kısmı
kamuoyu ile paylaĢılmaktadır.
Haziran 2011 dönemine iliĢkin cevaplara bakıldığında, Türk bankacılık sektörü toplam aktif
büyüklüğünün %46,2‟sini oluĢturan bankaların bireysel bazda, %27,9‟unu oluĢturan
bankaların ise konsolide bazda CRD/Basel II‟ye geçiĢe iliĢkin strateji ve politikalarını
yönetim kurullarının onayına sunmuĢ oldukları veya söz konusu strateji ve politikaları
yönetim kurullarına onaylatarak uygulamaya koydukları görülmektedir. Bankacılık
sektörünün %99‟u CRD/Basel II çalıĢmalarını yürütecek üst yönetimini ve birimlerini
oluĢturmuĢ, %79‟u sorumlu personelini, %65‟i ise komitelerini belirlemiĢtir.
Bankaların CRD/Basel II‟ye uyum durumu anketler üzerinden incelendiğinde kredi riskinde
bankaların %54‟ü temel içsel derecelendirmeye dayalı yaklaĢıma ve %46‟sı ileri içsel
derecelendirmeye dayalı yaklaĢıma %50 ila %100 arasında uyum sağlarken, bankaların
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
ii
hemen hemen tamamı menkul kıymetleĢtirmede (ileri yöntemler) %50‟den düĢük uyum
sağlamıĢlardır. Piyasa riskinde içsel ölçüm yöntemlerinde büyük ölçüde (%75-%100)
uyumlu olan bankaların oranı %94‟tür. Operasyonel riskte standart yaklaĢımda %75 ila
%100 arasında uyum sağlayan bankaların oranı %36‟da kalmaktadır.
CRD/Basel II ile ilgili karĢılaĢılan sorunlara ve kısıtlara bakıldığında bankaların öncelikli
engelinin veri eksikliği olduğu görülmektedir. Bu kısıtı, mevzuattaki belirsizlikler ve
teknolojide karĢılaĢılan sorunlar takip etmektedir.
CRD/Basel II uygulamasına iliĢkin olarak son altı aydaki geliĢmelerin nasıl
değerlendirildiğine bakıldığında, en olumlu olarak değerlendirilen geliĢme Basel II
düzenleme taslaklarının ve raporlama formlarının yayımlanması, en olumsuz olarak
değerlendirilen geliĢme ise Basel II‟ye geçiĢ sürecinde derecelendirme kuruluĢlarına iliĢkin
belirsizlikler olmuĢtur.
Kredi riskinin hesaplanmasında, bankaların büyük bir kısmı uygulamanın baĢlamasını takip
eden 2 yıl içerisinde farklı portföyler bazında ileri yöntemlere geçmeyi planlamakta, bu
çalıĢmalar kapsamında veri biriktirmekte, yine büyük kısmı stres testleri uygulamakta ve
bankaların tamamına yakını kredi riski analiz sonuçlarını karar alma süreçlerinde
kullanmaktadır.
Operasyonel risk hesaplamasında bankaların büyük çoğunluğu nihai olarak ileri ölçüm
yaklaĢımını hedeflemekte ve bu kapsamda veri biriktirmektedir.
Piyasa risklerinin ölçümünde bankaların tamamına yakını içsel modeller kullanmakta, stres
testleri uygulamakta, analiz sonuçlarını karar alma süreçlerinde kullanmakta ve sektörün
%83‟ü yasal sermaye hesaplamalarında içsel model kullanımını planlamaktadır.
CRD/Basel II ile ilgili olarak, bankacılık sektörü toplam aktif büyüklüğünün %1,6‟sını
oluĢturan bankalar ekonomik sermaye tahsisi uygulamasına gerek görmezken, %4‟ü
ekonomik sermaye tahsisini uygulamakta, kalan kısım ise konuya iliĢkin çalıĢmalarını
sürdürmektedir. Bankaların ikinci yapısal blok kapsamında ele alınan yapısal faiz oranı riski,
likidite riski ve yoğunlaĢma risklerini çoğunlukla tanımlamıĢ oldukları, karĢı taraf kredi riski
ve spesifik riske iliĢkin çalıĢmalarına devam ettikleri görülmektedir. Basel III konusunda ise
bankalarca, uluslararası geliĢmeler takip edilmektedir.
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
iii
İÇİNDEKİLER
YÖNETĠCĠ ÖZETĠ ........................................................................................................... i
ĠÇĠNDEKĠLER ............................................................................................................... iii
TABLOLAR ..................................................................................................................... iv
GRAFĠKLER ................................................................................................................... iv
GĠRĠġ ................................................................................................................................ 1
1. Strateji ve Politikalara ĠliĢkin ÇalıĢmalar ..................................................................... 2
2. Basel II‟ye Yönelik Uyum ÇalıĢmaları ........................................................................ 3
3. Birinci Yapısal Blok ................................................................................................... 8
4. Ġkinci Yapısal Blok ve Basel III ................................................................................ 21
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
iv
TABLOLAR
Tablo 1-1: Strateji ve Politikaların OluĢturulması......................................................................... 2
Tablo 2-1: Sistem ve Altyapı Yeterliliği (%) .................................................................................. 4
Tablo 2-2: CRD/Basel-II‟ye Uyum Hazırlıklarına Yönelik Ayrılan Kaynakların Yeterliliği .. 6
Tablo 3-1: Nihai Olarak Kullanılması Hedeflenen Yöntem ....................................................... 8
Tablo 3-2: Bankaların Mevzuatın Hazır Olması Durumunda Ne Kadar Sürede Ġleri Yöntemler Ġçin BaĢvuruda Bulunabilecekleri ............................................................. 8
Tablo 3-3: Kullanılan/Kullanılması Planlanan Derecelendirme/Skorlama Modelleri ............ 9
Tablo 3-4: Derecelendirme Notları ve Kredi Riski Parametrelerine ĠliĢkin Veri Biriktirme 11
Tablo 3-5: Ġçsel Derecelendirme Modellerine ĠliĢkin Doğrulama ve Onaylama Süreci (%) 11
Tablo 3-6: Kredi Riski Stres Testi Uygulaması ve Testlerde Kullanılan Senaryo Türleri (%) ... 11
Tablo 3-7: Kredi Riski Analizi Sonuçlarının Karar Alma Sürecinde Kullanımı: Alan ve Varlık Kategorileri (%) ................................................................................................ 13
Tablo 3-8: Operasyonel Risk Hesaplamasında Kullanılacak Yöntemler ................................. 13
Tablo 3-9: Operasyonel Risk Hesaplamasında Ġleri Yöntemlere GeçiĢ (%)........................... 14
Tablo 3-10: Kayıp Olayları Bazında Veri Toplanması ............................................................... 14
Tablo 3-11: Operasyonel Risk Ölçümü ve Sermaye Tahsisinde Kullanılan Ġleri Ölçüm Yöntemleri (%) .......................................................................................................... 15
Tablo 3-12: Operasyonel Risk Stres Testleri ............................................................................... 15
Tablo 3-13: Operasyonel Risk Analizi Sonuçlarının Karar Alma Süreçlerinde Kullanımı (%)..16
Tablo 3-14: Ġleri Ölçüm Yöntemlerine ĠliĢkin Doğrulama ve Onaylama Sürecinin OluĢturulması (%) ..................................................................................................... 16
Tablo 3-15: Piyasa Risklerinin Ölçümünde Ġçsel Model Kullanımı ve Modellerin Dayandığı Yöntemler (%)............................................................................................................ 16
Tablo 3-16: Kullanılan Risk Ölçüm Modeli/Modellerinin Kapsadığı Riskler ........................ 17
Tablo 3-17: Piyasa Risklerinin Ölçümünde Kullanılan Volatilite Hesaplama Yöntemleri (%) . 17
Tablo 3-18: Yasal Sermaye Hesaplamalarında Ġçsel Model Kullanımına ĠliĢkin Plan ve Planlanan GeçiĢ Tarihi (%) ...................................................................................... 18
Tablo 3-19: Stres Testi Senaryoları ve Uygulaması (%) ............................................................. 19
Tablo 3-20: Piyasa Riski Analizi Sonuçlarının Karar Alma Süreçlerinde Kullanılması (%) ....... 19
Tablo 3-21: Bankaların Piyasa Riski Ölçüm Modelleri Ġçin Doğrulama ve Onaylama Süreci OluĢturması (%) ......................................................................................................... 19
GRAFİKLER
Grafik 1-1: ÇalıĢmaları Yürütecek Yönetim, Personel, Birim ve Komitelerin Belirlenmesi .. 2
Grafik 2-1: Kredi-Piyasa-Operasyonel Risklere ve Ġkinci Yapısal Bloğa Uyum Durumu ...... 3
Grafik 2-2: KarĢılaĢılan Sorunlar..................................................................................................... 4
Grafik 2-3: CRD/Basel II‟nin Uygulamasında Son 6 Ay Ġçerisinde GerçekleĢen Önemli GeliĢmeler ..................................................................................................................... 5
Grafik 2-4: Alınan Destek ve DanıĢmanlık Hizmetleri ............................................................... 6
Grafik 3-1: Bankaların THK Hesaplamaları ................................................................................. 9
Grafik 3-2: Bankaların TT Hesaplamaları ................................................................................... 10
Grafik 3-3: TO, THK ve TT Hesaplama Sıklığı ......................................................................... 10
Grafik 3-4: Piyasa Riskinin Ġçsel Modellerle Hesaplanmasının Zorunlu Tutulması Durumunda Zorlukla KarĢılaĢılıp KarĢılaĢılmayacağı (%) ................................... 18
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
v
KISALTMALAR
ARCH Otoregresif KoĢullu DeğiĢken Varyans (Autoregressive Conditional Heteroscedasticity)
Basel II Basel Bankacılık Denetim Komitesince HazırlanmıĢ Olan Sermaye Ölçümü ve Sermaye Standartlarının Uluslararası Düzeyde UyumlaĢtırılması Dokümanı
BDDK Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu
CRD Avrupa Birliğinin 2006/48/EC ve 2006/49/EC Sayılı Direktifleri
EWMA Üstel Ağırlıklı Hareketli Ortalama (Exponentially Weighted Moving Average)
GARCH GenelleĢtirilmiĢ Otoregresif KoĢullu DeğiĢken Varyans (Generalized Autoregressive Conditional Heteroscedasticity)
KOBĠ Küçük ve Orta Büyüklükteki ĠĢletmeler
THK Temerrüt Halinde Kayıp (LGD-Loss Given Default)
TO Temerrüt Olasılığı (PD-Probability of Default)
TT Temerrüt Tutarı (EAD-Exposure at Default)
YK Yönetim Kurulu
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
vi
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
1
GİRİŞ
Bu Raporda, Haziran 2011 itibarıyla „Bankaların CRD/Basel II‟ye GeçiĢine ĠliĢkin Ġlerleme
Anketi‟ne verilen cevaplar değerlendirilerek elde edilen bilgiler derlenmiĢ ve özel önem arz
ettiği düĢünülen konular ele alınarak, toplulaĢtırılmıĢ veriler üzerinden kamuoyunun
bilgilendirilmesi amaçlanmıĢtır.
Rapor;
1. Strateji ve Politikalara ĠliĢkin ÇalıĢmalar
2. Basel II‟ye Yönelik Uyum ÇalıĢmaları
3. Birinci Yapısal Blok
4. Ġkinci Yapısal Blok ve Basel III
olmak üzere dört ana baĢlıktan oluĢmaktadır.
Ankette yer alan soruların ele alınıĢ biçimi, verilen cevapların kapsam ve niteliği bankadan
bankaya önemli ölçüde değiĢebilmektedir. Raporda, bankalara iliĢkin münferit bazda
bilgilere ve banka bazlı değerlendirmelere yer verilmemiĢ, istatistiki veriler sektör aktif
toplamına oranlama Ģeklinde oluĢturulmuĢtur. Anket çalıĢmasında verilen cevaplardan
mümkün olması durumunda sayısal sonuçlar çıkarılmıĢtır. Aktif yüzdesi, rapora dahil olan
bankaların aktif toplamları (Haziran 2011) 100 kabul edilerek hesaplanmıĢtır. Bankalar
ankette yöneltilen sorulara birden fazla cevap verebildiğinden bazı cevapların
değerlendirilmesinde aktif toplamı yüzde 100‟ü aĢabilmekte ya da cevap verilmemiĢ olması
durumunda %100‟ün altında kalabilmektedir. Bu nedenle okuyucunun her cevabı kendi
içinde değerlendirmesi yerinde olacaktır. Cevaplar arasında görülebilecek tutarsızlıklar,
ankete verilen cevapların tutarsızlığından kaynaklanmaktadır.
Değerlendirmeye Ġller Bankası, Adabank ve BirleĢik Fon Bankası bilgileri dahil edilmemiĢ,
çalıĢma katılım bankaları ile beraber toplam 46 bankanın cevaplarından hazırlanmıĢtır.
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
2
1. Strateji ve Politikalara İlişkin Çalışmalar
Strateji ve politikaların oluĢturulması CRD/Basel-II‟ye geçiĢte bankalar tarafından öncelikli
olarak ele alınmıĢtır. Nitekim sektörün önemli bir bölümünü oluĢturan bankalar söz konusu
strateji ve politikalarını hazırlamıĢ ve uygulamaya koymuĢtur. Bankacılık sektörü toplam
aktif büyüklüğünün %46,2‟sini oluĢturan bankalar bireysel bazda, %27,9‟unu oluĢturan
bankalar ise konsolide bazda CRD/Basel II‟ye geçiĢe iliĢkin strateji ve politikalarını yönetim
kurullarının onayına sunmuĢ veya söz konusu strateji ve politikaları yönetim kurullarına
onaylatarak uygulamaya koymuĢtur. Söz konusu orana strateji ve politikalarını hazırlamakta
olan bankalar da dâhil edildiğinde sektör aktiflerinin %60‟a yakın bir kısmını oluĢturan
bankaların strateji ve politikalar üzerinde çalıĢma yapmıĢ olduğu görülmektedir.
Tablo 1-1: Strateji ve Politikaların Oluşturulması (%) Bireysel Konsolide
Hazırlanması düşünülmemektedir 15,7 15,3
Hazırlanması planlanmaktadır 2,6 2,7
Hazırlanmaktadır 8,9 33,4
Hazırlanmış ve Yönetim Kurulu onayına sunulmuştur 10,8 0
Yönetim Kurulu tarafından onaylanmıştır ve uygulamaya konulmuştur 35,4 27,9
Grafik 1-1: Çalışmaları Yürütecek Yönetim, Personel, Birim ve Komitelerin Belirlenmesi
Bankacılık sektörünün %99‟u CRD/Basel-II çalıĢmalarını yürütecek üst yönetimi ve ilgili
birimleri oluĢturmuĢtur. Bu kapsamda sektörün %79‟u ilgili komiteleri belirlemiĢ olup, bu
kapsamda çalıĢacak sorumlu personel ise %65 seviyesinde belirlenmiĢtir.
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
3
2. Basel II’ye Yönelik Uyum Çalışmaları
Bankaların CRD/Basel II‟ye uyum durumuna iliĢkin kredi riski, piyasa riski ve operasyonel
risk kapsamında verdikleri cevaplar aĢağıdaki grafiklerde gösterilmiĢtir. Buna göre, kredi
riskinde bankaların %54‟ü temel içsel derecelendirmeye dayalı yaklaĢıma, %46‟sı ileri içsel
derecelendirmeye dayalı yaklaĢıma %50 ila %100 arasında uyum sağlarken, bankaların
hemen hemen tamamı menkul kıymetleĢtirmede (ileri yöntemler) %50‟den düĢük uyum
sağlamıĢlardır.
Grafik 2-1: Kredi-Piyasa-Operasyonel Risklere ve İkinci Yapısal Bloğa Uyum Durumu
19,1%
27,4%
75,3%
1,4%
25,2%
20,1%
13,7%
27,2%
26,8%
24,6%
1,6%
31,5%
6,0%
24,8%
37,4%
45,6%
0,0%
6,1%
23,6%
38,1%
48,7%
16,2%
0,2%
0,1%
90,8%
19,7%
35,7%
12,8%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Temel İçsel Derecelendirmeye Dayalı Yaklaşım
İleri İçsel Derecelendirmeye Dayalı Yaklaşım
Menkul kıymetleştirme (İleri Yöntemler)
İçsel Ölçüm Yöntemleri
Spesifik riske ilişkin içsel ölçüm yöntemleri
Standart Yaklaşım
İleri Ölçüm Yaklaşımları
Kre
di R
iski
Piy
asa
Ris
ki
Oper
asyo
nel
Ris
k
%0-%25 %25-%50 %50-%75 %75-%100 Piyasa riskinde bankaların %91‟i içsel ölçüm yöntemlerine büyük ölçüde (%75-%100
oranında) uyumlu iken bankaların %57‟si spesifik riske iliĢkin içsel ölçüm yöntemlerine
%50‟den düĢük uyum sağlamıĢlardır. Operasyonel riskte bankaların %74‟ü standart
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
4
yaklaĢıma %50‟nin üzerinde uyum sağlarken; bu oran içsel ölçüm yaklaĢımlarında %61‟de
kalmaktadır.
Grafik 2-2: Karşılaşılan Sorunlar
CRD/Basel-II çerçevesindeki engellere ve eksikliklere bakıldığında temel sorunun LGD,
EAD ve PD‟ye iliĢkin veri eksikliği ile mevzuat belirsizliği olduğu anlaĢılmaktadır.
Sektördeki bankaların %40‟ı LGD ve EAD‟ye, %31‟i ise PD‟ye iliĢkin veri eksikliğini en
önemli sorun olarak belirtirken bunları %22 ile mevzuat belirsizliği ve %4 ile teknoloji
sorunları takip etmektedir.
Tablo 2-1: Sistem ve Altyapı Yeterliliği (%)
Kredi Riski Temel İçsel Derecelendirmeye Dayalı Yaklaşım 41,7%
İleri İçsel Derecelendirmeye Dayalı Yaklaşım 12,4%
Piyasa Riski İçsel Model 88,1%
Operasyonel Risk Standart Yaklaşım 29,7%
İleri Ölçüm Yaklaşımları 32,6%
Sektörde yasal sermayenin hesaplanmasında hali hazırda bankaların altyapılarının ve
sistemlerinin kredi riski için; %41,7 ile Temel ĠDD ve %12,4 ile Ġleri ĠDD yaklaĢımı, piyasa
riski için; %88,1 ile içsel model yaklaĢımını ve operasyonel risk için; %29,7 ile standart
yaklaĢımı, %32,6 ile ileri ölçüm yaklaĢımlarını kullanmaya elveriĢli olduğu görülmektedir.
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
5
Grafik 2-3: CRD/Basel II’nin Uygulamasında Son 6 Ay İçerisinde Gerçekleşen Önemli Gelişmeler
0,0%10,0%20,0%30,0%40,0%50,0%60,0%70,0%80,0%
Rap
orl
ama
Fo
rmla
rı,T
ebli
ğ v
e Y
ön
etm
elik
Tas
lak
ları
Par
alel
Uyg
ula
ma
Sü
reci
Bas
el 3
'e Ġ
liĢk
in
Çal
ıĢm
alar
QIS
-TR
3
So
nu
çlar
ının
A
çık
lan
mas
ı
Diğ
er
Olumlu
0,0%
8,0%
16,0%
24,0%
Der
ecel
endir
me
Ku
rulu
Ģlar
ına
ĠliĢ
kin
B
elir
sizl
ikle
r
Ġler
i Yö
nte
mle
re
ĠliĢ
kin
Bel
irsi
zlik
ler
Diğ
er
Bas
el 2
Günce
llem
e
Çal
ıĢm
alar
ı
Gö
rüĢl
erin
Dik
kat
e
Alın
mam
ası
Olumsuz
Bu soruya verilen cevaplara göre bankaların %75‟i Basel II düzenleme taslaklarının ve
raporlama formlarının yayımlanmasını, yaklaĢık %38‟i ise paralel uygulama sürecinin
baĢlamasını son 6 ayda yaĢanan en önemli ve olumlu geliĢmeler olarak değerlendirmiĢtir.
Basel III‟e iliĢkin olarak ülkemizde ve uluslararası çevrelerde yapılan çalıĢmalar ise
bankaların %35‟i tarafından olumlu karĢılanmıĢtır. Bununla birlikte bankaların %20‟si
derecelendirme kuruluĢlarına iliĢkin süregelen belirsizliklerin 6 ayda yaĢanan en önemli
olumsuzluk olduğunu belirtmiĢlerdir. Öte yandan ileri yöntemlere geçiĢe iliĢkin belirsizlikler
bankaların %19,5‟i tarafından olumsuz değerlendirilmektedir.
Bankaların CRD/Basel-II uyum sürecinde BDDK‟dan beklentileri maddeler halinde
aĢağıda yer almaktadır:
QIS-TR3 çalıĢmasında yapıldığı gibi paralel uygulama döneminde de CRD/Basel
II‟ye uyum kapsamında tereddüt edilen konularda uygulama birliğinin sağlanması
amacıyla bankalardan BDDK‟ya giden soruların ve BDDK tarafından bankalara
verilen cevapların paylaĢıldığı ortak kullanılan bir platformun oluĢturulması,
CRD/Basel II‟ye uyum sürecinde bankalarla iletiĢimin kuvvetlendirilmesi,
Ġçsel Derecelendirmeye Dayalı YaklaĢımlarla “Kredi Riski” ve Ġleri Ölçüm
YaklaĢımlarıyla “Operasyonel Risk” yasal sermaye hesaplamaları baĢvurularının
değerlendirilmesinde geçerli olacak kriter ve unsurların netleĢtirilmesi ve bankalara
duyurulması,
CRD/Basel II‟ye uyum düzeyinin, bankaların ölçeklerine göre sınıflandırılarak
değerlendirilmesi,
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
6
Basel II düzenleme taslakları baz alınarak yapılan banka içi bilgi-iĢlem alt yapısı
çalıĢmalarının söz konusu düzenleme taslaklarında daha sonra yapılacak olan
değiĢikliklere uyumu konusunda ihtiyaç olabilecek ilave sürenin dikkate alınması,
Hangi bağımsız kredi derecelendirme kuruluĢlarının derecelendirme notlarının
kullanılabileceği hususunun açıklığa kavuĢturulması.
Tablo 2-2: CRD/Basel-II’ye Uyum Hazırlıklarına Yönelik Ayrılan Kaynakların Yeterliliği
Yetersiz Kısmen Yeterli Büyük Ölçüde Yeterli Tamamen Yeterli
Yönetim/Organizasyon 0 0,2 40,7 59,1
Beşeri Kaynaklar 0 3,8 54,2 42,0
Mali Kaynaklar 0 2,2 37,8 60,0
Fiziki Kaynaklar 0 4,2 45,1 50,7
Ortalama 0 2,6 44,4 53,0
Bankacılık sektöründe toplam aktif büyüklüğünün %53‟ünü temsil eden bankalar,
CRD/Basel-II‟ye uyum hazırlıklarına yönelik ayrılan yönetim/organizasyon, beĢeri, mali ve
fiziki kaynaklarını tamamen yeterli olarak belirtmiĢken; %44,4‟ünü temsil eden bankalar ise
söz konusu kaynakların büyük ölçüde yeterli olduğunu belirtmiĢtir.
Grafik 2-4: Alınan Destek ve Danışmanlık Hizmetleri
69%
54%
36%
58%
53%
60%
49%
35%
29%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
Alınmış Alınmakta Planlanmakta
Destek Danışmanlık Eğitim
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
7
Bankalar Basel II‟ye uyum konusunda yoğun olarak destek ve danıĢmanlık hizmeti almakta
ve ileride artan seviyede danıĢmanlık hizmeti almayı planlamaktadırlar. CRD/Basel II
konusunda sektörün %36‟sını oluĢturan bankaların destek hizmeti, %60‟ını oluĢturan
bankaların danıĢmanlık hizmeti ve %29‟unu oluĢturan bankaların eğitim hizmeti almayı
planladıkları görülmektedir. Bir önceki ilerleme anketi sonuçları ile kıyaslandığında
alınmakta olan destek ve danıĢmanlık hizmetlerinde artıĢ olduğu gözlemlenmektedir.
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
8
3. Birinci Yapısal Blok
3.1 Kredi Riski Tablo 3-1: Nihai Olarak Kullanılması Hedeflenen Yöntem (%)
Standart Yaklaşım 4,7
Temel İçsel Derecelendirmeye Dayalı Yaklaşım 1,9
İleri İçsel Derecelendirmeye Dayalı Yaklaşım 84,8
Standart ve Temel İçsel Derecelendirmeye Dayalı Yaklaşım Birlikte -
Temel ve İleri İçsel Derecelendirmeye Dayalı Yaklaşım Birlikte 8,6
Hedef Belirtmeyen -
Bankalar Basel-II uygulaması kapsamında kredi riski hesaplanması için nihai olarak içsel
derecelendirmeye dayalı yöntemleri kullanmayı hedeflemektedir. Bankaların sadece sektör
aktif toplamının %4,7‟sini oluĢturan kısmı nihai olarak standart yöntemde kalmayı
hedeflediğini belirtmiĢtir. Ġçsel derecelendirmeye dayalı yöntemleri hedefleyen bankalar ise
büyük oranda ileri içsel derecelendirme yöntemini kullanmayı hedeflemektedir.
Tablo 3-2: Bankaların Mevzuatın Hazır Olması Durumunda Ne Kadar Sürede İleri Yöntemler İçin Başvuruda Bulunabilecekleri
Yıl Kurumsal Bankalar Hazineden Alacaklar
Kurumsal KOBİ
Perakende KOBİ
Diğer Perakende
0 12,4 0,06 0,06 12,4 0,06 12,4
1 12,2 12,3 9,0 8,9 8,9 0,2
2 31,6 13,3 13,3 24,0 33,2 24,7
3 8,3 22,9 22,9 3,7 6,9 14,9
4 11,5 9,1 8,1 23,1 23,1 12,8
4+ 21,9 30,2 30,1 21,8 21,8 31,4
Hazırlanmayan 2,1 12,3 16,6 6,1 6,1 3,6
Bankaların kredi riski için ileri ölçüm yaklaĢımlarına iliĢkin mevzuatın hazır olduğu
varsayıldığında ne kadar sürede portföyler bazında ileri ölçüm yaklaĢımlarını kullanmak için
baĢvuruda bulunabilecekleri yukarıda yer alan tabloda özetlenmiĢtir. Buna göre bankaların
portföyler itibariyle mevzuat hazır olsa bile genellikle 2 yıldan daha uzun bir süreye ihtiyaç
duydukları görülmektedir. Sektör aktif toplamının %21 ila %32‟sini oluĢturan bankalar ise 4
yıldan daha fazla süreye ihtiyaç duyduğunu belirtmiĢtir.
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
9
Tablo 3-3: Kullanılan/Kullanılması Planlanan Derecelendirme/Skorlama Modelleri
(%) Şirketler Bankalar Hazineden Alacaklar
KOBİ Perakende Kredi Kartı
Mevcut Durum
Derecelendirme/skorlama sistemi
İstatistik tabanlı 0,7 0,9 0,9 27,8 53,8 70,3
Yargısal tabanlı 45,2 26,4 27,8 34,4 25,1 8,2
Hibrit (istatistik+ yargısal) 52,6 17,2 2,9 48,5 19,5 9,9
PD hesaplanıyor 56,2 6,7 3,4 53,4 53,4 19,9
Kullanılması Planlanan
Derecelendirme/skorlama sistemi
İstatistik tabanlı 6,4 2,3 2,3 30,3 54,4 72,0
Yargısal tabanlı 18,7 23,4 12,6 0,3 0,4 0,2
Hibrit (istatistik+ yargısal) 52,7 30,6 29,3 59,6 23,1 11,7
PD hesaplanıyor 62,0 51,9 48,6 61,9 61,9 66,2 * Bankalar soruya birden fazla cevap verdiğinden toplam oranlar %100‟ü aĢmaktadır.
Bankalar Haziran 2011 tarihi itibarıyla Ģirketler ve KOBĠ‟ler için çoğunlukla hibrit
modelleri, perakende portföyü ve kredi kartı müĢterileri için ise istatistik tabanlı modelleri
kullanmaktadırlar. Kullanılması planlanan modellere bakıldığında ise yine sektörün büyük
bölümünün Ģirketler ve KOBĠ‟ler için hibrit modelleri, perakende ve kredi kartları için
istatistik tabanlı modelleri kullanmayı planladığı görülmektedir. Buna ilaveten sektörün
%55‟e yakın bir kısmını oluĢturan bankaların halihazırda Ģirketler, KOBĠ‟ler ve perakende
portföyü için TO (PD) hesaplamaları gerçekleĢtirdiği görülmektedir.
Grafik 3-1: Bankaların THK Hesaplamaları
0
5
10
15
20
25
Hesaplanması Düşünülmüyor
Hesaplanıyor Tümüyle hazır olunması
planlanan yıl
(2011)
Tümüyle hazır olunması
planlanan yıl
(2012)
Tümüyle hazır olunması
planlanan yıl
(2013)
Tümüyle hazır olunması
planlanan yıl
(2014)
Tümüyle hazır olunması
planlanan yıl
(2015+)
19
1 1
45
2
13
5,01%
0,06% 0,17% 25,49% 22,36% 4,10%42,80%
Banka Sayısı
Banka Yüzdesi
Bankalara THK hesaplanmasına yönelik planları sorulduğunda; ankete katılan bankaların
aktif büyüklüğü olarak %5,0'ine denk gelen 19 bankanın THK hesaplaması yapmayı
düĢünmediği görülmektedir. 1 bankanın 2008 yılında sözkonusu hesaplamaları yapmaya
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
10
baĢladığı, 1 bankanın 2011 yılında, sektörün %25,5'ini oluĢturan 4 bankanın 2012 yılında,
%22,4'ünü oluĢturan 5 bankanın 2013 yılında ve 2 bankanın 2014 yılında hesaplamaya
tümüyle hazır olmayı planladıkları görülmektedir. THK hesaplamayı planlayan bankaların
13 tanesi ise 2015 yılı ve sonrasında geçiĢ yapmayı hedeflemektedir.
Grafik 3-2: Bankaların TT Hesaplamaları
0
5
10
15
20
25
Hesaplanması Düşünülmüyor
Hesaplanıyor Tümüyle hazır olunması
planlanan yıl
(2011)
Tümüyle hazır olunması
planlanan yıl
(2012)
Tümüyle hazır olunması
planlanan yıl
(2013)
Tümüyle hazır olunması
planlanan yıl
(2014)
Tümüyle hazır olunması
planlanan yıl
(2015+)
20
10
3
5
3
13
7,76%
0,06% 0,00% 12,13% 22,36% 14,89% 42,80%
Banka Sayısı
Banka Yüzdesi
Ankete katılan bankaların aktif büyüklüğü olarak %42,8'inin 2015 yılı ve sonrasında,
%14,9'unun 2014 yılında, %22,4'ünün 2013 yılında ve %12,1'inin ise 2012 yılında TT
hesaplamalarına tümüyle hazır olmayı planladıkları görülmektedir. Sektörün %0,06'sını
oluĢturan 1 banka ise 2008 yılında sözkonusu hesaplamaları yapmaya baĢlamıĢtır. Diğer
taraftan, sektörün %7,8'ini oluĢturan 20 bankanın ise TT hesaplamayı düĢünmediği
anlaĢılmaktadır.
Grafik 3-3: TO, THK ve TT Hesaplama Sıklığı
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
TO THK TT
Aylık Üç Aylık Altı Aylık Yıllık
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
11
Sektörün büyük bölümünü oluĢturan bankalar Temerrüt Oranı, Temerrüt Halinde Kayıp ve
Temerrüt Tutarı istatistiklerini yıllık olarak hesaplamayı planladıklarını belirtmiĢlerdir.
Tablo 3-4: Derecelendirme Notları ve Kredi Riski Parametrelerine İlişkin Veri Biriktirme
(%) 1 yıl 2 yıl 3 yıl 4 yıl 5 yıl 5 + Toplam
TO 1,1 1,3 28,9 7,6 1,2 21,2 61,4
THK 0,0 0,0 8,7 10,3 3,9 10,9 33,8
TT 0,0 0,0 8,7 18,3 3,9 2,9 33,8
İçsel Derecelendirme Notları 15,8 0,4 16,6 0,3 13,1 21,2 56,5
Bankalar veri biriktirmeye baĢlamıĢ olup, TO için %21,2 oranında 5 yıldan uzun süreli
birikim mevcut iken, THK için bankaların %10,9‟u 5 yıldan uzun süredir veri biriktirmiĢtir.
TT‟de 4 yıldır veri biriktiren bankaların oranı %18,3‟tür. Ġçsel Derecelendirme Notlarında
ise %21,2 oranı ile ağırlık 5 yıldan uzun sürededir. Toplamda ise TO ve içsel
derecelendirme notlarında sektörün sırasıyla %61,4‟ü ile %56,5‟i veri biriktirmeye
baĢlamıĢtır.
Tablo 3-5: İçsel Derecelendirme Modellerine İlişkin Doğrulama ve Onaylama Süreci (%)
Doğrulama ve onaylama süreci mevcut değildir 65,3
Gerek görülmemektedir 10,5
Planlanmaktadır 32,6
Oluşturulmaktadır 22,2
Doğrulama ve onaylama süreci mevcuttur 34,7
Bankaların %65,3‟ünde kredi riski içsel modellerine iliĢkin doğrulama ve onaylama süreci
mevcut değildir. Ancak bu bankalardan %22‟sinde doğrulama ve onaylama süreçlerinin
oluĢturulmasına iliĢkin çalıĢmalar devam etmekte, %32‟sinde ise bu süreçlerin oluĢturulması
planlanmaktadır. Sektörün %10,5 ise bu süreçlerin oluĢturulmasını gerekli görmemektedir.
Tablo 3-6: Kredi Riski Stres Testi Uygulaması ve Testlerde Kullanılan Senaryo Türleri (%)
Kullanılıyor 86,9
Tek bir parametrenin değiştirildiği senaryolar (duyarlılık analizleri) 52,5
Çok değişkenli senaryolar 47,5
Tarihsel senaryolar 17,2
Diğer 1,9
Kullanılmıyor 13,1
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
12
Bankaların aktif büyüklüğü itibariyle %86,9‟u kredi riski analizlerinde stres testlerinden
faydalanmaktadır. Kullanılan senaryo türleri incelendiğinde en fazla tek bir parametreli
(duyarlılık analizleri) ve çok değiĢkenli senaryoların kullanıldığı görülürken, sektörde tarihsel
senaryolara daha az baĢvurulmaktadır. Sektörün %13,1‟i ise stres testlerini
kullanmamaktadır.
Sektörde kredi riski ile ilgili olarak birbirinden farklı birçok stres testi senaryoları ve risk
faktörleri kullanılmaktadır. Bankaların en çok kullandığı/kullanmayı planladığı baĢlıca stres
testi senaryoları; TO, THK ve TT parametrelerinin beklenen kayıp, beklenmeyen kayıp,
sermaye yeterliliği standart rasyosu veya sermaye yeterliliği üzerindeki etkisinin analiz
edilmesi amacıyla bu parametrelere yüzdesel olarak belirli Ģoklar uygulanması veya TO
parametresi üzerinden duyarlılık analizleri yapılması, bankalar tarafından derecelendirilmiĢ
firmaların içsel derecelerinin 1 derece aĢağı çekilmesi, yakın izleme kapsamında yer alan tüm
firmaların temerrüt etmesi, dereceler arasındaki geçiĢmeler ile kur ve faiz oranlarında
gerçekleĢebilecek aĢırı dalgalanmaların kredi portföyünde oluĢturabileceği kayıplardır. Bu
senaryolara ek olarak, kredi portföyünde meydana gelebilecek artıĢların beklenen kayıp,
beklenmeyen kayıp ve sermaye yeterliliği üzerindeki etkileri, kredi portföyünün belirli bir
yüzdesinin temerrüde uğramasının kar/zarara ve sermaye yeterlilik oranına etkisi,
gayrimenkul ipotekleri ile teminat altına alınmıĢ krediler için söz konusu gayrimenkullerin
olası rayiç değer değiĢimlerinin teminat/risk oranına etkisi, sektör ve müĢteri
yoğunlaĢmalarının etkileri, geçmiĢ ekonomik krizlerle ortaya çıkan yüksek takibe dönüĢüm
oranlarının banka karlılığına etkisi, belirli senaryolar kapsamında karĢılık ayrılan krediler ve
diğer alacakların daha kötü olan bir alt sınıfa geçmesi durumunda takibe dönüĢüm oranları
ve sermaye yeterliliğinin nasıl etkileneceği, teminat değerliliğinin azalmasının sermaye
yeterliliğine etkisi ile ileriye yönelik olarak takipteki kredi tutarlarının özkaynaklara oranının
tahmin edilmesi de bankalar tarafından analiz edilmektedir. Stres testi senaryolarında en çok
kullanılan risk faktörleri ise; TO, THK, TT, makroekonomik faktörler (gayri safi yurtiçi
hasıla vb.), kurlar, faiz oranları ve kredi dereceleridir.
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
13
Tablo 3-7: Kredi Riski Analizi Sonuçlarının Karar Alma Sürecinde Kullanımı: Alan ve Varlık Kategorileri (%)
Evet, Kullanılıyor % 86,4
Kurumsal Bankalar
Hazineden Alacaklar
Kurumsal KOBİ
Perakende KOBİ
Diğer Perakende
86,4 44,1 27,9 86,4 86,3 67,4
Orta ve uzun dönem stratejinin belirlenmesi 46,7 39,7 24,1 52,6 52,5 48,8
Kaynakların birimler/iş kolları arasında dağıtımı 6,1 0,7 0,6 3,2 3,2 0,2
Ürün fiyatlaması 31,1 26,1 13,7 31,1 31,1 37,3
Yatırım /Plasman kararları 33,1 29,9 4,4 41,7 41,6 18,1
Limit tahsisi 69,4 34,4 15,6 69,3 68,0 58,6
Karşılık ayrılması 20,7 6,0 2,8 17,8 17,8 4,0
Performans ölçümü 36,4 18,7 15,4 42,3 42,3 30,5
Riske ayarlı getiri hesaplamaları 17,6 2,4 2,4 17,4 17,4 1,8
Bütçeleme 6,6 2,8 2,8 12,4 12,4 1,3
Diğer 12,4 0,0 0,0 0,0 0,0 0,00
Hayır, Kullanılmıyor % 13,5
Bankaların %86,4‟ü kullandıkları içsel kredi riski ölçüm modellerinin çıktılarını karar alma
süreçlerinde kullanmakta olup, bu çıktılar varlık kategorisi bazında en çok kurumsal,
kurumsal/KOBĠ, Perakende/KOBĠ ve diğer perakende portföylerinde kullanılmaktadır.
Amaçsal olarak ise model çıktıları en çok limit tahsisi, orta ve uzun dönem stratejinin
belirlenmesi, performans ölçümü, yatırım/plasman kararları ve ürün fiyatlamasında
kullanılmaktadır. Bu iki kombinasyon birlikte ele alındığında model çıktılarının en fazla
kullanımının %69,4 ile Kurumsal portföyde limit tahsisi amacıyla olduğu görülmektedir.
3.2 Operasyonel Risk
Bankacılık sektöründeki tüm bankalar Haziran 2011itibarıyla operasyonel risk için sermaye
gereksiniminin hesaplanmasında temel gösterge yaklaĢımını kullanmaktadır.
Tablo 3-8: Operasyonel Risk Hesaplamasında Kullanılacak Yöntemler
Hedeflenen Yöntem (%)
Temel Gösterge Yaklaşımı 2,8
Standart Yaklaşım 16,3
İleri Ölçüm Yaklaşımı 78,6
Standart Yaklaşım ve İleri Ölçüm Yaklaşımı 2,3
Cevap yok/hedef belirtilmemiş 0,0
Operasyonel risk yasal sermaye hesaplamasında; temel gösterge yaklaĢımını gelecekte de
kullanmayı hedefleyen bankalar, sektörün %2,8 gibi küçük bir kısmını oluĢturmaktadır.
Bankaların büyük bir kısmı (%78,6) ileri ölçüm yaklaĢımlarını, diğer bir kısmı ise (%16,3)
standart yöntemi kullanmayı hedeflemektedir.
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
14
Tablo 3-9: Operasyonel Risk Hesaplamasında İleri Yöntemlere Geçiş (%) Operasyonel Risk Hesaplamasında İleri Yöntemlere
Geçiş Standart Yöntemde Bilgi ve Veri Sistemleri Alt Yapısının
Yeterliliği
2012 13,0 Tamamen Yeterlidir 6,1
2013 0,2 Büyük Ölçüde Yeterlidir 31,1
2014 22,1 Kısmen Yeterlidir 30,9
2015 10,7 Yeterli Değildir 0,2
2016+ 50,1 Standart Yöntem Düşünülmemektedir
31,7
Anket çalıĢmasının neticesinde, sektörün yaklaĢık %83‟lük bir kısmının ileri ölçüm
yaklaĢımlarına 2014 ve sonrasında geçmeyi planladığı görülmektedir. Ayrıca sektörün
%50‟sinden fazlasının ileri ölçüm yaklaĢımlarına 2016 ve sonrasında geçmeyi planlaması da
dikkat çekicidir.
Standart yöntem kullanılmasında sektörün %31‟ini oluĢturan bankalar bilgi ve veri
sistemleri alt yapılarını büyük ölçüde yeterli görürken, %6‟lık kısmı tamamen yeterli
olduğunu düĢünmektedir. Geçen anket dönemine kıyasla kendini büyük ölçüde yeterli
gören ve kısmen yeterli gören bankalardan önemli bir kısmı (%31,7 ve 12 banka) anketteki
değiĢiklik sonrası “standart yöntemi düĢünmediğini” belirtmiĢtir.
Tablo 3-10: Kayıp Olayları Bazında Veri Toplanması Kayıp Verisi Toplanmıştır 93,0
1-3 Yıl 29,0
4-5 Yıl 24,8
6 + yıl 39,2
Toplanması düşünülmemektedir 1,24
Toplanması Planlanmaktadır 0,06
Ankete katılan bankaların %93‟ü tarafından kayıp olayları bazında veri toplanmaktadır. Bu
bankaların %39‟u 6 yıl ve üstünde, %24,8‟i 4-5 yıllık ve %29‟u ise 1-3 yıllık veri
biriktirmiĢtir. Veri toplamayı düĢünmeyen 6 bankanın aktif toplamı sektörün %1,2‟sini, veri
biriktirmeyi planlayan 8 bankanın aktif toplamı ise %0,06‟sını oluĢturmaktadır.
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
15
Tablo 3-11: Operasyonel Risk Ölçümü ve Sermaye Tahsisinde Kullanılan İleri Ölçüm Yöntemleri (%)
Temel işkolları bazında sınıflandırma yapılmıştır 93,4
Kayıp Dağılımları Yaklaşımları (LDA) 70,2
Skor Kart Yaklaşımları (SCA) 0,0
Yapay Sinir Ağları (Neural Networks) 0,0
Uç Değerler Teorisi (EVT) 10,5
Melez Yaklaşımlar 12,4
Senaryo Analizleri Yaklaşımları 20,6
Diğer 29,6
Temel işkolları bazında sınıflandırma yapılmamıştır 6,6
* Bankalar soruya birden fazla cevap verdiğinden toplam %100‟ü aĢmaktadır.
Haziran 2011 itibariyle, sektörün aktif büyüklüğüne göre büyük bir kısmı, %93,4‟ü (banka
sayısı olarak 21 tanesi) temel iĢkolları bazında sınıflandırma yapmıĢtır ve her bir iĢ kolundan
gerekli gösterge verilerini elde edebilmektedir. Aralık 2010 dönemine göre temel iĢkolları
bazında sınıflandırma yapan bankaların sayısında artıĢ olmuĢtur. Operasyonel risk ölçümü
ve yasal sermaye tahsisinde ileri ölçüm yöntemlerinden yoğun olarak kullanılması planlanan
yaklaĢımlar, Kayıp Dağılımları YaklaĢımları, Melez YaklaĢımlar, Senaryo Analizleri
YaklaĢımları ve Uç Değerler Teorisi‟dir.
Tablo 3-12: Operasyonel Risk Stres Testleri
Uygulanmaktadır 42,9
Tek bir parametrenin değiştirildiği senaryolar 11,3
Çok değişkenli senaryolar 10,7
Tarihsel senaryolar 8,9
Diğer 29,6
Uygulanmamaktadır 57,1
Aralık 2010 dönemine göre stres testi uygulayan bankaların sayısı artmasına rağmen
operasyonel risk için stres testleri sektörün büyük çoğunluğunca uygulanmamakta,
operasyonel risk stres testi uygulamakta olan bankalar sektörün %42,9‟unu oluĢturmaktadır.
Söz konusu stres testlerinin uygulanmasında sektör genelinde kabul görmüĢ bir yaklaĢım
bulunmamakta, farklı bankalarca farklı yöntemler kullanılmaktadır.
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
16
Tablo 3-13: Operasyonel Risk Analizi Sonuçlarının Karar Alma Süreçlerinde Kullanımı (%)
Kullanılmaktadır 59,1
Banka orta ve uzun dönem stratejisinin belirlenmesi 36,2
Kaynakların birimler/iş kolları arasında dağıtımı 5,1
Ürün fiyatlaması 0,1
Yatırım /Plasman kararları 1,8
Limit tahsisi 23,0
Karşılık ayrılması 10,7
Performans ölçümü 14,1
Riske ayarlı getiri hesaplamaları 0,1
Bütçeleme 32,9
Diğer 12,7
Kullanılmamaktadır 40,9
Bankalarda operasyonel risk analizi sonuçları karar alma süreçlerinde çoğunlukla
kullanılmakta olup, bu sonuçların hangi alanlarda kullanıldığına bakıldığında; banka orta ve
uzun dönem stratejisinin belirlenmesi, bütçeleme, limit tahsisi, performans ölçümü ve
karĢılık ayrılması en baĢta gelmektedir. Sektörün %12,7‟sini oluĢturan bankalar; operasyonel
risk analizi sonuçlarını, yukarıda belirtilenler dıĢındaki diğer alanlarda da kullandığını
belirtmektedir.
Tablo 3-14: İleri Ölçüm Yöntemlerine İlişkin Doğrulama ve Onaylama Sürecinin Oluşturulması (%)
Gerek Görülmemektedir 12,4
Planlanmaktadır 63,5
Oluşturulmaktadır 12,4
Uygulanmaktadır 11,7
Bankaların %63,5‟i operasyonel risk ileri ölçüm yöntemlerine iliĢkin doğrulama ve onaylama
sürecini oluĢturmayı planlamakta iken, bir kısım bankaların ise söz konusu süreçleri
oluĢturma veya uygulama aĢamasında olduğu görülmektedir. Halen uygulamakta olan
bankalar sektörün %11,7‟sini oluĢturmaktadır.
3.3 Piyasa Riski
Tablo 3-15: Piyasa Risklerinin Ölçümünde İçsel Model Kullanımı ve Modellerin Dayandığı Yöntemler (%)
Piyasa Risklerinin Ölçümünde İçsel Model Kullanımı Modellerin Dayandığı Yöntemler
Gerek Görülmemektedir 0,7 Tarihi Simülasyon 93,8
Planlanmaktadır 1,7 Varyans-Kovaryans 70,2
Oluşturulmaktadır 0 Monte Carlo Simülasyonu 66,5
Kullanılmaktadır 97,6
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
17
Sektörün aktiflerinin %97,6‟sını oluĢturan bankalar piyasa risklerinin ölçümünde içsel
modelleri kullanmaktadır. Sektörün çok küçük bir bölümü ise söz konusu modellere
gereksinim duymadığını belirtmiĢtir. Modellerin dayandığı yöntemlerde ise tarihsel
simülasyon yönteminin yoğun kullanımı dikkat çekmektedir.
Tablo 3-16: Kullanılan Risk Ölçüm Modeli/Modellerinin Kapsadığı Riskler
Genel Piyasa Riski 94,9
Spesifik Risk 23,6
Kur Riski 98,7
Emtia Riski 64,7
Karşı Taraf Kredi Riski 27,3
Diğer 20,7
* Bankalar soruya birden fazla cevap verdiğinden toplam rakamlar %100‟ü aĢmaktadır.
Bankalar tarafından kullanılan risk ölçüm modeli veya modellerinin tamamına yakını kur
riskini ve genel piyasa riskini kapsamaktadır. Buna göre bankalar tarafından kullanılan söz
konusu model veya modellerin %98,7‟si kur riskini ve %94,9‟u genel piyasa riskini
kapsamaktadır. Ayrıca söz konusu risk ölçüm model veya modellerin %64,7‟si emtia riskini,
%27,3‟ü karĢı taraf kredi riskini ve %23,6‟sı ise spesifik riski kapsamaktadır.
Tablo 3-17: Piyasa Risklerinin Ölçümünde Kullanılan Volatilite Hesaplama Yöntemleri (%)
ARCH 11,4
GARCH 51,1
EWMA 81,9
Stochastic Volatility 2,1
Implied Volatility 27,6
Diğer 36,9
* Bankalar soruya birden fazla cevap verdiğinden toplam rakamlar %100‟ü aĢmaktadır.
Piyasa risklerinin ölçümünde içsel model kullanan bankalarda volatilite hesaplamak için
çeĢitli yöntemler kullanılmaktadır. Bankalar tarafından en yaygın kullanılan yöntem %81,9
oranı ile EWMA yöntemi olup, birden fazla yöntem kullanan bankaların da bulunduğu
görülmektedir. Ayrıca GARCH yöntemi sektörün %51,1‟i ve Implied Volatility yöntemi ise
sektörün yaklaĢık dörtte biri tarafından kullanılmakta iken %11,4 oranında ARCH ve %2,1
oranında Stochastic Volatility yöntemleri kullanılmaktadır.
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
18
Grafik 3-4: Piyasa Riskinin İçsel Modellerle Hesaplanmasının Zorunlu Tutulması Durumunda Zorlukla Karşılaşılıp Karşılaşılmayacağı (%)
12,59%
87,41%
0,00%
10,00%
20,00%
30,00%
40,00%
50,00%
60,00%
70,00%
80,00%
90,00%
100,00%
Evet Hayır
Sektörün büyük bir kısmı, piyasa riskinin içsel modellerle hesaplanmasının zorunlu
tutulması durumunda zorlukla karĢılaĢılmayacağını belirtmektedir. Bir önceki ilerleme anketi
sonuçları ile kıyaslandığında önceki ankette zorlukla karĢılaĢmayacağını belirten bankaların
oranı %97,86 iken söz konusu oranın bu ankette %87,41‟e düĢtüğü gözlemlenmektedir. Bu
düĢüĢün 2010 yılı içerisinde yapılan 3. Sayısal Etki ÇalıĢmasında (QIS-TR3) bankaların içsel
modellerini gözden geçirmelerinden kaynaklandığı düĢünülmektedir.
Tablo 3-18: Yasal Sermaye Hesaplamalarında İçsel Model Kullanımına İlişkin Plan ve Planlanan Geçiş Tarihi (%)
Var 83,2
2011 1,8
2012 42,5
2013 0,7
2014 12,4
2015+ 17,0
Tarih Belirtmeyen 8,7
Yok 15,4
Belirsiz 1,3
Bankacılık sektörünün %83,2‟sini oluĢturan bankalar, yasal sermaye hesaplamalarında içsel
model kullanımına iliĢkin bir planı olduğunu belirtmektedir. Bu oran Aralık 2011 dönemi
anket sonuçlarıyla karĢılaĢtırıldığında, sektörün %11‟ine yakınının içsel model planından
vazgeçtiği gözlemlenmektedir.
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
19
Tablo 3-19: Stres Testi Senaryoları ve Uygulaması (%)
Stres Testi Senaryoları Stres Testi Uygulaması
Gerek Görülmemektedir 0,4 Tek bir parametrenin değiştirildiği senaryolar 98,4
Planlanmaktadır 0,0 Çok değişkenli senaryolar 73,2
Oluşturulmaktadır 0,8 Tarihsel senaryolar 56,5
Kullanılmaktadır 98,8 Diğer 7,8
Bankaların tamamına yakını piyasa riskiyle ilgili olarak stres testleri kullanmaktadır.
Uygulanmakta olan stres testleri; tek bir parametrenin değiĢtirildiği senaryoları, çok
değiĢkenli senaryoları ve tarihsel senaryoları Ģeklinde sıralanmaktadır.
Tablo 3-20: Piyasa Riski Analizi Sonuçlarının Karar Alma Süreçlerinde Kullanılması (%)
Kullanılmaktadır 97,4
Orta ve uzun dönem stratejinin belirlenmesi 68,0
Kaynakların birimler/iş kolları arasında dağıtımı 17,1
Ürün fiyatlaması 17,6
Yatırım /Plasman kararları 33,4
Limit tahsisi 87,2
Karşılık ayrılması 0,0
Performans ölçümü 17,0
Riske ayarlı getiri hesaplamaları 11,5
Bütçeleme 45,2
Diğer 2,0
Kullanılmamaktadır 2,6
Piyasa riski analizi sonuçlarının karar alma süreçlerinden en az birinde kullanıldığını belirten
bankaların aktif büyüklükleri toplamı sektörün yaklaĢık %97,4‟ünü oluĢturmaktadır. Söz
konusu sonuçları; sektör aktif büyüklüğünün %87‟2sini oluĢturan bankalar limit tahsisinde,
yaklaĢık %68‟ini oluĢturan bankalar orta ve uzun dönem stratejilerin belirlenmesinde,
%45,2‟si bütçelemede ve yaklaĢık %33,4‟ünü oluĢturan bankalar ise yatırım/plasman
kararlarında kullanmaktadır. Piyasa riski analizi sonuçlarının en az kullanıldığı karar alma
süreçleri ise karĢılık ayrılması, riske ayarlı getiri hesaplamaları, kaynakların birimler arasında
dağıtımı ve performans ölçümü olarak ortaya çıkmıĢtır.
Tablo 3-21: Bankaların Piyasa Riski Ölçüm Modelleri İçin Doğrulama ve Onaylama Süreci Oluşturması (%)
Gerek görülmemektedir 5,3
Planlanmaktadır 52,0
Oluşturulmaktadır 1,9
Uygulanmaktadır 40,8
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
20
Sektör aktif büyüklüğünün yaklaĢık yarısını oluĢturan bankalar piyasa riski ölçüm modelleri
için doğrulama ve onaylama süreci oluĢturmayı planladığını belirtmektedir. Bu sürece hali
hazırda sahip olduğunu belirten bankalar ise sektör aktif büyüklüğünün yaklaĢık %41‟ini
oluĢturmaktadır. Söz konusu sürecin oluĢturulmasına gerek görmeyen bankaların oranı ise
%5 civarında kalmıĢtır.
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
21
4. İkinci Yapısal Blok ve Basel III
4.1. İkinci Yapısal Blok Bankacılık sektörü toplam aktif büyüklüğünün %33,4‟ünü oluĢturan bankalar ekonomik
sermaye tahsisi uygulamasına geçmeyi planlarken, %61‟ini oluĢturan bankalar ise ekonomik
sermaye tahsisi uygulamasını oluĢturma aĢamasındadır. Ekonomik sermaye tahsisi
uygulaması bulunan bankaların oranı ise %4,0 düzeyindedir. Bir önceki anket ile
kıyaslandığında ekonomik sermaye tahsisini gerek görmeyen bankaların oranının azaldığı,
ekonomik sermaye tahsisi planlayan bankaların oranının ise arttığı görülmektedir.
Tablo 4-1: Ekonomik Sermaye Tahsisi (%)
Gerek Görülmemektedir 1,6
Planlanmaktadır 33,4
Oluşturulmaktadır 61,0
Uygulanmaktadır 4,0
Türk bankacılık sektöründeki bankaların, ikinci yapısal blok kapsamında ele alınan yapısal
faiz oranı ve likidite risklerini çoğunlukla tanımlamıĢ oldukları, diğer taraftan bir kısmının
kredi yoğunlaĢma riski üzerine odaklandıkları ve anılan riski izledikleri anlaĢılmaktadır.
KarĢı taraf kredi riski ve spesifik riske yönelik ilave çalıĢmaların yürütüldüğü de anketlerde
belirtilmektedir.
Ankete katılan bankaların %87‟sinın yapısal faiz oranı riskini tanımlayarak söz konusu riski
sayısallaĢtırdığı ve gerekli izlemeyi yaptığı anlaĢılmaktadır. Öte yandan, sektörün; %86‟sının
likidite riskinin kapsamını belirlediği ve analizlerde kullandığı, %54‟ünün ise kredi
yoğunlaĢma riskini tanımladığı ve anılan riskle ilgili izleme yaptığı ifade edilmiĢtir. Diğer
taraftan söz konusu risklere iliĢkin üst yönetime raporlama yapan bankaların toplam sektör
içindeki ağırlığı %50 civarındadır. Raporlama periyodunun ise daha ziyade haftalık ve aylık
olduğu belirtilmektedir.
Tablo 4-2: Risk Ölçüm Modellerine İlişkin Doğrulama ve Onaylama Süreci Mevcudiyeti (%)
Gerek Görülmemektedir 1,8
Planlanmaktadır 52,7
Oluşturulmaktadır 24,1
Uygulanmaktadır 20,8
BDDK Bankacılık Sektörü Basel II İlerleme Raporu-Eylül 2011
22
Sektörün %24‟ünü oluĢturan bankalar risk ölçüm modellerine iliĢkin doğrulama ve
onaylama süreçlerinin oluĢturulma aĢamasında olduğunu belirtmektedir. Sektörün %20‟si
ise bahsi geçen süreçleri tesis etmiĢ bulunmaktadır.
4.2. Basel III
Bankaların büyük çoğunluğu Basel III‟e iliĢkin olarak yapılan uluslararası çalıĢmaları takip
etmekle birlikte kendi bünyelerinde Basel III‟ün etkilerini analize yönelik henüz herhangi bir
çalıĢma yapmadıklarını ifade etmektedirler. Banka bünyesinde yaptıkları çalıĢmaların
sonucunu paylaĢan birkaç bankada Basel III‟le birlikte gündeme gelecek asgari
yükümlülüklere uyum konusunda sıkıntı yaĢanmadığı görülmektedir.